Nota Ringkas KSSM F5

NOTA RINGKAS KSSM TINGKATAN 5
BAB 1 : MIKROORGANISMA 4. Merangsang Mikroskopik

pembentukan antibodi Cth : yis dan mukor
1.1 DUNIA MIKROORGANISMA yang melawan patogen Dilihat dengan bantuan
Mikroorganisma = organisma seni yang dan penyakit mikroskop
tidak dapat dilihat dengan mata kasar Patogen Mikroorganisma yang
Hanya dapat dilihat dengan bantuan menyebabkan penyakit.
mikroskop Pengkelasan mikroorganisma :
Flora Mikroorganisma yang
normal ditemukan pada organisma
termasuk manusia dan haiwan. mukor/ kulat roti yis
Bentuk Unisel : satu sel
Tidak menyebabkan penyakit. Cth ; yis
Ditemui di :
✓ Bahagian atas salur
pernafasan
✓ Kulit
✓ Usus kecil FUNGI (KULAT)
✓ Uretra (salur kencing) Saiz Berbeza-beza dan lazimnya
Kepentingan 1. Bersaing dengan wujud berkoloni atau
flora normal pathogen utk berkumpulan.
mendapatkan nutrien Multisel : banyak sel
dan menghalang Dua jenis saiz : Cth ; mukor
pembentukan koloni Makroskopik
patogen Cth: cendawan
2. Terdiri daripada bakteria Boleh dilihat dengan
yg mensintesiskan mata kasar
vitamin B12 dan vitamin
K.
3. Merangsang
pertumbuhan tisu
badan
Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Nutrisi Saprofit = memperolehi Pembentukan spora : Semasa konjugasi,

nutrient daripada organisma MUKOR DAN ✓ Pertemuah hifa berlaku
yang telah mati CENDAWAN ✓ Gamet dihasilkan
Parasit = memperolehi nutrient ✓ Persenyawaan gamet
daripada organisma hidup / menghasilkan mukor
perumahnya yang baru.
TIDAK BOLEH MEMBUAT
MAKANAN SENDIRI KERANA
TIADA KLOROFIL. ALGA (LUMUT)
Habitat Lembap dan gelap Saiz Berbeza-beza.
Dua jenis saiz :
Spora = sel mikroskopik yang
Tempat yang mempunyai Makroskopik
dibebaskan oleh sporangium
bahan reput yang banyak, tinja, Cth: Alga laut
(biji benih)
kulit haiwan dan makanan. (seaweed , latok)
✓ Spora dibawa angin, di
Cara Aseks : tidak melibatkan Boleh dilihat dengan
persekitaran yg sesuai
pembiaka pertukaran genetik antara mata kasar
akan bercambah tanpa
n sel/organisma yg lain persenyawaan
@ TANPA PERSENYAWAAN
Sporangium = kantung spora
Pertunasan : YIS
Seks : melibatkan pertukaran
genetik antara dua organisma/
dua sel @ PERSENYAWAAN
Mikroskopik
GAMET BERLAKU
Cth : Clamydomonas
sp. dan spirogyra sp.
Konjugasi : MUKOR
Dilihat dengan
bantuan mikroskop
Chlamydomonas Spirogyra

Bentuk Unisel : satu sel Habitat Air tawar, air masin, tanah
Cth ; Clamydomonas sp. lembap dan kulit pokok yang
terdedah kepada cahaya.
Cara Aseks : tidak melibatkan
pembiaka pertukaran genetik antara
n sel/organisma yg lain
@ TANPA PERSENYAWAAN
Belahan dedua :
Clamydomonas sp.
PROTOZOA
Multisel : banyak sel AKUATIK = DALAM AIR
Cth ; spirogyra sp. Saiz Berukuran antara 5µm-250µm
(dapat dilihat melalui
mikroskop berkuasa rendah)
dan lazimnya wujud berkoloni
atau berkumpulan.
Bentuk Unisel : satu sel

Cth ; amoeba sp. dan
Seks : melibatkan pertukaran paramecium sp.
genetik antara dua
organisma/ dua sel @
Struktur Mempunyai klorofil
PERSENYAWAAN GAMET
asas (memberikan warna hijau)
BERLAKU
Nutrisi Autotrof = membuat makanan
Konjugasi :
sendiri
Clamydomonas sp.
spirogyra sp. ✓ Berbentuk seperti
Disebabkan oleh kehadiran
klorofil, maka alga selipar
menjalankan proses ✓ Mempunyai rerambut
FOTOSINTESIS. halus = silia

dipanggil pseudopodium atau

kaki palsu utk bergerak dan
mengepung makanan.
Cth : amoeba sp.
✓ Tiada bentuk tetap

✓ Bentuk berubah-ubah
semasa bergerak
Nutrisi Mengamalkan nutrisi pelbagai

jenis. Seks : melibatkan pertukaran
Autotrof = membuat makanan Habitat Air tawar genetik antara dua
sendiri melalui fotosintesis. Cth : paramecium sp. organisma/ dua sel @
Cth : Euglena sp. PERSENYAWAAN GAMET
Tanah lembap, air tawar, air BERLAKU
Sesetengah buku laut, perumah
menyatakan Euglena Cth : amoeba sp Konjugasi :
sp. Merupakan alga paramecium sp.
kerana mempunyai Cara Aseks : tidak melibatkan
klorofil (berwarna pembiaka pertukaran genetik antara
hijau. n sel/organisma yg lain
Sesetengah buku @ TANPA PERSENYAWAAN
menyatakan Euglena
sp. Merupakan Belahan dedua :
protozoa. amoeba sp. dan
Parasit = memperolehi paramecium sp.
nutrient daripada organisma Semasa konjugasi,
hidup / perumahnya ✓ Dua paramecium sp.
Cth : Plasmodium sp. Bertaup dan
pertukaran genetik
Fagositosis = menggunakan berlaku.
unjuran sitoplasama yang

BAKTERIA ✓ Sesetengahnya
PALING BANYAK di muka bumi d) KOMA (VIBRIO) mempunyai ekor
Saiz Berukuran antara 0.2µm- (flagellum) :
10µm (dapat dilihat melalui membantu
mikroskop berkuasa tinggi) pergerakan
Nutrisi Autotrof : membuat makanan
Bentuk Unisel : satu sel sendiri.
Penamaan dan pengkelasan Cth : bakteria yg mempunyai
berdasarkan 4 bentuk asas: klorofil sahaja.
Saprofit = memperolehi
Struktur
a) KOKUS (SFERA) nutrient daripada organisma
asas
yang telah mati
Parasit = memperolehi
nutrient daripada organisma
hidup / perumahnya
Habitat Udara, air, tanah, bahan reput
✓ Mempunyai dinding Cara Aseks : tidak melibatkan
b) PILIN (SPIRILUM) sel yang teguh : pembiaka pertukaran genetik antara
memberi bentuk dan n sel/organisma yg lain
sokongan @ TANPA PERSENYAWAAN
✓ Dinding dibina Belahan dedua
daripada asid amino
dan polisakarida
✓ Sesetengan bakteria
mempunyai kapsul :
c) ROD (BASILUS) melindungi dinding sel
✓ Sesetengahnya
mempunyai rerambut Seks : melibatkan pertukaran
halus (pili) : genetik antara dua organisma/
membolehkan dua sel @ PERSENYAWAAN
melekat pada GAMET BERLAKU
permukaan tertentu Konjugasi

➢ SFERA
✓ Pembentukan tiub ➢ HELIKS

konjugasi
✓ Pertemuan antara dua VIRUS
sel PALING SENI di muka bumi
✓ Pemindahan genetik Saiz Berukuran kurang daripada
(plasmid=gelang 0.5µm.
kromosom kecil
dipindahkan) Hanya dapat dilihat melalui
✓ Sel baru terhasil MIKROSKOP ELEKTRON sahaja
Ciri Endospora = spora yang Cth: ➢ POLIHEDRAL
istimewa terbentuk dalam sel bakteria
dan mempunyai permukaan
perlindungan yang kuat.
Pecah apabila
keadaan persekitaran
sesuai utk
pertumbuhan
Tujuan : supaya dapat ➢ KOMPLEKS (gabungan
bertahan dlm heliks dan polihedral)
persekitaran ekstrem
spt : Bentuk Unisel : satu sel
Kawasan terlalu panas
atau sejuk, kemarau Virus yang berlainan jenis
dan kekurangan mempunyai bentuk yang
makanan. berbeza.

Struktur Terdiri daripada : /pertumbuhan

asas Bebenang asid nukleik terencat
(DNA atau RNA) Nutrien Kehadiran NUTRIEN
Lapisan protein (makanan) mencukupi
(kapsid) bagi meningkatkan
melindungi bebenang pertumbuhan.
asid nukleik serta Persekitaran tiada nutrien:
menentukan bentuk ✓ Mikroorganisma
virus. tidak aktif/
Nutrisi Parasit = memperolehi pertumbuhan
nutrient daripada organisma terencat
hidup / perumahnya Suhu Suhu bilik (25 – 40 0C)
Habitat Di dalam perumah (benda adalah sesuai bagi
hidup) pertumbuhan bakteria.
Ciri TIDAK MENJALANKAN
istimewa RESPIRASI, PERKUMUHAN, Suhu optimum = 37 0C.
PERTUMBUHAN, DAN TIDAK Suhu terlalu rendah :
BERGERAK BALAS TERHADAP Cth: peti sejuk
RANGSANGAN. ✓ Mikroorganisma
tidak aktif /
Tiada ciri benda hidup di luar pertumbuhan
perumah. terencat
Cara Membiak dengan cara 1.2 FAKTOR YANG MEMPENGARUHI Suhu terlalu tinggi :
pembiaka menjangkiti sel perumahnya PERTUMBUHAN MIKROORGANISMA Cth : Pendidikan (100Oc),
n Kelembapan Keadaan LEMBAP adalah autoklaf (120Oc)
sesuai kerana ✓ Membunuh
mikroorganisma mikroorganisma
memerlukan air utk hidup
Persekitaran KERING : Suhu melebihi 120 mampu
✓ Mikroorganisma membunuh spora bakteria.
tidak aktif

Cahaya Kulat dan bakteria tumbuh ➢ Barangan kulit Perbezaan larutan pembersih ekoenzim dan
dengan baik dalam TEMPAT bahan pencuci kimia
GELAP kecuali alga Yis (kulat) digunakan utk Aspek Jenis pencuci
✓ Cahaya UV daripada menghasilkan: Larutan Pencuci kimia
matahari dapat ➢ Makanan (roti, pembersih
membunuh kek) ekoenzim
mikroorganisma Pertanian Bakteria digunakan utk: Proses Penapaian Penggunaan
Alga memerlukan CAHAYA ➢ Pencernaan penghasilan sisa bahan kimia
untuk pertumbuhan kerana haiwan pertanian
mempunyai klorofil untuk (mereputkan Tindakan Enzim Surfaktan
menjalankan FOTOSINTESIS. haiwan/tumbuhan thdp lemak menguraika mengemulsikan
dan gris n lemak dan lemak dan gris
Nilap pH Nilai pH optimum = pH 7 yg telah mati bagi
gris kpd kpd buih
(pH neutral) bagi menghasilkan molekul
kebanyakan baja) lebih kecil
mikroorganisma. ➢ Bakteria penitritan Mudah Tidak perlu Perlu disental
dlm akar kekacang digunakan disental dengan kuat
Keadaan beralkali dan : menukarkan Saliran Molekul Buih yang
berasid TIDAK SESUAI utk nitrogen kepada tersumbat kecil dihasilkan oleh
pertumbuhan nitrat dalam tanah dihasilkan surfaktan
mikroorganisma. Perubatan ➢ Insulin : dihasilkan tidak menyumbatkan
oleh bakteria menyumbat saliran
Terdapat sebahagian ➢ Antibiotik : saliran
Kos Rendah Tinggi
mikroorganisma hidup di dihasilkan
Penghasilan Kurang Banyak
kawasan beralkali dan daripada kulat
sisa
berasid. ➢ Vaksin : dihasilkan Alam sekitar Mesra alam Mencemarkan
daripada bakteria alam sekitar
dan virus Serum Digunakan untuk merawat
1.2 MIKROORGANISMA BERFAEDAH Potensi kegunaan mikroorganisma: bakteria air sisa dan enap cemar
Aplikasi dalam kehidupan : Larutan Hasil semula jadi daripada Lactobacillus dalam sistem saliran.
Perindustrian Bakteria digunakan utk ekoenzim sisa pertanian seperti sisa sp.
menghasilkan : buah-buahan atau sayur- Kegunaan lain:
➢ Minuman (yakult, sayuran melalui proses Menyingkirkan bau
vitagen,yogurt) penapaian. busuk

Membantu mikroorganisma daripada

pencernaan objek atau persekitaran
haiwan ternakan menggunakan :
Membuat kompos
Memajukan Haba
industri perikanan
Menghasilkan Penapis
enzim
Merawat sisa
kumbahan
Suhu melebihi 1300C

1.3 PENCEGAHAN DAN RAWATAN
dapat membunuh
PENYAKIT YANG DISEBABKAN OLEH Digunakan utk menapis
mikroorganisma dan
MIKROORGANISMA zarah-zarah seni dan
sporanya
Patogen Mikroorganisma mikroorganisma daripada
merbahaya yang air atau cecair.
Bahan kimia
menyebabkan penyakit
Teknik aseptik Prosedur kesihatan yang Pendidihan Pendidihan air pada suhu
dijalankan utk 100oC : lazimnya
menghalang jangkitan digunakan utk membunuh
pathogen atau mikroorganisma pd objek
menyingkirkan pathogen kegunaan harian.
yang sedia ada Sinaran Cth : botol susu, jarum
suntikan, peralatan
doctor gigi
Penggunaan Bahan kimia yang dapat
antiseptik disapukan pada
permukaan kulit manusia
atau luka utk mencegah
jangkitan patogen.
Tekanan tinggi Cth :
Pensterilan Proses membunuh atau
menyingkirkan

✓ acriflavine (ubat ANTIBIOTIK Kesan antibiotik terhadap pertumbuhan

kuning) : ubat yang digunakan untuk bakteria (Eksperimen)
membunuh merawat jangkitan penyakit yang Kawasan pertumbuhan bakteria
mikroorganisma disebabkan oleh bakteria sahaja. diwakili oleh :
✓ povidone : Dihasilkan daripada KULAT. • pertumbuhan koloni
membunuh Kegunaan Hanya BOLEH MEMBUNUH bakteria (tompok putih) jika
mikroorganisma antibiotik BAKTERIA SAHAJA. menggunakan agar-agar
✓ alcohol isopropyl nutrien
70% (IPA) : TIDAK BOLEH MEMBUNUH • Kekeruhan bubur nutrien
digunakan sbg VIRUS. Maka antibiotik tidak jika menggunakan bubur
antiseptik dan berkesan utk penyakit yang nutrient
agen pensterilan disebabkan oleh jangkitan Kawasan jernih mewakili kawasan
Penggunaan Bahan kimia yang virus. dimana bakteria mati (tiada
disinfektan digunakan pada benda Kerintangan Berlaku apabila antibiotik pertumbuhan bakteria)
bukan hidup. antibiotik hilang keupayaan untuk Kesan p/ubah dimanipulasi :
membunuh bakteria. kehadiran kehadiran antibiotik //
Tidak sesuai digunakan antibiotik larutan antibiotik dan air
pada kulit atau luka. Oleh itu, tidak berkesan lagi suling
utk merawat jangkitan
Cth : bakteria. pemerhatian :
Bahan peluntur, hidrogen Punca ✓ Penggunaan Kawasan yang mengandungi
peroksida dan cecair berlaku antibiotik berlebihan antibiotik, terhasilnya
klorin. kerintangan ✓ Penggunaan kawasan jernih.
Penggunaan Sinaran mengion antibiotik antibiotik yg tidak
sinaran digunakan utk tepat Kawasan yang tiada
membunuh ✓ Tidak mengambil antibiotik / air suling tiada
mikroorganisma. antibiotik dalam kawasan jernih
Cth : sinar UV, sinar-X, tempoh yang
sinar gama ditetapkan Hipotesis :
Kesan Memudahkan kita terdedah Jika terdapat penggunaan
rintangan kepada lebih banyak antibiotik, maka kawasan
antibiotik penyakit. jernih terhasil (tiada
pertumbuhan bakteria)

Kesan p/ubah dimanipulasi : hipotesis : Skurvi Vitamin C

kepekatan kepekatan antibiotik // jika jenis antibiotik berbeza Marasmus Karbohidrat
antibiotik antibiotik kepekatan rendah digunakan, maka luas Kwasyiorkor Protein
dan antibiotik kepekatan kawasan jernih yang terhasil Riket Vitamin D
tinggi adalah berbeza. Beri-beri Vitamin B
Rabun malam Vitamin A
pemerhatian : Konsep PINGGAN SIHAT Malaysia.
kawasan antibiotik KAEDAH RAWATAN PENYAKIT BERJANGKIT
kepekatan tinggi, luas Pneumonia Disebabkan oleh jangkitan
kawasan jernih lebih besar bakteria
kawasan antibiotik Dirawat dengan ANTIBIOTIK

kepekatan rendah, luas Athlete’s Disebabkan oleh jangkitan
kawasan jernih lebih kecil foot kulat
hipotesis : Dirawat dengan ANTIFUNGAL

semakin tinggi kepekatan (ANTIKULAT)
antibiotik, semakin luas Kayap Disebabkan oleh jangkitan SUKU SUKU SEPARUH
kawasan jernih (semakin virus 1/3 KARBOHIRAT, 1/3 PROTEIN & ½
rendah pertumbuhan VITAMIN, SERAT dll.
bakteria) Dirawat dengan ANTIVIRAL Nilai kalori Jumlah tenaga yang
makanan dibebaskan daripada
Kesan jenis p/ubah dimanipulasi : pengoksidaan atau
BAB 2 : NUTRISI DAN TEKNOLOGI MAKANAN pembakaran 1g makanan
antibiotik jenis antibiotik // antibiotik A
dan antibiotik B (cth : dengan lengkap.
2.1 GIZI SEIMBANG
streptomysin dan penisilin) Pemakanan yang mengandungi Unit nilai Kalori (cal)
semua kelas makanan yang kalori Kilokalori (kcal)
pemerhatian : diperlukan oleh badan dalam Joule (J)
apabila antibiotik A atau B kuantiti yang betul Kilojoule (kJ)
digunakan, luas kawasan Malnutrisi Kekurangan atau berlebihan Unit S.1 Joule per kilogram , J kg-1
jernih lebih besar 1 kalori (cal) = 4.2 joule (J)
mana-mana kelas makanan :
(bergantung pd rajah) 1 kilokalori(kcal) =4200 joule (J)
Penyakit Puncanya = 4.2 kJ
Goiter Iodin

Alat Kalorimeter bom Seorang lelaki mengambik 20g karbohidrat, Seorang murid makan 100g nasi, 50g ayam
mengukur 10g protein dan 10g lemak. Hitung jumlah dan 50g telur. Hitung jumlah nilai kalori
nilai kalori nilai kalori. yang diambilnya.
makanan
Karbohidrat : 20g x 17.2 = 344 Nasi = 1500 / 100 x 100g = 1500
Protein : 10g x 22.2 = 220 Ayam = 827 / 100 x 50g = 413.5
Lemak : 10g x 38.5 = 385 Telur = 600 / 100 x 50g = 300
Nilai kalori bagi LEMAK, KARBOHIRAT dan
PROTEIN Jumlah nilai kalori = 344 + 220 + 385 Jumlah nilai kalori = 1500 + 413.5 + 300
= 951 kJ = 2,213.5 kJ
Atau ringkasannya, Atau ringkasannya,
Nilai kalori = (20x17.2) + (10x22.2) + (10x38.5) Nilai kalori = ( 1 x 1500 ) + ( ½ x 827) + ( ½ x 600)
= 344 + 220 + 385 = 1500 + 413.5 + 300
= 951 kJ = 2,213.5 kJ
Nilai kalori ditentukan melalui kuantiti
karbohidrat, protein dan lemaj dalam NOTA :
makanan tersebut. NOTA : Bagi nilai kalori per 100 gram, nilai kalori
Bagi nilai kalori per gram (g), nilai kalori boleh per gram perlu diperolehi dahulu,
terus didarabkan dengan jumlah kuantiti baharulah nilai kalori makanan didarabkan
CARA PENGIRAAN KALORI MAKANAN makanan yang dimakan. dengan jumlah kuantiti makanan yang
dimakan.
Cth : Cth : Kesan pengambilan jumlah kalori tidak
menepati keperluan individu
(AMALAN PEMAKANAN TIDAK SIHAT)
Menyebabkan masalah malnutrisi

Obesiti (berlebihan berat badan)
Anoreksia nervosa (penyakit
psikologi- enggan makan kerana
takut gemuk)
Diabetes melitus (kencing manis)
Tekanan darah tinggi

Thrombosis (salur darah tersumbat 2.2 KEPERLUAN NUTRIEN OLEH Fungsi 3 nutrien utama dan kesan
dengan darah beku) TUMBUHAN kekurangannya :
Penyakit arterioklerosis: Nutrien diperlukan untuk – Nitrogen Mensintesis protein dan
pemendapan kolesterol pada arteri pertumbuhan, perkembangan dan klorofil
menyebabkan penyakit seperti pembiakan Kesan kekurangan:
-Strok Dikelaskan kpd dua kumpulan : ✓ Daun kuning /
-Serangan jantung makronutrien dan mikronutrien hijau pucat
-Penyakit jantung Makronutrien Nutrien yang diperlukan (klorosis =
dalam kuantiti yang banyak kurang klorofil)
✓ Pertumbuhan
Nenek Nitrogen terbantut
Fatimah Fosforus (batang lemah,
Kena Kalium bunga dan buah
Makan Magnesium terbantut)
Kek Kalsium ✓ Pertumbuhan
Susu Sulfur akar normal
(tidak terjejas)
Oleh Oksigen
Fosforus Mensintesis protein dan
Kak Karbon
asid nukleik /
Huda Hidrogen menggalakkan
Susunan radas eksperimen menganggar Mikronutrien Nutrien yang diperlukan pembahagian sel
nilai kalori dalam sampel makanan: dalam kuantiti yang sedikit Kesan kekurangan :
✓ Pertumbuhan
Budak Boron AKAR merosot
Muda Mangan ✓ Daun atas kecil
Minta Molibdenum dan berwarna
Kak Kuprum ungu, daun
Farah Ferum bawah
Zumba Zink bergulung dan
hijau kebiruan,
tepi daun
perang

✓ Pertumbuhan 2.3 KITAR NITROGEN Proses Menukarkan gas nitrogen

terbantut Kitar semula jadi yang mengitarkan Pengikatan kepada ion nitrat dalam
Kalium Mensintesis protein / unsur nitrogen dalam alam Nitrogen tanah
Menggalakkan semulajadi
pertumbuhan sel / 78% komposisi udara ialah gas Berlaku dalam akar
memperkuat daya nitrogen tumbuhan kekacang
ketahanan penyakit Tumbuhan hanya dapat menyerap Cth : kacang panjang,
nitrogen dalam bentuk ION nitrat kacang peas, dll.
Kesan kekurangan : daripada tanah melalui akarnya
✓ Pertumbuhan 2 proses Proses penambahan ion Melibatkan Tindakan
terbantut / mati dalam kitar nitrat ke dalam tanah: Nodul akar BAKTERIA PENGIKAT
sebelum nitrogen Tindakan kilat / pokok kacang NITROGEN
matang letusan gunung berapi
✓ Daun Proses pengikatan Proses Menukarkan protein
nitrogen penguraian / tumbuhan/haiwan (yang
bertompok
Proses penitritan pereputan dah mati) kepada sebatian
perang,
Proses penyingkiran ion ammonium
bergulung dan
nitrat daripada tanah :
klorosis (kuning)
Penyerapan ion nitrat
✓ Batang lemah dari tanah
Melibatkan Tindakan
✓ Bunga, buah, Proses pendenitritan
BAKTERIA dan KULAT
akar kurang Proses larut resap PENGURAIAN
Susunan radas eksperimen mengkaji kesan nitrat Proses Menukarkan sebatian
kekurangan nutrien pada tumbuhan: Proses kitar nitrogen : penitritian ammonium kepada ion
nitrit.
Kemudian, menukarkan
ion nitrit kepada ion
nitrat.
Melibatkan Tindakan
BAKTERIA PENITRITAN

Proses Menukarkan ion nitrat kejuruteraan genetik dan • Penggunaan dron

pendenitritan dalam tanah kepada gas teknologi mutagenesis dlm semburan
nitrogen di atmosfera. Cth : racun serangga
Melibatkan Tindakan Kelapa sawit tenera, menjimatkan
BAKTERIA belimbing bintang Mas, masa dan
PENDENITRITAN lembu mafriwal, betik mengurangkan
Kepentingan Mengekalkan eksotika dan ayam akar kos tenaga kerja
kitar nitrogen kandungan gas putra • Bioteknologi dan
nitrogen dalam pengklonan
udara Ciri-ciri baka bermutu: menghasilkan
Mengekalkan ✓ Cepat tumbuh dan baka
kesuburan tanah matang tanaman/ternakan
Membantu ✓ Hasil yang banyak yg berkualiti
pembekalan ✓ Daging/susu/buah Pendidikan Agensi spt KPIM, MARDI,
berterusan yang lebih dan MPOB bertanngungjawab
protein tumbuhan bermutu bimbingan memberikan Pendidikan
dan protein ✓ Penjagaan untuk petani dan bimbingan kpd petani
haiwan mudah/ kos bagi meningkatkan kualiti
Mengurangkan penjagaan rendah dan kuantiti pengeluaran
pencemaran alam ✓ Rintangan tinggi hasil tanaman/ternakan.
sekitar terhadap penyakit Penyelidikan Dijalankan secara
Penggunaan Cth: dan berterusan secara global.
teknologi • Mesin pengisar pembangunan
2.4 TEKNOLOGI PENGELUARAN MAKANAN moden dan mesin pengisi Menghasilkan produk
Tujuan Mengatasi masalah cecair makanan baru / inovatif .
kekurangan bekalan mempercepatkan Penggunaan Cara mengoptimumkan
makanan sedunia pemprosesan tanah dan penggunaan tanah:
Cara meningkatkan kualiti dan kuantiti makanan kawasan ✓ Mengusahakan
pengeluaran makanan: • Jentera seperti perairan tanah terbiar
Penggunaan Baka bermutu diperolehi traktor, jentolak secara ✓ Menyuburkan
baka bermutu melalui Teknik mempercepatkan optimum kawasan tandus
pengklonan, kacukan, penanaman ✓ Mengusahakan
kolam

perlombongan ✓ Mencemarkan
terbiar tanah dan hasil
✓ Mengusahakan pertanian
kawasan tanah Kawalan Kaedah mengaplikasi
paya biologi interaksi antara organisma
✓ Membina seperti mangsa-
empangan dan tali pemangsa dan
air utk tanah yg parasitisme utk mengawal
kekurangan perosak di sesuatu
bekalan air habitat.
Pengurusan Kaedah : Cth :
tanah yang ✓ Penggiliran • Burung hantu utk
cekap tanaman mengawal
✓ Tanaman populasi tikus
campuran
✓ Penanaman teres Kelebihan:
✓ Lebih mesra alam
Tujuan : Penggunaan Mudah digunakan bagi ✓ Tidak
• Mengekalkan racun mengawal populasi memudaratkan
kesuburan tanah serangga perosak tanaman. kesihatan
• Meningkatkan organisma lain
kualiti hasil Namun, kesan ✓ Lebih murah
tanaman sampingannya: ✓ Tidak
• Meningkatkan ✓ Mencemarkan menyebabkan
kuantiti hasil alam sekitar perosak
tanaman ✓ Menyebabkan tumbuhan
2 teknik pertanian yang tidak menggunakan perosak tanaman berdaya tahan
tanah : lebih berdaya Kelemahan :
tahan ✓ Ambil masa lebih
✓ Membunuh cacing panjang
tanah dan ✓ Sukar meramalkan
mikroorganisma hasil kawalan
berfaedah biologi

✓ Memerlukan Cth : kari ayam, ikan kering (kurma/kismis),

perancangan dan goreng, nasi dll. bijirin, susu tepung
pengurusan yg Penapaian Penguraian bahan
teliti dan berkesan kompleks kepada bahan Pempasteuran Cecair dipanaskan pada
✓ Mengganggu yang lebih ringkas suhu di bawah takat
keseimbangan melalui Tindakan didih cecair utk
ekosistem jika bakteria, yis atau membunuh patogen dan
populasi spesies mikroorganisma kemudian disejukkan
pemangsa atau berfaedah yang lain. dengan cepat.
parasite menjadi Cth : kicap, tempe,
tidak terkawal. yogurt, tapai Suhu digunakan :
Tindak balas penapaian: ➢ 63OC selama 30
min
2.5 TEKNOLOGI PEMPROSESAN MAKANAN ➢ 72OC selama 15
Tujuan Menjadikan makanan : saat
lebih tahan lama
lebih enak Cth : susu segar, jus
Lebih menarik Pendehidratan Air disingkirkan daripada buah-buahan, produk
Mudah atau makanan melalui tenusu
dicernakan pengeringan pendehidratan atau Pengetinan Makanan disimpan
Kaedah pemprosesan makanan penyejatan dengan : dalam tin yang telah
Memasak Memanaskan makanan • Menjemur di disteril dan dipanaskan
melalui teknik: bawah cahaya pada suhu 115oC di
• Celur matahari bawah tekanan tinggi
• Panggang • Mengeringkan utk membunuh
• Goreng dengan nyalaan mikroorganisma dan
• Pengasapan / api atau asap sporanya.
salai • Mengeringkan di
• Rebus dalam ketuhar Udara di dalam tin
• Tumis dikeluarkan sebelum tin
• Bakar Cth : udang kering, dipaterikan.
• Kukus sotong kering, ikan
kering, buah-buahan

Tin dipanaskan semula • Sinar-X pertumbuhan

utk membunuh mikroorganisma)
sebarang Tujuan untuk Pewarna Menjadikan makanan
mikroorganisma yg ✓ membunuh kelihatan menarik
masih ada sebelum mikroorganisma Peluntur Melunturkan warna asal
disejukkan dengan ✓ memperlahankan makanan yg tidak
cepat. proses dikehendaki
percambahan biji
benih
Perisa Meningkatkan rasa
Cth: daging, sup, kacang, makanan
✓ memperlahankan
buah, sos, susu dalam pertunasan sayur Penstabil Membaiki tekstur dan
tin berubi memekatkan makanan
Penyejukbekuan Makanan disimpan pada (kentang/bawang) Pemanis Menjadikan makanan
suhu 0oC atau lebih Pembungkusan Udara disingkirkan lebih manis
rendah. vakum daripada bekas atau Antioksidan Memperlahankan
plastik yg digunakan utk pengoksidaan makanan
Makanan sejuk beku membungkus makanan berlemak
disimpan pada suhu -18 sebelum ditutup dengan Pengemulsi Mengemulsi makanan yg
o
C hingga -24 oC ketatnya. tidak bercampur (air dan
minyak/lemak)
Pada suhu bawah -18 oC: Ketiadaan udara akan : Kesan penggunaan bahan kimia berlebihan
✓ Tindakan enzim ✓ mencegah dalam pemprosesan makanan:
terhenti pertumbuhan Pengawet Kanser , ganggu sistem
✓ Pembiakan dan mikroorganisma pencernaan, alergi,
pertumbuhan ✓ menghentikan kecacatan fetus
bakteria pengoksidaan Pewarna Kanser , kemandulan,
terencat makanan keracunan makanan
Peluntur Kanser , keracunan
Cth : makanan laut, cth : kacang, beras, makanan
daging, ayam dan ikan sayur, durian dll. Perisa Kanser , tekanan darah
Penyinaran Makanan didedahkan Bahan kimia yang digunakan dlm tinggi, kerencatan otak
pada sinaran mengion : pemprosesan makanan: kanak-kanak
• Sinar gama Pengawet Menjadikan makanan Pemanis Kanser , diabetes melitus
• Sinar UV tahan lama (mencegah (kencing manis), obesiti

Antioksidan merencat pertumbuhan keperluan ✓ Melekatkan

badan, ruam dan gatal kesihatan label dan kod QR
kulit, rosak hati dan yang telah
ginjal Keperluan badan diluluskan dan
2.6 MAKANAN KESIHATAN DAN individu berubah-ubah, didaftarkan
SUPLEMEN KESIHATAN dos pengambilan sukar ✓ Usaha
Makanan Bahan makanan semula ditentukan dengan meningkatkan
kesihatan jadi yg terkandung gizi tepat. kesedaran awam
normal yg mengekalkan melalui
kesihatan dan tidak Pengambilan suplemen Pendidikan
mempunyai bahan kimia kesihatan yg kepenggunaan
berkurang/berlebihan Akta bagi mengawal mutu makanan:
Isu : menyebabkan kesan 1. Akta Makanan 1983
• harga yang buruk pd pengguna. 2. Peraturan-Peraturan Makanan 1985
tinggi Dasar Keselamatan Makanan Kebangsaan Akta makanan Undang-undang bagi
• kaedah 1983 melindungi org ramai
pemprosesan dikuatkuasa oleh Bahagian terhadap bahaya dari
• kebolehdapatan Keselamatan dan Kualiti Makanan, segi kesihatan dan
makanan KKM penipuan.
• bahan kimia yg Tujuan :
digunakan 1. Melindungi org awam drpd Pihak yang menjual
dalam risiko pengambilan makanan/ makanan beracun/
pemprosesan minuman yg mengancam merosakkan kesihatan
Suplemen Bahan nutrien yang kesihatan dan makanan akan didenda dan
kesihatan diambil dalam bentuk kesihatan/suplemen tiruan. dipenjarakan.
kapsul, pil, cecair dan 2. Menggalakkan perdagangan Peraturan- Undang-undang yg
serbuk dlm dos yang makanan tempatan dan global peratutan dikuatkuasakan bagi
tertentu. Pihak Berkuasa Mendaftar dan Makanan 1985 membantu orang ramai
Kawalan Dadah memantau suplemen memperolehi makanan
Isu : (PBKD) kesihatan dan ubat yg selamat, berkualiti,
• pengambilan tradisional sebelum bersih dan bebas
dos yg didaftarkan . daripada sebarang
bersesuaian dgn

bahan pemcemar yg Penggunaan LOGO HALAL Komuniti

beracun. ✓ Mengesahkan bahawa Produk yang
Cth : MAKLUMAT LABEL makanan/produk atau tempat digunakan dlm
MAKANAN penyediaan makanan itu adalah kehidupan
CONTOH LABEL MAKANAN: halal. harian
Nama makanan Untuk mengetahui jenis
makanan
Senarai ramuan Untuk mengetahui
kandungan dan bahan
yang digunakan dlm
pembuatan makanan
Nama dan Untuk menghubungi dan
alamat membuat aduan
pengilang
Berat bersih Untuk mengetahui berat
sebenar makanan
Tarikh luput Untuk mengetahui
tarikh luput makanan
(makanan dlm keadaan
baik dan selamat
dimakan)
BAB 3 : KELESTARIAN ALAM SEKITAR
3.1 KITARAN HAYAT PRODUK Imbangan Proses yang dapat

5 perkara yang WAJIB ADA dalam LABEL
Jejak karbon Jumlah karbon dioksida karbon (offset) mengurangkan
MAKANAN:
yang dibebaskan ke pembebasan gas Rumah
Nama makanan/produk
atmosfera hasil daripada hijau (karbon dioksida)
Senarai ramuan
aktiviti : Cth :
Nama dan alamat pengilang
Individu ✓ Penanaman
Berat bersih
Peristiwa tumbuhan hijau,
Tarikh luput
Organisasi

Tapak tangan Bertujuan mempunyai label Biojisim juga dpt

karbon mengurangkan jejak kecekapan 5 bintang. mengurangkan karbon
karbon bagi produk Pengurusan sisa Konsep 5R dioksida dlm udara.
tersebut. yang cekap REFUSE, REDUCE,
Antara Langkah tapak tangan karbon : RECYCLE, REUSE, ROT
Penggunaan Bahan binaan tidak Dapat mengurangkan
bahan dengan boleh baharu dan sisa dengan :
jejak karbon membebaskan gas ✓ tidak menerima
yang rendah Rumah hijau diganti produk yang Sinki karbon
dengan bahan binaan diperlukan
boleh baharu dan kurang ✓ mengurangkan
bebas gas Rumah hijau. kuantiti produk
yg digunakan
Cth : simen → kayu ✓ kitar semula Biojisim
balak produk
Kitaran hayat Bermula dari sumber
Pemanjangan Cth : ✓ guna semula sesuatu produk sehingga peringkat
kitar hayat dan Bateri yang boleh dicas produk
pelupusan sama ada
peningkatan semula dan panel suria ✓ memudahkan
dikitar semula atau
kecekapan (solar panel). pereputan
dibiarkan mereput.
produk dengan
Penggunaan Penjanaan elektrik pembuatan
tenaga yang daripada sumber tenaga kompos
kurang boleh baharu : Penyingkiran Sinki karbon = tempat
membebaskan ✓ janakuasa gas Rumah hijau semula jadi seperti
Rumah hijau hidroelektrik dan HUTAN dan LAUTAN
(empangan air) penyimpanan yang berfungsi
✓ janakuasa karbon dioksida menyingkirkan karbon
elektrik angin dalam SINKI dioksida daripada udara.
dll. KARBON Karbon dioksida
larut dlm air laut
Label cekap tenaga Penggunaan peralatan Diserap oleh
elektrik yang tumbuhan hijau
di hutan

Pengurusan Upcycle = proses kitar pepejal, bahan

cekap bagi sisa semula utk buangan industri
plastik menghasilkan produk ✓ Bahan kimia pertanian
baharu. : baja kimia dan racun
perosak
Cth : penyapu plastik ✓ Tumpahan minyak
daripada botol plastik Pencemar ✓ Penggunaan baja dan
terpakai an tanah racun serangga
berlebihan (pesticide)
Miroplastik Mikroplastik = kepingan ✓ Pengurusan sisa
dalam rantaian plastic berukuran kurang 3.2 PENCEMARAN ALAM SEKITAR pepejal yang kurang
makanan 5mm dan menjadi Jenis Pencemaran udara sesuai
berbahaya jika berada pencemar Pencemaran air ✓ Hujan asid
dalam badan organisma an alam Pencemaran tanah ✓ Sisa nuklear
akuatik. sekitar Pencemaran terma ✓ Sisa elektronik
JENIS PENCEMARAN DAN PUNCANYA Pencemar ✓ Penyahhutanan
Sumber mikroplastik : Pencemar ✓ Pembakaran bahan an terma (penebangan hutan)
Sisa plastik an udara api fosil dan biojisim (haba) ✓ Aktiviti
daripada produk ✓ Letusan gunung perindustrian/perkila
plastik spt : berapi ngan
botol, peralatan ✓ Pembakaran hutan ✓ Pembakaran bahan
elektronik ✓ Pereputan sisa api kenderaan / mesin
dibuang dll. organic
✓ Gas ekzos daripada
Cara mengurangkan isu kenderaan bermotor Tahap pencemaran air dari sisa domestik
ini : ✓ Pembebasab gas oleh Indeks Parameter pencemaran
✓ Mengurangkan industri(kilang) Pencemaran udara yang diukur bagi
produk plastik ✓ Stesen jana juasa Udara (IPU) menentukan tahap
✓ Mengurangkan terma pencemaran udara
penggunaan Pencemar ✓ Pembuangan sisa dan Biochemical Parameter pencemaran air
produk plastik an air air sisa : kumbahan, Oxygen yang diukur bagi
sisa domestic, sisa Demand menentukan tahap
(BOD) pencemaran air

Eutrofikasi Respons ekosistem Tahap pencemaran ditentukan air yang (Effective Microorganism,
terhadap penambahan ion dengan mengukur masa utk warna tercemar EM)
fosfat dan ion nitrat ke LARUTAN METILENA BIRU luntur
dalam ekosistem akuatik. setelah dicampur dengan sampel Fungsi :
air. ✓ merawat air sungai
Punca : Fungsi Mengesan kehadiran yang tercemar
Daripada detergen, larutan oksigen dalam sampel air.
sampah dan baja METILENA 3 jenis EM yang digunakan:
Air kolam / BIRU Warna biru akan bertukar bakteria asid laktik :
sungai Kesan : menjadi TIDAK BERWARNA merawat sisa
bertukar • Menyebabkan jika TIADA OKSIGEN di kumbahan,
hijau pertumbuhan alga dalam sampel air. menyingkirkan bau
yang pesat dalam busuk air,
air yang Semakin cepat warna larutan metilena biru memudahkan
mengandungi luntur, semakin tinggi nilai B.O.D pereputan bahan
bekalan ion nitrat organic
berlebihan. Semakin tinggi nilai BOD dalam suatu bakteria
• Ini menyebabkan sampel air, fotosintetik :
pengurangan • semakin banyak mikroorganisma menggunakan
kandungan oksigen yg berada dalam sampel air bahan organic utk
dalam air yg tersebut. menghasilkan asid
menyebabkan • semakin rendah kandungan amino dan glukosa
kematian haiwan oksigen dalam air bagi pemakanan
dan tumbuhan • semakin tinggi tahap pencemaran haiwan dan
akuatik (dalam air) sampel air tersebut tumbuhan akuatik
yis : menghasilkan
Biochemical Oxygen Demand (BOD) Dengan kata lain, bahan keperluan
Diukur berdasarkan jumlah oksigen Semakin tinggi tahap pencemaran sampel bagi pertumbuhan
terlarut yg diperlukan oleh air, semakin cepat masa yang diambil tumbuhan hijau
mikroorganisma seperti bakteria untuk warna larutan metilena biru luntur.
utk menguraikan bahan organik di
dalam suatu sumber air Kaedah Penggunaan bebola lumpur
Pembersihan mikroorganisma efektif,

3.3 PEMELIHARAAN DAN PEMULIHARAAN sekitar ✓ menjamin bekalan air Tindak balas cepat vs Tindak balas
ALAM SEKITAR peringkat minuman yg bersih perlahan
Teknologi Teknologi yang menyingkirkan global dan cukup
Emisi kandungan karbon dioksida ✓ melindungi lapisan
Negatif dalam atmosfera. ozon dgn
pengharaman CFC
Dengan penggunaan ✓ mengharamkan
mikroalga marin, iaitu alga penggunaan bahan
mikroskopik yg hidup, tumbuh kimia toksik spt
dan membiak dgn banyaknya pestisid DDT
dlm air laut.
Mikroalga ini mengurangkan BAB 4 : KADAR TINDAK BALAS Cth : nyalaan gas pemetik api
kandungan karbon dioksida 4.1 PENGENALAN KADAR TINDAK BALAS
dalam atmosfera melalui
Tindak Proses pertukaran bahan tindak
proses fotosintesis.
balas balas menghasilkan hasil tindak
kimia balas
Cth : pengaratan besi

Persamaaan ✓ Kuantiti bahan
tindak balas
Semasa tindak balas, bahan berkurang
tindak balas akan bertukar ✓ Kuantiti hasil tindak
menjadi hasil tindak balas. balas bertambah
Kuantiti bahan tindak T/B cepat Perbezaan T/B perlahan
balas berkurang Tinggi Kadar tindak Rendah
Peranan ✓ mencari penyelesaian Kuantiti hasil tindak balas
PBB utk utk menangani isu balas bertambah Singkat / Masa tindak Panjang /
menangan perubahan iklim
sekejap balas lama
i isu alam secara global

Kadar Perubahan kuantiti bahan ✓ Daripada titik kedudukan, tentukan

tindak balas tindak balas atau hasil tindak nilai isipadu pada kedudukan
balas per unit masa tersebut (Tarik ke kiri dari graf)
✓ Baca nilai pada paksi-y
✓ Masukkan nilai ke dalam formula
kadar tindak balas
Kuantiti bahan/hasil boleh

Jisim pita magnesium = 0.3 gram
diperhati atau diukur.
Masa tindak balas lengkap = 30 s
Cth :
➢ Pengurangan jisim /
Kadar tindak balas = pengurangan jisim
isipadu/ kepekatan
Masa yang diambil
bahan
= 0.3 g
➢ Pertambahan jisim /
30 s
isipadu / kepekatan
= 0.01 g s-1
hasil
➢ Pengurangan atau
pertambahan Kadar Kadar tindak balas
tekanan, suhu, nilai tindak balas purata
pH, kekonduksian boleh Kadar tindak balas
elektrik/haba dll. diukur pada tempoh masa
sebagai tertentu / kadar
Penentuan kadar tindak balas:
tindak balas seketika
Cth : Kadar tindak balas purata
0.3 g pita magnesium bertindak balas = nilai purata kadar tindak balas dalam
dengan asid hidroklorik cair berlebihan suatu tempoh masa tertentu
sehingga lengkap dalam masa 30 saat.
Hitung kadar tindak balas bagi tindak balas Langkah :
tersebut. ✓ Tentukan kedudukan pada graf
pada masa yang dikehendaki pada
paksi-x

hanya bagi tempoh 60s pada minit

tersebut.
# tidak semestinya dikira dari masa 0saat.
# nilai masa hanya bagi tempoh 60s
sila berhati-hati ketika menentukan nilai

semasa memasukkan ke dalam formula
pengiraan!!
Nota tambahan:
1 minit pertama = masa 0 – 60s Nota tambahan :
2 minit pertama = masa 0 – 120s Minit pertama = 60s dari masa 0 – 60 s
3 minit pertama = masa 0 – 180s Minit kedua = 60s dari masa 60 – 120s
Dan seterusnya. Minit ketiga = 60s dari masa 120s – 180s
Dan seterusnya.
# masa dikira dari masa 0 saat. #perkataan minit di hadapan diikuti
# nilai masa boleh lebih dari 60s dengan nilai digit masa = masa diambil

Kadar tindak balas pada masa tertentu / 4.2 FAKTOR YANG MEMPENGARUHI
kadar tindak balas seketika KADAR TINDAK BALAS
= kadar tindak balas yang berlaku pada Suhu Apabila suhu meningkat,
satu-satu masa atau ketika tertentu kadar tindak balas meningkat.
Langkah : Semakin panas suhu bahan,

✓ Bina satu tangen yang melalui titik semakin cepat tindak balas
pada graf pada nilai masa tertentu berlaku.
✓ Kira kecerunan tangen tersebut
✓ Kecerunan tangent Kepekatan Apabila kepekatan bahan
bahan tindak balas meningkat,
kadar tindak balas meningkat.
Semakin pekat bahan tindak

balas, semakin cepat tindak
balas berlaku.
Saiz bahan Apabila saiz bahan tindak

= Panjang tangent nilai paksi-y (AC) balas berkurang, kadar tindak
Panjang tangent nilai paksi-x (BC) balas meningkat.
Kadar tindak balas pada masa t Semakin kecil saiz bahan

= kecerunan tangen lengkung pada masa t tindak balas, semakin cepat
tindak balas berlaku.
Cth :
Hitung kadar tindak balas pada masa 20s Kehadiran Apabila mangkin digunakan,
berdasarkan rajah di bawah. mangkin kadar tindak balas meningkat.
# pada masa 20saat, buat satu garisan Mangkin = bahan yang

menyentuh graf. mempercepatkan kadar
# bina satu tangen (segi tiga) yang melalui tindak balas.
titik tersebut. # ada mangkin = cepat
# tiada mangkin = lambat

Tekanan Apabila tekanan meningkat, Step 2 :

kadar tindak balas meningkat
(bagi bahan dlm keadaan gas
sahaja) Sulfur dioksida dibakar dalam udara
berlebihan pd suhu 450 0C, tekanan 1 atm
Semakin tinggi tekanan, dan dialirkan melalui mangkin vanadium (V)
semakin cepat tindak balas oksida
berlaku bagi bahan dalam
keadaan gas. Tindak balas ini adalah tindak balas
berbalik.
4.3 APLIKASI KONSEP KADAR TINDAK
Step 3 :
BALAS Penghasilan ammonia dalam industri
Proses Tujuan : menghasilkan
Haber ammonia Proses Tujuan : menghasilkan asid
sentuh sulfurik Gas sulfur trioksida dilarutkan dalam asid
Bahan tindak balas : sulfurik pekat membentuk oleum.
Gas nitrogen dan gas Bahan tindak balas :
hidrogen pada nisbah sulfur dan oksigen Step 4 :
1 : 3 (1 atom Nitrogen Hasil tindak balas :
bertindak balas asid sulfuric
dengan 3 atom Mangkin : vanadium
hidrogen) Oleum dicairkan dengan air menghasilkan
(V) oksida
Hasil tindak balas : Gas asid sulfurik pekat.
Suhu : 450 0C
ammonia Tekanan : 1 atm
Mangkin : serbuk Tindak balas Proses Sentuh :
ferum (besi)
Suhu : 450 – 550 0C Step 1 :
Tekanan : 200 atm
Tindak balas Proses Haber :
Sulfur dibakar dalam udara berlebihan

menghasilkan gas sulfur dioksida

BAB 5 : SEBATIAN KARBON membebaskan karbon • Menambah

dioksida kandungan
5.1 PENGENALAN SEBATIAN KARBON Penguraian Proses pereputan oleh oksigen dlm udara
Sebatian yang mengandungi unsur bakteria dan kulat • Menyingkirkan /
karbon pengurai membebaskan mengurangkan
Sebatian karbon Sebatian karbon karbon dioksida kandungan karbon
organik organik dioksida
Berasal daripada Berasal bukan dari berlebihan
benda hidup benda hidup daripada udara
Cth : Cth :
Petroleum, sutera, Batu kapur, karbon
arang kayu, lemak dioksida 5.2 HIDROKARBON
dll. Sebatian karbon organik yang
KITAR KARBON terdiri daripada unsur karbon dan
Proses bagaimana unsur karbon hidrogen sahaja
dikitar melalui pembentukan atau Cth : petroleum, gas asli, arang batu
penguraian sebatian karbon. Pembentukan petroleum dan gas asli
Tujuan : Mengekalkan kandungan • Terbentuk daripada hidupan laut
karbon dalam alam semulajadi yang mati tertanam di dasar laut
berjuta tahun
Karbon dioksida dibebaskan melalui 3
proses utama :
Respirasi Pernafasan haiwan,
Karbon dioksida diserap daripada
tumbuhan dan atmosfera hanya melalui 1 proses utama
mikroorganisma
iaitu :
membebaskan karbon
Fotosintesis Kepentingan fotosintesis:
dioksida
oleh • Membolehkan
Pembakaran Pembakaran bahan api tumbuhan tumbuhan hijau
fosil, Letusan gunung hijau membuat
berapi, Pembakaran hutan
makanan sendiri
dan sebarang bentuk
• Membekalkan
pembakaran
makanan kpd
haiwan

Pembentukan arang batu (mudah terbakar→sukar Jenis sebatian hidrokarbon

• Terbentuk daripada sisa tumbuhan terbakar) Tepu Mempunyai ikatan
yang mati tertanam di tanam tanah ➢ Semakin banyak jelaga yang kovalen TUNGGAL di
berjuta tahun terhasil antara atom karbon
(sedikit →banyak jelaga) dengan atom karbon
C-C
Siri homolog : ALKANA
CnH2n+2 dimana
n = 1,2,3,..
Tak tepu Mempunyai sekurang-
kurangnya satu ikatan
kovalen GANDA DUA
atau ikatan kovalen
GANDA TIGA di antara
atom karbon dengan
atom karbon
Penyulingan berperingkat petroleum C=C atau C ≡ C

Kaedah ini digunakan kerana:
Siri homolog : ALKENA
Pecahan-pecahan petroleum CnH2n dimana n=2,3,…
mempunyai takat didih yang Bilangan Alkana Alkena
berbeza. karbon, n
Semakin tinggi takat didih : 1 Metana -
➢ semakin gelap warnanya 2 Etana Etena
(tidak berwarna→kuning) 3 Propana Propena
➢ Semakin likat pecahan itu 4 Butana Butena
(tidak likat →lebih likat) Susuna radas penyulingan petroleum di 5 Pentana Pentena
➢ Semakin sukar terbakar dalam makmal 6 Hexana Hexena

5.3 ALKOHOL Kegunaan Antiseptik

Sebatian KARBON ORGANIK alkohol Bahan api
Mengandungi karbon, hidrogen dan Minuman beralkohol
oksigen Pelarut organik
Dihasilkan ✓ Buah-buahan manis Perisa tiruan
daripada Cth : anggur, epal, tebu Cat
✓ Makanan berkanji Kosmetik
Cth : gula, gandum, Kegunaan Minyak wangi
ubi, barli ester Perisa makanan
Proses 1. PENAPAIAN Kesan Sesak nafas
penghasila pengambi Melambatkan gerak
n alkohol lan balas terhadap
Pemerhatian : Hasil alkohol rangsangan
penyulingan TIDAK berlebiha Merosakkan sel hati /
Enzim zimase dalam yis BERWARNA, berbau ALKOHOL n sirosis hati
menukarkan glukosa kepada dan mempunyai takat didih 78- Menjejaskan
etanol dan karbon dioksida 800C kerana etanol tulen koordinasi dan
dihasilkan. keseimbangan badan
Menjejaskan
Sifat fizik Tidak berwarna pemikiran,
dan sifat Cecair pada suhu bilik pendengaran,
kimia Larut dalam air penglihatan dan
alkohol Mempunyai bau percakapan
Pemerhatian : AIR KAPUR tersendiri Menghakis dinding
menjadi KERUH kerana gas Mudah terbakar perut / ulser @gastrik
KARBON DIOKSIDA dibebaskan Mudah meruap Meningkatkan kadar
Bertindak balas dengan denyutan jantung dan
2. PENYULINGAN organik menghasilkan tekanan darah tinggi
ester Kerosakan ginjal
Etanol tak tulen → Etanol tulen
Proses pengesteran :
Takat didih alkohol lebih Alkohol + asid organik (etanoik)
rendah daripada takat didih air → ester + air

5.4 LEMAK 5.5 MINYAK SAWIT

Sebatian KARBON ORGANIK Struktur
Mengandungi karbon, hidrogen dan buah kelapa
oksigen sawit
Tidak larut dalam air
Lemak tepu Lemak tak tepu
Sumber haiwan Sumber tumbuhan
Pepejal pada suhu Cecair pada suhu bilik
bilik kecuali MARJERIN Sabut (mesocarp) :
Takat lebur tinggi Takat lebur rendah mengandungi
Arterioklerosis boleh menyebabkan :
Bil. Atom hidrogen Bil. Atom hidrogen minyak sawit yang
Penyakit jantung
dalam molekul dalam molekul belum PALING BANYAK
Tekanan darah tinggi
maksimum maksimum Isirung (kernel) :
Strok
(BANYAK) (KURANG) mengandungi
Tidak boleh Boleh penambahan minyak sawit
penambahan hidrogen (Proses PALING BERKUALITI
hidrogen penghidrogenan) Tempurung (endokarp) :
Kandungan Kandungan kolesterol tidak mengandungi minyak
kolesterol tinggi rendah@ tiada Proses pengekstrakan minyak sawit
Kesan buruk pada Kesan baik pada Pensterilan Buah distim untuk
kesihatan kesihatan MEMBUNUH
MIKROORGANISMA
KESAN PENGAMBILAN LEMAK BERLEBIHAN Langkah mengelakkan masalah kesihatan Penanggalan Buah dipisahkan daripada
(kolesterol tinggi) disebabkan kolesterol berlebihan : tandan
Batu karang hempedu (kolesterol 1. Kurangkan pengambilan lemak tepu Pencernaan Sabut dan isirung dipisahkan
berlebihan menyekat saluran dalam makanan daripada tempurung
hempedu) 2. Mengambil lemak tak tepu Pengekstraka Minyak ditekan keluar
Jaundis (hati kuning disebabkan n
salur hempedu tersekat) Penurasan Bendasing disingkirkan
Arterioklerosis (lumen arteri Penulenan Bau dan warna minyak
tersumbat dengan kolesterol) disingkirkan

Komponen Gliserol PENGHASILAN SABUN Tindakan pencucian sabun

dalam minyak Asid lemak ✓ Dihasilkan melalui proses sabun larut
sawit SAPONIFIKASI dalam air
Asid lemak tepu : asid ✓ Persamaan tindak balas :
palmitik dan asid stearik molekul sabun
mengelilingi
permukaan gris
Asid lemak tak tepu : asid
oleic dan asid linoleic
bahagian
Kelebihan hidrofilik
Tiada kolesterol
minyak sawit (kepala) larut
Mengandungi dalam air
vitamin A dan E
Mengandungi lemak bahagian
tak tepu hidrofobik
Mengandungi bahan (ekor) larut
Proses penghasilan sabun di makmal
antioksidan (asid dalam
Komponen sabun :
lemak dan beta gris/kotoran
karotena) air menarik
bahagian
Kegunaan hidrofilik untuk
Minyak masak
minyak sawit menanggalkan
Lilin gris
Coklat
Susu pekat semasa bilasan,
Marjerin kotoran
Krim rambut HIDROFILIK Suka air dipecahkan buih sabun menyebabkan gris
Makanan tambahan Feel = suka menjadi titisan terapung dan kotoran
Minyak pelincir Bahagian yang larut dalam kecil disingkirkan
Sabun air (bahagian kepala) Jenis biojisim ✓ Pelepah dijadikan
Kosmetik HIDROFOBIK Tidak suka air (sisa kelapa baja
Fobia = tak sawit) ✓ Batang pokok sbg
suka Bahagian yang larut dalam bahan gentian
minyak/gris (bahagian kayu
ekor)

✓ Tandan kosong Perubahan tenaga : Katod Elektrod yang

dijadikan kompos Tenaga kimia → Tenaga disambungkan pada
✓ Tempurung elektrik terminal negatif
dibakar untuk ELEKTROLISIS bateri
mendidihkan air Proses penguraian suatu sebatian dalam Elektrolit Larutan yang mengandungi
✓ Sabut dijadikan keadaan leburan/akues kepada unsurnya ion bercas dan boleh
permaidani dan apabila arus elektrik mengalir melaluinya mengalirkan elektrik
tekstil
✓ POME (air Dalam bentuk leburan dan
kumbahan kilang akues sahaja
kelapa sawit) • Leburan : 2 ion yang
dijadikan biogas hadir
dan baja • Akues / Larutan : 3
atau 4 ion yang hadir
BAB 6 : ELEKTROKIMIA Sebation ion dalam bentuk
6.1 SEL ELEKTROLITIK pepejal BUKAN elektrolit
Kajian dlm bidang kimia tentang kerana dalam keadaan
hubung kait antara elektrik dan pepejal:
kimia ✓ ION TIDAK BEBAS
Sel Arus mengalir melalui suatu BERGERAK
elektrolitik elektrolit untuk hasilkan ✓ (tidak boleh
tindak balas kimia. mengalirkan arus
Sumber Bateri / sel kering elektrik)
elektrik
Perubahan tenaga : Anion Ion yang bercas
Fungsi : menghasilkan arus
Tenaga elektrik → Tenaga negatif
elektrik
kimia Kation Ion yang bercas
Elektrod Rod yang boleh mengalirkan
positif
elektrik
Nama proses : Elektrolisis Semasa proses elektrolisis :
Anod Elektrod yang
Sel kimia Perubahan kimia yang KATION bergerak ke KATOD
disambungkan pada
berlaku dalam sel ANION bergerak ke ANOD
terminal positif
menghasilkan arus elektrik bateri

FAKTOR MEMPENGARUHI HASIL MNEMONIK untuk mengingat susunan (ANION LEBIH PEKAT akan
ELEKTROLISIS KATION TERPILIH di ANOD)
Kedudukan ion Ion yang berada di Kalau Kalium
dalam S.E.K bawah siri elektrokimia Hanya mempengaruhi hasil
(siri lebih cenderung untuk
Nak Natrium di ANOD sahaja, tidak
elektrokimia) dinyahcas. Kahwin Kalsium mempengaruhi hasil di
(ION DI BAWAH AKAN Mesti Magnesium katod. Pemilihan di katod
TERPILIH UNTUK masih mengikut
Ada Aluminium kedudukan kation dalam
DINYAHCAS di anod dan
katod) Zakat Zink siri elektrokimia.
Fitrah Ferum
Faktor ini digunakan Faktor ini digunakan
Supaya Stanum
sekiranya : sekiranya :
Kepekatan Perkahwinan Plumbum makin Kepekatan larutan
larutan cair Hingga Hidrogen mudah pekat
Jenis elektrod Ke Kuprum dinyahcas Jenis elektrod
TIDAK sama TIDAK sama
dengan Akhirnya Argentum dengan elektrolit
elektrolit. MNEMONIK untuk mengingat susunan Jenis elektrod ELEKTROD akan bertindak
ANION balas sekiranya jenis
Fedup Fluorida elektrod di ANOD yang
Sebab Sulfat Cth : rod di digunakan SAMA JENIS
anod ialah dengan ion logam dalam
Nangis Nitrat kuprum dan larutan (elektrolit).
Kakak Klorida elektrolit yang
Bengang Bromida digunakan ANOD : menipis
makin ialah kuprum Atom logam di
Iris Iodida mudah sulfat (SAMA anod membentuk
Hati Hidroksida dinyahcas JENIS LOGAM) ion positif
Kepekatan Ion yang kebih pekat lebih KATOD : menebal

elektrolit cenderung untuk Ion logam daripada
dinyahcaskan di ANOD anod dinyahcas

membentuk atom logam yang hendak Elektrod :

logam di katod diekstrak #faktor yang ✓ Anod : logam tidak
Contoh : Plumbum digunapakai tulen
ELEKTROLIT : bromida ialah jenis ✓ Katod : logam tulen
Bertindak sebagai elektrod Elektrolit : sebarang
medium Pemerhatian : larutan yang merupakan
pergerakan ion 1. Katod : logam kelabu sebatian ion.
Tiada sebarang terenap (plumbum)
perubahan pada 2. Anod : wap perang Pemerhatian :
elektrolit terbebas (gas bromin) 1. Katod : menjadi tebal /
jisim bertambah
Sekiranya rod yang Penerangan : 2. Anod : menjadi nipis /
digunakan di ANOD TIDAK Ion logam (ion plumbum) jisim berkurang
SAMA dengan ion logam yang bercas positif
dalam elektrolit, maka bergerak ke elektrod katod Sekiranya menggunakan
pemilihan ion adalah yang bercas negatif dan larutan berwarna, warna
bergantung kepada dinyahcaskan. Maka logam larutan tidak berubah
kedudukan ion dan terenap di katod. kerana tiada sebarang
kepekatan elektrolit. Sekiranya larutan kehilangan ion.
Aplikasi ELEKTROLISIS dalam industri berwarna, warna Penyaduran Tujuan : menyadur objek
Pengekstrakan Mengekstrak LOGAM yang larutan semakin cair logam supaya lebih tahan kakisan
logam lebih reaktif daripada kerana kehilangan (tahan karat) dan
karbon sahaja ion. memperbaiki rupa bentuk
Cth : Kalium, Natrium, Ion bukan logam (ion objek (lebih
Kalsium, Magesium, dan bromida) yang bercas berkilat/cantik)
Aluminium sahaja negatif bergerak ke
elektrod anod yang bercas #faktor yang Elektrod :
#faktor yang • Elektrod : karbon positif dan dinyahcaskan. digunapakai ✓ Anod : logam yang
digunapakai di anod /katod Maka gas terbebas. ialah jenis digunakan untuk
ialah • Elektrolit : elektrod menyadur
kepekatan sebatian ion Penulenan Tujuan : mengasingkan ✓ Katod : bahan yang
elektrolit mengandungi logam logam tulen dari hendak disadur
campurannya

cth : cincin besi, paku • Bahan yang gelembung gas hidrogen

besi hendak disadur dibawa naik ke permukaan
dibersihkan air. Flok yang lain
Elektrolit : larutan sebation dengan kertas tenggelam dan berkumpul
ion yang mengandungi pasir pada dasar.
logam yang digunakan di • Logam dipusing
anod perlahan-lahan Pemerhatian :
Contoh : semasa elektrolisis Anod : elektrod menipis
Anod = plumbum Pengolahan air Elektro-penggumpalan : (atom mengion ke dalam
Elektrolit = plumbum sisa dengan teknik merawat air sisa elektrolit)
nitrat menggunakan menggunakan 2 proses
elektro- iaitu : Katod : gelembung gas
Pemerhatian : penggumpalan Elektrolisis terhasil (gas hidrogen
1. Katod : bahan disadur Penggumpalan terbebas)
dengan logam dari
anod Penerangan : Flok terhasil di permukaan
Contoh : pepejal Anod : elektrod logam dan dasar air disebabkan
perang/kelabu mengion dalam elektrolit proses penggumpalan.
terenap pada paku menghasilkan kation yang
besi/cincin etc. bercas positif
2. Anod : kepingan Katod : ion hidrogen dipilih
logam menipis/ jisim utk dinyahcas membentuk
kepingan logam gas hidrogen
berkurang
Penggumpalan berlaku
Kaedah penyaduran logam apabila ion logam dan ion
berkualiti hidroksida dan bahan
• Voltan/arus pencemar dalam air sisa
elektrik yang kecil bergabung menghasilkan
• Elektrolit cair gumpalan (flok)
digunakan
• Tempoh Flok yang terperangkap
penyaduran lama yang terperangkap dalam

6.2 SEL KIMIA Pergerakan Dari terminal negatif

Terdiri daripada DUA LOGAM elektron bergerak ke terminal
BERBEZA dicelup ke dalam suatu positif
elektrolit dan disambungkan
melalui litar luar menggunakan ANOD → KATOD
wayar penyambung
Pergerakan elektron
melalui litar luar sel akan
menghasilkan tenaga
elektrik
Perubahan Tenaga kimia → Tenaga

tenaga elektrik Pembiasan cahaya selepas melalui kanta
cembung
Aplikasi konsep sel kimia untuk
menghasilkan tenaga elektrik Kanta Dikenali sebagai kanta
cekung pencapah
Anod Bertindak sebagai Sumber semulajadi yang boleh dijadikan
TERMINAL NEGATIF sebagai elektrolit dalam sel kimia:
Air laut
Logam yang lebih Buah-buahan sitrus (limau, oren)
elektropositif (terletak di Kentang dll.
bahagian ATAS siri
elektrokimia) akan
menjadi ANOD BAB 7 : CAHAYA DAN OPTIK
Katod Bertindak sebagai
TERMINAL POSITIF 7.1 PEMBENTUKAN IMEJ OLEH KANTA
Kanta = medium lutsinar seperti
Logam yang lebih kaca yang mempunyai satu atau
elektronegatif (terletak di dua permukaan melengkung Pembiasan cahaya selepas melalui kanta
bahagian ATAS siri Kanta Dikenali sebagai kanta cekung
elektrokimia) akan cembung penumpu
menjadi KATOD

KAEDAH MELUKIS GAMBAR RAJAH SINAR 2. Sinar cahaya yang menuju ke pusat Objek
KANTA CEMBUNG optik bergerak pada garis lurus pada 2F
1. Sinar cahaya yang selari dengan melalui pusat optik tanpa terbias
paksi utama terbias dan melalui
titik fokus,F.
Ciri imej :
• Nyata
• Songsang
• Saiz imej SAMA saiz
dengan objek
Gambar rajah sinar untuk menentukan ciri Cth : Mesin fotostat
imej bagi kanta cembung : Objek
2. Sinar cahaya yang menuju ke pusat antara F
Kedudukan objek mempengaruhi dengan 2F
optic bergerak pada garis lurus ciri imej bagi kanta cembung
melalui pusat optic tanpa terbias Semakin jauh kedudukan objek dari
kanta, semakin kecil saiz imej Ciri imej :
Semakin dekat kedudukan objek • Nyata
dari kanta, semakin besar saiz imej • Songsang
Keduduka Ciri imej • Saiz imej lebih BESAR
n objek dari objek
Objek Cth : projector LCD
KAEDAH MELUKIS GAMBAR RAJAH SINAR lebih jauh Objek
KANTA CEKUNG dari 2F pada F
1. Sinar cahaya yang selari dengan
paksi utama terbias dan seolah-olah
dari titik fokus, F
Ciri imej :
Ciri imej : • Maya
• Nyata • Tegak
• Songsang • Saiz LEBIH BESAR
• Saiz imej lebih KECIL (pada kedudukan
dari objek infiniti)
Cth : Kamera Cth : Lampu suluh

Objek 7.2 PERALATAN OPTIK Kuasa pembesaran mikroskop

antara F Peralatan optic seperti mikroskop
dan pusat dan teleskop mempunyai 2 jenis
optik kanta iaitu:
• Kanta objek
Ciri imej : • kanta mata
• Maya Pembentukan imej akhir oleh mikroskop:
• Tegak Kanta objek
• Saiz imej lebih BESAR
dari objek
Cth : Kanta pembesar
Gambar rajah sinar untuk menentukan ciri
Pembentukan imej akhir oleh teleskop:
imej bagi kanta cekung :
Kanta objek
Kedudukan objek tidak
mempengaruhi saiz imej yang Ciri imej bagi imej pertama :
dihasilkan oleh kanta cekung • Nyata
• Songsang
• Dibesarkan
Kanta mata Ciri imej bagi imej pertama :

• Nyata
• Songsang
• Dikecilkan
Ciri imej bagi mana-mana jarak objek yang
Kanta mata
dibentuk oleh kanta cekung ialah :
• Maya
• Tegak Ciri imej bagi imej akhir :
• Saiz lebih KECIL dari saiz objek • Maya
• Berada di antara objek dengan • Tegak
kanta cekung • Dibesarkan

Ciri imeh bagi imej akhir : mengangkat beban Cth :

• Maya yang berat
• Tegak
• Dibesarkan Cth : jek hidraulik, brek
Aplikasi Kamera DSLR kereta, forklift, lori sampah,
kanta dalam Kamera litar kerusi rawatan gigi
peralatan tertutup (CCTV) Prinsip Terdiri daripada dua silinder
optik Kamera pengintip di operasi dengan luas omboh
dalam alat sistem berlainan
keselamatan hidraulik
Bendalir yang lazim
digunakan: Air atau minyak Sistem jek • tuas ditolak ke bawah
BAB 8 : DAYA DAN TEKANAN • Tidak mempunyai hidraulik dan ke atas secara
bentuk tetap berulang-ulang untuk
8.1 TEKANAN DALAM BENDALIR menolak omboh
• Tidak boleh
2 prinsip aplikasi yang terlibat besar yang terbeban
dimampatkan
dalam konsep tekanan: ke atas dengan injap
- Prinsip pascal Pelepas tertutup.
- Prinsip bernoulli • Apabila injap Pelepas
PRINSIP PASCAL terbuka, omboh
Penyebaran TEKANAN yang besar yang terbeban
dikenakan pada suatu BENDALIR akan turun Kembali
(cecair atau gas) dalam SISTEM ke kedudukan
TERTUTUP adalah secara SERAGAM asalnya
pada keseluruhan bendalir tersebut Sistem brek • Digunakan untuk
dan ke SEMUA ARAH. hidraulik memperlahan atau
Aplikasi Sistem hidraulik menghentikan
prinsip ✓ Digunakan untuk Mengikut prinsip Pascal : kenderaan beroda
pascal membuat kerja berat Tekanan yang dikenakan pada omboh kecil
seperti menghasilkan SAMA dengan tekanan pada omboh besar
daya output yang P1 = P2
besar untuk
Tekanan = Daya / Luas Permukaan

PRINSIP BERNOULLI ✓ Apabila ada aliran air, halaju air

Bendalir yang bergerak dengan berubah dari kawasan air masuk ke
halaju tinggi menghasilkan tekanan kawasan air keluar.
lebih rendah pada kawasan itu. ✓ Apabila diameter tiub yang
Apabila bendalir melalui kawasan digunakan adalah sama, halaju air
SEMPIT, HALAJU bendalir akan pada kawasan air MASUK adalah
MENINGKAT dan TEKANAN lebih RENDAH dan makin
tersebut akan BERKURANG. bertambah di kawasan air KELUAR,
maka :
Sistem brek hidraulik dan operasinya - Tiub P: halaju air paling
Brek cakera pada Brek gelendong RENDAH, maka tekanan air
roda hadapan pada roda belakang paling TINGGI (aras air paling
Pedal brek yang ditekan menolak omboh tinggi)
silinder utama ke dalam dan mengenakan - Tiub R: halaju air paling
tekanan ke atas minyak brek TINGGI, maka tekanan air
Tekanan ini dipindahkan secara seragam paling RENDAH (air air paling
oleh minyak brek melalui paip logam ke rendah)
silinder brek pada roda depan dan belakang ✓ Tekanan air pada tiub P1, P2 dan Tiub venturi Tiub tidak seragam dengan
Tekanan ini menolak Tekanan ini menolak P3 adalah SAMA kerana air tidak bahagian tengah lebih
omboh dalam omboh dalam mengalir. sempit.
silinder brek yang silinder brek yang ✓ Halaju air SIFAR, maka tekanan air Kesan Semakin sempit bahagian
menolak pad brek menolak kasut brek SERAGAM. venturi tiub venturi, semakin
lalu tertekan ke atas lalu menekan ✓ Tekanan air = Aras air dalam tiub rendah tekanan bendalir
piring keluli pada pelapik brek pada HALAJU AIR VS TEKANAN AIR pada kawasan ini.
brek cakera brek gelendong
Daya geseran antara Daya geseran antara
pad brek dengan pelapik brek dengan
piring keluli gelendong brek
memperlahankan memperlahan atau
atau menghentikan menghentikan
putaran roda depan putaran roda
belakang

✓ Apabila tiub venturi digunakan adalah lebih RENDAH dan makin udara tinggi, maka tekanan air
(diameter tiub tidak sama) , halaju bertambah di kawasan udara adalah lebih rendah (aras air
air berubah mengikut keadaan KELUAR, maka : paling rendah)
kawasan. - Tiub P: halaju udara paling - Tiub Q : kawasan lebih sempit.
✓ Kawasan air MASUK halaju air RENDAH, tekanan udara paling Maka halaju udara paling
sentiasa lebih RENDAH berbanding TINGGI. Oleh kerana tekanan TINGGI, tekanan udara paling
bahagian lain dalam tiub. udara tinggi, maka tekanan air RENDAH. Oleh kerana tekanan
- Tiub X: halaju air paling adalah rendah (aras air paling udara adalah rendah, maka
RENDAH, maka tekanan air rendah) tekanan air adalah lebih tinggi
paling TINGGI (aras air paling - Tiub R: halaju udara paling (aras air paling tinggi)
tinggi) TINGGI, tekanan udara paling Tekanan udara tidak dapat diperhatikan,
- Tiub Y: air bergerak dari RENDAH. Oleh kerana tekanan maka tekanan air ditentukan kerana
kawasan luas ke kawasan udara rendah, maka tekanan tekanan air dapat diperhatikan melalui aras
SEMPIT, maka halaju air paling air lebih tinggi (aras air paling air dalam tiub.
TINGGI di kawasan sempit, tinggi)
menyebabkan tekanan air Tekanan udara tinggi= tekanan air rendah
paling RENDAH (aras air paling Dan sebaliknya
rendah) Aplikasi ✓ Bentuk aerofoil
HALAJU UDARA VS TEKANAN UDARA / AIR prinsip sayap kapal terbang
bernoulli ✓ Penunu Bunsen
✓ Helikopter
✓ Dron
✓ Apabila tiub venturi digunakan ✓ Penyembur racun
(diameter tiub tidak sama), halaju serangga
udara berubah mengikut keadaan ✓ Garisan
kawasan. keselamatan di tepi
✓ Apabila ada aliran udara, halaju ✓ Kawasan udara MASUK halaju landasan kereta api
udara berubah dari kawasan udara udara sentiasa lebih RENDAH ✓ Atap Rumah
masuk ke kawasan udara keluar. berbanding bahagian lain dalam tercabut semasa
✓ Apabila diameter tiub yang tiub : ribut
digunakan adalah sama, halaju - Tiub P: halaju udara paling
udara pada kawasan udara MASUK RENDAH, maka tekanan udara
TINGGI. Oleh kerana tekanan

Bentuk aerofoil sayap kapal terbang : Helikopter : BAB 9 : TEKNOLOGI ANGKASA LEPAS
9.1 SATELIT
Objek yang mengorbit planet atau
bintang
Bulan merupakan satelit semulajadi
yang mengorbit bumi.
Satelit buatan : satelit yang
dihasilkan oleh manusia.
Jenis-jenis orbit Dikelaskan kepada 5
satelit jenis mengikut
Dron :
ketinggian orbit:
Penunu Bunsen :
Garisan keselamatan di tepi landasan

kereta api :
Orbit Tinggi Ketinggian orbit sama

Bumi, HEO atau lebih daripada 35,
780km
Orbit Sederhana Ketinggian orbit 2000 –
Bumi, MEO 35, 780km
Orbit Rendah Ketinggian orbit 180 –
Bumi, LEO 2000km

Orbit Ketinggian orbit ialah Perigi Kedudukan satelit yang Pelancaran dan penempatan satelit dalam
Geosegerak, GSO 35,786km paling dekat dari planet orbit:
Satah orbit mempunyai atau bintang Kaedah Secara terus dari Bumi ke
sudut kecondongan Hubungan antara Semakin TINGGI ORBIT, menghantar Orbit :
terhadap satah ketinggian orbit semakin RENDAH kenderaan
khatulistiwa dengan halaju HALAJU SATELIT untuk pelancar
dalam orbit
Orbit Geopegun, Ketinggian orbit ialah satelit kekal dalam orbit.
GEO 35,786 km
Satah orbit pada satah Sebab :
khatulistiwa • Daya tarikan
Bentuk-bentuk orbit : graviti
terhadap Melalui orbit pindah
satelit semakin Hohnmann :
berkurang
apabila
ketinggian
satelit
meningkat
cth : GEO cth : MEO, HEO

Bulatan sempurna atau elips : LEO, GSO
Kedudukan satelit dalam orbit elips: Kenderaan Terdiri daripada satu atau
pelancar lebih roket digunakan untuk
menghantar satelit atau
kapal angkasa ke angkasa
Kesan sekiranya Satelit akan jatuh ke lepas.
halaju satelit Bumi 2 jenis Expendable Launch Vehicle, ELV
terlalu rendah kenderaan -digunakan sekali sahaja
Kesan sekiranya Satelit keluar dari orbit pelancar
Apogi Kedudukan satelit yang
paling jauh dari planet halaju satelit ke angkasa lepas
atau bintang terlalu tinggi

- ROSCOSMOS, Rusia
- JAXA, Jepun
- ESA, Eropah
- CSA, Kanada
• Dilancarkan sekali Mula digunakan pada tahun 1988.
sahaja • Dilancarkan Digunakan bagi tujuan :
• Terdiri daripada beberapa kali -pelantar untuk menjalankan kajian
beberapa fasa roket • Sebahagian atau saintifik
yang disingkirkan kesemua bahagian -mengkaji kesan penerbangan
secara berperingkat daripada komponen angkasa jangka panjang
apabila bahan apinya roket akan diguna -menampung kehidupan
habis. semula sekumpulan manusia di orbit
• Bahagian yang tidak • Memerlukan kos angkasa lepas untuk jangka masa
digunakan akan pembuatan yang yang lama
dimusnahkan atau tinggi Rakyat Malaysia pertama sampai
ditinggalkan di • Lebih menjimatkan ISS : Dato’ Dr Sheikh Muszaphar
angkasa lepas kos penerokaan Shukor Al Masrie bin Sheikh
• Reka bentuk roket angkasa lepas kerana Mustapha
lebih ringkas setiap roket boleh Kaedah menjejaki stesen angkasa:
menjimatkan kos digunakan berulang Kekerapan ISS mengorbit bumi
pembuatannya kali. dalam tempoh sehari dapat
• Menelan kos yang Fungsi Stesen Angkasa Antarabangsa (ISS) : dihitung dengan menggunakan
tinggi untuk ketinggian orbit dan laju satelit itu
menjalankan sendiri.
penerokaan angkasa Untuk mengira frekuensi, tempoh
lepas kerana setiap orbit perlu dikira terlebih dahulu
roket digunakan Tempoh Jangka masa yang diambil
sekali sahaja orbit satelit untuk membuat satu
Reusable Launch Vehicle, RLV pusingan lengkap
-kenderaan pelancar guna
semula Hasil usaha daripada 5 agensi
antarabangsa :
- NASA, Amerika Syarikat

Peningkatan aktiviti penyelidikan • Segmen kawalan

dan pembangunan dalam bidang : utama
- Kesihatan manusia • Stesen kawalan utama
Jejari bumi = 6.37 x 106 m - Perubahan cuaca / bencana alternatif
Frekuensi Kekerapan ISS mengorbit Bumi
cuaca • Antenna arahan dan
- Teknologi inovatif baharu kawalan
ISS dalam sehari.
- Pendidikan global • Stesen pengawasan
- Perkembangan ekonomi
angkasa lepas
2 kaedah Pemerhatian mata 9.2 SISTEM PENENTU SEJAGAT, GLOBAL

menjejaki kasar POSITIONING SYSTEM, GPS.
ISS Penggunaan aplikasi Sistem navigasi yang memberi
telefon pintar maklumat tentang lokasi dan masa
(dilengkap dengan Bagaiman
GPS) a GPS
Kesan perkembangan pesat dalam berfungsi
Maklumat dihantar dari
teknologi angkasa lepas :
antenna Bumi ke satelit GPS
dalam bentuk :
Bahan buangan angkasa lepas
- Posisi satelit GPS
(space junk) semakin bertambah
- Faktor
Cth space junk :
pembetulan
- Satelit tidak berfungsi
waktu pada jam
- Bahagian ELV yang telah
satelit GPS
digunakan
- Data atmosfera
- Serpihan satelit akibat
Terdiri daripada 3 segmen : - Data almanak
pelanggaran satelit
✓ Segmen kawalan Segmen Satelit GPS mengorbit bumi
- Roket yang habis dibakar
✓ Segmen angkasa angkasa pada ketinggian 20,000km
✓ Segmen pengguna dengan tempoh orbit lebih
Semakin banyak space junk,
Segmen Terdiri daripada : kurang 12 jam.
semakin tinggi risiko pelanggaran
satelit dengan space junk. kawalan

Sekurang-kurangnya 4 buah udara dan

satelit GPS pada sudut 150 Contoh : angkasa lepas.
atau lebih pada setiap masa
pada semua lokasi di Bumi. Contoh aplikasi GPS:
Google Maps
Waze
SEMOGA NOTA RINGKAS INI DAPAT

MEMBANTU ANDA MENGULANG
Maklumat dihantar dari KAJI PELAJARAN DENGAN LEBIH
satelit GPS ke alat penerima BAIK DAN MEMBANTU ANDA
GPS dalam bentuk : Nilai POSITIF mewakili hemisfera UTARA MEMPEROLEHI KEPUTUSAN YANG
- posisi satelit GPS dan arah TIMUR CEMERLANG DALAM SPM.
- masa isyarat itu dihantar
Segmen Alat penerima GPS seperti
pengguna telefon pintar. SALAM SAYANG DARI SAYA
Lokasi suatu tempat ditulis CIKGU SUHAINA, SMK SENAI.

dalam format :
- Darjah, minit,
saat (DMS) TERUSKAN USAHA! KEJAYAAN
- Darjah decimal
TIDAK DATANG BERGOLEK. ANDA
(DD)
YANG MENENTUKANNYA. SEMOGA
Koordinat GPS
Nilai NEGATIF mewakili hemisfera BERJAYA =)
Latitud Longitud
Nilai positif mewakili Nilai positif SELATAN dan arah BARAT
TARGET A+ SPM
HEMISFERA UTARA mewakili TIMUR Kegunaan GPS ✓ Tujuan navigasi
Nilai negatif mewakili Nilai negatiF dalam pelbagai ANDA BOLEH!!!
HEMISFERA SELATAN mewakili BARAT jenis
Arah TIMUR dan BARAT pada koordinat GPS pengangkutan
berdasarkan garisan Greenwich. darat, laut,

Nota Ringkas KSSM F5

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nota Ringkas KSSM F5

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NOTA RINGKAS KSSM TINGKATAN 5

BAB 1 : MIKROORGANISMA 4. Merangsang Mikroskopik

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Nutrisi Saprofit = memperolehi Pembentukan spora : Semasa konjugasi,

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Bentuk Unisel : satu sel

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

dipanggil pseudopodium atau

✓ Tiada bentuk tetap

Nutrisi Mengamalkan nutrisi pelbagai

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

✓ Pembentukan tiub ➢ HELIKS

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Struktur Terdiri daripada : /pertumbuhan

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Membantu mikroorganisma daripada

Suhu melebihi 1300C

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

✓ acriflavine (ubat ANTIBIOTIK Kesan antibiotik terhadap pertumbuhan

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Kesan p/ubah dimanipulasi : hipotesis : Skurvi Vitamin C

kawasan antibiotik Dirawat dengan ANTIBIOTIK

hipotesis : Dirawat dengan ANTIFUNGAL

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Atau ringkasannya, Atau ringkasannya,

Menyebabkan masalah malnutrisi

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

✓ Pertumbuhan 2.3 KITAR NITROGEN Proses Menukarkan gas nitrogen

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Proses Menukarkan ion nitrat kejuruteraan genetik dan • Penggunaan dron

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

✓ Memerlukan Cth : kari ayam, ikan kering (kurma/kismis),

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Tin dipanaskan semula • Sinar-X pertumbuhan

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Antioksidan merencat pertumbuhan keperluan ✓ Melekatkan

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

bahan pemcemar yg Penggunaan LOGO HALAL Komuniti

BAB 3 : KELESTARIAN ALAM SEKITAR

3.1 KITARAN HAYAT PRODUK Imbangan Proses yang dapat

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Tapak tangan Bertujuan mempunyai label Biojisim juga dpt

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Pengurusan Upcycle = proses kitar pepejal, bahan

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Cth : pengaratan besi

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Kadar Perubahan kuantiti bahan ✓ Daripada titik kedudukan, tentukan

Kuantiti bahan/hasil boleh

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

hanya bagi tempoh 60s pada minit

sila berhati-hati ketika menentukan nilai

Prepared by : Cikgu Suhaina @SMKSenai.2021

Langkah : Semakin panas suhu bahan,

Semakin pekat bahan tindak

Saiz bahan Apabila saiz bahan tindak

Kadar tindak balas pada masa t Semakin kecil saiz bahan

# pada masa 20saat, buat satu garisan Mangkin = bahan yang