Professional Documents
Culture Documents
TR PROJECT P1 Web Sitesi Yerelleştirme
TR PROJECT P1 Web Sitesi Yerelleştirme
Anthony Pym
José Ramón Biau, Yoonji Choi ve Henry Wang'a katkıları için teşekkür ederiz.
1. Tanıtım
Web siteleri aracılığıyla kültürler arası iletişim ve her bir sitenin ayrı ekranlarını oluşturan
unsurlar, elektronik iletişim çağının açtığı en hızlı büyüyen alanlardan biridir. Hiper Metin
İşaretleme Dili (HTML) olarak bilinen temel standart ilk olarak 1991'de önerildi ve bunu
benzer teknik kurallar, özellikle 1995'ten Kişisel Ana Sayfa Araçları (PHP) ve 2005'ten
itibaren Genişletilebilir Hiper Metin İşaretleme Dili (XHTML) izledi ve her bir teknik yenilik
beraberinde daha fazla karmaşıklık getirdi. Bu nedenle web sitelerinin çevirisi ve
yerelleştirilmesi, genellikle pazarlama, tasarım ve yazılım mühendisliğinin yanı sıra dilsel
süreçleri içeren kazançlı, dinamik ve profesyoneller arası bir alan haline geldi. Aynı
zamanda, internetin etkileşimli bir ortam olarak gelişmesi, bir dizi yaratıcı profesyonel
olmayan çeviri uygulamalarına da yol açmaktadır. Teorik olarak, web sitelerindeki
çalışmaların çeviri bölümünün diğer çeviri türlerinden farklı olması gerekmez, çünkü
metinler siteden alınabilir, gerekli iletişim amaçlarına uygun olarak oluşturulabilir ve daha
sonra siteye yeniden eklenebilir. Bununla birlikte, web sitelerinin yerelleştirilmesi, çevirinin
normal kısıtlamalarına ve hedeflerine ek olarak daha karmaşık süreçleri içerir.
Bir web sitesinin yerelleştirilmesi, çevrilebilir öğelerin tanımlanması, bunları oluşturmak için
gereken araçlar, doğrusal olmamaları, çeviri sürecinin hazırlanma ve koordine edilme şekli ve
olabilecek değişikliklerin boyutu açısından köprü metni (non hypertext) olmayan çeviriden
farklıdır. Bu özelliklerden bazıları, hipermetin teknolojilerini de giderek daha fazla kullanan
güncel teknik çevirilerle paylaşılmaktadır. Ortaya çıkan karmaşıklık, çok dilli web siteleri
aracılığıyla nispeten iletişime özgü bir dizi faktör tarafından değiştirilerek yapılan temel bir
çeviri süreci açısından açıklanabilir.
Bir web sayfası, başlığında (web tarayıcılarının en üst kısmındaki başlık çubuğunda görünür),
tanımlayıcılarda ve anahtar kelimelerde (arama motorlarında görünen ve web sitesinin
bulunması için önemli olan), menülerde ve bağlantılı linklerde (hyperlink??) (diğer web
sayfalarına yönlendiren), görüntülerin, ses dosyalarının ve görsel-işitsel dosyaların (açılır
pencereler veya dosyaların konumu için referans olarak kullanılabilir) tanımlayıcılarında ve
grafiklerde, ses dosyalarında ve görsel-işitsel dosyaların kendilerinde metinsel birimler içerir.
Tüm bunlar, ana gövde metnine ek olarak farklı dillere çevrilebilir. Yazılı dizelere (kelime
dizileri) erişmek ve çevirmek için, basit bir metin düzenleyici kullanılabilir ve çevreleyen
teknik kodu (HTML veya sonrası) değiştirmemeye dikkat edin çünkü koddaki çoğu
değişiklik, web sayfasının görünümü ve işlevselliği etkileyecektir. Ancak, bu riskli ve görsel
olarak yapılması zor olduğundan, genellikle çeşitli elektronik araçlar kodları 'çevrilebilirler',
yani çevrilecek dizilerden ayırmak için kullanılır.
TRANSLATION PROJECT I
Ümmügülsüm PELİT 07190001009
Çoğu çeviri belleği paketi, koddan çevrilebilir metinleri çıkarmak için kullanılabilir, bu daha
sonra korunur, yani engellenir ve hatta bazen çevirmenin gözünden gizlenir. Çevirmen daha
sonra, diğer çeviri bellekleri kullanımında olduğu gibi, yalıtılmış ve bölümlere ayrılmış doğal
dil dizileri üzerinde çalışabilir. Bazı web düzenleme araçları, bir sitedeki tüm bağlantılı
metinlerin birbiriyle koordineli olması gereken çevrilmiş sayfaların yönetimi için yararlıdır.
Karmaşık iş durumlarında, kısa metinlerin ('parçalar' veya 'bilgi nesneleri' gibi) kaydını tutan
içerik yönetim sistemlerinden de yararlanılır. Global yönetim sistemleri ayrıca web siteleri,
diğer web tabanlı iletişim veya basılı medyadaki iletişim öğelerinin değiştirilmesiyle, çeviri
bellekleri ve/veya makine çevirisini birleştirerek kullanılabilir. Bu araçlar, kısa bir metnin
çevirisinin veya güncellemenin çeşitli iletişim ortamlarına otomatik olarak dağıtılmasını
sağlar. Ayrıca, bir web sitesini yerelleştirmenin maliyetini hesaplamak için tasarlanmış,
sitenin karmaşıklığını ve otomatik kelime sayısını hesaba katan araçlar da vardır. Kalite
değerlendirme araçları daha sonra bağlantıların hala çalışıp çalışmadığını veya tüm içeriğin
tercüme edilip edilmediğini kontrol eder. Bu araçların çoğu, özellikle de çeviri belleği
takımlarına dahil edilenler, çevirmenin gerçek web sayfasını görsel formatında kolayca
göremediği ve iletişimsel bağlamın kaybolmasına neden olabilecek durumlar yaratabilir
(Biau 2005). Çevirmen, çevrilecek metnin doğasını ve amacını kavrayamayabilir. Öte
yandan, bu modda yapılan çeviri çalışmalarının çoğu, tüm sitelerde, sayfalarda veya
benzerlerinde değildir.
2.5. Uluslararasılaşma
Birden-çok üretimin dinamikleri göz önüne alındığında, web sitesi yerelleştirmesinde maliyet
verimliliği, temel merkezi sürüm, birçok çeviri sorunu ortaya çıkmadan önce önlenecek
şekilde hazırlanarak aranır. Yazılım yerelleştirme alanında 'uluslararasılaştırma' olarak
adlandırılan hazırlık, genel sitenin mümkün olduğunca az kültüre özgü özelliklere sahip
olmasını sağlamak anlamına gelir, çünkü bunlar aşağı yönde sorunlara neden olma olasılığı
en yüksek olan unsurlardır. Bu nedenle, uluslararasılaştırılmış sitenin tarafsız, işlevsel olması
ve daha sonraki yerelleştirme ekiplerinin siteyi belirli kültürel mekanlarda kullanıcılar için
çekici kılacak öğeler (renkler, resimler, referanslar) ekleyebileceği şekilde inşa edilmiş
olması gerekir. Gerçekte, kültüre özgü unsurların uluslararasılaştırılmış versiyondan bariz bir
şekilde kaldırılması, o siteyi bazen ilgili şirket kültürü veya müşteri ile tanımlanabilen
işlevselci bir teknik kültür içinde bırakma eğilimindedir. Uluslararasılaşma ideolojisi yine de
kültürsüz teknik bir dünya yanılsaması yaratır.
2.6. yerelleştirme
Bu uyarlamalardan bazıları yazılı basının çeviri kavramlarına dahil edilebilir; son derece
işlevselci bir yaklaşımla 'çeviri' başlığı altına birkaç tane daha girebilir; ancak çeviri kavramı,
yerelleştirme kavramının kapsadığı tüm teknik ve pazarlama kararlarını içeremez.
Yine de, yerelleştirme sektörünün tamamında iletişimin doğasına adaptasyon olarak
nitelendirilen bu "yerelleştirme" duygusunu karıştırmamak gerekir. Yukarıda belirtildiği gibi,
çevrilebilir metinlerin otomatik olarak çıkarılması, devam eden bakım çalışmasının doğasıyla
birlikte, çevirinin çoğu, tamamen gerçekçi denklik stratejilerinin uyarlamaya yaklaşan her
şeyden çok daha yaygın hale geldiği, bağlamından arındırılmış parçalar üzerinde
gerçekleştirildiği anlamına gelir. Teknolojiler sayesinde, yerelleştirme endüstrisi, genellikle
çevirmenlerinin, önceden oluşturulmuş sözlüklere sürekli saygı göstererek, oldukça
kısıtlayıcı ifadeler arası eşdeğerlik düzeyinde çalışmasını gerektirir.
3. Yerelleştirme dereceleri
Bir web sitesinin yerelleştirilebileceği oldukça farklı dereceler vardır. Schewe (2001), tek
dilli, iki dilli ve çok dilli siteler arasında temel bir ayrım önerir. Bu seçenekler arasındaki
seçimin, site aracılığıyla iletişim kuran kuruluşun dil politikasına veya pazarlama stratejisine
bağlı olduğuna dikkat çeker. Ancak yerelleştirme yalnızca dil sorunlarıyla sınırlı değildir.
İngilizce dilinde bir site, İngilizcenin kullanıldığı farklı pazarlar için yerelleştirilebilir (Bob
the Builder, Atlantik'i geçerken odak noktasını değiştirir). Tıpkı çok dilli bir sitenin, yukarıda
belirtilen değişikliklerin hiçbirine gerek kalmaksızın, tüm dil versiyonlarında aynı format ve
içeriği korumayı seçmesi gibi (büyük bankalar, kendi kararlılıklarını ve güvenilirliklerini
markalamak için, bu seçeneği kabul etme eğilimindedir). Yerelleştirme dereceleri, pazarlama
stratejilerinin kültürel etkilerinin yanı sıra birçok dilin varlığıyla da ilgilidir.
Singh ve Pereira (2005) yerelleştirmenin beş derecesini tanır: 'standartlaştırılmış' (tüm
ülkeler için bir web sitesi), 'yarı yerelleştirilmiş' (bir site birçok ülke hakkında bilgi verir),
'yerelleştirilmiş' (her ülke için çevrilmiş bir site), 'son derece yerelleştirilmiş' (çeviriler artı
ülkeye özgü uyarlamalar) ve 'kültürel olarak özelleştirilmiş' (hedef kültüre tamamen dalmış
TRANSLATION PROJECT I
Ümmügülsüm PELİT 07190001009
yeni bir site). Yalnızca 'yerelleştirilmiş' ve 'yüksek düzeyde yerelleştirilmiş' seçenekler,
geleneksel anlamda herhangi bir derecede çeviri içerir. 307 ABD'li çokuluslu şirketle
yaptıkları ankette, Singh & Pereira, çoğu şirketin üç dereceden 'yerelleştirilmiş' sitelerden
birine sahip olduğunu, %17'sinin 'standartlaştırılmış' siteler kullandığını (yani çeviri yok) ve
hiçbirinin 'kültürel olarak özelleştirilmiş' (ör. tam yeniden üretim).
Bu türler arasında birçok ara aşama vardır. Örneğin, genel bilgilerin çevrildiği, ancak
uzman kullanıcılara yönelik belirli teknik bilgilerin çevrilmediği görülebilir. Bu çözüm, bir
'standartlaştırma' modu olarak adlandırılabilir.
Dinamik olarak hibrit yerelleştirme stratejilerini benimsemek de mümkündür. Buna
bir örnek, tüm dil sürümlerinde aynı görünen ve bu nedenle şirket imajını markalaşma
çıkarları doğrultusunda koruyan aşırı bir standardizasyon durumu gibi görünen temel Google
ana sayfası olabilir. Ancak Japonya ve Kore'de, kullanıcılar heyecan verici şeyler yapmak
için çok sayıda davetiyeyle dolu web sayfalarına alışık olduklarından, bu ana sayfa boş veya
eksik olarak kabul edilir. Bu ülkelerde Yahoo! veya yerel arama motorları Google'dan daha
popülerdir. Bu durumda, Google'ın yanıtı, bu pazarlar için standardizasyon stratejisini
değiştirmek değil, kullanıcılara istedikleri kadar çok şey ekleyerek kendi kişisel Google ana
sayfalarını oluşturma olanağı sunmak olmuştur. Böylece tüm kullanıcılar kendi dağınık veya
boş sayfalarına sahip olabilir. Sonuçta ortaya çıkan yerelleştirme, aynı zamanda hem
"standartlaştırma" hem de "kültürel özelleştirme"dir. Elektronik iletişim, farklı iletişim
stratejilerinin birbirini dışlamaması gerektiği anlamına gelir.
Hibrit stratejiler, hiperlinkler kullanılarak daha da geliştirilir. Örneğin, bir basılı
medya tercümanı kültürel gerçekliği nasıl açıklayacağı ikilemiyle karşı karşıya kalabilir.
'Avustralya kurallarında futbol' gibi bir şeyle karşı karşıya kaldığınızda, bunun futbol gibi
olmadığını ve Amerikan futbolu gibi olmadığını belirtmek için birkaç cümle ekler misiniz?
Yoksa bir dipnot mu? Yoksa olduğu gibi bırakmak mı? Bununla birlikte, bir web sitesi
tercümanı, terimi teorik olarak kullanıcının isteyebileceği kadar çok bilgiye bağlayabilir,
belki de Wikipedia'nın dil sürümlerinden birinde, aslında kullanıcının açıklamanın kapsamını
belirlemesine izin verebilir. Klasik çeviri ikilemlerinden bazıları bu şekilde oldukça basit bir
şekilde çözülebilir. Bununla birlikte, yaygın uygulamada, çok az sayıda çevirmene köprü
ekleme gibi şeyler için sorumluluk verilir.
Hibrit stratejiler, bazı iletişimsel karar vermeyi kullanıcının tarafına taşır, böylece
elektronik iletişimin gerçekten özgürleştirici ve demokratik yönlerinden birini oluşturur.
Bununla birlikte, şirketlerin mono-strateji yelpazesini kontrol etmeye ve yönetmeye çalıştığı
durumlarda ters eğilim bulunabilir. İkinci yaklaşımın mantıklı bir sonucu, kullanıcıların
profilinin çıkarılmasıdır. Örneğin, bu satırların yazarı, işletim sistemi için yerel ayar olarak
İber İspanyolcasını kullanan bir bilgisayara sahip olduğundan, oraya gitmek istese de
istemese de otomatik olarak büyük çokuluslu web sitelerinin İber İspanyolcası sürümlerine
yönlendirilir. İlginçtir ki, aynı bilgisayarı kullanan aynı kullanıcı, belki de bir yerde bir
veritabanında tutulan bazı karanlık sırlar nedeniyle otomatik olarak Yahoo!'nun 'Avustralya
ve Yeni Zelanda' yerel ayarına götürülür. Seyahat eden kullanıcıların ve karmaşık kültürel
kimliklerin olduğu bir dünyada, bu tür profil oluşturmak can sıkıcı olabilir ve geri alınması
oldukça zor (imkansız olmasa da) olabilir. Kullanıcının yerel ayarını tanımlayan web sitesi
sistemleri arasında, bunlarla sınırlı olmamak üzere, işletim sisteminin yerel ayarının
tanımlanması, IP numarasının bölgesel kaynağı (bağlanan kişi nereden geliyor?) ve çerezler,
bilgisayarınızda depolanan ve aynı siteyi tekrar ziyaret ettiğinizde seçiminizi hatırlayan ve
onları yeniden oluşturan metin dosyaları yer alır. (muhtemelen 'Avustralya ve Yeni
Zelanda'nın oraya nasıl geldiği). Aynı zamanda, profil oluşturma, ulusların ve ulusal dillerin
mantığının hala elektronik iletişim çağını ne ölçüde bilgilendirdiğini gösterir. Çevirmenlere
verilen görevlerin büyük bir kısmı bu genel mantıktan kaynaklanmaktadır: belirli bir ülkedeki
TRANSLATION PROJECT I
Ümmügülsüm PELİT 07190001009
tüm kullanıcılar bilgilerine o ülkenin ulusal dil(ler)inde ihtiyaç duyacak ve isteyecektir;
dünya çok dillidir. Profil oluşturma, her zaman ihtiyaç duymayan birçok kişiyi çeviriye
zorlama eğilimindedir.
4. Kullanılabilirlik