INTEGRALET SIPERFAQESORE

● Integrali sipërfaqësor sipas syprinës së sipërfaqes njehsohet me formulën

'2 '2
 F ( x, y, z)ds F[ x, y, f ( x, y)] 1  f x ( x, y )  f y ( x , y ) dxdy (1)
S D
ku z f ( x, y) është ekuacioni i sipërfaqes S, ndërsa D është projeksioni i sipërfaqes në planin xOy.
● Në qoftë se funksioni R( x, y, z) është i vazhdueshëm në pikat e sipërfaqes me ekuacionin z f (x,y) ,
atëherë formula për njehsimin e integralit sipërfaqësor sipas koordinatës z, sipas anës së sipërme të
saj, është

 R( x, y, z)dxdy   R[ x, y, f ( x, y)] dxdy

S D
(2)

kurse sipas anës së poshtëme të sipërfaqes është

 R( x, y, z)dxdy   R[ x, y, f ( x, y)] dxdy

S

D
(3)

● Formula e lidhjes së integraleve të dy tipeve është

 Pdydz  Qdxdz  Rdxdy  [P cos(n, x)  Q cos(n, y)  R cos(n, z)]ds (4)

S S

 ( 2  5 y  z  1)ds ku S është pjesa e planit

x
1. Të njehsohet 3x  2 y  2 z  6  0 në oktanitn e parë.
S

Zgjidhje
Integrali sipërfaqësor sipas syprinës së sipërfaqes njehsohet me formulën (1). Nga ekuacioni i
6 3 x 2 y
sipërfaqes S nxjerrim funksionin z f (x,y) . Zona D
z 2

y
3x2 y2 z60 B
3
3 x2 y60

B A
O y O 2 x
A
x Fig.1

(projeksioni i sipërfaqes në planin xOy) është trekëndëshi OAB (Fig.1) dhe kufijtë e integrimit janë
6 3 x
0 x 2, 0  y 2
. Gjejmë derivatet e pjesshme f x'   32 , f y'  1 dhe që këtej kemi
'2 '2
dS  1fx fy dxdy 9
1 1
4
dxdy 
17
2
dxdy .

6 3 x
2 2
63 x 2 y
 ( 2  5 y  z  1)ds ( 2  5 y   dx  ( x  2 y  1) dy 
x x 17
Atëherë,  1) dxdy  17
2 2
S S 0 0

6 3 x
2 2
  dx   (54x  15x  48)dx   7
17
17 ( xy y 2  y) 2 2
17
0 0 4 0

2. Të njehsohet  S
a 2  x 2  y 2 ds , ku S është sfera x 2  y 2  z 2 a 2

Zgjidhje
Nga ekuacioni i sferës gjejmë funksionet z   a2x2 y2 . Kemi dy sipërfaqe S1: z  a2 x2 y2 dhe S2:
z  a 2 x 2 y 2 .Integrali sipërfaqësor ndahet në dy integrale

S
a 2 x 2 y 2 ds  
S1
 
S2

Njehsojmë integralin në S1: z  a2 x2 y2 ( gjysma e sipërme e sferës). Projeksioni

I saj në planin xOy(zona D) është qarku x 2  y 2  a 2 . Derivatet e pjesshme janë:

x y
z x  , z y  . Atëherë,
a x  y
2 2 2
a  x 2 y 2
2

'2 '2 x2 y2 a
dS  1fx fy dxdy  1  dxdy  dxdy
a x  y
2 2 2
a x  y
2 2 2
a  x 2 y 2
2

 a2  x2  y 2 ds   a2  x2  y 2
a x  y
2
a
2 2

dxdy  a  dxdy S D  a 2   a 3 
S1 D D

Integrali tjetër është integrali sipërfaqësor në sipërfaqen S2: z   a2 x2  y2 Projeksioni i kësaj sipërfaqe
është përsëri zona D që gjetëm për sipërfaqen S1. Vëmë re se shenja “ – “ e funksionit të sipërfaqes S2
shfaqet vetëm te derivatet e pjesshme z x e z y , të cilat në shprehjen e ds ngrihen në katror . Pra,
integrali sipërfaqësor në S2 kthehet në të njëjtin integral të dyfishtë si për sipërfaqen S1:

 ds   dxdy  a  dxdy   a 3
a
a2  x2  y 2 a2  x2  y 2
S2 D
a x  y
2 2 2
D

Përfundimisht, kemi 
S
a2  x2  y 2 ds  
S1
 
S2
 2 a 3

3. Të njehsohet  xdydz  ydxdz  zdxdy sipas anës së sipërme të pjesës së sferës x 2  y 2  z 2  a 2 që

S
ndodhet në oktantin e parë.
Zgjidhje
E ndajmë integralin në tre integrale sipërfaqësorë, përkatësisht, sipas koordinatës x, sipas koordinatës y
dhe sipas koordinatës z:

 xdydz , S: x
S
a 2y 2z 2 ;  ydxdz , S:
S
y a 2x2z 2 ;  .zdxdy, S: z 
S
a 2x 2y 2

z
 .
n
z

D2  n
D1 (n ,z)
O y 
D3  (n ,y)
( n, x)
O y
x x
Fig.2 Fig.3
Projeksionet e sipërfaqes në planet koordinative do ti shënojmë D1,D2,D3 (Fig.2). Të tri zonat janë çerek

qarku. Meqenëse normalia n formon kënd të ngushtë me boshtin Ox (Fig.1), zbatojmë formulën (1):

 xdydz  
S D2
a 2 y 2z 2 y  r cos , z  r sin ,
dydz D2 : y 2  z 2 a 2 r a;
J r
0  ,
2

0 r  a   D2
a 2 r 2 rd dr 


a  a3
=  0
2 d 
0
a 2 r 2 rdr 
6

Në vazhdim, në ngjashmëri me rastin e mësipërm, duket qartë se

 a3  a3
 ydxdz a 2x 2z 2 dxdz 
6
,  zdxdy a 2 x 2 y 2 dxdy
6
S D S D

 a2
Rrjedhimisht,  xdydz  ydxdz  zdxdy  2
S
Ndryshe. E zgjidhim integralin edhe ndryshe, duke përdorur formulën (4) të lidhjes së integraleve

sipërfaqësorë të të dy tipeve. Normalen n të drejtuar jashtë sipërfaqes së sferës (Fig.2) e zhvendosim me
fillim në origjinën e koordinatave dhe e marrim me gjatësi sa rrezia a (Fig.3). Kështu duket më qartë se
x y z
cos(n, x) , cos(n, y) , cos(n, z)  . Atëherë,
a a a

x2  y 2  z 2
 xdydz ydxdz zdxdy ( x 
x y z
 y  z )ds  ds 
a a a a
S S S
a2   ds  syprina e pjesës së sipërfaqes së sferës  a3
  ds S 2  a 8 4 a 
1 2

S
a
4 a që ndodhet në oktantine parë  2

4. Të njehsohet  yzdxdy  xzdydz  xydxdz sipas anës së jashtme të sipërfaqes që ndodhet në oktantin
S
e parë të përbërë nga cilindri x 2  y 2  r 2 dhe planet x  0 , y  0 , z  0 , z  h .
Zgjidhje
Sipërfaqia S (Fig.4) përbëhet nga pesë pjesë S1 : z  0 (ABO), S2 : z  h (CDL),
S3 : y  0 (AOLC), S4 : x  0 (OBDL), S5 : x 2  y 2  r 2 (ABDC). Atëherë,

  
S S1
 
S5

Secili prej pesë integraleve sipërfaqësorë do na japë tre integrale të dyfishtë. Ti shohim me rradhë.
S1: z  0 (ABO); projeksione (zonë D) të kësaj sipërfaqeje në planet koordinative xOz dhe yOz nuk ka
(sipërfaqia z  0 është pingule me këto plane), prandaj integralet  xydxdz dhe  xzdydz
S1 S1
nuk kanë

kuptim. Projeksioni në planin xOy është çereku


OAB i qarkut x 2  y 2  r 2 (Fig.4). Ndërkaq, normalia n1 ndaj kësaj sipërfaqe ( z 0)
Formon me boshtin Oz kënd të gjerë(180o). Në këto kushte,sipas formulës (3), kemi


S1
   y 0 dxdy  0
D1
 z 
n2
S2 : z  h (CDL); projeksion kemi vetëm në planin xOy,
çerekun ABO të qarkut,
L 
D
si për sipërfaqen z  0 . Normalia n2 ndaj sipërfaqes z=h formon
C
me boshtin Oz kënd të ngushtë(0o). Rrjedhimisht,

n3
B
   y hdxdy  h  y dxdy 
y S2 Dxy Dxy
O
x
A  r r 2  x2 r
x r 3h
 h  dx  ydy   (r
h
Fig.4
n1 2
 x 2 )dx 
2 3
0 0 0

S3 : y  0 (katërkëndëshi AOLC) . Sipërfaqia y  0 ka projeksion vetëm në planin xOz:

 o
katërkëndëshin AOLC. Normalia n3 ndaj sipërfaqes S3 formon këndin 180 me boshtinOy, prandaj
përpara integralit të dyfishtë përkatës vendosim shenjën“-“


S3
   x 0 dxdz  0
D xz

S4 : x  0 (katërkëndëshi OBDL). Ka projeksion vetëm në planin yOz, katërkëndëshin OBDL.

Rrjedhimisht,


S4
   0 zdydz  0
D yz

S5: x 2  y 2  r 2 . Në planin xOy sipërfaqia nuk ka projeksion. Në planet xOz dhe yOz sipërfaqia ka
projeksione përkatësisht katërkëndëshat AOLC dhe OBDL. Normalia ndaj sipërfaqes së cilindrit
formon me boshtet Ox dhe Oy kënde të ngushtë, prandaj në të dy integralet do marrim shenjën
“  ”.
r h r h

   x r x
2 2
dxdz   z r y2 2
dydz   dx x
0 0
r x
2 2
dz   dy z
0 0
r 2 y 2 dz 
S5 Dxz D yz

 
r h r h
1 2 2 32 r
 (r ) dz   dy zdz 
1
 2
x
2 12
) d (r 2
x
2
r y
2 2
 (r  x ) h
2 3 0
0 0 0 0

r  zëvendësojmë y r sin t , dyr cos tdt , 

h2

 
 r 2 y 2 dy 0 yr  0t    
2  
0  2 

 
r 3h h2 r 3h h2 r 3h  h2r 2
   r cost dt    cos 2 t dt 
2 2 2 2
2 r r sin t r 2 
3 2 0 3 2 0 3 8

r 3h r 3h  h2r 2 2r  h
Përfundimisht,  yzdxdy  xzdydz  xydxdz  3

3

8
 r 2h(
3

8
)
S