Strojarski fakultet u Slavonskom Brodu

Sveučilište u Slavonskom Brodu

Ispitivanje i svojstva materijala

Vježba:

TEHNOLOŠKA SVOJSTVA CIJEVI

Autor: Ivan Opačak, mag.ing.mech.

Slavonski Brod, 2021.

 TEHNOLOŠKA ISPITIVANJA CIJEVI
• Tehnološka svojstva materijala govore o tome kako se materijal ponaša prilikom
neke obrade.

• Ta svojstva su obradivost deformiranjem (toplo, hladno), obradivost odvajanjem

čestica (rezljivost), toplinska obradivost, livljivost, zavarljivost i lemljivost.

• Ispitivanje tehnoloških svojstava su normirana, odnosno provode se na način

propisan u normama.

• Rezultati ispitivanja tehnoloških svojstava su opisni (dobar – loš, zadovoljava – ne

zadovoljava), a donose se pregledom površine i usporedbom postignute
deformabilnosti s propisanim normama.

• Tehnološka ispitivanja su osobito bitna kod serijske proizvodnje, pa je uputno prije

same proizvodnje napraviti tehnološka ispitivanja da vidimo kako se materijal
ponaša pri simuliranoj tehnologiji.

• Ako ne zadovoljava ide se na promjenu režima (npr. manji kut savijanja, manji broj
uvijanja).
 ISPITIVANJE CIJEVI PROŠIRIVANJEM
CILINDRIČNIM UTISKIVAČEM
• Provodi se prema normi EN ISO 8493: 2004.

• Ispitivanje cijevi proširivanjem cilindričnim utiskivačem provodi se na šavnim i

bešavnim okruglim cijevima promjera do 150 mm i debljine stjenke do 9 mm na
ispitnim uzorcima dovoljne duljine.

• Proširivanje se provodi tako da se cilindrični dio utiskivača prešom ili čekićem

utiskuje u ispitni uzorak cijevi do dubine minimalno 30 mm.

• Maksimalna brzina utiskivanja je 50 mm/min.

• Nakon provedenog ispitivanja izvodi se provjera vanjskih i unutarnjih pogrešaka

pregledom prijelomnih površina, odnosno ocjena deformabilnosti.
 ISPITIVANJE CIJEVI PROŠIRIVANJEM KONUSNIM
UTISKIVAČEM
• Provodi se prema normi EN ISO 8493: 2004.

• Ispitivanje cijevi proširivanjem konusnim utiskivačem provodi se na šavnim i

bešavnim okruglim cijevima promjera do 150 mm i debljine stjenke do 9 mm na
ispitnim uzorcima dovoljne duljine.

• Proširivanje se provodi tako da se konusni dio utiskivača prešom ili čekićem

utiskuje u ispitni uzorak cijevi do dubine minimalno 30 mm.

• Vršni kut konusnog utiskivača može biti 30°, 45° ili 60° i utiskuje se u cijev do
pojave prve pukotine ili do proširivanja na propisani promjer.

• Maksimalna brzina utiskivanja je 50 mm/min.

• Nakon provedenog ispitivanja izvodi se provjera vanjskih i unutarnjih pogrešaka

pregledom prijelomnih površina, odnosno ocjena deformabilnosti.
 ISPITIVANJE CIJEVI ZASUKAVANJEM
• Provodi se prema normi EN ISO 8494: 2013.

• Ispitivanje cijevi zasukavanjem provodi se također na cijevima nazivnog promjera

do 150 mm i s debljinama stjenke do 9 mm.

• Cilj ispitivanja je procjena sposobnosti deformiranja okruglih cijevi oblikovanjem

obruba pod pravim kutom.

• Duljina ispitnog uzorka treba biti tolika da ostatak cilindričnog dijela ima nakon
ispitivanja duljinu veću od polovine promjera cijevi.

• Ispitivanje se provodi prvo utiskivanjem konusnog utiskivača s kutom konusa 90° s

brzinom prodiranja do 50 mm/min do postizanja propisane vrijednosti, a zatim se
utiskuje drugi utiskivač s promjerom cilindričnog dijela manjim za 1 mm (di – 1) od
unutarnjeg promjera cijevi di.
 ISPITIVANJE CIJEVI SPLJOŠTAVANJEM
• Provodi se prema normi EN ISO 8492: 2013.

• Ispitivanje cijevi spljoštavanjem provodi se tako da se kraj cijevi ili ispitni prstenasti
uzorak stlačuje radijalnim opterećenjima.

• Spljoštavanje se provodi na univerzalnim kidalicama ili na hidrauličnim prešama sve

dok razmak između tlačnih ploča X ne dostigne propisanu vrijednost.

• Potpuno spljoštavanje je postignuto kada poslije ispitivanja iznosi b0 = b/2.

• Brzina pomjeranja ploča pri stlačivanju je ograničena na maksimalno 25 mm/min, a

ispitivanje je zadovoljilo ako ne nastanu pukotine pri propisanoj veličini
spljoštavanja ispitnog uzorka cijevi.
ISPITIVANJE CIJEVI PROŠIRIVANJEM PRSTENA DO
LOMA
• Provodi se prema normi EN ISO 8495: 2013.

• Cilj ispitivanja je otkrivanje skrivenih pogrešaka u materijalu.

• Provodi se na ispitnim uzorcima duljine oko 10 mm, vanjskog promjera od 20 do

146 mm, te debljine stjenke veće od 2 mm.

• Za debljine stjenke veće od 10 mm, duljina prstenastog uzorka jednaka je debljini

stjenke.

• Prstenasti uzorci se na sobnoj temperaturi proširuju konusnim utiskivačem sve do

loma, te se pregledom prekidne površine ustanovljava ima li pukotina ili sličnih
pogrešaka u materijalu.
ISPITIVANJE CIJEVI RAZVLAČENJEM PRSTENA DO
LOMA
• Provodi se prema normi EN ISO 8496: 2013.

• Prstenasti uzorak se razvlači do loma ili se najprije spljoštava, a nakon toga razvlači
do loma.

• Pregledom prekidne površine ustanovljava se ima li pukotina ili sličnih pogrešaka u

materijalu.

• Ispitivanje se provodi na sobnoj temperaturi na ispitnim cijevima vanjskog promjera

iznad 146 mm i debljine stjenke do 40 mm.

• Duljina ispitnog uzorka: - za cijevi debljine stjenke do 15 mm iznosi 15 mm,

- za cijevi čija je debljina stjenke veća od 15 mm duljina je
jednaka debljini stjenke.
 ISPITIVANJE CIJEVI UNUTRAŠNJIM VODENIM
TLAKOM
• U proizvodnji cijevi je ispitivanje cijevi unutrašnjim vodenim tlakom najmasovnije
tehnološko ispitivanje, obzirom da se sve cijevi podvrgavaju tom ispitivanju.

• Postoje razlike jedino u visini ispitnog tlaka.

• U europskim standardima ovo se ispitivanje tretira isključivo kao ispitivanje na

nepropusnost, pa tako za obične cijevi ispitni tlak iznosi 51 bar, a za kotlovske 81
bar.
HVALA NA PAŽNJI!