9.

Sınıf Fizik

Tarih: 03.11.2021
İsim–Soy isim: Yusuf Emin Demir
Sınıf: 9-C
Grup Arkadaşları: Yusuf Emin Demir, Berk Alp Kaya, Zühre Naz Çakır, Deniz Utku Temel

NEWTON’UN 3. YASASI

Newton’un üçüncü yasası “Her etki için eşit ve zıt büyüklükte bir tepki vardır.” der. Bu cümle ne anlama gelmektedir?
Newton’un yalnızca bireysel objeleri ilgilendiren ilk iki hareket yasasının aksine, üçüncü yasa iki cisim arasındaki
etkileşimi açıklar. Örneğin, arkadaşınızın elini elinizle çekerseniz ne olur? Bu etkileşimi incelemek için iki Kuvvet Sensörü
kullanabilirsiniz. Bir nesne (eliniz) başka bir nesneyi iter veya çekerken (arkadaşınızın eli veya diğer eliniz) kuvvet
sensörleri bu itme ve çekme kuvvetlerini kaydeder. Newton’un üçüncü yasasının öngördüğü şekilde çok basit bir ilişki
kurulabilir.
Etki, elinizin uyguladığı kuvvettir ve tepki, arkadaşınızın elinin (veya diğer elinizin) uyguladığı kuvvettir. Bunlar bir kuvvet
çifti olarak ifade edilir. Bu kısa deney bu iki kuvvetin nasıl ilişkili olduğunu gösterecektir.

HEDEFLER/GÖREVLER
• Kuvvet çiftleri arasındaki yönsel ilişkiyi gözlemleyin.
• Kuvvet çiftlerinin zamanla değişimlerini gözlemleyin.
• Newton’un üçüncü yasasını basit bir dilde açıklayın.

MALZEMELER

Bilgisayar
Vernier bilgisayar arayüzü Logger Pro
Çift yönlü sürmeli Kuvvet Sensörü
500 g kütle
Sicim/İp
Lastik bant

1
TEVİTÖL 2019 – 2020 Science Department
 9. Sınıf Fizik

1 lastik

2
TEVİTÖL 2019 – 2020 Science Department
 9. Sınıf Fizik

4 lastik

3
TEVİTÖL 2019 – 2020 Science Department
 9. Sınıf Fizik

iterek

ÖN SORULAR
1. Aracınızı doğu yönünde sürdüğünüzü ve ön camınıza bir böcek çarptığını düşünün. Böceğin arabaya uyguladığı kuvvet
mi yoksa arabanın böceğe uyguladığı kuvvet mi fazladır?

İkisi de birbirine eşittir. Ancak F=m*a formülünden yola çıkarak eşit kuvvet altında kütlesi az olanın daha fazla
ivmeleneceğini söyleyebiliriz.

4
TEVİTÖL 2019 – 2020 Science Department
 9. Sınıf Fizik

2. Bir lastik parçası ya da ipi sağ ve sol ellerinizin arasında tutun. Sol elinizle çekiniz. Sağ elinizde bir kuvvet hissediyor
musunuz? Sağ eliniz lastiğe/ipe kuvvet uygular mı? Sol elinizin uyguladığı kuvvet ile karşılaştırıldığında bu kuvvet hangi
yöndedir?

Sol elimle ipi çekerken sağ elimde sol elimin uyguladığı kuvvetin aynısını tam tersi yöne doğru uygular.

3. Sol elinizle daha sert çekin. Bu, sağ el tarafından uygulanan herhangi bir kuvveti değiştirir mi?

Sağ el tarafından uygulana kuvvet sol elimle uyguladığım kuvvete eşit olması gerektiği için sağ elimle uyguladığım kuvvet
de sol elimin uyguladığı kuvvet ne kadar artarsa sağ elimin uyguladığı kuvvet de o kadar artar.

4. Lastik bant tarafından iletilen sol elinizin kuvveti, sağ elinizin uyguladığı kuvvete nasıl bağlıdır? Kuvvet ilişkisi için bir
kural yazın.

Sol elimin lastiğe uyguladığı kuvveti sağ elimin uyguladığı kuvvet dengeler ve bunun yüzünden lastik hareket etmez. Sağ
elimin uyguladığı kuvvet sol elin uyguladığı kuvveti dengelemesi için iki kuvvetin yönleri de birbirine zıt olmalıdır.
Fsol = -Fsağ

YÖNTEM
1. Çift Aralıklı Kuvvet sensörlerinin kablolarını Lab Pro üzerindeki Kanal 1 ve 2' ye bağlayın. Aralık anahtarını 50 N olarak
ayarlayın.
2. Physics with Wernier klasörünün altındaki “11 Newton’un Üçüncü Yasası” dosyasını açın.
3. Kuvvet Sensörleri sadece tek bir doğrultuda kuvvet ölçer. Farklı doğrultuda bir kuvvet uygularsanız, ölçümleriniz anlamlı
olmayacaktır. İkili Kuvvet Sensörü, sensörün uzun eksenine paralel yönlendirilmiş kuvvete yanıt verir.
4.İki farklı Kuvvet Sensörünün okumalarını karşılaştıracağınız için, ikisinin de kuvveti doğru okuması önemlidir. Bu
nedenle onları kalibre etmek uygun olur.
İlk sensörü kalibre etmek için;
a. Deneme menüsünden “kalibre et”i seçin. CH1: Dual Range Force'ı seçin. Düğmesine tıklayın.
b. İlk sensördeki tüm kuvveti kaldırın ve kanca aşağı bakacak şekilde dikey olarak tutun. Değer 1 alanına 0 (sıfır) girin ve
Okuma 1 için gösterilen değeri sabitleyin. Bu sıfır kuvvet durumunu tanımlar.
c. 500 g kütleyi sensörün kancasına asın. Bu değer 4,9 N'luk bir kuvveti uygular. Değer 2 alanına 4,9 girin ve Okuma 2 için
gösterilen okumalar stabil olduktan sonra tıklayarak sabitleyin.
d. İlk Kuvvet Sensörünün kalibrasyonunu tamamlamak için tıklayın.
e. İkinci Kuvvet Sensörü için işlemi tekrarlayın.
5. Sensörleri, kalibre edildiklerinden farklı bir yönde kullanacaksınız. Bunu hesaba katmak için Kuvvet sensörlerini sıfırla.
Sensörleri yatay bir şekilde kuvvet uygulanmadan tutun ve tıklayın. Her iki sensörün de sıfır sensör kalibrasyonları
kutusunda vurgulandığından emin olun ve her iki sensörü de sıfırlamak için tıklayın. Bu adım, hiçbir kuvvet
uygulanmadığında her iki sensörün de tamamen sıfır okumasını sağlar.
6. Verilerin denenmesi için tıklayın. Her bir kuvvet sensörünü çekin ve okunan değerin işaretine dikkat edin. Bunu her
sensör için pozitif yön oluşturmak için kullanın. Bu aktivite için, iki Kuvvet Sensörünü farklı bir şekilde ayarlamak yararlı
olacaktır, çünkü daha sonra sensörleri konumlandırmış olacaksınız, böylece sola bir kuvvet her bir sensörde aynı kuvvet
işaretini oluşturacak.
7. Kuvvet sensörlerinin kancalarını birbirine takın ve zıt yönlerde çekin.
8. Veri toplamaya başlamak için çalıştır butonuna tıklayın. Kuvvet sensörlerini yavaşça çekin. Ayrıca, eşinize sensörünüzü
çekmesini sağlayın. Farklı çekmeleri denemek için 10 saniyeniz olacak. Oluşan grafiklerin ekran fotoğraflarını alın.

5
TEVİTÖL 2019 – 2020 Science Department
 9. Sınıf Fizik

9. İp yerine lastik bant kullanılırsa ne olur? Bandın gerilmesinde kuvvetin bir kısmı “kullanılmış” mı? Bir tahmin grafiği
çizmek için tahmin aracını kullanın ve dizi yerine lastik bandı kullanarak Adım 7-8'i tekrarlayın.

ANALİZ / DEĞERLENDİRME

1 lastikli 4 lastikli

lastiksiz

1. İki veri çalışmasını inceleyin. İki kuvvet hakkında ne düşünüyorsun? (Büyüklükler nasıl ilişkilidir? İşaretler nasıl
ilişkilidir?

İki deneydeki kuvvetler de birbirine eşit ancak birbirleriyle zıt yönlüdür. Özetle pozitif yönde değer en yüksek değerde
olduğunda, negatif yönde de değer en yüksek derecede olacaktır.
2. Lastik bant sonuçları nasıl değiştirir - ya da değiştirir mi?

1 lastikli olan deneyde aradaki kuvvet 4 lastikli olan deneye göre daha küçük değerlere sahiptir.

3. Arkadaşınız kuvvet uygulamadan sizin kuvvet sensörünü çekmenizin bir yolu var mı? Deneyin.

Bizim şartlarımızda, arkadaşımızın kuvvet uygulaması dışında kuvvet sensörü bir şey algılayamaz ve bu yüzden kuvvet
grafiği çıkarılamaz. Çünkü adı üstünde kuvvet sensorü olan bir şeyi kuvvet olmadan hareket ettirilemez.

6
TEVİTÖL 2019 – 2020 Science Department
 9. Sınıf Fizik

4. Başlangıçta verilen üçüncü yasanın ifadesini tekrar okuyun. Eşit ve zıt ifadesi dikkatli bir şekilde yorumlanmalıdır, çünkü
iki vektörün eşit ( ) ve zıt ( ) olması gerekir. Bu durumda toplam kuvvet sıfır olmaz mı? Gerçekten eşit ve zıt olan ne
anlama geliyor? Newton’un üçüncü yasasını “etki”, “tepki” ya da “eşit ve zıt” kelimelerini kullanarak değil, kendi
kelimelerinizle yeniden ifade edin.

Eşit ve zıt kavramları çok ayrı kavramlardır. Eşit kavramı denk kavramı Farklı şeylerdir. Eşitlik tamamen aynı olma
durumudur. Zıtlık ise matematiksel mantık olarak düşünecek olursak eşitin değili olarak düşünülebilir. Yani zıt kavramı eşit
kavramının tamamen ters hali olduğu söylenebilir.

Her kuvvete karşılık olarak, her zaman birbiriyle aynı ve birbirinden tamamen farklı bir karşılık kuvveti olacaktır veya iki
cismin birbirine uyguladığı kuvvetler her zaman birbiriyle aynı ve birbirinden tamamen farklı yönelimlidirler.

GENİŞLETME
1. Bir Kuvvet Sensörünü laboratuvar tezgahınıza sabitleyin ve deneyleri tekrarlayın. Tezgah, çekerken geri çekiliyor mu?
İkinci Kuvvet Sensörünün bir kişi tarafından tutulmaması önemli mi?

Deneyi tekrarladığımızda bir şeyin değişmediğini anlarız. Tezgah da kendine uygulana etki kuvvetinden dolayı tezgah da
bir tepki kuvveti uygulanacaktır.

2. İplik yerine kuvvet sensörlerinizi bağlamak için sert bir çubuk kullanın ve çekme yerine karşılıklı itme deneyleri yapın.
Deneyleri tekrarlayın. Çubuk, kuvvet çiftlerinin birbirleriyle olan ilişkilerini değiştiriyor mu?

Birbirine doğru itmek ve sert bir cisim kullanmak deneyde hiçbir şey değiştirmeyecektir çünkü etki-tepki kanunu tüm
cisimlerde aynıdır.

7
TEVİTÖL 2019 – 2020 Science Department