ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
στην Ιοντική Ισορροπία

ΘΕΜΑ Α
Στις ερωτήσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα
που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Α1. Βασικό είναι ένα διάλυμα που περιέχει:

α) NaClO 4 β) (CH 3 ) 2 NH 2 Cl
γ) Ca(ClO 2 ) 2 δ) γλυκόζη (C 6 H 12 O 6 )
5 μονάδες
Το ιόν ClO 2 - είναι ασθενής βάση. Τα α), δ) είναι ουδέτερα διαλύματα ενώ το β) είναι
όξινο λόγω των ιόντων (CH 3 ) 2 NH 2 + .

Α2. Διαθέτουμε 100 mL υδατικού διαλύματος HF 0,5 M. Για να προκύψει ρυθμιστικό διά-
λυμα πρέπει να αναμίξουμε το παραπάνω διάλυμα με 100 mL διαλύματος ΚΟΗ με
συγκέντρωση:
α) 1 Μ β) 0,5 Μ γ) 0,2 Μ δ) 2 Μ
5 μονάδες
Πρέπει να υπάρχει περίσσεια οξέος για να δημιουργηθεί Ρ.Δ.

Α3. Σε υδατικό διάλυμα ΝΗ 3 προσθέτουμε αέρια ΝΗ 3 χωρίς μεταβολή του όγκου και της
θερμοκρασίας. Τότε:
α) η ισορροπία ιοντισμού της ΝΗ 3 μετατοπίζεται δεξιά και ο βαθμός ιοντισμού της
αυξάνεται,
β) η ισορροπία ιοντισμού της ΝΗ 3 μετατοπίζεται δεξιά και ο βαθμός ιοντισμού της
ΝΗ 3 ελαττώνεται,
γ) η ισορροπία ιοντισμού της ΝΗ 3 μετατοπίζεται αριστερά και ο βαθμός ιοντισμού
της ΝΗ 3 αυξάνεται,
δ) η ισορροπία ιοντισμού της ΝΗ 3 μετατοπίζεται αριστερά και ο βαθμός ιοντισμού
της ΝΗ 3 ελαττώνεται.
5 μονάδες
Σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier η ισορροπία μετατοπίζεται δεξιά. Ο βαθμός ιοντι-
σμού της ΝΗ 3 , αφού αυξάνεται η συγκέντρωσή της ελαττώνεται σύμφωνα με το νόμο
Kb
του Ostwald α (αυξάνεται το πρακτικό ποσό αλλά αυξάνεται και το θεωρητικό
C
ποσό και μάλιστα περισσότερο).
Α4. Αναμιγνύουμε ίσους όγκους υδατικού διαλύματος HCOOH (K a = 10 -4 ) 1 Μ και υδατι-
κού διαλύματος ΝΗ 3 (K b = 10 -5 ) 1 M σε θερμοκρασία 25 ο C (K w = 10 -14 ).
Τότε το διάλυμα που προκύπτει είναι:
α) όξινο,
β) βασικό,
γ) ουδέτερο,
δ) όξινο ή βασικό ή ουδέτερο.
5 μονάδες
Γίνεται πλήρης εξουδετέρωση: HCOOH + NH 3 → HCOO - + NH 4 + . To ΝΗ 4 + είναι ασθε-
νές οξύ και η σταθερά ιοντισμού του K a = 10 -9 είναι μεγαλύτερη από τη σταθερά
ιοντισμού της βάσης HCOO - (Κ b = 10 -10 ). Οπότε τελικά το διάλυμα είναι όξινο.

Α5. Να χαρακτηρίσετε καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις ως σωστή ή λανθασμένη.

α) Όλες οι ομοιοπολικές ενώσεις που διαλύονται στο νερό είναι ασθενε ίς ηλεκτρο-
λύτες. Λάθος.
Υπάρχουν και ομοιοπολικές ενώσεις που είναι ισχυροί ηλεκτρολύτες π.χ. HCl,
όπως και ομοιοπολικές ενώσεις που δεν ιοντίζονται π.χ. γλυκόζη.
β) Με τους δείκτες υπολογίζουμε με ακρίβεια το pH ενός διαλύματος. Λάθος.
Με τους δείκτες υπολογίζουμε μία περιοχή pH και όχι το ακριβές pH.
γ) Ένα διάλυμα με pH = 7 είναι πάντα ουδέτερο. Λάθος.
Αυτό είναι σωστό μόνο για τους 25 ο C. Σε άλλη θερμοκρασία ένα διάλυμα με pH
= 7 μπορεί να είναι βασικό ή όξινο.
δ) Το ιόν HS - είναι αμφιπρωτική ουσία. Σωστό.
Δρα ως οξύ: HS H3O S2 H3O και ως βάση: ΗS H2O H2S OH .
ε) Η συζυγής βάση της ΝΗ 3 είναι το ιόν ΝΗ 2 - .Σωστό.
Όταν η αμμωνία δώσει Η + (οξύ) μετατρέπεται στη συζυγή βάση ΝΗ 2 - .
5 μονάδες

ΘΕΜΑ Β
Β1. Υδατικό διάλυμα μιας ασθενούς βάσης Β αραιώνεται σε δεκαπλάσιο όγκο σε σταθερή
θερμοκρασία 25 ο C. Να δείξετε ότι το pH του διαλύματος ελαττώνεται κατά μισή μο-
νάδα.
Θεωρήστε ότι ισχύουν οι προσεγγίσεις σε κάθε διάλυμα.
5 μονάδες
Απάντηση
Έστω C η συγκέντρωση της βάσης. Από τον ιοντισμό της έχουμε:
Β H2O ΒΗ OH
C x x x
Από την προσέγγιση έχουμε: C x C . Από τη σταθερά ιοντισμού του βάσης Β έχουμε:
x2
Κb x [OH ] Κb C (1)
C
Όταν το διάλυμα αραιωθεί σε δεκαπλάσιο όγκο η συγκέντρωση της βάσης γίνεται 10 φορές
C
μικρότερη, C οπότε στην ισορροπία ιοντισμού του αραιωμένου διαλύματος έχουμε:
10
1
C [OH ] 1
[OH ] Κb (2). Διαιρώντας κατά μέλη τις (1) και (2) έχουμε: 10 2
.
10 [OH ] 10
Με λογαρίθμηση έχουμε:
1
[OH ]
log log 10 2
log[OH ] ( log[OH ]) 0,5 pOH pOH 0,5
[OH ]

14 pH (14 pH) 0,5 pH pH 0,5

Οπότε το pH του διαλύματος ελαττώνεται κατά μισή μονάδα.

Β2. Σε θερμοκρασία θ υδατικό διάλυμα NaOH με pH = 13 αναμιγνύεται με ίσο όγκο υδα-

τικού διαλύματος HCl με pH = 1. Το διάλυμα που προκύπτει είναι βασικό στη θερμο-
κρασία θ. Για τη θερμοκρασία θ ισχύει:
α) θ > 25 ο C β) θ < 25 ο C
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.
Στους 25 ο C είναι K w = 10 -14 .
5 μονάδες
Απάντηση
Το HCl ιοντίζεται πλήρως: HCl + H 2 O → Cl - + H 3 O + . Αφού pH = 1 → [H 3 O + ] = 0,1 M και
επομένως η συγκέντρωση του διαλύματος του HCl είναι C 1 = 0,1 M και αν V ο όγκος του
η ποσότητα του HCl είναι n 1 = 0,1 V mol.
Το NaOH διίστανται: NaOH → Na + + OH - .
Αν C 2 η συγκέντρωση του NaOH τότε [ΟΗ - ] = C 2 , η οποία δεν είναι ίση με 0,1 Μ αφού η
θερμοκρασία δεν είναι 25 ο C. H ποσότητα του NaOH είναι n 2 = C 2 V mol.
Πραγματοποιείται η αντίδραση εξουδετέρωσης: NaOH + HCl → NaCl + H 2 O. Το NaOH και
το HCl είναι ισχυροί ηλεκτρολύτες οπότε το αν είναι όξινο ή βασικό το διάλυμα που προ-
κύπτει μετά από την αντίδραση θα καθορίζεται από το ποιος ηλεκτρολύτης βρίσκεται σε
περίσσεια. Αφού το διάλυμα που προκύπτει είναι βασικό το NaOH βρίσκεται σε περίσσεια
και ισχύει C 2 V > 0,1V ή C 2 > 0,1 M.
Το διάλυμα του NaOH έχει pH = 13 άρα [Η 3 Ο + ] = 10 -13 Μ και η σταθερά K w στη θερμοκρασία
αυτή είναι K w = [H 3 O + ][OH - ] = 10 -13 C 2 . Αφού C 2 > 0,1 M θα είναι K w > 10 -14 οπότε η θερμο-
κρασία είναι μεγαλύτερη από τους 25 ο C. Αυτό διότι ο αυτοϊοντισμός του νερού είναι εν-
δόθερμη αντίδραση και επομένως η σταθερά K w αυξάνεται με την αύξηση της θερμοκρα-
σίας. Επομένως η σωστή απάντηση είναι η α).
Β3. Ογκομετρούμε 20 mL υδατικού διαλύματος (Δ1) HCOOH με πρότυπο διάλυμα NaOH
χρησιμοποιώντας τον πρωτολυτικό δείκτη ΗΔ. Στο ισοδύναμο σημείο της ογκομέτρη-
σης ο βαθμός ιοντισμού του δείκτη ισούται με 0,5.
Ογκομετρούμε 20 mL υδατικού διαλύματος CH 3 CH 2 COOH ίσης συγκέντρωσης με
εκείνη του Δ1 με το ίδιο πρότυπο διάλυμα NaOH παρουσία του ίδιου πρωτολυτικού
δείκτη ΗΔ. Τότε στο ισοδύναμο σημείο της ογκομέτρησης αυτής για το βαθμό ιο ντι-
σμού του δείκτη ΗΔ ισχύει:
α) α = 0,5 β) α < 0,5 γ) α > 0,5
Η θερμοκρασία είναι σταθερή και ίση με 25 ο C σε κάθε ογκομέτρηση.
Ισχύουν οι γνωστές προσεγγίσεις (όχι για το δείκτη) και η ομάδα CH 3 CH 2 - εμφανίζει
εντονότερο +Ι επαγωγικό φαινόμενο από το Η-.
8 μονάδες
Απάντηση
Έστω C 1 η συγκέντρωση του διαλύματος Δ1.
Τότε στα 20 mL αυτού περιέχονται n 1 = 0,02C 1 mol HCOOH.
Πραγματοποιείται η εξουδετέρωση HCOOH + NaOH → HCOONa + H 2 O. Αν V είναι ο όγκος
του πρότυπου διαλύματος που προστέθηκε τότε το άλας HCOONa θα έχει συγκέντρωση
0,02C1
στο ισοδύναμο σημείο C M . To άλας διίστανται: HCOONa → HCOO - + Na + και
V 0,02

τα ανιόντα αντιδρούν με το νερό: HCOO H2O HCOOH OH .

C x x x

Θεωρούμε την προσέγγιση C x C οπότε:

x2
Κb(ΗCOO x [OH ]1 Κb(ΗCOO C
)
C )

Στην ογκομέτρηση του CH 3 CH 2 COOH πραγματοποιείται η αντίδραση:

CH 3 CH 2 COOH + NaOH → CH 3 CH 2 COONa + H 2 O
Το Δ2 έχει ίδιο όγκο και ίδια συγκέντρωση με εκείνη του Δ2. Οπότε θα περιέχει ίσα mol
οξέος, άρα θα απαιτούνται ίσα mol NaOH για την εξουδετέρωση οπότε και ο όγκος του
πρότυπου διαλύματος που θα προστεθεί θα είναι ο ίδιος.
Οπότε τελικά το άλας CH 3 CH 2 COONa θα έχει στο Ι.Σ. την ίδια συγκέντρωση με το άλας
HCOONa. Τελικά στο Ι.Σ. της 2 ης ογκομέτρησης θα έχουμε: [OH ]2 Κb(CH CH COO )
C.
3 2

Το CH 3 CH 2 COOH είναι ασθενέστερο οξύ από το HCOOH λόγω του εντονότερου +Ι επα-
γωγικού φαινομένου του CH 3 CH 2 - (το +Ι επαγωγικό φαινόμενο μειώνει την ισχύ των
οξέων). Άρα το CH 3 CH 2 COO - είναι ισχυρότερη βάση από το HCOO - .
Οπότε στην ογκομέτρηση του CH 3 CH 2 COOH το ογκομετρούμενο διάλυμα έχει μεγαλύτερη
[ΟΗ - ] άρα και μικρότερη [Η 3 Ο + ].
Ο δείκτης ιοντίζεται ΗΔ H2O Δ Η3Ο . Από τη σταθερά ιοντισμού του δείκτη έχουμε:
 [Δ ]
K a(ΗΔ ) [Η3Ο ] . Αν C είναι η συγκέντρωση του δείκτη τότε στην ισορροπία ιοντισμού
[ΗΔ]

του θα έχουμε [ΗΔ] C(1 α) και [Δ ] α C . Αντικαθιστώντας στη σταθερά:

α C K a(ΗΔ)
K a(ΗΔ) [Η3Ο ] α (1). Η [Η 3 Ο + ] δεν επηρεάζεται από την παρουσία
C(1 α) K a(ΗΔ) [Η3Ο ]

του δείκτη αφού αυτός προστίθεται σε μικρή ποσότητα.

Στην ογκομέτρηση του Δ2 το διάλυμα στο Ι.Σ. έχει μικρότερη [Η 3 Ο + ] οπότε σύμφωνα με τη
σχέση (1) ο δείκτης θα έχει μεγαλύτερο βαθμό ιοντισμού από εκείνον στην ογκομέτρηση
του Δ1. Άρα α > 0,5 και η σωστή απάντηση είναι η γ).

Β4. Υδατικό διάλυμα (Δ1) HCl και υδατικό διάλυμα (Δ2) H 2 SO 4 έχουν τον ίδιο όγκο, την
ίδια θερμοκρασία (25 ο C) και την ίδια τιμή pH. Για να εξουδετερώσουμε τις ποσότη-
τες των οξέων σε κάθε διάλυμα προσθέτουμε n 1 mol στερεού NaOH στο Δ1 και n 2
mol στερεού NaOH στο Δ2. Για τις ποσότητες mol του NaOH ισχύει:
α) n 1 = n 2 β) n 1 > n 2 γ) n 1 < n 2
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.

Απάντηση
Έστω C 1 η συγκέντρωση του Δ1. Το HCl ιοντίζεται πλήρως HCl + H 2 O → Cl - + H 3 O + οπότε
στο Δ1 [Η 3 Ο + ] = C 1 .
Έστω C 2 η συγκέντρωση του Δ2. Ο πρώτος ιοντισμός του H 2 SO 4 είναι πλήρης ενώ ο δεύ-
τερος είναι μερικός:
H2SO4 H2O HSO4 Η3Ο και HSO4 H2O SO24 Η3Ο
C2 C2 C2 C2 x C2 C2 x

Είναι [Η 3 Ο + ] = C 2 + x και αφού x < C 2 θα είναι [Η 3 Ο + ] < 2C 2 . Αφού τα δύο διαλύματα έχουν
την ίδια τιμή pH θα ισχύει C 1 < 2C 2 και αφού οι όγκοι των διαλυμάτων είναι ίσοι για τις
ποσότητες mol του HCl και του H 2 SO 4 θα ισχύει nHCl 2nH2SO4 .

Από την εξουδετέρωση του Δ1: HCl + NaOΗ → NaCl + H 2 O έχουμε ότι n 1 = n HCl .
Από την εξουδετέρωση του Δ2: H 2 SO 4 + 2NaOH → Na 2 SO 4 + 2H 2 O έχουμε n2 2nH2SO4 .

Αφού 2nH2SO4 nHCl θα έχουμε ότι n 2 > n 1 και η σωστή απάντηση είναι η γ).

ΘΕΜΑ Γ
Δίνονται τα υδατικά διαλύματα:
Δ1: διάλυμα HCl 1 M Δ2: διάλυμα NaOH 0,2 M
Γ1. Παίρνουμε όγκο V 1 από το διάλυμα Δ1 και όγκο V 2 από το διάλυμα Δ2 οπότε προκύ-
πτει διάλυμα Δ3 όγκου V 1 + V 2 = 0,4 L το οποίο να έχει pH = 1.
α) Να υπολογίσετε τους όγκους V 1 και V 2 .
 5 μονάδες
Απάντηση
Στον όγκο V 1 περιέχονται V 1 mol HCl και στον όγκο V 2 περιέχονται 0,2V 2 mol NaOH.
Πραγματοποιείται η αντίδραση: HCl + NaOH → NaCl + H 2 O. Οι ηλεκτρολύτες είναι ισχυροί
και αν γίνει πλήρης εξουδετέρωση το διάλυμα που θα προκύψει θα είναι ουδέτερο. Οπότε
για προκύψει pH = 1 πρέπει να υπάρχει περίσσεια HCl η οποία είναι (V 1 – 0,2V 2 ) mol.
Το HCl ιοντίζεται πλήρως: HCl + H 2 O → Cl - + H 3 O + και επομένως:
V1 0,2V2
pH 1 0,1 V1 0,2V2 0,1V1 0,1V2 0,9V1 0,3V2 V2 3V1
V1 V2
Η τελευταία σχέση σε συνδυασμό με την V 1 + V 2 = 0,4 δίνει V 1 = 0,1 L και V 2 = 0,3 L.

β) Να υπολογίσετε τις συγκεντρώσεις όλων των ιόντων στο διάλυμα Δ3.

4 μονάδες
Απάντηση
Η ποσότητα του NaOH είναι n 2 = 0,2 . 0,3 = 0,06 mol και η αρχική ποσότητα του HCl είναι
n 1 = 1 . 0,1 = 0,1 mol. Μετά την αντίδραση το διάλυμα περιέχει 0,04 mol HCl και 0,06 mol
NaCl.
Το HCl έχει συγκέντρωση 0,1 Μ οπότε [Η 3 Ο + ] = [Cl - ] = 0,1 M και το NaCl έχει συγκέ-
0,06mol
ντρωση C 0,15M και με τη διάστασή του NaCl → Na + + Cl - δίνει [Νa] = [Cl - ] =
0,4L
0,15 M.
Επομένως το διάλυμα περιέχει [H 3 O + ] = 0,1 M, [Na + ] = 0,15 M, [Cl - ] = 0,15 M + 0,1 M =
0,25 M και περιέχει και ιόντα υδροξειδίου με συγκέντρωση [ΟΗ - ] = 10 -13 Μ.

Γ2. Στα 400 mL του Δ3 προσθέτουμε 600 mL υδατικού διαλύματος (Δ4) HCOONa ο-
πότε προκύπτει 1 L διαλύματος Δ5. Στο διάλυμα Δ5 η συγκέντρωση των ιόντων να-
τρίου είναι ίση με [Na + ] = 0,12 M, ενώ το διάλυμα Δ5 έχει [Η3Ο ] 4 10 4 Μ .

Να υπολογίσετε:
α) τη συγκέντρωση του διαλύματος Δ4,
5 μονάδες
Απάντηση
Αν C 4 η συγκέντρωση του διαλύματος Δ4 τότε περιέχονται σε αυτό n = 0,6 . C 4 mol
HCOONa τα οποία με τη διάστασή τους: HCOONa → HCOO - + Na + δίνουν ίσο αριθμό ιό-
ντων HCOO - και ιόντων Na + . Στα 400 mL του διαλύματος Δ3, όπως είδαμε στο Γ1 ερώ-
τημα περιέχονται 0,06 mol Na + . Το Δ5 έχει όγκο 1 L οπότε περιέχει 0,12 mol Na + .
Άρα 0,12 0,06 0,6C4 C4 0,1M .

β) τη σταθερά ιοντισμού του HCOOH.

 4 μονάδες
Απάντηση
Πραγματοποιείται η αντίδραση: HCOONa + HCl → HCOOH + NaCl.
Η ποσότητα του HCl στο διάλυμα Δ4 είναι 0,04 mol ενώ η ποσότητα του HCOONa είναι
n = 0,6 . 0,1 = 0,06 mol. Επομένως μετά την αντίδραση υπάρχει HCOOH σε ποσότητα 0,04
mol και HCOONa σε ποσότητα 0,06 – 0,04 = 0,02 mol άρα και HCOO - σε ποσότητα 0,02
mol.
Το διάλυμα είναι ρυθμιστικό και επομένως:
0,02
[ΗCOO ][Η3Ο ] V 4 10 4
Ka Ka 2 10 4 .
[ΗCOOH] 0,04
V

Γ3. Αναμιγνύουμε 500 mL του διαλύματος Δ2 με 500 mL του διαλύματος Δ4 και προκύ-
πτει 1 L διαλύματος Δ6. Να υπολογίσετε:
α) το pH του διαλύματος Δ6,
4 μονάδες
Απάντηση
Στο διάλυμα Δ6 οι συγκεντρώσεις των ηλεκτρολυτών είναι:
0,2M 0,5L 0,5 0,1
Για το NaOH C 0,1M και για το HCOONa: C6 0,05 M
1L 1

To NaOH διίστανται: NaOH Na OH

0,1M 0,1M 0,1M

και το HCOONa διίστανται: HCOONa HCOO Na .

0,05 M 0,05M 0,05 M
Το HCOO - αντιδρά με το νερό και υπάρχει επίδραση του κοινού ιόντος ΟΗ - :
HCOO H2O HCOOH OH
0,05 x x 0,1 x

Θεωρούμε τις προσεγγίσεις 0,05 x 0,05 και 0,1 x 0,1 οπότε [ΟΗ - ] = 0,1 Μ και επο-
μένως το διάλυμα Δ6 έχει pH = 13 (το pH του διαλύματος καθορίζεται από την ισχυρή
βάση).

β) το βαθμό ιοντισμού του HCOO - στο διάλυμα Δ6.

3 μονάδες
Απάντηση
10 14 11
Η σταθερά ιοντισμού του HCOO - είναι Κb 5 10 , οπότε:
2 10 4
11 x 0,1 x 10 10
5 10 5 10 α 5 10
0,05 0,05
• Η θερμοκρασία όλων των διαλυμάτων είναι 25 ο C όπου K w = 10 -14 .
• Στα υδατικά διαλύματα επιτρέπονται οι γνωστές προσεγγίσεις.

ΘΕΜΑ Δ
Υδατικό διάλυμα (Δ1) ΝΗ 3 συγκέντρωσης 0,5 Μ έχει pH = 11,5 και υδατικό διάλυμα (Δ2)
CH 3 NH 2 0,2 Μ έχει pH το οποίο διαφέρει κατά μισή μονάδα από εκείνο του διαλύματος Δ1.
Δ1. Να υπολογίσετε τις σταθερές ιοντισμού της ΝΗ 3 και της CH 3 NH 2 .
6 μονάδες
Απάντηση
Από τον ιοντισμό της ΝΗ 3 στο διάλυμα Δ1 έχουμε:
ΝΗ3 H2O ΝΗ4 OH
0,5 x x x
Θεωρούμε 0,5 x 0,5 και αφού pH = 11,5 → x = [OH - ] = 10 -2,5 M.
2,5 2
10
Η σταθερά ιοντισμού της ΝΗ 3 είναι Κ b1 2 10 5 .
0,5
Από τον ιοντισμό της CH 3 NH 2 στο διάλυμα Δ2 έχουμε:
CH3ΝΗ2 H2O CH3ΝΗ3 OH
0,2 y y y

y2
Θεωρούμε 0,2 y 0,2 και η σταθερά ιοντισμού της CH 3 NH 2 είναι Κ b2 5y 2 (1).
0,2
Η CH 3 NH 2 είναι (στην ίδια θερμοκρασία) ισχυρότερη βάση από την ΝΗ 3 . Το +Ι επαγωγικό
φαινόμενο (δηλαδή η άπωση ηλεκτρονίων προς το άτομο Ν) αυξάνει την ισχύ των βάσεων
διότι ενισχύει την ηλεκτρονιακή πυκνότητα του ατόμου του αζώτου καθιστώντας ευκολό-
τερη την πρόσληψη Η + . Αφού το CH 3 - έχει ισχυρότερο +Ι επαγωγικό φαινόμενο η CH 3 NH 2
είναι η ισχυρότερη βάση.
Το διάλυμα Δ2 θα έχει είτε pH = 11 είτε pH = 12.
6
Αν έχει pH = 11 τότε y = 10 -3 M οπότε από την (1): Κ b2 5 10 Κ b1 . Αυτό είναι άτοπο διότι

πρέπει K b2 > K b1 αφού η CH 3 NH 2 είναι ισχυρότερη βάση.

Άρα το Δ2 έχει pH = 12 → y = 10 -2 M και η σταθερά ιοντισμού της CH 3 NH 2 είναι
4
Κ b2 5 10 που είναι μεγαλύτερη από την K b1 όπως αναμενόταν.

Δ2. Σε 600 mL του διαλύματος Δ1 προσθέτουμε την απαιτούμενη ποσότητα αερίου HCl
για την εξουδετέρωση της ποσότητας της ΝΗ 3 . Το διάλυμα (Δ3) που προκύπτει α-
ραιώνεται σε τελικό όγκο V 3 οπότε αποκτά pH = 5. Να υπολογίσετε τον όγκο V 3 .
6 μονάδες
Απάντηση
Στα 600 mL του Δ1 περιέχονται n 1 = 0,5 . 0,6 = 0,3 mol NH 3 .
Πραγματοποιείται η εξουδετέρωση: NH 3 + HCl → NH 4 Cl. Οπότε το διάλυμα Δ3 είναι διά-
λυμα NH 4 Cl το οποίο βρίσκεται σε ποσότητα 0,3 mol και με τη διάστασή του NH 4 Cl →
NH 4 + + Cl - δίνει ίσο αριθμό mol ιόντων ΝΗ 4 + .
Έστω C 3 η συγκέντρωση του ΝΗ 4 + το οποίο αντιδρά με το νερό:΅
ΝΗ4 H2O NH3 Η3Ο
C3 x x x

Θεωρούμε C3 x C3 και αφού pH = 5 είναι x = 10 -5 M.

Kw 10 14 10 10 10
Για το ΝΗ 4 + : K a 5 10 C3 0,2 M .
Κ b1 2 10 5 C3

0,3
Οπότε C3 0,2 V3 1,5 L .
V3

Δ3. Σε 500 mL του Δ2 προσθέτουμε 500 mL διαλύματος (Δ4) HCl και προκύπτει 1 L δια-
λύματος Δ5 το οποίο έχει pH = 1. Να υπολογίσετε τη συγκέντρωση του διαλύματος
Δ4.
6 μονάδες
Απάντηση
Κατά την ανάμιξη των διαλυμάτων πραγματοποιείται η αντίδραση:
CH 3 NH 2 + HCl → CH 3 NH 3 Cl
Για να προκύψει διάλυμα με pH = 1 πρέπει να εξουδετερωθεί όλη η ποσότητα της
CH 3 NH 2 και να υπάρχει περίσσεια HCl τέτοια ώστε να δώσει αυτήν τη μικρή τιμή pH.
Η ποσότητα της CH 3 NH 2 είναι n 2 = 0,2 M.0,5 L = 0,1 mol και έστω n 4 mol η ποσότητα του
HCl.
Τότε μετά την αντίδραση το διάλυμα Δ5 θα περιέχει 0,1 mol άλατος CH 3 NH 3 Cl και την
περίσσεια (n 4 – 0,1) mol του HCl το οποίο ιοντίζεται πλήρως HCl + H 2 O → Cl - + H 3 O + .
Προφανώς το pH του διάλυματος καθορίζεται από το HCl, άρα:
(n4 0,1)mol
pH 1 [H3O ] 0,1Μ 0,1M n4 0,2 mol
1L

0,2 mol
Οπότε η συγκέντρωση του διαλύματος Δ4 είναι C4 0,4 M .
0,5 L

Δ4. Διαθέτουμε 600 mL του διαλύματος Δ1, 600 mL του διαλύματος Δ2 και 200 mL υ-
δατικού διαλύματος (Δ6) HCl 0,5 M. Χρησιμοποιώντας δύο από αυτά τα διαλύματα
θέλουμε να παρασκευάσουμε ένα ρυθμιστικό διάλυμα με pH = 10.
Ποιος είναι ο μέγιστος όγκος του ρυθμιστικού διαλύματος που μπορούμε να παρα-
σκευάσουμε;
7 μονάδες
Απάντηση
Κατά την προσθήκη του HCl στα Δ1 και Δ2 πραγματοποιούνται οι αντιδράσεις:
NH 3 + HCl → NH 4 Cl και CH 3 NH 2 + HCl → CH 3 NH 3 Cl.
Για να προκύψει ρυθμιστικό διάλυμα πρέπει η βάση να βρίσκεται σε περίσσεια.
Η ποσότητα της ΝΗ 3 είναι n 1 = 0,5 M . 0,6 L = 0,3 mol, της CH 3 NH 2 n 2 = 0,2 M . 0,6 L = 0,12
mol και του HCl n 6 = 0,5 M . 0,2 L = 0,1 mol.
Για ρυθμιστικό διάλυμα NH 3 /NH 4 + με pH = 10 ή [ΟΗ - ] = 10 -4 Μ ισχύει:
[ΝH3 ] 4 5 [ΝH3 ] [ΝH3 ]
[OH ] K b1 10 2 10 5
[ΝΗ4 ] [ΝΗ4 ] [ΝΗ4 ]
οπότε οι συγκεντρώσεις των συζυγών μορφών είναι παραπλήσιες και το διάλυμα θα έχει
ρυθμιστική ικανότητα. Έστω ότι χρησιμοποιούμε όλο το Δ1. Αν n mol είναι η απαιτούμενη
ποσότητα του HCl τότε μετά την αντίδραση θα έχουμε (0,3 – n) mol NH 3 και n mol NH 4 Cl
που με τη διάστασή τους θα δώσουν n mol NH 4 + . Άρα:
[ΝH3 ] 0,3 n
5 5 n 0,05 mol .
[ΝΗ4 ] n
Απαιτούνται 0,05 mol HCl άρα ο όγκος του Δ6 που θα χρησιμοποιήσουμε είναι
0,05
V6 0,1L = 100 mL.
0,5
Οπότε το ρυθμιστικό διάλυμα θα έχει όγκο 600 + 100 = 700 mL.
Όμοια για το ρυθμιστικό διάλυμα CH 3 NH 2 /CH 3 NH 3 + έχουμε:
[CH3ΝH2 ] 4 4 [CH3ΝH2 ] [CH3ΝH2 ] 1
[OH ] K b2 10 5 10
[CH3ΝΗ3 ] [CH3ΝΗ3 ] [CH3ΝΗ3 ] 5

0,12 n 1
Άρα 0,6 5n n n 0,1mol . Οπότε πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλο το
n 5
διάλυμα Δ6 και ο όγκος του ρυθμιστικού διαλύματος θα είναι 600 + 200 = 800 mL.
Αυτός είναι και ο μέγιστος όγκος του διαλύματος που μπορούμε να παρασκευάσουμε.
• Η θερμοκρασία όλων των διαλυμάτων είναι 25 ο C όπου K w = 10 -14 .
• Στα υδατικά διαλύματα επιτρέπονται οι γνωστές προσεγγίσεις.
• Η ομάδα CH 3 - εμφανίζει εντονότερο +Ι επαγωγικό φαινόμενο από το Η-.

zaxsavvas@gmail.com