You are on page 1of 13

97

< siqgur pRswid ]


kIqw ikAw swlwhIAY, ijsu jwdy iblm n hoeI ]
inhclu sdw eyku hY, gurmuiK bUJY, su inhcl hoeI ]
siqkwrq isMG swihb kyvl isMG jQydwr q^q sRI dmdmw swihb, jIE, 13 jUn 1999.
vihgurU jI kw ^wlsw [ vihgurU jI kI &qih
Ajy q~k, jW Swied sdw leI Awp jI vloN au~qr AQvw koeI huMgwrw hI, aufIk rhy, imqI 15 jnvrI Aqy iPr imqI 21 &rvrI
1999 ƒ ilKy inmwxy bynqI p~qrW dI lVI ivc hI ies qIjy jodVI p~qr duAwrw qrlw ilKxw ArMB krn qoN pihlW dovyN h~Q
bMNnH ky iKmW mMg lvW ik--Awp jI dy im~qr isMG swihb pRo: mnjIq isMG dI, Aqy quhwfI, dohW mhWpurKW dIAW pRBwvSwlI
qsvIrW (=P.T.O) vwly, ieko A^bwr (ieMfokYnyfIAn tweImz vYnkUvr) ivc, ieko mhIny (&rvrI 1999) ivc, ie~ko hI idn
dy &rk nwl (25 qy 26 &rvrI ƒ) lg-pg iek hI mMqv dI pUrqI leI mn dI ibhblqw drswauNdy ibAwn Cpx dy kwrn,
pRo&Ysr mnjIq isMG jI dI syvw ivc ilKI ic~TI dw auqwrw quhwfI syvw ivc vI Byjxw zrUrI smJ lYx dI Bu~l kr bYTw hW[
Sukr hY ik qusW ies pwvn q^q swihb dI DrqI qy, kyvl mn prcwvy vwly mIaUzIAm, jW ifznIlYNf dI qrz dy
mihMgy Kfwauxy bxwaux dI locnW ƒ Awpxy ibAwn ivc pRgt nhIN kIqI[ BWvyN qusW pihly iksy vI pwqI dw koeI au~qr nhIN id~qw
iPr vI ieh FIT dwsrw nrws nhIN hoieAw Aqy Aws bxweI bYTw hY ik, qusIN Apxy BwSn ivcly, hyT ilKyy kuJ coxvyN prvcnW
sNMbMDI SMikAW dI invqI ivc ivAwiKAw ilK Byjx dw aupkwr krn bwry ivcwr zrUr bxw lvogy --
1) " q^q sRI dmdmw swihb dI is~K ieiqhws qy Drm ivc bhuq vfI mh~qqw hY,
pr smyN dy gyV nwl kOm dy AwgU ies q^q dI mhwnqw ƒ Bu~l gey hn,
ik ieh vI iek q^q hY, Aqy ies dI mwn mrXwdw ƒ bhwl riKAw jwvy "

SMky:-
(a) sRI dmdmw sihb dy q^q bxn dI TIk qwrI^ dw dws ƒ pqw nhIN hY, pr qIjI vwr 1974 ivc Cpy mhwn koS dy
570 s&y qy kyvl cwr hI q^q ilKy hn[ Bwv, pMjvW q^q swihb 1975 qoN ip~CoN bixAW[ jdoN dws dmdmw sihb drSnW ƒ
igAw sI audoN Ajy kMm clwaU Cotw ijhw q^q swihb siqgurW dy drbwr hwl dy AMdry hI bxwieAw hoieAw sI[ ieauN l~gdw hY
ik, pMjvW q^q Ajy k~lH bixAw hY[ kI, ies AsQwn dy purwqn ieiqhws dI mh~qqw smJx qoN ibnw hI ies ƒ " q^q
swihb " GoSq krky pMQk Ardws ivc pMjvW q^q kihxw ArMB ho igAw sI ? iPr 1975 qoN 1999 q~k kyvl 22/23 swlW
ivc smy ny eyfw ikhVw gyV Kw ilAw sI jo, kOm dy AwgU ies q^q dI mhwnqw Bu~l gey ? jy, pMQk AwgU ieh Bu~l gey huMdy ik
dmdmw swuhb iek q^q hY, qW Ardws ivc iesdw izkr Aqy isNMG swihb jI ies pwvn AsQwn qy quhwfI inXukq vI supnw hI
bx geI huMdI[
M(A) kI, Awp jI dy auprokq bcn dw ArQ ieh hY ik, kiQq qOr qy smu~cy pMQ vloN bxI mrXwdw nwloN, Aqy dYvI guxw
BrpUr sRI gurU gRMQ swihb jI dI AnUpm mrXwdw nwloN, q^q dmdmw swihb dI mwn mrXwdw aucycI muh~qqw vwlI sI, ijs " mwn
mrXwdw ƒ bhwl riKAw jwvy " kihx leI eyfy icMqwqr ho gey ik, AsqI&w (dyx dw JUT-frwvw) dyxw zrUrI mMn ilAw?
sRI dmdmw swihb smyq cohW q^qW dI mh~qqw jwxn bwry ilKy bynqI p~qr dw koeI au~qr nw dyxw kI, q^q swihbwn
bwry Awp jI dI suihrdqw dw hI sbUq hY jI ?
2) " ieh hI iek q^q hY, " ijQy guurU mhwrwj ny Awp ieQy q^q vwlI mrXwdw bhwl kIqI "[ Aqy
ijQoN hI q^q sRI hzUr swihb nMdyV dw jQydwr inXukq kr ky ByijAw jWdw sI Aqy ieh
AsQwn gurmiq igAwn dI tkswl sI Aqy ieQoN hI mrXwdw dUjy AsQwnw qy lwgU huMdI sI, "

* aunHW d~isAw ik, " ies sbMDI swry vyrvy ieiqhws ivcoN imldy hn, Aqy svwl KVw huMdw hY
ik ieh sB ku~J bMd ikvyN ho igAw ? ieh hI swfw kOmI duKWq hY, ijs bwry kOm ny sovxw hY [ "
smwDwn gocry SMky:-

AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
98

(a) " ijQy guurU mhwrwj ny Awp ieQy q^q vwlI mrXwdw bhwl kIqI "[ mhwn koS dy 827 s&y Anuswr aurdU zbwn dy
bhwl pd dw ArQ-ijauN kw iqauN, pihly dI qrHW- iliKAw hY[ ieh ikvyN mMinAw jwvy ik quhwfy vrgy isAwxy ivdvwn isMG
swihb jI ny koeI vI Sbd ArQhIn boilAw hovygw ? so ikRpw krky ieh smJwau ik, auh ikhVI mrXwdw sI ijhVI guurU nwnk
swihb jI dI joiq jugiq dy mwlk, dsm guurU nwnk, sRI gurU goibMd isMG swihb jI ny ies AsQwn ƒ " q^q " bxwaux leI
bhwl (=ijauN dI iqauN) kr id~qI sI ? jW auh ikhVI aucycI mrXwdw clweI sI ijs qoN (dYvI brkqW vwly aunHW dy pwvn kdm
pYx nwl nhIN sgoN mrXwdw clwaux nwl) ieh AsQwn "q^q swihb" bx igAw sI ? Aqy ies p~K vl vI JwqI mwr lYxI ik,
dSmyS jI dmdmw swihb ivKy ATwrvIN sdI dy ArMB ivc hI pu~j gey sn, pr ies AsQwn ƒ q^q swihb bxwaux dw ivcwr
aus smy pRgt hoieAw jdoN vIhvI sdI dw kyvl cOQw ih~sw hI rihMdw sI ? hYrwnI hY ik, qusIN ies q^q dI ikhVI Aqy kdoN dy
ieiqhws dI mrXwdw bwry Jory ivc pey hoey ho? Aqy ifs pwsy vI cwnxw pwau ik, ijnHW gurU AsQwnW ƒ q^q nhIN bxwieAw igAw
kI aunHW AsQnw qy pihly nO gurU-srUpW ivcON iksy ny vI koeI AjhI mrXwdw nhIN sI clweI ijs qoN auh vI q^q bx skdy ?
(A) kI, ijQoN iksy ƒ q^q dw jQydwr bxw ky ByijAw jwvy auh AsQwn Awp vI " q^q " hI bx jWdw hY jI ?
(e) sRI gurU gRMQ swihb jI dI mrXwdw qoN A~frI Aqy cMgI, ikhVI aucycI mrXwdw sI jo dmdmw swihb qoN dUjy AsQwnw qy
lwgU krvweI jWdI sI ?
(s) * svwl KVw huMdw hY ik ieh sB ku~J bMd ikvyN ho igAw ? ieh hI swfw kOmI duKWq hY, ijs bwry kOm ny socxw hY "
aupRokq svwl qusW Awp hI KVw kIqw hY Aqy Awp hI aus ƒ kOmI duKWq GoSq kr rhy ho? ieh ikvyN mMn ilAw jwvy ik,
ijs pRSn nUM pYdw qusW Awp kIqw hY aus dw auqr quhwfy kol nw hovy[ jd qusIN Awp ieh vI kih rhy ho-" ies sbMDI swry vyrvy
ieiqhws ivcoN imldy hn " qW aunHW ieiqhwsk vyrivAW ƒ swirAW nwl sWJw kr lYx ivc iJjk dw ArQ kIy ? qusIN Awp hI Kohl
ky ds idau ik, dmdmw swihb dI auh srdwrI jo bwkI swirAw q^qW qy bxI hoeI sI, ikvyN Alop ho geI ?
auh ikhVI ^ws mrXwdw hY ijhVI kyvl ie~k kyNdRI AsQwn sRI Akwl q^q swihb qoN sMswr dy swry is~K Drm AsQwnw
qy lwgU nhIN ho skdI sI ? qsIN A~j q~k ies SMky ƒ inivrq qW kr nhIN sky ik, ie~k qoN v~D q^qW dI igxqI vDwaux dy
supny kdoN Aqy iks kwrn Awauxy SurU hoey sn? Asl ivc, Awp jI dy aupRokq bcnW qoN ieauN sp~St ho irhw hY, ijvyN quhwƒ
AwpxI jQydwrI dy AiDkwr idUjAW isMG swihbwn dy AiDkqrW nwloN v~D krvw lYx dI iqRSnw duKI kr rhI hovy ?
3) aulty pwsy (PTO) Awpxy BwSn qy (3) nMbr inSwn ivclI aus " isDWqmeI phMuc " -Aqy " pMQ dIAW AmIr prMprWvW
" dI puh ikhVI ivAwiKAw hY, jo sRI gurU gRMQ swihb dI isDWq vwr isiKAw Anuswr kOmI jIvn bxwaux vwlI pMQk Gwt dw
izkr krn qoN quhwnUM rok rhI hY ? kI, qusW sRI gurU gRMQ swihb dI bwxI dy s~c qoN sMswr ƒ jwxU krvw ilAw hY jo, bRwhmxI miq
dy rilAW nwl dUSq ho cuLky ieiqhwsk s~c ƒ pRgt krn qy zor lw rhy ho ? ijnHW ƒ qusI Apxy ibAwnW ivc muV muV Xwd kr
rhy ho, kOm dIAW auh kihVIAW ssQwvW hn ijhVIAW pMQ ivc ib~pRn kI rIq vwVI jw ky ies dI rUp ryKw nhIN ivgwV rhIAW ?
kI, qusIN iksy gurmiq dlIl nwl, kOm dI isrmor sMsQw, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ƒ ies doS qoN bcw skdy ho ik aus dI
gMBIr AxgihlI dy kwrn hI, sRI hirmMdr swihb qoN ArMB ho ky, sMswr dy swry gurduAwirAW ivc gurmiq ivroDI bhwmxI rIqW
cwlU hoeIAW Aqy hwlwq hor qoN hor ivgVdy qury jw rhy hn? ies v~fI kOmI bdiksmqI v~l quhwfw iDAwn iks kwrn nhIN
jWdw?
4) BwSn dw sB qoN v~D duKdweI Aqy kuJ suKdweI ih~sw ?:--
pMjwb srkwr dy isr qy vI krzw hY Aqy srkwr 300 swlw ^wlsw idvs mOky guruU kWSI
XunIvristI sQwpq kr ky ieh krzw auqwr dyvy[ aunHW ikhw ik, SRomxI kmytI ies
DrqI qy gurmiq igAwn XunIvristI dI sQwpnw krn leI is~K kOm dw sihXog lvy[

(a) gMBIr ros-


AMimRqsr ivKy " gurU nwnk XunIvristI " bxn l~gI qW, bRwhmx gurU dw cylw, lg-pg swrw ihMdU smwj, ieh izd
PV bYTw sI ik " nwnk " dy A~gy " dyv " pd zrUrI lwieAw jwvy[ is~KI dw vYrI ib~pr 15vI sdI qoN hI gurU nwnk swihb dI
is~KI ƒ Aw^r ihMdU mhWswgr ivc pUrI qrHW Zrk kr lYx leI bycYn ho irhw hY[ Awpxy ies Ultimate gole qy pu~jx leI
auh is~K ieiqhws nUM Aqy ^wlseI prMprwvW ƒ dUSq krI r~Kx dy Coty qo Coty Avsr qoN pUrw pUrw lwB pRwpq kr lYx ivc sdw
qqpr irhw hY[ jdoN kdy ies XUnIvirstI ƒ gurmiq dy QW pUrn qOr qy vydk isiKAw dy kyNdr dy rUp ivc bdl lYx dw mn

AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
99

bixAW qW " nwnk " dy A~gy " dyv " dI AxhoNd ikqy ivGn nw bx Kloey ? keIAW is~KW dw " nwnk isMG " nwm, bRwhmx leI
audwhrx bx irhw sI ik[ " nwnk " pd dy A~gy isMG pd vI l~g skdw hY[ ies leI ies Adwry qy ihMdU Drm dy pRBwv vwlI
fMgorI huxy hI r~K leI jwvy[ ihMdUAW dI isAsI Aqy Dwrimk SkqI rOlw pwaux l~g peI[ ihMdU A^bwrW inq nvyN rUp ivc '' gurU
nwnk swihb jI ƒ lokW dy swhmxy pyS krn l~g peIAW[ ihMdU lIfr dlIlW dy rhy sn ik jd " dyv " pd gurbwxI ivc vI
keI vwrI AwieAw hY, qW eyQy nwnk dy A~gy " dyv " ikauN nw l~gy ? kOx pu~Cy ik, Bilau loko ! iksy QW qy is~K ƒ suqMqrw dw
AnuBv ho lYx idau[ kw&I rOly gOly aupRMq, A~fry rwj dy supny lY rhy ^wlsw jI ny ihMdUAW dI ies kutl mMg dy swhmxy kyvl gofy
hI nhIN tyky, sgoN DrqI qy AStWg lMmy pY gey[
gurU gRMQ swihb jI dI G~to G~t 90 pRqISq bwxI ijs (igAwn) dI ivroDqw kr rhI hY, kWSI aunHW vydW dI Aqy
isimRiq SwSqrW dI qwlIm dw AQvw, gurmiq ivroDI bRwhmxI isiKAw dw, vfw kyNdr hY[ dmdmW swihb ƒ gurU kI kWSI
kihx dw irvwj, inrsMdyh, bRwhmxI kutlqw dI dyx hY[" dSmyS jI ny pMj isMG pVHn leI kWSI Byjy sn "-ieiqhws ivc
gurmiq ivroDI ieh rlw pwauxw vI, bRwhmxI cqurweIAW dw hI kmwl hY[ auhI bRwhmxI jwdU A~j quhwfy isr cV ky bol
irhw hY[ sRI dmdmw swihb ƒ gurU kI kWSI AwKxw gurmiq dI ip~T ivc zihr il~biVAw Curw DsweI jw rhy, " fyrwvwdI-
sMpRdweIey bRwhmxI dlwlW " dI krqUq hI mMnI jw skdI hY[ quhwfy ijhw gurmiq dw ivdvwn, bRwhmxI bolI boly, ies qoN vfI
pMQk-bdiksmqI hor kI ho skdI hY[
kWSI-miq dI aupj ihMdUAW dy gRMQW bwry gurbwxI dy &urmwn quhwQoN Bu~ly hoey nhIN hn[ pr ikauNik qusW vI Swied dws
dy p~qr pRqI koeI huMgwrw Brnw, AwpxI hyTI mMn leI hoeI hY, ies duKWq dy kwrn AjokI pMQk-jQydwrI dI syvw ivc ilKy jw
rhy swry p~qr, Awaux vwlIAW pIVHIAW dI jwxkwrI leI pusqk dy rUp ivc Awm lokW gocry kIqy jwxy hI, kyvl-mwqr cwrw hY[
BWvy quhwƒ ienHW guurU SdbW dI koeI loV nhIN hY, iKmW krnw jI, iPr vI ihMdUAW dy gRMQW pRqI, Aqy kMSI AQvw bnwrs pRqI, gurU
Sbd ilKx dI gusqw^I kr irhW hW -1- qRYgux bwxNI byd bIcwru ] ibiKAw mYlu ibiKAw vwpwru ]{1262}-2- byd bwxNI jgu
vrqdw qRY gux kry bIcwru ]{1276}3- vydu pukwrY iqRibiD mwieAw ] mnmuK n bUJih dUjY BwieAw ]{128} 4- isimRiq swsqR
puMn pwp bIcwrdy qqY swr n jwxI ] qqY swr n jwxI gurU bwJhu qqY swr n jwxI ]{920} ik~fy zordwr SbdW ivc siqgurU jI
&urmw rhy hn ik, isimRqIAW, SwsqRW dI ivcwr ivc PisAw mnu~K, sMswr dy mUl-q~q, pRBU dI pCwx krn dI loV mukw bYTdw hY[
siqgurU (gRMQ swihb) jI qoN ibnW pRBU-crnW ivc hor kOx joVy ? swfw ieSt, swfw gurU prmySr, jo mrzI hY AwKI jwvy, pr swfI
AjokI jQydwrI qW swnUM eyhI smJw rhI hY ik, is~KI isDWq isKwaux Awey siqgurU jI, jy bRhm igAwn jwxdy huMdy, qW auh Apxy
isMGW ƒ Bys vtw ky, corW vWg kWSI pVHn ikauN Byjdy ? hy, ApxI cODr dw dwierw v~D qoN v~D moklw kr lYx dI icMqw ivc
(PTO)* mUl-Dury qoN ih~ilAW vWg bol rhy, snmwn-jog jQydwr swihb jIE ! kI aupRkq vrxgI vwly eysy hI dUSq ieiqhws
dw hvwlw dy rhy ho ? hor suxo kWsI miq vwilAW dw hwl:--
5- pMifq mYlu n cukeI jy vyd pVY jug cwir ] qRYgux mwieAw mUlu hY ivic haumY nwmu ivswir ]
pMidq BUly dUjY lwgY mwieAw kY vwpwir ] AMqir iqRsnw BuK hY, mUrK BuiKAw muey gvwr]
siqguir syivAY suKu pweIAY scE sbid vIcwir ] AMdrhu iqRsnw BuK geI scY nwie ipAwir
] nwnk nwim rqy shjy rjy ijnw hir riKAw auir Dwir ] 1 ] {647}
6- kbIr mwie mMUfau iqh gurU kI, jw qy Brmu n jwie ]
Awp fuby chu byd mih, cyly dIey bhwey ] 104 ] {1369}
Brm pwaux vwly pMifqW dI mW dw isr muMnx dI g~l krn vwly hy kbIr swihb jIE ! eyDr ^wlsw jI qW ieh kih rhy
hn ik dSmyS jI ny bRwhmx gurU qo ividAw is~Kx leI Byjx qoN pihlW, Awpxy isMGW ƒ isr muMn lYx dI KuLH dy id~qI sI[ ("
loV Anuswr Bys vtw lYxw " kihx qoM isr munw lYx dI rok ik~Qy lukI rih geI sI?) ? vwh. ^wlsw jI vwh, jo bwq kI, ^udw kI
ksm. lw-jvwb kI [
qusIN jwxdy hI ho ik, gurbxI ivc vyd bwxI ivru~D hor vI keI guurU Sbd hn[ do gurU &urmwn aus kWSI bwry vI pVH
lau, ijs dw nwm qusI dmdmw swihb nwl joV ky dSmyS jI ƒ Ais~Dy qOr qy, bRwhmx dw hI cylw bxw rhy ho:--
7- nw kwsI miq aUpjY nw kwsI miq jqie ] siqgur imilAY miq aUpjY
qw ieh soJI pqie ] 1 ] hir kQw ƒ suix ry mn sbdu mMin vswie ]
ieh miq qyrI iQru rhY qW Brmu ivchu jqie ] 1 ]rhqa ] {491}-6-8
8- ijau, jl Coif bwhir BieE mInw ] pUrb jnm hau qp kw hInw ] 1 ]
AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
100

Ab khu rwm, kvn giq morI ] qjIly bnwris, miq BeI QorI ] 1 ] rhwau ]
sgl jnmu isvpurI gvwieAw ] mrqI bqr, mghir auiT AieAw ] 2 ]
bhuqu brs qpu kIAw kwsI ] mrnu BieAw mghr kI bwsI ] 3 ]
kwsI mghr sm bIcwrI ] ECI Bgiq kYsy auqris pwrI ] 4 ]
khu gur gij isv sBu ko jwnY [ muAw kbIru rmq sRI rwmY ] 5 ] {326}-15
(A) Awp jI dy ibAwn dw ieh ih~sw- "SRomxI kmytI ies DrqI qy gurmiq igAwn XunIvristI dI sQwpnw krn
leI is~K kOm dw sihXog lvy[--bhuqw suKwvW zrUr bxdw jy nwl hI qusI pMjwb srkwr koloN- " 300 swlw ^wlsw
idvs mOky " guruU kWSI XunIvristI " sQwpq kr ky krzw auqwrn dI g~l nw kIqI huMdI[ dws dy mn ivc Awp jI bwry bVI hI
mnmohxw qs~vr bixAW hoieAw sI, pr qusIN qW vldwr g~lW krn ivc, ib~pR jI dy vI kMn kuqrdy ho[
5) Awp jI dy BwSnW ivc sRI guurU gMRQ swihb jI dy srUp dI ho rhI bykdrI Aqy byhurmqI dI zrw vI icMqw dw pRgtwvw
nzr nw Awaux qoN is~D huMdw hY ik, quhwfy leI pMQ dI BlweI quhwfI jQydwrI dw AiDkwr-Kyqr vD jwx ivc hI lukI hoeI hY[
pMQ ivc bRwhmxI rIqW vwVI jwn leI bVI l~k-qoVvIN AMDyrgrdI mcI hoeI hY[ fyrydwr sMq mhWpurK bVy inJ~k ho ky gurU bwxI
dI byAdbI krnI, Awpxw h~k bxw bYTy hoey hn[ nwnk-srIAW ƒ 74 jwmy gurU nwnk swihb dI joq dI mwlkI dw ptw AQvw
prmwx-p~qr, qusW (pMj isMG swihbwn ny, sRI Akwl q^q swihb dI mohr hyT) dy b^SS kr id~qw hoieAw hY[ {qs~lI leI
isMG swihb pRo: mnjIq isMG jI dI syvw ivc Byjy bynqI p~qr dw (4) nMbr pYrw Aqy ausdy aulty pwsy quhwfy hsq-A~KrW vwlw
pwvn hukmnwmw iDAn nwl pVHn dI Kycl J~l lYxI[ jy zmIr pUrI qrHW mrn qo bicAw rih ky BWvy sihkdw hI hoieAw qW quhwfy
kMnW ivc- bwbw PrId swihb dI zbwnI sRI gurU gRMQ swihb dw hukm-PrIdw jy qU Akil lqIPu, kwly ilK n lyK ] AwpnVy
igrIvwn mih, isru nNIvw kir duKu ] 6 ]{1378} zrUr guMjwrW pwaux l~g peygw[ iPr smW k~F ky Awpxy AMdr l~gy ivDwqw dy
drbwr ivc (" AMdir rwjw qKqu hY " )--hwzr ho ky inrxw krnw ik-" kI qusIN (pMjy hI) mOjUdw pdvI leI ikqy klMk qW nhIN
bxy hoey jI ?
JolI-cu~kW dy Gyry ivc rihMix igJy leI s~c suxnw lg-pg AsMBv bixAW huMdw hY[ Ajyhy B~dr purS keI vwrI s~c
dw drSn krwaux vwly suihrd mnu~K dy vYrI bx KloNdy hn[ auNj JolI cu~k ^uSwmdI hI, mnu~K dw vYrI hoieAw krdy hn[ s~cu dI
soJI krwaux vwlw qW sgoN s~jx huMdw AwieAw hY[ dws ny suihrdw nwl gurmiq de AnkUl scweI ilKI hY, iPr vI ABu~L kyvl
auh Awp hI Awp hY--" Bulix ivic kIAw sBu koeI, krqw Aip n BulY [[" jy Bu~lW dI suDweI vwlw syD p~qr Byjxw Awp jI dy
AiDkwr Kyqr ivc nhIN hY qW, ies ZrIbVy dIAW Bu~lW iKmW kr dyxIAW jI...
AMdroN bwhro iek rMg, sc-muc hI gurmiq Anuswr jIvn jIaUN rhy gurmuKW dy crnW dI DUV--
ndI iknwry ru~KVw, ieh dwsrw
gurb^S isMG
nwl n~QI-
(1) " mY bDI scu Drm swl hY" lyK 10 vrkyy[
(2) pRo: mnjIq isMQ jI ƒ ilKI ic~TI dw auqwrw 71 s&y qoN 77 s&y q~k. jo quhwfIAW dohW isMG swihbwn dIAW A^bwrI
qsvIrW dy aulty pwsy hn ijnHQ ivcoN AMqlw 77vW s&w --
< siqgur pRswid ]
jo n FhMdo mUil so Gru rwsu kir ] ihko iciq vswie kdy n jwie mir ] 3 ]
isMG swihb igAwnI pUrn isMG jQydwr sRI Akwl q^q swihb AMimRqsr, Sep: 9 1999
vwihgurU jI kw ^wlsw [ vwihgurU jI kI &qih ]
dws dy mwqw jI dI Apwr syvw-Gwlxw dw Aqy siqgurU nwnk swihb jI dI aucycI imhr dw sdkw dws dy ihrdy ivc, bcpn qoN
pMQk drd pYdw ho igAw[ 1983 dy meI mhIny qoN 31 dsMbr qk dws bwbw jrnYl isMG jI dy kol itikAw irhw sI[ GrogI
msilAW dy kwrn jnvrI 1984 qoN ivdyS Awauxw ipAw[ jUn 1984 ivc iBAwnk G~lUGwrw vrqxw ArMB ho igAw, Aqy dws
muV Bwrq nw prq sikAw[ so gurU pMQ dw prbMDkI FWcw iks pRkwr dw moV Kw irhw hY ? ies bwry dws ƒ shI igAwn nhIN hY[
{Awp jI dI ivcwr ADIn kIqy jw rhy bcnW ivcoN hyTly-- A qoN A q`k lg-pg swry bcn, imqI Feb:20,1996 ƒ sRI
gurcrn isMG jI tOhVw dI syvw ivc ilKI ic~TI vwly hI hn}

A " hr ie`k guris`K dw Drm bxdw hY ik auh AwpxNI ijMdgI dI ZmI Aqy ^uSI nUM is`K pMQ dy hwx Aqy lwB nwl joVI r`Ky [
AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
101

Kwlsw pMQ dI cVHdI klw, hr ie~k guris`K dI in`jI pRsMnqw dw swDn hovy, Aqy pMQ ivc AweI FihMdI klw dw smw, hr guris`K
leI in`jI pSymwnI BrI icMqw dw kwrn bx jwxw cwhIdw hY[ pMQ dI cVHdI klw leI Xqn SIl rihMNxw swry gurU nwnk nwm-lyvw
nr nwrI dw &rz hY [hir ie`k guris`K dw in`jI Awcrn Aqy in`jI jIvn-jugq, pUry pMQ dI soBw Aqy kusoBw dw mUl hY[ srbloh
gRMQ dy 431-32 s&y vwlI kivqw ivclI, dSmyS jI dy pwvn nwmxy nwl juiVAw ieh bcn bVI vfI mh`qqw vwlw hY:--
jb lg ^wlsw rhY inAwrw [ qb lg qyj dIE mYN swrw ]
jb ieh ghY ib`pRn kI rIq [ mY nw kroN ien kI prqIq ]
pMQ pRvwxq auprokq bcnW Anuswr, ^wlsw jI kol inAwrI Awn-Swn vwlw rwj Bwg kyvl Enw icr hI rihxw sI, ijMnw
icr ^wlsy dI mrXwdw '' gurU-miq Anuswr '' Aqy ^wlsy dw Awcrn, inAwry gurUgRMQ swihb jI dI inAwrI isiKAw dy Answr
bixAw rihxw sI[ aupRokq bcnw Anuswr siqgurW dI dUjI, krVI qwVnw, ieh sI, ik, jy ib`pRn kI rIq, iksy p`Ko' vI, is`K pMQ
ivc Aw vVI, qW pMQ ny (qyj pRqwp guAw lYx dy nwl ) siqgurU jI leI bypRqIqw vI ho jwxw hY[ jdoN koeI mnu`K- " AwpnI prqIiq
Awp hI KovY-- qdNo iPr? bhuir aus kw ibsvwsu n hovY '' [ SkqI-SwlI ^wlsw-rwj-Bwg dy Ku`s jwx vwly idn qoN hI, pMQ dy
jQydwr swihb nUM icMqw l`g jwxNI cwhIdI sI ik, Apxy qyj pRqwp qoN h`Q Do lYx' dw sp`St ArQ iehI hY ik, (aupRokq gurU-bcnW
Anuswr) hux ieh ^wlsw inAwry Awcrn vwlw iblkul nhIN irhw[ Aqy ieh icMqw aus qoN vI dUxI ho ky cMbV jwxNI cwhIdI sI
ik, ikqy pMQ ivc ibpRn kI rIq vI qW nhI' Aw vVI ? Apxw inAwrw Awcrn guAw lYx dy nwl ikqy AsI', siqgurW dIAW nzrW
ivc, byprqIqy vI qW nhI' ho gey hoey ?
1984 dy BwixNAW qo' ip`CoN, sRI gurU nwnk jI dI pRyrnw dw sdkw, dws ny dSmyS jI dy (aupRokq) pMQ pRvwnq bcnW dy
ADwr qy, pVqwl krnI ArMB kr id`qI[ ieh '' ibpR '' kOxN hy Aqy aus dI auh cMdrI '' rIq '' ikhVI hY, ijs qoN ^wlsw jI nUM
Awpxy siqgurU leI bypRqIqw bxnw huMdw hY sI ? is`K ihMdU imiQhws dy, is~K Aqy guurU ieiqhws dy, mhW ividAwilAW qoN ifgrIAW
pRwpq krn qoN bxy ivdvwnw dIAW ikqwbW dy. Aqy fyrydwr sMqw dy ilKy gRMQ-pusqkW dy, Aqy sRI gurU gRMQ swihb jI dI pwvn bwxNI
dy bVI lgn nwl kIqy fUMGy ADYn qoN qs`lI ho geI, ik, ^wlsw pMQ '' nw mrXwdw vloN Aqy nw hI Awcrn vloN inAwrw irhw hY[
mhwrwjw rxjIq isMG jI nUM koiVAW dI szw suxwauxN vwly pMQ dy jQydwr nUM, ausy vyyly hI sucyq ho jwxw cwhIdw sI jd
lwhOr dy SwhI iklHy ivcly SIS-mihlW dy vyhVy ivc (mhwrwjw swihb dI kwm-iqRSnw ny) mUrqI pUjw leI mMdr bxvw ilAw sI[
pMQ dI Dwrimk pihrydwrI dy izMmyvwr jQydwrW dy pYrW hyToN DrqI ausy idn iKsk jWdI, jd ^wlsw jI dy rwj mihlW ivc Srwb,
A&Im dy dOr c`lx l`g pey sn- hwey ikqy " XQw rwjw qQw prjw '' vwlw Bwxw nw vrq jwey ?pr Sok, 1839 qoN inrMqr vrqdy
Aw rhy BwixAW qoN pMQ dy jQydwr swihb ny, aunHW hI bcnW dI muh`qqw nUM smJ ky Awpxy AMdr Aw cu`kI Gwt v`l iDAwn nw id`qw,
ijnHW bcnW bwry A~fIAW cu`k cu`k ky sMgqW ƒ inrMqr qs`lI krweI jw irhw hY ik, ieh (aupRokq ilKy " jb lg qoN......pRqIq-
q`k) bcn pMQ dy vwlI dSmyS ipqw jI dy Awpxy muKwribMd dy hI hn[ ^wlsw jI dI Leadership ny Apxy AMdr Aw
cukIAW kmzorIAW v~l iDAwn mwrn dy Su`B gxwN nUM Dwrn krnw sgoN AwpxI hyTI mMn ilAw, Aqy AwpxIAW hwrW dI izmyvwrI sdw
dUijAW dy isr mVHI r`KxI pMQk mrXwdw bxw id~qI ? Awpxy siqgurU gRMQ swihb jI dy &urmwnW v`l iDAwn dyx leI pMQk lIfr
kol smW hI nw irhw [ gurU bwxI-qukW BMn qoV ky gurU hukmW dI isAwsI vrqoN krn nUM Awpxw h`k mn ky, eys duKdweI doS nUM sgoN
'' gurmiq '' mMn bYTw[ gurU &urmwnW qoN imldI miq Anuswr, jIvn YFwl lYx dI loV pMQk qOr qy mukw id~qI[ (not-is~K rihq
mrXwdw dy KrVy iv`c mMqr pwTW dw ivDwn qW hY pr AjyhI isiKAW dw sMkyq q~k nhIN imldw ik, " gurbwxI Anuswr jIvn Fwl
lYxw hr iek guris~K dw Dwrimk &rz hY ") "-PrIdw jy qU Akil lqIPu kwly ilKu nw lyK ] AwpnVy igrIvwn mih isru nIvW
kir dyKu ]6] isK dI qW jMg hI mn nwl l`gI rihxI loVIdI sI[ ikqy myry mn ivc koeI' Awcrnk jW mwnsk, Gwt qW nhIN Aw
ibrwjI hoeI ? " vihgurU jI dI Pqih bulwaux qoN AsINN ikhVy Xu`D ivc vwihgurU jI dI ij`q mMgdy hW ? A`j q`k jQydwr jI ny
eyDr iDAwn dyx dI loV ikauN nhIN smJI ? kI pMQk lIfr siqgurW dy ies &urmwn vl kdy iDAwn mwr ky AMdr Aw vVIAW pMQ
Gwqk aUxqweIAW dI pCwx kr skxgy ? " so baurw jo Awpu n pCwnY ]{855} bVw AOKw hY ieh mMn lYxw ik-" nwnk
mUrKu eyku qU Avru Blw sYswru "] jy eyhI hwlq rhI qW moVw Kwxw qW dUr dI g`l hY, qyj-pRqwp ny sgo' idno idn dUr qoN dUr hI
quirAw jwxw hY[" ies qrHW dy ivcwrW ny idl idmwZ nUM Gyr ilAw[ mn dw cYn jWdw irhw[
pqw krnw ArMiBAw ik, ib`pRn kI rIq pMQ ivc iknHW GurinAW rwhIN Aw vVI hY ? Ajyhw auh vYrI kOx hY jo ACoply hI
pMQ dw Gwq krI jw irhw hY ? aus dy auh swDn ikhVy hn, ijnHW duAwrw auh pMQ nUM ib`pRn kI rIq dw DwrnI bxweI quirAw jw
irhw hY ? eysy sMbMD ivc, pRoPYsr drSn isMG jI jQydwr sRI Akwlq^q swihb nUM 1988 ivc ic`TI ilKI, iPr isMG swihb
igAwnI mohn isMG jI mu`K gRMQI sRI drbwr swihb nUM, BweI hirMdr isMG sk~qr S.G.P.C AMimRqsr swihb, pRo: mnjIq isMG
jI, mOjUdw kwrjkwrI jQydwr swihb, SRI Akwl qKq swihb dI syvw ivc, Aqy i&r iBMNfrW vwilAW dIAW dohW tkswlw nUM ic`TIAW

AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
102

ilKIAW[ pr iksy pRkwr dI syD dyx dI Kycl, iksy iDr ny vI nw kIqI[ AqIAMq pRySwn sW ik siqgurU nwnk swihb jI ny ies
nIc (s~jx) T~g dy isr qy Awpxw imhrW BirAw h`Q Aw itkwieAw " khu nwnk guir Koly kpwt ] mukqu Bey ibnsy BRm Qwwt ]
" gurU bwxI igAwn vloN kpwt KulH gey [ mn idRVqw PV bYTw [ ibpR Aqy aus dI rIq dI AslIAq nMgI krn dy nwl, pMQ nUM,
AnUpm siqgurU gRMQ swihb jI dw sunyhw pucw ky, sucyq krn dy XqnW ivc pusqk '' ib`pRn kI rIq qo' s`c dw mwrg
'' ilKxNI ArMBI[ 1995 qoN pwTkW dy h`QW ivc pu~j rhI aus pusqk dy pihly Cy Bwg Cp cu~ky hn[ A "
Awp jI dI suihrdqw Aqy ivdvqw duAwrw smwDwn gocry SikAW dw, Aqy inAWkwrI suxvweI dI mMg krdIAW,
guzwrSW, jodVIAW dw vyrvw:--
(1) iBMfrW vwly mhW purKW dI ilKI " gurmiq rihq mrXwdw " pusqk vI ib~pr vwd Aqy JUT-Brm dw somw ho id~sI [
aus ivcly gurmiq ivroDI Aqy JUTIAW g~lW dw vyrvw ilK ky 1992 qoN doN QweIN ho cu~ky iBMfrW vwilAW ƒ icTI
ilKx aupRMq, iPr Xwd p`qr ilKdw irhw[ jd iksy iDroN koeI au~qr nw AwieAw qW 1995 ivc auh ic`TI pusqk "
mwsu mwsu kir mUrK JgVy--dy 253 s&y qoN ArMB ho ky AMqly 336 s&y qy iBMfrW qoN muVI fwk-rsId dw Poto vI Cwp
id`qw[
(2) isMG swihb pRo: mnjIq isMG jI Aqy isMG swihb igAwnI kyvl isMG jI dI syvw ivc ilK cu~kw hW ik, kvI sohn jI
ikRq, igAwnI ieMdr isMG sMpwdk vloN--sRI gurU iblws pwqSwhI 6-gRMQ -1977 qoN bzwr ivc ivk irhw hY[ aus ivc
gurU hirgoibMd swihb jI smyq, aunHW dI snqwn Awpxy ipqw dI ibMd nw ho ky, vr duAwrw AQvw gurmMqr Gol ky pIx
nwl jnmy iliKAw hY[ ies gurmiq ivroDI duSkrm duAwrw sRI gurU gRMQ swihb jI dy- (1) jYsy mwq ipqw ibnu bwlu n
hoeI ] (pMnw 872) (2) mw kI rkqu ipqw ibMdu Dwrw ] mUriq sUriq kir Awpwrw ] (pMnw 1022) (3) mwq ipqw
sMhoig aupwey rkqu ibMdu imil ipMf kry ] (1013) (4) kq kI mweI bwpu kq kyrw ikdu Qwvhu hm Awey ](pMnw 156)
(5) imil mwq ipqw ipMf kmwieAw ] (pMnw 989} Awid, pwvn guurU SbdW dI KMfxw vwlw gMBIr JUT, (gurbwxI
qoN AigAwnI) guris~KW leI gurmiq bxwieAw jw irhw[ Awpxy pihly srUp smyN hI, jnyaU ƒ r~d kr ky aus rsm dI
KMfxw vwly gurbwxI Sbd ilKx vwly siqgurU Arjn swihb jI bwry iliKAw hY ik aunHW ny Awpxy swihbzwdy (gurU)
hirgoibMMd (swihb) dy gl ivc ibpR duAwrw jM\U puAwieAw sI[ gurU qyZ bhwdr swihb jI dI mhwn ShIdI ƒ Awqm
hiqAw dy rUp ivc drswieAw hoieAw hY[ ies gRMQ ivc gurU ieiqhws ƒ Ajyhy BulyKw-pwaU SbdwvlI ivc moV id~qw
hoieAw hY ik, sB kuJ purwxw (ivcly JUT imiQhws) dI hI puStI huMdI is~D ho rhI hY[
(3) nwnksr dI mrXwdw Anuswr ivDI vwlw suKmnI swihb--gutkw- " pMcm pwqSwhI q`k gurU swihbwn dy pwvn srIr
qy kohV hox dw gurmiq ivroDI Brm hI kyvl nhIN pw irhw, sgoN gutky dy 12 s&y dI ilKq, ik " kljug ! qyry rwj
ivc gurU nwnk dw pihrw hY[ d`s jwmy pRgt qy 74 jwmy sMq dy rUp ivc, swry jug ivc pihrw kwiem rKxw hY[ so
gurU nwnk pwqSwh dy hukm ivc AsIN ieh FMforw dy rhy hW " sRI gurU gRMNQ swihb jI ƒ gurU nwnwk swihb jI dI joiq
dy sdIvI mwlk hox dw mOjU aufw rhI hY[ gurmiq ivroDI hor keI BrmW dw BMfwr ieh gutkw sn 1979 qoN pMQ ƒ
bRwhmxI Brmjwl ivc Psw irhw hY[ imqI 1 jnvrI 1999 ƒ dws ny jQydwr sRI kysgV swihb pRo:mnjIq isMG jI
dI syvw ivc bynqI p`qr ByijAw, aunHW vloN kyvl eyhI sunyhw pu~jw ik auh ivcwr kr rhy hn[
(4) eISr isMG nwrw dI pusqk--ikRSn Bgvwn qy klZIDr-- gurmiq ivroDI hor keI kuJ dy nwl pusqk ieh vI kih
rhI hY, ik " ijhVw is`K sRI ikRSn jI ƒ vihgurU nw mMny auh gurU gRMQ sihb dw is~K hI nhIN[" mMinAW jwxw cwhIdw[
dws ny nwrw jI dI pusqk dy kuJ gMBIr gurmiq-ivroDI g~lW dw KMfn 1995 ivc Cp cu~kI, pusqk ib~pRn kI rIq qoN
scu dw mwrg " dy pihly Bwg ivc kIqw sI[ AjyhIAW gurmiq ivroDI Aqy gurbwxI dI hyTI vwlIAW pusqkW bwry cu~p
swDI r~KxI, pMQk-bdiksmq pRq`K ho id~sI qW dws ny pMQ dI kyMdrI jQydwrI vl bVy qrilAW BrIAW jodVIAW duAwrw sucyq
krn dw Xqn kIqw sI[ pusqk dUjI vwrI 1998 ivc Cp ky pwTkW dy h~QW ivc pu`j rhI hY pr gurmiq ivroDI pusqkW
ilKx vwilAW bwry koeI syD p`qr jwrI nw hoieAw] ^wlsw jI dw inAwrw-pn ^wqmy vl ƒ inrMqr cwly pweI quirAw jw
irhw hY]
q^q swihbwn
(5) sRI Akwl-q^q swihb jI dy pRgt hox dy sYNkVy swl ip`CoN cwr hor q^q swihbwn isrjy jwx dy kwrnW bwry dws kol
keI QwvW qoN pu`CW AweIAW qW dws ny imqI 21 jnvrI 1999 ƒ isMG swihb pRo: mnjIq isMG jI Aqy isMG swihb

AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
103

kyvl isMG jI dI syvw ivc icTIAW ilKIAW[ pr aunHW vloN eyhI pqw AieAw ik auh ivcwr kr rhy hn[ pRo&Ysr
mnjIq isMG jI dI syvw ivc ilKI ic~TI bhuqI ivsQwr vwlI hY ies leI kyvl ausy ic~TI dw auqwrw Awp jI dI
syvw ivc vI ByijAw hY[ qusIN koeI Ak`t jvwb ilK Byjx dI ikrpw kr idau, qW auT rhy sMky nivrq ho jwx ?
6- hukmnwmw ?
BweI gurdws jI swKI Brdy hn-suxI pukwir dwqwr pRBu gurU nwnk jg mwih pTwieAw[(1-23) duiKAry jgq dI pukwr sux ky
pRBU ny sMswr dI kilAwx leI, siqgurU nwnk swihb jgq ivc ByijAw[isRStI dy mwlk, cMgy mMdy srb`q dy pwlk, isrjxhwr ny
sMswrIAW ƒ suKI jIvn jugiq dyx leI gurU nwnk swihb jI ƒ Awpxw nwieb, Awpxw numwieMdw Awpxw Viceroy Qwp ky AwpxI
Apwr pwqSwhI, ies jgq ivc ByijAw[ siqgurW ny--sUky hry kIey iKn mwhy ] AMimRq idRsit sMic jIvwey ] 1 ] {191} murdw
rUhW blvwn bxnIAW ArMB ho geIAW["mwirAw iskw jgiqR ivic nwnk inrml pMQ clwieAw "(Bw:gu: vw 1 pauVI 45) sMq sUrimAW
dI vDdI igxqI doKIAW ƒ nw BweI[ muZl smrwt jhWgIr dy kMn Bry gey[ A`g qy pwxI dy iBAwnk qsIhy dy ky, pMcm gurUnwnk,
siqgurU Arjn jI ƒ ShId kr id`qw[ lokW ivc hwhwkwr mc geI[ nv jnmy inrml pMQ ivc muZlSwhI dw BY PYl igAw[
sUrmw bx rhy mnu~K dw mnobl sgoN dUxw cOxw krn leI, AkwlI hkUmq dy numwieMdy siqgurU jI ny Awpxw CyvW rUp vtwauNidAW
swr hI pIrI dy nwl mIrI dI ikrpwn pihn leI[ Akwl-purK jI dy AibnwSI rwj dw SwhI-q^q (id~lI dy swhI q^q " nwloN
vI) au~cw isrj ilAw[ Swhwnw puSwkw, dYvI brkqW vwly sIs qy suMdr klZI, keI sUrjW ƒ mwq pw rhy drSn dIdwirAW vwly
siqgurW ny, AkwlpurK dI pwqSwhI (-" kwiemu dwiemu sdw pwqSwhI ] dom n som eyk so AwhI ") ivc, gurU nwnk-guirAweI-
rUp s~cI isrkwr dw drbwr vI AjyhI Swhwnw if~T vwlw bxwieAw ik, murdw ho rhy mnu~K dw Awcrn, bhwdrI, infrqw,
inrvYrqw ijhy Su~B guxw dw BMfwr bxnw ArMB ho igAw[(pwqSwhI Akwl dI hY pr " q^q " guir prmyS dI AweI dw hY)
AibnwSI r`b At`l rwj dy sdIvI vwrs, siqgurU nwnk swihb dI joiq-jugq vI, iPr-" srb-kwlI AQvw srb-QwnI srIr
vwlI ho geI[" igRMQ irdw gur ko ieh jwnhu auqm hY siB kwl rhY hY "[ jd siqgurW dy pMjBUqk srIr smy iksy ny sRI Akwl
q^q swihb qoN koeI &urmwn jwrI krn dI ivcwr vI mn ivc nhIN sI Awaux id`qI, qW ies pwvn q^q swihb dw vwrs A~j vI
Awpxy pMQ ivc ivAwpk hY[ srb`q ^wlsw jI ies pwvn " q^q swihb" qy gurmqy qW soD skdy hn, pr q^q dI SwhI mohr
vwlw hukmnwmw jwrI krn dy AiDkwrI kyvl Aqy kyvl siqgurU jI hI hn[
gurbwxI dI jW gurmiq dI Av~igAw koeI nw kry, ies pRqI sucyq rihxw sRI Akwl q^q swihb dy jQydwr swihb jI dw pRmuK
&rz hoxw pMQk loV bxI AweI hY[ loV pvy qW gurU-bwxI dy ijMnHW pwvn SbdW dI Av~igAw kIqI geI hovy aunHW dy hvwly nwl,
isMG swihb jI vloN iliKAw p~qr, siqgurU jI dw in~jI hukmnwmw hox ivc kdy nw iksy ƒ ikMqU hovygw Aqy nw hI koeI vwd-
ivvwd KVw ho skdw hY[ JgVy, ql^IAW qy bycYnI kyvl hMkwr gRsI mnmiq hI KVy krdI hY[ ikauNik-(a) mnmiq haulI, boly
bolu ]{151} (A) haumY kriqAw nh suKu hoie ] mn miq JUTI scw soie] {222} (e) mn kI miq mqwglu mqw ] jo ikCu bolIAY
sBu Kqo Kqw ] {351} (s) mn kI miq iqAwghu hir jn eyhw bwq kTYnI ] Anidnu hir hir nwmu iDAwvhu gur siqgur kI
miq lYnI ] {800} (h) mn kI miq iqAwgIAY sxNIAY aupdysu ] 1 ]{814}-pr gurmiq ipAwr Aqy ibbykqw dw somw hY-(a)
gurmiq gurmiq gurmiq iDAwvih hir gil imil myil imlwvYgo ] 5 ]{1311} (A) mnmuK mnu qnu AMDu hY iqs nau Tauru n
Twau ] bhu jonI Baudw iPrY ijau suM\Y Gir kwauN ] gurmqI Git cwnxw sbid imlY hir nwau ]{30} (e) gurmiq Koij lhhu Gru
Apnw bhuiV n grB mJwrw hy ] 4 ]{1030} (s) gurmiq Cofih auJiV jweI ] mnmuiK rwmu n jpY AvweI ] pic pic bUfih
kUVu kmwvih kUiV kwlu bYrweI hy ] 15 ]{1024} (h) ibKu sy AMimRq Bey gurmiq buiD pweI ] Akhu prml Bey AMqir vwsnw
vsweI ]5]{565} gurU SbdW dy hvwly nwl iliKAw hukmnwmw, q^q-cvr dy sdIvI vwlI, AkwlpurK dy numwieMdy, sRI gurU gRMQ
swihb dw &urmwn hY AQvw gurmiq hY, pr gurU bwxI dI Et qoN ibnw hr ilKq, hr g`l, mnmiq hY[
Apwr Gwlxw Aqy AduqI kurbwnIAW duAwrw sMswr ƒ pRwpq hoieAw siqgurU nwnk pwqSwh jI dw igAwn vYrIAW dy
h`ilAW qoN bcwaux dI jy, s~cy idloN locnw hY, qW suihrdqw nwl p`kI qrHW jwx leIey ik, gurU SbdW dy ADwr qoN ibnW hr AwdyS
mn-miq, AQvw (mnmuKqw gRsI) haumY hY jo srb ivkwrW dI jnm dwqI hY[ hMkwr gRsy AQvw mn mqI hukmnwimAW qoN pMQ ivc
DVy bMdI aupcdI Aqy prPu`lq huMdI hY[ gurU gRMQ swihb jI dI ivcolgI hI, pMQ ivcly DVybMdI smwpq krn jog hY[ ^sm-siqurU
ƒ C`f bihxw KUh-Kwqy ivc Cwl mwrn qu`l hY, " Ksmu Coif dUjY lgy fuby sy vxjwirAw "[
(7) lMmI Aqy krVI Gwlxw duAwrw kIqI Koj qoN dws dI bu`DI ny inscw kr ilAw ik, sRI dsm gRMQ swihb dIAW (kuJ)
bwxIAW, sRI gurU nwnk swihb jI sdIvI joiq dI sdIvI ivAwpkqw dy Atu`t ivSvwS qoN, jo brkqw ^wlsw jI ƒ prwpq sn aunHW
qoN, pMQ ƒ vWijAw krky, kyvl Akwl dy pujwrI guris`KW dy mn ivc, Anykqw dI pUjw dI rucI pYdw krky, bVI s&lqw nwl
(^wlsw pMQ ƒ) ib~pR vwd dI JolI ivc pweI jw rhIAW hn[
AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
104

pr nwl hI mn ƒ ies BY ny Aw dbwieAw ik, sRI dsm gRMQ jI dIAW KunwmIAW vl iDAwn idvwaux vwly hr suihrd
Aqy pMQ dy s~cy ihqySI nUM qW, sdw hI K~jl ^uAwr kIqw jWdw irhw hY ? iPr, mYN kox hW sc swhmixauN JUT dI eyfI siqkwrq "
pwil ' lWBy krn dI dlyrI krn vwlw ? AMdroN zordwr ngwrw KVikAw-"inrBau sMig qumwrY bsqy, iehu frnu khw qy AwieAw "
s~c dw sunyhw dyx vwilAW sdw hI mOq dy mUMh ivc suitAw jWdw irhw hY[pr scu dy pYr kdy nhIN iQVky[ sRI guurU gRMQ sihb jI dI
Cqr CW hyT sRI bic`qr nwtk bwry gurmiq ivcwrW ilK ky 1 meI 1997 ƒ ig: surjIq isMG jI sk~qr SGPC dI rwhIN, sRI
Akwl q^q dy jQydwr swihb jI dI syvw ivc Byj ky gurmiq syDW dI b^SS leI jodVI ilK ByjI[ pMQ dI isrmor Dwrimk
jQydwrI dy swry mhlW dy dr KVkwey pr ikqoN vI gurmiq syDW dI iBiKAw nw peI[ 9 jnvrI 1999 AMqm ic`TI aus smy sRI
Akwl q^q swihb dy isMG swihb, BweI rxjIq isMG jI dI syvw ivc jo bynqI p~qr ByijAw sI, aus dw auqwrw ies bynqI p`qr
dy nwl n~QI hY[ iksy pwisauN jd koeI au~qr nw AwieAw qW KrVy CpweI leI Byj id~qy[
CpI hoeI pusqk Release krn qoN pihlW " sRI Akwl shwie suswietI Rgt AMimRqsr rwhIN, ib`pRn kI rIq qoN
s`c dw mwrg (Bwg dsvW) bic`qR nwtk gurbwxI dI ksv`tI qy " Awp jI dI Bytw kIqI geI hY[ dws ny hr ivSy ƒ gurmiq dI
ksv~tI qy prKx smy G`to G`t pMj gurU &urmwn ilKy hn[ Awp jI dI hzUrI ivc bynqI hY ik, koeI gurmiq ivroDI g~l ilKI
geI hovy qW dws vWg hI, gurU SbdW dI CW hyT ilK ByijAw AwdyS, siqgurU jI dw in~jI &urmwn mMn ky pwlxw kIqI jwvygI[
pr jy sRI dms gRMQ swihb jI ƒ sRI gurU gRMQ swihb jI dI kcYhrI ivc lY jwx qoN, ibnw iksy gurmiq dlIlI dy hI
roikAW jwxw hY, qW, hyT ilKy SMky nivrq krny inAW dI mMg hY--
(a) gurU pMQ vloN jwrI is`K rihq mrXwdw dy gurduAwry isrlyK dy (h) Bwg ivc sRI gurU gRMQ swihb jI ƒ hI srb sRySt iliKAW
hox dw ArQ kI hY ?
(A) jy AsW sRI gurU gRMQ swihb jI dy hukmW dI pwlxw krn dy QW aunHW dI isiKAw dI KMfxw vwly gRMQ dI bwxI dw pUjw
pwT Aqy siqkwr sgoN siqgurU nwnk swihb dI joiq jugiq dy sdIvI mwlk, sRI gurU gRMQ swihb jI nwloN vI vDw lYxw (KMfy bwty dw
AMimRq iqAwr krn smy dI bwxIAW ivc 2 / 3 dw Anupwq) sI qW, aunHW dI guirAweI kI, iek frwmw hI hY jI ?
(e) sRI gurU gRMQ swihb jI dw hukm-joiq Ehw jugiq swie sih kwieAw Pyr pltIAY--Aqy vwr 26 dI pauVI 31 ivc BweI gurdws jI dw
kQn-(dunIAwvw pwiqswhu.........dwid ielwhI ] 31 ) kI, sB kuJ ArQ hIn ? kI, gurmiq ivroDI pusqkW ilKx dI Ku~lH hY?
(s) iPr, pMQ dw ieh hokw-" jb lg ^wlsw rhY inAwrw [ qb lg qyj dIE mYN swrw ] jb ieh ghY ib`pRn kI rIq [ mY nw kroN ien kI prqIq
] kI, ienswnIAq nwl iek DRoh hI ho irhw hY ?
(h) BwvyN 300 swlW ip`CoN hI shI, pr jd ieh pqw l~g jwvy ik swfw byVw bMny ies krky nhIN l~g irhw ikauNik iksy vYrI ny r`sy
pw ky ies ƒ ipCly iknwry vl ƒ DUxw SurU kIqw hoieAw hY, qW kI, aunHW r~isAW ƒ vF ky vgwh mwrn nwloN mMJDwr ivc fu~b
mrnw hI isAwxp hY jI ?
do, mhIny q~k Awp jI vloN vI aupRoikq sMikAW bwry krm vwr syD p~qr nw AwieAw qW smiJAW jwvygw ik, Awp jI
dws dy ilKy nwl sihmq ho[
Alp bu~DI AigAwnI dwsry koloN hoeIAW Bu~lW vl nw jWdy hoey, gurmiq syDW b^SS krn dI ikrpwlqw krnI jI[
gurmiq Anuswr jIvn jIaUN rhy gurmuiK ipAwirAW dI crn-DuV- dwsrw
gurb^S isMG
Address:-
11442-86/A Avenue Delta BC V4C-2Y8 C A N A D A
Tel--(604) 502-8053
Annexture:--
(1) 4 si&AW dyy ies bynqI p`qr dy nwl imqI 9 jnvrI 1999 ƒ aus smyN dy isMG swihb BweI rxjIq isMG dI syvw ivc
ByjI 51vyN s&y vwlI ic~TI --1 vrkw
(2) 21 jnvrI 1999 ƒ isMG swihb pRo: mnjIq isMG jI dI syvw ivc ByjI, 56 qoN 63 s&y q`k--4 vrky[ kul 11 s&y-= 6 vrky [

< siqgur pRswid ]


nw mY kulu nw soBwvMq ] ikAw jwnw ikau BwnI kMq ]

AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
105

moih AnwQ grIb inmwnI ] kMq pkir hm kInI rwnI ]3]{394}


November- 10- 1999.
gurmuiK ipAwry, isMG swihb kyvl isMG jIE !
vwihgurU jI kw ^wlsw [ vwihgurU jI kI &qih ]
kyNdrI jQydwrI dI syvw ivc pihlI ic`TI 1988 ivc {aus smy sRI Akwl q`^q swihb dy mwlk ( A`j k`lN syvwdwr qW
Swied hI kdy koeI AwieAw hovy ?) bxy pRo:drSn isMG jI dI syvw ivc} ilKI sI[ aupRMq quhwƒ ilKy jodVI p~qrW qoN pihlW

ilKIAW ic`TIAW dI A`frI pusqk Cpvwaux dw mn bx irhw hY[ iksy iDroN mwVw motw huMgwrw q`k kdy nhIN
sI pu`jw[ ijs pMQ dy gurU dI AwpxI mihmw iksy AsQwn qy inrBr bxw idqI geI hovy aus gurU dy pMQ dw
gorv vI kyvl jQydwrW dI zbwn qk hI suMgV cu`kw hoxw kudrqI g`l hY[ iksy suihrd pMQ drdI dI iksy
pu~C dw huMgwrw qk vI nw BrnW ?
XkIn p`kw huMdw jw irhw sI ik Awm is~K dw kI ksUr, jd " dwvw AgnI ny jQydwrI dw swrw bwg
hI swV ky suAwh kr id`qw hoieAw hY[ pr Acncyq prsoN Pon qy jd kwkw ieMdrbIr isMG ny Awp jI vloN
pu`jI ic`TI dw izkr kIqw qW ihrdw ^uSI nwl Br igAw[ " kRoVw dI lwtrI inkl Awaux vwlI ^br suxwaux
vwly bytw jIE ! quhwfy krmw vwly mUMh ivc iGau KMf ! auh Anmol suZwq Fax rhI huxy Byj idau "N- pMcm
gurU nwnk swihb jI dy &rumwn--
moh mln nId qy CutkI kaunu AnugRhu BieE rI ] mhw mohnI quDu n ivAwpY qyrw Awlsu khw gieE rI ]1]rhwau]
kwmu k®oDu AhMkwru gwKro sMjim kaun CuitE rI ] suir nr dyv Asur qRY gunIAw sglo Bvnu luitE rI ]1] dwvw
Agin bhuqu iqRx jwly koeI hirAw bUtu rihE rI] AYso smrQu vrin n swkau qw kI aupmw jwq n kihE rI ]2]
kwjr koT mih BeI n kwrI inrml brnu binE rI ] mhw mMqRü gur ihrdY bisE Acrj nwmu suinE rI ]3] kir
ikrpw pRB ndir Avlokn ApunY crix lgweI ] pRym Bgiq nwnk suKu pwieAw swDU sMig smweI ]4]12]51] "
dI mh`qqw dI TIk TIk smJ Aw geI[ gor iknwry pu`jy ies inmwxy buFVy dw hOslw icTIAW duAwrw vDw rhy gurmuiK ipAwry,
siqgurW dy lwfly spu`qr myry suihrd s`jx isMG swihb igAwnI kyvl isMG jIE ! vwihgurU Awp jI ƒ bl b^SS krn ik qusI
pMQ dw muKVw muV EvyN dw hI nUrwnI bxw sko, ijs qy kdy dsm siqgurU nwnk jI dIAW ^uSIAW inCwvr hoeIAW sn[
2- dws dy h`QoN ilKvweIAW A~Ty pusqkW jy vwikAw hI Awp jI dI prK ivc purIAW hn qW ienW dy vwlI bxo[ A~T
pusqkW Cp cukIAW hn Aqy pMjW dy KrVy lg-pg iqAwr hn[ idno idn vD rhI mMg nwl mwieAw dI bwrS ivc inrMqr vwDw
hUdw rihx dI Aws hY[ Ajyhw pRbMD kr idau ik, ieh swrI mwieAw is`K jgq nUM siqguurU jI dy Asl isDWq nwl joVn dy kMm
Awvy [ kwkw ieMdrbIr isMG vI kYnyfw Aw irhw hY[ igR&qwrI dy froN dws dyS nhIN prq skdw [ jy cwhogy qW dws smJw dyvygw ik
pMjwb srkwr ny dws dy vwrMt iks doS ivc k`Fy hoey hn[ gurmuK ipAwry jsivMdr isMG jI AYfvokyt nwl vI ivcwr hoeI sI[ jW
ies suswietI dy srpr`sq qusIN Awp bx jwau jW Xqn krky pusqkW SomxI kmytI ƒ lYx leI trwzI kro[ ies bwry in`jI iDAwn
dy ky dws ƒ DnvwdI bxwau[ Bwvy, jQydwrI vI ieqihws dw ih`sw bxdI hY pr, gur aupdyS ƒ A`gy qoN A`gy clwaux dI syvw krn
vwly leI siqgurU jI dw &urmwn AnoKIAW brkqw prdwn krdw hY-
gurU isKu isKu gurU hY eyko gur aupdysu clwey ]
rwm nwm mMqu ihrdY dyvY nwnk imlxu suBwey ]8]2]9] {444}
dws ny qW iliKAw hI hY DMnqw jog auh hn jo lokW q`k pucw rhy hn[
3- keI qrHW dw duK suK Awp jI nwl sWJw krnw hY[ dws ny swrIAW ic~TIAW qy Awpxw Mailing Address
iliKAw huMdw hY ikrpw sihq ic~TI is`DI dws dy pqy qy hI ByijAw kro[XkIn bxw lvo ik ieh dwsrw Awp jI dy hr suJw dI
idloN kdr krdw rhygw Aqy CpvwieAW jwx vwlI pusqk dw KrVw Awp jI dI prvngI leI pihlW quhwfy kol pijAw krygw[
4- Awp jI dI syvw ivc Byjy lyKW dw vyrvw:- (1) dws dI quC bu`DI ny pMQk rihq mrXwdw dy KrVy ƒ bRwhmxI soc dI
aupj iks kwrn mMn ilAw ? aus bwry dws ny gurmiq ivcwrW ilK ky 1997 ivc SRomxI kmytI dy d&qr ByjxIAW ArMB kIqIAW

AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
106

pr koeI au`G su`G nhIN[ aus ic~TI-rUp lyK dw auqwrw (2) q^q swihbwn Aqy ' hukmnwimAW ' bwry " Sbd gurU-bwxI dw
inrxwau ". (3) " sRRI gurU gRMQ swihb jI dI ksv~tI qy sRI dsm gRMQ jI A~frI pusqk ilKx dI loV dw ipCokV ] " ienHW
iqMn lyKW ivcoN Ajy CpweI leI koeI nhIN ByijAw[ smw imlx qy vwc lYxy[
" gurmuK sau kir dosqI siqgur sau lwie icqu ] " Awp jI nwl sWJ gurmuiK spu`qr dy rUp vwlI loVdw hW[ so ieh
kdy S`k vI nw krnw ik Agy qoN quhwfI mrzI ibnw koeI gl iksy dUjy kol puj sky[ hr ivSy bwry Awp jI Awpxy ivcwr KulH ky
ilKdy irhw kro[ dws AqIAMq ^uS hox dy nw idloN Awp jI dw irxI rhygw jI[ loV Anuswr loVIdI soD dws vI iLK ByijAw
krygw[
5- rb kry Zlq hovy, cMgy Bly ivdvwn is~K duArw PylweI ^br ik, aus kol Awp jI dw auh Poto hY ijs ivc qusIN hzUr
sihb ivKy SRI dsmgRMQ dy AKMfpwT smy nwrIAl qoV rhy ho[ quhwfy ijhw suihrd Aqy SISy vrgy sw& mn vwlw gurmuK gurmiq
ivroDI krm ? dws leI mMnxw AOKw bx igAw hY[ ikrpw krky ies BUMfI ^br bwry dws dy mn dw boJ htw dyx dI imhr krnI
jI[ isMG swihb pRo&Ysr mnjIq isMG nwl vI is`Dw sMprk bnwauxw cwhuMdw hW[ pr auh Swied ijMnW icr q^q qy hn dws dI k
krIey[ dws dy ilKy dw kI mul jy pusqkW skUlW kwljW ivc nw pu`jx[ nOjvwn pIVHI ƒ iqAwr krn dI loV hY ikauNik swrw hI
FWcw gurmiq Anuswr kr dyxw zrUrI hY[ bVw qkVw sMGrS krnw pYxw hY[ ijs pMQk mrXwdw dI qusIN s&wrS krdy ho aus bwry
dws dy ivcwr pVH ky gurUbwxI Anuswr TIk inrxw ilK byjxw krnw jI, dws pwbMd rhygw[ Awm lokW dI kichrI ivc jwx qoN
pihlW qusI bVy iDAn nwl pVH ky soDW krn dI loV hY[ hoeIAW Bu`lW dI iKmw swfy swirAW vloN Awp jI ƒ sihq
prvwr vwihgurU jI kw ^wlsw vwihgurU jI kI &qih ] prvwn hovy[
gurmiq-jIvxI jIaUN rhy gurmuKW dy crxW dI DUV- dwsrw gurb^S isMG
Mailing Address--11442-86/6 AvenueDelta- BC V4C-2Y8CANADA
Buj bl bIr bRhm suK swgr grq prq gih lyhu AMgurIAw ]1] rhwau ]
sRvin n suriq nYn suMdr nhI Awrq duAwir tq ipMgurIAw ]1] dInw nwQ
AnwQ kruxw mY swjn mIq ipqw mhqrIAw ] crn kvl ihrdY gih nwnk
BY swgr sMq pwir auqrIAw ]2]2]115]

< siqgur pRswid ]


prm snmwn jog isMG swihb igAwnI kyvl isMG jIE ! Jan 17,
2000
vwihgurU jI kw ^wlsw [ vwihgurU jI kI &qih ]
1- Awp jI vloN A`gV ip`CV do pu`qr Awaux qy, imqI November- 10- 1999 ƒ ilKy p`qr, ivc dws
dy ihrdy dI s`cI pukwr-" gurmuK sau kir dosqI siqgur sau lwie icqu ]" dws scy gurmuK nwl myl krwaux vwlI
guurU-b^SS mMn bYTw sI Aqy quhwfy vloN Ajyhy auqr dI aufIk ivc sW jo dws pRqI quhwfy s`cy Brosy dw sUck huMdw[
pr, koeI vI auqr nw AieAw qy spoks mYn ivc Cpy Awp jI dy ibAwn bwry Pon Awauxy SurU ho gey[ dws ny piVAw
nhIN sI so kI kih skdw sI[ ic~TI ivc kI ? qy ibAwn ivc rMg hor hI ? quhwfy nwl in`jI p`Dr dI nyVqw bxwaux
leI, dws auh supnw, Swied -" zwq dI kohV ikrlI, CqIrW ƒ j`Py "- vwlI gl sI[ " ikQy pMQ ivc sqkwry hoey
isMG swihb jI, qy ikQy dws ijhw ZrIbVw kIr ? ic`TIAW ivc ' siqkwr jog bzrgo' 'bwpU jI' ilKx vwly isMG
swihb ig: kyvl isMG jI vI ASl isAwsI iKfwrI hI hn ? pRySwnI dw Gyrw BIVw huMdw igAw[ spoks mYn ivc quhwfw
ibAwn Awp vI pVH ilAw[ mn bxw irhw sW ik, jbwnI Brm dUr kr lvW[ Awp jI nwl Pon qy sMprk bxwuax dw
pUrw (pr insPl) it`l lwieAw[
2- duic`qI ivc sW ik, isAwsI sUJ-bUJ vwly, bVy nyVU s`jx dw Pon AwieAw[ aus ny d`isAw, ik auh do mhIny
pMjwb ivc rihx aupRMq k`lH hI muiVAw hY[ dyS dw hwl pu`Cx qy " bYf nIaUz ' ieh suxweI ik, is`KW dI lg swrI

AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
107

lIfriSp AQvw swrI jQydwrI, bRwmxI srkwr dy h`QIN ivk cu`kI hY[ bVI icMqwqur sur ivc dws ƒ sucyq kridAW
AwiKAw- 'quhwfI vfmu`lI syvw sB qoN v`D jQydwrW ƒ duKI kr rhI hY[ jy kdy quhwfI jwn qy mwrU vwr hoieAw qW Xwd
r`Ko ik. auh aunHW jQydwrW ny hI krvwauxw hY[ qusIN aunHW leI 'spu dy mUMh ivc kohV ikrlI' vwlI sm`isAw bxdy jw
rhy ho[ is`KI dI cVHdI klw vyKx vwlw swrw is`K jgq inrsMdyh quhwfI lMmI aumr leI ihrdy qoN ArdwsW krdw hY,
pr ijnHW dI iksy gl qy kdy iksy ny ikMqU nhIN sI kIqw, quhwfIAW ic~TIAW qoN vfy pRySwn hn[
3- "ienHW g`lW qy zrw vI Brosw krnw dws leI AsMBv sI[ mOq dw &Yslw isrjxhwr dy v`s ivc hY[ jy dws dI
izMdgI dw AMq iksy mnu`K dy hQoN iliKAw jw cu`kw hY, qW koeI rok nhIN skdw[ pr jy siqgurU jI ny dws qoN Ajy hor
syvw lYxI hY qW, koeI ^qrw sMBv nhIN hY[" iPr vI aus suihrd guris~K ny zor pwieAw ik, koeI AjyhI ilKq bxw
r`KxI cwhIdI hY, ik, jy koeI Bxw vrq hI jwvy, qW, pulIs leI jQydwrW qoN vI pu`C igC kr lYxI soKI bx jwvy[ ikqy,
ieh nw hovy ik, ieh pwsw k`CW vjwauNdw rhy qy puls iD|wxy lokW ƒ pRySwn krdI rhy[ pr, iksy Tos sbUq qo ibnW mYN
ikvyN XkIn krW ik, quhwfIAW g`lW ivc koeI gMBIr scweI lukI bYTI hY ?
4- Agly hI idn (imqI 11 jnvrI, 00) aucycy qOr qy aus suihrd guris~K ny, iek bIbI jI dy h`QIN jo ilKq
dws kol ByjI, aus qoN zrw S`k nhIN rihMdw ik, (quhwfy smyq 1998 vwlI) srb-au`c jQydwr swihbwn, pMQ ƒ
bRwhmxI rMg ivc rMg dyx leI bcn b`D ho cu`ky hn[ pr, aus sB kuJ dw dws nwl koeI joV nhIN sI bxdw[ aus ivc
dws leI ^qrw ik`Qy luikAw hoieAw hY ? iPr jd dUjy SihroN vI, vYsI hI icqwvxI pRwpq hoeI qW sucyq rihxw cMgI
g`l ho id`sI[ dws dy mMn ivc SMkw pYdw hoieAw ik, qusIN dws nwl is`Dw sMprk bxwaux ivc kwx ikauN mMndy ho ? pr
Swied swrw kuJ Brm hI hovy ? keI vwrI A~KIN vyKI qy kMnI suxI g`l vI JUT huMdI hY[ so dws ny swrI g`l Awp jI
nwl sWJI kr lYxI TIk smJI hY[ jy qusIN suihdqw nwl cwihAw qW aus ilKq bwry,dws ny jo ilKxw ArMB kIqw
hoieAw hY, ieMtr nYt qy pwaux qoN pihlW, dws, Awp jI dI syvw ivc Byj skdw hY[
AMq ivc do g`lW:-
5- pwvn gurU bwxI dy hvwilAW nwl dws, is~D kr irhw hY, ik spoks mYn ivcly quhwfy ibAwn ivclw ikMqU
pRMqU kyvl inMidAw hI hY[ 'nwnk' nwm ilKx dI g`l, isrlyK vwlI pUrI bwxI pRqI hY, iksy pauVI jw Sbd dI g`l
nhIN hY[ bwbw suMdr jI, sqw blvMf, B`tW smyq BgqW dI bwxI siqgurW dI mnzUrI pRwpq kr cu`kI hY[ gurU nwnk
swihb jI dI joiq dy vwrs leI joiq dy nwl jugiq vI lwzmI hY- b-hvwlw- BweI gurdws, vwr 26 pauVI 31[
Interview Cwpx qy dws ƒ vI ros sI[ pwvn guurU bwxI dI igAwn-CW qoN ibnW dws dI hsqI hI kI hY ik, koeI
inrxw suxw skW[ pr s: joigMdr isMG huxw dws dw auh ibAwn jo j: rxjIq isMG jI dIAW bVHkW dy smy iliKAw sI,
quhwfy ibAwn dy mgoN CwipAw ? BulW dI iKmW[ gurmiq Anuswr jIvn jI rhy gurmuKW dI crnDUV-- dwsrw
gurb^S isMG
< siqgur pRswid ]
gur qy muhu Pyry jy koeI gur kw kihAw n iciq DrY ]
kir Awcwr bhu sMpau sMcY jo ikCu krY su nrik prY ]4]
Sept:17 2000.
gurmuiK ipAwry, isMG swihb igAwnI kyvl isMG jIE !
vwihgurU jI kw ^wlsw vwihgurU jI kI &qih [
Awp jI ny aus idn dws ƒ 4 idn hor kuJ nw ilkx leI kih jy bcn kIqw sI ik 4 idnw auporMq Awp zrUr dws
nwl sMprk pYdw krogy jy, pusqk vwps lYx vwlI g`l iksy ny nw mMnI qW qusI ibAn dy idaugy ik quhwfy ds^q DoKy
nwl krwey sn[ jy Awp jI dI QW Dwrimk hY qW s`cy guris`K dy 'bcn' bwry iksy muslmwn kvI dw Brosy dI gl pVH
lvo:- igre ju Asm" nIce, JmIn PulTI plT j;Xe .
kmr1 ApNI jg;h zoxe y; <urSId2 BI hLT j;Xe . 1=cMd . 2=sUrj .
smuMdr hstI lekr <ud, kUJ; me ismLT j;Xe .
Flk iph FOje aMjmn <ud iBx ke Aps me kLT j;Xe . Flk=Asm;n . aMjmn=ist;re, nzLtr .
AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
108

mlk bdle, mulk bdle, JmIno Asm" bdle . mlk=h;km, r;j; . mulk=deS .
mgr mumkn nhI', iksI isLK kI Jb" bdle .
siqgurW dw bcn qusIN BulY hoey nhIN ho--"bcnu kry qY iKsik jwie boly sBu kcw ] AMdrhu QoQw kUiVAwru kUVI sB
Kcw ] hux Awp jI dy koloN s: AmrjIq isMG dy qIsry lyK ny mjbUr kIqw qW dws ƒ ilKxw ipAw[ pwTkW q`k pu`jx
qy kI hux swirAW dI nyk nwmI hoxI hY jI ? Ajy vI dws ny is`DI AmrjI isMG swihb ƒ hI ic`TI ilKI hY [ AglI
krvweI auh jwxy [qusW Awpxw hwx lwB vyKxw hY dws ny siqgurU jI nwl kIqw Awpxw bcn inBxw hY, BwvyN sIs l`g
jwvy[ Bu`lW dI iKmw -- gurmiq Anuswr jIvn jIaUN rhy gurmuKW dI crn DUV--
dwsrw gurb^S isMG
kbIr AYsI hoie prI mn ko Bwvqu kInu ]
mrny qy ikAw frpnw jb hwiQ isDaurw lIn ]71]

< siqgur pRswid ]


kwieAw ngir bsq hir suAwmI hir inrBau inrvYru inrMkwrw ]
hir inkit bsq kCu ndir n AwvY hir lwDw gur vIcwrw ] 1 ]
gurmuiK ipAwry, isMG swihb igAwnI kyvl isMG jIE ! jnvrI 31 2001
vwihgurU jI kw ^wlsw vwihgurU jI kI &qih [
Bwvy qusW dwS nwl sMprk r`Kx vwlw bcn inBwauxw TIk nw smiJAw[ pr dws ny quhwfy pRqI idloN nyVqw bxw leI
Aqy hux- “guriblws pwqSwhI 6, sRI gurU gRMQ swihb jI dI ksv`tI qy” Cpx leI iqAwr pusqk ƒ pVHn vwly quhwfy
leI hmdrdI Aqy ipAwr dI Bwvxw hI bxwieAw krngy nhIN qW jo kuJ iliKAw jw irhw hY Aqy ijnW kiQq gurU-
swKIAW ƒ qusIN gurU ieiqhws kihMdy Aw rhu ho aunHW dI AslIXq kI ilKI jw rhI gwQw vcoN (iqAwr hoey KrVy ivcoN,
vMngI mwqr NByjIAW kyvl iek dy khwxIAW.pVHn dI Kycl J`l lYxw jI )
swrI jQydwrI vl JwqI mwrIey qW qusI hI, surjIq nzr AwauNdy ho[ vydWqI swihb bwry jo kuJ qusW ikhw sI auh
ausqiq ho inbVI[ aunHW dI syvw ivc ijhVw (Swied AMqm) bynqI p`qr ByijAw hY aus nwl n`QI sB-kuJ dw auqwrw
isMG swihb pRo: mnjIq isMG jI dI syvw ivc Byj id`qw sI, kyvl jwxkwrI ih`q quhwfI syvw ivc vI auh ic`TI Byj
irhw hW[ dws ny keI vwrI Xqn kIqw pr quhwfy nwl sMprk nw bx sikAw[
gurUbwxI pRqI jwxkwrI bwry Awpxy au~qy qw quhwnUM Swied rwm purqlvwVy ijhW AigAwnIAW vrgw Brosw vI nhIN irhw
hoieAw ? imlI sUcnw Anuswr qusW AwpxI mrzI nwl cuxy “prm-igAnIAW” qoN pVqwl krvw leI hY, jy kdy gurmiq
ivroDI koeI Tos sbUuq iml igAw huMdw qW dws ivru`D rjvW BMfI prcwr krn ivc qusW vI ip`Cy nhI sI rihxw[ pr jy
hux auh KunwmI rihq hI mMnIAW geIAW hn qW, aunHW ƒ auhI mwnqw ijhVI guriblws pwqSwhI CyvI ƒ id`qI sI, nw
id`qI jwxI kI suihrdqw hY ik, pMQ ivroDI bVI Srmnwk kutlqw ? Bwvy ies pMQ-BlweI dy kwrj bwry ivcwr q`k
krnI iksy hor dw ihrdw brdwSq nhIN krdw, qW vI (Bwvy sony ƒ sonw mnvw lYx dI g`l isry nw vI cVHvw sko pr
G`to G`t) qusIN dovyN isMG swihbwn, ijgrw krky g`l clw ky lokW dI vwh hI Kt lYNdy ? ivroDIAW ny zor lw ky vyK
ilAw hY, s`jx smJy jw rhy vI hux kuJ kr ivKaux[ Swied dws vI ies pMQk aupkwr dw kuJ bdlw mOV hI skdw
hovy? ijnHW ƒ bcweI r`Kx dy Xqnw ivc mn`Kqw dySuB guxw ƒ qlWjlI id`qI jw rhIy ho, vyKo auh pdvIAW ikqy iKsk
hI nw qurn ?
vYnkUvr qoN k`F rhy mwsk prcy dw sUJvwn gurmuK AYfItr Ajy k`lH hI dws koloN bYTw kih irhw sI- “poR&Ysr mnjIq
isMG jI ny qw mIsixAW vwlI cu`p nIqI nwl bVw KulHw Dn iek`qr kr ilAw hY, ivcwry igAnI kyvl isMG ny kmzorW
vwlI jI-hzUrI qo KitAw vI kuJ nhIN l`gdw[ kmzorI AQvw kwierqw dw sp`St ArQ “bymuKqweI” hY[ nhIN qW Blw
sUrbIr virAwmu siqgurU jI dw is`K, inrBau isrjxhwr dI ArDnw ivc juiVAw gurmuiK BY, rihq ikvy nw hovy ?
“ijn inrBau ijn hir inrBau iDAwieAw jI iqn kw Bau sBu gvwsI ]”-AQvw-“inrBau sMig qumwrY bsqy iehu

AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy
109

frnu khw qy AwieAw”- clo quhwfy bhwny siqgrU jI dy bcn ies kIt ny vI Xwd kr ley[
q^q sRI kys gV swihb qoN AweI ic`TI qW eyhI is`D krdI hY ik, qusI vfI qoN v`fI ksm Kw ky sgoN ieh kihx ivc &^r mMndy ho ik, pMQ ivc
c`kr lw rhI, cMgI jW mwVI koeI vI pusqk kdy nhI pVHdy, bs ij`Dr lok auNgl kr dyx auDr hI muKribMd krky bolxw ArMB kr idMdy ho[ scu
JUT dw inrxw vI kdy kr vyKxw sI jI ? kdy qusIN AwpxI ic`TI ivc dws leI ‘Awpxw’ Sbd vriqAw sI, pr.ndI iknwry ies jrjry ru`KVy ƒ
SMkw hY ik, dws nwl AwpixAW vwlI nyVqw drsaux vwlw bcn. ikqy Clwvw qW nhIN [ ibnw jwxy bu`Jy ijs dy AMdr dws prqI nyVqw bxI hY,
AstrylIAW dy gurUis`K ny iek ic`TI vydWqI jI dy nwm Swied (AjWeI) ilK ByjI ? aus dw auqwrw dws vl ieMglYf dy BweI gurb^S isMg jI
duAwrw pRwpq hoieAw[ Bwvy qusW kUVy dy Fyr qy hI sut idau, iPr vI aus ic`TI dw auqwrw Awp jI dy kdmw ivc pyS kr irhw hW[ isMG swihb
mnjIq isMG jI ƒ vl ic`TI Post ho jwx dy mgrOn imlI sI so jy TIk smJo qW aunHW ƒ vI pVHw dyxI[
bwkI qW rwm rwm siq hI hoieAw l`gdw hY, pr Gto G`t ies ibrD dIAW BulW zrUr iKmw kr idAw kro[ eyh vI Awp jI dw koeI Cotw aupkwr
nhIN hY[ gurmiq dy Anuswr jIvn bqIq kr rhy gurmuK ipAwirAW dI crnDUV-
dwsrw
gurb^S isMG

AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY ] ies Gr ko Awg lgI Gr ky icrwZ sy

You might also like