Joanna Daniel

kierunek: Asystentka stomatologiczna

“Choroby i zaburzenia jamy ustnej”

Próchnica jest chorobą tak powszechną jak grypa, choruje na nią ponad 90% Polaków. Jest to
choroba bakteryjna należąca do chorób zakaźnych. Polega na demineralizacji tkanek zęba.
W początkowej fazie na szkliwie pojawia się biała plamka, która z czasem ciemnieje i robi się
chropowa. Nieleczona próchnica dociera do zębiny i zmiękcza ją, następnie zmiany chorobowe
docierają do miazgi zęba i powodują stan zapalny, a wraz z nim uporczywy ból.
Za rozwój próchnicy odpowiedzialne są kwasy organiczne wytwarzane przez bakterie bytujące w
jamie ustnej, które zakwaszają środowisko jamy ustnej oraz tworzą płytkę nazębną. Pożywką dla
bakterii są cukry dostarczane z pożywieniem, zarówno cukry rafinowane jak i naturalne.
Produkty próchnicotwórcze tzw. kariogenne zawierają węglowodany podatne na fermentację oraz
posiadają lekką miękką konsystencję łatwo przylegającą do zębów.
Jedną z podstawowych i bezpośrednich przyczyn powstawania próchnicy jest niewłaściwa higiena
jamy ustnej, ale istnieje wiele innych czynników zwiększających ryzyko jej wystąpienia.
Jednym z nich jest niewłaściwa dieta uboga w wapń, fosfor, magnez oraz witaminy D, A, E, K i C ,
może być ona powodem hipoplazji czyli niedoboru szkliwa.
Kolejny czynnik to wady zgryzu, ponieważ nieprawidłowe ustawienie zębów w łuku zębowym
utrudnia utrzymywanie właściwej higieny jamy ustnej.
Również niektóre leki zwiększają ryzyko próchnicy. Leki przeciwdepresyjne, rozszerzające oskrzela,
przeciwbólowe i moczopędne przyjmowane przez długi okres powodują niedobór śliny, przez co
ułatwiają i przyspieszają rozwój bakterii. Antybiotyki niszczą naturalną florę bakteryjną, ale również
mogą kumulować się w szkliwie, jeżeli podawane są na etapie rozwoju zębów stałych. Szkliwo może
zniszczyć także aspiryna przetrzymywana w jamie ustnej.
W grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia próchnicy są też osoby chore na cukrzycę lub z
refluksem.
Do powstania próchnicy przyczyniają się również kserostomia czyli niedobór śliny. Ślina stabilizuje
pH po spożyciu pokarmów, co chroni przed odkładaniem płytki nazębnej.
Jednocześnie jest nośnikiem jonów wapnia, fosforanów i fluoru oraz bierze udział w procesie
remineralizacji szkliwa.
W zapobieganiu próchnicy najistotniejsza jest higiena jamy ustnej. Zęby powinno się szczotkować
po każdym posiłku a przynajmniej 2 razy dziennie. Szczoteczka powinna mieć odpowiednio dobraną
główkę, która może dotrzeć do wszystkich powierzchni. Pomocne będą również nici dentystyczne
oraz pasty i płyny do płukania z fluorem, które pomagają w remineralizacji zębów.
Bardzo istotne są również wizyty kontrolne u stomatologa, które pozwalają na szybkie wykrycie
zmian spowodowanych próchnicą.
Gdy już pojawi się ubytek skuteczną metodą leczenia będzie założenie wypełnienia, które zahamuje
rozwój próchnicy. Kiedy próchnica jest zaawansowana i wniknie do miazgi konieczne będzie
usunięcie jej, które nazywamy leczeniem kanałowym.

Afta to stan zapalny pojawiający się wraz z owrzodzeniem na błonie śluzowej warg i języka.
Owrzodzenie po około dwóch dniach zaczyna pokrywać się białym nalotem. Afty pojawiają się
najczęściej wewnątrz jamy ustnej, mogą występować pojedynczo lub w większych grupach.
Afty małe oprócz owrzodzeń charakteryzują się powiększonymi węzłami chłonnymi, z kolei afty
duże mogą przebiegać razem z nadżerkami na błonie śluzowej jamy ustnej. Afty są stworzeniem
przewlekłym i nawracającym, mogą utrudniać jedzenie, picie i mowę. Afta nie jest zaraźliwa.
Przyczyny powstawania aft mniejszych to: brak higieny jamy ustnej, próchnica, wychodzące ósemki,
kamień nazębny, podrażnienie jamy ustnej, alergia, stres, genetyka, stosowanie silnych
antybiotyków, źle dobrana proteza.
Afty duże powstają przez: jedzenie niektórych pokarmów (np. orzechów, twardych serów), brak
higieny jamy ustnej, zaburzenia hormonalne, używanie past do zębów, które w swoim składzie
zawierają dodecylosiarczan sodu, brak podstawowych składników mineralnych w diecie (t.j. żelazo,
kwas foliowy, witamina B12), zakażenie wirusem HIV.
Afty występują także w przebiegu następujących stanów chorobowych: chorób zapalnych jelit,
chorób przewodu pokarmowego, chorób hematologicznych, upośledzenia odporności oraz zespołu
Behçeta.
W zapobieganiu aftom najważniejszą rolę odgrywa: dbanie o higienę jamy ustnej, każdorazowe
mycie sztućców i naczyń, mycie owoców i warzyw przed zjedzeniem, dieta czyli unikanie pokarmów
które mogą być potencjalną przyczyną powstawania aft (np. owoce morza, czekolada, truskawki,
ananasy), spożywanie większej ilości mleka jogurtów oraz witamin A, C, E, żelaza i cynku, unikanie
produktów które podrażniają błonę śluzową, unikanie stresu.
Afty leczy się miejscowo stosując środki wysuszające i ściągające, roztwory antybiotyków i
glikokortykosteroidy. Objawy mogą ustąpić także w czasie stosowania naparów z szałwii. Pacjenci
powinni skonsultować się z lekarzem, jeśli bolesne afty występują więcej niż raz w roku.

Paradontoza jest schorzeniem jamy ustnej, drugim co do częstości występowania, zaraz po

próchnicy. Najczęściej dotyka osoby po 40 roku życia, częściej mężczyzn.
Jest to choroba przyzębia i powstaje w wyniku długotrwałego procesu zapalnego wywołanego przez
drobnoustroje chorobotwórcze, które gromadzą się w miejscu zetknięcia dziąseł z zębami.
Płytka nazębna zawiera florę bakteryjną i resztki pokarmu, jeżeli nie jest regularnie usuwana, szybko
zmienia się w kamień nazębny. Kamień najpierw twardnieje przy krawędzi dziąsła, a później
„schodzi” coraz bliżej korzenia, wbijając się pod tkankę miękką, nieustannie drażni dziąsła,
powodując obrzęk i ból.
Z czasem coraz bardziej uciska miękką tkankę dziąsła, a ona obkurcza się, cofając przed kamieniem.
Główną przyczyną paradontozy jest nieprawidłowe szczotkowanie zębów lub zła higiena jamy
ustnej. Rozwojowi paradontozy sprzyjają również: wady zgryzu, bruksizm (patologiczne tarcie
zębami żuchwy o zęby szczęki, występujące przeważnie w nocy), używki oraz niektóre choroby
ogólnoustrojowe takie jak cukrzyca, zaburzenia hormonalne, reumatoidalne zapalenie stawów.
Początkowo jedynymi objawami paradontozy jest niewielka bolesność, nabrzmienie oraz krwawienia
z dziąseł. Inne objawy jakie powinny nas zaniepokoić to ruchomość zębów, nieprzyjemny zapach i
posmak w ustach, nadwrażliwość zębów, obnażenie szyjek zębowych, wysunięcia/ wychylenia
zębów, zaczerwienienie dziąseł, w skrajnych przypadkach ropna wydzielina.
W zależności od stopnia zaawansowania paradontozy stosuje się różne metody leczenia. W
początkowej fazie jest to zadbanie o większą higienę jamy ustnej. W sytuacji gdy osad nazębny jest
dobrze widoczny wykonuje się zabieg higieny, który polega na dokładnym usunięciu płytki i
kamienia nazębnego, polerowaniu powierzchni zębów oraz zabezpieczenia ich przed nawrotowym
tworzeniem się osadu.
W dalszym leczeniu przeprowadza się czyszczenie kieszonek przyzębnych. Po jego zakończeniu u
większości pacjentów wdrażane są antybiotyki. Jeżeli ozębna uszkodzona jest w znacznym stopniu
można wykonać zabieg szynowania czyli tymczasowego wytworzenia pewnego rodzaju
rusztowania, którego zadaniem jest stabilizacja ruszających się zębów.
Suchy zębodół jest jednym z najczęściej pojawiających się powikłań po wyrwaniu zęba. Spotyka
około 4% pacjentów, najczęściej zauważa się go po usunięciu zębów trzonowych dolnych. W wyniku
usunięcia zęba zostaje przerwana błona śluzowa, co prowadzi do powstania rany. Zębodół wypełnia
się krwią, z którego powstaje skrzep chroniący ranę, jak naturalny opatrunek. Jednak w tych kilku
procentach przypadków skrzep nie powstaje, zostaje rozpuszczony lub nieumyślnie wypłukany.
Miejsce ekstrakcji nie jest dostatecznie chronione, co prowadzi do rozwoju zakażenia bakteryjnego,
który objawia się m.in. silnym bólem.
Istnieje kilka czynników zwiększających ryzyko pojawienia się suchego zębodołu po ekstrakcji:
nałogowe palenie papierosów, zaburzenia hormonalne, zaburzenia immunologiczne, niedobory
witaminowe, niedożywienie, zaburzenia krzepnięcia krwi, infekcje jamy ustnej.
Aby zminimalizować ryzyko pojawienia się suchego zębodołu, należy ściśle trzymać się zaleceń
wydanych przez stomatologa (t.j. jedzenie płynnych pokarmów, unikanie płukania jamy ustnej czy
powstrzymanie się od ciężkich ćwiczeń fizycznych przez pierwszych kilka dni po ekstrakcji).
W sytuacji gdy pojawi się suchy zębodół należy udać się do dentysty, który obejrzy ranę i usunie z
niej ewentualne zanieczyszczenia. Następnie opłucze zębodół solą fizjologiczną lub roztworem
węglanu sodu, odsysając płyn po zakończonym zabiegu. W wyczyszczonym zębodole można założyć
preparat o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym oraz opatrunek, który zabezpieczy ranę
przed dostawaniem się do niej resztek pokarmowych, śliny i różnych drobnoustrojów. Czasem
zachodzi konieczność podania antybiotyku.

Leukoplakia czyli rogowacenie białe, jest odczynowym rogowaceniem nabłonka błon śluzowych
jamy ustnej, krtani gardła oraz narządów rozrodczych. Występuje najczęściej u mężczyzn w wieku
50-70 lat. Na błonie śluzowej tworzą się początkowo charakterystyczne smugi a następnie
specyficzne białe plamy. Plamy te są niebolesne i nieusuwalne.
Wyróżniamy dwa rodzaje leukoplakii: homogenną oraz niehomogenną. Pierwsza z nich lokalizuje się
przede wszystkim na policzkach, jest najczęstszą odmianą i zwykle nie ulega ona zezłośliwieniu w
raka jamy ustnej. Leukoplakia niehomogenna zwykle zlokalizowana jest na dnie jamy ustnej w
okolicach łuków podniebiennych, na wargach oraz bocznych powierzchniach językach. Jest dość
niebezpieczna ponieważ dość często ulega transformacji w postaci złośliwą.
Najczęstszą przyczyną leukoplakii jest palenie papierosów. Oprócz tego chorobę wywołać może też
spożywanie alkoholu, zakażenie grzybicze, zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego, przygryzania
policzków, czynniki genetyczne, a także niedobór żelaza lub witaminy A.
Jeżeli zauważymy u siebie objawy choroby, przede wszystkim należy wyeliminować możliwość
innych, podobnych schorzeń. Szczególną ostrożność i częstą obserwacje powinny przeprowadzać
osoby, które nałogowo palą papierosy a także te które spożywają duże ilości alkoholu.
Aby rozpocząć właściwe leczenie leukoplakii, konieczne jest ustalenie rodzaju schorzenia. Jeżeli
badania wykażą że zmiany w obrębie jamy ustnej mogą ulec zezłośliwieniu należy pobrać wycinek
do badania histopatologicznego. Jeżeli wykaże ono leukoplakię niehomogenna, można zmianę
usunąć przy pomocy skalpela lub z użyciem lasera. Jeżeli mamy do czynienia z odmianą
homogenno, należy wyeliminować wszelkie czynniki, które mogą ją powodować i rozpocząć
systematyczną obserwację. Jeżeli te czynniki były jedynym powodem zmian w jamie ustnej i plamy
zaczynają znikać, dalsze leczenie nie jest konieczne. Jeśli jednak tak się nie dzieje i poprawa nie
następuje w ciągu 2-3 miesięcy, zmiany takie również należy usunąć chirurgicznie.