You are on page 1of 21

ZUL2605/101/3//2022

Incwadi yemiyalelo 101/3/2022

Ukusetshenziswa Kobucikomazwi
BesiZulu (ulimi lwasekhaya)

ZUL2605

Isimesta 1 neyesi-2

Umnyango Wezilimi Zase-Afrika

Le ncwadi yemiyalelo inolwazi olubalulekile. Uyacelwa ukuba ubhalise ku-


myUnisa, wenze imeyili yakho ye-myLife bese ulokhu uvakashela isizindalwazi
(website) sale mojuli eku-myUnisa, nesizindalwazi (iwebhusayithi) seqembu
lakho.

BARCODE

CONTENTS
Page
1 ISINGENISO ................................................................................................................................. 3
2 INHLOSO KANYE NEMIPHUMELA ............................................................................................. 3
2.1 Inhloso .......................................................................................................................................... 3
2.2 Imiphumela ................................................................................................................................... 3
3 UKUGUQULWA KWEKHARIKHULAMU ..................................................................................... 3
4 ABAFUNDISI NEMINININGWANE YABO YOKUXHUMANA ...................................................... 4
4.1 Abafundisi ..................................................................................................................................... 4
4.2 Umnyango .................................................................................................................................... 4
4.3 Iyunivesithi .................................................................................................................................... 4
5 IZINSIZAKUSEBENZA ................................................................................................................. 4
5.1 Izincwadi ezinqunyiwe .................................................................................................................. 4
5.2 Izincwadi ezinconyiwe ................................................................................................................... 4
5.3 Electronic reserves (e-reserves) ................................................................................................... 5
5.4 Imininingwane yomtapo wolwazi nolwazi lezinsizakusebenza ....................................................... 5
6 IZINSIZA ZOKUSEKELA ZABAFUNDI ........................................................................................ 6
6.1 Uhlelo Lokuthola Ulwazi Lonyaka Wokuqala @ Unisa .................................................................. 6
7 UHLELO LOKUFUNDA................................................................................................................ 6
8 UMSEBENZI WEZANDLA ........................................................................................................... 7
9 UKUHLOLA.................................................................................................................................. 7
9.1 Indlela yokuhlola ........................................................................................................................... 7
9.2 Uhlelo lokuhlola ............................................................................................................................ 7
9.3 Izinsuku ezinqunyiwe zama-asayinimenti...................................................................................... 7
9.4 Ukuhanjiswa kwama-asayinimenti ................................................................................................ 7
9.5 Ama-asayinimenti ......................................................................................................................... 8
9.6 Ezinye izindlela zokuhlola ........................................................................................................... 20
9.7 Ukuhlola ...................................................................................................................................... 20
10 UKUNGATHEMBEKI EMFUNDWENI ........................................................................................ 20
10.1 Ukukopela ................................................................................................................................... 20
10.2 Ukukopela ................................................................................................................................... 20
10.3 Enye imininingwane mayelana nokukopela ingalandwa kwilinki engezansi ................................. 20
11 UMFUNDI ONOKUKHUBAZEKA ............................................................................................... 20
12 IMIBUZO EJWAYELE UKUBUZWA .......................................................................................... 21
13 IMITHOMBO ESETSHENZISIWE............................................................................................... 21
14 UKUPHETHA ............................................................................................................................. 21
15 I-ADENDAMU............................................................................................................................. 21

2
ZUL2605/101/3/2022

Mfundi othandekayo

1 ISINGENISO

Mfundi othandekayo
Uyemukelwa kwimojuli ye-ZUL2605. Ngiyethemba uzokujabulela ukufunda nathi. Sicela
ukhululeke ukubuza, uma udinga ukucaciselwa okuthile. Wamukelekile kakhulu ukuxhumana
nomphathi wemojuli noma uthisha wakho. Imojuli ihlanganisiwe. Okuhlanganisiwe kusho ukuthi
imojuli iku-inthanethi futhi kusetshenziswa indlela yendabuko.

2 INHLOSO KANYE NEMIPHUMELA


2.1 Inhloso

Le mojuli ibaluleke ekufundiseni wena mfundi ngezihlokwana zemibhalo yobuciko yesiZulu


esetshenziswayo. Ufunda ngohlelo lwemibhalo esuselwe ekhanda, umsebenzi wayo, ukuhluzwa
kwayo, nokuthi yini ebhekiwe kumhluzi noma kumfundi wemibhalo yobuciko. Miningi imikhakha
ehambisana nale mojuli, kafushane ngingabala izinkondlo, izindaba ezimfushane,
izinganekwane, nemibhalo yabantwana (isib. Imilolozelo) ukuze kube khona ukukhula ekwazini
ubuciko bomlomo. Le mojuli ifundisa ngemibhalo yesiZulu, imibhalo yasendulo neyesimanje.
Ifundisa ngokuzigqaja nokuziqhayisa ngokuthi unguMzulu, kukhule nothando lwemibhalo yakho.

2.2 Imiphumela

• khombisa ukuqonda ezinhlobonhlobo zemibhalo


• uzokwazi ifundisa ngemibhalo yabantwana
• sebenzisa amakhono okuhlanganisa ukukhula ekwazini ubuciko bomlomo

3 UKUGUQULWA KWEKHARIKHULAMU

I-Unisa isebenzise umqulu wenguquko osuselwa kwizinsika ezinhlanu nobukhulu


obuyisishiyagalombili. Ukuphendula lo mqulu, sibeke uguquko lwezifundo phezulu ohlwini
lwezokufundisa nokufunda. Ukuguqulwa kohlelo lwezifundo kufaka phakathi izinsika
ezilandelayo: umfundaze ogxile kubafundi, ukuvuselelwa kwezindlela zokufundisa nokuhlola,
ukufundela ukufundisa nokufunda, nokufakwa kwezincwadi zamafilosofi zase-Afrika namafilosofi.
Lezi zinsika nemigomo yazo kuzohlanganiswa kuwo womabili amazinga ohlelo namamojuli
njengendlela yokungenelela. Uzobona ushintsho oluphawulekayo isu lokufundisa nokufunda
elisetshenziswe yi-Unisa, nokuthi okuqukethwe kubhekwa kanjani kumamojuli akho.
Sikukhuthaza ukuthi wamukele lezi zinguquko ngesikhathi ufunda e-Unisa ngendlela
ephendulayo ngaphakathi kohlaka loguquko.

3
4 ABAFUNDISI NEMINININGWANE YABO YOKUXHUMANA
4.1 Abafundisi

UDkt Zwane CL: 012 429 8052 zwanecl@unisa.ac.za( isiZulu)

4.2 Umnyango

Uma kukhona usizo oludingayo ungabhalela noma ushayele uMnyango weZilimi zase-Afrika
ucingo kule mininingwane:
The Module leaders ZUL2605
Attention: [IsiZulu Section] Department of African Languages
PO Box 392
UNISA
0003
Izincwajana eziya kubafundisi ezifakwa kuma-asayimenti azivumelekile. Uma udinga ulwazi
nemibhalo yokuthuthukisa ulwazi lwakho, luyatholakala ku-myUnisa.

4.3 Iyunivesithi

Uma udinga ukuxhumana neYunivesithi ngezinto ezingahlobene nokuqukethwe yile mojuli, sicela
ubheke incwadi ethi Study @ Unisa oyitholile nezinto ozifundayo. Le ncwajana iqukethe
imininingwane yokuthi ungaxhumana kanjani neYunivesithi (isb. Ungabhalela bani ukuthola
imibuzo ehlukene, izinombolo zocingo ezibalulekile nezinombolo zesikhahlamezi, amakheli
nemininingwane yezikhathi lapho izakhiwo ezithile zivulwa khona).
Hlala unayo inombolo yakho yomfundi lapho uthinta iYunivesithi.

• Inombolo yefeksi (RSA) 012 429 4150


• Inombolo yefekisi (eyamazwe omhlaba) +27 12 429 4150
• I-imeyili study-info@unisa.ac.za

5 IZINSIZAKUSEBENZA
5.1 Izincwadi ezinqunyiwe

Azikho izincwadi ezinqunyiwe

5.2 Izincwadi ezinconyiwe

Azikho izincwadi ezinqunyiwe

4
ZUL2605/101/3/2022

5.3 Electronic reserves (e-reserves)

Imithombo Eku-inthanethi ingatholakala kukhathalogi yeMitapo Yolwazi. Imininingwane


engaphezulu iyatholakala ku:
http://libguides.unisa.ac.za/request/request

5.4 Imininingwane yomtapo wolwazi nolwazi lezinsizakusebenza

Umtapo wolwazi wase-Unisa unenxanxathela yezikhungo zolwazi nezinsizakusebenza.


Imininingwane yomtapo wolwazi
• Ukuthola imininingwane emfushane, iya ku-https: //www.unisa.ac.za/library/libatglance
• Ukuthola eminye imininingwane Yomtapo Yolwazi, iya ku-http:
//www.unisa.ac.za/sites/corporate/default/Library
• Ukuthola usizo nokwesekwa kocwaningo (isib. Izincwadi Zomuntu Siqu nezinsizakalo
zokusesha izincwadi), iya ku-
http://www.unisa.ac.za/sites/corporate/default/Library/Library-services/Research-
support

Umtapo Wolwazi wenze imihlahlandlela eminingi yoMtapo Yolwazi: http://libguides.unisa.ac.za


Imihlahlandlela enconyiwe:
● Cela futhi uthole okokusebenza okunconyiwe komtapo wolwazi / ukudawuniloda:
http://libguides.unisa.ac.za/request/request
● Izinsizakusebenza zolwazi zabafundi abenza iziqu ezingaphezu kokuqala:
http://libguides.unisa.ac.za/request/postgrad
● Ukuthola nokusebenzisa izinsizakusebenza zomtapo wolwazi namathuluzi:
http://libguides.unisa.ac.za/Research_skills
● Imibuzo ebuzwa njalo mayelana nomtapo wolwazi:
http://libguides.unisa.ac.za/ask
● Izinsizakalo zabafundi abaphila nokukhubazeka:
http://libguides.unisa.ac.za/disability
Imininingwane ebalulekile yokuxhumana:
● Buza Kumsebenzi Womtapo Wolwazi: https://libguides.unisa.ac.za/ask
● Izinkinga zobuchwepheshe zokufinyelela ezinsizeni zomtapo wolwazi online: Lib-
help@unisa.ac.za
● Imibuzo ejwayelekile ehlobene nomtapo wolwazi: Library-enquiries@unisa.ac.za
● Ngemibuzo ephathelene nezinhlawulo zomtapo wolwazi nokukhokha: Library-
fines@unisa.ac.za

5
6 IZINSIZA ZOKUSEKELA ZABAFUNDI

Iwebhusayithi ye-Study @ Unisa iyatholakala ku-myUnisa: www.unisa.ac.za/brochures/studies


Iwebhusayithi inazo zonke izeluleko nolwazi oludingayo ukuze uphumelele e-Unisa.

6.1 Uhlelo Lokuthola Ulwazi Lonyaka Wokuqala @ Unisa

Kubafundi abaningi, ushintsho olusuka emfundweni yesikole luya emfundweni ephakeme


lubhekene nokukhathazeka. Lokhu kuyiqiniso nakuabafundi abaqalayo e-Unisa. I-Unisa
iyisikhungo esizinikele esivulekile futhi nesifundisa nge-inthanethi. Ngokungafani nezikhungo
zobuso nobuso / zokuxhumana, i-Unisa yehlukile ngandlela thile. Eyunivesithi enkulu, futhi zonke
izinhlelo zethu zinikezwa ngendlela yokufunda ehlanganisiwe noma indlela yokufunda
ngokuphelele ku-inthanethi. Kungalesi sizathu-ke sicabange ukuthi kunesidingo sokunikeza
abafundi bokuqala ukwesekwa okwengeziwe / okunwetshiwe ukuze bakwazi ukuhamba
ngokukhululekile kulolu hambo lokufundisa nokufunda lwe-Unisa ngobunzima obuncane
nasezithiyweni ezimbalwa. Kulokhu sihlinzeka ngohlelo olukhethekile lokuxhasa abafundi
kubafundi abangena e-Unisa okokuqala ngqa. Lolu hlelo silubiza ngohlelo lwe-Unisa's First-Year
Experience (FYE) Programme. I-FYE yakhelwe ukukunikeza ulwazi olusheshayo nolusizo
mayelana nezinsizakalo ezinikezwa yisikhungo nokuthi ungaluthola kanjani ulwazi. Izinhlelo
ezilandelayo ze-FYE zinikezwa njengamanje:
• Iwebhusayithi ye-FYE: Yonke imikhombandlela nezinsizakusebenza ozidingayo ukuze
uzulazule onyakeni wakho wokuqala e-Unisa ungatholakala usebenzisa isixhumanisi
esilandelayo: www.unisa.ac.za/FYE
• Ama-imeyili e-FYE: Uzothola ama-imeyili ajwayelekile ukukusiza uhlale ugxile futhi
ukhuthazekile.
• Ukusakazwa kwe-FYE: Uzothola ama-imeyili anezixhumanisi zokusakazwa ngezihloko
ezahlukahlukene ezihlobene nezifundo zakho zonyaka wokuqala (isib. Amavidiyo wokuthi
ungawathumela kanjani ama-asayinimenti ku-inthanethi).
• Ibhokisi leposi le-FYE: Ukuze uthole usizo ngemibuzo ephathelene nonyaka wakho
wokuqala wokufunda, thumela i-imeyili ku-fye@unisa.ac.za

7 UHLELO LOKUFUNDA

Uhlelo olusetshenzisiwe luku-inthanethi. Zonke izinto ozozidinga uzozithola ku-myUnisa.


Ukuxhumana kwakho neyunivesithi kuzokwenzeka ngokusebenzisa i-inthanethi. Abafundisi
bakho bangaxhumana nawe ngama-imeyili, ama-sms nangokusebenzisa izinkundla
zokuxhumana namathuluzi emibuzo nezimpendulo. Ungabuza imibuzo usebenzisa zonke
izindlela ezibalwe ngenhla zokuxhumana.

6
ZUL2605/101/3/2022

8 UMSEBENZI WEZANDLA

Awukho umsebenzi wezandla kule mojuli.

9 UKUHLOLA
9.1 Indlela yokuhlola

Ukuhlola kuzoba ama-asayinimenti nesivivinyo sokuphela konyaka / iphothifoliyo.

9.2 Uhlelo lokuhlola

• Ukuqeda le mojuli, kuzodingeka ukuthi uthumele ama-asayinimenti amabili.


• Yonke imininingwane yokuthi uzothumela nini futhi kuphi ama-asayinimenti akho
izotholakala kuwe ngokusebenzisa isiza se-myUnisa semojuli yakho.
• Izinsuku ezibekiwe zama-asayinimenti, nama-asayinimenti uqobo ziyatholakala
kusayithi le-myUnisa lale mojuli.
• Ukwamukelwa esivivinyweni, kuzodingeka ukuthi uthumele ama-asayinimenti amabili.
• Ama-asayinimenti zakho zizohlanganisa inhlanganisela engama-40%.
• Udinga ukuthola isilinganiso semaki lonyaka esingama-40% sama-asayinimenti ukuze
wamukelwe esivivinyweni.
• Isisindo sesabelo semojuli singama-40%.
• Ukuhlolwa kuzoba ukuhlolwa kwezinsuku ezimbili.
• Ukuhlolwa kuzobalwa ngama-60% kuya ngasesimweni sokugcina semojuli.

9.3 Izinsuku ezinqunyiwe zama-asayinimenti

• Azikho izinsuku ezabelwe i-asayinimenti ezifakiwe kule ncwajana yokufundisa.


• Izinsuku ezifanele zokwabelwa izotholakala ekhasini lokufika le-MyUnisa lale mojuli.
Sicabanga ukuthi izinsuku ozonikezwa zona zizotholakala lapho ubhalisa.
• Sicela uqale ukusebenza ngama-asayinimenti akho ngokushesha nje lapho ubhalisela
imojuli.
• Ngena esizeni se-myUnisa ukuthola le mojuli ukuthola eminye imininingwane
ngezinsuku ezibekiwe zokulethwa kwama-asayinimenti.

9.4 Ukuhanjiswa kwama-asayinimenti

• Amamojuli ahlinzekwa yi-Unisa ahlanganisiwe (okusho ukuthi sisebenzisa inhlanganisela


yezinto eziphrintiwe neziku-inthanethi ukuzibandakanya nawe) noma nge-inthanethi (yonke
imininingwane iyatholakala nge-inthanethi). Kuzo zonke izimo zokuzibandakanya nge-
inthanethi, sisebenzisa i-myUnisa njengekhampasi yethu ebonakalayo.

7
• Ukusuka ngonyaka we-2022, ikhampasi ebonakalayo ye-myUnisa izonikezwa ngohlelo
olusha lokuphathwa kokufunda. Lolu uhlelo oluku-inthanethi olusetshenziselwa ukuphatha,
ukubhala nokuletha izinto zokufunda kuwe nokusekela ukuzibandakanya nawe.
• Bheka imininingwane kumfundisi wakho nakwamanye amapulatifomu e-Unisa ukuze
unqume ukuthi ungayithola kanjani indawo ebonakalayo yemojuli ye-myUnisa.
• Imininingwane ngamathuluzi azotholakala ukuze uhlanganyele nomfundisi nabanye
abafundi ukusekela ukufunda kwakho izokwaziswa futhi ngezinkundla ezahlukene.
• IYunivesithi iyazibophezela ukuxhumana ngendlela ecace bha futhi kaningi
ngangokunokwenzeka ukuze kuqinisekiswe inzuzo enkulu ekusetshenzisweni kohlelo
olusha lokulawulwa kokufunda.
• Imininingwane eyengeziwe mayelana nokusetshenziswa kwesiza se-myUnisa semojuli,
nezimpawu zokuxhumana nokuxhumana nomfundisi wakho nabanye abafundi
kuzotholakala nge-inthanethi esayithini yemojuli.
• Ngakho-ke, ngena kusayithi le-myUnisa ukuthola imojuli yakho ukuthola eminye
imininingwane yokuthi ungaqedela kuphi futhi / noma uthumele ama-asayinimenti akho
nokuthi ungaxhumana kanjani nomfundisi wakho.

9.5 Ama-asayinimenti

Njengoba kukhonjisiwe esigabeni 9.2, udinga ukuqedela ama-asayinimenti amabili ale mojuli.
Kunama-asayinimenti amabili kule simesta.

8
ZUL2605/101/3/2022

9.5.1 Isimesta yokuqala

Qaphela: lama-asayimenti alandelayo kumele enziwe ngabafundi ababhalisele isimesta yokuqala


kuphela, uma ubhalisele isimesta yesibili ungawenzi lama-asayimenti.
ASAYIMENTI 1

Phendula imibuzo elandelayo ngokugcwele, ungayixovi.

UMBUZO 1

1. Ngabe zibaluleke kanjani izibongo zamaKhosi uziqhathanisa nezinkondlo zesimanje?


Chaza kabanzi. (10)
2. Ngabe amahubo abamba qhaza lini esizweni? Chaza? (10)
/20/

UMBUZO 2

1. Funda inkondlo engezansi bese uphendula imibuzo elandelayo.


Izolo ngedlule lapha kulelwe
Kungaphakanyiswa khanda ngovalo lwamakhaza
Amagquma ezigqume ngesiphuku esimhlophe
Kushayisa uvalo sengathi awasenakuvuka,
Imithi ihlutshulwe yizinswazi eziqandayo
Kushayisa uvalo sengathi ayisenagazi,
Izinyoni, abaculi besiganga, bengazwakali
Kushayisa uvalo sengathi sebajokola.
Namuhla ngethuswe yicilongo nomchwayo.
Kuduma izinkalo zonkana: Kusile!
Yaphaphama imvelo, yazamula izelula.
Kancane yahloba ngobuhlalu obuluhlaza.
Yamemezela ekhethweni lezinyoni ukuba zihube:
“Impilo eyayilahlekile isizuziwe!”
[DBZ Ntuli, 1972]

(1) Phawula okushiwo yile nkondlo kusukela kumugqa 1 kuya kumugqa 8. (5)
(2) Ngabe imbongi ikhuluma ngani kusukela kuma kumugqa 9 kuya kumugqa! 14. (5)
/10/

9
UMBUZO 3

1. Ngabe ukwenza komlingiswa omkhulu esingenisweni senoveli kuyakholeka yini?


Chaza kabanzi usekele izimpendulo zakho? (10)
2. Ngabe intando yeningi yaletha ubulungiswa yini ezindweni zasemakhaya ngasohlangothini
lobuholi bendabuko? Chaza ubhekise kokwenzekayo emdlalweni ngokusekela izimpendulo
zakho. (10)
/20/
ISAMBA: [50X2]

10
ZUL2605/101/3/2022

ASAYIMENTI 2

Phendula imibuzo elandelayo ngokugcwele.

UMBUZO 1

1. Yadabuka kuphi i-eseyi noma ingxoxo? (4)


2. Iyini i-eseyi noma ingxoxo, futhi inazimpawu zini? (4)
3. Nikeza izibonelo zama-eseyi noma zengxoxo. (4)
4. Ingxoxo emiselwe izimiso ezithile (formal essay) ngenjani? Xoxa. (4)
5. Nikeza bese uchaza izinhlobo ezahlukahlukene zama-eseyi noma zengxoxo. (4)
/20/

UMBUZO 2

1. Ngokombono wakho, kungani imibhalo yezingane ezilimini zase-Afrika ibukeka ishicilelwe


kamuva nje? (4)
2. Mehluko mini ekhona phakathi kwemigomo/kwezimpawu zezincwadi zabantwana
nezabantu
abadala? Chaza kabanzi. (6)
3. Phawula ngomehluko okhona phakathi kwemilolozelo, izaga neziphicaphicwana (6)
4. Bhala phansi izinhlobo ezintathu zezincwadi zabantwana maqede ubhale imisebenzi emibili
yohlobo ngalunye. (4)
5. Ucabanga ukuthi ziseneqhaza izinganekwane empilweni yezingane zanamuhla? (3)
7. Ingabe zibaluleke ngani izinganekwane ebantwaneni? (3)
8. Kunokukhathazeka okukhulu ngokuntuleka kwesiko lokufunda phakathi kwezingane zethu.
Ingabe unayo imibono yokuthi lingathuthukiswa kanjani isiko lokufunda? (2)
9. Ngabe ucabanga ukuthi kufanele zibhalwe kanjani izinganekwane esikhathini sanamuhla?
Nikeza izizathu zokuthi kungani ubeke kanjalo. (2)
/30/
ISAMBA SAMAMAKI: [50x2]

11
UKUHLOLWA NGEPHOTHIFOLIYO

Imiyalelo:
Phendula yonke imibuzo ekhona kule phothifoliyo ngokulandelana kwayo.
Kulindeleke ukuthi uphendule imibuzo ngolimi lwesiZulu ngoba le-mojuli eyolimi
lwesiZulu.

UMBUZO 1

Phendula imibuzo elandelayo

1. Ngabe imbongi ingaphinde ibizwe ngosomlando yini? Chaza kabanzi ngokubhekisa


empilweni
yayo yansuku zonke esizweni. (20)
2. Amahubo abamba iqhaza ekudluliseni umyalezo othile. Ake uchaze indikimba yehubo
elilandelayo ngokulixhumanisa nesiko lokuthonjiswa:
2.1 Amahubo okuthonjiswa (amantombazane). (10)
[30]

UMBUZO 2

Funda inkondlo engezansi bese uphendula umbuzo elandelayo.


Usuku olungayikukhohlakala
Kuwen’ omdala nomncane,
Wen’ owabonayo, wen’ owezwayo,
Uyokhohlwa? Phinde!
Iphelile itsha emnyama,
Balel’ abaholi bakusasa,
Uyolibala? Phinde!
Ngumlando kuwe M’Afrika,
Yinxeba elijule ezibilini,
Lingavaleka? Phinde!
Sizwe esiMnyama,
Bhekisani kuMvelinqangi,
Salabelwa nguye lelidlelo,
Namuhl’ asisenakuklaba kulo.
[Jotham Myaka, 1980)

1. Ngabe le nkondlo ikhuluma ngani? Chaza kabanzi usekele izimpendulo zakho. (10)
/10/

12
ZUL2605/101/3/2022

UMBUZO 3

Phendula imibuzo elandelayo

1. Ngabe isinqumo sikaMaKhoza sokufihla isigameko esinje siyakholeka, sifanelwe yini


ukulandelwa omama emphakathini? Chaza kabanzi usekele izimpendulo. (15)
/15/

UMBUZO 4

Phendula imibuzo elandelayo

1. Nikeza izinhlobo zama-eseyi bese uyayichaza inhlobo ngayinye ngokuphelele. (10)


2. Ngabe zibalulekile kanjani izimpawu ezitholakala kwi-eseyi? (10)
/20/

UMBUZO 5

Phendula imibuzo elandelayo

1. Ngabe zibhalwa kanjani izincwadi zabantwana nezabantu abadala ukuletha umehluko. (10)
2. Izinganekwane zisabalulekile esikhathini sanamuhla, bhala inganekwane eyodwa efakazela
lokhu bese uveza izizathu zalokho okushoyo. (15)
/25/
ISAMBA SAMAMAKI: [100]

13
9.5.2 Isimesta yesibili

Qaphela: la ma-asayimenti alandelayo kumele enziwe ngabafundi ababhalisele isimesta


yesibili kuphela, uma ubhalisele isimesta yokuqala ungawenzi lama-asayimenti.
ASAYIMENTI 1

Phendula imibuzo elandelayo ngokugcwele ungayixovi

UMBUZO 1

1. Ngabe iliphi iqhaza elibanjwa izibongo zamakhosi esizweni sikaMalandela? (10)


2. Ngabe kudweba siphi isithombe ukuhlukaniswa kwezibongo zamakhosi ngokukaKunene?
Chaza kabanzi. (10)
/20/

UMBUZO 2

Funda inkondlo engezansi bese uphendula umbuzo olandelayo.


ENEBINDA INZONDO
Bathi abamfuni neze uyabacindezela,
Uyabagqilaza ngolunya olungachazeki,
Uncelancel’ amagazan’ abo ngobuqili,
Okwezinyoni bheka emthini abanandawo,
Ubabandlulula ngolungachazeki ulunya.
Abasadlali nabo manje ngolunya bayagadla
Bakhokhoba phansi ngeziqhumane baqhumise,
Bazithatha kumfowab’ obhadla ngenzondo,
Ngokumzuma bayamgcweleza ngolukhul’ ulunya
Sebebhadla kwenukayo inzondo yokumbulala.
Kodwa bazama ukucabanga bakhulume njengaye,
Bafuna ukwenza izimanga zobumpetha njengaye
Emhlabeni, olwandl’ emoyeni babenjengaye,
Bamunce awakhe amasiko nemfundo babenjengaye,
Umzondwase usephenduke isibuko nesilinganiso.
Sebeluthekile ukuthi okwabo ukunqoba okukamzondwase
Phela sebeziphendule umzondwase ngakho konke,
UKUNQOBA KWABO ngokunqoba okunebinda ngomzwandwase.
(J.C. Dlamini,1989)

14
ZUL2605/101/3/2022

1. Ngabe le nkondlo ikhuluma ngani? Chaza kabanzi usekele ngokusenkondlweni. (5)


2. Imuphi lo mqondo odluliswa isitanza sesithathu? Chaza. (5)
/10/

UMBUZO 3

1. Ngabe isandla sesithathu salubhebhethisa kanjani udlame kumphakathi onsundu? Chaza


ngokwenzeka enovelini. (10)
2. Inqubo yobuholi bendabuko bubhekwe isambane ngaphansi kwenqubo yentando yeNingi.
Vuma/Phika ngokuchaza kabanzi usekele izimpendulo zakho ngokomdlalo. (10)
/20/
ISAMBA SAMAMAKI: [50]

15
ASAYIMENTI 2

Phendula imibuzo elandelayo ngokugcwele.

UMBUZO 1

1. Yikuphi okunembayo kule mibono elandelayo? Sekela impendulo yakho.


a) I-eseyi ayinabalingiswa.
b) I-eseyi yinde kangangokuba ingafinyelela emakhasini ayi-100.
c) I-eseyi yingxoxo ekhululekile.
d) Kuyanemba konke okungenhla. (4)
2. Yiliphi iphuzu elingahambisani namanye nge-eseyi? Sekela impendulo yakho.
a) Esankondlo nenobufilosofi.
b) Elandayo nenobudrama
c) Engenazimiso nenezimiso
d) Encengayo (4)
3. Ama-eseyi awela ngaphansi ….. Sekela impendulo yakho.
a) kwamanoveli.
b) kwemidlalo.
c) kwephrozi.
d) kwezinkondlo. (4)
4. I-eseyi eningayo ichazwa kangcono yila mazwi alandelayo. Sekela impendulo yakho.
a) Inemicabango yomxoxi eyethulwe ngendlela yobudrama.
b) Kungaba sengathi umxoxi uzindla yedwa.
c) Inesingeniso, umzimba, udweshu, isixakaxaka nesiphetho.
d) Ino-a no -b (4)
5. I-eseyi inesingeniso nomzimba nesiphetho esakhiweni sayo. Sekela impendulo yakho.
a) umlingiswa ulwa nenkinga.
b) umxoxi wethula isihloko.
c) kulindeleke ukuthukululwa kwenkinga.
d) umxoxi uvama ukwenaba namaphuzu. (4)
/16/

UMBUZO 2

Phendula imibuzo elandelayo ngokugcwele.

1. Mehluko muni okhona phakathi kwezinhlobo zebuciko bomlomo obuyiphrozi nobuciko


nobuyingxoxo? Chaza kabanzi. (12)

16
ZUL2605/101/3/2022

2. Umlolozelo ungumculo wabantwana ohambisana nobuciko. Vuma/Phika chaza


ngokusekela
izimpendulo. (12)
3. Ulaphi umehluko phakathi kwezaga neziphicaphicwano? Chaza ngokusekela ngezibonelo.
(10)
/34/
ISAMBA SAMAMAKI: /50/

17
UKUHLOLWA NGEPHOTHIFOLIYO

Imiyalelo:
Phendula yonke imibuzo ngokulandelana kwayo ungayixovi.
Kulindeleke ukuthi uphendule yonke imibuzo ngolimi lwesiZulu ngoba le-mojuli eyolimi
lwesiZulu.

UMBUZO 1

Phendula imibuzo elandelayo

1. Hlahlela izibongo zeNkosi uMpande ngaphansi kwalezi zihlokwana ezingezansi.


a) Isimilo kanye nesimo seNkosi uMpande (5)
b) Ukungena kukaMpande esihlalweni sobukhosi (5)
c) INkosi uMpande uwela uthukela. (5)
2. Amahubo abamba iqhaza ekudluliseni umyalezo othile. Ake uchaze indikimba yalamahubo
alandelayo uveze ukuthi lixhumana kanjani nomkhosi lowo:
a) Umemulo (7)
b) Umgcagco (8)
/30/

UMBUZO 2

Funda inkondlo engezansi bese uphendula umbuzo olandelayo ngokugcwele.


IMFIHLO YEZINKINOBHO ZOPIYANE
Ngobumbano senkaba isazi saqeqebula,
UDokotela Aggrey wase-Afrika wasidweba
Isimo sobumbano lombhabhadiso we-Afrika,
Phakathi kwabamnyama nabamhloph’ e-Afrika,
Sonke saphuza ukujula nenzulu yalo mbono.
Ubumbano lwezizwe isazi salubona emvungeni
Yopiyane ngokucindezela izinkinobho zalo;
Sezwa unqambothi lwemvunge yezinkinobho
Ezimnyama nezimhlophe zingxivizwa zivuka,
Unqambothi lwemvunge lungenalubandlululo.

18
ZUL2605/101/3/2022

Sazindini nesisho kwegula ukujula nenzulu


Akwanakeka ukuthi unqambothi lusho ukuhlangana,
Ngokwehlukana kwamaphimbo ezinkonobho ezimbalabala;
Ekuhlanganeni ngokwehlukana kwamaphimbo nanto
Unqambothi lokwehlukana ngokuhlangana kobumbano.
Oluyilo ubumbano lwezizwe lusekuhlanganeni,
Ekuhlanganeni ngokwehlukana ngobuzwe ngobuzwe
Ekwehlukaneni ngokuhlangana olwazini nasemasikweni.
[J.C. Dlamini]
1. Ngabe zimeleni izikinobho zopiyano ngakho konke ezikwenzayo ngokwenkondlo. Chaza
kabanzi usekele ngokusenkondlweni.
/10/

UMBUZO 3

Phendula imibuzo elandelayo

1. Ngabe umbhali wenoveli isidwebela siphi isithombe ngemilalandle etholakala


emadolobheni?
Chaza kabanzi ubhekise kuKhanyisile noMadonsela omdala. (10)
2. Ngabe ukugqubuzana phakathi kwenkosi nekhansela uthinteka kanjani umphakathi? Chaza
kabanzi. (10)
/20/

UMBUZO 4

Phendula imibuzo olandelayo ngokucophelela

1. Ake uchaze umehluko phakathi kwezinhlobo zama-eseyi. (12)


2. Veza umehluko ngokwemikhakha emibili yengxoxo (8)
/20/

UMBUZO 5

Phendula imibuzo olandelayo ngokucophelela

1. Izincwadi zabantwana zinomnikelo omkhulu ekulolongeni umntwana ngesikhathi bekhula.


Ngabe ziwenza kanjani lo msebenzi lezi zihlobo zezincwadi? Chaza ngezibonelo. (10)
2. Bhala inganekwane emfushane eyodwa, bese uveza ukuthi qhaza lini elingabanjwa yiyo
empilweni yabantwana? (10)
/20/
ISAMBA SAMAMAKI: [100]

19
9.6 Ezinye izindlela zokuhlola

Azikho ezinye izindlela zokuhlola

9.7 Ukuhlola

Imininingwane yokuhlolwa nemininingwane ngefomethi yokuhlola izotholakala kuwe nge-


inthanethi ngokusebenzisa isayithi le-myUnisa. Bheka ulwazi oluzokwabiwa umfundisi wakho
nabafundisi bakho (lapho kufanele khona) nokuxhumana okuvela eYunivesithi.

10 UKUNGATHEMBEKI EMFUNDWENI
10.1 Ukukopela

Ukukopela isenzo sokuthatha amagama, imibono nemicabango yabanye uyethule njengeyakho.


Kuyindlela yokweba efaka imisebenzi eminingana yokungathembeki yokufunda,
njengokulandelayo:
• Ukusika nokunamathisela kunoma yimuphi umthombo ngaphandle kokuvuma
ukusebenzisa umthombo wolwazi.
• Ukungafaki noma ukusebenzisa imithombo yolwazi engalungile.
• Ukubeka amagama ngaphandle kokuvuma umthombo wangempela wolwazi.

10.2 Ukukopela

Ukukopela kufaka phakathi, kepha akugcini kulokhu, okulandelayo:


• Ukubhala ukuhlolwa egameni lomunye umfundi, ukukopisha komunye umfundi
ngesikhathi sokuhlolwa noma ukuvumela umfundi ukuthi akopishe kuwe.
• Kusetshenziswa izinsiza zokuxhumana (sib. WhatsApp, iThelegramu) noma amanye
amapulatifomu kusabalalisa imininingwane yokuhlola.
Ukuhambisa amafayela angasebenzi noma angahlobene nomsebenzi.
• Ukuthenga izimpendulo ezibhaliwe “kumathutha” noma kumasayithi e-inthanethi
(ukukopela ngenkontileka).

10.3 Enye imininingwane mayelana nokukopela ingalandwa kwilinki engezansi

https://www.unisa.ac.za/sites/myunisa/default/Study-@-Unisa/Student-values-and-rules

11 UMFUNDI ONOKUKHUBAZEKA

Isikhungo Sokumela Nezinsiza Somfundi Okhubazekile (i-ARCSWiD) sinikeza ithuba lokuthi


abasebenzi basebenzisane nabafundi abasha nababuyayo nokukhubazeka.
• Uma ungumfundi okhubazekile futhi ungathanda ukuxhaswa okwengeziwe noma udinga
isikhathi esengeziwe sokuhlolwa, uyamenywa ukuba uthinte (uDkt CL Zwane:
zwanecl@unisa.ac.za) ukuze uzokwazi ukusizwa.

20
ZUL2605/101/3/2022

12 IMIBUZO EJWAYELE UKUBUZWA

• Kuphoqelekile yini ukubhala wonke ama-asayinimente?


• Ingabe ama-asayinimente anomthelela ekufinyeleleni emakini lonyaka?

13 IMITHOMBO ESETSHENZISIWE

Umhlahlandlela we-ZUL2605.

14 UKUPHETHA

Sikufisela okuhle kule mojuli.

15 I-ADENDAMU

Ayikho i-adendamu

21

You might also like