21.

Ανθρώπινα δικαιώματα: «Το νου σου στο παιδί»

Θέμα Α

Η Γιουσαφζάι, πακιστανή έφηβη, δέχτηκε απόπειρα δολοφονίας απ’ τους

Ταλιμπάν εξαιτίας της δράσης της για υπεράσπιση του δικαιώματος όλων των παιδιών
στην εκπαίδευση. Με αφορμή αυτό το γεγονός, μιλώντας στη συνέλευση νέων του
Ο.Η.Ε., εκμυστηρεύτηκε στο κοινό πως στόχος της δεν είναι η αντεκδίκηση αλλά η
ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση απ’ όλους. Η έφηβη και υποψήφια επιπλέον για
Νόμπελ Ειρήνης, παραδίδοντας στο Γ.Γ. του Ο.Η.Ε. πρόταση που κυκλοφόρησε
διαδικτυακά είδε την προσπάθειά της να καρποφορεί ώστε η χρηματοδότηση
εκπαιδευτικών ιδρυμάτων από χώρες – μέλη εξασφάλισε πρόσβαση όλων των παιδιών
στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Θέμα Β

Β1. Η λέξη «εκδίκηση» δεν χρησιμεύει στην άσκηση. Η βαθμολογία της άσκησης είναι
10 μονάδες και όχι 15 όπως εκ παραδρομής γράφεται στο βιβλίο.
στόχος: κυριολεκτική
Στόχος της είναι να γίνει μια καταξιωμένη συνθέτρια και μουσική παραγωγός. →
μεταφορική

μάχη: μεταφορική
Η εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία το 1939 σηματοδότησε την αρχή των μαχών
του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. → κυριολεκτική

βιβλίο: κυριολεκτική
Στο βιβλίο της ζωής του έχουν γραφτεί πολλά θλιβερά γεγονότα. → μεταφορική

σύμβολο: μεταφορική
Πολλά από τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται ευρέως για να περιγράψουν
εξειδικευμένες έννοιες στις θετικές επιστήμες προέρχονται από γράμματα του
ελληνικού αλφαβήτου. → κυριολεκτική

εμφάνιση : κυριολεκτική
Έδωσα το φιλμ στον φωτογράφο για την εμφάνιση των φωτογραφιών. →
κυριολεκτική

ξεπήδησαν: μεταφορική

Μαρία Γεωργοπούλου 1
 Μια τεράστια ακρίδα ξεπήδησε από τον φράχτη δίπλα από το σημείο που
καθόμασταν και μας τάραξε όλους. → κυριολεκτική

ύψωσαν: μεταφορική
Οι μαθητές που έχουν απορίες σχετικά με το μάθημα μπορούν να υψώνουν το χέρι
τους. → κυριολεκτική

εμπόλεμες ζώνες: (πολεμική ορολογία): κυριολεκτική

Έπειτα από έναν έντονο καυγά, το σπίτι είχε μετατραπεί σε εμπόλεμη ζώνη. →
μεταφορική

επιθέσεις: κυριολεκτική
Ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός των χάκερ έχει ως αποτέλεσμα τις συχνές επιθέσεις
σε ιστοσελίδες και λειτουργικά συστήματα ανά τον κόσμο. → μεταφορική

καταφύγια: μεταφορική
Το καταφύγιο της αρκούδας στα βουνά βρίσκεται σε εμφανές σημείο. → κυριολεκτική

Β2. i. Στόχος της ομιλίας είναι η ευαισθητοποίηση, προτροπή του κοινού, στην
προκειμένη περίπτωση η συνέλευση νέων του Ο.Η.Ε. για τη διασφάλιση του
δικαιώματος ισότιμης πρόσβασης στην Εκπαίδευση όλων των παιδιών. Με την
αποφθεγματική φράση, που μοιάζει με ρητό, σε ασύνδετο σχήμα δίνει διδακτικό τόνο,
όσο και προτρεπτικό στα λόγια της, επικαλούμενη το συναίσθημα του αναγνώστη: «ένα
παιδί, ένας δάσκαλος, ένα βιβλίο μπορούν ν’ αλλάξουν τον κόσμο» δηλώνοντας
επομένως σ’ αυτό το σημείο την ένταση του λόγου της, κάτι που περνά και στο κοινό.
ii. Η χρήση α’ ενικού στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση των γεγονότων που έζησε
και κυρίως στην έκφραση της πρόθεσής της: «Δεν είμαι εδώ…στην εκπαίδευση»,
προσδίδει φιλικό και οικείο τόνο στα λεγόμενά της, διαχωρίζει εξαρχής την πρόθεσή της
από οποιαδήποτε κακόβουλη σκέψη περί εκδίκησης και με τον εξομολογητικό τόνο
επηρεάζει συναισθηματικά το κοινό. Τέλος, με το τεκμήριο – μαρτυρία απ’ την
προσωπική της ζωή: «Στις 9 Οκτωβρίου…τα δικαιώματά τους» απευθύνεται και στη
λογική του κοινού της, γιατί είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο, ενός πυροβολισμού που
έγινε ευρέως γνωστός, αλλά και στο συναίσθημα το ακροατηρίου που προφανώς
συγκινημένα τα παιδιά (συνέλευση νέων) έβλεπαν την ομιλήτρια – σύμβολο μπροστά
τους να τους εξιστορεί την περιπέτειά της. Η μαρτυρία, με τον βιωματικό τόνο και την
αμεσότητά της έχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα ως προς τον προσδοκώμενο
στόχο του πομπού. Μπορούν όλοι να ταυτιστούν μαζί της, να κινητοποιηθούν σε δράση.

Β3.
α) Το άρθρο της συντάκτριας εντάσσεται στην κατηγορία της ερμηνευτικής
δημοσιογραφίας. Το διακρίνουμε αυτό από το περιεχόμενο του κειμένου, κύριο θέμα του

Μαρία Γεωργοπούλου 2
οποίου είναι η καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των παιδιών, η σωματική,
ψυχική και πνευματική κακοποίησή τους με την πολύωρη, επικίνδυνη εργασία τους.
Είναι ένα θέμα επίκαιρο, πράγμα που δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό του ως άρθρου,
αλλά προχωρά στην ανάλυση του θέματος και στη διατύπωση των σκέψεων της, γι’ αυτό
είναι ερμηνευτικό (1η παράγραφος εξηγεί, αναλύει, λέει τη γνώμη της). Στόχος της είναι
να ενημερώσει τους αναγνώστες για την καταπάτηση θεμελιωδών ανθρώπινων
δικαιωμάτων του παιδιού στην άλλη πλευρά του κόσμου, αλλά και να καταγγείλει
ξεκάθαρα το φαινόμενο (με την ειρωνεία, τα σχόλιά της), να εκφράσει την πικρία της
και την απογοήτευσή της.

Σημεία με επίκληση στο συναίσθημα:

• «Ο πιο ασθενής κρίκος…οίκους ανοχής…» → 2η παράγραφος

Μακροπερίοδος λόγος, ασύνδετο → συναισθηματική φόρτιση, εικονοπλαστικότητα,
συναισθηματικά φορτισμένες αντιθέσεις, επανάληψη (αλλά…αλλά), αποσιωπητικά
→ καταγγελία (συναισθηματική φόρτιση της γράφουσας) και ευαισθητοποίηση του
αναγνώστη

• «Η ατμόσφαιρα είναι βαριά…καίγονται» → 4η παράγραφος

Περιγραφή της ατμόσφαιρας στην οποία εργάζονται / επανάληψη του
υποκοριστικού της λέξης παιδί «παιδάκια», δείχνει την συναισθηματική φόρτιση /
θλίψη.

Σημεία με επίκληση στη λογική:

• «Τεκμήριο: πλήθος…του κόσμου» 2η παράγραφος
Τεκμήριο, παράδειγμα από την καθημερινή ζωή, επιβεβαιώνει τη στασιμότητα του
πολιτισμού, την έλλειψη προόδου.
• «(1,2 εκατομμύρια…κυκλώματα)… δεν θα δηλωθούν» → 3η παράγραφος
Παράθεση πορισμάτων από έρευνες, αδιάσειστα στοιχεία → πειθώ, αποδεικτικός
λόγος.

β) Παράδειγμα τελευταίας παραγράφου: «Ένα 13χρονο αγόρι – θύμα παιδικής

εργασίας τραυματίστηκε με μηχάνημα εργοστασίου σοβαρά στο χέρι και όταν το
«αφεντικό» του τον πήγε στον γιατρό εκείνος αποκρίθηκε πως θα μπορούσε να του
σώσει το χέρι αλλά θα κόστιζε σε χρήματα. Η απάνθρωπη απάντηση του αφεντικού του
ήταν να του κόψει το χέρι αφού αυτό θα κόστιζε λιγότερο! Με τη μεταφορά «κτήματα»
στην αρχή της παραγράφου, ταυτίζει τα παιδιά με εμπόρευμα–κτήμα των
εκμεταλλευτών τους και η παράθεση αυτούσιου του διαλόγου και του σημείου στίξεως
(θαυμαστικού) στο τέλος της φράσης δείχνει και τη θέση της και συνοψίζει το θέμα του
κειμένου η συντάκτρια: σε όλο το κείμενο αναφέρει περιπτώσεις κακοποίησης και
εκμετάλλευσης των παιδιών. Κρατάει για το τέλος μια απ’ τις πιο σκαιές και βίαιες
πράξεις, την αρτιμέλεια του παιδιού η οποία, και αυτή, εξαρτάται απ’ τα αφεντικά. Με

Μαρία Γεωργοπούλου 3
το καταφανέστατο παράδειγμα καταπάτησης ενός βασικού δικαιώματος του παιδιού
και όλων όσα προκύπτουν απ’ αυτό (ελευθερία, ζωή, παιχνίδι, εκπαίδευση κ.τ.λ.)
προβάλλει τη θέση της έμμεσα, γι’ αυτό και την καταδεικνύει – με τους ανάλογους
προαναφερθέντες δείκτες: μεταφορά, στίξη, διάλογος, για να καταγγείλει /
διαμαρτυρηθεί / ευαισθητοποιήσει / κινητοποιήσει το κοινό και προπαντός να πείσει
στοχεύοντας στο συναίσθημα του αναγνώστη μ’ ένα τεκμήριο–γεγονός.

[Δόθηκαν τρεις (3) δείκτες, δυο (2) γλωσσικές επιλογές κι ένας αφηγηματικός τρόπος.]

→ Η πειθώ, μέσω του παραδείγματος και η προβολή του με τις ανάλογες γλωσσικές επιλογές
που ευαισθητοποιούν, προβάλλει επομένως το θέμα και τη θέση της.

Θέμα Γ

«Σώπα μη μιλάς» είναι το νόημα και το βασικό θέμα ενός συγκλονιστικού

ποιήματος πανανθρώπινων μηνυμάτων και διαχρονικής αξίας. Προφανώς και δεν
προτρέπει τον αναγνώστη να μη μιλάει∙ το αντίθετο μάλιστα. Αντιτάσσεται στη
λογοκρισία και κάθε μορφής φίμωση της ελεύθερης έκφρασης και λόγου. Αντιτάσσεται
στην καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων που υφίστανται οι άνθρωποι απ’ τη
μικρότερη ηλικία τους κιόλας έως το τέλος της ζωής τους. Όπως μαθαίνουν από μικροί
να σιωπούν, να φοβούνται, να μην παίζουν ή να γελούν ελεύθεροι έτσι κι ενήλικες
πλέον φτιάχνουν τον «σύλλογο του σώπα»… Το ποιητικό υποκείμενο ζει μια πλήρη
αντίφαση: νιώθει την ανάγκη να μιλήσει αλλά «σιωπά» εξαιτίας των «νουθεσιών» που
δέχεται από τους άλλους, συνήθως μεγαλύτερους και πλήρως υποταγμένους στον
άλαλο σύλλογο της σιωπής, της μη διεκδίκησης, της ανελευθερίας, του εθελοδουλισμού.
Προτροπές που προέρχονται από το σχολείο, την οικογένεια, το ευρύτερο κοινωνικό
περιβάλλον και διαφαίνονται μέσα απ’ τις συγκεκριμένες εγκλίσεις που εκφράζουν
άλλοτε απαγόρευση, προστακτική «σώπα», άλλοτε προτροπή με προτρεπτική
υποτακτική «μη μιλάς», «μη χώνεις τη μύτη σου παντού» Χαρακτηριστικές περιγραφικές
-οπτικές, ακουστικές, απτικές, κινητικές- εικόνες μας μεταφέρουν σε διάφορες φάσεις
της ζωής του ποιητικού υποκειμένου σε όλες τις στροφές του ποιήματος, όταν φιλούσε
το πρώτο του κορίτσι, όταν έβλεπε αίματα στο πεζοδρόμιο και δεν αντιδρούσε..! Όμως
κάποια στιγμή όλη αυτή η υποκρισία και ο καθωσπρεπισμός, ο αυταρχισμός που του
γεννούσε φόβο έγινε δυσβάσταχτο φορτίο μέσα του. Μ’ έναν συγκλονιστικό μονόλογο,
«ξερίζωσε τη γλώσσα σου το μόνο άχρηστο όργανο…ΜΙΛΑ!» ξεσπά και αντιδρά
κάνοντας ταυτόχρονα την αυτοκριτική του για την ένοχη συνενοχή του χρόνια τώρα. Το
β’ ενικό πρόσωπο, αυτοαναφορικό εδώ αλλά δίνοντας παράλληλα έντονο διδακτικό
τόνο στο απόσπασμα, καθώς και η οικειότητα που αναδύεται απ’ τον εσωτερικό
μονόλογο αυτοκριτικής, η μορφή - με κεφαλαία γράμματα και θαυμαστικό επίτασης
της προστακτικής του ρήματος στην τελευταία λέξη-στίχο, δεν γίνεται να μην

Μαρία Γεωργοπούλου 4
καθηλώσουν τον αναγνώστη, όλους μας, όποιας ηλικίας κι αν είμαστε. Εμείς είμαστε
ίσως πιο τυχεροί και νιώθουμε έτσι όταν διαβάζαμε τους στίχους αυτούς, κάποια άλλα
παιδιά όμως όχι. Ομολογώ πως απ’ τα μέσα του ποιήματος και μετά ταυτίστηκα,
ξεσηκώθηκα! Είχε προηγηθεί η παράθεση εικόνων, ευαισθητοποιήθηκα,
προβληματίστηκα… Στο τέλος φώναξα κι εγώ «ΜΙΛΑ». Αποφάσισα να μιλάω, να
δηλώνω την αυθυπαρξία μου με κάθε τρόπο. Τα δικαιώματά μου δεν περιορίζονται μέσα
σ’ έναν σύλλογο σιωπής. Τα δικά μου τουλάχιστον όχι!

[Δόθηκαν περισσότεροι από τρείς κειμενικοί δείκτες]

Σημείωση: Στο ερμηνευτικό σχόλιο , ακόμη κι αν δεν ζητείται, οφείλει ο μαθητής να παραθέσει
το θέμα του λογοτεχνικού κειμένου, τουλάχιστον τρεις δείκτες και σαφώς αναφορές στο κείμενο
και την προσωπική του θέση.

Θέμα Δ

Φίλη μου Αγαθή

Είσαι στο εξωτερικό και ανυπομονώ να σε δω από κοντά. Εγώ πάλι, εδώ,
διάβασμα, σερφάρισμα, διάβασμα πάλι… Τί με ώθησε να σου στείλω αυτό το μέιλ και
δεν σε πήρα ένα τηλέφωνο θ’ αναρωτηθείς. Άκουγα ειδήσεις –αποφεύγω να κοιτάζω και
εικόνες– μιλούσαν για τον πόλεμο στη Συρία. Πολύνεκρη επίθεση και σήμερα, 25 απ’
τους πληγέντες θανάσιμα ήταν παιδιά… Η ειρωνεία ξέρεις ποια είναι; Η αμέσως
προηγούμενη είδηση αναφερόταν σε βιασμό ανηλίκου κάπου σε ένα «πολιτισμένο»
κράτος, δε θυμάμαι πού, και ο θύτης, λέει, βγήκε από τη φυλακή με εγγύηση. Εγγύηση
τί; Την κατάφωρη καταστρατήγηση δυο βασικών δικαιωμάτων των παιδιών της ηλικίας
μας που μόλις σου έγραψα, ποια «εγγύηση» την απαλείφει;

Παιδική εργασία, παιδιά του πολέμου, πείνα μέχρι θανάτου, εμπόριο οργάνων,
σχολεία ανύπαρκτα, ενδοοικογενειακή βία, παιδιά–σάκοι του μποξ «μεταξύ» των
συζύγων, κι ο κατάλογος τελειωμό δεν έχει…

Από τις εφιαλτικότερες εμπειρίες που βιώνουν τα παιδιά είναι ο πόλεμος. Αυτή η
φρίκη του πολέμου, που τους παίρνει την οικογένειά τους, που τους αναγκάζει να
κρατάνε όπλο και να πυροβολούν αντί να παίζουν ανέμελα με παιχνίδια και στην
αγκαλιά των γονέων τους. Πολλά από αυτά τα παιδιά πεθαίνουν, ακρωτηριάζονται ή
πωλούνται στα σκλαβοπάζαρα. Άλλα έρχονται στη δύσκολη θέση να εγκαταλείψουν
την πατρίδα τους, θέτοντας σε κίνδυνο πάλι τη ζωή τους, αφού κανείς δεν τους
διαβεβαιώνει πως εκεί που θα πάνε θα είναι καλύτερα ή πως θα βγουν ζωντανοί απ’
όλο αυτό. Η αθωότητα και η παιδικότητα έχει χαθεί και τα τραύματα, ψυχικά και
σωματικά, είναι τεράστια.

Ένα άλλο «κακώς κείμενο» είναι η εργασιακή εκμετάλλευση και κακοποίηση των
παιδιών. Η παντοδυναμία του χρήματος ορίζει τα πάντα! Δε συμβαίνει μόνο σε

Μαρία Γεωργοπούλου 5
υποανάπτυκτες χώρες όπως μπορεί να νομίζουμε ή να το έχουμε έτσι συνδυάσει, αλλά
και στις λεγόμενες αναπτυγμένες ηπείρους, όπως Ευρώπη και Βόρεια Αμερική. Τα
παιδιά αυτά εξαναγκάζονται, πολλές φορές και από τους ίδιους τους γονείς να
εργάζονται υπό άθλιες συνθήκες, για υπερωρίες και ανταμοιβή που δεν επαρκεί ούτε να
καλύψει τα βασικά τους έξοδα. Σαν να μην έφτανε αυτό, πολλά από αυτά πέφτουν θύμα
trafficking, εμπορίου οργάνων ή τους ωθούν στη ναρκεμπορία. Εικόνες ντροπής για τον
πολιτισμό μας…

Κι αν νομίζεις, φίλη μου, ότι όλα αυτά βρίσκονται μακριά μας κάνεις λάθος… Πού
είναι οι ανθρώπινες πόλεις, με χώρους πρασίνου, παιδότοπους, χώρους έκφρασης;
Πόλεις τσιμεντοχτισμένες και γκρίζες με νέφος και ηχορύπανση δεν είναι πόλεις
«φιλικές» για το αναφαίρετο δικαίωμα του παιδιού στο παιχνίδι και στην ελευθερία
έκφρασης των κλίσεων του. Σχολεία επαρκή με κατάλληλες υποδομές,
ιατροφαρμακευτική περίθαλψη –ειδικά σε παιδιά που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές
ομάδες ή Α.Μ.Ε.Α.– με τις τόσες κρατικές περικοπές δαπανών μετά ειδικά την
οικονομική κρίση πιστεύεις ότι υπάρχουν; Το δικαίωμα στην εκπαίδευση και την
ιατροφαρμακευτική περίθαλψη δεν βάλλεται μόνο στις λεγόμενες τριτοκοσμικές χώρες
δυστυχώς.

Για μένα η βασικότερη επίπτωση όλων των παραπάνω είναι ο θυμός των παιδιών.
Εκεί έχω καταλήξει παρατηρώντας αρκετές περιπτώσεις τέτοιων παιδιών. Τη βία, τον
εξαναγκασμό, την πορνεία, την εκμετάλλευση που υφίσταντο την επιστρέφουν τις πιο
πολλές φορές ως ενήλικες στους… αφέντες αυτού του κόσμου. Αν δε ζήσουν όλη τη ζωή
τους φοβισμένα, με το παιδί το τρομαγμένο μέσα τους να τους ακολουθεί μια ζωή, θα
φτάσουν στο άλλο άκρο: θα πολεμήσουν, θα βιαιοπραγήσουν, θα επιβληθούν με κάθε
τρόπο. Έτσι έμαθαν, έτσι κάνουν…

Θλίβομαι…Διεθνείς οργανώσεις, Μ.Κ.Ο., Ο.Η.Ε., Unicef κάνουν ό,τι μπορούν

αλλά αποδεδειγμένα δεν είναι αρκετό. Θα μου πεις τι να κάνουν περισσότερο;
Επανάσταση κατά του κέρδους και των πολυεθνικών. Διαμαρτυρίες συγχρονισμένες σε
παγκόσμιο επίπεδο –τι το θέλουμε το Facebook, το Instagram κ.τ.λ.– αν δεν μπορούμε να
συνεννοηθούμε μεταξύ μας; Επιμονή για επιβολή κυρώσεων μεγάλων, τσουχτερών και
όχι να κάνουν όλοι τα «στραβά μάτια»! Παράδειγμα: σ’ ένα μουντιάλ κάπου διάβασα ότι
χρησιμοποιηθήκαν καινούργιες μπάλες σε σχέση με τα προηγούμενα. Η πολυεθνική
που τις ανέλαβε έβαλε παιδιά ηλικίας μέχρι δέκα ετών να τις ράψει μία–μία γιατί μόνο
τα μικρά και λεπτά δάχτυλα μπορούσαν ν’ αντεπεξέλθουν στις μικροσκοπικές ραφές
κάθε μπάλας! Εκεί τί κάνεις; Επεμβαίνει ο Ο.Η.Ε. με τα αρμόδια όργανα, κινητοποιεί τις
κυβερνήσεις, γνωστοποιεί στον κόσμο το συμβάν, ξεσηκωνόμαστε απ’ τον καναπέ και
τη βόλεψή μας, γινόμαστε όλοι ένα ποτάμι-χείμαρρος που ίσως και να ξέπλενε μια απ’
τις ντροπές, γιατί είναι ντροπή για όλους μας, ακόμα κι εμάς που το προσπερνάμε
αδιάφορα!

Μαρία Γεωργοπούλου 6
 Συνταγματική κατοχύρωση ολοένα και περισσότερων δικαιωμάτων και
διαφύλαξη ουσιαστική όσων καταγράφονται στον καταστατικό χάρτη του Ο.Η.Ε.
Βασικό μέτρο. Δεύτερο: Ισχυροποίηση μιας…τρισδιάστατης δημοκρατίας σε θεωρία,
τρόπο ζωής και νόμους. Και σχολεία. Σχολεία πολλά παντού σ’ όλο τον πλανήτη για
όλα τα παιδιά. Μόρφωση, ξυπνήματα, αυτόνομα μυαλά σημαίνει ελεύθεροι άνθρωποι.

Αισθάνεσαι τυχερή που δεν τα ζεις όλα αυτά ή έστω περισσότερα; Καταλαβαίνεις
πόσα πράγματα απ’ αυτά που έχουμε δεν είναι αυτονόητα; Θέλω να το συζητήσουμε
και από κοντά το θέμα αυτό. Ας ξεκινήσουμε λίγοι και στη συνέχεια θα γίνουμε πολλοί,
θα ενωθούν οι φωνές μας, τα χέρια μας, οι δράσεις μας… Ας ελπίσουμε για το
καλύτερο…

Σε χαιρετώ…η φίλη σου…

Μαρία Γεωργοπούλου 7