stereochemistry

Assist.Dr. Ratsami Lekphrom

KHON KAEN
UNIVERSITY

าขาวิชาเคมี คณะวิทยาศา ตร ม าวิทยาลัยขอนแกน

Types of Isomers
ไ โซเม ร (Isomers)

ไ โซเม รชนิดโครง ราง เต ริโ ไ โซเม ร

Constitutional isomers Stereoisomers

ไดแ เต ริโ เม ร
ิแนนทิโ เม ร
Diastereomers
Enantiomers
(mirror-image)
Conformers ไ โซเม รเชิงเรขาคณิต
Geometric isomers
(Cis-trans) 2
 เตอริโอเคมีคืออะไร
เต ริโ เคมี (stereochemistry) เปนเคมีที่ ึก าเกี่ย กับการ
จัด ะต มข งโมเลกุล ารในที่ าง (space) แบบ 3 มิติ

ไ โซเม ร (Isomer) มายถึง ารประก บที่มี ูตรโมเลกุลเ มื นกัน

แตมีคุณ มบัติทางกายภาพและคุณ มบัติทางเคมีแตกตางกัน
ไ โซเม รชนิดโครง ราง (structure isomer )
เต ริโ ไ โซเม ร (stereoisomer )
3
ไอโซเมอร์ชนิดโครง ร้าง (structure isomer ) เปนไ โซเม รที่ ูตร
โมเลกุลเ มื นกันแตแตกตางกันที่ ูตรโครง ราง
Different carbon
skeletons

Different functional
group

Different position of
functional group

4
 เต ริโ ไ โซเม ร (stereoisomer) เปนไ โซเม รที่ ูตรโครง รางเ มื นกัน ะต ม
ตางๆ ต ในลัก ณะเดีย กัน แตแตกตางกันในการจัดตั ข ง ะต มในที่ าง 3 มิติ

Enantiomers
(nonsuperimposable
mirror-image
stereoisomers)

Diastereomers
(nonsuperimposable,
non–mirror-image
stereoisomers)

Cis–trans diastereomers
(substituents on same
side or opposite side of
double bond or ring)
5
 ออปติกัลป์ไอโซเมอร์ (optical isomers)

ไครัล (Chiral) ไครัลมาจากภา ากรีก “cheir” ซึ่งตรงกับภา ากรีก า

“ handedness”
ิ่งใดเปนไครัล มายถึง ิ่งที่ไม ามารถ างทับภาพในกระจกเงาข ง ิ่งนั้น
ได นิท เชน มื , ร งเทา

6
 Chirality
ารประกอบไครัล (Chiral compounds) มายถึง ารประก บที่ไม ามารถทับภาพ
กระจกเงาข ง ารนั้นได นิท เนื่ งจากไมมีระนาบ มมาตร (plane of symmetry)
อะไครัล (achiral) มายถึง โมเลกุลที่ระนาบ มมาตรจะ ามารถ างทับภาพใน
กระจกเงาได นิท
ระนาบ มมาตร (symmetry plane) คื ระนาบในจินตนาการที่ รางขึ้นเพื่ แบง
ัตถุ รื โมเลกุล กเปน ง นใ เปนภาพในกระจกเงาซึ่งกันและกัน
symmetry plane

ภาพ ใน กระจก เงา

ไม่ สามารถ ซ้อนทับ กัน ที่ มี ระนาบ สมมาตร

Chiral ไม่ สมมาตร กัน อะไครัล 7
Chirality

Example

8
Asymmetric Carbon Atoms

ไครัลเซนเต ร (Chiral center) คื คาร์บอนที่มีอะตอม รือ มู่อะตอม

แตกต่างกันทั้ง ี่มาเกาะอยู่

ไครัลเซนเตอร์ (Chiral center)

C มีหมู่อะตอม H, OH, CH3,COOH

9
Enantiomers and the Tetrahedral Carbon
อิแนนทิโอเมอร เปน เต ริโ ไ โซเม รที่เปนภาพ ะท นในกระจก (mirror
image) และไม ามารถนํามาซ นทับกันได นิท (nonsuperimposable)

10
 โมเลกุลใดก็ตามที่มี นึ่งไครัลเซนเต รจะมี 2 ิแนนทิโ เม ร
รื มีคู ิแนนทิโ เม ร (enantiomeric pair) จํา น น 1 คู
เชน CHOCHOHCH2OH

อีแนนทิโอเมอร์ อีแนนทิโอเมอร์

คูอิแนนทิโอเมอร

11
 กฎซีเควนซ์ (Sequence rules)
เปนกฎที่ใชเรียงลําดับค าม ําคัญ (priority) ข ง ะต ม รื มู ะต ม
ที่เกาะ ยูบนคารบ ลไครัล เปนกฎที่ตั้งขึ้นโดย Cahn, Ingol และ Prelog
1. เรียงลําดับค าม ําคัญข ง ะต มแรกที่เกาะ ยู โดยพิจารณาจาก
เลข ะต ม ะต มที่มีเลข ะต มมากที่ ุด มีค าม ําคัญ ูง ุด
และเรียงลด ลั่นกันตามลําดับข งเลข ะต ม
1

4 3
2
Br > Cl > CH3 > H
12
 กฎซีเควนซ์ (Sequence rules)

2. ถามี ะต มที่เปนไ โซโทรปกับธาตุเดีย กันเกาะ ยูที่ ะต มแรก ใ

พิจารณาโดยใชม ล ะต ม (atomic mass number)

Br > CH3 > >

13
 กฎซีเควนซ์ (Sequence rules)

3. ถ้ามีอะตอมเกาะอยู่เป็น มู่ใ ญ่จานวน ลาย มู่ใ ้พิจารณา

เป็นขั้นๆ ( ้ามพิจาณาโดยใช้ผลรวมของเลขอะตอม)

21
จงเรียงลําดับค าม ําคัญข ง มู ะต มต ไปนี้ –CH2OH, -CH2Cl,
-CH2OCH3, -CH2CH3 14
 กฎซีเควนซ์ (Sequence rules)
3. ถา มู ะต มที่เกาะ ยูมีพันธะไม ิ่มตั เชน พันธะคู พันธะ าม ใ พิจารณา ดังนี้

ลําดับความ ําคัญ

I > Br > Cl > S > F > O > N > 13C > 12C > Li > 3H >2H > 1H

15
 กฎซีเควนซ์ (Sequence rules)
ตัวอย่าง

2
4

31
alanine

16
 คอนฟิกุเรชัน (Configuration)
การจัด ะต ม รื มู ะต มร บๆ ไครัลเซนเต รในที่ าง ซึ่งนิยมใช
ระบบ R และ S ที่ 4 เอา ห่าง ตัว
ตัว นก

R คื rectus แปล า ข า
S คื sinister แปล า ซาย
1. เรียงลําดับค าม ําคัญข ง ะต มทั้ง ี่ที่เกาะกับไครัลเซนเต รตามกฏซีเค นซ
2. ม งจากทิ ทางตรงขามกับ ะต ม รื มู ะต มที่มีลําดับค าม ําคัญต่ํา ุด
3. เมื่ จัดลําดับค าม ําคัญเ ร็จแล ถาการเรียงมีทิ ทางตามเข็มนา ิกาก็มี
ค นฟกุเรชันเปน R ถามีทิ ท นเข็มนา ิกามีค นฟกุเรชันเปน S

17
 1

2
4
3 เรียงลําดับค าม ําคัญ
Br>Cl>F>H
R-Bromochlorofluoromethane
1

2 4

3
S-Bromochlorofluoromethane 18
 โพรเจ็คชัน (Projection)
โพรเจ็คชัน เปนการเขียนรูปแบบแทน ูตรโครง ราง 3 มิติ
ฟชเชอรโพเจ็คชัน (Fischer projection)
1. เปนการม งและแ ดง ูตรโครง รางแบบ 3 มิติ ในรูปข ง 2 มิติ แ ดงคารบ น
ชนิดเตตระ ีดร นด ยเ น งเ นที่ตัดตั้งฉากกัน จุดตัดเป็นคาร์บอนไครัล

19
 ตัวอย่าง
(R)-glyceraldehyde

2. ฟชเช รโพเจ็คชัน ามารถ มุนในระนาบกระดา ที่มุม 180o เทานั้น าม มุน 90o รื 270o

20
3. ใ ้ มู่อะตอม มู่ นึ่งในโพรเจ็คชันแบบฟ เช ร ยูกับที่ และ มุน ีก 3 มู
ท น รื ตามเข็มนา ิกา

21
 Assigning R and S Configurations from Fischer projection
ตัวอย่าง

หรื อก็คือ
-

c ต่ แม่ หมู ที่ มา เกาะ ต่าง กัน

22
 โมเลกุลที่มีคาร์บอนไครัล 2 แ ่ง รือมากกว่า
จําน ณข ง เต ริโ ไ โซเม ร โมเลกุลข ง ารประก บที่มจี ําน นไครัลเซ็นเต ร
มากขึ้นจะมีจําน น เต ริโ ไ โซเม รเพิ่มขึ้น

จํานวณ เตอริโอไอโซเมอร = 2n
ตัวอยาง
จํานวณ เตอริโอไอโซเมอร = 22 = 4

คู่อีแนนทิโอเมอร์ 2 ภาพ และ กระจก

เงา
คูอ่ ีแนนทิโอเมอร์ 23
ซ้อนทับ กันไม่ได้
 Diastereomers of Moleculs with Two or More Chirality Centers
ในจําน ณ 2n าจมีการจัด ะต มทีไ่ ครัลเซ็นเต รตรงขามในบางจุด เต ริโ ไ โซเม รแบบ
นี้ไมเปนภาพในกระจกเงาซึ่งกันและกันและซ นทับกันไม นิท เรียก เต ริโ ไ โซเม รชนิดนี้ า
ไดแ เต ริโ เม ร

2-amino-3-hydroxybutanoic acid Diastereomers 24

ารประกอบมีโซ Meso Compounds
ารประก บมีโซ (meso compounds) เปนโมเลกุลที่เปน ะไครัล
คื เปนโมเลกุลที่มีระนาบ มมาตร และ ามารถ างทับภาพในกระจกเงา
ได นิท แตเปนโมเลกุลที่มีไครัลเซนเต ร
เช่น Tartaric acid COOHCHOHCHOHCOOH

25
ารประกอบมีโซ Meso Compounds

เขียนตัวใดก็ได้เป็นตัวเดียวกัน
เมื่อ มุนกลับทาง ัวคือตัวเดียวกัน

มีโซฟอรม
26
 Plane-Polarized Light
Optical Activity
Clockwise (+) = Dextrorotatory
Counterclockwise (-) = Levorotatory

Specific Rotation

27
 Diastereomers
ไอโซเมอร์เชิงเราขาคณิต (Geometric Isomers)
1. จีโอเมตริกไอโซเมอริซึมใน ารประกอบพวกแอลคีน
(Cis-trans isomerism on Double Bonds)
ไ โซเม รที่ ูตรโมเลกุลเ มื นกัน ูตรโครง รางเ มื นกันแตการจัด ะต ม
รื มู ะต มในที่ างตางกัน
cis- เมื่ มี ะต ม รื มู ะต มที่เ มื นกัน ยูดานเดีย กัน
trans- เมื่ มี ะต ม รื มู ะต มที่เ มื นกัน ยูดานตรงขามกัน

28
ตัวอยาง

อยูขางเดียวกัน อยูคนละขางกัน
เปน cis- isomer เปน trans- isomer
cis- 2-butene trans- 2-butene
29
 จีโอเมตริกไอโซเมอร์ รือ ซิ -ทราน ์ไอโซเมอร์เป็นไดแอ เตอริโอ
ไอโซเมอร์ (diastereoisomers) รือบางทีเรียกว่า diastereomers

ไม่เป็นภาพในกระจกเงาซึ่งกันและกัน
30
 ในกรณีที่คาร์บอน รืออะตอมตัวใดตัว นึ่งของพันธะคู่มี มู่อะตอม รือ
อะตอมทั้ง องที่เกาะอยู่เ มือนกันทุกประการ จะไม่แ ดงจีโอเมตริกไอโซเมอร์

.
. .

_ _
_ .
. .
_

propane 2-methyl propane

ไม่ มี geometricisomer
31
2. จีโอเมตริกไอโซเมอริซึมใน ารประกอบไซคลิก
(Cis-trans isomerism on Rings)

อะตอมที่ต่อกันเป็นวงใน ารประกอบไซคลิก
พันธะซิกมาในวงจะไม่ ามารถ มุนได้อย่างอิ ระ
cyclohexane

การเขียนใ มอง 3 ระนาบ ไกล ตา

y

←
ใกล้ตา
32
ตัวอย่างเช่น

รือเขียนเป็น รือเขียนเป็น

33
 ถ้าหมู่ –OH และ หมู่ –CH3 อยูข่ า้ งเดียวกันของระนาบของ
วงก็เป็ นซิสไอโซเมอร์ ถา้ อยูค่ นละข้างกัน เรี ยกทรานส์

trans- 2-methyl-1-cyclohexanol cis- 2-methyl-1-cyclohexanol

เป็น อะไรล

34
3. การเรียกชื่ จีโ เมตริกไ โซเม รในระบบ E และ Z
(E-Z isomerism isomerism on Rings)

S L ลาดับความ าคัญ
เป็น E Cl > F
L S I > Br
L
L

S s

เป็น Z
35
 ไอโซเมอร์โครงรูป (Conformation)
รูปรางข งโมเลกุลซึ่งแ ดงการจัดตั ข ง ะต ม รื มู ะต มในที่ าง ันเนื่ งมาจาก
การ มุนร บๆ พันธะเดี่ย ระ างคารบ น-คารบ น
ซอฮอร์ โพรเจ็กชัน (Sawhose projection)

จุดตัดข งเ น ี่เ นทั้ง งจุดคื คารบ น ะต มที่ต งเนนพิจารณา

ไป แล้ว มี หลาย รูปแบบ
หมุน
เร่ว ด้วย
หมุน

36
วิธีการเขียนยึด ลักจากฟิชเชอร์โพเจ็กชัน คือ

พื่อ
แนว ถึง ชั้น

นูน
โครงรางคือ

ฟิชเชอร์โพเจ็กชัน
เมื่อเขียนซอฮอร์ โพเจ็กชันจะเป็นดังนี้
หมู่ใหญ่ อยู่ ห่าง กัน
H

วื๋/
วื๋
+

a.

"
01+ H

37
 นิวแมนเจ็กชัน (Newman projection)
เปนการเขียนรูปแบบโดยม งผานพันธะแกนกลางข งซ ร โพเจ็กชันจากจุด
ข งคารบ นที่ใกลตา กับไกลตา จุด
แนว ค่อย ตัว
""

/
๐

Sawhose projection Newman projection

38
 โครงรูปของอีเทน (Ethane conformation)
เี ทน: CH3-CH3 เป็นโมเลกุลเล็กๆ มีพันธะ C-C 1 พันธะ การเปลี่ยนแปลงโครงรูปที่
อุณ ภูมิ ้องเกิดเร็วมาก การแยกโครงรูปแต่ละแบบทาไม่ได้ เพราะการ มุนพันธะรวดเร็วมาก
ค นฟ รเมชันข ง ีเทน CH3-CH3
ที่ จริง มัน โอเวอร์แลปณ
แต่เขียน เยื้อง เพื่อ ให้ เห็น

I II
Eclipsed conformation Staggered conformation
เสถียร น้อย เสถียร กว่า
39
ค นฟ รเมชันข ง ีเทน CH3-CH3

มุม 109.5

40
โครงรูป เี ทนที่มีขนาดข งมุม dihedral ตาง เมื่ พันธะ C-C มุนไป พลังงาน ักยข ง
โครงรูป ัมพันธกับขนาดข งมุม dihedral ระ างพันธะ C-H

41
 โครงรูปของบิวเทน (Butane conformation)
ค นฟ รเมชันข งบิ เทน (butane) CH3-CH2-CH2-CH3 โมเลกุลใ ญขึ้น มีพันธะ C-C ลายพันธะ
จึงมีโครงรูปมากมาย โครงรูปที่ ําคัญมาจากการ มุนพันธะ C2 และ C3

C-4
C-3
C-2
C-1
C-1
C-2

42
 แบบ
staggered
CH3
CH3
H CH3

ข้าง ณ
H H
H H H

Eclipsed 0o Gauche 60o

CH3
CH3 H
H
ตรงข้าม กัน
H H
H H CH3 CH3

Eclipsed 120o Anti- 0r trans- 180o 43

เตกเกอรคอนฟอรเมชัน มี 2 แบบ

Gauche conformation anti conformation

มี มู –CH3 างกันดวยมุม 60o มี มู –CH3 างกันดวยมุม 180o

44
โครงรูปบิ เทนที่มขี นาดข งมุม dihedral ตาง เมื่ พันธะ C-C มุนไป

45
 คอนฟอร์เมชันของ ารประกอบไซคลิก (Conformations of Cycloalkane)
Conformations of Cyclohexane

รูปเก้าอี้ รือ

รูปเรือ รือ

รูปเรือบิด
46
โครงรูปแบบเก้าอี้ (Chair conformation)
ถ้ามองตามแกนของพันธะระ ว่างคาร์บอนและคาร์บอน (C1-C2)

มอง ผ่าน G และ C

เป็น แบบ
5
staggered

การจัดพันธะซ นเ ลี่ยมแบบ gauche

หื๊
°" ในโครงรูปแบบเกา ี้ข งไซโคลเ กเซน

> แ+
47
โครงรูปแบบเรือ (Boat conformation)
ถา ัก (flip) ปลายดานซายข งค นฟ รเมชันรูปเกา ี้

เป็น แบบ

g. Edipsed
เลย เสถียรน้อย
G กว่า

Boat conformation Symmetrical boat

Newman projection Twist-boat 48

Conformations of Cyclohexane
ภาพพลังงานข งไซโคลเ กเซนโครงรูปตางๆ

49
 Axial and Equatorial Bonds in Cyclohexane
การเขียนโครง ร้างของไซโคลเฮกเซน

ยั๋ฬื๊
:D+

Axial bonds: Completed cyclohexane

up a คือ axial

down
Equatorial bonds: e คื equatorial

50
Axial and Equatorial Bonds in Cyclohexane
การบิดพับวงแ วนขึ้นลง (ring flipping)

51
 Conformations of Monosubstituted Cyclohexanes
1,3-diaxial interactions

52
Conformations of Disubstituted Cyclohexanes

53
Conformations of Disubstituted Cyclohexanes

54