DEPRESIONI MADHOR 1

Depresioni Madhor

Filane Fisteku

Universiteti i Prishtinës

Departamenti i Psikologjisë

18 Mars, 2018
 2

Të qenurit i mërzitur është një pjesë e natyrshme e përvojës njerëzore. Njerëzit

mund të ndihen të mërzitur ose në depresion kur një i dashur përjeton ose kur ata po kalojnë një
sfidë jetësore, si divorc ose sëmundje serioze. Sidoqoftë, këto ndjenja zakonisht janë
afatshkurtra. Kur dikush përjeton ndjenjat e vazhdueshme dhe intensive të mërzitjes dhe
trishtimit për periudha të zgjatura kohore, atëherë ata mund të kenë çrregullime të mëdha
depresive (MDD) (Kessler et al., 2010). Crregullimi i depresionit madhor (MDD) i referuar
edhe si depresioni klinik, është një kusht i rëndësishëm mjekësor që mund të ndikojë në shumë
fusha të jetës (Beck & Alford, 2009). Ndikon në gjendjen shpirtërore dhe sjelljen, si dhe në
funksione të ndryshme fizike, të tilla si oreksi dhe gjumi. Njerëzit me MDD shpesh humbin
interes në aktivitetet që kanë shijuar dikur dhe kanë vështirësi në kryerjen e aktiviteteve të
përditshme. Herë pas here, ata gjithashtu mund të ndihen sikur jeta nuk është e vlefshme për të
jetuar (Consortium, 2015).
Crregullimi i depresionit madhor kohëve të fundit konsiderohet si i dyti ndër shkaktarët
kryesor i paaftësisë në kategorinë e moshë-s 15-44 për të dyja gjinitë, dhe deri në vitin 2020
parashikohet të zërë vendin e dytë si shkak i paaftësive për të gjitha moshat dhe për të dyja
gjinitë (World Health Organization, 2011). Depresioni është një nga çrregullimet më të
përhapura psikiatrike të përjetuara nga adoleshentët dhe shpesh përsëritet gjatë moshës madhore
(Costello, Mustillo, Erkanli, Keeler & Angold, 2003). Depresioni adoleshent është i lidhur me
sjelljen vetëvrasëse, abuzimin e substancave, problemet ndërpersonale, dështimin akademik
(p.sh., Klein, Torpey & Bufferd, 2008). Pavarësisht nga rëndësia e çrregullimeve depresive, më
pak se 50% e adoleshentëve në depresion marrin trajtim (Kessler, Avenevoli & Ries Merikangas,
2001).
Sipas kritereve aktuale diagnostike (APA, 2013). depresioni i madh karakterizohet nga
pesë ose më shumë simptoma të mëposhtme që paraqiten njëkohësisht për të paktën dy javë: 1)
crregullim i humorit, 2) humbje e interesit në aktivitetet e pëlqyeshme më parë, 3) ndjenjat e
papërshtatshme faji apo pavlefshmëria, 4) mendimet e përsëritura të vdekjes ose vetëvrasjes, 5)
ngadalësimi ose crregullimi psikomotorik, 6) crregullim i oreksit, 7) crregullim i gjumit, 8)
humbje e energjisë dhe 9) vështirësi në përqendrim. Një nga pesë simptomat duhet të përfshijë
gjendjen e depresionit ose interesin e zvogëluar në aktivitetet e mëparshme të pëlqyeshme. Këto
simptoma bëjnë çrregullime e depresionit madhor një nga sëmundjet më të dobëta dhe më të
rënda globale me një ndikim ekonomik që vlerësohet të jetë 2.5 trilionë dollarë në 2010 (Mathers
 3

& Loncar, 2002). Për individët që jetojnë me depresion, çrregullimi mund të zvogëlojë ndjeshëm
cilësinë e jetës në disa fusha, duke përfshirë ndërveprimin me të tjerët, produktivitetin në punë,
cilësinë e gjumit dhe të ushqyerit. Depresioni gjithashtu lidhet me sjelljet e tjera me rrezik të
lartë dhe sëmundjet kronike, duke përfshirë pirjen e duhanit (Sanderson, Feng, Cañar, Glinchey
& Tercyak, 2005) konsumimin e alkoolit ( Witkiewitz, & Villarroel 2009) pasivitetin fizik (Ten
Hacken NH, 2009) dhe cregullimet e gjumit. (NIMH. NIH, 2016) Depresioni madhor mund të
kategorizohet më tej si i butë, i moderuar ose i rëndë, bazuar në nivelin e dëmtimit funksional.
Depresioni është një nga çrregullimet më të zakonshme mendore në SHBA. Hulumtimet
aktuale tregojnë se depresioni është i shkaktuar nga një kombinim i faktorëve gjenetik, biologjik,
mjedisor dhe psikologjik (Bentley, Pagalilauan, & Simpson, 2014). Depresioni mund të prek çdo
moshë, por shpesh fillon në moshë madhore. Shumë sëmundje kronike dhe çrregullime ankthi në
të rriturit fillojnë si nivele të larta ankthi tek fëmijët. Depresioni, sidomos në mesin e të rriturve
të moshës madhore, mund të bashkë-ndodhë me sëmundje të tjera të rënda mjekësore, të tilla si
diabeti, kanceri, sëmundjet e zemrës dhe sëmundja e Parkinsonit. Këto kushte shpesh janë më
keq kur depresioni është i pranishëm. Disa herë medikamentet e konsumuara për këto sëmundje
fizike mund të shkaktojnë efekte anësore që kontribuojnë në depression (Zisook et al,. 2008).
Depresioni, madje edhe në rastet më të rënda, mund të trajtohet. Sa më parë që trajtimi
mund të fillojë, aq më efektive është. Depresioni zakonisht trajtohet me barna, psikoterapi, ose
një kombinim i të dyjave. Nëse këto trajtime nuk ulin simptomat, terapia elektrokonvulsive
(ECT) dhe terapitë e tjera të stimulimit të trurit mund të jenë mundësi për të eksploruar(Slavich,
O'Donovan, Epel & Kemeny, 2010). Ilaqet kundër depresionit janë ilaçe që trajtojnë depresionin.
Mund të ndihmojnë në përmirësimin e mënyrës se si truri përdor kimikate të caktuara që
kontrollojnë disponimin ose stresin. Ilaqet kundër depresionit marrin kohë - zakonisht 2 deri në
4 javë - për të punuar, dhe shpesh, simptoma të tilla si gjumi, oreksi dhe problemet e
përqëndrimit përmirësohen para se të përmisojë humorin, prandaj është e rëndësishme që ilaçet
të jepen një shans para se të arrijnë një përfundim rreth efektivitetit të tij. Ndonjëherë njerëzit që
marrin ilaqet kundër depresionit ndihen më mirë dhe pastaj ndalojnë marrjen e ilaçeve të tyre,
dhe depresioni kthehet..Ndalimi i tyre menjëherë mund të shkaktojë simptoma të tërheqjes
(Sanderson, Feng, Cañar, Glinchey & Tercyak, 2005).
Një formë tjetër e trajtimit të çrregullimit të depresionit madhor është edhe psikoterapia.
Disa lloje të psikoterapisë (të quajtur edhe "terapia e bisedimeve" ose, në një formë më pak
 4

specifike, këshillim) mund të ndihmojnë njerëzit me depresion.Shembuj të qasjeve të bazuara në

dëshmi specifike për trajtimin e depresionit përfshijnë terapi kognitive biheviorale (CBT), terapi
ndërpersonale (IPT) dhe terapi për zgjidhjen e problemeve (Slavich, O'Donovan, Epel &
Kemeny, 2010).
 5

Referencat

American Psychiatric Association. (2013). Avoidant personality disorder. In Diagnostic and

statistical manual of mental disorders (5th ed.),
Bentley, S. M., Pagalilauan, G. L., & Simpson, S. A. (2014). Major Depression. Medical Clinics
of North America, 98(5), 981-1005. DOI: 10.1016/j.mcna.2014.06.013
Beck, A. T., & Alford, B. A. (2009). Depression: Causes and treatment. Philadelphia: University
of Pennsylvania Press.
Consortium C. Sparse. (2015). whole-genome sequencing identifies two loci for major
depressive disorder. Nature ;523:588–591.
Costello, E. J., Mustillo, S., Erkanli, A., Keeler, G., & Angold, A. (2003). Prevalence and
Development of Psychiatric Disorders in Childhood and Adolescence. Archives of
General Psychiatry, 60(8), 837-844.
Kessler, RC., Avenevoli, S. and Ries Merikangas, K. (2001). “Mood disorders in children and
adolescents: an epidemiologic perspective”. Biol Psychiatry, 49 (12), pp.1002-1014.
Klein, D. N., Torpey, D. C., & Bufferd, S. J. (2008). Depressive disorders. In T. P. Beauchaine
& S. P. Hinshaw (Eds.), Child and adolescent psychopathology (pp. 477-509). Hoboken,
NJ, US: John Wiley & Sons Inc.
Kessler, R. C., Birnbaum, H., Bromet, E., Hwang, I., Sampson, N., & Shahly, V. (2010). Age
differences in major depression: Results from the National Comorbidity Survey
Replication (NCS-R). Psychological Medicine, 40, 225–237.
Mathers, C. D., & Loncar, D. (2006) Projections of global mortality and burden of disease from
2002 to 2030. PLoS Med, 3(11), e442
National Institute of Mental Health. (2016).Mental health information: depression. Marrë me:
14.Mars.2018.Fromhttps://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression/index.shtml
webcite.
Sanderson, C. L., Feng, S., Cañar, J,. McGlinchey, F.M., & Tercyak, K. P. ( 2005). Social and
behavioral correlates of cigarette smoking among mid-Atlantic Latino primary care
patients. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev .14(8):1976-1980
 6

Slavich, G.M., O’Donovan, A., Epel E.S., & Kemeny, M.E.(2010) Black sheep get the blues : A
pschyobiologicial model of social rejecition and depression . Neuroscience and
Biobehavioral Rewiews, 35 (1), 39-45.
Ten Hacken NH. Physical inactivity and obesity: relation to asthma and chronic obstructive
pulmonary disease. Proc Am Thorac Soc. (2009) Dec;6(8):663–7. doi:
10.1513/pats.2009. 07-070DP.
Zisook S, Ganadjian K, Moutier C, Prather R, Rao S. (2008). Sequenced Treatment Alternatives
to Relieve Depression (STAR*D): lessons learned. Journal Clinical Psychiatry.
69:1184–1185.
World Health Organization. (2011). Mental health atlas 2011. Geneva: World Health
Organization.
Witkiewitz, K., & Villarroel, N. A. (2009). Dynamic association between negative affect and
alcohol lapses following alcohol treatment. Journal of Consulting and Clinical
Psychology, 77(4), 633-644.