You are on page 1of 10

‫زانـــــكــــــويــــــا دهــــــوك‬

‫كوليذا ئةندازياريا ضاندنىَ‬

‫زانستىَ ئاخ وئاظ‬

‫كوردولوجى ‪///‬‬

‫((ثةيفا كورد و كوردستان))‬

‫بةرهةفكرن‪///‬‬
‫سطوان صالح طيب‬
‫سةر ثةرشتيار‪///‬‬

‫م‪.‬حكمت رسول‬
‫ناظةروك‬

‫ثيَشةكى ‪2 ......................................................................................‬‬

‫ثةيظيَن ب ناظىَ كوردا هاتية دياركرن ‪3........................................................‬‬


‫كاردا ‪..............................................................................‬‬

‫طوتيوم ‪...............................................................‬‬

‫كورتى ‪..............................................‬‬

‫كاردؤخى ‪4 .............................................................................................................‬‬
‫كارداك ‪..................................................‬‬

‫كوردوئني‪/‬كورديا‪5 .....................................................................................................‬‬
‫كاردو‪/‬قاردو‪............................................................‬‬

‫‪6 ...........................................................................................................‬‬ ‫كوردضيخ‬

‫باقردى ــ بقردى ــ باكردى‪.........................................................‬‬

‫ثةيظا كورد (دزمانىَ هند و ئريانيدا) ‪..................‬‬

‫ئةجنام لسةر ثةيظا كورد ‪7......................................................................‬‬

‫رامانا ثةيظا كوردستان ‪.................................................‬‬

‫دياربونا ثةيظا كوردستان دذَيَدةريَن ميذوويدا ‪8 ..................................................‬‬

‫ليستا ذيَدةران‪9..................................................................................‬‬
‫ثيَشةكى‪:‬‬
‫كوردستان ذ كةظندا و هةتا سةدىَ سيَزدىَ ز‪ .‬ب ناظىَ خويىَ نوكة نة دهاتة نياسني‪ ،‬بةىلَ ب هندةك ناظيَن دى‬
‫دهاتة نياسني ‪ ،‬ئانكو هةر ثارضةيةكا كوردستانىَ ب ناظةكىَ د هاتةنيا سني ذاليىَ طةل نةتةويَن جريان ظة يان‬
‫ذاليىَ دةولةتيَن دةستهةالتداريَن ل كوردستانىَ ‪ ،‬ذبةر هندىَ طةلةك بو ضونيَن جودا لسةر رةه و ريشاليَن ثةيظا‬
‫كورد هاتينة طوتن وةكى ((كاردا‪/‬طوتى‪/‬كاردوخى ‪ /‬كوردوئني ‪ /‬قاردو‪....‬هتد)) بةىلَ لديظ ظةكولينيَن كو‬
‫لسةر ديَروكا كوردى ديار بو ية كو كورستان وةالتىَ (سؤبارى ‪/‬لؤلؤيى ‪/‬كاشى ‪/‬خؤرى ‪ /‬ميتانى ‪/‬ئورارتى ‪ /‬ميدى‬
‫‪ /‬كاردوخى )يانة‪ ،‬دظىَ راثوَرتيَدا من نةظيَت ب دريَذاهى بةحسىَ ظان وةالتان بكةم ب تنىَ مةرة مامن ذظىَ‬
‫راثورتى دياركرنا وان ناظ و ثةيظانة كو لسةر رةطةزىَ كورد هاتية دانانبنظيسم و نة ل ديف هزر و بو جونيَن خؤ‬
‫بةلكو ب ثشت بةسنت لسةر ذيَدةريَن ميَذوويى و وان ظةكولينيَن كو ل ظان دومياهيان لسةر ثةيظا كورد هاتينة‬
‫نظيسني ‪ ،‬كو من دظىَ راثورتيَدا مفاذىَ وةرطرتية‪.‬ناظةروكا ظىَ راثورتىَ ذي يا دابةشكرى لسةر هندةك ثةيظان و‬
‫ئةو ثةيظ كال كيذ ذيَدةريَن و ل كيذ سةر دةمان هاتية دياركرن و ئةظ ثةيظ ذي ئةون ئةويَن كو دطةلةك‬
‫ذيَدةران ئاماذة ثيَداية و من هندةك ثةيظ كا سنورىَ وان هةتا كيظةية يان دكةزيتة دياركرينة ‪ .‬هةروةسا من‬
‫هندةك ذي تةرخان كرية بو ثةيظا كوردستان كا كةنطى و ذاليىَ كىَ وكيذ سةردةمى هاتية بكارئينان و دكيذ‬
‫ذيَدةران بة حسى ىلَ هاتية كرن و هةروسا بابةتةك ذي هاتيية تةرخانكرن بو رامانا ثةيظا كورد و ل دوماهيىَ‬
‫ذي ئةجنامىَ كو ذظىَ راثورتىَ من وةرطرتى و ئةو ذيَدةرن كو من بكارئيناى ‪ ،‬و هيظيية بيتة جهىَ مفاوةرطرتنىَ‬
‫و ببورن بو هةرشاشيةكىَ ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫ثةيظيَن ب ناظىَ كورد هاتية دياركرن ‪:‬‬

‫كاردا‪:‬‬
‫ئةظ ثةيظة ئيَكةم جار ل سةردةمىَ سومةريان ودةمىَ بنةماال ئور ياسيىَ (‪2005_2113‬ب‪.‬ز) ب ثاشايةتيا شاه‬
‫((شو—شني )) ل (‪ )2028—2036‬كو د نظيسينيَن وان داهاتية دينت‪ .‬ئةو ذي ب زمانىَ (ميخى) بزمارى و ل سةر‬
‫لةوحةكىَ ئاخىَ هاتية دينت و ثةيظا (كاردا) لسةر نظيساية و وةكو ديار ئةظ ناظة وةك ناظةكىَ جوطرافى بو‬
‫ئاخا كوردستانىَ هاتية بكارئينان كو دكةظيتة روذئاظا و باشورىَ طوال وانىَ ‪.‬‬

‫هةروةسا توروداجنني شوينوار ناسىَ ئةملانى لةوحةكىَ بزمارى دبينيت و ظىَ ثةيظىَ لسةر دبينيت كو بظى شيَوةى‬
‫يا نظيساى (‪ KI )KAR_DA_KI‬دبيتة ثاشطر ئانكو جه دزمانىَ سؤمةرى دا ‪.‬‬

‫طوتيوم‪:‬‬
‫ئةظ ثةيظةذى هةر دطةل ثةيظا ((كاردا)) كول سةردةمىَ سومةريان لسةر وى لةوحىَ هاتية دينت‪ .‬بوىلَ ئةظ‬
‫دةظةرة ذاليىَ سنورانظةيا ديار نينة‪،‬ىلَ دهيَتة زانني كو دكةظيتة ناظةراستا كوردستانىَ ‪ ،‬طوتيوم دنظيسينةكا‬
‫سةردةمىَ دةستهةالتداريا ((لوطال ئانى موندوم)) كو سةركردايةتيا باذيَرىَ (ئاداب) دكر ميَذويا وىَ نظيسينىَ‬
‫ظةدطةرينتةظة بؤ ‪ 3000‬ب‪.‬ز كو دةظةرا طوتيوم ل طورنظيسينا ناظربى‪،‬دكوظيتة دناظبةرا باذيَرىَ كرمانشانىَ يا‬
‫ئةظرو‪،‬طوالوانىَ و خابورى ل دجيلة و بلنداهييَن ضياييَ محرين‪.‬‬

‫كورتى‪:‬‬
‫ميَذو نظيسىَ يونانى ثوىل بيوس ((‪120-200‬ب‪.‬ز)) ناظىَ كورتى دثةرتووكا خودا ئيناية كو دخزمةتا واليىَ‬
‫ميديا بوون و ئةوذى تري هلظيَذبوون‪.‬د بو ضونا سرتابو كورتى ثشكةك ببون ذ ميديا ‪ ،‬ذ بةهندىَ ل ثرانيا ئاخا‬
‫ئريانيَدا دذيان و كارىَ ثرتيا وان ل ديف طوتنا وى شةر و تاالنكرن بوو ‪ .‬كو ئةظة دطةل بو ضونا زةينةفون يا‬
‫جيَوازة‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫كاردوخى ‪:‬‬
‫كاردوخى ناظةكة ديَروكظانىَ يونانى زةينةفون د ثرتوكا خودا ((ئةناباسيس)) داناية سةر خوجهيَن كوردستانآ‬
‫‪ ،‬زةينةفون دطةل لوشكةرىَ خو يىَ يونانى ل ساال ((‪4001‬ب‪.‬ز)) دوةالتىَ كوردستانيَدا بوريبوو ‪ .‬و دياركرية كو‬
‫ئةو مللةتىَ دنظدا بورى دطوتنىَ كاردوخى كو ل دةظةريَ‪ ،‬دةشتىَ دذيان و ل تةنشتا ضييان خو جهن و ملةتةكىَ‬
‫قةهرمان بوون ‪ .‬و بةرةظانى ذ طونديَن خو دكرن و دياردكةت كو ئةو لة شكةرىَ خو دضيايىَ بيَخيَرىَ ييَن بورى‬
‫دريَكا دةشتا سيَميَلىَ و زاخو دا ‪ ،‬طةلةك سةربازيَن خو ذ دةست دانة هةروةسا دبيَذيت كاردوخى ضظاكةكىَ‬
‫ضاندنىَ و خو جهى ببون ‪ .‬و ب تايبةت ضاندنا ميَوان ‪ ،‬و زمانىَ وان ذى يىَ جودا بوو‪.‬مللةتةكىَ خو جه بن و حةز‬
‫ذضاندنىَ دكر و طوند هةبوون ‪ .‬و ديارة كو زةينةفون ئةظ ناظة يىَ ذكةسةكىَ ظة كورد طوه ىلَ بووى‪ .‬ئةطةر‬
‫نيشانيَن بيانى لسةر ظىَ ثةيظىَ را دمينيت (كاردو يان كردو) ئانكو كورد‪،‬ضونكى ثيتا (خ) لدةف يونانيان بو كؤ‬
‫مىَ دهيَتة بكارئينان‪.‬‬

‫كارداك‪:‬‬
‫ئةظ ثةيظة ل سةردةمىَ ئةسكةندةرىَ مةقدونى هاتيية دياركرن ل ساال ((‪331‬ب‪.‬ز)) د شةرىَ دناظبةرا وى و‬
‫داريوشىَ سيىً ئيَكةم جار هيَرش كرة لسةر كارداك كو دةستةكا تري هاظيَذان بوودناظ سوثايىَ هةخامة نشيدا ‪ ،‬و‬
‫ئةظ ناظة بوو دوستةكا تايبةت يا لةشكرى ب كار دهات كو كورد بوون ‪ ،‬ئةظةذى ذ بةر طوتنا زينةفونى كو ضةكىَ‬
‫وان تريو كظان ببونة ‪ .‬هةروةسا سرتابو جوطرافى ناسىَ يونانى دبيَذيت‪ :‬الويَن ثارسى دناظ سةرمايىَ و طةرمايىَ‬
‫و تةنطاظييا دهاتنة ثةروةردةكرن ‪ .‬دا دزيرةك و ضةلةنط بن و زيَرةظانيا تةرشو و كةواىل بكةنو بورو بومىَ‬
‫ضوىل خبون وةكى ( بةريا) كو دبيَذنة ظان كارداك ‪ .‬ئانكو مرييَن شةر كةر و دايَرئةظة دناظ ئاخا ئريانيَدا دذيان‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫كوردوئني‪ :‬كورديا‬
‫سرتابو (‪064‬ب‪.‬ز ــ ‪23‬ز)) ناظىَ وةالتىَ كوردوئني‪ /‬كورديا دطةل ناظيَن هندةك باذيَرن دى وةكى ( ساريسا ‪،‬‬
‫ساتالكا ‪ ،‬ثيناكا ) ئيناية وةالتىَ كوردوئني‪ /‬كورديا دكةظيتة ذيَريا باذيَرىَ ئاميد‪ /‬ئاميدا ئانكو دياربةكرا‬
‫نوكة ‪ .‬ئةظ وةالتة هةر ذ حةسن كيف حةتا جزيرا بوتان ل هةردووالييَن رويبارىَ دجيلة دريَذدبيت باذيَرى‬
‫ساريسا ئةوىَ سرتابو ناظ ىلَ ئيناى ناظىَ دةظةرا سريش يانوكة كو دكةظيتة باشورىَ حةسن كيف و ثينكا باذيَرىَ‬
‫فنكا كوردية دكةظيتة لسةر روبارىَ دجيلة ل باكورىَ جزيرا بوتان ‪ .‬و وةالتىَ كوردوئني‪ /‬هةمان دةظةرا كاردا‬
‫‪ /‬كةردا ئةو شاه شوسني د ((‪300‬ب‪.‬ز))ناظىَ وىَ ئيناى كو دكةظيتة باشور و باشورىَ روذئاظا طوال وانىَ و ل ديف‬
‫نة خشةيا ميَذ و نظيسىَ ئريانى ((عبدالعزيم رزايى )) بو وةالتىَ كوردوئني كيَشاى ئةو وةالت دكةظيتة دناظبورا‬
‫ئازرباجيان ذاليىَ روذ هةالتَ ظة و باذيَرىَ حةران ذاليىَ روذ ئاظاظة وئةرمينيا ذاليىَ باكوريظة و هوليَر ذاليىَ‬
‫باشوريظة ‪.‬‬

‫كاردو‪ /‬قاردو ‪:‬‬


‫(قاردو) (كاردو) دزمانىَ (ئةكةدى) دا رامانا دليَر و قهرةمان ددةت‪.‬بؤ دةظةريَن كو دكةظنة دناظبةرا ضيايىَ (تور‬
‫عابدين) و ضيايىَ (زاطروس ) و جزيرا بوتان دذيَدةريَن سريانيدا ثةيظا (بيَـت قاردو) يا بكارهاتى دذيَدةريَن‬
‫ئاراميدا ئةظ ثةظية ب دوو رةنطيَن (‪ )Kardu‬و (‪ )qardu‬يا بكارهاتى ‪ ،‬ىلَ زيَرت يا برةنطىَ (‪ )Kardu‬يا‬
‫هاتية نظيسني ئةظ ثةيظة د ذيَدةريَن ( عبدانى ) و (كلدانى) دا ب رةنطىَ (قوردايىَ ) (‪ )qurdaye‬يا هاتية‬
‫نظيسني ‪ ،‬و دوةرطيَران و نظيسينا عةرةبيدا يا بووية (قاردو) يان (قردى)‪.‬كو دذيَدةريَن كةظنيَن عةربي ئةظ‬
‫ناظة دطوتنة جهةكىَ كو دكةظيتة دناظبةرا ئةرمينيا ذاليىَ باكوريظة ‪ ,‬روبارىَ فورات ذاليىَ روذئاظاظة ‪,‬دةظةريَن‬
‫عةربى ذاليىَ باشوريظة و ميديا كةظن ذاليىَ روذهةالتىَ ظة‪ ,‬وقةشة (مشيخا زةخخا) كوميَذوويا هةوليَرىَ‬
‫نظيسى ‪ ,‬ول ضةرخىَ ثيَنجىَ زاينى طوتية (كاردو) يىَ ضيايى ‪ ,‬و بةحسىَ رودانيَـ لةشكةرىَ (خوثيا) كربؤ دةمىَ‬
‫هيَرشيَن خوبرينة سةر وةالتىَ (كاردو) د ضةرخىَ نيظى يىَ دوويىَ زاينى دا‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫كوردضيخ‪:‬‬
‫دذيَدةريَن ئةرمةنيدا ئةويَن دسةدىَ حةفتىَ ب‪.‬ز هاتية نظيسني‪ ،‬ناظىَ وةالتىَ كوردان (كوردضيخ ‪kurd‬‬
‫‪)chiekh‬هاتى ية‪.‬ذاليىَ ريَظةبرنىَ ظةذى‪ ،‬ذ يازدة دةظةران ثيَكهاتبوو ئةو ذي ئةظةنة‪ :‬كوردوك‪،‬كوردوكا‬
‫ذورى‪ ،‬كوردوكا ناظنجى‪ ،‬كوردوكا ذيَرى(باشور)‪ ،‬ئةيتواناك‪ ،‬ئةطثارس‪،‬موتوطانك‪ ،‬بورسريانك‪ ،‬وردونيس ‪،‬‬
‫جاهوك(دهوكا نوكة) ل دويظ هزرا (هارمتان)و ئةلثاط بضويك‪ .‬هةروةسا (نيكوال ئادونتز) نظيسةرىَ ئةرمةنى‬
‫ثةيظا ((كورد ضيخ)) بكاردئينيت‪،‬ئانكو (كوردى) ضاوا كو (ئاترثاتيخ) ئانكو ئازةرباجيان‪ .‬ئةظ دةظةرا كورد‬
‫ضيخ جهةك بوو‪ ،‬كو دكةظيتة نيَزيكىَ (سةملاس)‪،‬وسنوريَن وىَ تا جولةميَطىَ ضوو‪.‬‬

‫باقردى ــ بقردى ‪:‬‬


‫د نظيسينيَن (طبدى) و (ابن االثري) كو دطوتنة دةظةرا بوتان (باقردى) يان بقردى و ئةظ (ب) يا دةستثيَكىَ يا‬
‫ئارمية ئانكو (مال) (دةرظة) وةكى دةظةريَن نوكة دبيَذنىَ (باعةدرىَ ــ بةعشيقة ــ باتيفا‪.).....‬‬

‫ثةيظا كورد دناظ زمانىَ (هند وئريانيدا) ‪:‬‬


‫كوراتا‪ /‬كراتا‪ /‬كرتات ‪ /‬كورت ‪:‬‬

‫دزمانيَت سةنسكريت دا ‪ ،‬ثةيظا (‪ )KURATA‬ئانكو ‪ :‬دةستة ‪ ،‬يان هؤزةك بكارهاتيية ‪ .‬د (ظيدا ) يىَ‬
‫ثةرتووكا ثريوزا هنديياندا ‪ ،‬ئةظ ثةيظة برةنطىَ (‪ )Krtat(، )Krata‬ئانكو ‪ :‬ئةويَن زيرةك و خوراطر و‬
‫خودان شيان بكارهاتيية ‪ .‬و دزمانىَ ثةهلةوى دا ‪ ،‬دسةر دةمىَ ساسانيدا ب رةنطىَ ( كورت ‪ /‬كورتان )‬
‫بكاردئينيت كو دظى زمانيدا ل شينا ثيتا (د) ثيتا (ت) دهيَتة بكار ئينان‪ .‬و دزمانىَ (ئاظيَستايىَ ) دا ض‬
‫ثةيظةك لسةر خوجهىَ كورد تيَدا نينة كو نيَزيكى وىَ بيت‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫ئةجنام لسةر ثةيظا كورد ‪:‬‬
‫بو مةدياردبينت كو ثةيظا كورد ب طةلةك شيَوازان هاتية طوتن و دوبارةكرن و ئةظةذى بو اليةنىَ زمانى دزظرينت‬
‫كو وان كةسيَن ئةظ ناظة ئيناى ب زاراظىَ خويىَ نظيسى و ذ سةردةمةكىَ بو سةردمةكىَ هاتية طوهرين و بووية‬
‫(كورد) ئةظا نوكة دهيَتة بكارئينان‪.‬و ئةم دشييَن دابةش كوين لسةر ظان خاليَن ل خوارىَ كو (حممد امني زكى‬
‫بةط) دثةرتووكا خوداية دياركرن‪.‬‬
‫‪1‬ـ ل دةف سومةريان ( طوتى ‪ ،‬جوتى ‪ ،‬جودى)‬

‫‪2‬ـ ل دةف ئاشوريان (طوتى ‪ ،‬كوتى ‪ ،‬كورتى)‬

‫‪3‬ـ ل دةف ئاراميان (كارتى ‪ ،‬كاردو ‪ ،‬كارداكا ‪ ،‬كاردان ‪ ،‬كاركتان ‪ ،‬كارداك)‬

‫‪4‬ـ ل دةف روميان (كاردؤك ‪ ،‬كردوكى )‬

‫‪5‬ـ ل دةف ئةرمةنيا (كوردوئني ‪ ،‬كور ضيخ ‪ ،‬كورتيخ ‪ ،‬كرخى ‪ ،‬كورخى)‬

‫‪6‬ـ ل دةف عةرةبان (كوردى ‪ ،‬كاردوى ‪ ،‬باكردا ‪ ،‬باقردى )‬

‫رامانا ثةيظا كورد‪:‬‬


‫بو شروظةكرن و رونكرنا ثةيظا (كورد) طةلةك رامان ييَت هةين ‪ ،‬و ثةيوندى ب ضةندين ثةيظيَن دى دزمانىَ‬
‫كورديدا هةية كو هندةك نظيسةر دبيَذن‪ :‬ثةيظا (كورد) يا هاتية وةرطرتن ذ ثةيظا ((طورد ــ غورد))كو دزمانىَ‬
‫فارسيا كةظن دا ب رامانا ((دليَر ــ قةهرةمان)) دهيَت ‪ ،‬يان ذي ثةيظا كورديا ((خورت)) كونيَزيكى يا هةى ب‬
‫ثةيظا ((كورد)) و ثةيظا ((كاردو)) د زمانىَ ئةكةدى دا ئانكو ((بهيَز)) و بسومةرى و ئاشورى ئانكو ((شةركةر))‬
‫هةروةسا ثةيظا كادى يا كورديا هةى ئةوذى ((طورج)) ئانكو ريَك و ثيَك كو دزظريت بو ثةيظيَن ((كورجيخ))‬
‫دزمانىَ ئةرمةنى دا‪.‬هةروةسا ب حكمىَ ذيانا وان ل دةظةريَن ضيايى و ئاسىَ و دؤل نهاال ندا كو مرؤظىَ ب هيَز و‬
‫سةركيَش دكةت ‪ ،‬ب تايبةتى د دةمىَ شةران دا كوردان دبةرامبةر هيَزيَن داطريكةراندا هيَز و خو راطريةكا زور‬
‫نيشان داية ذ بورهندىَ ب (كورد) هاتية نياسني‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫دياربوونا ثةيظا كوردستان د ذيَدةريَن ميَذوويدا‪:‬‬
‫ناظىَ (كوردستان) جهىَ كوردان ‪ ،‬وةالتىَ كوردان دذيَدةر و نظيسينيَن ضةرخيَن دةستثيَكآ دا نةهاتية و ئةو جهيَن‬
‫ىلَ ئاكنجى ب ناظةكىَ طشتطري بو هةمى وان ثارضان نة هاتية نياسني بةلكو تنىَ ب ناظىَ هةريَميَن كار طرييني‬
‫دناظدا دذيان هاتية دياركرن‪.‬ميَذوو نظيس و جوطرافيناسىَ فارسى (محداللة املوستفى القزوينى) ئةظة ئيَكةمني‬
‫كةسة ناظىَ كوردستان د ثةرتوكا خودا بناظىَ (نزهة القلوب) دا توماركرية ‪ .‬بةىلَ د تيَكستيَن ميَذوويدا بو مة‬
‫دياردبن كو هندةك طةرؤك و ميَذوو نظيسيَن دى بةرى (محد الللة املوستفى)) كو ناظىَ كوردستانىَ دطةريانا خودا‬
‫بومة ظةطوهاستى وةكى طةرؤكىَ ئيتاىل(ماركوثولو)‪ .‬هةروةسا ميَذوونظيسىَ مةسيحى (ابن العربى) كو ب كةسيَن‬
‫دةستثيَكىَ كو ناظىَ كوردستان د ثةرتوكا خودا (جامع التواريخ) ئيناية هةروسا ثةرتوكا (جتربة االحصار)‬
‫شهاب الدين شيدانى وى ذي ئاماذة داية ناظىَ كوردستان‪.‬و ثةيظا كوردستان ثةيظةكا داريَذراوة‪ ،‬ذ دو ثةيظيَن‬

‫(كورد‪+‬ستان) كو ثةيظا كورد مؤرفيمةكىَ سةرخبوية ئانكو رامان دارة بةىلَ (ستان) ثاشطرةكةكو بتنىَ ض رامان‬
‫نينة و بكارناهيَت وستان ذي ذ ثةيظةكا (سةجلوقية) كو دزمانىَ سةجلوقى دا زؤر يا ديارة و ل سااال ‪995‬ز هاتية‬
‫بكارئينان و رامانا خوذى هةبووية كو رامانا وىَ ئانكو وياليةت يان ثاريَزطا دهيَت ذ بةرهندىَ ضونكى‬
‫سةجلوقيان بؤ هةرهةريَمةكا كو سةرخبويىَ دايىَ ئةظة ل سةر زيَدة دكر ‪ .‬لةورا ناظىَ (كوردستان) دسةدىَ دازدىَ‬
‫زاينى و ل سةردةمىَ سؤلتانىَ سةجلوقى سةجنةر كورىَ مةلكشاة (‪ 1117‬ــ ‪1167‬ز) دةستهةالت كرية‪ ،‬اليىَ روذ‬
‫ئاظا ميديا كةظن ذيَظةكر ‪ ،‬ناظىَ كوردستان دانة سةر و حكومرانيا خو دا برازيىَ خو سليَمان شاه‪ .‬و هاتية‬
‫دياركرن لدويف ميَذوونظيسىَ فارسى (محد اللة املوستفى ) دبيَذيت ئةو هةريَماهاتية دابةشكرن ذ شازدة‬
‫وياليةتا ثيَكهاتبوو كو ثايتةختىَ وىَ (قةلعا بهار) بوو‪ .‬كو دكةظيتة باكورىَ روذهةالتىَ هةمةدان ئةظ هةريَمة‬
‫وان دةظةران ظةدطريت كو دكوظنة دناظبةرا (ئازرباجيان خورستان ) دطةل هةمةدان و رةينةوة روكرمانشاه و سنةل‬
‫روذهةالتىَ زجنريا ضياييَن زاطروس ‪ .‬و هةروةسا شارةزورو ذ روذئاظا ضيايىَ زاطروس ‪ .‬هةتا نوكةذى لسةر نةخشىَ ئريانىَ ناظىَ‬
‫كوردستان وةك ثاريَزطوهك ياديارة كة بةحسىَ باذيَرىَ سنةية‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫ليستا ذيَدةران‪:‬‬

‫ا‪/‬ثةرتووك‪:‬‬
‫‪1‬ـ د‪.‬عةىل تةتةرنيَروةيى ‪ ،‬كورد و ميَذوو ‪ ،‬بةرطىَ ئيَكىَ ‪ ،‬ضاثخانا سثرييَز‪،‬دهوك ‪2010‬‬

‫‪2‬ـ حازم هاجانى ‪ ،‬رةسةنيا طةىلَ كورد كوردستانىَ دا ‪ ،‬ضاثخانا ئازادى ‪،‬دهوك ‪.2008‬‬

‫‪3‬ـ هشيار ريَكانى و ئةزور توظى ‪ ،‬ديَروكا كوردستانىَ ‪ ،‬ضاثخانا خانى ‪ ،‬دهوك ‪.2011‬‬

‫‪4‬ـ حةسةن ئةرفةع ‪ ،‬كوردةكان ‪ ،‬وةرطيَران‪:‬حاميد طةوهةرى ‪ ،‬ضاثخانا منارة ‪،‬هةوليَر ‪.2007‬‬

‫‪5‬ـ د‪.‬عةبدولرةمحان قامسلوو ‪ ،‬كوردستان و كورد وةرطيَران‪ :‬عبداللة حسن زادة ‪ ،‬ضاثخانا روذهةالت ‪ ،‬هةوليَر‬
‫‪.2012‬‬

‫‪6‬ـ سةعيد مةموزينى ‪ ،‬بةركؤ ليَك لة ميَذووى كوردستان ‪ ،‬ضاثخانا منارة ‪ ،‬هةوليَر ‪.2007‬‬

‫‪7‬ـ ن‪.‬الزاريف ‪ ،‬ميَذووى كوردستان ‪ ،‬وشيار عبدواللة سةنطاوى ‪ ،‬ضاثخانا روذهالت ‪ ،‬هةوليَر ‪.2008‬‬

‫‪8‬ـ د‪.‬مارف خةزنةدار ‪ ،‬ميَذووى ئةدةبى كوردى ‪ ،‬بةرطى يةكةم ‪ ،‬ضاثخانا وةزارتا ثةروةردىَ ‪،‬هةوليَر ‪.2001‬‬

‫ب‪ /‬طوظار ‪:‬‬

‫‪1‬ـ د‪.‬عةىل تةتةرنيَوةيى‪ ،‬طوظارا مةتني ‪ ،‬ذمارة ‪ ، 81‬ساال ‪ ، 1998‬ل ‪. 36‬‬

‫‪2‬ـ عبدالرمحان مزورى ‪ ،‬طوظارا هاظيبوون ‪ ،‬ذمارة ‪ ، 23‬دهوك ‪،‬ساال ‪ ، 2009‬ل‪.55‬‬

‫ج‪ /‬توريَن ئةنرتنيَتآَ (ويَب)‪:‬‬

‫نظيسينا ‪ :‬د‪.‬فةرهاد ثري بال ‪ ،‬وشةى كوردستان ‪. 2016 ،‬‬

‫‪http://www.historyofkurd.com/‬‬
‫‪9‬‬

You might also like