Reapsorpcija vode

Svaka supstanca koja je filtrabilna kad se pojavi u glomerularnom filtratu postoji model ili za
njenu reapsorpciju ili sekreciju ...

Voda se reapsorbuje osmozom, negdje je ovisna o ADH, negdje nije. 125ml urinarnog filtrata
nastane svake minute, 180l dnevno. Od toga u Henleovu petlju dolazi nekih 45ml, 65 % se
reapsorbovalo u proksimalnom tubulu. I to je klasična osmoza koja ne ovisi o ADH.

U Henleovoj petli se dodatnih 15% reapsorbuje, tako da u distalne tubule ulazi 25ml, u
distalnim tubulima se reapsorbuje još 10%, od 25ml ostane 13 i na kraju u sabirnim
kortikalnim i medularnim tubulima 12ml se reapsorbuje tako da na kraju bud reapsorbovano
124ml od početnih 125ml koji su isfiltrirani, dakle izluči se 1ml/min.

To je kad je normalan unos i normalan gubitak, ali stepen reapsorpcije može biti veći ili manji

Ako neka supstanca se niti reapsorbuje niti secernira ona će se koncentrovati duž tubularnog
sistema u zavisnosti od toga koliko se reapsorbuje rastvarača. Takva supstanca je npr. inulin.

Supstance koje se 100% reapsorbuju u proksimalnom tubulu su aminokiseline, glukoza, mali

peptidi... One se reapsorbuju aktivnim transportom. Ovaj sistem ima svoj tubularni
transportni maksimum koji podrazumijeva koliku količinu supstanci može transportovati taj
aktivni transport u minuti. Količina ovih supstanci koje dođu u glomerularni filtrat naziva se
glomerularno odnosno tubularno opterećenje. Obično je transportni maksimum za ove
supstance koje se aktivnim transportom reapsorbuju kod zdrave osobe mnogo veći nego što
je tubularno opterećenje. (Kamion sedam tona, tovariš po jednu, dvije ,neopterećeno F.Lj Xd)

Ako dođe do hiperglikemije npr.u stanju dijabetesa, ne može se trošiti glukoza, jer nema
inzulina, nema ko da je unosi u ćelije, iznad 6mmol/l, sve više glukoze dolazi u GF, sve je veće
opterećenje i onda transportni maksimum ne može sve da reapsorbuje pa se višak izluči
mokraćom. Što se reapsorbuje u proksimalnom tubulu, to je to. U daljem dijelu tubularnog
sistema nema receptora, nema tih kotransportera za glukozu. (Npr.sad u naš kamion dolazi
15 tona, a on može prebacit samo 7, tako da višak ostaje...)

Prag za izlučivanje – kada tubularno opterećenje prevaziđe, nadmaši tubularni transportni

maksimum, tada se ta supstanca počinje izlučivati u mokraći. Svaka supstanca ima svoj prag
za izlučivanje.

Grafik- str.299
Kod odraslog čovjeka transportni maksimum za glukozu iznosi prosječno oko 17,7mmol/min,
dok je filtraciono opterećenje oko 6,94mmol/min (GFRx nivo glukoze u plazmi =125ml/min x
0,05mmol/min).

Kada tubulsko opterećenje poraste iznas 12,22mmol/min mala količina glukoze se počinje
pojavljivati u mokraći i ta količina se naziva prag za glukozu. Značajno je da se glukoza
počinje pojavljivati u urinu prije nego što se dostigne transportni maksimum. Jedan od
razloga za postojanje u moraći na pragu, prije dostizanja transportnog maksimuma je zbog
toga što svi nefroni nemaju isti transportni maksimum za glukozu. Sveukupni transportni
maksimum bubrega dostiže se kada svi nefroni dostignu svoj maksimalni kapacitet za
reaporpciju glukoze.

Postoje supstance koje se ništa ne reapsorbuju, ali se secerniraju dodatno. Npr.kreatinin koji
se nikako ne reapsorbuje nego se dodatno secernira. Njegovu aktivnu sekreciju vrše aktivni
transporteri, samo u suprotnom smjeru, nije prema krvi nego prema tubularnoj tečnosti.
Kreatini se aktivno izlučuje 16mg/min, PAH 80mg/min.

Sinteza svih transportera, koji su uglavnom proteini, je na nivou hormona. Kad je u pitanju
aldosteron. On spada u mineralokortikoide-učestvuje u održavanju konc.minerala, luči se u
zoni glomerulosi nadbubrežne žlijezde. Njegova zadaća je da održava koncentraciju K, zatim
Na, Cl u plazmi, pa samim tim djeluje i na osmolarnost i volumen tekućine. Glavna njegova
zadaća, područje djelovanja je od distalnoga tubula, kortikalnih i medularnih sabirnih cijevi i
tu on djeluje na repasopciju Na, a konsekvetno i Cl jer on ide sa Na, i secerniranje jona K. Za
reapsorbovani Na, secernira K. A kako se reapsorbuje Na, za njim ide Cl, a gdje ide NaCl,
povlače za sobom vodu...
Angiotenzin II ima nadležnost u proksimalnom tubulu gdje obezbjeđuje sintezu i aktivnost
transportera koji obavljaju aktivnu reapsorpciju Na, i u debelom dijelu uzlaznog dijela
H.petlje i u početnom dijelu distalnog tubula. Angiotenzin pored izlučivanja K, vrši izlučivanje
i jona H, u zavisnosti koji je konkurentniji tj.koji je u većoj koncentraciji.

ADH djeluje u završnim dijelovima distalnoga tubula, kortikalnim i medularnim sabirnim

tubulima, a njegova uloga je reapsorpcija vode.

Atrijalni natriuretski peptid djeluje uglavnom i kortikalnim i medularnim sabirnim cijevima i

on blokira reapsorpciju Na i Cl, više se gubi NaCl, posljedično i vode sve u cilju da smanji
opterećenje srca.

Paratireoidni hormon učestvuje u održavanju izokalcijemije koja mora biti strogo regulisana
jer on utiče na neuromuskularni prenos impulsa, na kontrakciju mišića, učestvuje u
koagulaciji i hemostazi kao 4.faktor koagulacije, a onda učestvuje i na jačinu kostiju.
Parathormon podiže vrijednost Ca u krvi na više načina- preko povećane reapsorpcije u
digestivnom traktu u sadejstvu sa vitaminom B3, jedan mehanizam je preko bubrega,
povećanom reapsorpcijom Ca iz tubula u krv. Međutim, povećana reapsorpcija Ca, ide uz
povećano izlučivanje fosfata.

Hiperosmolarnost medule/ Stvaranje diluiranog i koncentrovanog urina

Šta se mijenja/dešava kada osoba naglo popije 1l vode?

Kad osoba popije litar tekućine osmolarnost (300mOsm normalno) plazme je prilično
konstantna jer postoje mehanizmu koji to regulišu. Mijenja se volumen izlučene mokraće,
odnosno diureza. Bubrezi stvaraju diluiranu mokraću i kao takva se izluči da se riješi viška
tečnosti i da se reguliše izovolemija i izoosmija. Suprotno je ako ne unosimo dovoljno,
izlučuje se manja količina koncentrovanog urina.

Grafik str 314

Najmanji V urina koji bubrezi moraju napraviti je 0,5l. To je zbog toga što pri normalnom
unosu Na, Cl, itd. organizam mora izlučiti 600mOsm dnevno. S obzirom na to da naši bubrezi
mogu koncentrisati urin do 1200mOsm/l dobijemo 600mOsm/dnevno: 1200mOsm/l =0,5l.

Faktori kojima bubrezi prave koncentriranu ili diluiranu mokraću su hiperosmolarna medula
i ADH.

Sama medula nije iste osmolarnosti iako je hiperosmolarna u odnosu na koru bubrega. Na
vrhu medula je osmolarnija u odnosu na bazu piramide. Osmolarnost raste od baze prema
vrhu gradirano od 300mOsm na bazi do 1200mOsm na vrhu. To je gradirana osmolarnost, a
ona je potrebna da bi se mogao lučiti urin različite koncentracije, ne samo 1200mOsm, nego
u zavisnosti od toga koliko nam je potrebno. Raspon izlučivanja urina je koncentracije od
50mOsm/l do 1200mOsm/l.

Tu gradiranu hiperosmolarnost od baze prema vrhovima obezbjeđuju protivstrujni

mehnizmi, oni imaju zadaću da naprave tu hiperosmolarnost i da je održavaju. Postoje tri
najvažnija protivstrujna mehanizma:

1) Henleova petlja kao najpotentniji protivstrujni mehanizam

Doprinos ovog mehanizma je u tome kad dolazi tubularna tečnost osmolarnosti
300mOsm , od baze prema vrhu povećava se osmolarnost tubularne tečnosti
2) Debeli dio uzlaznog kraka H.petlje, distalni tubul, kortikalni tubul i vanjski dio
medularne sabirne cijevi- u ovom protivstrujnom mehanizmu je bitna recirkulacija
uree i NaCl (broj 1. Je NaCl). Tu se mijenja situacija, kako se penje tubularna tekućina
shodno karakteristikama ovog dijela cjevčice ona aktivnim transportom prebacuje Na
u intersticij medule, a nepropustan je za vodu, tako da se smanjuje osmolarnost.
Tako će nakon prolaska kroz Henleovu petlju tubularna tečnost izaći iste osmolarnosti
kao što je i ušla. Važno je da se napravi hiperosmolarna medula, da bi kasnije kad
tubularna tekućina bude prolazila kroz medularni sabirni tubul, medula je gradirano
hiperosmolarna, ako ima ADH voda prelazi iz medularnog tubula u hiperosmolarnu
medulu. Količina izlučene mokraće je u tom slučaju manja i koncentrirana. Ako nema
ADH onda ništa se ne reapsorbuje voda jer su zatvorene pore za vodu, tako da se
onda tu NaCl reapsorbuje zbog lučenja aldosterona koji zadržava NaCl u cilju
održavanja izoosmolarnosti i izovolemije.
Recirkulacija uree-

3) Vasa recta – nastaju iz peritubularne kapilarne mreže tako što se odvoji jedan krak i
nastaju krve žile koje međusobno komuniciraju i funkcionišu kao protivstrujni
mehanizmi.

Hiperosmolarnost medule-Dina
Bubrezi imaju veoma snažan mehanizam pomoću kojeg mijenjaju sastav izlučenog urina u
zavisnosti od osmolarnosti tjelesnih tekućina. Tako, na primjer, kada u organizmu vlada
hipoosmolarnost (više vode nego otopljenih tvari) bubrezi izlučuju razrijeđen urin, a kod
hiperosmolarnosti (više otopljenih tvari nego vode) bubrezi izlučuju koncentrirani urin.
Glavni faktor koji regulira lučenje razrijeđenog, odnosno koncentriranog urina je lučenje ADH
iz stražnjeg režnja hipofize. Kada se izluči veća količina ADH bubrezi luče koncentrovani urin,
a kada je smanjeno izlučivanje ADH, bubrezi luče razrijeđeni urin. Lučenje ADH je pod
kontrolom osmolarnosti tjelesnih tekućina.

Mehanizam izlučivanja razrijeđenog urina podrazumijeva da se u slučaju hipoosmolarnosti

tjelesnih tekućina izlučuje urin, u čijem je sastavu više vode nego otopljenih supstanci. To
podrazumijeva da se osmolarnost glomerularnog filtrata pri prolasku kroz tubularni sistem
promijeni u smislu smanjivanja osmolarnosti. Znači, da kad glomerularni filtrat nastane u
Bowmanovoj čahuri, ima osmolamost kao i plazma od 300 miliosmola. Pri prolasku kroz
tubulami sistem ova osmolamost se značajno smanji jer se otopljene supstance reapsorbuju
u većem opsegu u odnosu na vodu.

U proksimalnom kanaliću, budući da se u istom omjeru reapsorbuju i voda i otopljene

supstance, osmolarnost filtrata se ne mijenja.
U tankom segmentu Henleove petlje voda se reapsorbuje više nego otopljene supstance,
tako da se osmolarnost filtrata nešto poveća.
U debelom segmentu se vrsi reapsorpcija otopljenih supstanci, ali ne i vode, jer je on
potpuno nepropustan za vodu, tako da se osmolarnost filtrata smanjuje.
U distalnom kanaliću, kortikalnoj sabirnoj i medularnoj cijevi vrši se reapsorpcija otopljenih
supstanci, dok se voda ne reapsorbira zbog toga što su ti dijelovi nepropusni za vodu bez
prisustva ADH.
Mehanizam izlučivanja koncentrovanog urina podrazumijeva da se putem bubrega kod
hiperosmolarnosti tjelesnih tekućina, u sastavu urina izlučuje više otopljenih supstanci nego
vode, tj. da se izlučuje koncentrirani urin.
Povećanje osmolarnosti tjelesne tekućine to registruju osmoreceptori u hipotalamusu.
Nakon što se podraže, šalju signale u supraoptička jedra. One stimuliraju lučenje ADH na
nervnim završecima u području neurohipofize. ADH putem krvi dolazi do mjesta djelovanja, a
to su završni dijelovi tubularnog sistema nefrona. ADH se veže na receptore na membrani
stanica tubula (V2 receptori) i preko cAMP aktivira akvaporine –proteine koji se ugrade u
membranu stanica i formiraju kanale za vodu. Voda iz lumena kanalića ulazi u stanice-
tubulocite, ali se tu ne zadržava, nego zbog hiperosmolarnosti intersticija se povlači u
intersticij, a onda u krv. Kada ne bi bilo ove hiperosmolarnosti, voda bi se mogla vratiti u
lumen kanalića, što bi spriječilo formiranje koncentriranog urina.
Za nastanak hiperosmolarnosti medularne tekućine odgovorne su Henleove petlje
jukstamedularnih nefrona. Sam proces započinje debeli segment Henleove petlje. Pošto je
nepropustan za H2O, a dobro propustan za otopljene tvari, on vrši aktivan transport iona Na,
K, Cl u intersticij.
Ovo povećava koncentraciju otopljenih tvari u intersticiju. Zbog toga iz tankog kraka
Henleove petlje voda (pošto je dobro propustan za vodu) izlazi u intersticij.
Rezultat toga je da u tankom kraku ostaju otopljene tvari i njihova koncentracija raste u
filtratu. Takav filtrat dolazi ponovo do debelog segmenta koji ponovo aktivno transportira
ione Na, K i Cl u intersticij  i proces se ponavlja.
Stalnim radom Henleove petlje poveća se konc. otopljenih tvari u intersticiju i tako se stvori
hiperosmolarnost. Budući da na ovaj način H. petlja, tj. njen debeli segment umnožava konc.
otopljenih tvari označen je kao protivstrujni umnoživač.
U njegovom radu značajno mu pomažu vasa recta– posebna mreža peritubulanih kapilara-
čija je osnovna zadaća da očuva hiperosmolarnost koju je  stvorila H.petlja, tj. sprečava da se
putem krvi odnesu otopljene tvari iz intersticija.
Vasa recta ima mali protok krvi (svega 1-2 %) i svojim tokom prati oblik H.petlje
pojednostavljeno ima oblik slova U i prati oblik H.petlje juxtamedularnih nefrona. U silaznom
kraku vase recte zbog razlike u osmolarnosti između krvi i intersticija (gdje vlada
hiperosmolarnost) dolazi do ulaska otopljenih tvari u krv, a iz krvi u intersticij ulazi H 2O. Time
se u silaznom kraku vase recte osmolarnost povećava, a u intersticiju opada.
Međutim, u uzlaznom kraku zbog novonastale razlike u osmolarnosti (sad je u krvi
hiperosmolarnost) ponovo otopljene tvari prelaze u intersticij, a H 2O u krv. Tako na kraju
procesa opet imamo hiperosmolarnost u intersticiju. Pošto vasa recta svojim tokom
izmjenjuje tekučinu izmedju svoja dva kraka označena je kao protivstrujni izmjenjivač.
Rezultat svih ovih dešavanja je da u lumenu tubula nakon povlačenja H2O ostaju otopljene
tvari i nastaje koncentrovani urin.

Regulacija acido-bazne ravnoteže

Jedna od jako važnih homeostaza je održavanje stalne koncentracije jona vodonika što
nazivamo izohidrijom. Jonski proizvod vode je 10-14, a to je koncetracija jona vodonika
odnosno hidroksilnih jona.
Kad je pH 7 (konc.H+ je 10-7) tad je koncentracija neutralna, ako je pH 8 (konc.H+ je 10 -8),
pOH je 6 i imamo slabo alkalnu sredinu. Obrnuto, ako je ph 6 (konc.H+ jona je 10 -6) onda je
pOH 8 i imamo blagu acidozu. To je sa aspekta hemije.
U extracelularnoj tekućini vlada pH 7,35-7,45, svako povećanje ili smanjenje je alkaloza
odnosno acidoza u fiziološkom/medicinskom smislu. Održavanje ovog pH je važno jer
katalitička aktivnost enzima, pored niza faktora zavisi i od vrijednosti pH.
Malo smanjenje pH vrijednosti ili povećanje dovodi do drastičnog pada katalitičke aktivnosti
enzima. Svaki dan postoji tendenca da se poremeti pH vrijednost s tim što smo mi skloniji
nastanku acidoze.
Postoje tri sistema koja učestvuju u održavanju ABS-a (acido-baznog statusa):
-puferi; -bubrezi.
-pluća;
Puferi su supstance koje imaju dvije komponente. Jedna je koja neutrališe H jone, a druga
koja neutrališe hidroksilne jone. To su slaba baza i njena so ili slaba kiselina i njena so, u
zavisnosti je li bazni ili kiseli pufer.

Najznačajniji puferi u EC tekućini su bikarbonatni puferi i proteini.

Bikarbonatni pufer ima H2CO3 /NaHCO3 –primarni karbonat, to su slaba ugljena kiselina i
njena so koja slabo disocira. H2CO3 će se protiviti porastu hidroksilnih jona, a NaHCO3 će se
protiviti porastu H jona. Kad god NaHCO3 reaguje s H joninma istisne se Na i nastaje prva
komponenta pufera H2CO3 i tako neutrališe višak H jona. Kad postoji višak OH jona, H2CO3 sa
OH jonom daje vodu, a na mjesto tog H jona se ubacuje Na i nastaje NaHCO 3.

Drugi bikarbonatni pufer je NaHCO3 /Na2CO3. Funkcioniše na isti način kao i prvi.
Karakteristika pufera je da oni djeluju instant, brzo i da brzo regulišu ABS, ali kapacitet im je
mali.

Osim ovog pufera bitni su proteini koji imaju nešto veći kapacitet od bikarbonatnog pufera.
Proteini nastaju vezivanjem aminokiselina peptidnom vezom pri čemu jedna AK daje NH 2, a
druga COOH grupu i tako uz izdvajanje vode nastaje peptidni vez. Ona aminokiselina koja je
dala NH2 grupu ima slobodno mjesto gdje veže karboksilnu grupu, a ona koja je dala
karboksilnu ima mjesto za NH2 grupu i tako imaju mogućnost vezivanja H i OH jona i
regulacije njihove koncentracije u EC tečnosti u slobodnom obliku jer oni se moraju vezati,
problem je kad su slobodni.

Osobina ovih regulatora ABS-a je da su malog kapaciteta, ali su jako brzi.

Pluća

Preko pluća vrši se eliminacija CO2. Količina zraka koju udahnemo i izdahnemo u jednoj
minuti je minutni volumen plućne respiracije. Pri jednoj respiraciji udahnemo i izdahnemo
0,5l O2, a MV plućne respiracije =frekvenca disanja je 12( jedna respiracija je oko 5 sekundi)
tako da je 12x0,5 =6l – minutni volumen plućne ventilacije.

Od tih 6l do alveola dolazi 4200ml, a ostatak je ventilacija mrtvog prostora. Alveolarna

ventilacija u stanju mirovanja obezbijedi 200-250ml O2 i oslobodi nas toliko CO2, a kad
vježbamo stvara se više CO2 pa je potrebno da se obezbijedi više O2 pa se alveolarna
ventilacija povećava tako da se eliminiše povećan nivo C0 2.

Pluća učestvuju u održavanju ABS-a na jednostavan način, ako organizmu prijeti acidoza
onda će povećati ventilaciju – hiperventilacija, povećava se eliminacija CO 2 i smanjuje se
šansa za stvaranje H2CO3, smanjena će biti koncentracija jona vodonika i korigovat će se pH
vrijednost.

Ako organizmu prijeti alkaloza, fale nam joni H, smanjuje se plućna ventilacija, zadržava se
CO2, sa vodom prave H2CO3, raste produkcija jona H i pH se vraća na normalnu vrijednost.
Jedan od ključnih faktora koji djeluje na respiratorni centar, stimuliše ga da poveća
ventilaciju je povećan parc.p.CO2 i acidoza pa tek na trećem mjestu je hipoksija.

Kad dođe do acidoze, pada pH vrijednosti, pluća povećavaju alveolarnu ventilaciju,

eliminaciju CO2 i na taj način smanjuje se p CO2 , produkcija H2CO3 i smanjuje se
koncentracija H jona.

Kad je u pitanju alkaloza tu je suprotna situacija. Raste pH vrijednost. Pluća smanjuju

alveolarnu ventilaciju, smanjuje se izlučivanje CO2, raste konc CO2 i mogućnost produkcije
H2CO3, raste konc H jona i pH se vraća na normalnu vrijednost. Ali zbog smanjene ventilacije
smanjuje se konc kisika i to uzrokuje hipoksiju. Hipoksija kasnije djeluje na respiratorni
centar i da zakoči to smanjenje ventilacije da bi se povećala opskrba kisikom.

Tako možemo zaključiti da pluća imaju veći kapacitet u regulaciji acidoze nego alkaloze jer je
u dugotrajnoj alkalozi hipoksija ograničavajući faktor.

Grafik-str.352

Bubrezi
Bubrezi su najsporiji regulatori, ali su najmoćniji, imaju najveći kapacitet u regulaciji ABS-a.

Ako prijeti acidoza, oni trebaju povećati aktivnu sekreciju jona vodonika, a ako prijeti
alkaloza smanjiti sekreciju jona vodonika.

Interkalatne ćelije u završnim dijelovima distalnog tubula, kortikalnim i medularnim sabirnim

tubulima ima sposobnost da sekretuju jone vodonika.

Aktivna sekrecija jona vodonika nije ista u svim dijelovima tubularnog sistema. U
proksimalnom tubulu mehanizam je sljedeći:

CO2 koji je nastao u metabolizmu difunduje vrlo lako kroz staničnu membranu, spaja se sa
vodom i daje H2CO3, enzim karboanhidraza cijepa H2CO3 na H+ i HCO3- . Bikarbonatni jon
se prebacuje u EC tekućinu, jon vodonika prebacuje se na apikalnu stranu, a u zamjenu za
njega se reapsorbuje jedan jon Na mehanizmom kontratransporta. Jon vodonika koji je
prebačen u tubularnu tekućinu spaja se sa bikarbonatnim jonom koji dolazi iz glomerularnog
filtrata, nastaje H2CO3, pošto u tubularnoj tekućini nema karboanhidraze dolazi do
disocijacije na vodu i CO2 koji se reapsorbuje preko apikalne strane. Dakle bikarbonat se
reapsorbuje u formi CO2. Što se više secernira jona vodonika veća je rapsorpcija
bikarbonata. Na taj način reguliše se acidoza u proksimalnom tubulu H.petlji i dist.tubulu.
U

završnom dijelu distalnog, kortikalnim i medularnim sabirnim tubulima situacija, odnosno

mehanizam je nešto drugačiji. CO2 difunduje u epitelnu stanicu kortikalnog ili medularnog
sabirnog tubula, sa vodom daje ugljenu kiselinu koja opet disocira preko karboanhidraze na
jon vodonika i bikarbonata. Interkalatne stanice imaju protonsku pumpu koja pumpa
vodonikove jone u tubularnu tekućinu, a bikarbonati se reapsorbuju u EC tekućinu u zamjenu
za secerniranje Cl, a onda će hloridni joni kasnije difuzijom preći u tubularnu tekućinu To je
mehanizam aktivne sekrecije vodonikovih jona od strane interkalatnih ćelija..