PROTOKOLLI I KUJDESIT DIAGNOSTIK DHE

TERAPEUTIK PËR ÇRREGULLIMIN DEPRESIV

NIVELET E KUJDESIT
(Primar, Sekondar dhe Shërbimi Terciar)

DATA E PUBLIKIMIT DHJETOR 2010

DATA E RISHIKIMIT: MARS 2018

Protokoll i trajtimit të depresionit 1

PASQYRA E LËNDËS
Akronimet
Tabelat
Figurat

Hyrje:
Objektivat e Protokollit
Pёrdoruesit e Protokollit

Protokolli i Çrregullimit Depresiv

1. Rastet Klinike, Etapat Diagnostike dhe Terapeutike Definicioni

1.2 Simptomat e depresionit
1.3 Dekursi i çrregullimit depresiv madhor
2. Algoritmi i Diagnostikimit të rasteve me Humor Depresiv (Shtojca 5)
3. Kriteret Diagnostike
4. Indikatorët e monitorimit dhe të vlerësimit
4.1 Vlerësimi i efikasitetit të trajtimit fillestar
4.2 Kriteret e përgjigjes së trajtimit:
5. Trajtimi i Çrregullimit Depresiv Madhor
5.1 Objektivat fillestare të trajtimit
5.2 Stadet e trajtimit tё depresionit
6. Trajtimi i fazës akute të depresionit
6.1 Barnat Antidepresive - Triciklikët
6.2 Barnat Antidepresive - SSRI
6.3 Menaxhimi psikiatrik
6.4 Zgjedhja e antidepresivit
6.5 Klasifikimi i antidepresivёve
6.6 Efikasiteti
6.7.a Efektet anёsore
6.7.b Efektet anёsore mё tё shpeshta
6.8 Tiparet klinike specifike qё ndikojnё nё planin e trajtimit.
7. Trajtimi i depresionit psikotik
7.1 a) Përdorimi i BPRS
7.1 a) Përdorimi i BPRS
8.Trajtimi i Fazës së Vazhduar të depresionit
9.1 Psikoterapia
9.2 Psikoedukimi
10.Terapia Elektrokonvulsive (ECT)
11. Sindroma e ndërprerjes së antidepresivit
11.a Rregulla të përgjithshme për reduktimin e dozës së AD
12. Simptoma e Sindromës së Serotoninës (SS)
12.1. Simptoma tё tjera

Protokoll i trajtimit të depresionit 2

12.2 Diagnoza
12.3 Trajtimi
13. Harta e vendimarrjeve
14. Protokolli i trajtimit tё depresionit nё rrethana tё veçanta
14.1. Depresioni dhe Çrregullimet e ankthit
14.2.Trajtimi i depresionit nё fёmijёt dhe adoleshentёt
14.3 Trajtimi i depresionit nё tё moshuarit
14.4 Depresioni si rrjedhojё e njё sёmundjeje mjekësore të përgjithёshme
14.5 Trajtimi i depresionit gjatё gravidancёs dhe ushqimit me gji
15. Përmbledhje e Rekomandimeve të Trajtimit të Depresionit
16.1 Shtojca 1 Shkalla e Vlerësimit të Hamiltonit për Depresionin (HAMD)
16.2 Shtojca 2 Inventari i depresioniti Beck
16.3 Shtojca 3 Vlerёsimi i pёrmbledhur psikiatrik
16.4 Shtojca 4 Shkalla e Vlerësimit të Funksionit të Përgjithshëm (GAF)
16.5 Shtojca 5 Harta e vendimarrjeve pёr depresionin.

17. Bibliografia

Protokoll i trajtimit të depresionit 3

AKRONIMET
BPRS - Shkalla e vlerësimit të shkurtër psikiatrik
CGI - Clinical Global Impressions Scale
CPK- Kreastin fosfokinazё
DP – Depresion Psikotik
DSM IV – Diagnostic Statistical Manual IV
ECT – Terapia Elektrokonvulsive
HRSD - Hamilton Rating Scale for Depression
IMAO – Inhibitorët e Monoamino Oksidazës
MDD – Çrregullim Depresiv Madhor
OBSH - Organizata Botёrore e Shёndetёsisё
QKSHM - Qёndra Komunitare e Shёndetit Mendor
SMN - Sindromi Malinj Neuroleptik
SSRI – Inhibitorët e Rikapjes së Serotoninës
SS - Sindromi i Serotoninёs
TCA – Antidepresivët Triciklikë

Tabelat
Tabela 1 - Triciklikët ……………………………………………………………………………9
Tabela 2 – SSRI............................................................................................................................9
Tabela 3 – Manaxhimi psikiatrik..................................................................................................10.
Tabela 4 - Ndёrimi dhe Ndёrprerja...........................................................................................13
Tabela 5 –Trajtimi i depresionit refraktar.....................................................................................13
Tabela 6 –Ulja e dozёs sё antidepresiviёve...............................................................................16
Tabela 7 – Diagnoza diferenciale midis SS dhe SMN......…………………………………….18
Tabela 8 – Algoritmi i vendimeve..............................................................................................18

Figurat
Figura 1 - Algoritmi i Diagnostikomit të rasteve me Humor Depresiv……………………13
Figura 2 - Algoritmi i Terapisë me Barna për Depresionin ………………………………13

Protokoll i trajtimit të depresionit 4

 Objektivat e Protokollit

1. Të ndihmojë mjekët psikiatër dhe profesionistët e tjerë të shëndetit mendor në vlerësimin,

diagnostikimin dhe trajtimin e pacientëve që vuajnë nga çrregullimi depresiv.
2. Të ndihmojë mjekët e familjes në identifikimin e hershëm të simptomave të depresionit, ndjekjen
dhe menaxhimin e terapisë mbajtëse, në bashkëpunim të ngushtë me mjekët psikiatër të
QKSHM-ve, apo edhe të shërbimeve të tjera jashtëspitalore psikiatrike.
3. Të ndihmojë psikologët dhe punonjësit social të përdorin terapitë psikosociale në menaxhimin e
simptomatikës dhe të problematikave psikologjike që paraqesin pacientët me sëmundje depresive
dhe të ndihmojë familjarët e tyre.

PËRDORUESIT E PROTOKOLLIT

 Mjekët psikiatër të Spitaleve Psikiatrike, Shërbimeve Spitalore

 Mjekët psikiatër të QKSHM-të, Shtëpive të Mbështetura Psikiatrike
 Mjekët psikiatër dhe neuropsikiatër të Shërbimeve të Specialiteteve në rrethe
 Mjekët e kujdesit parësor (mjekët e familjes)
 Psikologët dhe Punonjësit socialë të Strukturave Spitalore dhe jashtëspitalore (QKSHM
apo Shtëpive të Mbështetura Psikiatrike, Shërbimeve të Specialiteteve në rrethe)

Protokolli i Çrregullimit Depresiv Madhor

1. Rastet Klinike, Etapat Diagnostike dhe Terapeutike

1.1 Definicioni
Çrregullimi depresiv madhor (MDD) ёshtё njё çrregullim i rёndё i humorit që shoqёrohet me
morbozitet dhe mortalitet tё rёndёsishёm i cili prek personat e tё gjitha moshave dhe racave.
Barra Globale e Sёmundjes nё gjithё botёn e studiuar nga WHO ka treguar variacione nga shtete
dhe rajone tё ndryshme, por modelet dhe tendencat nё lidhje me çrregullimet depresive janё tё
njёjta nё tё gjithё botёn (Murray dhe Lopez 1997). MDD ka njё prevalencё mediane tё gjithё
jetёs prej 16.1% (varion nga 4.4-18) (Witchen 2000). Ai shfaqet nё 5% deri 10% tё popullatёs
adulte gjatё njё periudhe njё vjeçare, ku femrat kanё njё rrezik mё tё lartё se burrat (raporti ёshtё
gati 2:1) (Regier 1993, Gomez Homen 1997)
Depresioni është një problem i madh i shëndetit publik pasi takohet shpesh, shkakton paaftësi
dhe shqetësim tek pacientët dhe familjet e tyre, dhe përfundon me humbje të rënda
socioekonomike.
Mendohet se janë të paktën 100 milion njerëz në botë që vuajnë nga disa forma të çrregullimit
depresiv të cilët mund të përfitojnë nga ndihma e kualifikuar (Waldinger R., 1997).
Humbjet socioekonomike të lidhura me çrregullimet depresive, që janë ose të drejtpërdrejta
(humbja e ditëve produktive), ose indirekte (rrënimi i familjes), thuhet gjithashtu se mund të jenë

Protokoll i trajtimit të depresionit 5

të mëdha dhe se ndërhyrjet e duhura në shëndetin publik trajnimet sistematike dhe të
përqëndruara (sidomos tek mjekët e përgjithshëm të familjes) mund të pakësojnë këtë kosto në
mënyrë të ndjeshme.
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) në vitin 1999 kreu një studim për të krahasuar të
gjitha sëmundjet mendore, ku doli se depresioni zinte vendin e katërt si shkak i paaftësisë
shëndetësore dhe u parashikua se në vitin 2020 depresioni do të renditet i dyti pas sëmundjeve
kardiake, si shkaktar i paaftësisë dhe disabilitetit.

1.2 Simptomat e depresionit

Afektive Frenim psikomotor

Humor i deprimuar Axhitim psikomotor
Anhedonia Motivacional
Ankthi Humbja e interesit pёr veprimtarinё e
Vegjetative zakonshme
Çrregullimi i gjumit Vёshtirёsi nё pёrqёndrim
Çrregullimi i oreksit Mendim ose veprim suicidal
Humbja e energjisë Somatike
Humbja e libidos Ankesa trupore

1.3 Dekursi i çrregullimit depresiv madhor

a) Si rregull njё episod depresiv i patrajtuar zgjat rreth gjashtё muaj ose mё gjatё
(Angst dhe Preisig 1995; Solomon 1997; APA 2000)
b) MDD ёshtё njё çrregullim rekurent ku 50% e pacientёt depresivё bёjnё tё paktёn njё
pёrpjekje suicidale gjatё gjithё jetёs
c) Studimi recent i Barrës Globalet tё Sёmundjes vlerёson se depresioni endogjen unipolar
ёshtё kontribuesi i katёrt mё i madh i barrës Globale tё sёmundjeve (mortaliteti dhe
dizabiliteti parakohshёm)
d) Përveç vuajtjes personale tё individёve dhe familjeve tё tyre depresioni shkakton dhe njё
kosto tё rёndёsishme pёr shoqërinё (Brunello 1995)
e) Kostot direkte pёrfshijnё kostot e trajtimit tё shёndetit mendor dhe gjithё kostot e
trajtimit tё shёndetit tjetёr.
f) Kostot indirekte pёrfshijnё faktorё tё tillё tё ndryshёm si humbjen e produktivitetit nga
morboziteti dhe mortaliteti i depresionit.
g) Vlerёsohet se kostoja vjetore e depresionit total ёshtё gati $43.7 billion në USA
(Greenberg et al 1993)

2. Algoritmi i Diagnostikimit të rasteve me Humor Depresiv (Shtojca 5)

Protokoll i trajtimit të depresionit 6

3. Kriteret Diagnostike

Kriteret DSM-IV pёr Episodin Depresiv Madhor

A. 5 (ose mё shumё) prej simptomave tё mёposhtme, qё janё tё pranishme gjatё tё njёjtёs

periudhe 2 javore dhe paraqesin ndryshim nga funksionimi i mёparshёm. Tё paktёn njё prej
simptomave ёshtё: (1) humori i deprimuar ose (2) humbja e interesit ose kёnaqёsisё.
1- Pjesёn mё tё madhe tё kohёs humor depresiv, pothuajse çdo ditё, sikundёr duket si
nga raportimi i vetё pacientit ashtu edhe nga vrojtimet e bёra nga njerёzit e tjerё.
2- Pakёsim i dukshёm i interesit/kёnaqёsisё nё tё gjitha, pothuajse nё tё gjitha
veprimtaritё shumicёn e ditёs, afёrsisht çdo ditё.
3- Humbje (rёnie) e dukshme nё peshё pa mbajtur dietё, ose shtim nё peshё.
4- Pagjumёsi ose gjumё i shtuar pothuajse çdo ditё.
5- Axhitim psikomotor ose prapambetje pothuajse çdo ditё.
6- Lodhje ose humbje energjie pothuajse çdo ditё.
7- Ndjenjё e pavlerёsisё ose e fajit tё tepruar.
8- Pakёsimi i aftёsisё pёr tё menduar ose pёrqёndruar, ose pavendosmëri pothuajse çdo
ditё.
9- Mendime tё vazhdueshme tё vdekjes (jo vetёm frikё nga vdekja), ide suicidale tё
vazhdueshme, pa ndonjё plan specifik, ose pёrpjekje e planifikuar pёr suicid.

B. Simptomat shkaktojnё shqetёsim tё dukshёm klinik, ose dёmtim tё fushave shoqёrore,

profesionale, tё fushave tё tjera tё rёndёsishme tё funksionimit.

C. Simptomat nuk shkaktohen nga njё humbje e madhe psh.: pas humbjes sё njё personi tё
dashur, simptomat persistojnё pёr mё shumё se 2 muaj dhe karakterizohen nga dёmtimi i
dukshёm funksional, preokupim patologjik me pavlerёsi, ide suicidale simptoma psikotike me
prapambetje psikomotore.

D. Simptomat nuk shkaktohen nga efektet fiziologjike direkte të substancave (p.sh;abuzimi i

barnave, mjekimi), ose sëmundje mjekësore të përgjithshme (p.sh: hipotiroidizëm).

E. Simptomat nuk shkaktohen nga një humbje e madhe, p.sh mbas humbjes së një personi të
dashur, simptomat persistojnë për më shumë se dy muaj ose karakterizohen nga dëmtim i
dukshëm funksional, preokupim patologjik, me pavlerësi, ide suicidale, simptoma psikotike me
prapambetje psikomotore.
_____________________________________________________________________________

4. Indikatorët e monitorimit dhe të vlerësimit,

Instrumentat diagnostikues (pyetsorët)

4.1 Vlerësimi i efikasitetit të trajtimit fillestar

Shkalla e Vlerësimit të Hamiltonit për Depresionin (HAMD) (shtojca 1)
Inventari Beck për Depresionin (shtojca 2)
Vlerësimi i Përmbledhur Psikiatrik (shtojca 3)
Shkalla e Vlerësimit të Funksionit të Përgjithshëm (GAF, shtojca 4 )
Clinical Global Impressions Scale (Përshtypja e Përgjithshme Klinike)

Protokoll i trajtimit të depresionit 7

4.2 Kriteret e përgjigjes së trajtimit:
Pa përgjigje: - 25% pakësim i gravitetit të simptomit në linjën bazë
Përgjigje e pjesshme: 26 - 49% pakësim i gravitetit të simptomit në linjën bazë
Përgjigje: - 50% pakësim të gravitetit të simptomave në linjën bazë
Përgjigje me simptoma reziduale: Përgjigje me remision të pjesshëm
Remision: mungesë e simptomave e përcaktuar nga rezultati i shkallës absolute 0
(nganjëherë quhet përgjigje e plotë ose remision i plotë).

5. Trajtimi i Çrregullimit Depresiv Madhor

Sapo vihet diagnoza e çrregullimit depresiv, qëllimi kryesor i trajtimit duhet të jetë pakësimi i
simptomave dhe i vuajtjes duke shkurtuar kështu dekursin natyral të sëmundjes. Kurdoherë që
është e mundur, duhet që të fillojnë trajtimet dhe ndërhyrjet, të cilat janë me probabilitet të lartë
suksesi dhe rrezik të papërfillshëm për fenomene të padëshirueshme.

5.1 Objektivat fillestare të trajtimit janë:

Pakësimi dhe largimi përfundimisht i gjithë shenjave dhe simptomave të çrregullimit
depresiv.
Rimëkëmbja e veprimtarisë psikosociale dhe vokacionale në nivelin përpara sëmundjes.
Minimizimi i mundësisë së ekzacerbimit dhe recidivës.

5.2 Stadet e trajtimit tё depresionit:

Faza akute (trajtimi akut), qё nёnkupton trajtimin akut të depresionit. Zakonisht përgjigjia duhet
të shfaqet pas 4 javëve të terapisë dhe remisioni i plotë (vlera të shkallës së vlerësimit të
Hamiltonit për Depresionin ≤ 7) pas 8 javëve. Reduktimi i pikëzimit të shkallës së vlerësimit
Hamilton (HRS) vihet re që në 2 javët e para.
Faza e satabilizimit (trajtimi afat mesëm) zakonisht zgjat 6-12 muaj. Nëse edhe pas 8 javësh
ruhet remisioni i plotë, atëherë pacienti është shëruar (ai është kthyer në gjendjen e tij
shëndetësore që ishte përpara episodit depresiv madhor). Trajtimi afat mesëm quhet mjekim
parandalues i ekzacerbimit, për arsye se simptomat depresive rrezikojnë të zhvillohen përsëri
nëse gjatë kësaj periudhe ndërpritet mjekimi.
Faza mbajtёse (trajtimi afatgjatë) është trajtimi interepisodik i cili shërben për parandalimin e
rishfaqies (recidives) së episodeve të reja të depresionit madhor. Kjo quhet terapi profilaktike ose
terapi mbajtëse dhe mund të bëhet për shumë vjet

6. Trajtimi i fazës akute të depresionit

o Qëllimi i trajtimit të fazës akute është arritja e remisionit

Kriteri i remisionit duhet të përfshijë të paktën dy elementë ku pacienti duhet:

1) të jetë asimptomatik (të mos plotësojë kriteret për diagnozën e çrregullimit dhe të ketë
simptoma reziduale minimale)

Protokoll i trajtimit të depresionit 8

2) të ketë përmirësim të funksionimit social dhe okupacional.

Protokolli i trajtimit fillon kur :

1) Nga mjeku është bërë diagnoza e çrregullimit depresiv madhor në përputhje me një prej
sistemeve të klasifikimit DSM-IV-TR.
2) Janë shqyrtuar me shumë kujdes çrregullimet e tjera psikiatrike konkurente (mania,
çrregullimet skizoafektive, abuzimi ose varësia nga alkooli ose substancat, çrregullimet e
ankthit, çrregullimet e ngrënies, çrregullimet e personalitetit) dhe çrregullimet somatike
(psh., endokrine, neurologjike, autoimune, çrregullimet infeksioze, karcinomat).
3) Janë marrë në konsideratë faktorët e tjerë (psh., mjekimet jo psikiatrike ose faktorët
stresantë psikosocialë) që mund të kontribuojnë në një sindromë depresive ose mund të
ndërhyjnë në trajtim

Tab 1. 6.1 Barnat Antidepresive - Triciklikët

Efektet anësore/
Dozat Kundërindikacionet
Triciklikët

Amitriptilinë 30 – 200 mg/ditë Sedatim;

Hipotension postural;
7-10 vjeç Takikardi/aritmi; tharje goje, errësimi pamjes,
10-20 mg/ditë konstipacion, retension C/I; Prostatizëm,
glaukomë me kënd të ngushtë, post infarkt
miokardi bllok kardiak. Kujdes në epilepsi,
sëmundje të mëlçisë.
Njëlloj si për amitriptilinën, por më pak sedativ,
Nortriptilinë 30-150 mg/ditë më pak antikolinergjik, nuk jep hipotension
postural; konstipacioni mund të jetë problematik.
Njëlloj si
Amitriptilina.
Dosulepinë 75-225 mg/ditë Njëlloj si
(Dothiepinë) Amitriptilina, por më pak sedative.
Imipraminë 10-200 mg/ditë (deri 100 mg si dozë
e vetme;
deri 300 mg në pacientët e
hospitalizuar).
75-200 mg/ditë.
Desipraminë Njëlloj si Nortriptilina. Mund të ndodhë
hipotension.
Clomipraminë 10-250 mg/ditë Njëlloj si
Amitriptilina.
Njëlloj si
Lofepraminë 140-210 mg/ditë Amitriptilina,pormë
sedative/antikolinergjike/kardiotoksike pak
Njëlloj si
Trimipraminë 30-300 mg/ditë Amitriptilina, por më shumë sedative.

Tabela 2 6.2 Barnat Antidepresive - SSRI

Efektet anësore/
SSRI Dozat Kundërindikacionet

Fluvoxaminë 100-300 mg/ditë Të përzjera, diarre, axhitim, pa gjumësi, gojë

Protokoll i trajtimit të depresionit 9

 dy herë/ditë nqs është > 100 mg e tharë & errësim i pamjes, dridhje, parehati,
hiponatremi, çrregullim i funksionit seksual
(femra & meshkuj). Somnolenca ndodh rrallë
Duhet përdorur me kujdes në epilepsi.
Njëlloj si për fluvoxaminën, por mund të
Fluoxetinë 20 -50 mg/ditë ndodhin rënie në peshë dhe rash kutan.
Pagjumësia dhe axhitimi ka të ngjarë të jenë
më të zakonshme. Hipoglicemia mund të
ndodhë rrallë; duhet shmangur në diabet.
Vaskuliti mund të ndodhë shumë rrallë.
Njëlloj si fluvoxamina, por disfunksioni
seksual mund të jetë më i zakonshëm, nauzea
Sertralinë 50-200 mg/ditë më pak e zakonshme. Është i kundërindikuar
në insuficiencat hepatike, duhet kujdes në
insuficiencat renale.
Njëlloj si fluvoxamina, por ka të ngjarë të
ketë më shumë sedatim; Efektet anësore
20-50 mg/ditë ekstrapiramidale kanë më të ngjarë të
Paroxetinë
ndodhin, por rrallë.
Të zakonshmë jane efektet e zverdhjet
Njëlloj si fluvoxamina, por të përzierat janë
më pak të zakonshme

Citalopram 20-60 mg/ditë

Pavarësisht nga zgjedhja e ndërhyrjes së trajtimit specifik gjatë gjithë trajtimit është e
nevojshme të fillohen dhe të vazhdohen komponentet e menaxhimit psikiatrik të
përgjithshëm

Tabela 3 6.3 Menaxhimi psikiatrik

Menaxhimi psikiatrik
1- përcaktimi i planit dhe i mjedisit të trajtimit
2- vendosja dhe ruajtja e aleancës terapeutike
3- monitorimi dhe rivlerësimi i statusit psikiatrik (përfshirë dhe rrezikun e suicidit)
4- rivlerësimi i diagozës
5-monitorimi i përgjigjes së pacientit ndaj mjekimit, efektet anësore dhe gjendja mjeksore e
përgjithshme
6- forcimi dhe aderimi i trajtimit duke i ofruar pacientit dhe familjes së tij psikoedukim

6.4 Zgjedhja e antidepresivit

Antidepresivёt janё trajtimi i linjёs sё parё për episodin depresiv madhor (episod depresiv i
moderuar deri nё tё rёndё)
Zgjedhja e njё antidepresivi tё veçantё pёr njё pacient individual varet nga faktorё tё ndryshёm
qё duhen marrё nё konsideratё (adaptuar nga AHCPR 1993):
a) përvoja e mёparshme me barnat (pёrgjigjia, tolerabiliteti, efektet e padёshirueshme),
b) sёmundjet mjekesore konkurente qё mund tё jenё pёrkeqёsuar nga antidepresivёt e
zgjedhur

Protokoll i trajtimit të depresionit 10

 c) pёrdorimi i njёkohshёm i barnave jopsikiatrike qё mund tё shkaktojnё bashkёveprime
negative bar me bar,
d) efektet anёsore afatshkurtra dhe afatgjata tё barit (ato efekte anёsore qё ndikojnё nё
cilёsinё e jetёs janё kritike pёr kёnaqёsinё dhe kompliancёn e pacientit),
e) tiparet atipike të episodit depresiv,
f) nёntipi klinik i depresionit,
g) pёrvoja e mjekut me barin,
h) historia e pacientit me aderimin me barin,
i) historia e pёrgjigjёs sё tё afёrmeve tё shkallёs sё parё ndaj mjekimit,
j) preferencat e pacientit dhe kostoja e antidepresivёve specifike tё disponueshem

6.5 Klasifikimi i antidepresivёve

Pёr fat tё keq klasifikimet e antidepresivёve nё praktikёn klinike mbёshteten shumё nё faktorёt
historike, si dhe nё veçoritё strukturore dhe farmakologjike, por jo gjithmonё ndjekin njё metodё
sistematike. Tradicionalisht barnat antidepresive grupohen nё kategoritё e mё poshtme kryesore:
- Antidepresivёt triciklike
- Antidepresivёt tetraciklike
- Inhibitorёt selektivё tё rikapjes sё serotoninёs (SSRI)
- Inhibitorёt e monoamin oxidazes (MAOI) (pёrfshirё MAOI ireversibel e
inhibitorёt reversible tё monoamin oxidazes A [RIMA])
- Antidepresivёt e “tjerё” (pёrfshirё [SNRI] inhibitorёt e rikapjes sё serotoni-norepinefrin
antagonistёt receptore tё 5-HT2; [NRI]-inhibitorёt e rikapjes sё norepinefrines; inhibitoret e
rikapjes sё dopamin-norepinefrinёs)

6.6 Efikasiteti
Shumica e triciklikёve janё tё barabartё por ndryshojnё nga profili i tyre i efekteve anёsore ku
ndjehet avantazhi i triciklikёve tё gjeneratёs sё dytё ndaj atyre tё gjeneratёs sё parё (Niveli A)
Pёrsa i pёrket SSRI, grupi i antidepresivёve tё pershkruar mё gjerёsisht nё botё, metanaliza
recente e 20 studimeve tё mjekimit akut recent tё pesё SSR aktualisht nё pёrdorim nuk tregoi
ndonjё diferencё tё rёndёsishme ndёrmjet pёrbёrjeve individuale (Niveli A) (Edwards and
Anderson 1999)
Ndonёse mungojnё diferenca tё shprehura tё tolerabilitetit, tё efekteve anёsore dhe tё rrezikut
teorik tё bashkёveprimeve bar me bar, diferenca tё lehta ekzistojnё dhe mund tё jenё tё
rёndёsishme nё zgjedhjen e pёrbёrjes pёrkatёse tё SSRI pёr njё pacient tё veçantё.

6.7.a Efektet anёsore

Efektet anёsore ndryshojnё ndërmjet klasave dhe nё njё farё mase dhe ndёrmjet agjentёve
individualё.
Sёmundjet mjeksore jo psikiatrike konkurente favorizojnё disa agjentё kundrejt tё tjerёve pёr
shkak tё profilit tё efekteve anёsore psh., nё pacientёt me sёmundje tё arterieve koronare, barna
qё nuk ulin presionin e gjakut ose qё nuk shoqёrohen me ndryshime tё konduksionit kardiak si
bupropioni, SSRI, mianserina.
Ndёrmjet triciklikёve aminat sekondare si desipramina, nortriptilina kanё mё pak efekte anёsore
nё krahasim me aminat terciare si amitriptilina dhe imipramina.
Nёse pёr trajtimin e tё moshuarve zgjidhen triciklikё atёhere rekomandohet pёrdorimi i aminave
sekondare pёr shkak tё frekuencёs mё tё ulёt tё efekteve anёsore antikolinergjike.

6.7.b Efektet anёsore mё tё shpeshta

Protokoll i trajtimit të depresionit 11

Efektet anёsore mё tё shpeshta tё TCA dhe tetraciklikeve janё: antikolinergjike/antimuskarinike
(tharje goje, konstipacion, errësim tё pamjes, vështirësi gjatё urinimit); efekte kardiovaskulare
(takikardi, bllok alfa adrenergjik, hipotension ortostatik, bradiaritmi); antihistaminergjik
(miokloni e lehtё, konvulsione, konvulsione nga mbidozimi); delirium nё pacientё tё moshuar
Nё pёrfundim TCA dhe tetracikliket nuk duhen pёrdorur nё pacientё me çrregullime
kardiovaskulare tё moderuara deri nё tё rёnda (Shores et al 1998) glaukomë tё kёndit tё ngusht,
hipertrofi prostatike, demtim tё veprimtarisё mbrojtëse, konvulsione dhe delirium
Efektet anёsore mё tё shpeshta tё SSRI janё: gastrointestinale (nauze, tё vjella dhe diare)
aktivizim/nervozizёm (ekzacerbim i nervozizmit, axhitacion, çrregullim i gjumit) disfunksion
seksual.
Pra SSRI dhe “antidepresivёt mё tё rinj” janё barna tё zgjedhjes sё parё pёr depresionin e lehtё
deri nё tё moderuar tё rëndё, veçanërisht nё mjedisin ambulator dhe kujdesin primar dhe nё
pacientё me sёmundje kardiovaskulare.

6.8 Tiparet klinike specifike qё ndikojnё nё planin e trajtimit.

 Shkalla e pёrfitimit nga trajtimi i pёrshtatshëm duket se rritet me gravitetin e

depresionit. Pёr episodet e lehta depresive pёrfitimi i trajtimit me antidepresivё ёshtё i
pasigurt; edukimi përkrahja dhe zgjidhja e problemit janё alternativa tё mjekimit.
(Anderson et al 2000)
 Ka disa indikime se nёntipa tё ndryshёm tё depresionit madhor pёrgjigjen ndryshe
ndaj klasave tё ndryshme tё antidepresivёve.

MDD me Tipare Melankolike

Sipas metaanalizës paroxetina (Tignol et al 1992), venlafaxina (Ensuah et al 1995)
(Niveli A) dhe moclobemide (Angst dhe Stabl 1992) janё mё tё efektshëm se placebo
nё pacientёt e deprimuar melankolikё dhe po aq tё efektshёm sa krahasuesit TCA
(Niveli A).

MDD me Tipare Atipike

Ka tё dhёna se pacientёt e deprimuar me tipare atipike pёrfitojnё nё mёnyrё tё
veçantë nga IMAO ireversibel (Niveli B).
Depresioni Suicidal
Suicidi ёshtё njё rrezik i madh pёr pacientёt me depresion madhor

Faktorët e mёposhtёm shoqёrohen me rrezik të lartё pёr suicid:

sёmundja afektive
kontrolli i keq i impulseve
gjinia (mashkull ndёrmjet moshёs 20-30 dhe mbi 50 vjeç dhe femra ndёrmjet 40 dhe
60 vjeç)
historia me tentativa tё mёparshme suicidale.
histori familjare pёr sjellje suicidale
historia familjare pozitive e fillimit tё hershёm tё sёmundjes afektive
abuzimi me substancёn (veçanërisht me alkoolin)
statusi martesor (beqar, i divorcuar ose i ve)
ndryshimi i menjёhershёm i statusit socioekonomik (humbja e punёs, problemet
financiare, dalja e padёshirueshme nё pension)
mungesa e pёrkrahjes

Protokoll i trajtimit të depresionit 12

  Nёse pacienti ka mendime ose qёllime suicidale mbikqyrja e afёrt ёshtё e domosdoshme
dhe duhet parё mundёsia e shtrimit nё pavionin psikiatrik. Nё kёtё rast mund tё jetё i
domosdoshёm shtrimi nё spital pa pёlqimin e pacientit.
 Duhet tё fillohet kujdesi intensiv dhe imediat dhe duhet tё pёrfshihet farmakoterapia
agresive dhe psikoterapia adresuar faktorёve psikosociale.
Mjekim specifik “antisuicidal” nuk ekziston por rekomandohet tё mos pёrdoren

antidepresivё qё do tё rrisin axhitimin. Shumё klinicistё i shtojnё me sukses neuroleptikё
ose benzodiazepinikё regjimit tё trajtimit (Furukaёa 2001)
Pёr pacientёt qё mendohet se mund tё marrin overdozё rekomandohet tё jepet recetё me
 sasi jo mё shumё se pёr njё javё (psh., TCA ose inhibitore tё parikthyeshёm tё MAO) dhe
antidepresiv i zgjedhur ёshtё ai qё ёshtё i sigurt nё rastin e mbidozimit.
Nё rastet e suicidalitetit tё shprehur tё rёndё mund tё merret nё konsiderat pёrdorimi i
 hershёm i ECT. Disa indikacione tregojnё gjithashtu se litiumi ka aktivitet “antisuicidal’
kur pёrdoret me qёllime profilaktike.

Fig 2.

ALGORITMI I TERAPISË ME BARNA PËR DEPRESIONIN

Përdorni një antidepresiv me dozë terapeutike, Efektive/ Vazhdoni me dozën terapeutike për 6 muaj*
e toleruar
Të paktën për një kohëzgjatje prej 4 javësh Hiqeni barin gradualisht

S’ka efekt Nuk tolerohet

(Kontrolloni kompliancen)

Përdorni një antidepresiv të një klase tjetër me dozë Efektive/ Vazhdoni me dozën terapeutike për 6 muaj*
terapeutike
e toleruar Hiqeni barin gradualisht
Të paktën për një kohëzgjatje prej 4 javësh

S’ka efekt Nuk tolerohet

Shtoni Lithium Vazhdoni me dozën terapeutike për 6 muaj*

Shtimi i litium të bëhet deri në nivelin >0.4 mmol/l Efektive/

Hiqeni barin gradualisht

Të paktën për një kohëzgjatje prej 4 javësh e toleruar

S’ka efekt
Nuk tolerohet
(Hiqni litiumin)

Shtoni terapinë elektrokonvulsive

Efektive/
6-12 seanCa Vazhdoni me dozën terapeutike për 6 muaj*

Nëse nuk përgjigjet si rregull nderpriteni pas seances se 8- e toleruar Hiqeni barin gradualisht
të.

S’ka efekt
Protokoll i trajtimit të depresionit 13
 Nuk tolerohet

Shtoni liothyroninë (T3)

Efektive/
20 –50 mcg/ditë Vazhdoni me dozën terapeutike për 6 muaj +
Monitoroni TFT
Të paktën për një kohëzgjatje prej 4 javësh e toleruar Hiqeni barin gradualisht

S’ka efekt Nuk tolerohet

Shihni mundësinë e përdorimit të trajtimeve të mëposhtme: Vazhdoni të paktën për 6 muaj (jo dexamethazonin)
Shembuj: Efektive/
Venlafaxinë (me doza të larta)
Monitoroni nivelin e TCA kur keni përdorur doza të
TCA(me doza të larta) – me monitorim EKG-je
e toleruar larta apo kur keni përdorur SSRI.
TCA+SSRI (TCA duhet eë dozë të ulët)
SSRI + pindolol 5 mg TDS
Shtoni Dexametazonë (3 mg/ditë për 4 javë) Hiqeni barin gradualisht
SSRI + buspirone 20-30 mg/ditë

* Shihni mundesinë e trajtimit të depresionit rekurent për një kohe shumë të gjatë

7. Trajtimi i depresionit psikotik

Depresioni psikotik gjatё tё cilit personi ka humbur aftёsinё pёr tё njohur realitetin dhe qё
manifestohet me deluzione, halucinacione dhe konfuzion tё thellё.
Rreth 10 % e pacientёve tё deprimuar kanё simptoma psikotike.
Prania ose mungesa e simptomave psikotike ёshtё pjesё e rёndёsishme e tё dhёnave në
vlerёsimin e çdo pacienti tё deprimuar.

Simptomat depresive psikotike

Deluzionet: pavlerёsisë, fajësisë, somatike, varfёrimit, persekutimit
Halucinacione: dёgjimore, rrallё herё pamore

7.1 a) Përdorimi i BPRS

Shkalla e vlerësimit të shkurtër psikiatrik (BPRS) është një instrument i vlefshëm në
diferencimin e depresionit psikotik nga ai jopsikotik. Ajo mund të shpalosë simptoma të tilla si
dyshimin, madhështinë dhe somatizimin, të cilat edhe një psikiatër i sprovuar mund të mos i vërë
re. BPRS gjithashtu nënvizon:
Secila prej shenjave të psikozës është e mjaftueshme të përcaktojë depresionin madhor si
“psikotik”.
Një shenjë diagnostike e lulëzuar mirë është e mjaftueshme të kërkojë trajtimin e
depresionit psikotik

7.2 b) Rekomandime për trajtimin e depresionit psikotik

 Kur pacienti plotëson kriteret diagnostike të depresionit psikotik, rekomandohet

përdorimin e një antidepresivi me një bar antipsikotik ose ECT (këtë të fundit si
metodë të linjës së dytë).

Protokoll i trajtimit të depresionit 14

  Si rregull fillohet me një bar SSRI plus një antipsikotik preferohet një antipsikotik
atipik. Antipsikotikët atipikë kanë më pak efekte anësore se antipsikotikët
konvencionalë dhe mund të ofrojnë cilësi antidepresive vetjake nëpërmjet
efekteve të tyre në receptorët e tipit-2 të serotoninës.

8.Trajtimi i Fazës së Vazhduar të depresionit

Objektivi i trajtimit të vazhduar është të pakësojë mundësinë e relapsit gjatë periudhës

vulnerabile që pason shërimin simptomatik (psh., të parandalojë kthimin e episodit rekurent të
depresionit).

Faza e vazhduar e trajtimit në përgjithësi mendohet se është një

periudhë prej 6 muajsh, menjëherë pas remisionit të plotë.
Në përgjithësi pacientë me histori të episodeve të mëparshme të gjata
janë kandidatë për trajtim në fazën e vazhduar për më shumë se nëntë muaj (psh., zgjatja
e episodit të mëparshëm: 15 muaj, zgjatja e episodit aktual: dy muaj; zgjatja e trajtimit të
suksesshëm të fazës akute : dy muaj ; zgjatja e rekomandueshme e trajtimit të fazës së
vazhduar : 11 muaj).
Për shkak se simptomat reziduale (remisioni i pjesshëm) janë
prediktorë të fuqishëm të ekzacerbimit të hershëm pasues, rekomandohet të vazhdohet
trajtimi deri sa simptomat të zëvëndësohen.

9.1 Psikoterapia
Mmund të shtohet në mjekimin e vazhdueshëm nëse simptomat depresive reziduale nuk
përmirësohen vetëm me mjekimin me barna.
Gjithashtu trajtimi i fazës së vazhdueshme për depresionin psikotik
duhet të zgjasë më gjatë se trajtimi i depresionit jopsikotik.
Rekomandohet i njëjti antidepresiv që është përdorur me sukses për
arritjen e lehtësimit gjatë fazës akute të terapisë të vazhdohet me të njejten dozë gjatë
fazës së vazhdueshme
Nëse nuk ndodh ndonjë ekzacerbim gjatë terapisë së vazhdueshme
rekomandohet një ndërprerje graduale e barit antidepresiv veçanërisht për ata që marrin
barna aktive me serotonin me gjysëmjetë të shkurtër.

9.2 Psikoedukimi
Qëllimi kryesor i psikoedukimit është përmirsimi i aderencës dhe funksionimit, duke angazhimin
aktiv të pacientit në trajtim. Ai përfshin:
1. njohjen e natyrës së MDD në të gjitha nivelet, përfshirë dekursin dhe alternativat e
trajtimit
2. Strategjitë vet-menaxhuese
3. Strategjitë e aderencës
4. Opsionet e trajtimit, përfshirë avantazhet dhe dizavantazhet, efektet anësore, kohën e
trajtimit
5. Njohje e riskut për relapse, sidomos nëse ka patur episode të mëparshme
6. Edukim për monitorimin e simptomave dhe efekteve anësore
7. Njohje të shenjave të hershme të simptomave të relapseve dhe rekurencave

Protokoll i trajtimit të depresionit 15

10.Terapia Elektrokonvulsive (ECT)

Informacion më i plotë dhe i detajuar ndodhet në protokollin e trajtimit të ÇDM refraktar.

11. Sindroma e ndërprerjes së antidepresivit

Ndërprerja e menjëhershme e SSRI-ve, Venlafaksinës, mund të shkaktojë sindromën e

ndërprerjes e cila ndodh që prej disa orëve e deri në disa ditë pas ndërprerjes së medikamentit.

Sindroma e ndërprerjes së Antidepresivit klinikisht përfshin:

Simptoma të ngjashme me gripin, diare dhe spazma abdominale, parestezi, lëkundje të humorit,
të përziera, humor i ulur
Simptoma neurologjike: paqëndrueshmëri në të ecur, ndjesi të pazakonshme të ngjashme me ato
të shokut, dridhje ose humbje ekuilibri
Të zakonshme në zverdhien nga SSRI/ Venlafaxina

Kjo sindromë mund të shmanget duke:

1. përdorur skemën graduale të uljes së dozës dhe heqjes së barit
2. informuar pacientin mbi mundësinë e ndodhjes së kësaj sindrome, simptomat e saj dhe
rëndësinë që ka vënia në dijeni e personelit në rastin më të parë të shfaqjes së
shqetësimeve
3. zëvendësuar me një antidepresiv me veprim të gjatë më i spikaturi fluoksetina, me një me
veprim të shkurtër mund të ulë rrezikun e sindromës së ndërprerjes
4. shtuar benzodiazepina për iritimin, ankthin ose problemeve me gjumin që lidhen me
ndërprerjen mund të përmirësojë gjendjen e pacientit.
Vënia në dijeni e pacientit mbi kohën e shkurtër të zgjatjes së këtyre simptomave mund të
ndihmojë pacientin të përballet me situatën.

11.a Rregulla të përgjithshme për reduktimin e dozës së AD

1- Të gjithë antidepresivët kanë potencial për të shkaktuar fenomenin e zverdhjes. Kur ato
merren për një periudhë të vazhdueshme prej 6 javësh ose më shumë, antidepresivët nuk
duhen ndërprerë menjëherë. Ndërprerja e menjëhershme mund të bëhet vetëm nëse AD
kanë shkaktuar efekte anësore psh.: aritmia kardiake shkaktuar nga ADT.
2- AD duhet të ndërpriten ngadalë , zakonisht brenda 4 javësh, duke ulur dozën çdo javë

Tab 6. Skema e uljes dozёs

Skema e uljes së dozës

Doza Doza pas Doza pasDoza pas Doza pas
Bari mbajtëse javës parë javës dytëjavës tretë javës katërt

Protokoll i trajtimit të depresionit 16

 (mg/ditë) (mg/ditë) (mg/ditë) (mg/ditë) (mg/ditë)
Amitriptilinë 150 100 50 25 Zero
Paroxetinë 30 20 10 10 Zero
Trazodonë 450 300 150 75 zero

3- Fluoxetina meqënëse ka gjysëmjetën plazmatike të gjatë, mund të ndërpritet menjëherë

nëse doza është 20mg/ditë.
4- Nëse shfaqen simptomat e zverdhjes , ngadalësoni shkallën e uljes së dozës.
5- Kur kaloni nga një AD tek tjetri, duhet të shmangni ndërprerjen e menjëhershme.
Parapëlqehet “ulja e kryqëzuar” e dozave: doza e barit të paefektshëm ose të toleruar keq
ulet gradualisht kur dsoza e barit të ri rritet po gradualisht

12. Simptoma e Sindromës së Serotoninës (SS)

SS nё pёrgjithёsi shkaktohet prej marjes sё SSRI-ve shpesh kur ka kombinime barnash sidomos
me benzodiazepina, buspiron, bupropion ose litium. Nё rastet e monoterapive me SSRI
zakonisht ndodh kur dozat janё tё larta ose nuk ёshtё bёrё ndёrprerja korrekte e barit.
Stern Back (1991) liston tre tipare pёr kriteret diagnostike tё SS:
1.Konfuzion
2.Hipomani ose ndryshime tё statusit mendor
3.Axhitim

12.1. Simptoma tё tjera pёrfshijnё: djersitje të shumta, dridhje, rrënqethje, miokloni,

konfuzion deri vdekje.
Raste tё rёnda tё SS mund tё karakterizohet nga rabdomioliza me rritje tё dёmtimeve muskulare
dhe rritje tё CPK nё serum. Sistemi renal e ka tё pamundur tё bёjё filtrimin defiçite renale deri
nё insuficiencё. Acidoza respiratore ose deficiti respirator mund tё pёrkeqёsohet. Mund tё
ndodhё koagulim intravaskular i diseminuar dhe sindrom distresi respirator tё adultit.
Megjithёse tё rralla mund tё ndodhin konvulsione, koma dhe deri vdekje.
Diagnoza diferenciale bёhet me sindromin malinj nga neuroleptikёt.

12.2 Diagnoza
Nuk ka teste tё vlefshme qё tё konfirmojnё SS. Rekomandohet qё tё gjithё pacientёt qё
dyshohen pёr SS tё bёjnё testet bazё laboratorike pёrfshirё vlerёsimin renal tё heparit,
elektrolitet, glukozёn CPK-nё; vlerёsim me EKG, formulёn e gjakut dhe kohёn e protrombinёs
sidomos nёse ka prekje tё traktit respirator apo shoqёrime me hipertermi ose hipotension. Kёto
tё fundit janё indikacion nё rastet e rёnda mё mundёsi letaliteti.

12.3 Trajtimi
Megjithëse nuk njihet trajtim specifik pёr SS, me pёrjashtim tё ndёrprerjes sё menjёhershme tё
barit, ky sindrom ёshtё objekt i kujdesit intesiv.
Nёse pacienti ёshtё i axhituar mund tё pёrdoren benzodiazepina; monitorohet deprepresioni
respirator dhe nёse ёshtё e nevojshme bёhet intubimi.
Ёshtё e nevojshme administrimi intravenë i lёngjeve. Nёse ndodhin konvulsione administrohet
diazepam intravenë, e nёse ёshtё e nevojshme cdo 15 min.

Protokoll i trajtimit të depresionit 17

Bromokriptina, qё pёrdoret nё trajtimin e sindromёs malinj tё NL, nuk rekomandohet nё SS pёr
shkak tё efektit tё saj serotoninergjik.

Tab 7. Diagnoza diferenciale midis SS dhe SMN

SIMPTOMAT SS SMN
Temperaturё E ngritur Hipertermi
Simptoma abdominale Po Jo
Diare, Nauze
Gjendja mendore
Delirium
Konfuzion Po Po
Koma Po Po
Eufori Po Po
Irritabilitet Po Jo
Ankth Po Jo
Axhitim Po Jo
Shqetёsim motor Po Po
Simptoma neurologjike Po Po
Rigiditet muskular
Hiperrefleksi
Tremor Po –e lehtё Po
Miokloni Po Jo e zakonshme
Moskordinim Po Po
Konvulsione Po Jo e zakonshme
Sistemi nervor autonom Ndoshta Jo
Tensioni i gjakut Po-nё rastet e rёnda Po
Shqetёsim motor
Diaforezё
Takikardi Lart ose poshtё Lart ose poshtё
Gojё e lagur Po Po
Dridhje/ ethe Po Po
Tё dhёnat laboratorike Po Po
Hiperkalemi Po Po
Hiponatremi Po Jo
Reaksion Leukocitozё
Ritje e CPK
Ritje e provave tё heparit Po Po
Komplikacionet Po Po
Insuficencё renale Po Po
Koagulim inravaskular i diseminuar Po Po
Konvulsione Po Po
Vdekje

Po Po
Po Po
Po Po
Po Po
Po Po

13. Harta e vendimarrjeve

Tabela 8. Algoritmi i vendimeve

Protokoll i trajtimit të depresionit 18

 Hospitalizim Disfunksion i rëndë ose
Risk për jetën
Specialist i QKSHM Depresion rezistent,
Depresion rekurent,
Depresion atipik dhe
psikotik
Depresion i moderuar
Specialist i QKSHM,
Mjeku i familjes
Specialist i QKSHM, Depresion i lehtë
Mjeku i familjes
Përgjegjësia Fokusi – Severiteti
Mjekim, Trajtim i
kombinuar, ECT
Mjekim, Trajtim
psikoterapeutik kompleks,
Mjekim i kombinuar
Mjekim dhe/ose psikoterapi,
Ndërhyrje Psikosociale
Observim, Psikoedukim,
Ndërhyrje psikosociale,
Psikoterapi dhe/ose trajtim
biologjik
Kujdesi

14. Protokolli i trajtimit tё depresionit nё rrethana tё veçanta

Depresioni qё ndodh nё tё njёjtёn kohё me sёmundje tё tjera psikiatrike

Mё tё zakonshmet janё çrregullimet e ankthit dhe abuzimi/varёsia nga substancat

14.1. Depresioni dhe Çrregullimet e ankthit

Shumё individё me depresion kanё simptoma tё ankthit dhe mё shumё se 30% mund tё kenё
çrregullime tё ankthit (Ёittchen et al 1999).
Kur mjekojmё persona qё vuajnё nga depresioni dhe ankthi duhet tё kemi parasysh njё numёr
principesh.
Pacientёt depresivё me simptoma tё dukshme tё ankthit ose me çrregullime komorbide tё ankthit
si çrregullim paniku, çrregullim i ankthit tё pёrgjithёsuar ose PTSD mund tё trajtohen efektivisht
me antidepresivёt “mё tё rinj” (SSRI, Venlafaxine) (fluoxetinё ose 10mg paroxetinё) dhe tё
ngrihen ngadalё sa tolerohen, deri nё dozat e plota terapeutike Niveli A) ose ose TCA ose
IMAO, por barnat duhen filluar me doza tё vogla (psh., 5mg pasi mund tё shkaktojnё keqёsim tё
pёrkohshёm tё simptomave tё ankthit pёrpara se ankthi dhe depresioni ti përgjigjen ndërhyrjes.
CBT ka treguar se ёshtё tepёr efektive nё trajtimin e çrregullimeve tё ankthit.

14.2.Trajtimi i depresionit nё fёmijёt dhe adoleshentёt

Njё pjesё e konsiderueshme e pacientёve e provojnё episodin e tyre të parё gjatё fёmijёrisё
pёrpara pubertetit ose adoleshencёs (Birmaher et al 1998).
Megjithatё MDD ёshtё mё pak e zakonshme nё fёmijёt e prepubertetit (prevalenca e pikёs (1.8%
deri 2.5%) se nё adoleshentёt (prevalenca e pikёs 2.9 deri 4.7%) (Kessler 2001) nё tё tilla raste
tё shfaqjes sё hershme tё MDD (tё pёrcaktuara si raste qё fillojnё para moshёs 18 vjeç) pacientёt
si rregull vazhdojnё tё vuajnё nga episodet e MDD edhe gjatё adultёrisё.
Adoleshentёt kanё risk tё lartё tё shfaqjes me 40% probabilitet pas dy vjetёsh dhe 70%
probabilitet rekurence pas pesё vjetёsh. Nuk ka ndonjё prevalencё tё gjinisё pёrpara moshёs sё
pubertetit, por paspubertetit MDD ёshtё mё e shpeshtё nё femrat se nё meshkujt.

Protokoll i trajtimit të depresionit 19

Trajtimi i fazёs akute i fёmijёve dhe adoleshentёve me MDD

1. Zbulimi i hershёm dhe ndёrhyrja terapeutike ёshtё e rёndёsishme nё pёrmirёsimin e

pёrfundimit tё keq tё depresionit me fillim tё hershёm.
2. Antidepresivёt mund tё provohen tё dobishёm nё disa raste dhe rekomandohen vecanёrisht pёr
pacientё me depresion tё rёndё dhe psikozё (Birmaher 1998).
3. Nga studimet dyfishe tё verbёra, tё kontrolluara nuk raportohen diferenca tё rёndёsishme
efekti ndёrmjet TCA dhe placebos.
4. Metaanaliza e studimeve tё kontrolluara tё randomizuara krahason efikasitetin e mjekimit me
placebo, nё subjektet depresive tё moshёs 6 deri 18 vjeç, dhe sugjeron se TCA tregojnё vetёm
efekte tё moderuara (veçanёrisht desipramina dhe imipramina) pёr fёmijёt dhe adoleshentёt.
5. Kujdes letalitetin e mbidozimit, mundёsisё sё beftё tё pashpjeguar tё vdekjes (ndoshta tё
lidhura me probleme tё konduksionit) (Wilens et al 1996), dhe mundёsia e mё shumё sigurie dhe
lehtёsie pёr tё monitoruar barnat (Geller et al 1999).

14.3 Trajtimi i depresionit nё tё moshuarit

 MDD nё jetёn e vonshme ёshtё mё prevalent se ёshtё raportuar mё

parё. I panjohur mirё dhe i pa trajtuar mirё MDD nё jetёn e vonshme lidhet gjithashtu
me prognozё tё keqe (Cole et al 1999).
 Popullata e moshuar ёshtё ndoshta mё e vёshtira pёr tu trajtuar
efektivisht dhe me siguri me MDD.
Ndryshimet nё fiziologji tё shoqёruara me moshёn e pёrparuar

shkaktojnё diferenca klinike tё rёndёsishme nё metabolizmin e barit dhe
farmakokinetikat nё pacientёt mё tё vjetёr ndaj pacientёve mё tё rinj. Adultёt e
moshuar kanё mё shumё mundёsi se mё tё rinjtё tё marrin mjekim pёr sёmundje tё
shumta tё cilat rrisin potencialin pёr ndёrveprimefarmakodinamike dhe
farmakokinetike serioze.

Zgjedhja ёshtё bazuar nё tolererabilitetin mё tё mirё sidomos relativ me ngjarjet e

padёshirueshme kardiovaskulare, nё krahasim me antidepresivёt e tjerё triciklikё dhe pёr shkak
tё kufirit tё njohur tё nivelit plazmatik (70-170 ng/ml) shoqёruar me efikasitet.
Efikasiteti dhe siguria e nortriptilines pёr trajtimin e depresionit madhor nё tё rriturit e moshuar
ka qenё vendosur mirё nё studimet e kontrolluara me placebo dhe nё provat krahasuese me
antidepresivё tё tjerё (Niveli A) Efikasiteti dhe siguria e SSRI nё pacientёt e moshuar tё
deprimuar ёshtё vlerësuar nё njё numёr provash klinike me sertralinё, paroxetinё dhe fluoxetinё
(Niveli A).
Venlafaxina dhe reboxetina kanё treguar gjithashtu tё jenё efektive nё eksperimentet krahasuese
dyfishe të verbёra (Niveli B).

Sugjerohet se pacientёt mё tё moshuar mund tё vazhdojnё tё pёrfitojnё nga trajtimi i fazёs sё

vazhdueshme pёr deri 12 muaj.

Efektet anёsore kardiovaskulare janё njё shqetёsim i veçantё pёr adultёt e moshuar.

Protokoll i trajtimit të depresionit 20

Ngjarjet e padёshirueshme antikolinergjike (psh dёmtimi kognitiv, konstipacioni, retensioni
urinar) janё njё çёshtje tjetёr e rёndёsishme nё popullsinё e moshuar.
Pёr arsye se pacientёt e moshuar janё tё prirur pёr hipotension ortostatik dhe mё tё ndjeshёm
ndaj ngjarjeve tё tjera tё padёshirueshme tё tilla si efektet antikolinergjike, SSRI dhe
antidepresivёt e tjerё mё tё rinj, nё pёrgjithёsi parapelqehen ndaj TCA (Niveli A).

14.4 Depresioni si rrjedhojё e njё sёmundjeje mjekësore të përgjithёshme

Njё varg sёmundjesh mjekёsore jopsikiatrike mund tё shkaktojnё simptomat e depresionit ose
episodin depresiv madhor.
Pёr DSM IV “ çrregullimi i humorit (depresioni) pёr shkak tё sёmundjes mjekёsore tё
pёrgjithёshme” ёshtё i pranishёm kur çrregullimi prominent dhe persistent nё humor (humori
depresiv) predominon dhe kur ka tё dhёna nga historia, ekzaminimi fizik ose tё dhёnat
laboratorike se shqetёsimi ёshtё konseguencё fiziologjike direkte e sёmundjes mjekёsore tё
pёrgjithёshme.

Strategjia e pёrgjithёshme nё tё tilla raste ёshtё tё trajtohet nё fillim sёmundja mjekёsore, pasi
depresioni mund tё jetё efekt direkt i padёshirueshёm si i sёmundjes dhe i trajtimit tё saj.
Nёse depresioni madhor persiston, trajtimi me antidepresiv ёshtё i indikuar.
Trajtimi me antidepresivё shkaktoi pёrmirёsime tё konsiderueshme tё depresionit krahasuar me
placebo apo pa mjekim (Niveli A).

14.5 Trajtimi i depresionit gjatё gravidancёs dhe ushqimit me gji

Megjithё frekuencёn e depresionit nё gratё e moshёs sё lindjes sё fёmijёs (rreziku pёr jetёn 10%
dhe 25%) dhe nё gratё shtatёzёna (rreth 9%) informacioni pёr tё udhёzuar pacientёt dhe mjekёt
pёrsa i pёrket konsideratёs sё trajtimit gjatё gravidancёs ёshtё i kufizuar (Niveli C).
Çrregullimi Depresiv Madhor qё shfaqet gjatё shtatzanisё ёshtё njё problem terapeutik i vёshtirё
(APA 2000).

Tre rreziqe kryesore lidhen me mjekimin e pёrdorur gjatё shtatzansisё:

1) teratogjeniteti
2) sindromet perinatale (toxiciteti neonatal)
3) sekelat behaviorale postnatale

- Nё kundёrshtim me stabilizuesit e humorit (litiumi, karbamazepina dhe depakina) tё cilёt

kanё njё far teratogeniciteti, antidepresivёt (TCA ose SSRI) nuk duket se kanё rrezik tё shtuar
pёr çrregullime gjenetike tё organeve.
TCA dhe SSRI nuk kanё rrezik tё shtuar pёr vdekje intrauterine ose defekte tё mёdha tё lindjes

15. Përmbledhje e Rekomandimeve të Trajtimit të Depresionit

Protokoll i trajtimit të depresionit 21

  Antidepresivët nuk rekomandohen në depresionin e lehtë – në këtë rast këshillohet
pritja e vëmendshme, zgjidhja e problemit dhe ushtrime
 Kur është i domosdoshem përdorimi i barit antidepresiv rekomandohet një SSRI
xhenerik
 Gjithë pacientët duhet të informohen rreth fenomeneve të zvjerdhjes nga
antidepresivët
Në depresionin e rëndë ose rezistent rekomandohet kombinimi i barit antidepresiv me
 CBT
Pacientët me dy episode të mëparshme dhe dëmtim funksional duhet të trajtohen të
 paktën për dy vjet
Përdorni dozën më të vogël të mundshme. Në stadet e hershme monitoroni me tepër
 vëmendje mundësinë e nervozizmit, axhitimit dhe tendencës për suicid. Veçanërisht
kjo është e rëndësishme në personat e rinj të moshës nën 30 vjeç
Dozat duhet të ulen gradualisht deri në ndërprerjen e barit.
Venlafaxina duhet të fillohet vetëm nga specialisti. Shmangeni atë në pacientët me
 sëmundje të zemrës. Rekomandohet monitorimi i EKG


a- Tipat kryesore të strategjive që përdoren janë:

 1- Kalimi në një antidepresiv të ri nga një klasë farmakologjike e ndryshme.
 2- Kalimi në një antidepresiv të ri brenda të njëjtës klase farmakologjike.
 3- Kombinimi i dy antidepresivëve të klasave të ndryshme.
 4- Plotësim i antidepresivit me agjente te tjerë (me litium, hormone tiroide, pindolol,
estrogen, buspiron) për të shtuar efikasitetin antidepresiv dhe për të kombinuar
antidepresivin me ndërhyrje psikoterapeutike.
Midis këtyre strategjive shtimi i litiumit është strategjia më e dokumentuar.
 Në situata speciale, kur kërkohet çlirimi i menjëhershëm nga depresioni ECT duhet të
 konsiderohet si strategji e linjës së parë.

b- Klasifikimi i rekomandimeve mbёshtetur në evidencë

Tё dhёnat e literaturës janë pёrmbledhur dhe kategorizuar nё katёr nivele tё cilat

pёrfaqësojnё besushmёrinё e tyre.
Çdo rekomandim trajtimi u vlerësua nё lidhje me efikasitetin, sigurinё dhe fzibilitetin.
Niveli A: Evidencё qё mbështetet nё studime shkencore tё mira. Ky nivel arrihet nёse
evidenca e mbёshtetur nё studimin e efikasitetit merret tё paktёn nga tre studime mesatarisht
tё mёdha pozitive tё randomizuara tё kontrolluara (RCT) (dyfishe tё verbra).
Niveli B: Evidence qё mbёshtetet nё studime shkencore tё paanshme, jo tё kёqia. Ky
pёrfshin evidencёn e efikasitetit tё paktёn nga dy studime dyfishe tё verbra mesatarisht tё
mёdha ose nga njё studim dyfish i verbёr mesatarisht i madh i randomizuar dhe njё studim
natyral, prospektiv i hapur.

Protokoll i trajtimit të depresionit 22

16.1 Shtojca 1

Shkalla e Vlerësimit të Hamiltonit për Depresionin (HAMD)

Emri i pacientit -----------------------------
Data e vlerësimit --------------------- Klinicisti-----------------------
Për të vlerësuar ashpërsinë e depresionit në pacientët të cilët tashmë janë të diagnostikuar me depresion,
përdoret ky pyetësor. Pikë të larta tregojnë se depresioni është më i rëndë.
Për secilën pyetje, shkruaj numrin e saktë në vijën anash pyetjes. (Jepet vetëm një përgjigje).

1. Humor depresiv (trishtim, ndjenja e të qënit pa shpresë, i pafuqishëm, i pavlerë).

0. Mungon
1. Gjendja e ndjenjave tregohet vetëm kur merret në pyetje
2. Gjendja paraqitet spontanisht me fjalë
3. Ndjenjat nuk i komunikon me fjalë por me shprehjen e fytyrës, qëndrimin, zërin dhe tendencën për
të qarë
4. Pacienti i tregon këto ndjenja afektive vetëm në mënyrë virtuale, me komunikim spontan verbal dhe
jo verbal

2. Ndjenja e fajësisë
0. Mungon
1. Vetëqortim dhe ndjenja të vetakuzimit
2. Ide të fajësimit ose brejtje ndërgjegjeje për gabime në të kaluarën
3. Mendon se sëmundja është ndëshkim, deluzione të fajësisë
4.Dëgjon zëra që e akuzojnë dhe e denoncojnë ose ka halucinacione vizive kërcënuese

3. Suicidi
0. Mungon
1. E ndjen se jeta nuk ia vlen të jetohet
2. Dëshiron vdekjen, ose mendon mënyrat për të vdekur
3. Ide ose tentativa për vetvrasje
4. Veprime serioze për vetvrasje (pikëzohet me 4 cdo tentativë serioze)

4. Pagjumësia e hershme
0. Nuk ka vështirësi për zënie gjumi
1. Ka vështirësi në zënien e gjumit, p.sh i kalon më tepër se 30 minuta
2. Ankon çdo natë për vështirësi në zënien e gjumit

5. Pagjumësi e mesme (e mesnatës)

0. Nuk ka vështirësi
1. Ankon se është i shqetësuar dhe i turbulluar gjatë natës
2. Zgjohet gjatë natës – cdo ngritje nga shtrati të pikëzohet me 2, (përjashtohet zgjimi nga nevoja
për urinim)

6. Pagjumësia e vonshme (e mëngjesit)

0. Nuk ka vështirësi
1. Zgjohet herët në mëngjes por fle përsëri
2. Pamundësi për të fjetur përsëri në rast se zgjohet

7. Puna dhe aktivitetet

0. Nuk ka vështirësi
1. Mendime dhe ndjenja, lodhje ose dobësi që lidhen me aktivitete profesionale, puna ose hobitë
2. Humbja e interesit në aktivitete; hobitë, në punë të paraqitura nga vetë i sëmuri ose që
tregohet indirekt nga apatia e tij, pavendosmëria dhe hezitimi (ka përshtypjen se i duhet të
sforcohet për të kryer një veprim)
3. Ulja e produktivitetit, pakësohet koha e shpenzuar për të kryer aktivitete
4. Ka ndërprerë punën, për shkak të sëmundjes aktuale

8. Ngadalësimi: Psikomotor (frenimi i të menduarit dhe të folurit, dëmtimi i aftësisë për tu përqëndruar,
ulje e

Protokoll i trajtimit të depresionit 23

aktivitetit motor)
0. Të folur e të menduar normal
1. Ngadalësim i lehtë gjatë intervistës
2. Ngadalësim i qartë gjatë intervistës
3. Intervistë e vështirë
4. Stupor i plotë

9. Agjitacioni
0. Mungon
1. Lëviz, mjaft nervoz, i shqetësuar, nuk rri rehat
2. Luan me duart e flokët e tij
3. Vazhdimisht në lëvizje, nuk qëndron dot në një vend, parehati
4. Përdredh duart, ha thonjtë, shkul flokët, kafshon buzët

10. Ankthi (psikologjik)

0. Mungon
1. Tension dhe iritabilitet subjektiv
2. Bëhet merak për gjëra të vogla
3. Qëndrim i shqetësuar, e paraqet qartë shprehja e fytyrës dhe të folurit
4. Shpreh frikë pa e pyetur

11. Ankthi somatik;

bashkëshoqërues fiziologjik i ankthit (p.sh efektet e shtimit të aktivitetit të sistemit autonom, keqtretje,
dhimbje stomaku, diare, gromësira, palpitacione, shtim i frymëmarrjes, parestezi, djersitje, dhimbje
koke, shtim i urinimit, tremor). Pyet për ndonjë efekt anësor të barnave që japin (psh tharje goje,
konstipacion)
0. Mungon
1. I lehtë
2. I moderuar
3. I rëndë
4. I papërballueshëm

12. Simptomat somatike (gastrointenstinale)

0. Asnjë
1. Humbje e oreksit, por ushqehet pa u nxitur nga të tjerë, merr ushqim brënda normës
2. Vështirësi për të ngrënë, pa nxitjen e të tjerëve. Pakësim i dukshëm i oreksit dhe marrjes
së ushqimit

13. Simptoma të përgjithshme somatike

0. Asnjë
1. Rëndim i anësive, shpinës ose kokës, dhimbje në kurriz, në kokë, muskuj. Humbje
energjie dhe lodhje.
2. Në rast se ka të pikëzohet me 2 pikë çdo shenjë.

14. Simptoma gjenitale (shenja të tilla si: humbje e libidos, dëmtim i performancës seksuale, çrregullime
menstruale)
0. Mungon
1. Të lehta
2. Të rënda

15. Hipokondritë
0. Jo prezente
1. Vemendje e përqëndruar mbi trupin e vet
2. Preokupime mbi shëndetin
3. Ankesa të shpeshta, kërkesa për ndihmë etj.
4. Deluzione hipokondriake.

16. Humbje peshe

1. Kur vlerësohet nga anamneza
0. Pa humbje peshe
1. Humbje peshe e mundshme që lidhet me sëmundjen aktuale

Protokoll i trajtimit të depresionit 24

2. Humbje peshe e matur (sipas pacientit)
2. Kur vlerësohet nga peshimi
0. Pa të dhëna
1. Më pak se 500 g në javë
2. Më tepër se 500 g në javë
3. Më tepër se 1 kg në javë.

17. Insight-i
0. E kupton që është i deprimuar dhe i sëmurë
1. E kupton veten të sëmurë por shqetësimet ia atribuon, ushqimit të keq, viruseve,
mbilodhjes në punë, nevojës për të pushuar
2. Mohon të jetë i sëmurë

18. Ndryshimet diurnale

A. Shëno kur keqësohen simptomat në mëngjes ose në mbasdite.
0. Asnjë ndryshim
1. Keqësim në mëngjes
2. Keqësim në mbasdite
B. Kur janë të pranishme, shëno gravitetin e ndryshimit.
0. Asnjë
1. Të lehta
2. Të rënda

19. Depersonalizimi dhe derealizimi (të tilla si ndjenja e humbjes së realitetit, ide nihilistike)
0. Mungon
1. E lehtë (p.sh ndjenjat se bota nuk është reale
2. E moderuar
3. E rëndë
4. Paaftësi për të funksionuar

20. Simptomat paranoide

0. Asnjë
1. Dyshues
2. Ide të referencës
3. Deluzione të referencës dhe persekutimit

21. Simptomat obsesive dhe kompulsive

0. Mungojnë
1. Te lehta
2. Të rënda
Pikё total nga 1 te 17:
0 - 7 = Normal
8 - 13 = Depresion i lehtё
14-18 = Depresion i moderuar
19 - 22 = Depresion i rёndё
> 23 = Depresion i shumё i rёndё

16.2 Shtojca 2

IVENTARI I BECKUT PER DEPRESIONIN

I. 0. Nuk ndihem i/e dëshpëuar.

1. Ndihem i/e dëshpëruar.
2. Jam i/e dëshpëruar gjithë kohën dhe nuk çlirohem dot nga kjo gjendje.
3. Jam aq i/e dëshpëruar dhe i/e mjerë sa nuk e duroj dot këtë gjendje.

Protokoll i trajtimit të depresionit 25

 II. 0. Nuk më frikëson (dekurajon) e ardhmja..
1. Ndihem i/e frikësuar nga e ardhmja.
2. Nuk pres gjë nga e ardhmja.
3. E ndiej që e ardhmja është e pashpresë dhe se gjërat nuk mund të përmirësohen.

III. 0. Nuk ndiej të jem i/e dështuar.

1. E ndiej se kam dështuar më shumë se një person i zakonshëm.
2. Kur i hedh një vështrim mbrapa jetës sime, shikoj dështime të shumta.
3. E ndiej se jam tërësisht i/e dështuar si person.

IV. 0. Gjërat më japin aq kënaqësi sa dhe më parë.

1. Nuk më kënaqin gjërat po aq sa dhe më parë.
2. Nuk provoj kënaqësi nga asgjë tashmë.
3. Jam i/e pakënaqur dhe i/e mërzitur nga çdo gjë.

V. 0. Nuk ndihem fajtor/e për asgjë.

1. Ndihem fajtor/e herë pas here.
2. Ndihem fajtor/e shumicën e kohës.
3. Nihem fajtor/e gjatë gjithë kohës.

VI. 0. Nuk mendoj që të kem qenë ndëshkuar.

1. E ndiej që mund të kem qenë ndëshkuar.
2. Pres të ndëshkohem.
3. E ndiej që jam ndëshkuar gjithmonë.

VII. 0. Nuk ndihem i/e zhgënjyer nga vetja.

1. Ndihem i/e zhgënjyer nga vetja.
2. Kam neveri për veten.
3. E urrej veten.

VIII. 0. Nuk mendoj se jam më i/e keq/e se ndokush tjetër.

1. Kritikoj veten për dobësitë dhe gabimet e mia.
2. Bëj veten fajtor/e gjatë gjithë kohës për gabimt e mia.
3. Fajësoj veten për çdo gjë të keqe që ndodh.

IX. 0. Nuk kam patur ndonjë mendim për të vrarë veten.

1. Kam menduar të vras veten, por s’do ta bëj atë.
2. Do të doja të vrisja veten.
3. Do ta vras veten vetëm nëse më jepet rasti.

X. 0. Nuk qaj më shumë se zakonisht.

1. Tani qaj më shumë se më parë.
2. Tani qaj gjithë kohën.
3. Më parë qaja menjëherë, ndërsa tani nuk mundem të qaj edhe pse dëshiroj ta bëj
një gjë të tillë

XI. 0. Nuk shqetësohem më për gjera që më parë i merrja me nervozizëm.

1. Tani jam pak më i/e shqetësuar se zakonisht.
2. Jam tepër i mërzitur dhe i/e nervozuar pjesën më të madhe të kohës.
3. Tani ndihem gjithe kohën i/e mërzitur.

Protokoll i trajtimit të depresionit 26

 XII. 0. Nuk kam humbur interesin për të tjerët.
1. Jam më pak i/e interesuar se më parë për njerëzit.
2. Kam humbur pjesën më të madhe të interesit për ta.
3. Kam humbur të gjithë interesin për njerëzit.

XIII. 0. I marr vendimet po aq mirë sa dhe më parë.

1. Nuk i marr vendimete aq mirë sa dhe më parë.
2. Kam më shumë vështirësi në marrjen e vendimeve se më parë.
3. Përfundimisht nuk jam i zoti /e zonja të marr vendime.

XIV. 0. Nuk mendoj se kam një pamje më të keqe se më parë.

1. Mërzitem se më duket vetja me i/e madh/e në moshë dhe më pak tërheqës/e.
2. E ndiej se në pamjen time kanë ndodhur ndryshime të përhershmeqë më bëjnë
të dukem jo terheqës/e.
Besoj se dukem i/e shëmtuar.
3.

XV. 0. Mund të punoj po aq mirë sa dhe më parë.

1. Më duhet të sforcohem për të filluar të bëj diçka.
2. Më duhet të nxis veten fort për të bërë diçka.
3. Nuk mund të bëj më asnjë lloj pune/mësimi.

XVI. 0. Mund të fle po aq mirë sa dhe më parë.

1. Nuk mund të fle aq mirë sa e kam patur zakon.
2. Zgjohem 1-2 orë më herët se zakonishtdhe e kam të vështirë të flë përsëri.
3. Zgjohem disa orë më herët se më parë dhe nuk mundem të fle përsëri.

XVII. 0. Nuk ndihem më i/e lodhur se zakonisht.

1. Lodhem më shpejt se më parë.
2. Lodhem pothuaj për çdo gjë që bëj.
3. Jam shumë i/e lodhur sa s’bëj dot asgjë.

XVIII. 0. Oreksin nuk e kam më të keq se më parë.

1. Oreksi nuk është aq i mirë si më parë.
2. Tani oreksi është shumë i keq.
3. Përfundimisht nuk kam oreks.

XIX. 0. Nuk kam humbur shumë në peshë kohët e fundit.

1. Kam humbur më shumë se 2 kg.
2. Kam humbur më shumë se 5 kg.
3. Kam humbur më shumë se 8 kg.

XX. 0. Nuk shqetësohem rreth shëndetit tim më shumë se zakonisht.

1. Shqetësohem rreth problemeve të mia fizike të tilla si: dhimbja, shqetësimet e
stomakut dhe kapsllëku.
2. Jam shumë i/e mërzitur për problemet e mia fizike dhe vështirë se mendoj për
ndonjë gjë tjetër.
Jam aq i/e mërzitur për problemet e mia fizike sa nuk mund të mendoj për
3. asgjë tjetër.

XXI. 0. Nuk kam vënë re ndonjë ndryshim në interesin tim për seksin kohët e fundit.
1. Jam më pak i/e interesuar për seksin kohët e fundit.

Protokoll i trajtimit të depresionit 27

 2. Jam shumë më pak i/e interesuar për seksin tani.
3. Kam humbur tëresisht interesin për seksin tani.

16.3 Shtojca 3

VLERËSIMI I PËRMBLEDHUR PSIKATRIK (BRPS)

Emri i pacientit___________________Klincisti______________________Data________________
1. Shqetësimet trupore – Shkalla e shqetësimit mbi shëndetin fizik
123456789
2. Ankthi -. shqetësim i tepruar për të tashmen dhe të ardhmen.
123456789
3. Tërheqja emocionale - lidhje e pamjaftueshme me intervistuesin dhe situatën e intervistës.
1234567
4. Çorganizimi i koncepteve – shkaklla e pakuptueshmërisë së të folurit.
1234567
5. Ndjenjat fajit – shqetësim i tepruar deri në brejtje të ndërgjegjes për sjelljet në të kaluarën.
123456789
6. Tensionimi – përcakto shkallën e akatizisë (axhitimit) që observohet gjatë intervistës.
1234567
7. Gjestet dhe qëndrimi - lëvizje jo të zakonshme ose jo natyrale për situatën (jo tiket).
1234567
8. Madhështia - vetëvlerësim i ekzagjeruar, vlerësim i ekzagjeruar për fuqitë, aftësitë, arritjet,
rëndësinë dhe identitetin e dikujt.
1234567
9. Humori depresiv – të dhënat subjektive e të ndjerit i/e mërzitur(depresiv). Përcaktohet shkalla
e depresionit që raportohet.
123456789
10. Armiqësia - Antipatia, mospërfillja, përbuzja për persona të tjere jashtë linjes së intervistës.
Vlerëso vetëm mbi bazën e raportimit verbal të ndjenjave dhe veprimeve të pacientit kundrejt të
tjerëve gjatë javes së kaluar.
123456789
11. Difidenca – besimi (deluzional ose i tjetër lloji) që te tjerët kanë tani ose kanë patur në të
kaluarën qëllime djallezore ose diskriminuese për pacientin. Vlerëso mbi bazën e informacionit të
raportuar që i përket javës së kaluar.
123456789
12. Sjellja halucinacinatore - Perceptimet (të çdo lloji) në mungesë të ndonjë stimuli të jashtëm të
identifikuar. Vlerëso vetëm eksperiencat që jane hasur gjatë javës së kaluar.
123456789
13. Frenimi psikomotor - Reduktimi i nivelit të energjisë i vene re në lëvizje më të ngadalta.
Vlerësohet vetëm mbi bazën e sjelljes së observuar të pacientit
123456789
14. Mungesa e bashkëpunimit - Evidentohet rezistenca, armiqësia, fyerja dhe mungesa e
gadishmërisë për të bashkëpunuar me intervistuesin. Vlerësohet vetëm mbi bazën e qëndrimit të
pacientit dhe përgjigjeve të tij për intervistuesin dhe situatën e intervistës.
1234567

Protokoll i trajtimit të depresionit 28

15. Mendimet me përmbajtje jo të zakonshme - Ashpërsia e deluzioneve të çdo lloji. Konsidero
bindjen ndaj tyre dhe efektin mbi veprimet . Vlerësohet mbi bazën e informacionit subjekitv që i
përket javës së kaluar.
123456789
16. Afekti i topitur - Reagim emocional i ulët që karakterizohet me deficite në shprehjen e fytyres, të
gjeste trupore dhe modelimin e zërit. Ndarja nga tërheqja emocionale në të cilën përqëndrimi është
mbi dëmtimin interpersonal sesa në atë emocional.Konsidero shkallën e qëndrueshmërisë së
dëmtimit. Vlerëso duke u bazuar mbi observimin e kryer gjatë intervistimit.

1234567
17. Eksitacioni - Toni i lartë emocional, ku përfshihet irritabiliteti dhe ekspansioni (emocioni
hipomaniakal). Mos merr parasysh emocionin nga gjendja e deluzionit të madhështisë. Vlerëso duke
u bazuar mbi observimin e kryer gjatë intervistës.

1234567
18. Çorientimi - Konfuzion ose mungesë e asociacionit të përshtatshëm për njerëzit, vendin ose
kohën. Vlerëso duke u bazuar mbi observimin e kryer gjatë intervistës.

123456789
19. Shkalla e rëndesës së sëmundjes - Duke u nisur nga eksperienca juaj klinike me këtë grup
pacientësh, sa i sëmurë nga ana mendore është pacienti në këtë kohë ?

1234567
20. Përmirësimi i përgjithshëm - Vlerëso përmirësimin total, nëse është në kohë për trajtim ose jo
sipas gjykimit tuaj. Në vlerësimin fillestar shëno "I pavlerësuar" për pikën 20. Për vlerësimin deri në
fillimin e mjekimit "double-blind" vlerëso permiresimin duke e krahasuar me vleresimin fillestar. Për
vlerësimet pas fillimit të mjekimit “double – blind” krahasimi bëhet me pikën kur fillon vlerësimi
“double – blind”.

123456789

16.4 Shtojca 4

Shkalla e Vlerësimit të Funksionit të Përgjithshëm (GAF)

Kodi (Shenim: perdorni kode te ndermjetme kur eshte e pershtatshme, p. sh.: 45,68,72).

100 Funksionim shume i mire ne nje shkalle te gjere aktivitetesh, problemet e jetes nuk dalin
jashte kontrollit, dallohet nga te tjeret per shkak te shume aftesive te tij/saj pozitive. Nuk ka
91 simptoma.

90 Pa simptoma ose ka simptoma te lehta (p. sh.: ankth i lehte para nje provimi), funksionim i
mire ne te gjitha fushat, tregon interes dhe aktivizohet ne nje shkalle te gjere aktivitetesh,
eshte shoqerisht i dobishem, pergjithesisht i kenaqur me jeten, nuk paraqet me shume se sa
81 problemet apo shqetesimet e zakonshme (p.sh.: nje "zenke" e vogel me pjesetaret e familjes).

Protokoll i trajtimit të depresionit 29

80 N.q.s. simptomat jane te pranishme, ato jane kalimtare dhe reaksione te pritshme ndaj stresoreve
psikologjike (p. sh., veshtiresi neperqendrim pas nje debati me pjesetaret efamiljes); jo me shume
ose nje demtim i lehte ne funksionimin shoqeror, okupacional apo mesimor (p.sh., ulje
e`perkoheshmee
rezultateve ne shkolle apo ne pune).
71

70Disa simptoma te lehta (p.sh., humor i rene dhe pagjumesi e lehte) OSE disa veshtiresi ne
funksionimin social, okupacional apo mesimor (p.sh., braktisje te rralla te mesimit apo grabitje brenda
ne banese)
61por ne pergjithesi funksionon mjaft mire dhe ka disa marredhenie interpersonale te mira.

60 Simptoma te moderuara (p.sh., afekt i sheshuar dhe te folur anash, atake te rastesishme paniku),
OSE
veshtiresi e moderuar ne funksionimin social, okupacional apo mesimor (p.sh., shoqeri e paket,
konflikte
51me shoket ose me bashkepunetoret).

50Simptoma te renda (p. sh., ide suicidale, rituale obsesive te renda, vjedhje te shpeshta te
dyqaneve), OSE
demtim i rende shoqeror, okupacional apo mesimor (p.sh., mungesa e miqve, paaftesi per te
mbajtur
41nje pune).

40Disa demtime ne testimin e realitetit ose ne komunikim (p.sh., te folurit me periudha eshte jo
logjik, i
pakuptueshem, ose i papershtatshem), OSE demtim madhor ne disa fusha, si ne pune apo shkolle,
ne
marredheniet familjare, gjykim, mendim apo humor (p.sh., personi i deprimuar eviton miqte,
neglizhon
familjen dhe nuk eshte ne gjendje te punoje; femija rreh vazhdimisht femijet me te vegjel, eshte
31provokues ne familje dhe deshton ne shkolle).

30 Sjellje qe influencohet shume nga deluzionet ose halucinacionet, OSE demtim serioz ne
komunikim apo gjykim (p. sh., ndonjehere inkoherent, vepron ne menyre te papershtatshme, preokupim
suicidal), OSE
21 paaftesi per te funksionuar pothuajse ne te gjitha fushat (p.sh.: qendron gjithe diten ne shtrat, pa
pune, ose pa shoke).

20Disa rreziqe per te demtuar veten ose te tjeret (p.sh.: perpjekje suicidale pa nje parashikim te
qarte te
vdekjes; shpesh eshte violent; eksitim maniakal), OSE ndonjehere nuk ruan higjenen personale
(p.sh.
11lyhet me feçe), OSE demtim i rende i komunikimit (p.sh eshte mjaft inkoherent ose eshte me
mutizem te shprehur).

Protokoll i trajtimit të depresionit 30

10Rrezikshmeri e vazhdueshme per te demtuar veten ose te tjeret (p.sh. violence e perseritur), OSE
paaftesi e vazhdueshme per te mbajtur higjienen minimale vetiake, OSE veprim serioz suicidal me 1
parashikim te qarte te
1vdekjes.

0 Informacioni papershtatshem.

16.5 Shtojca 5

Harta e vendimarrjeve pёr depresionin.

17. BIBLIOGRAFIA
Udhёrёfyesi Klinik pёr Çrregullimin Depresiv,viti 2010. Miratuar nga Ministria e Shёndetёsisё
Abrams R (1992) Electroconvulsive therapy. 2nd ed. Oxford University Press, Oxford.
Adli M, Bschor T, Canata B, Döpfmer S, Bauer M (1998) Lithium in der Behandlung der akuten
Depression. Fortschr Neurol Psychiatry 66: 435-441.
Akiskal H, Pinto O (1999) The evolving bipolar spectrum. Prototypes I,II,III, and IV. In:
Bipolarity: Beyond classic mania. Akiskal, H (Guest ed) The psychiatric clinics of North
America (Bewick, CA, ed), Vol 5, No 3, W.B. Saunders, Philadelphia, pp 517-534.
Altshuler LL, Post RM, Leverich GS, Mikalauskas K, Rosoff A, Ackerman L (1995)
Antidepressant-induced mania and cycle acceleration: a controversy revisited. Am J Psychiatry
152:1130-1138.
American Psychiatric Association (1994) Practice guideline for the treatment of patients with
bipolar disorder. American Psychiatric Association. Am J Psychiatry 151: 1-36.
American Psychiatric Association (2002) American Psychiatric Association Practice Guidelines
for the Treatment of Patients with Bipolar Disorder. 2 ed. Washington, DC.
Amsterdam J (1998) Efficacy and safety of venlafaxine in the treatment of bipolar II major
depressive episode. J Clin Psychopharmacol 18: 414-417.

Protokoll i trajtimit të depresionit 31

Amsterdam JD, Garcia-Espana F, Fawcett J, Quitkin FM, Reimherr FW, Rosenbaum JF,
Schweizer E, Beasley C (1998) Efficacy and safety of fluoxetine in treating bipolar II major
depressive episode. J Clin Psychopharmacol 18: 435-440.
Angst J (1985) Switch from depression to mania--a record study over decades between 1920 and
1982. Psychopathology 18: 140- 154.
Angst J (1995) Epidemiologie du spectre bipolaire. Encephale 21: 37-42.
Arieli A, Lepkifker E (1981) The antidepressant effect of lithium. Curr Dev Psychopharmacol 6:
165-190.
Barbey JT, Roose SP (1998) SSRI safety

Protokoll i trajtimit të depresionit 32