इयततञा १ ली ते ८ िी सञाठीची पञाठ्यपुसतक मंडळञाची िैवशष्ट्यपूण्भ पुसतके

• मुलञांसञाठीचयञा संसकञार कथञा • स्फूततीगीत

• बञालगीते • गीतमंजुषञा
• उपयुक्त असञा मरञाठी रञाषञा शबदञाथ्भ संग्रि • वनिडक किी, लेखक यञांचयञा कथञांनी युक्त पुसतक
• सिञा्भचयञा संग्रिी असञािी अशी पुसतके

पुस्तक मागणीसाठी www.ebalbharati.in, www.balbharati.in संके्तस्थळावर भेट द्ा.

साहित्य पाठ्यपुस्तक मंडळाच्या हिभागी्य भांडारांमध्यये

हिक्रीसाठी उपलब्ध आिये.
ebalbharati
विरञागीय रञांडञारे संपक्क क्रमञांक : पुणे -  २५६५९४६५, कोलिञापूर-  २४६८५७६, मुंबई (गोरेगञाि)
-  २८७७१८४२, पनिेल -  २७४६२६४६५, नञावशक -  २३९१५११, औरंगञाबञाद - 
२३३२१७१, नञागपूर -  २५४७७१६/२५२३०७८, लञातूर -  २२०९३०, अमरञािती -  २५३०९६५
ÓÜÃÜPÝÃÜ ¯|ì¿á PÜÅÊÜÞíPÜ: A»ÝÂÓÜ& 2116/ (±ÜÅ.PÜ.43/16) GÓ…w&4 ©®ÝíPÜ 25.4.2016A®ÜÌ¿á Óݧ²ÓÜÇÝ¨Ü ÓÜÊÜá®ÜÌ¿á ÓÜË᣿áá
©. 08.05.2018ÃÜí¨Üá ®Üvæ¨Ü ÓÜ»æ¿áÈÉ D ±ÜsܱÜâÓܤPÜÊÜ®Üá°QÅ. ÍÜ. 2018&19 D ÍæçPÜÒ-~PÜ ÊÜÐÜì-©í¨Ü ¯«Üì-Ä-ÓÜ-Æá ÊÜÞ®ÜÂñæ PæãvÜ-ÇÝ-X-¨æ.

PܮܰvÜ
¸ÝÆ»ÝÃÜ£
Jí¨Ü-®æ¿á C¿á-ñæ¤

ÊÜáÖÝÃÝÐÜó ÃÝg ±ÝsܱÜâÓܤPÜ ¯Ëáì£ ÊÜáñÜᤠA»ÝÂÓÜPÜÅÊÜá ÓÜíÍæãà«Ü®Ü ÊÜáívÜÙÜ, ±ÜâOæ & 411004.

ñÜÊÜá¾ Óݾoì¶æäà®Ü¨Ü ÊæáàÇæ DIKSHA App ÊÜáãÆPÜ ±ÜsܱÜâÓܤPÜ¨Ü Êæã¨ÜÆ®æ¿á ±Üâo¨Ü

ÊæáàÈÃÜáÊÜ Q.R.Code¨Ü ÊÜáãÆPÜ wioÇ… ±ÜsܱÜâÓܤPÜ A¨Ü-ÃÜíñæ ±ÜsÜÂ-±Üâ-Óܤ-PÜ-¨Ü-ÈÉ¿á
BÍÜ-¿á-PÜR-®Üá-WÜá-|-ÊÝX Pæãor-ÃÜáÊÜ ¸æàÃæ Q.R.Code¨Ü ÊÜáãÆPÜ A«Ü¿á®Ü&A«Ý±ܮܨÜ
ÓÜÆáÊÝX E±Ü¿ááPܤ ¨ÜêP…&ÍÝÅÊÜÂÓÝ×ñÜ E±ÜÆŸœÊÝWÜáÊÜâ¨Üá.

A
±ÜÅ¥ÜÊÜÞÊÜ꣤ : 2018 © ÊÜáÖÝÃÝÐÜó ÃÝg ±ÝsܱÜâÓܤPÜ ¯Ëáì£ ÊÜáñÜᤠA»ÝÂÓÜPÜÅÊÜá ÓÜíÍæãà«Ü®Ü ÊÜáívÜÙÜ, ±ÜâOæ & 4
±Üâ®ÜÊÜááì¨ÜÅ| : 2021 ÊÜáÖÝÃÝÐÜó ÃÝg ±ÝsܱÜâÓܤPܯËáì£ ÊÜáñÜᤠA»ÝÂÓÜPÜÅÊÜáÓÜíÍæãà«Ü®Ü ÊÜáívÜÙÜÊÜâ D ±ÜâÓܤPܨÜ
GÆÉ ÖÜPÜáRWÜÙÜ®Üá° PÝÀáªÄÔ¨æ. ÊÜáÖÝÃÝÐÜó ÃÝg ±ÝsܱÜâÓܤPÜ ¯Ëáì£ ÊÜáñÜᤠA»ÝÂÓÜPÜÅÊÜá
ÓÜíÍæãà«Ü®Ü ÊÜáívÜÙÜ¨Ü ÓÜíaÝÆPÜÃÜ ÈUñÜ A®ÜáÊÜᣠCÆɨæ D ±ÜâÓܤPÜ¨Ü ¿ÞÊÜâ¨æà »ÝWÜÊÜ®Üá°
E¨ÜœƒñÜWæãÚÓܸÝÃܨÜá.
PܮܰvÜ »ÝÐÝ ÓÜËá£:
vÝ. Pæ.Pæ. ±ÜñݤÃÜ, A«ÜÂûÜ
ÎÅà. ÎÊܸÝÙÜ Pæ. WæãàÈ, ÓܨÜÓÜÂ
ÎÅà. ÖÜ|ÊÜáíñÜ GÊÜå…. PÜáí»ÝÃÜ, ÓܨÜÓÜÂ
ÎÅàÊÜá£. g¿á¨æàË B¿å…. EPÜRÈ, ÓܨÜÓæÂ
vÝ. ÓܨݮÜí¨Ü Gí. ¹ÙÜãÛÃÜ, ÓܨÜÓÜÂ& ÓÜbÊÜ.
PܮܰvÜ A»ÝÂÓÜWÜo ÓܨÜÓÜÂÃÜá:
ÎÅà. ÎÅàÍæçÆ i. AÊÜq ÎÅ. i.w. ÊæãàÃæ
ÓÜíÁãàg®Ü ±ÜÅÊÜááSÃÜá:
vÝ. ÓܨݮÜí¨Ü Gí ¹ÙÜãÛÃÜ,
ËÍæàÐݘPÝÄ PܮܰvÜ,
ÎÅà. BÃ…. GÊÜå…. WÜOÝaÝÄ,
ËÐÜ¿á ÓÜÖÝ¿áPÜ PܮܰvÜ
±ÝsܱÜâÓܤPÜ ÊÜáívÜÙÜ, ±ÜâOæ&4
ÊÜááS±Üâo: ÎÅ. ËÊæà-PÝ-®Üí¨Ü ±Ýq-àÆ
bñÜÅPÝÃÜ: ÎÅ. ¿áÍÜ-ÊÜíñÜ ¨æàÍÜ-ÊÜáá-S
AûÜÃÜ hæãàvÜOæ: P C GRAPHIC (². Ô. WÝŵP…)
¯Ëáì£: ÎÅà. ÓÜbcñÝ®Üí¨Ü B¶ÜÙæ.
ÊÜááS ¯Ëáì£ A˜PÝÄ
ÎÅà. ÓÜb®Ü ÊæáÖÜñÝ- ¿ááñܤ ÖæãÓÜ ±ÝsÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° ñÜ¿Þ-Ä-ÓÜá-ÊÜâ¨Üá. D GÆÉ ÓÜíWÜ-£-WÜ-Úí¨Ü ¯àÊÜâ ÓÜÌíñÜ
¯Ëáì£ A˜PÝÄ
ÎÅà. ¯£-®Ü ÊÝ-~
ÓÜÖÝ¿áPÜ ¯Ëáì£ A˜PÝÄ
70 i.GÓ….GÊÜå….QÅàÊÜáÊæäàÊÜØ
N/PB/2021-22/2,000
M/S. RENUKA BINDERS,
PUNE
±ÜÅPÝÍÜPÜ: ÎÅà. ËÊæàPÜ WæãàÓÝË,
¯¿áíñÜÅPÜ, ±ÝsܱÜâÓÜPܤ
¯Ëáì£ ÊÜáívÜÙÜ,
±ÜŻݨæàË, ÊÜááíŸÀá&25
±ÜÅÓݤÊÜ®æ
²Å¿á ËáñÜÅ-Ãæ,
¯àÊÜâ Jí¨Ü-®æ¿á C¿á-ñæ¤-¿áÈÉ Ÿí©-©ªàÄ. ¯ÊÜáWæ ÊÜá®Ü-±Üä-ÊÜìPÜ ÓÝÌWÜñÜ.
Jí¨Ü-®æ¿á C¿á-ñ椿á D PܮܰvÜ ¸ÝÆ-»Ý-ÃÜ£ ±ÜsÜÂ-±Üâ-Óܤ-PÜ-ÊÜ®Üá°¯ÊÜá¾ PæçX-vÜÆá
®ÜÊÜáWæ ŸÖÜ-ÙÜÐÜár B®Üí¨Ü-ÊÝ-WÜá-£¤¨æ.
Jí¨Ü-®æ¿á C¿á-ñæ¤-Ááí¨ÜÃæ ÎPÜÒ| BÃÜí»Ü, ÎPÜÒ-|¨Ü ñÜÖÜÙÜ ©¿Þ-X¨æ. D
ñÜÙÜ-ÖÜ-©¿áá ¨ÜêyÜ-ÊÝ-WÜÆá ¯ÊÜáWæ ®ÜÊÜá¾ PܮܰvÜ »ÝÐæ-¿á ÊÜÞñÜ-®Ý-vÜÆá, K¨ÜÆá,
ŸÃæ-¿áÆá ŸÃÜá-ÊÜâ¨Üá AÊÜ-ÍÜÂ-ÊÝ-X¨æ.CÈÉ-¿á-ÊÜ-ÃæWæ ¯àÊÜâ ÊÜá®æ ÊÜáñÜᤠÊÜá®æ¿á
±ÜÄ-ÓÜ-ÃÜ-¨ÜÈÉ PܮܰvÜ »ÝÐæ-¿á®Üá° BÈ-Ô-©ªàÄ. Pܮܰ-vÜ-¨ÜÈÉ ÊÜÞñÜ-®Ý-w-©ªàÄ. DWÜ
¯ÊÜáWæ K¨ÜÆá, ŸÃæ-¿áÆá PÜÈ-¿áá-ÊÜâ-©¨æ. ¯ÊÜá¾ PÜÈPæ ÃÜígPÜ B®Üí¨Ü-¨ÝÀá
ÖÝWÜã ÓÜáÆ-»Ü-Wæã-ÙÜÛÆá D ±ÜsÜÂ-±Üâ-Óܤ-PÜ-¨Ü ÃÜaÜ-®æ-¿á®Üá° bñÜÅ-ÊÜá¿á ÖÝWÜã PÜê£-
¿ááPܤWæãÚ-ÓÜ-ÇÝ-X-¨æ
D ±ÜsÜÂ-±Üâ-Óܤ-PÜ-¨ÜÈÉ ÖÝvÜá-WÜ-Ú-Êæ. AÊÜâ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÓÝÊÜáã-×-PÜ-ÊÝX ÖæàÙÜá-
ÊÝWÜ ¯ÊÜáWæ ŸÖÜÙÜ B®Üí¨Ü EípÝ-WÜá-ÊÜâ¨Üá. A¨Ü-ÃÜíñæ D ±ÜsÜÂ-¨ÜÈÉ PÜ¥æ-
WÜ-ÙÜ®Üã° AÙÜ-ÊÜ-w-ÓÜ-ÇÝ-X¨æ. D PÜ¥æ-WÜ-ÙÜ®Üá° PæàÙÜá-ÊÝWÜ, ÖæàÙÜá-ÊÝWÜ ¯ÊÜáWæ
ŸÖÜ-ÙÜÐÜár SÑ-¿Þ-WÜá-ÊÜâ¨Üá bñÜÅ-WÜÙÜ ÓÜÖÝ-¿á-©í¨Ü PÜ¥æ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÃÜbÔ ¯ÊÜá¾
ËáñÜÅ-ÄWæ ÖæàÙÜá-ÊÜÈÉ ¯àÊÜâ ÊÜáWÜ°-ÃÝ-WÜá-ËÄ. D ±ÜsÜÂ-¨Ü-ÈÉ¿á bñÜÅ-WÜ-ÙÜ®Üá° PÜáÄñÜá
¯àÊÜâ ÖÜÃÜ-pæ-Öæã-væ-¿áá-ÊÜâ¨Üá, ¯ÊÜá¾ A®Üá-»Ü-ÊÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° CñÜ-ÃÜ-Ãæãí©Wæ
ÖÜíb-Pæã-ÙÜáÛ-ÊÜâ-¨Ü®Üá° PÜívÜÃæ GÆÉ-ÄWÜã B®Üí¨Ü EípÝ-WÜá-ÊÜâ-¨Üá.
»ÝÐæ-¿á-ÈÉ¿á ÍÜŸª, APÜÒ-ÃÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° PÜÈ-¿ááÆá ¯ÊÜáWæ AñÜÂíñÜ ×w-ÓÜáÊÜ
Ÿ|¡&Ÿ|¡¨Ü bñÜÅ-WÜ-ÙÜ®Üá° PæãvÜ-ÇÝ-X¨æ. BÃÜí»Ü-¨ÜÈÉ bñÜÅ-WÜÙÜ ÓÜÖÝ-¿á-©í¨Ü
ÍÜŸª ÊÜáñÜᤠAPÜÒ-ÃÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° PÜÈ-¿áá-ÊÝWÜ ¯ÊÜáWæ ¯Îc-ñÜ-ÊÝX B®Üí¨Ü-EípÝ-WÜá-
ÊÜâ¨Üá. BÈ-ÓÜá-ÊÜâ¨Üá, ®æãàvÜá-ÊÜâ¨Üá ÊÜáñÜᤠÖæàÙÜáñܤ ÖæàÙÜáñܤ K¨ÜÆá PÜÈ-¿áá-
ÊÜâ¨Üá; £àvÜáñܤ, £àvÜáñܤ ŸÃæ-¿áÆá PÜÈ-¿áá-ÊÜâ¨Üá. ÃÜã{-Àáí¨Ü A¨Ü®Üá°
«Üêwà-PÜ-Ä-ÓÜá-ÊÜâ-¨Üá CÊæÆÉ ŸÆá Êæãài®Ü ÓÜíWÜ-£-WÜÙÜá. CÈÉ PæÆÊÜâ ÍÜŸª-WÜÙÜ Bo-
WÜ-ÙÜ®Üá° PæãvÜ-ÇÝ-X¨æ. D Bo-WÜ-ÙÜ®Üá° BvÜáñܤ, BvÜáñܤ »ÝÐæ-¿á®Üá° PÜÈ-¿áá-ÊÜâ-
©¨æ. ÍÜŸª, ÊÝPÜÂ-WÜ-ÙÜ®Üá°K¨Üáñܤ K¨Üáñܤ ±ÝsÜ-WÜ-ÙÜ®Üá°K¨Üá-ÊÜâ¨Üá ÊÜáñÜᤠ®ÜWÜáñܤ ®ÜÈ-
PÜÈ-¿áá-Ë-Pæ¿á B®Üí¨Ü-ÊÜ®Üá° A®Üá-»Ü-Ë-ÓÜá-ËÄ! D ±ÜsܱÜâÓܤ-PÜ-¨Ü-ÈÉ-¿á ÖÝvÜá,
PÜ¥æ, APÜÒ-ÃÜ-WÜáí±Üâ, bñÜÅ-ÊÝ-aÜ®Ü ÊÜáñÜᤠCñÜÃÜ PÜê£-WÜ-Ú-WÝX PÜãÂBÃ… Pæãàv…-WÜ-ÙÜ®Üá°
±ÜÅÓÜíWÝ-®Üá-ÓÝÃÜPæãvÜ-ÇÝ-X¨æ. AÊÜâ-WÜÙÜ ÊÜááTÝíñÜÃÜ ¨æãÃæ-¿ááÊÜ ÊÜÞ×-£¿áá
PÜãvÜ ¯ÊÜáWæ ¯Îc-ñÜ-ÊÝ-X¿áã ×w-ÓÜá-ÊÜâ¨Üá.
Jí¨Ü-®æ¿á ñÜÃÜ-WÜ£ ÊÜááX-¿áá-£¤-ÃÜá-ÊÜíñæÁáà ¯àÊÜâ aæ®Ý°X ÊÜÞñÜ-®Ý-vÜÆá
PÜÈ-¿áá-ËÄ! ËáñÜÅÃæ, B®Üí¨Ü-©í¨Ü PÜÈ-¿ááñܤ PÜÈ-¿ááñܤ ŸÖÜ-ÙÜÐÜár ¸æÙæ-Àá-Ä!!
A¨Ü-PÝRX ¯ÊÜáWæ ÍÜá»Ý-ÍÜ-¿á-WÜ-ÙÜá!!!
(vÝ. ÓÜá¯Æ ÊÜáWÜÃÜ)
±ÜâOæ ÓÜíaÝÆPÜ
©®ÝíPÜ: 16 Êæáà 2018. ÊÜáÖÝÃÝÐÜó ÃÝg ±ÝsܱÜâÓܤPÜ ¯Ëáì£
»ÝÃÜ£à¿á ÓèÃÜ : 26 ÊæçÍÝ-S 1940 ÖÝWÜã A»ÝÂÓÜPÜÅÊÜáÓÜíÍæãà«Ü®Ü ÊÜáívÜÙÜ, ±ÜâOæ
C

C
D
D
 PܮܰvÜ Jí¨Ü-®æ-¿á C¿áñæ¤: A«ÜÂ-¿á-®Ü ¯Ðܳ-£¤-WÜ-ÙÜá

A«ÜÂ-¿á-®Ü-¨ÜÈÉ ÓÜãb-st ÍæçPÜÒ-~PÜ ±ÜÅQÅ-Áá-WÜ-ÙÜá A«Ü¿á®Ü ¯Ðܳ£¤WÜÙÜá

GÆÉ Ë¨Ý¦ìWÜÚWæ (¸æàÃæ ÃÜã±Ü¨ÜÈÉ ÓÜPÜÒÊÜá A«ÜÂ-¿á--®Ý-¦ì-WÜ-ÙÜá&
ÊÜáPÜR-ÙÜá- ÓÜ-×-ñÜ Êæç¿áQ¤PÜ) WÜáí²-®ÜÈÉ PÝ¿áì-ÊÜÞ-vÜÆá AÊÜ- 01.06.01
ËË«Ü E¨æªà-ÍÜ-WÜ-Ú-WÝX ÓÜÌíñÜ¨Ü »ÝÐæ A¥ÜÊÝ ÍÝÇæ-¿á-
PÝÍÜ ÊÜáñÜᤠ±æäÅàñÝÕ-ÖÜ®æ ¨æãÃæ-¿á-Æá& ÈÉ¿á ÊÜÞ«ÜÂÊÜá¨Ü »ÝÐæ ŸÙÜÔ ÖÜÃÜpæ Öæãvæ-¿áá-ÊÜ®Üá.
l ñÜÊÜá¾ »ÝÐæ-¿áÈÉ ÊÜÞñÝ-vÜáÊÜ,aÜaæì ÊÜÞvÜáÊÜ ŸÖÜ-ÙÜÐÜár E¨Ý: PÜËñæ, PÜ¥æ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÖæàÙÜá-ÊÜâ¨Üá, ÊÜÞ×£ ±Üvæ-¿áÆá
ÓÝÌñÜÂíñÜÅé ÖÝWÜã AÊÜ-PÝÍÜ PæãvÜ-¸æà-PÜá. ±ÜÅÍæ°-WÜ-ÙÜ®Üá° PæàÙÜá-ÊܨÜá, A®Üá-»Ü-ÊÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÖæàÙÜá-ÊÜ-®Üá.

l BÈ-st ÓÜíWÜ-£-WÜÙÜ ŸWæY (PÜ¥æ, PÜËñæ CñÝÂ-©) ÖÜÃÜpæ

ñÜÊÜá¾ PÜ¥æ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÖæàÙÜÆá (»Ý-ÑPÜ ÖÝWÜã ÓÝíPæà-£-PÜ 01.06.02
ÓÜÌÃÜã-±Ü-¨ÜÈÉ) AÊÜ-PÝÍÜ ÖÝWÜã ±æäÅñÝÕ-ÖÜ®æ PæãvÜ-¸æà-PÜá. Öæãvæ-¿áá-ÊÜ®Üá, A¼-±ÝÅ¿á ÊÜÂPܤ-±Ü-w-ÓÜá-ÊÜ®Üá,
±ÜÅÍæ°-WÜ-ÙÜ®Üá° PæàÙÜá-ÊÜ-®Üá.
l ÊÜáPÜRÙÜ ÊÜááTÝíñÜÃÜ AÊÜÃÜ »ÝÐæ-¿áÈÉ ÊÜÞñÝ-vÜáÊÜ
ÓÜíWÜ-£-WÜÙÜá PܮܰvÜ »ÝÐæ ÊÜáñÜᤠCñÜÃÜ »ÝÐæ-WÜ-ÙÜÈÉ 01.06.03 »ÝÐæ-¿á-ÈÉ¿á, ËÎÐÜr «Ü̯ ÊÜáñÜᤠÍÜŸª CÊÜâ-WÜ-Ùæãí©Wæ
(ÊÜ-WÜì-¨ÜÈÉ ŸÙÜPæ ÊÜÞvÜ-ÇÝ-WÜáÊÜ »ÝÐæ A¥ÜÊÝ BvÜáÊÜ B®Üí¨Ü ±Üvæ-¿áá-ÊÜ®Üá. E¨Ý: ñÜPÜ&¥ÜPÜ, ÓÜáÀá
ÊÜáPÜRÙÜá ÊÜÞñÜ-®Ý-vÜáÊÜ »ÝÐæ) ÊÜáñæã¤Êæá¾ ÊÜáíw-ÓÜáÊÜ ÓÜáÀá, bÈ-²-È.
AÊÜ-PÝÍÜ J¨Ü-X-ÓÜ-¸æàPÜá. A¨Ü-Äí¨Ü B »ÝÐæ-WÜ-ÚWæ 01.06.04 ÈUñÜ ÓÝ×ñÜ ÊÜáñÜᤠbñÜÅ ÓÜÌÃÜã-±Ü-¨Ü-ÈÉ¿á ÓÝ×ñÜÂ
ÊÜWÜì-¨ÜÈÉ ÁãàWÜÂ-ÊÝ¨Ü Óݧ®Ü ¨æãÃæ-¿áá-ÊÜâ¨Üá ÊÜáñÜᤠ(E-¨Ý: bñÜÅ BÇæà-S) CÊÜâ-WÜ-ÙÜ-ÈÉ¿á ÊÜÂñÝÂÓÜÖæàÙÜá-ÊÜ-®Üá.
ÊÜáPÜRÙÜ ÍÜŸª-ÓÜí±ÜñÜᤠA¼-ÊÜÂ-Q¤-¿á ËPÝ-ÓÜPæR AÊÜ-PÝÍÜ
bñÜÅ-¨Ü-ÈÉ¿áÓÜãPÜÒ$¾ ÖÝWÜã AvÜ-PÜ-ÊÝ-X-ÃÜáÊÜ ÓÜíWÜ-£-WÜ-ÙÜ®Üá°
01.06.05
¨æãÃæ-¿áá-ÊÜ-¨Üá.
ÓÜãPÜÒ$¾-ÊÝX ¯Äà-QÒ-ÓÜá-ÊÜ-®Üá.
l PÜ¥æ, PÜË-ñæ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÖæàÚ, BÈ-ÓÜáÊÜ ÖÝWÜã AÊÜâ-WÜ-ÙÜ®Üá°
bñÜÅ-¨Ü-ÈÉ¿á ÖÝWÜã
01.06.06 bñÜÅ-ÊÜÞ-È-Pæ-WÜ-ÙÜ-ÈÉ¿á ®Üvæ-
PÜáÄñÜá ÖÜÃÜpæ Öæãvæ-¿áÆá AÊÜ-PÝ-ÍÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° PæãvÜ-¸æà-PÜá.
¿ááÊÜ ¸æàÃæ&¸æàÃæ Zo-®æWÜÙÜá, PÜê£-WÜÙÜá ÊÜáñÜᤠ±ÝñÜÅ
l PܮܰvܨÜÈÉÖæàÚ¨Ü ÓÜíWÜ-£-WÜÙÜá, PÜËñæ, PÜ¥æ, Xàñæ CñÝÂ-©-WÜ- CÊÜâ-WÜ-ÙÜ-ÈÉ¿á HPÜ-ÓÜã-ñÜÅñæ ®æãàw AÊÜâ-WÜÙÜ ÊÜ|ì®æ
ÙÜ®Üá° ñÜÊÜá¾ ±Ü¨Üª-£-Àáí¨Ü ÊÜáñÜᤠñÜÊÜá¾ »ÝÐæ-¿áÈÉ ÖæàÙÜÆá ÊÜÞvÜá-ÊÜ-®Üá.
AÊÜ-PÝÍÜ PæãvÜ-¸æà-PÜá
01.06.07
K©¨Ü PÜ¥æ-WÜÙÜá, PÜË-ñæ-WÜÙÜá CÊÜâ-WÜ-ÙÜÈÉ APÜÒ-ÃÜ-WÜ-ÙÜá/
l ±ÜÅÍæ°-WÜ-ÙÜ®Üá° PæàÙÜáÊÜ ÊÜáñÜᤠAÊÜÃÜ A¼-±ÝÅ-¿á-WÜ-ÙÜ®Üá° ÍÜŸªWÜÙÜá/ ÊÝPÜÂ-WÜ-ÙÜá CñÝÂ-©-WÜ-ÙÜ®Üá° ®æãàw ÊÜáñÜᤠ«Ü̯
ÊÜÂPܤ-±Ü-w-ÓÜáÊÜ AÊÜPÝÍÜ PæãvÜ-¸æà-PÜá. BÈÔ, £Ú-¨Üá-PæãívÜá WÜáÃÜá-£-ÓÜá-ÊÜ-®Üá.
l ÊÜWÜì A¥ÜÊÝ ÍÝÇæ-¿áÈÉ (ÊÝ-aÜ-®Ý-Æ¿á WÜÅí¥ÝÆ-¿á) 01.06.08 ±ÜÄÓÜÃܨÜÈÉ ÊÜáá©Å-st ËÊÜÃÜ ÖÝWÜã A¨ÜÃÜ E¨æªàÍÜ
ÓܤÃÜ-WÜ-ÙÜ-®Üá-ÓÝ-ÃÜ-ÊÝX¸æàÃæ&¸æàÃæ »ÝÐæ-WÜÙÜ (ÊÜáPÜRÙÜ ÓÜÌíñÜ¨Ü CÊÜâ-WÜ-ÙÜ ÓÜí¨Ü-»Üì-©í¨Ü Aí¨Ýgá ÊÜÞvÜá-ÊÜ®Üá.
»ÝÐæ/CñÜÃÜ »ÝÐæ-¿á-ÈÉ¿á) ÊÜá®æãà-ÃÜígPÜ ÓÝ×ñÜ Öæã©-Pæ¿á ÊæáàÇæ ŸÃæ-¨Ü-¨Üª®Üá° WÜáÃÜá-£Ô WÜáÚ-Wæ/
E¨Ý& ¸ÝÆ-ÓÝ-×ñÜ ¸ÝÆ-±Ü-£ÅPæ, ¶ÜÆPÜ, ¨ÜêP…&ÍÜÅÊÜ aÝPÜ-Çæào CÊÜâ-WÜÙÜ ÖæÓÜÃÜá ÖæàÙÜ-ÊÜ®Üá.
ÓÝ×ñÜ E±Ü-ÆŸª ÊÜÞw PæãvÜ-¸æà-PÜá. D ÓÝ×ñÜ ¸æÅÇ…
01.06.09
ÈUñÜ ÓÝ×-ñÜÂ-¨Ü-ÈÉ¿á APÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ®Üá°, ÍÜŸª-WÜ-ÙÜ®Üá° ÊÜáñÜá¤
Ȳ-¿á-ÈÉ¿áã E±Ü-Æ-Ÿª-Ë-ÃÜ-¸æàPÜá.¨ÜêÑr-¨æãàÐÜ CÃÜáÊÜ
ÊÝPÜÂ-WÜ-ÙÜ®Üá° WÜáÃÜá-£-ÓÜá-ÊÜ®Üá. E¨Ý@ "C¨Üá WæÙæ-¿áÃÜ
ÊÜáPÜR-Ú-WÝX PæÆ-Êæäí¨Üá ÓÝ×ñÜ ¨æãvÜx APÜÒ-ÃÜ-WÜ-ÙÜÈÉ
ŸÙÜWÜ' C¨Ü®Üá° GÈÉ ŸÃæ-©¨æ ñæãàÄ-ÓÜá/C¨Ü-ÃÜÈÉ "Ÿ-ÙÜ-WÜ'
ÊÜáá©Å-Ô-Ãܸæà-PÜá.
 PܮܰvÜ Jí¨Ü®æ¿á C¿áñæ¤
ÓÜãbst ÍæçPÜÒ~PÜ ±ÜÅQÅÁá
l ¸æàÃæ ¸æàÃæ PÜ¥æ, PÜË-ñæ-WÜÙÜ bñÜÅ-WÜÙÜ B«Ý-ÃÜ-©í¨Ü Aí¨Ýgá
ÊÜÞw K¨ÜÆá AÊÜ-PÝÍÜ J¨Ü-X-ÓÜ-¸æà-PÜá.
l ËË«Ü E¨æªà-ÍÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° WÜÊÜá-®Ü-¨ÜÈÉÄÔPæãívÜá A«ÜÂ-¿á- 01.06.10 ±ÜÄ-b-ñÜ/A±Ü-Ä-bñÜ ËÊÜ-ÃÜ-¨ÜÈÉ (E-¨Ý: ÊÜá«ÝÂÖÜ°
®Ü¨Ü ËË«Ü ÓÜíWÜ-£-WÜ-ÚWæ ÁãàWÜÂ-ÊÝ¨Ü Óݧ®Ü PæãvÜáÊÜ
AÊÜ-PÝÍÜËÃÜ-¸æà-PÜá.
E¨Ý: ¿ÞÊÜ-¨æãí¨Üá ÓÜíWÜ-£-¿áÈÉ ¿ÞÊÜ-¨æãí¨Üá
ÊÜÞ×£ ÖÜávÜá-PÜá-ÊܨÜá PÜ¥æ-¿áÈÉ ®Üvæ¨Ü ËË«Ü Zo-
®æ-WÜÙÜ ÁãàWÜ PÜÅÊÜá ÖÜaÜác-ÊܨÜá, AÊÜâ-WÜ-ÙÜ®Üá° ñÜÊÜá¾
A®Üá-»Ü-ÊÜ-WÜ-Ùæãí©Wæ ÖæãàÈÔ ®æãàvÜá-ÊÜâ¨Üá CñÝÂ-©.
l BÈ-Ô¨Ü, ®æãàw¨Ü ÓÜíWÜ-£-WÜ-ÙÜ®Üá° ñÜÊÜá¾ ±Ü¨Üª-£-Àáí¨Ü
PÝWÜ¨Ü¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ-¿ááÊÜ AÊÜ-PÝÍÜËÃÜ-¸æà-PÜá.
l APÜÒ-ÃÜ-WÜ-ÚWæ £ÃÜáÊÜâ PæãvÜÆá ŸÃÜ-©-¨ÜªÃæ ÊÜáPÜRÙÜá APÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ
BPÜê£ ñæWæ-¿áÆá BÃÜí»Ü ÊÜÞvÜá-ÊÜ®Üá. C¨Ü®Üá° ÊÜWÜì-¨ÜÈÉ
ÔÌàPÜ-Ä-ÓÜ-¸æà-PÜá.
l ÊÜáPÜRÙÜá ÓÜÌíñÜ È²¿áÈÉ ÊÜÞw¨Ü ÇæàS®Ü, C¨Üá »ÝÐÝ
A«Ü¿á®Ü ±ÜÅQÅÁá¿á »ÝWÜÊæí¨Üá £Ú¿á¸æàPÜá.
A«Ü¿á®Ü ¯Ðܳ£¤
D ÍÜŸª GÈÉ-¨æ/"Ÿ-ÙÜ-WÜ' D ÍÜŸª-¨Ü-ÈÉ¿á "ÙÜ' ¨Ü ÊæáàÇæ
¸æÃÜÙÜá CvÜáÊÜâ¨Üá.
»æãàg®Ü¨Ü ñÜPæ¤,ÓÜÌíñܨÜÖæÓÜÃÜá,C¿áñæ¤,×w-ÓÜáÊÜ ±ÜâÓܤ-PܨÜ
ÖæÓÜÃÜá) A¼-ÃÜáb ñæãàÄ-ÓÜá-ÊÜ®Üá,ÖÜÃÜpæ Öæãvæ-¿áá-ÊÜ®Üá
ÊÜáñÜᤠAÊÜâ-WÜ-ÙÜ A¥Üì Íæãà«Ü-®æ-WÝX ËË«Ü ¿ááQ¤-WÜ-ÙÜ®Üá°
ŸÙÜ-ÓÜá-ÊÜ-ÊÜ®Üá.E¨Ý: PæàÊÜÆ bñÜÅ A¥ÜÊÝ ËÊÜÃÜ CÊÜâ-WÜÙÜ
ÓÜÖÝ-¿á-©í¨ÜAí¨Ýgá ÊÜÞvÜá-ÊÜâ¨Üá,APÜÒÃÜÖÝWÜã «Ü̯
CÊÜâ-WÜÙÜ ÓÜíŸí«Ü-WÜÙÜ ŸÙÜ-Pæ ÊÜÞvÜá-ÊܨÜá, ±ÜäÊÝì-
®Üá-»ÜÊÜ ÊÜáñÜᤠÊÜÞ×-£¿á B«Ý-ÃÜ-©í¨Ü Aí¨Ýgá
ÊÜÞvÜá-ÊÜ-®Üá.
01.06.11 ÊÜ|ì-ÊÜÞ-Çæ-¿áÈÉ¿á APÜÒ-ÃÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÖÝWÜã «Ü̯-WÜ-ÙÜ®Üá°
WÜáÃÜá-£-ÓÜá-ÊÜ-®Üá.
ÍÝÇæ¿á ÖæãÃÜWæ ÊÜáñÜᤠÍÝÇæ-¿áÈÉ (ÊÝ-aÜ-®Ý-Æ-¿á/
01.06.12
WÜÅí¥Ý-Æ-¿á) ñÜ®ÜWæ ×w-ÓÜáÊÜ ±ÜâÓܤ-PÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° BÄ-Ô-ÊÜ®Üá
ÊÜáñÜᤠK¨ÜÆá ±ÜÅ¿á-£°-ÓÜá-ÊÜ-¨Üá.
ÇæàS®Ü PÜÈ-¿áá-ÊÝWÜ BÈ-st ÊÜáñÜᤠñÜÊÜá¾ ÊÜá®Ü-ÔÕ-®Ü-ÈÉ-
01.06.13
¿á ËaÝÃÜ, ËPÝ-ÓÜ-Óܤ-ÃÜ-WÜ-ÙÜ-®Üá-ÓÝÃÜ bñÜÅ-WÜÙÜá, AvÜx&ÊÜPÜÅ
ÃæàÐæ-WÜÙÜá, APÜÒÃÜ BPÜê-£-WÜÙÜá, ÓÜÌ¿áí&±Ü¨Üª£Àáí¨Ü
ÇæàS®Ü ÊÜáñÜᤠÓÜÌ&¯¿áí£ÅñÜ ÇæàS-®Ü¨Ü ÊÜÞ«ÜÂ-ÊÜá-
¨æã-ÙÜ-Xí¨Ü ñÜÊÜá¾ ±Ü¨Üª-£-Àáí¨Ü ŸÃæ-¿ááÊÜ ±ÜÅ¿áñÜ°
ÊÜÞvÜá-ÊÜ-®Üá.
ÓÜÌñÜ@ ñæWæ-©-ÃÜáÊÜ bñÜÅ-WÜÙÜ ÖæÓÜ-ÃÜá-WÜ-ÙÜ®Üá° ŸÃæ-¿áá-ÊÜ®Üá.
01.06.14
E¨Ý: PÜÓÜ-Ÿ-Ä-Wæ¿á bñÜÅ ñæWæ¨Üá "WÜá-wÓÜá-ÊÜ-¨Üá' Gí¨Üá
ÓÜÌ»Ý-Ðæ-¿áÈÉ ŸÃæ-¿áá-ÊÜ-¨Üá.
F
 Ÿ¯° ®Ü®æã°-ÙÜ-Wæ-¯¨æ ®æãàvæãà-|
»ÝÐÝ PÜÈ-Pæ¿áá B®Üí¨Ü-¨ÝÀá A¥Üì-±Üä|ì ÖÝWÜã ±ÜÄ-OÝ-ÊÜá-PÝÄ¿ÞWÜÆá DPæàÙÜ-X®Ü ÓÜíWÜ-£-WÜ-ÙÜ®Üá° £Ú-Áãà-|
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
Ë Ÿ¯° ÖÝvæãà-|-Êæà? Ë
ÖÝvÜá-ñܤ, -PÜá-~-¿ááñܤ, ®ÜÈ-¿ááñܤ PܮܰvÜ »ÝÐæ-¿á®Üá° BÓÝÌ-©-ÓÜÆá D ±ÜsܱÜâ-Óܤ-PÜ-¨ÜÈÉ "B-
qWæ AíPÜ-Ç…' "PÜá-Ä-ÊÜá-Ä' "I-Ôðà-ÊÜå…' ÖÝÂoá&¸ÝÂoá WÙÜíñÜÖÜ ®ÝˮܱÜä|ì ÎÍÜáXà-ñæWÜÙÜ®Üá°
PæãvÜ-ÇÝ-X¨æ. ÊÜáPÜR-ÙÜÈÉ BÈ-ÓÜáÊÜ ÓÝÊÜá¥ÜÂì ÖÝWÜã A¼-ÊÜÂQ¤ PèÍÜ-ÆÂWÜÙÜá ËPÝ-ÓÜWæã-ÙÜÛÆá
ÖÝvæãà|, PÜá~-Áãà-|; ®Üq-Óæãà| ÓÜÌíñÜ¨Ü ±ÜÄ-aÜ¿á ÖæãàÙæãà-|; PÜáoáíŸ¨Ü ±ÜÄ-
aÜ-¿á-ÊÜÞvæãà|;PæàÙæãà| «Ü̯ WÜáÃÜá-£-Óæãà| CíñÜÖÜ ÓÝíPæà-£PÜ ÎàÑì-Pæ-WÜÙÜw-¿áÈÉ
ÊæçË-«ÜÂ-ÊÜá-¿áÊݨÜPÜê£-WÜ-ÙÜ®Üá° PæãvÜ-ÇÝ-X¨æ. AÊÜâ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÃÜã{-ÔÄ. ÖÝWæÁáà PæàÙæãà|, ÊÜÞvæãà|,
Bvæãà| D PÜê£-¿áÈÉÊÜÂPܤ-WæãÙÜáÛÊÜ ÓÝÊÜÞ-iPÜ ±ÜÅhæn-¿á®Üá°ÊÜáPÜRÙÜ WÜÊÜá-®ÜPæR ñܯ°Ä.ÊÜáPÜRÙÜá ÊÜá®æ ÖÝWÜã
±ÜÄ-ÓÜ-ÃÜ-¨ÜÈÉ A®è-±Ü-aÝ-ÄPÜÊÝX PÜÈñÜ »ÝÐæ-¿á®Üá° ËPÝ-ÓÜ-Wæã-Ú-ÓÜÆá ±ÜÅ¿á-£°-ÔÄ. ÊÜáPÜRÙÜ ÍÝÇæ¿á
PÜÈ-Pæ¿á®Üá° AÊÜÃÜ ¸ÝÖÜ iàÊÜ-®Ü-¨æãí©Wæ hæãàw-Ô-Ä.

Ë Ÿ¯° bñÜÅ-®æãà-væãà|, PÜ¥æ-Pæà-Ùæãà|, PÜ¥æ ÖæàÙæãà-|Ë

ÊÜáWÜá »ÝÐÝ PÜÈ-Pæ-¿áÈÉ BÓÜ-Q¤- ñæãà-ÃÜÆá, BñÜ®Ü BvÜá-»Ý-Ðæ-¿áÈÉ ±ÜÄ-ÊÜ-ñÜì®æ
ñÜÃÜÆá bñÜÅ-WÜ-Ùæãí©Wæ Bvæãà-|; ®æãàvæãà|, ÖæàÙæãà|, «Ü̯-WÜá-ÃÜá-£-Óæãà-|; ®ÜWæãà|,
®ÜX-Óæãà-|; ®æãàvæãà|, WÜáÃÜá-£-Óæãà|, aÜbì-Óæãà-|; E±Ü-PÜÅÊÜá £Ú-Áãà|, PÜê£-ÊÜÞ-væãà|,
±ÜÅPÜƳ ÃÜã{-Óæãà-|; bñÜÅ-®æãà-væãà|, aÜaæì-ÊÜÞ-væãà-|-; ÖÜávÜá-Pæãà|
hæãàw-Óæãà| CíñÜÖÜ ÓÝíPæà-£PÜ Îà-Ñì-Pæ-WÜÙÜw-¿áÈÉ PÜê£-WÜ-ÙÜ®Üá° PæãvÜ-ÇÝ-X¨æ. ±ÜÅÓÜíWÜ-WÜ-Ú-Wæ&®ÜáÓÝ-
ÃÜ-ÊÝX AÊÜâ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÃÜã{-ÔÄ. ®æãàvæãà|, Íæãà˜-Óæãà|, PÜê£-ÊÜÞ-væãà-|; ®æãàvæãà| bñÜÅ-
Ÿ-Ãæ-Áãà| bñÜÅ-®æãà-væãà| aÜaæì-ÊÜÞ-væãà| CíñÜÖÜ ÎàÑì-Pæ-WÜÙÜw¿áÈÉ Pæãor PÜê£-WÜ-ÙÜÈÉ
AvÜ-PÜ-ÊÝ-X-ÃÜáÊÜ iàÊÜ®Ü PèÍÜ-ÆÂWÜ-ÙÜ®Üá° ÖÝWÜã ®æç£PÜ ÊÜåèÆÂ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÊÜáPÜRÙÜ WÜÊÜá-®ÜPæR ñÜí¨Üá AÊÜÃÜ
»ÝÊÜ-¯PÜ ËPÝ-ÓÜPæR ±æÅàÃÜOæ ¯àwÄ. "®Ý-®Ý-ÃÜá?'PÜË-ñæ-¿áÈÉ Íæãà«Ü-PÜÊÜ꣤ÖÝWÜã "H-¯-¨Üá-WÊÜÜ- áñ¾ Üá¤?' ±ÝsÜ-
¨ÜÈÉ AvÜ-PÜ-ÊÝ-X-ÃÜáÊÜ ÍæçPÜÒ-~PÜ ñÜíñÜÅ-hÝn-®Ü¨Ü AíÍÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÊÜáPÜR-ÚWæ £Ú-Ô-Ä.
Jqr-®ÜÈÉ ÊÜáWÜá-Ë-®ÜÈÉ HPÝ-WÜÅñÝ ÊÜá®æãà-ÊÜê-£¤¿áá ¸æÙæ¨Üá, BñÜ®Üá »ÝÐÝ PÜÈ-Pæ-¿áÈÉ
ÊÜáWÜ°-®Ý-WÜá-ÊÜíñæ ±æÅàÃÜOæ ¯àw-Ä.

G
 Ë Ÿ¯° «Ü̯-WÜá-ÃÜá-£-Óæãà|, K¨æãà-|Ë
«Ü̯ WÜáÃÜá-£-ÓÜá-ËPæ ÖÝWÜã ÁãàWÜ EaÝf-ÃÜ-WÜÙÜá K¨ÜáÊÜ PèÍÜ-ÆÂPæR ±ÜäÃÜPÜ AíÍÜ-WÜ-ÙÝ-XÊæ. CÊÜâ
ÖÜíñÜ &ÖÜíñÜ-ÊÝX ÊÜáPÜR-ÙÜÈÉ ¸æÙæ-¨Üá- Ÿ-ÃÜÆá PæàÙæãÛà|, «Ü̯-WÜá-ÃÜá-£-Óæãà-|; ÍÜŸª-WÜÙÜ hæãñæWæ Bvæãà-|;
ÖÜávÜá-Pæãà|, hæãàw-Óæãà-|; bñÜÅ-®æãà-væãà| ÓÜÖÜ-»ÝX ÊÝaÜ®Ü ÊÜÞvæãà-|; K¨æãà|, £Ú¨Üá
PæãÙæãÛà| CíñÜÖÜ ÓÝíPæà-£PÜ ÎàÑì-Pæ-WÜÙÜ Aw Pæãor PÜê£-WÜ-ÙÜ®Üá° ±Üä|ì-WæãÚ-ÔÄ. Ÿ¯° ÓÜíÊݨÜ
K¨æãà|, £Ú¨Üá PæãÙæãÛà-|; PÜê£-WÜ-ÙÜÊÜáãÆPÜ A¥Üì-±Üä|ì K¨ÜáÊÜ PÜÇæ-¿á®Üá° ÊÜáPÜR-ÙÜÈÉ ¹í¹-ÔÄ.
"Êæã-Æ', "G£¤-®Ü-WÝ-w-' ±ÝsÜ-WÜ-ÙÜÈÉ AvÜ-PÜÊÝ¨Ü "±ÝÅ-~-¨Ü-Áá' ÖÝWÜã "PÜáÓÜá-ÊÜá-ÙÜ-PÝ-¿áì' ±ÝsÜ-¨ÜÈÉ
¯ÃÜã-²-st Óèg®ÜÂ-Îà-Æñæ, ÓÜíÊæà-¨Ü®Ü ÎàÆñæ, ÊÜåèÆÂ-WÜÙÜ AÄ-ÊÜ®Üá° ÊÜáPÜR-ÙÜÈÉ Eíoá-ÊÜÞ-w-Ä.

Ë DWÜ ŸÃæ-Áãà-| Ë
ÓÜáí¨ÜÃÜ ÖÝWÜã ÍÜá¨Üª ÇæàS®Ü PÜÇæ¿áá ÊÜáPÜR-ÙÜÈÉ ¸æÙÜ-ÊÜ-~-Wæ-¿Þ-WÜÆá D ±ÜsÜÂ-±Üâ-Óܤ-PÜ-¨ÜÈÉ
®æãàvæãà|, £àvæãà-|; bñÜÅ ŸÃæ-Áãà|, Ÿ|¡-ñÜáí¸æãà-|; PæàÙæãà|, «Ü̯-WÜá-ÃÜá-£-Óæãà|,
ŸÃæ-Áãà-|-; bñÜÅ-®æãà-væãà|, ÓÜíÊÝ¨Ü ŸÃæ-Áãà| CíñÜÖÜ ÓÝíPæà-£PÜ Îà-Ñì-Pæ-WÜÙÜ Aw-¿áÈÉ Pæãor
PÜê£-WÜ-ÙÜ®Üá° ÃÜã{-ÔÄ. ÊÜáPÜR-ÙÜÈÉ A®Üá-Çæà-S®Ü, ÍÜáÅñÜ-Çæà-S®Ü,ÓÜÌ¿áíÇæà-S®Ü PÜÇæ-WÜÙÜá, PÜÅÊæáà-|-ÊÝX
¸æÙæ-¿áá-ÊÜíñæ ±æÅÃæà-²-ÔÄ. "®ÜÊÜáã¾-ÃÜá' ±ÝsÜ-¨ÜÈÉ ËÐÜ¨Ü ±Üw-st ÓÜÊÜÞ-hÝ-¼-ÊÜááS AíÍÜ-WÜ-ÙÜ®Üá°
ÊÜáPÜR-ÙÜ- WÜ-ÊÜá-®ÜPæR ñÜí¨Üá-Pæã-wÄ. ÊÜáPÜR-ÙÜÈÉ »ÝÐÝ-¼-ÊÜê©œ,ÊæçaÝ-ÄPÜ ±ÜÅhæn-WÜÙÜá ÓÜÖÜ-g-ÊÝX ¸æÙæ¨Üá ŸÃÜá-
ÊÜíñæ »ÝÐÝPÜ-È-Pæ¿á ¯Áãà-g®æ ÊÜÞw-Ä. D GÆÉ PÜê£-WÜ-ÙÜ®Üá°ÊÜÞw-ÔPæã-ÙÜáÛ-ÊÜâ-¨ÜÄí¨Ü ÊÜáPÜR-ÙÜÈÉÃÜá-ÊÜ
»Ü¿áÊÜâ- ¨ÜãÃÜ-ÊÝX AÊÜÃÜá- B®Üí¨Ü-©í¨Ü PÜÈ-¿ááÊÜÃÜá-.
™›™› Ë ›™›™

H
 ÖÝvæãà|, PÜá~-Áãà|
ÃÜ±Ü ÃÜ±Ü ÊÜáÙæ-¿á-È
ñÜ±Ü ñÜ±Ü ñæã¿ááª
¥æç ¥æç PÜá~-Áãà-|

gáÙÜá gáÙÜá ¯àÃÜ-È

¨æãà~¿á ¹oár
×Ä ×Ä ×WæãYà-|

BqWæ AíPÜÇ…
Ÿí¨Ü®Üá BqWæ AíPÜ-Ç…
ñÜí¨Ü®Üá qÅíW… qÅíW… Êæã¸æç-Ç…
ÓÜ|¡ WÝÈ¿á ÓæçPÜ-Ç…
PÜ~¡Wæ Ÿ|¡¨Ü WÝWÜ-Ç…

1
 ÓÜÌíñÜ¨Ü ±ÜÄ-aÜ¿á ÖæàÙæãà|
z

ÓÜÌíñÜ¨Ü ±ÜÄaÜ¿á
®Ü®ÜWæ BvÜÆá ®Ü®ÜWæ
CÐÜr ÖÝvÜÆá
CÐÜr

DWÜ CÈÉ ¯à®Üá ¯®Ü° bñÜÅ ñæWæ.

®Ý®Üá......................................................................................

Êæáà騆 BÍÜ¿áÊÜ®Üá° K© ñæãàÄÓܸæàPÜá. ÊÜáWÜáËWæ ÓÜÌíñÜ¨Ü bñÜÅ ñæWæ¿áÆá ÖæàÙܸæàPÜá. ÓÜÌíñܨÜ

ÖæÓÜÃÜá ÖæàWæ ŸÃÜáñܤ¨æ ÖÝWæ ŸÃæ¿áÆá ÖæàÙܸæàPÜá. (XàaÜá ÖÝPÜáÊÜâ¨Üá).

2
z
PæàÙæãà|, ÖæàÙæãà|, PÜá~Áãà|.

ÍÝÇæWæ Ÿ¯°
Ÿ¯°Ä ¸ÝÆÃæ, Ÿ¯°Ä WæÙæ¿áÃæ
Ÿ¯°Ä ÍÝÇæWæ PÜá~¿ááñÜ Ÿ¯° >> ±Ü >>

Öæ㣤Wæ Fo, ®æ棤Wæ ±ÝsÜ

¯àvÜáÊÜ ÍÝÇæWæ ®ÜÜÈ¿ááñÜ Ÿ¯°

«ÜÄÓÜÆá EvÜá±Üâ, ŸÃæ¿áÆá ŸÙܱÜâ

K¨ÜÆá ±ÜâÓܤPÜ PæãvÜáÊÜÃÜá Ÿ¯°

¯ÊÜ᾿á PÜ®ÜÓÜá ®Ü®ÜÓÜáWæãÚÓÜÆá

WÜáÃÜáWÜÙÜ ¨ÜívÜá Ÿí©¨æ Ÿ¯°

®Ýw®Ü PÜáwWÜÙÜá&¨æàÍÜ¨Ü ±ÜvæWÜÙÜá

¯àÊæà GíŸá¨Üá ÓÝÃÜÆá Ÿ¯°

ÖÝ-vÜ-®Üá° ÃÝWÜŸ¨ÜœÊÝX ÖÝwÔPæãÚÛÄ.

3
 ÓÜÖÜ»ÝX ÊÝaÜ®Ü ÊÜÞvæãà-|.
z

®Ü®Ü° ÍÜÄàÃÜ

CÊÜ⠮ܮܰ PæçWÜÙÜá. CÊÜ⠮ܮܰ PÜ|á¡WÜÙÜá.

®Ü®ÜWæ GÃÜ-vÜá PæçWÜÙÜá ®Ü®Ü-Wæ-G-ÃÜ-vÜá PÜ|á¡WÜÙÜá

CÊÜ⠮ܮܰ PÝÆáWÜÙÜá. ®Ü®Ü-Wæ-G-ÃÜ-vÜá PÝÆáWÜÙÜá.

CÊÜ⠮ܮܰ QËWÜÙÜá. C¨Üá ®Ü®Ü° ÊÜáãWÜá.

®Ü®Ü-Wæ-G-ÃÜ-vÜá QËWÜÙÜá ®Ü®ÜWæ Jí¨Üá ÊÜáãWÜá.
* ÍÜŸª PæàÙÜá ÖÝWÜã ÍÜŸª¨Ü Pæã®æWæ ŸÃÜáÊÜ «Ü̯ ¿ÞÊÜâ¨Üá ÖæàÙÜá.

PæçWÜÙÜá PÝÆáWÜÙÜá PÜ|á¡WÜÙÜá QË ÊÜáãWÜá

ÍÜÄàÃÜ¨Ü AÊÜ¿áÊÜWÜÙÜ PæÆÓÜ¨Ü ŸWæY ÖÜÃÜpæ Öæãvæ¿á¸æàPÜá. E¨Ý: ®ÜÊÜáWæ QËWÜÙÜá HPæ ¸æàPÜá?
PÜ|á¡WÜÙÜ PæÆÓÜ H®Üá? ®ÜÊÜáWæ PÝÆáWÜÙÜá CÃÜ©¨ÜªÃæ? C¨æà Ä࣠±ÜÄÓÜÃܨÜÈÉ¿á ±ÝÅ~, ±ÜQÒWÜÙÜ
AÊÜ¿áÊÜWÜÙÜ ŸWæY ÖÜÃÜpæ Öæãvæ¿á¸æàPÜá.

4
 Ÿ¯° Bvæãà-|.
z
4. bñÜÅÊÝaÜ®Ü

5
 bñÜÅWÜÙæãí©-Wæ Bvæãà-|
z

Öæãí©Óæãà|
"A' "B'

* ÖÝÊÜâ Pܱ泿á ÊÜÃæWæ ÖæàWæ ÖæãàWÜáñܤ¨æ GíŸá¨Üá ¸æÃÜÚ¯í¨Ü ñæãàÄÓÜá.

* ®Ý®Üá ŸÓÜÊÜ®Ü ÖæÓÜÃÜá ÖæàWæ ÖæàÙÜáñæ¤à®æ PæàÙÜá. Ÿ...............ÓÜ..................ÊÜ.

Êæãor Êæã¨ÜÆá ¿ÞÊÜ «Ü̯ PæàÚÔñÜá?
ÊÜá«Ü¨ÜÈÉ ¿ÞÊÜ «Ü̯ PæàÚÔñÜá?
Pæã®æWæ ¿ÞÊÜ «Ü̯ PæàÚÔñÜá?
* DWÜ ¯à®Üá ¯®Ü° ÖæÓÜÄ®Ü ±ÜÅ£Áãí¨Üá «Ü̯ ¹w ¹w¿ÞX ÖæàÙÜá.
ÍÜŸªWÜÙÜÈÉ ¸æàÃæ ¸æàÃæ «Ü̯ CÃÜáñܤÊæ. APÜÒÃÜ C¨Üá «Ü̯¿á ÓÜ-ÆáÊÝX CÃÜáÊÜ -b®æØ C¨Ü®Üá° ÊÜáPÜRÙÜ.
ÊÜá®ÜÔÕ®ÜÈÉÊÜáãwÓÜáÊÜ ÓÜÆáÊÝX ÊÜWÜì¨ÜÈÉ ËË«Ü ±ÜÅPÝÃܨÜBoWÜÙÜ ñæWæ¨ÜáPæãÙÜÛ¸æàPÜá.±ÜÅ£Áãí¨Üá
ÊÜáWÜá˯í¨Ü Êæáà騆 PÜê£ ÊÜÞwÔPæãÙÜÛ¸æàPÜá. ÖæÓÜÃÜá ŸÃæ¨Üá ÖæàÚÔPæãÙÜÛ¸æàPÜá. ÖæÓÜÃÜáWÜÙÜ ±Üqr
ñÜ¿ÞÄÓܸæàPÜá.
6
 ®æãàvæãà|,ÖæàÙæãà|, «Ü̯WÜáÃÜá£Óæãà|.
z

®æãàvæãà|, ÖæàÙæãà|

* bpær¿áá ÖÜã訆 PÜvæWæ ÖæàWæ ÖæãàWÜáÊÜâ¨Üá? ¸æÃÜÚ¯í¨Ü ñæãàÄÓÜá.

* ®Ý®Üá ÍÜŸªWÜÙÜ®Üá° ÖæàÙÜáñæ¤à®æ ÓÜÄ¿ÞX PæàÙÜá. ±ÜÅ£Áãí¨Üá «Ü̯¿á®Üá° ¹w&¹w-¿Þ-X ÖæàÙÜá.

* ®Ý®Üá ÍÜŸªWÜÙÜ®Üá° ÖæàÙÜáñæ¤à®æ ÓÜÄ¿ÞX PæàÙÜá. A¨ÜÃÜÈÉ¿á «Ü̯WÜÙÜá PÜãwÔ ÖæàÙÜá.

ÊÜá&®æ WÝ&Ú&±Ü&o ¸Ý&X&Æá Ÿ&¨Ü&®æ&PÝ&Àá

±ÜÄÓÜÃܨÜÈÉ¿á ±ÝÅ~, ±ÜQÒ, Ÿ|¡, ÖÜ|á¡, XvÜÊÜáÃÜ, ÊÝÖÜ®ÜWÜÙÜá, CÊÜâWÜÙÜÈÉ ¿ÞÊÜâ¨æà Jí¨Üá
ÊÜÓÜá¤Ë®Ü bñÜÅ A¥ÜÊÝ ±ÜQÒ-¿á bñÜÅ ñæãàÄÔ. ±ÜÅÍæ°PæàÚ ÖÜÃÜpæ Öæãvæ¿á¸æàPÜá. A¨ÜÃÜ ŸWæY
ÊÜÞñÜ®ÝvÜÆá ±æäÅàñÝÕ×ÓܸæàPÜá.

7
 ®æãàvæãà|, Íæãà˜-Óæãà|, PÜê£-ÊÜÞ-væãà-|.
z

®ÝÀá ÊÜáÄ
* WÜÊÜá-®Ü-Ëoár PæàÚ-Ä!
¯ÊÜáWæ PÜ¥æ PæàÙÜÆá CÐÜr ñÝ®æ? Cí¨Üá ®ÝÊÜâ ®ÜÊÜá¾ ±ÜâÓܤPܨÜÈÉ¿á PÜ¥æ K¨æãà|.

ŸÓÜÊÜ ÍÝÇæWæ ÖæãÃÜq¨Üª®Üá. ""AÁãÂà!.............

±Ý±Ü ®ÝÀáÊÜáÄ
aÜÃÜíw¿áÈÉ ¹©ª¨æ.''

""±Ý±Ü! C¨Ü®Üá° PݱÝvܸæàPÜá'' ""¸Ý ÊÜáÄ, gÙÜPÜ ÊÜÞvÜá, ¯àÃÜá PÜáw''

""ÖÜáÍ…! ®Ü®Ü° ±ÝÅ| EÚÀáñÜá'' ""¯¯°í¨Ü ®Ü®Ü° ±ÝÅ| EÚÀáñÜá.''

¸æàÃæ¿áÊÜÃÜá ŸÃæ¨Ü PÜ¥æWÜÙÜ®Üá° ®ÜÊÜáWæ ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ K¨ÜÆá ŸÃÜáñܤ¨æ. K¨ÜáÊÝWÜ GvÜWÜvæÀáí¨Ü
ŸÆWÜvæWæ K¨Ü¸æàPÜá. GíŸ A®Üá»ÜÊÜÊÜ®Üá° ÊÜáPÜRÙÜÈÉ ÊÜáãwÓܸæàPÜá GíŸá¨Üá D ÓÜÖÜ»ÝX ÊÝaܮܨÜ
E¨æªàÍÜÊÝX¨æ.

8
 PæàÙæãà|, ÊÜÞvæãà|, Bvæãà-|.
z
PæàÙæãà|
* WÜÊÜá-®Ü-Ëoár PæàÙæãà|.
ŸÓÜÊÜ®Ü ÊÜWÜì¨ÜÈÉ ÎPÜÒPÜÃÜá ÖæàÚ¨ÜÃÜá, ""Cí¨Üá ®ÝÊÜâ ÊÜWÜì¨Ü ¯¿áÊÜáWÜÙÜ®Üá°
¯«ÜìÄÓæãà|, ®ÝÊÜâ ÊÜWÜì¨ÜÈÉ ÖæàWæ CÃܸæàPÜá? H®Üá ÊÜÞvܸÝÃܨÜá? GíŸá¨ÜÃÜ
ŸWæY aÜbìÓæãà|,'' ÊÜáPÜRÙÜá ÊÜWÜì¨Ü ¯¿áÊÜáWÜÙÜ®Üá° ¯«ÜìÄÔ¨ÜÃÜá. ÎPÜÒPÜÃÜá ÓÜãaÜ®æWÜÙÜ
±Üqr¿á®Üá°ÊÜWÜì¨ÜÈÉ ÖÜbc¨ÜÃÜá. ""®Ý®Üá ÓÜãaÜ®æWÜÙÜ®Üá° K¨Üáñæ¤à®æ. ¯àÊÜâ ÆPÜÒéPæãoárPæàÚÄ.
¯ÊÜáWÜã PÜãvÜ D ÄࣿÞX ¯¿áÊÜáWÜÙÜ®Üá° ñÜ¿ÞÄÓÜÆá ŸÃÜáñܤ¨æÁáà?

PÜÓÜÊÜ®Üá° PÜÓÜ¨Ü ñæãqr¿áÈÉ ÖÝPܸæàPÜá. WÜ¨ÜªÆ ÊÜÞvܸÝÃܨÜá.

ÓÝÇÝX ÖæãàWæãà|. ¯àÃÜá ÖÝÙÜá ÊÜÞvܸÝÃܨÜá.

* ÊæãÆ WÜgjÃæ¿áÊÜÃæWæ ÖæàWæ ÖæãàWÜáÊÜâ¨Üá. A¨Ü®Üá° ¸æÃÜÚ¯í¨Ü ñæãàÄÓÜá.

* PæàÙæãà| AíñÝÂPÜÒÄ Bo Bvæãà|.

PÝWÜ¨Ü ¨Ü®Ü ®ÜËÆá Æñæ

1) ÊÜWÜì¨ÜÈÉ ÖÝWÜã ÍÝÇæ¿á ±ÜÄÓÜÃܨÜÈÉ¿á ÓÜãaÜ®æ ±ÜqrWÜÙÜ®Üá° ñÜ¿ÞÄÓÜÆá ÖæàÙܸæàPÜá.

2) AíñÝÂPÜÒÄ BoÊÜ®Üá° ¯¿áËáñÜÊÝX BwÓܸæàPÜá (ÊæàÙæ & I¨Üá ¯ËáÐÜWÜÙÜá)

9
 ®ÜWæãà|, ®ÜX-Óæãà-|.
z

ÖÜáoár ÖÜŸº
×ÄQÄ ±ÝÅ~WÜÙæÆÉÊÜâ ÊܮܨÜÈ
Jí¨ævæ ÓæàĨÜÊÜâ.
ÓÜvÜWÜÃÜ©í¨ÜÈ Jvæ¿á®Ü ÖÜáoár
ÖÜŸºÊÜ ÖÜãw¨ÜÊÜâ

ÓÜáí¨ÜÃÜÊÝX ñæíX®Ü ±ÜÃÜPæ¿á

ÖÜí¨ÜÃÜ ÖÝQ¨ÜÊÜâ.
ÆWÜáŸWæÀáí¨ÜÈ ŸWæŸWæ ÖÜãWÜÙÜ
ñæãàÃÜ| PÜqr¨ÜÊÜâ.

ÊÜáÃÜÊÜáÃÜ ®æWæ¨Üá ÊÜáíWÜÊÜâ ñÜÃÜñÜÃÜ

ÖÜ|¡®Üá ñÜí©ñÜá¤.
¯àÄ®Ü bíñæ ¯ÊÜáWæàPæí¨Üá
B®æ¿áá Ÿí©ñÜá¤.

GÆÉÄWÜãoPæ ŸwÓÜáÊÜ ÖæãOæ¿á®Üá

®ÜÄ ñÝ Öæ㣤ñÜá¤.
AÊÜÓÜÃÜ©í¨ÜÈ AwPæ¿á ÖÜíaÜÆá
AÚÆÊÜâ J²³ñÜá¤.

¨Üáí¹ PæãàXÇæ ÓܼPÜÃÜ ÊÜááí¨æ

WÝ¿á®Ü ÊÜÞw¨ÜÊÜâ.
PÜá~¿áÆá ®ÜËÆá PÜÃÜwWÜÙæÆÉ
ÊݨÜÂÊÜ ®ÜáwÔ¨ÜÊÜâ.
10
 ÔíÖÜ¨Ü PæãÃÜÚWæ ÖÜãÊÜÞÇæ
iíPæ¿áá ÖÝQñÜá¤.
PÜáíPÜáÊÜá ¸æãoár ÖÜOæ¿áÈ Coár
PÜÃÜÊÜ®Üá ÊÜááX©ñÜá¤.

×ÄQÄÁá®Üá°ÊÜ »æà¨ÜÊÜ ñæãÃæ¨Üá

ÖÜŸºÊÜ ÊÜÞw¨ÜÊÜâ.
ÓÜíñÜÓÜ©í¨ÜÈ ±ÝÅ~WÜÙæÆÉÊÜâ
PÜá~PÜá~¨Ýw¨ÜÊÜâ.
±Ü. WÜá. Ԩݪ±ÜâÃÜ

* ÍÜŸª PæàÙÜá ÖÝWÜã Pæã®æWæ ŸÃÜáÊÜ «Ü̯ WÜáÃÜá£ÓÜá.

g®ÜPÜ PÜ®ÜPÜ gÙÜPÜ ÊÜáÃÜ ¨ÝÃÜ ŸÃÜ ÖÝÃÜ

1) ÊÜáPÜRÚWæ ±ÝÅ~WÜÙÜ ÊÜááSÊÝvÜ PæãwÄ. ±ÜÅ£Áãí¨Üá ±ÝÅ~WÜÙÜ ÖÝWæ

®Üo®æ ÊÜÞvÜÆá ÖæàÚÄ. ÊÜáPÜRÚWæ ±ÜÄaÜ¿á CÃÜáÊÜ ±ÝÅ~WÜÙÜ ŸWæY
ÊÜÞvÜ®ÝvÜÆá ÖæàÚÄ.
2) Jí¨æà Ä࣠«Ü̯ ŸÃÜáÊÜ ÍÜŸªWÜÙÜ Bo BwÔÄ.

11
 Ÿ¯° ÍÜŸª-WÜÙÜ hæãñæWæ Bvæãà-|.
z
bñÜÅ, ÍÜŸª K¨æãà|
* bñÜÅ & ÍÜŸª WÜáÃÜá-£-ÓÜá

* Jí¨æà ñÜÃÜÖÜ¨Ü ÍÜŸªWÜÙÜ®Üá° Öæãí©ÓÜá

PÜáÓÜáÊÜá
ÊÜá®æ PÜáÓÜáÊÜá

ŸÓÜÊÜ ÊÜá®æ
ŸÓÜÊÜ

* K¨æãà|
C¨Üá C¨æ. C¨Üá C¨æ.
C¨Üá ÊÜá®æ C¨æ.

CÊÜ®Üá C¨Ýª®æ. CÊÜ®Üá C¨Ýª®æ.

CÊÜ®Üá ŸÓÜÊÜ C¨Ýª®æ.

CÊÜÙÜá C¨ÝªÙæ. CÊÜÙÜá C¨ÝªÙæ.

CÊÜÙÜá PÜáÓÜáÊÜá C¨ÝªÙæ.
ÊÜWÜì¨ÜÈÉ¿á ÊÜáPÜRÙÜ ÖæÓÜÃÜá E±ÜÁãàXÔ C¨æà ñÜÃÜÖÜ¨Ü ÊÝPÜÂWÜÙÜ ÃÜaÜ®æ
ÊÜÞwÄ.
12
 ®æãàvæãà|, WÜáÃÜá-£-Óæãà| aÜbì-Óæãà-|.
z

ÊÜÞÃÜáPÜpær

ÊÜÞÃÜá PÜpær-¿áÈÉ PÜívÜ ñÜÃÜ-PÝÄ ÖÝWÜã ËË«Ü ÊÜÓÜá¤-WÜÙÜ ÖæÓÜ-ÃÜá-WÜ-ÙÜ®Üá°

ÊÜáPÜR-Úí¨Ü PæàÚ ÎPÜÒ-PÜÃÜá- ¶ÜÆ-PÜ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ-¿á-¸æà-PÜá.

1. ±ÜíPÜg &&&&&&&&
&&&
2. ÓÜá²Å¿á &&&&&&&&&&
3. ÓÜáÖÝ-®Ý &&&&&&&&&&
4. hæãàÓæ-¶… &&&&&&&&&&
5. A-g-¿å… &&&&&&&&&&

ÊÜáPÜRÚWÝX PæÙÜ-X-®Üíñæ ÇæàS®Ü ÊÜÞw-Ô-Pæã-ÙÜÛ-¸æà-PÜá. & ±ÜÄÓÜÃܨÜÈÉ¿á ¿ÞÊÜâ¨æãí¨Üá ÓܧÙÜPæR ¸æàq

¯àwÄ. AÈÉ¿á A®Üá»ÜÊÜ¨Ü Ÿ-WæY ÊÜWÜì¨ÜÈÉ aÜbìÔÄ. ÊÜáPÜRÙÜá ÖæàÚ¨Ü A®Üá»ÜÊÜWÜÙÜ-®Üá° AÊÜÃÜ
ÖæÓÜÃÜá ÓÜ×ñÜ ¶ÜÆPÜ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ¿á¸æàPÜá. ×àWæÁáà ±ÜÅÓÜíWÜPÜR®ÜáÓÜÄÔ A®Üá»ÜÊÜ ñÜPæ¤WÜÙÜ-®Üá°
PÝvÜìÎàoÊæáàÇæ ŸÃæ¨Üá ÊÜáPÜRÚWæ PÝ|áÊÜ ÖÝWæ ÊÜWÜì¨ÜÈÉ ÖÜaÜc¸æàPÜá.ÊÜáPÜRÚWæ K© ñæãàÄÓܸæàPÜá.

13
z E±Ü-PÜÅÊÜá £Ú-Áãà|, PÜê£ ÊÜÞvæãà|, ±ÜÅPÜƳ ÃÜã{-Óæãà-|.

¸ÝÙæ ÖÜ~¡®Ü ÔàPÜÃÜOæ

Cí¨Üá ŸÓÜÊÜ®Ü ÊÜWÜì¨ÜÈÉ ÎPÜÒPÜÃÜá
¸ÝÙæ ÖÜ~¡®Ü ÔàPÜÃÜOæ ÊÜÞw¨ÜÃÜá.
A¨Ü®Üá° GÆÉÄWÜã ÓÜË¿áÆá PæãorÃÜá.
¸ÝÙæ ÖÜ~¡®Ü ÔàPÜÃÜOæ ñÜ¿ÞÄÓÜÆá
H®Üá ¸æàPÜá? ÖæàWæ ñÜ¿ÞÄÓܸæàPÜá?
GíŸá¨ÜÃÜ ŸWæY aÜbìÔ¨ÜÃÜá
ÊÜáPÜÛÙÜá ¸ÝÙæ ÖÜ~¡®Ü ÔàPÜÃÜOæ¿á
PÜê£ ÖæàÚ¨ÜÃÜá. ÎPÜÒPÜÃÜá A¨Ü®Üá°
ÓÜPÜRÃæ ¶ÜÆPÜ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ¨ÜÃÜá. ®ÝÊÜâ
A¨Ü®Üá° ®æãàvæãà|.
¸ÝÙæÖÜ~¡®Ü ÔàPÜ-ÃÜ-Oæ-¿á-®Üá° ñÜ¿ÞÄÓÜáÊÜ Ë«Ü.
ÓÝ×ñÜ & GÃÜvÜá ¸ÝÙæÖÜ|á¡, ®ÝÆáR aÜÊÜáaÜ ÓÜPÜRÃæ, GÃÜvÜá Pܱ…
ÖÝÆá, aÜÊÜáaÜ, Ÿ-or-Æá, ±ÝñæÅ, aÝPÜá.
PÜê£ & ¸ÝÙæ ÖÜ|á¡ aÝPÜá˯í¨Ü PÜñܤÄÔ¨ÜÃÜá.
±ÝñæÅ¿áÈÉ ÖÝÆá ÖÝQ¨ÜÃÜá.
ÖÝÈ®ÜÈÉ ÓÜPÜRÃæ ÖÝQ¨ÜÃÜá.
PÜñܤÄst ¸ÝÙæ ÖÜ|á¡ ±ÝñæÅ¿áÈÉ
ÖÝQ¨ÜÃÜá. ¨æãvÜx aÜÊÜáaæÀáí¨Ü
AÆáWÝwÔ¨ÜÃÜá. ¸ÝÙæ ÖÜ~¡®Ü
ÔàPÜÃÜOæ ñÜ¿ÞÃÝÀáñÜá.
E¨æªàÍÜ & ®æãàwÃÜáÊÜ Zo®æWÜÙÜ®Üá°PÜÅÊÜáÊÝXÖæàÙÜÆá ŸÃܸæàPÜá. ñÜÊÜá¾ ±ÜÄÓÜÃܨÜÈÉ E±ÜÆŸœËÃÜáÊÜ
TݨÜ ±Ü¨Ý¥ÜìWÜÙÜ®Üá° ÊÜáPÜR-Ú-WÝ-X ñÜ¿ÞÄÔÄ. DWÜ ®ÝÊÜâ ¿ÞÊÜ&¿ÞÊÜÓÝ×ñÜ ñæWæ¨ÜáPæãívæÊÜâ?
ÖÝWÜã ñÜ¿ÞÄÔ¨Ü Ë˜¿á ŸWæY PÜÅÊÜá-ÊÝX ÖæàÙÜá. ×àWæ ÓÜãaÜ®æPæãoár ÊÜáPÜRÙÜá ÖæàÚ¨Ü ÊÝPÜÂWÜÙÜ®Üá°
¶ÜÆPÜ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ¿á¸æàPÜá. ÊÜáPÜRÚWæ ÓÜÌíñÜ¨Ü È²¿áÈÉ ŸÃæ¿áÆá ÖæàÙܸæàPÜá.

14
 ®æãàvæãà|, bñÜÅ-Ÿ-Ãæ-Áãà-|.
z
®Ý®Üá ÊÜáñÜᤠ®Ü®Ü° PÜáoáíŸ
* ®Ý®Üá ÊÜáñÜᤠ®Ü®Ü° PÜáoáíŸ.
* DPæ PÜáÓÜáÊÜá, CÊÜÃÜá AÊÜÙÜ
ÊÜá®æ¿áÈÉ¿á g®ÜÃÜá.
PÜáÓÜáÊÜá PÜáoáíŸ¨Ü bñÜÅ
ñæWæ¨Üá ŸÃ橨ݪÙæ.

* PæÙÜWæ ¯à®Üá ¯®Ü° ÊÜáñÜᤠ¯®Ü° ÊÜá®æ¿áÈÉ¿á g®ÜÃÜ bñÜÅ ñæWæ¨Üá ÖæÓÜÃÜá ŸÃæ.

* GÃÜvÜá ÓÜÆ "PÜ' «Ü̯ ŸÃÜáÊÜ ÍÜŸª ÖæàÙÜá.

×àWæ & ÆPÜÆPÜ, PÜ®ÜPÜ, ...............
1. CÈÉ ÊÜáPÜRÙÜá ÓÜÌȲ¿áÈÉ ŸÃæ¿ááÊÜÃÜá. ÊÜáPÜRÙÜá ñæWæ¨Ü bñÜŨÜÈÉ ÓÜá«ÝÃÜOæ ÓÜãbÓܸæàw.
2. CñÜÃÜ APÜÒÃÜWÜÙÜ®Üá° ñæWæ¨ÜáPæãívÜá GÃÜvÜáÓÜÆ ±Üâ®Ü@ ŸÃÜáÊÜ «Ü̯ CÃÜáÊÜ ÍÜŸªWÜÙÜ-®Üá° ÊÜáPÜRÚí¨Ü
ñæWæ¨ÜáPæãÙÜÛ¸æàPÜá.

15
z ®æãàvæãà|, aÜbì-Óæãà-|.

bñÜÅÊÜ|ì®æ

16
ÎPÜÒPÜÃÜá bñÜÅ¨Ü ŸWæY ÊÜáPÜRÙæãvÜ®æ ÖÜÃÜpæ Öæãvæ¿á¸æàPÜá. bñÜŨÜÈÉ¿á ÊÜÂQ¤,
±ÝÅ~ÖÝWÜã ÊÜÓÜá¤WÜÙÜ ŸWæY ±ÜÅÍæ° PæàÙܸæàPÜá. E¨Ý& bñÜŨÜÈÉ ¿ÞÃÜá&¿ÞÃÜá
H®æà®Üá ÊÜÞvÜᣤ¨ÝªÃæ? "PÜ' «Ü̯Àáí¨Ü ±ÝÅÃÜí»ÜÊÝWÜáÊÜÖæÓÜÃÜáWÜÙÜ®Üá°ÖæàÚÄ.
ÊÜáPÜRÙÜá ÖæàÚÃÜáÊÜ ÍÜŸªWÜÙÜ®Üá° ÔÌàPÜÄÓܸæàPÜá.
17
z ®æãàvæãà|, ÖÝvæãà|, ®ÜÈ-Áãà-|.

PÜáÄÊÜáÄ
PÜáÄÊÜáÄ PæãÚÛÄ PÜáÄÊÜáÄ
ÓæãÇÝɱÜäÃÜ¨Ü PÜáÄÊÜáÄ
PÝÔWæ ÔWÜ¨Ý PÜáÄÊÜáÄ
®Ü®Ü° ²Åࣿá PÜáÄ-ÊÜáÄ

¸æÙÜWÜá
ÓÜáÙÜá-ÓÜáÙÜá ÓÜáÚ-ÀáñÜá ñÜíWÝ-Ú
±ÜÄ-ÊÜáÙÜ ÓÜáÄ-ÔñÜá ÖÜãWÝ-Ú >>
bÈ ²È EÈ-¨ÜáÊÜâ ÖÜQR-WÜ-ÙÜá
ÊÜááX-Æ®Üá ñæãÃæ-¨ÜáÊÜâ aÜáQRWÜ-ÙÜá >>
ÖܹºñÜá CÙæ-¿áÈ ÊÜááí¸æ-ÙÜ-PÜá
ÊÜáãvÜ| ©QR®Ü Öæãí¸æ-ÙÜPÜá >>
WÜávÜxÊÜ HÃÜáñÜ ÓÜÃÜ-ÓÜ-ÃÜ-®æ
®æàÓÜÃÜá ÖæãÙæ-¨Ü®Üá ¥ÜÙÜ-¥Ü-ÙÜ®æ >>
ÖÜÃÜá-ÐÜÊÜâ BÀáñÜá g®Ü-WÜ-Ú-Wæ
®Üvæ-ÀáñÜá ¸æÙÜ-X®Ü ÊæáÃÜ-ÊÜ-~-Wæ >>

18
z bñÜÅ ®æãàvæãà|, ÓÜÖÜ-»ÝX ÊÝaÜ-®Ü- ÊÜÞ-væãà-|.

* ÓÜÌƳ BÇæãà-b-Ô-Ä! ÖæÇæ¾-p…

BÁãÂà!.....AÊÜá
¾——
ÓÜñæ¤.......

ñÜÇæ-Wæ- ¨Ý-ÃÜ ñÜáíŸ

BÙÜ-ÊÝX PæãÃæ-©-¨æ

®Üvæ-ÀáÄ ®Üvæ-Àá-Ä
BÓܳ-ñæÅWæ JÁãÂ-à|

ñÜÇæWæ ñÜáíŸ WÝ¿á-ÊÝ-X¨æ

A±Ü-Ãæà-ÐÜ®…
ÊÜÞvÜ-Çæà¸æà-PÜá

±ÝÅ| EÚ¨ÜÃæ
ÓÝPÜá

19
 B±Ü-Ãæà-ÐÜ®… BX¨æ. PæÆÊæà ©®Ü-WÜ-ÙÜÈÉ
ÖÝÃÝ-vÜ-Ÿ-ÖÜá¨Üá £Ü®Ü°-Æá ÖÜ|á¡WÜ-ÙÜ®Üá° Pæãw.

¨Üá
PæàÚÄ! PæàÚÄ! Cí
í hæ "W æ à oÊ æ B¶ …
ÓÜ
¨æ ÓÜ»æ C¨æ.
Cíw¿Þ'¨Ü ÊÜááí
-—-—-—-—!
GÆÉÃÜã ŸÃÜ-¸æà-PÜá

Cí©-¯í¨Ü ¿ÞÃÜã ÖæÇæ¾p…

ÖÝPܨæ ÖæãÃÜWæ
ÖæãàWÜ-¸Ý-ÃÜ-¨Üá.

DWÜ ®Ý®Üá
ÓÜáÃÜQÒñÊÜ ÝX¨æªà®æ.

20
z ®æãàvæãà|, £àvæãà-|.
APÜÒÃÜ AÊÜ-¿á-ÊÜ-WÜ-ÙÜá
* APÜÒÃÜ PÜÈ-Áãà| B®Üí©-Óæãà-|.

21
z PæàÙæãà|, «Ü̯ WÜáÃÜá-£-Óæãà|, ŸÃæ-Áãà-|.

APÜÒÃÜ ±ÜÄ-aÜ¿á
(A, B, ñÜ, ÃÜ, ÓÜ)
* BPÜÒÃÜ PÜÈ-Áãà| B®Üí©-Óæãà-|.
bñÜÅ ®æãàwÄ, ÖæÓÜÃÜá ÖæàÚÄ, A¨Ü-ÃÜÈÉ ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ ŸÃÜáÊÜíñÜÖÜ «Ü̯ WÜáÃÜá-£-Ô-Ä.

A "A' APÜÒÃÜ («ÜÌ-¯) CÃÜáÊÜ ÍÜŸª-WÜ-ÙÜ®Üá° ÖæàÙÜá.

AÊÜá¾

Agj

A AíX

A±Ü³
A|¡

* ¶ÜÆ-PÜ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ¨Ü ÍÜŸª-WÜ-ÙÜÈÉ "A' APÜÒ-ÃÜPæR ÊÜñÜáì-ÙÜ ÖÝPÜá.

A
* ŸÃæ-Áãà-|.

* Ÿ|¡ ñÜáí¸æãà|.

"A' APÜÒÃܨÜíñæ EÚ¨Ü APÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ (B. ñÜ. ÃÜ. ÓÜ.) PÜê£ ÊÜáPÜR-Úí¨Ü ÊÜÞw-Ô-Pæã-ÚÛ-Ä.

22
z PæàÙæãà|, «Ü̯ WÜáÃÜá-£-Óæãà|, ŸÃæ-Áãà-|.

ÊÝaÜ®Ü ±ÝsÜ &1

( Ý "B' PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á)
* K¨æãà| ¸Ý.

AÃÜ-ÓÜ
AÃÜ-ÓÜ
BñÜ AÃÜ-ÓÜ
A B ñÜ ÃÜ ÓÜ

* ¸Ý £Ú-Áãà| (B-)
í Ã ÃÝ
Ã Ý ÃÝ
ÃÝ
ÃÝU -
¨ÝÃÜ ÃÝWÜ WÝ®Ü hÝ|

* ¸Ý £àvæãà-|.

23
 APÜÒÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á &
(C, D, ÊÜá, ÍÜ, o)
* bñÜÅ ®æãàwÄ, WÜáÃÜá-£-ÔÄ, ¿ÞÊÜ «Ü̯ ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ Ÿí©¨æ ÖæàÙÜá.

* ÖÜávÜá-Pæãà| ÊÜáñÜᤠhæãàw-Óæãà-|.

Bo & o & ±Üo-±Ü-o WÝÚ-±Ü-o ®æãà-o

* ŸÃæ-Áãà-|.

C D ÊÜá ÍÜ
* Ÿ|¡ ñÜáíŸá.

C¨Ü-ÃÜíñæ EÚ¨Ü APÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ PÜê£-WÜ-ÙÜ®Üá° (C, D, ÊÜá, ÍÜ) ÊÜáPÜR-Úí¨Ü ÊÜÞw-Ô-Pæã-ÚÛ-Ä.

24
z ®æãàvæãà|, WÜáÃÜá-£-Óæãà|, ŸÃæ-Áãà-|.

ÊÝaÜ®Ü ±ÝsÜ &2

(ß "C' ÊÜáñÜᤠßà "D' PÝÃÜ-WÜÙÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á-)
* K¨æãà| Ÿ¯°.

DÍÜ
CÊÜ DÍÜ
BñÜ AÊÜáÃÜ-
DÍÜ AÊÜá-ÃÜÃÜ Bo
C D o ÊÜá ÍÜ

* ¸Ý £Ú-Áãà| (C)
Í ß Î
Í ß Î
Î
ÎSÃÜ -Î
* o £àw-Ä.

25
z ®æãàwÄ, aÜbì-Óæãà-|.
bñÜÅ-ÊÜ-|ì®æ

26
ÎPÜÒ-PÜÃÜá bñÜÅ¨Ü ŸWæY ÖÜÃÜpæ Öæãvæ-¿á-¸æàPÜá. bñÜÅPæR ÓÜíŸí˜-st ±ÜÅÍæ°-WÜÙÜ®Üá° PæàÙÜ-¸æàPÜá. E¨Ý:
ÊÜáPÜRÙÜá ¿ÞÊÜ&¿ÞÊÜ Bo BvÜá-£¤-¨Ýª-Ãæ? ¯àÊÜâ ÖÜã¨æãà-o-¨ÜÈÉ ¿ÞÊÜ&¿ÞÊÜ Bo BvÜá-£¤àÄ?

27
z ¸Ý £Ú-Áãà|.

" ßà- ' PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ¿á (D-)

D

ÊÜá ßà Ëáà
Êá ßà Ëáà
Ëá ßà Ëáà
Ëáà Ëáà®Üá

* ßà £àvÜá.

qà Äà Ôà £à
qà Äà Ôà £à

28
z Ÿ¯° ÍÜŸª-WÜÙÜ hæãñæWæ Bvæãà-|.
APÜÒÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á
(E, F, ¨Ü, WÜ, ¿á)
bñÜÅ ®æãàvÜá, WÜáÃÜá-£-ÓÜá, ¿ÞÊÜ «Ü̯ ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ Ÿí©¨æ ÖæàÙÜá.

* ÖæàÙæãà-|. WÜÄ
BWÜ-ÓÜ

WÜ WÜWÜ-®Ü

®ÜWÜ-ÃÜ

* ¶ÜÆ-PÜ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ¨Ü ÍÜŸª-WÜ-ÙÜÈÉ "WÜ' APÜÒ-ÃÜPæR ÊÜñÜáì-ÙÜ ÖÝPÜá.

* WÜ ŸÃæ-Áãà-|.

C¨Ü-ÃÜíñæ EÚ¨Ü APÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ PÜê£ ÊÜáPÜR-Úí¨Ü ÊÜÞw-Ô-Pæã-ÚÛ-Ä (E, F, ¨Ü, ¿á)

E F ¨Ü
* Ÿ|¡ ñÜáíŸá.

29
z K¨æãà|, £Ú-Áãà| ŸÃæ-Áãà-|.
ÊÝaÜ®Ü ±ÝsÜ &3
(E- " á ' PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á)

Fo
E¨Ü-¿á®Ü Fo
DWÜ E¨Ü-¿á®Ü Fo¨Ü ÓÜÊÜá-¿á
E F WÜ ¨Ü ¿á

* E ¸Ý £Ú-Áãà-|.
¨ â
¨Ü á
¨Üá
¨Üáw-Êæá
* £àvÜá.

WÜá ¨Üá ¿áá 30

z ¸Ý £Ú-Áãà|.

" ã ' PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á (F-)

F
WÜ ã
WÜ ã
WÜã
WÜãvÜá

* ¸Ý £àvæãà-|.

* Ÿ|¡ ñÜáíŸá.

ÃÜã ¨Üã 31
z «Ü̯ WÜáÃÜá-£-ÓÜá.
APÜÒÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á
(Má, Aí, ®Ü, »Ü, ÐÜ, ±Ü, ÊÜ )
* bñÜÅ ®æãàvÜá, WÜáÃÜá-£-ÓÜá, ¿ÞÊÜ «Ü̯ ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ Ÿí©¨æ ÖæàÙÜá.

* ÖæàÙæãà-|.
®ÜWÜ-ÃÜ
g®Ü

®Ü ®ÜÊÜá-®Ü

®ÜÄ
WÜÊÜá-®Ü

* ¶ÜÆ-PÜ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ¨Ü ÍÜŸª-WÜ-ÙÜÈÉ "®Ü' APÜÒ-ÃÜPæR ÊÜñÜáì-ÙÜ ÖÝPÜá.

* ŸÃæ-Áãà-|.

C¨Ü-ÃÜíñæ EÚ¨Ü APÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ PÜê£WÜÙÜ-®Üá° ÊÜáPÜR-Úí¨Ü ÊÜÞwÔ-Pæã-ÚÛ-Ä (Má, Aí, »Ü, ÐÜ)

Má Aí ÐÜ
* Ÿ|¡ ñÜáíŸá.

32
z ¸Ý £Ú-Áãà|.
" ê ' Má PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á

®ÜWÜ-ÃÜ
C¨Üá MáÐÜ-»Ü ®ÜWÜ-ÃÜ
®ÜWÜ-ÃÜ¨Ü E±Ü-ÊÜ-®Ü
®ÜWÜ-ÃÜ¨Ü E±Ü-ÊÜ®Ü Aí¨Ü

Má Aí ®ÜÜ -»Ü ÐÜ ±Ü -ÊÜ

* Má ¸Ý £Ú-Áãà-|.
WÜ WÜ WÜê
WÜÜ WÜê WÜê
WÜÜê
®Üê±Ü PÜê£ »ÜêíWÜ ÊÜáêWÜ

* £àvÜá.

33
z ¸Ý £Ú-Áãà|.

"Aí ' A®ÜáÓÝÌÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á

Aí
ÍÜ í
ÍÜÜ í
ÍÜí
ÍÜíS
aÜí¨Ü PÜí¨Ü ®Üí¨Ü-®Ü ÊÜáíWÜ

* £àvÜá.

* Ÿ|¡ ñÜáíŸá.

ÍÜí PÜí ñÜí

34
z ÖÜávÜá-Pæãà|, hæãàw-Óæãà-|.
APÜÒÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á
(G, Ÿ, vÜ, |, ±Ü, g,ÙÜ-,PÜ)
* bñÜÅ ®æãàvÜá, WÜáÃÜá-£-ÓÜá, ¿ÞÊÜ «Ü̯ ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ Ÿí©¨æ ÖæàÙÜá.

* Ÿ ÖÜávÜá-Pæãà|, hæãàw-Óæãà-|.
Ÿ®Ü ð Ÿ ŸáWÜáÄ Ÿ¿áPæ ŸÆ ¸Ý|

* ŸÃæ-Áãà-|.

C¨Ü-ÃÜíñæ EÚ¨Ü APÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ ÓÜÆá-ÊÝ-X (-G,-vÜ,|,±Ü,g,-ÙÜ) ¸æàÃæ ¸æàÃæ PÜê£-WÜ-ÙÜ®Üá° ÊÜáPÜR-Úí¨Ü ÊÜÞwÔPæãÚÛÄ.

35
z K-¨æãà-| -¸Ý.
ÊÝaÜ®Ü ±ÝsÜ &5
("- Üæ' "G-'PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á)
GvÜ-Ÿ-Æ
g¿ÞÙÜ GvÜ PÜ-®Ü-PÜ
g¿ÞÙÜ ŸÆ WÜ|-±Ü
g¿ÞÙÜ GvÜ-ŸÆ PÜ®Ü-PÜ WÜ|-±Ü
G vÜ | Ÿ g ÙÜ PÜ

* ¸Ý £Ú-Áãà|. (G)

PÜ æ Pæ
PÜ æ Pæ
Pæ Pæ
PæÃæ
¸æÇæ Pæ®æ ±æ®Üá° ¸æÙÜ-PÜá

* £àvÜá.

* Ÿ|¡ ñÜáíŸá.

- ±æ ¸æ Pæ -Ãæ 36
z Pæà-Ùæãà|, ÖÝ-væãà|, ®Ü-È-Áãà-|.

I-Ôðà-ÊÜå…
A-ÊÜá¾®Üá ñÜí¨ÜÙÜá I-ÔðàÊÜå…
aÝ-PæÉàp… ²Óݤ Ÿ-¨ÝÊÜå…
ñÜ-|¡®æ ÓÜË ÓÜË I-Ôðà-ÊÜå…
£-®Ü°Æá Êæáç-ÁãàÙÜá gá-ÊÜå…gá-ÊÜå…

ÖÜŸº ŸíñÜá
ÖÜŸº ŸíñÜá ÖÜ-Ÿº
©à-±Ý-ÊÜÚ ÖÜ-Ÿº
ÖæãÓÜ Ÿpær «Ü-Ä-Óæãà-|
PÜ-ÃÜíi ÇÝvÜá £-®æã°à-|
ÓÝÆá ©à±Ü C-væãà-|
ÓÜáÃÜá ÓÜáÃÜá Ÿ£¤ ÖÜ-aæãcà-|

37
z ®æãà-væãà| £-Ú-Áãà| aÜ-bì-Óæãà-|.

bñÜÅ ÊÝaÜ®Ü

38
 K¨ÜáÊÜ ÓÜÊÜá-¿á

bñÜÅ¨Ü ¯Äà-PÜÒOæ ÊÜÞw C¨Üá ¿ÞÊÜâ-¨ÜÃÜ bñÜÅ-˨æ GíŸá¨Ü®Üá° ÊÜáPÜR-Ùæãí©-Wæ- aÜ-bì-Ô-Ä.

39
z Ÿ¯° APÜÒÃÜ £Ú-Áãà|.
APÜÒÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á
(H, Z, yÜ, sÜ)
* bñÜÅ®æãàvÜá, WÜáÃÜá-£-ÓÜá, A¨Ü-ÃÜÈÉ ¿ÞÊÜ «Ü̯ ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ Ÿí©Êæ ÖæàÙÜá.

7
* ÊÜ ÖæàÙæãà-|.

HPæ
H-®Üá Hw
HñÜ

¶ÜÆ-PÜ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ¨Ü "H' APÜÒ-ÃÜPæR WæãàÆá ÖÝPÜá.

* H ŸÃæ-Áãà-|.

C¨Ü-ÃÜíñæ EÚ¨Ü APÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ (Z, yÜ) PÜê£WÜÙÜ-®Üá° ÊÜáPÜR-Úí¨Ü ÊÜÞwÔ-Pæã-ÚÛ-Ä.

40
z K¨æãà-|, £-Ú-Áãà|, ŸÃæ-Áãà|.
ÊÝaÜ®Ü ±ÝsÜ &6
("- Üæà' "H-'PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á)

Zípæ
Zípæ HPæ ¸Ý-Ä-Ô-¨Ü-ÃÜá?
C¨Üá ÍÝÇæ¿á Zípæ.
DWÜ ÍÝ-Çæ¿á ÓÜ-ÊÜá¿á-
Zípæ ¸ÝÄ-ÔñÜá yÜ|-yÜ-|
Zípæ ¸ÝÄ-ÔñÜá sÜ|-sÜ-|
®Üvæ-ÀáÄ ÍÝÇæWæ »ÜÃÜ-»Ü-ÃÜ

H Z yÜ sÜ
* H ¸Ý £Ú-Áãà|.
Ÿ Üæà
Ÿ æà
¸ æà
¸æàÃÜá
»æàÄ »æà¨Ü ñæàÃÜá ÓæàÃÜá

* Ÿ|¡ ñÜáíŸá.

[æà væà sæà 41

z ®æãà-væãà|, £-Ú-Áãà|, ÍÜ-Ÿª-WÜ-Ùæãí©Wæ B-væãà-|.

ÊÝaÜ®Ü ±ÝsÜ &6

(I, aÜ, dÜ, ÖÜ)
* bñÜÅ ®æãàvÜá, WÜáÃÜá-£-ÓÜá, A¨Ü-ÃÜÈÉ ¿ÞÊÜ «Ü̯ ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ Ÿí©¨æ ÖæàÙÜá.

* ÖÜ ÖÜávÜá-Pæãà|, hæãàw-Óæãà-|.
ÖÜÔ-ÃÜá = ÖÜ & ÖÜÔ-ÊÜâ & ŸÖÜÙÜ & ÊÝÖÜ-®Ü

* ŸÃæ-Áãà-|.

C¨æà ñÜÃÜ-ÖÜ¨Ü PÜê£-WÜ-ÙÜ®Üá° C®Üá°-Ú¨Ü APÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ ÓÜÆá-ÊÝX (I, aÜ, dÜ) ÊÜáPÜR-Úí¨Ü ÊÜÞw-Ô-Pæã-ÚÛÄ

42
z K-¨æãà| Ÿ-Ãæ-Áãà-|.
ÊÝaÜ®Ü ±ÝsÜ &7
("- æç' "I-'PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á)

WæÙæ-¿áÃÜ ŸÙÜ-WÜ
C¨Üá WæÙæ-¿áÃÜ ŸÙÜ-WÜ
PÜËñÝ, ÊÜ®ÜhÝ, dÝ¿Þ,
ÖÜÄàÍÜ, aÜÃÜ-|ÃÜ ŸÙÜ-WÜ
DWÜ IÊÜÃÜ K¨ÜáÊÜ ÓÜÊÜá-¿á
I aÜ -dÜ ÖÜ

* I ¸Ý £Ú-Áãà|.

P æç
PæÜ æç
Pæç
Ãæç-ñÜ aæçñÜÅ ±æçÃÜá ÊæçÍÝ-S

* £àvÜá.

¸æç Öæç ±æç

* Ÿ|¡ ñÜáíŸá.

43
z ®æãàvæãà|, WÜáÃÜá-£-Óæãà| ŸÃæ-Áãà-|.
APÜÒÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á
(L, S, ¶Ü, Æ)
* bñÜÅ ®æãàvÜá, ÖæÓÜÃÜá ÖæàÙÜá, ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ ŸÃÜáÊÜ «Ü̯ ÖæàÙÜá.

* "Æ' APÜÒÃÜ («ÜÌ-¯) CÃÜáÊÜ ÍÜŸª-WÜ-ÙÜ®Üá° ÖæàÙÜá.

Æ ÆPÜÒ$¾-|

ÆWæãà-Ä
¯Æ-¿á
ÆÈ-ñÝ
* ¶ÜÆ-PÜ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ¨Ü "H' APÜÒ-ÃÜPæR WæãàÆá (ÊÜñÜáì-ÙÜ) ÖÝPÜá.

* Æ ŸÃæ-Áãà-|.

C¨æà ñÜÃÜ-ÖÜ¨Ü PÜê£-WÜ-ÙÜ®Üá° EÚ¨Ü (L, S, ¶Ü) APÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ ÓÜÆá-ÊÝX ÊÜáPÜR-Úí¨Ü ÊÜÞw-Ô-Pæã-ÚÛ-Ä

44
z K-¨æãà| Ÿ-Ãæ-Áãà-|.
ÊÝaÜ®Ü ±ÝsÜ &8
(" è' "L-'PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á)

XvÜ
C¨Üá LvÜÆ XvÜ
LvÜ-Æ¨Ü XvÜ LÐÜ-˜à¿á XvÜ.
A¨Üá Sgã-ÃÜ¨Ü XvÜ
SgãÃÜ¨Ü ¶ÜÆ Ô×-Ô× ¶ÜÆ
L S ¶ÜÜ Æ «Ü

* L¸Ý £Ú-Áãà|.
W è
WÜ è
Wè
WèÚ-WÜ

* £à-vÜá.

Tè Wè ±è Çè
45
z Öæà-Ùæãà|, «Ü̯-WÜá-ÃÜá-£-Óæãà|, ŸÃæ-Áãà-|.
APÜÒÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á
(J, ÃÜká, ¥Ü)
* bñÜÅ ®æãàvÜá, ÖæÓÜÃÜá ÖæàÙÜá, ¿ÞÊÜ «Ü̯ ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ Ÿí©¨æ ÖæàÙÜá.

1
* J ÖÜávÜá-Pæãà|, hæãàw-Óæãà-|.

JÆÊÜâ = J- & -J-vÜ-Æá & -J-væ-¿á & JŸº

* J ŸÃæ-Áãà-|.

J D ñÜÃÜ-ÖÜ-¨Ü PÜê£-WÜ-ÙÜ®Üá° (ÃÜká ¥Ü) ÊÜáPÜR-Úí¨Ü ÊÜÞw-Ô-Pæã-ÚÛ-Ä.

46
z K-¨æãà|, £Ú-Áãà| Ÿ-Ãæ-Áãà-|.
ÊÝaÜ®Ü ±ÝsÜ &9
("J'" æÜã' PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿)á
ÃÜkáÄ
C¨Üá Jí¨Üá ÃÜkáÄ.
gáÙÜá gáÙÜá ÖÜÄ-¿ááÊÜ ÃÜkáÄ.
ÃÜkáÄ¿á ¯àÃÜá ¶ÜÙÜ-¶Ü-ÙÜ.
ÃÜkáÄ¿á ¯àÃÜá ¥ÜÙÜ-¥Ü-ÙÜ.
J ÃÜká -¥Ü

* Pæã ¸Ý £Ú-Áãà|.
P æÜã
Pæ æÜã
Pæã PÜ
PæãvÜ-È

* ¸Ý £àvæãà|.

47
z «Ü̯ WÜáÃÜá-£-Óæãà|, ŸÃæ-Áãà-|.

"ãà' "K' ±ÜÄ-aÜ-¿á

* bñÜÅ ®æãàvÜá, ÖæÓÜÃÜá ÖæàÙÜá, ¿ÞÊÜ «Ü̯ ±Üâ®Ü@ ±Üâ®Ü@ Ÿí©-¨æ ÖæàÙÜá.

* K "K' APÜÒÃÜ CÃÜáÊÜ ÍÜŸª-WÜ-ÙÜ®Üá° ÖæàÙÜá.

K KPÜá-Ú

K£-PÝ-o
K~

* ¶ÜÆ-PÜ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÃæ¨Ü "K' APÜÒ-ÃÜPæR ÊÜñÜáì-ÙÜ ÖÝPÜá.

* K ŸÃæ-Áãà-|.

K
48
z K-¨æãà|, Ÿ-Ãæ-Áãà-|.

ÊÝaÜ®Ü ±ÝsÜ &10

(" æÜãà' "K' PÝÃÜ ±ÜÄ-aÜ-¿)á
K¨Üá
ŸÓÜÊÜ ±ÝsÜ K¨Üá-ÊÜ®Üá.
PÜáÓÜáÊÜá PÜ¥æ K¨Üá-ÊÜ-ÙÜá
Bo Bw, ±ÝsÜ K©,
PÜ¥æ PæàÚ hÝ|-ÃÝ-X.
Bo-©í¨Ü ŸÆ, ±ÝsÜ-©í¨Ü ¶ÜÆ,
PÜ¥æ-Àáí¨Ü ¯à£ PÜÈñÜá hÝ|-ÃÝ-X.
K

* K ¸Ý £Ú-Áãà|.
ñÜ æÜãà
ñÜ æÜã
ñæã æÜãà
ñæãàÙÜ

* Ÿ|¡ ñÜáíŸá.

49
z ®æãàvæãà|, Ÿ-Ãæ-Áãà-|.

"A@' ËÓÜ-WÜì¨Ü ±ÜÄ-aÜ-¿á

A@
®ÜÊÜá@ ±Üâ®Ü@

¨Üá@S AíñÜ@-PÜ-ÃÜ-|

ËÓÜWÜì (@) ¿ááPܤ ¸æàÃæ ¸æàÃæ ±Ü¨Ü-WÜÙÜ ±ÜÄ-aÜ¿á ÊÜÞw-Ô-Ä.

50
 "PÜÒ' ¨Ü ±ÜÄ-aÜ-¿á
z £Ú-Áãà| ¸Ý.
PÜÒ
±ÜQÒ ¨ÜPÜÒ APÜÒ-¿á ±ÜÄà-PæÒ
* £àvæãà-|.

* ŸÃæ-Áãà-|.

" ý' ¨Ü ±ÜÄ-aÜ-¿á

ý
* £ÚÁãà| ¸Ý.

ñÜgn hÝn®Ü ËhÝn-®Ü hÝn®æà-ÍÜÌ-ÃÜ

* £àvæãà-|.

* ŸÃæ-Áãà-|.

51
z Íæãà˜-Óæãà|, £Ú-Áãà-|.
hÝñæÅ¿á bñÜÅ

52
ÓÜí±Üä|ì bñÜÅ ¯Äà-PÜÒOæ ÊÜÞvÜÆá ÖæàÙÜ-¸æàPÜá. bñÜÅ-¨Ü-ÈÉ¿á ÊÜÞ×£ ¨æãÃæ-ñÜ-®ÜíñÜÃÜ
ÎPÜÒ-PÜ-Ä-WÝ-X ±ÜÅÍæ° PæàÚ ÊÜáPÜR-ÚWæ -ÊÜÞ-ñÜ-®Ý-vÜÆá -ÖÜáÄ-¨Üáí¹-ÓÜ-¸æà-PÜá.

53
z ÖÝvæãà|, ®ÜWæãà|, ®ÜÈ-Áãà-|.

Êæãài®Ü ¸æPÜáR
¸æPæR&¸æPæR K ¸æPæR.
±ÜPÜRPæ ¯à ¸ÝÃæ¿Þ.
PܨÜ᪠ÖÝÆ®Üá PÜáw-¿áá-Êæ HPæ?
PÜáw-¨ÜÃæ Ÿw-¿ááÊæ ŸÆá hæãàPæ.

ÊÜá®æ¿á ñÜáíŸ ¯®Ü°¨æà Ko

ñܲ³ñÜá ®ÜÊÜáWæ CÈ-WÜÙÜ PÝo
¯®ÜWÜã PæãvÜáÊæ ®Ü®Ü°¿á Fo
®Ü®Ü°¿á hæãñæWæ Bvæ¿á Bo
¸ÝÂoá ÖÝÂoá
C¨Üá ®Ü®Ü° ¸ÝÂoá
¹Ú¿á¨æãí¨Üá ÖÝÂoá
WæÙæ¿áÃæãvÜ®æ KvÜáÊæ
QÅPæp… Bo BvÜáÊæ

¸èívÜÄ ÔPÜÕÃÜ Öæãvæ¿ááÊæ

ÃÜ®…WÜÙÜ ÃÝÎ ÊÜÞvÜáÊæ
¸ÝÈíW… PÜãvÝ ÊÜÞvÜáÊæ
ËPæo®Üá° ±Üvæ¿ááÊæ.

54
 z £Ú-Áãà|, -ŸÃæ-Áãà-|.

ÊÜ|ì-ÊÜÞ-Çæ

A B C D E F Má Mã
G H I J K L
Aí A@

PÜ S WÜ Z š
aÜ dÜ g ÃÜká m
o sÜ vÜ yÜ |
ñÜ ¥Ü ¨Ü «Ü ®Ü
±Ü ¶Ü Ÿ »Ü ÊÜá
¿á ÃÜ Æ ÊÜ ÍÜ
ÐÜ ÓÜ ÖÜ ÙÜ
PÜ Ò gn

55
 "PÝ' WÜá-~ñÜ aÜPÜÅ
ÃÜ ÃÝ
ÃÜ@ Ü Ý Ä
Ü@ ß
A B
C
ÃÜí

Äà
A@

ßà
Üí

Ã…
Aí

D
Ãè

L
è

ÃÜá
E F

Üá
K
æãà

Üã
Ãæãà

ÃÜã
I H
æã æ
æç æà
Ãæã Ãæ
Ãæç Ãæà

P… PÜ -PÝ -Q -Qà PÜá PÜã Pæ Pæà Pæç Pæã Pæãà Pè PÜí PÜ@
d… dÜ Ü -dÝ -e -eà -dÜá -dÜã -d æ dæà dæç dæã dæãà dè -dÜí dÜ@
v… vÜ Ü -vÝ -w -wà -vÜá -vÜã -v æ væà væç væã væãà -vè -vÜí vÜ@
«… «Ü «Ý -˜ -˜à -«Üá «Üã «æ -«æà -«æç «æã «æãà «è -«Üí -«Ü@
ÊÜå… ÊÜá -ÊÜÞ Ëá Ëáà -ÊÜáá -ÊÜáã Êæá Êæáà -Êæáç -Êæã -Êæãà -ÊÜåè -ÊÜáí -ÊÜá@
Ç… Æ -ÇÝ -È -Èà -Æá -Æã Çæ Çæà -Çæç -Çæã Çæãà -Çè -Æí Æ@
""P… +- Má- =- PÜê-'-' C¨Ü®Üá° Jñܤ-PÜÒ-ÃÜ-Êæí¨Üá ±ÜÄ-WÜ-~-ÓÜ-¸Ý-ÃܨÜá C¨Üá Jí¨Üá WÜá~-ñÝ-PÜÒ-ÃÜ APÜÒ-ÃÜ-ÊÝ-X-¨æ.

56
ŸÃæ-Áãà| K¨æãà-|.
PÝWÜá-~ñÜ ŸÃæ-Àá-Ä
P… PÜ -PÝ -Q -Qà PÜá PÜã Pæ Pæà Pæç Pæã Pæãà Pè PÜí PÜ@
S
WÜ
Z
aÜ
dÜ
g
ÃÜká
o
sÜ
vÜ
yÜ
|
ñÜ
¥Ü
¨Ü

57
ŸÃæ-Áãà| K¨æãà-|
PÝWÜá-~ñÜ ŸÃæ-Àá-Ä
«Ü
®Ü
±Ü
¶ÜÜ
Ÿ
Ȇ
ÊÜá
¿á
ÃÜ
Æ
ÊÜÜ
ÍÜÜ
ÐÜ
ÓÜ
ÖÜÜ
ÙÜ
PÜÒ
gn

58
z ÍÜŸª-WÜÙÜ hæãñæWæ Bvæãà-|.
A®Üá-ÓÝÌÌÃÜ ±Ü¨Ü-ÃÜ-aÜ-®æ
* ÊÜêñܤ-WÜ-ÙÜÈÉ ¯àw-ÃÜáÊÜ APÜÒ-ÃÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° ŸÙÜÔ ÊÜá«ÜÂ-¨ÜÈÉ A®Üá-ÓÝÌÃÜ "í' ŸÃÜá-ÊÜíñæ
±Ü¨Ü-WÜ-ÙÜ®Üá° ÃÜbÔ, ÊÜáPÜR-Úí¨Ü ÃÜbÔ, K©-Ô-Ä.

PÜ
ÊÜá ÃÜ

ÖÜ ÍÜ

±Ü í S

o |

ÓÜ WÜ
¨Ü
* ÖÜíÓÜ
1) 2)

3) 4)

5) 6)

7) 8)

9) 10)
59
z K¨æãà|, Íæãà˜-Óæãà|, PÜê£-ÊÜÞ-væãà-|.

®Ý®Ý-ÃÜá?
ÖÜQR¿áá AÆÉ ÃæPæR-WÜ-Ú-ÆÉ
WÜPÜR®æ WÜWÜ-®ÜPæ ÖÝÃÜá-Êæ-®Üá
WÜWÜ-®ÜPæ ÖÝÄ ¸Ý®Ü-®Üá ÓæàÄ
¨æàÍÜ&¨æàÍÜWÜÙÜ ÓÜáñÜá¤Êæ®Üá
ÖæàÙæ¿Þ ¯à®Üá ®Ý®Ý-ÃÜá?
¸æàÔWæ Ÿí¨ÜÃæ Ÿ®Ü-¨ÜÈ PÝ|áÊæ
ÓÜË ÓÜË ÃÜÓÜ-ÊÜ®Üá ×àÃÜÆá PæãvÜáÊæ
ÖÜ|á¡-WÜ-ÙÜ-ÈÉ¿á ÃÝg®Üá ®Ý®Üá
ÖæàÙæ¿Þ ¯à®Üá ®Ý®Ý-ÃÜá?

¨ÜãÃÜ ¨ÜãÃÜ¨Ü g®Ü-WÜÙÜ hæãñæ-¿á-È

QË-¿áÈ ÊÜÞñÜ®Üá ÖæàÙÜá-Êæ®Üá
×Ä-¿áÃÜ QÄ-¿áÃÜ QÓæ-¿áÈ CÃÜáñÜ
PÜÒ| PÜÒ| ÓæàÊæ¿á ÊÜÞvÜá-Êæ®Üá
ÖæàÙæ¿Þ ¯à®Üá ®Ý®Ý-ÃÜá?

JWÜ-oá-WÜ-ÙÜ®Üá° ÖæàÙÜá Ÿí¨Ü Eñܤ-ÃÜ-WÜ-ÚWæ A®Üá-WÜá-|-ÊÝX

bñÜÅ-WÜ-ÙÜ®Üá° ÓÜíWÜÅ-×ÓÜá aèPÜ-oár-WÜ-ÙÜÈÉ Aíq-ÓÜá.

60
z ¯Äà-QÒ-Óæãà|, PÜê£-ÊÜÞ-væãà-|.

bñÜÅPæR Ÿ|¡ ñÜáíŸá-Ä.

* aÜáPæR-WÜ-ÙÜ®Üá° PÜãwÔ bñÜÅPæR ÓÜÄ-¿Þ-¨Ü Ÿ|¡-WÜ-ÙÜ®Üá° ñÜáíŸá.

bñÜÅ 1:

bñÜÅ 2:

61
 K©-Ä ŸÃæ-Àá-Ä.
K©Ä, AÊÜáÃÜ, AWÜÆ, AÊÜ, AaÜÆ, AÃÜÓÜ, A»Ü¿á,
Bo, BñÜ, BÆ, BÙÜ, AÆ¿á, B¨ÜÃÜ,
C¨Üá, C¨ÜÃÜ, CÊÜ®Ü
DñÜ, DaÜÆ, DÃÜ, DÍÜ
EÊÜáÃÜ, E¨ÜÃÜ, E±Ü-ÊÜ®Ü, EÃÜWÜ, E¨Ü¿á E¨ÜPÜ, Fo, FÃÜ
GvÜ, GÙÜWÜ, GÃÜ-PÜ
HñÜ, HÙÜá, Hw
I¨ÜÙÜ,
J|, JÃÜ-o,
KÃÜ-WÜ, KÆWÜ,
LÐܨÜ, LvÜ-Æ, LñÜ-|
Aí¨Ü, AíWÜ, AíWÜÙÜ, AíñÜÃÜ, AíŸÃÜ, AíÍÜ
PÜÊÜ®Ü, PÜÃÜ, PÜ®ÜPÜ, PÜÆ-ÃÜÊÜ, PÜÓÜ, PܨÜ, PÜÊÜá-Æ
S|, SÙÜ-SÙÜ, S|-S-|
WÜg, WÜÃÜ-WÜÓÜ, WÜ|, WÜWÜ®Ü, WÜÊÜá®Ü, WܨÜ-WܨÜ, WÜŸ-WÜ-Ÿ
Z|-Z|, Z®Ü, Zo-PÜ
aÜÆ, aÜÃÜPÜ, aÜÊÜáaÜ, aÜPÜ-aÜ-PÜ
dÜÆ, dÜWÜ-®Ü
g®Ü, gÆ, g¿á, gWÜ, gÆg, gÙÜ-PÜ,
ÃÜkáWÜ, ÃÜká|, ÃÜká|
o±Ü-o-±Ü, ±Üo-±Ü-o
sÜ|-sÜ-|
yÜÃÜká®Ü, yÜÊÜá-ÃÜ
yÜ|-yÜ-|, ñܮܿá, ñÜŸPÜ, ñÜÊÜPÜ
¥ÜÃÜ, ¥ÜPÜ-¥ÜPÜ, ¥ÜÙÜ-¥Ü-ÙÜ
62
¨ÜvÜ, ¨Ü®Ü, ¨ÜÃÜ, ¨ÜÍÜ, ¨ÜÙÜ
«Ü®Ü, «ÜvÜ-«Ü-vÜ,
®Üo, ®ÜŸ, ®Ü¿á, ®ÜÃÜ, ®ÜWÜÃÜ, ®ÜÊÜá-®Ü
±Üo,- ±Ü-¥Ü, ±Ü¨Ü, ±ÜÃÜ-ÊÜ-ÍÜ
¶ÜÆ, ¶ÜÆ-PÜ
ŸvÜ-WÜ|, ŸÙÜWÜ, Ÿ®Ü, ŸÆ, ŸÙܱÜ, ŸÖÜÙÜ, ŸÃÜ
»Ü¿á, »ÜÃÜñÜ, ÊÜáñÜ, ÊÜá®Ü, ÊÜáÃÜ
¿áÍÜ, ¿áÊÜá, ¿ágn
ÃÜ¥Ü, ÃÜ|, ÃÜ»ÜÓÜ, ÃÜÊÜá®Ü, ÃÜÓÜ,
Æ¿á, ÆÊÜ, ÆÊÜ|, ÆPÜ-Æ-PÜ
ÊÜ®Ü, ÊÜ®Üg, ÊÜÃÜ, ÊÜÍÜ
ÍÜñÜPÜ, ÍÜñܱܨÜ, ÍÜÃÜ, ÍÜÃÜ-|, ÐÜvÜ-PÜÒÃÜ,
ÓܨܮÜ, ÓÜÊÜá, ÓÜÆWÜ, ÓÜÖÜg, ÓÜvÜ-WÜÃÜ, ÓÜÊÜá¿á, ÓÜÃÜ-ÙÜ
ÖÜ|, ÖÜÊÜ®Ü, ÖÜÊÜÙÜ, ÖÜ¿á, ÖܨÜ
¨ÝÃÜ, ÃÝWÜ, WÝ®Ü, hÝ|, ñÝÃÜ, ÓÝÃÜ
XÚ, ÎÃÜ Ëá£
ËàÃÜ ¯à®Üá ËàÓÜÆá £àÃÜ, ÎàñÜ, ËáàÃÝ, ÔàÊÜÞ
¿ááÊÜPÜ, Zo, WÜáw PÜáw, ÍÜáÃÜá, WÜáÃÜá, ¿ááWÜ
¨ÜãÃÜ ÊÜáãWÜá ÃÜã±ÝÀá PæãvÜ
WÜêÖÜ, PÜê£, »ÜêíWÜ, ÊÜáêWÜ,
¸æÇæ, Pæ®æ ¸æÙÜPÜá,
¸æàÙæ, aæçñÜÅ, ±æçÃÜá, ÊæçÍÝS, Pæç
®æã|, ¨æãÃæ, ÖæãÃÜWæ, PæãàÊÜáá, hæãàw
WèvÜ, ®èPæ, ÇèQPÜ, ¨è£
AíWÜÙÜ, aÜí¨Ü, PÜí¨Ü, ñÜíX, ÍÜíS, WÜíWÝ
ÓÜÌñÜ@, Z®Ü@, ®ÜÊÜá@, ¨Üá@S, AíñÜ@-PÜ-ÃÜ-|
±ÜQÒ, ¨ÜPÜÒ, APÜÒ¿á ±ÜÄà-PæÒ
63
z ®æãàvæãà|, ®ÜX-Óæãà-|.

* H¯¨Üá WÜÊÜá¾-ñÜá¤!!!

AÃæà! C¨Üá
®Ü®Ü° ÖÝWæ
C¨æ-¿á-ÇÝÉ.

AÁãRà!
¸æPÜáR ! ¸æPÜáR !
K

¿ÞÃÜá ¯à®Üá
®Ü®Ü° hæãñæ
BvÜá-Êæ-¿Þ?

64
z K¨æãà|, ŸÃæ-Áãà-|.
ÊæãÆ

C¨Üá PÜáÓÜá-ÊÜáÙÜ ÊæãÆ. C¨ÜÃÜ Êæáç ®Üá|á±Üâ. QË-WÜÙÜá ®æàÃÜ. ¸ÝÆ

QĨÜá. ÊæãÆ oá|á oá|á iX-¿áá-ÊÜâ¨Üá. C¨Üá ŸÖÜÙÜ aÜáÃÜá-PÜá.
PÜáÓÜáÊÜá ÊæãÆ¨Ü Êæáç ñæãÙæ-¿áá-ÊÜÙÜá. GÙæ¿á WÜÜÄPæ £¯-ÓÜá-ÊÜÙÜá. ÓèÃÜ»Ü
£Ú ¯àÃÜá PÜáw-ÓÜá-ÊÜ®Üá. AÊÜ-ÄWæ ÊæãÆ¨Ü ÊæáàÇæ ŸÖÜÙÜ ÊÜáÊÜá-ñæ.
®æÃæ-ÊÜá-®æ¿á ÃæãàÖÜ®Ü, G¨ÜáÃÜá ÊÜá®æ¿á ÊæáàÄ ÊæãÆ ®æãàvÜ-Æá
ŸÃÜá-ÊÜÃÜá. AÊÜÃÜá ÊæãÆ¨Ü hæãñæ BvÜá-ÊÜ-ÃÜá.
* ÖæàÙæãà|, ŸÃæ-Áãà-|.
ÊæãÆ

Êæáç ¸ÝÆ QË

65
z K¨æãà|, ÖæàÙæãà-|.

Jñܤ-PÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á
vÜx PÜR or

ÆvÜáx
ÓÜÕ ±Ü³ ÙÜÛ

ñܤ ®Ü° ÊÜá¾

¿á ÃÜÅì ÆÉ

66
z K¨æãà|, ÖæàÙæãà-|.

Jñܤ-PÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á
WÜY ÃÜÅ ñܤ

Jñܤ-PÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜá
ÓÜPÜR-à æ -Êæã-WÜá Y -®æ-bc-® Ü -±Üâ-q r -A-gj

ÊÜá|á¡ ÖÜ£ ¤ -¿áá-¨ Üœ -PÜ-±Üâ ³ -X-|¡

BñÜ ¾ -ÃÜ-ñ Ü° -±Üâ-ÐÜ -PÜ-¨ ܪ -ÖÜ-Ÿº

A®Ü ° -ÖÜ-Ù ÜÛ -B-Ô ¤ -ÊÜáá-¨æÅ -AÍÜÌ

PܱÜäì-Ã Ü -«ÜÊÜáì -ÖÜ-ÆáÉ -WÜÅ-ÖÜ -WÜê-ÖÜ

ÊÜááPÜ ¤ -ÍÜá-P ÜÉ -¼à-Рܾ -Óܳ-«æì -B-Îà-ÊÝì-¨Ü

67
 Jñܤ-PÜÒ-ÃÜ-WÜÙÜ ±ÜÄ-aÜ-¿á

PÜR SV WÜY Z^ _`

aÜc dÜf gj -ÃÜkál -mn

or sÜu -vÜx -yÜz -|¡

ñܤ ¥Ü§ ¨Üª -«Üœ -®Ü°

±Ü³ ¶Ü# Ÿº »Ü½ -ÊÜá¾

¿á ÃÜÅ -ÆÉ -ÊÜÌ ÍÜÏ

ÐÜÒ ÓÜÕ -ÖÜØ ÙÜÛ

68
z ŸÃæ-Áãà| WÜÊÜá¾-ñÜᤠ®æãàvæãà-|.

ŸÃæ-Áãà-|

®æÃÜ-ÙÜá PæãàX-Çæ

* Êæã¨Ü-Æ-®æ¿á APÜÒ-ÃÜPæR Å hæãàwÓÜá & ñÜ¿Þ-ÃÝ¨Ü ÍÜŸª K¨Üá.

E¨Ý & ±ÜÅPÝÃÜ
±Ü£à-PÜ

Å ±ÜÍæ°
QPæào

¨ÝPæÒ

69
z Ÿ¯° bñÜÅ ®æãàvæãà-|, ÓÜíÊÝ¨Ü ŸÃæ-Áãà-|.

ÊÝPÜÂ-WÜÙÜ ÃÜaÜ®Ý PèÍÜ-ÆÂ-¨Ü A»ÝÂ-ÓÜ-ÊÝWÜÇæí¨Üá

E±Ü-PÜÅ-ÊÜá-WÜ-ÙÜ®Üá° ñæWæ-¨Üá-Pæã-ÙÜáÛ-ÊÜ-¨Üá.

70
z K¨æãà| £Ú¨ÜáPæãÙæãÛ-|.

PæãqrWæ

ÊÜáij-Wæ ¸æOæ¡ Pæãqr-Wæ X|¡

×àWæ = ñÜá±Ü³ D ÍÜŸª-¨ÜÈÉ "±Ü' PæR ±Ü D APÜÒÃÜ hæãàw-ÓÜ-ÇÝ-X-¨æ.

PÜáÓÜ-ÊÜáÙÜ ÊÜá®æ¿á ŸÚ ¨Ü®Ü-WÜÙÜ PæãqrWæ C¨æ. AÈÉ GÊæá¾, BPÜÙÜá ¨Ü®Ü-PÜ-ÃÜá-WÜ-ÙÜ®Üá° PÜoár-ÊÜÃÜá.
PÜáÓÜáÊÜá ¨Ü®Ü-PÜ-ÃÜá-WÜ-ÚWæ ÊæáàÊÜâ ÖÝPÜá-ÊÜÙÜá, ¯àÃÜá PÜáw-ÓÜá-ÊÜÙÜá, ñÜí¨æ ¨Ü®Ü-PÜ-ÃÜá-WÜÙÜ Êæáçñæã-Ùæ-¿áá-ÊÜ®Üá.
ñÝÀá ©®ÝÆá PæãqrWæ ÓÜÌaÜf WæãÚ-ÓÜá-ÊÜ-ÙÜá.
PÜáÓÜá-ÊÜá-Ú-Wæ BPÜÙÜá Gí¨ÜÃæ ñÜáíŸ ²Å࣠HPæí¨ÜÃæ BPÜÙÜá ÖÝÆá PæãvÜá-ÊÜâ¨Üá. BPÜÙÜ ÖÝÆá
¨æàÖÜPæR ×ñÜ-PÜÃÜ ÖÝÈ-¯í¨Ü X|¡, ÊæãÓÜÃÜá, ÊÜáijWæ, ¸æOæ¡, ñÜá±Ü³ ñÜ¿Þ-Ä-ÓÜá-ÊÜÃÜá. ±Ü¯àÃÜ, bàgá -
WÜ-ÙÜíñÜÖÜ ËásÝ-ÀáWÜÙÜ®Üá° ÖÝÈ-¯í¨ÜÇæà ñÜ¿Þ-Ä-ÓÜá-ÊÜ-ÃÜá.
BPÜÙÜ ÖÝÆ®Üá PÜáw-Áãà-|
BÃæãà-WÜÂ-©í¨ÜÈ ¸ÝÙæã-à|!!
Êæáà騆 WܨÜÂ-»Ý-WÜ-¨Ü-ÈÉ¿á ÓÜhÝ£ Jñܤ-PÜÒÃÜWÜ-ÙÜ®Üá° ÖÜávÜáQ ÊÜñÜáìÙÜ ÖÝQ-Ä.

* K¨æãà|, ŸÃæ-Áãà-|.

1) Pæãqr-W æ 2) -GÊæá¾

3) ²Å࣠4) -¨æà-ÖÜP æR

71
 PÜáÓÜá-ÊÜáÙÜ PÝ¿áì

PÜáÓÜáÊÜá hÝ| ¸ÝÆQ. AÊÜÙÜá ñܱܳ¨æà ÍÝÇæ-Wæ ÖæãàWÜá-ÊÜÙÜá, WÜáÃÜá-WÜÙÜá ÖæàÚ¨Ü WÜêÖÜ-±ÝsÜ
ÊÜÞvÜá-ÊÜÙÜá. ñÝÀá¿á ÊÜá®æ-Wæ-Æ-ÓÜ-¨ÜÈÉ ÓÜÖÝ¿á ÊÜÞvÜá-ÊÜ-ÙÜá. ÊÜá®æ-¿á®Üá° AaÜác-PÜ-pÝrX CvÜÆá ÓÜÖÜ-
PÜ-Ä-ÓÜá-ÊÜ-ÙÜá. PÜáÓÜáÊÜáÙÜ ®æÃæ-ÊÜá-®æ-¿áÈÉ Agj&Aij-¿áÃÜá CÃÜá-ÊÜÃÜá. PÜáÓÜáÊÜá AÊÜ-ÃÜ®Üá° ñÜáíŸ ²Åà£-
ÓÜá-ÊÜÙÜá, AÊÜ-ÄWæ ñÜáíŸ ÓÜÖÝ-¿á-ÊÜÞ-vÜá-ÊÜÙÜá. AÊÜ-ÄWæ ¸æàPÝ¨Ü ÓÝÊÜÞ-®Üá-WÜ-ÙÜ®Üá° ñÜí¨Üá PæãvÜá-ÊÜÙÜá.
AÊÜ-ÄWæ LÐÜ-˜-WÜ-ÙÜ®Üá° PÜáw-ÓÜá-ÊÜâ¨Üá AÊÜ-ÄWæ £ÃÜá-WÝ-vÜÆá ÓÜÖÜ-PÜ-Ä-ÓÜá-ÊÜ-ÙÜá. PÜáÓÜá-ÊÜáÙÜ D ÓÜÌ»ÝÊÜ
AÊÜÙÜ WæÙÜ£ ±ÜÅhÝnÚWæ ŸÆá-×-w-ÔñÜá. AÊÜ-ÙÜíñæÁáà ñܮܰ Agj&-Aij-¿áÃÜ ÓæàÊæ-ÊÜÞ-vÜÆá ÊÜá®ÜÓÜáÕ
ÊÜÞw-¨Ü-ÙÜá.

±ÜÅÍæ° 1: PÜáÓÜáÊÜá GíñÜÖÜ ¸ÝÆ-Q ?

EñܤÃÜ :
±ÜÅÍæ° 2: PÜáÓÜá-ÊÜáÙÜ ®æÃæ-ÊÜá-®æ-¿áÈÉ ¿ÞÃÜá CÃÜá-ÊÜ-ÃÜá?

EñܤÃÜ :

72
z K¨æãà| £Ú¨ÜáPæãÙæãÛ-|.

G£¤®Ü WÝw

C¨Üá G£¤®Ü WÝw. C¨Üá ¶ÜQà-ÃÜ®Ü G£¤-®Ü-WÝw. ¶ÜQàÃÜ ÓÜÈà-ÊÜá®Ü bPÜR±Ü³. GñÜá¤-
WÜÙÜá Ÿíw-¿á®Üá° GÙæ-¿áá-ÊÜÊÜâ. G£¤®ÜWÝw KvÜá-ÊÝWÜ «ÜvÜ-«ÜvÜ ÓܱܳÙÜ-ÊÜÞ-vÜá-
ÊÜâ¨Üá. ÓÜÈàÊÜá ®Ü®Ü° WæÙæ¿á. ®Ý®Üá ÓÜÈà-ÊÜá®Ü hæãñæWæ G£¤®Ü WÝw-¿áÈÉ PÜáÚñÜá
AvÝx-w-¨æ®Üá. ®Ü®ÜWæ ñÜáíŸ B®Üí¨Ü ÊÝÀá-ñÜá. bPÜR±Ü³ G£¤®Ü WÝw-¿á®Üá° ñæWæ-
¨Üá-PæãívÜá hÝñæÅWæ ÖæãàWÜá-ÊÜÃÜá. GñÜá¤-WÜ-ÙÜ®Üá° aæ®Ý°X hæãà±Ý®Ü ÊÜÞvÜá-ÊÜÃÜá.
AÊÜâ-WÜ-ÚWæ ÊæàÙæWæ ÓÜÄ-¿ÞX ÊæáàÊÜâ, ¯àÃÜá PæãvÜá-ÊÜÃÜá. AÊÜâ-WÜÙÜ PæãÃÜ-ÚWæ Wæhæj
PÜoár-ÊÜ-ÃÜá.
Wæhæj¿á ®Ý¨Ü ZÇ… ZÇ…!
®Ü®Ü°¿á G¨æ¿áá ÃÜkáÇ…-ÃÜká-Ç…!!
* bñÜÅ¨Ü ÖæÓÜ-ÃÜá- Ÿ-Ãæ.

73
z Ÿ¯° ÓÜíÊÝ¨Ü K¨æãà| £Ú¨ÜáPæãÙæãÛ-|.

PÝWæ¿á hÝ|-ñÜ-®Ü
®ÜÄ:& PÝWæ, PÝWæ ¯®Ü° «Ü̯ ŸÖÜÙÜ Cí±Ý-X¨æ
Jí¨Üá ÖÝvÜá ÖÝvÜá-Êæ-¿Þ?
PÝWæ:& (¸æÅwx-®Ü ñÜáívÜ®Üá° PÝÆÈÉ ×w-¨Üá-)
BÀáñÜá PæàÙÜá.......PÝ——Ê….... PÝÊ….....

®ÜÄ:& ŸÖÜÙÜ aæ®Ý°-X¨æ...¯®Ü° PÜá~-ñÜ-ÊÜâ ÓÜÖÜ

ÓÜáí¨ÜÃÜ Gí¨Üá PæàÚ-¨æªà®æ.
A¨Ü®Üá° ñæãàÄ-Ô-¹-vÜá.
PÝWæ:& BÀáñÜá ®æãàvÜá (¸æwx-®Ü ñÜáívÜ-®Üá°
¸Ý¿áÈÉ ×w-¨Üá) ¥ÜPÜ ¥æç ¥ÜPÜ&¥ÜPÜ ¥æç

®ÜÄ:& (¸æàÓÜ-ÃÜ-©í¨Ü) »æàÍ….....»æàÍ…

¯®Ü° PÜá~-ñÜÊÜä ÓÜÖÜ ÓÜáí¨ÜÃÜ. PæÙÜ-X-Ú¨Üá
¸Ý.... WæÙæ-¿á-ÃÝ-Wæãà-|.
PÝWæ:& (¸æÅwx-®Ü ñÜáívÜ®Üá° PÝÆÈÉ ×w-¨Üá-)
GÇæà ®ÜÄÁáà ÖæãWÜÚ ÊæãàÓÜ ÊÜÞvÜáÊÜ
¯®Ü° Ÿá©ª ®Ü®ÜWæ WæãñÜᤠCñÜÃÜÄ-Wæ ÊæãàÓÜ
ÊÜÞvÜáÊÜâ¨Ü®Üá° ¹oár-¹-vÜá.
(ñÜ-®Ü°-ÈÉ¿á ¸æÅwx-®Ü A«Üì-»Ý-WÜ-ÊÜ®Üá° ®ÜÄWæ ¯àwñÜá.
®ÜÄ: & BÀáñÜá WæÙæ-¿á®æ C®Üá° ÊÜááí¨æ
¯®Ü° ÖÝWæ ÖÜíbPæãívÜá £®Üá°-ÊÜâ-¨Ü®Üá°
PÜÈ-¿áá-Êæ.
PÝWæ: & BÀáñÜá Cí©-¯í¨Ü ®ÝË-ŸºÃÜã
WæÙæ-¿á-ÃÜá.

74
z K¨æãà| £Ú¨ÜáPæãÙæãÛ-|. ŸÃæ-Áãà-|.

®ÜÊÜáã¾-ÃÜá

®ÜÊÜáã¾ÃÜá ¸æàÊÜ-®ÜãÃÜá. ®æãàvÜÆá ŸÆá aÜí¨Ü. AÆÉÈÉ XvÜ-ÊÜáÃÜWÜÙÜá, ÖÜãŸ-

ÚÛ-WÜÙÜá PÝ|á-ÊÜÊÜâ. ®ÜÊÜáã¾ÃÜÈÉ ±ÝsÜ-ÍÝÇæ C¨æ. FÄ®Ü Ÿ©-¿áÈÉ ÖÜã¨æãà-o-˨æ
FÃÜÈÉ ÊÜáí©ÃÜ,ÊÜáÔà-©-WÜ-ÚÊæ.FÄ®Ü ÊÜá«Ü »ÝWÜ-¨Ü-ÈÉ WÝÅÊÜá-±ÜíaÝ-Àá£C¨æ.
FÄ®Ü ¹à©-WÜÙÜá ÓÜÌaÜf-ÊÝ-XÊæ. ¹à©-WÜ-ÙÜÈÉ ñÜÃÜ-ñÜÃÜ¨Ü ÊÝÖÜ-®Ü-WÜÙÜá KvÝ-vÜá-ñܤÊæ.
AÆÉÈÉ ÓÜÌaÜfñÝWÜêÖÜ-WÜ-ÚÊæ.ÊÜá®æ-ÊÜá-®æWÜã ÍèaÝ-Æ-¿á-WÜ-ÚÊæ. FÄ®Ü ÓÜËáà±Ü ŸÓ…
ÓÝréívÜ C¨æ. WÝÅÊÜá-±ÜíaÝ-¿á£¿á Ÿ©-¿áÈÉ ÊÝaÜ-®Ý-Æ¿á, BÓܳ-ñæÅ-WÜ-ÚÊæ.FÃÜÈÉ
Aíaæ-PÜ-dæàÄ, ¸ÝÂíPÜá-WÜÙÜãCÊæ. FÄ-¯í¨Ü ÓÜÌƳ ¨ÜãÃÜ-¨ÜÈÉ ¨ÜãÃÜ-«Ü̯ pÝÊÜÃÜ C¨æ.

75
®ÜÊÜáã¾ÃÜ g®ÜÃÜá ŸÖÜÙÜ ÓÜÃÜÙÜ, JŸº-Ä-Wæã-ŸºÃÜá
ÓÜáS&¨Üá@S¨ÜÈÉ ÓÜÖÜ-PÝÃÜ ÊÜÞvÜá-ÊÜÃÜá.
Jí¨ÝX ÖÜŸº&EñÜÕ-ÊÜ-WÜ-ÙÜ®Üá° BaÜ-Ä-ÓÜá-ÊÜÃÜá.
GÆÉÃÜã PÜãw ¸ÝÙÜá-ÊÜÃÜá. ®Ü®Ü° FÃÜá
®Ü®Ü-Wæ ŸÆá CÐÜr.

* PæÙÜ-X®Ü ±Ü¨Ü-WÜÙÜ A®Üá-Çæà-S®Ü ÊÜÞvÜá.

ÖÜŸº ÖÜãŸ-ÚÛ ®ÜÊÜáã¾-ÃÜá

ÊÜá«Ü EñÜÕ-ÊÜ ÓÜÌaÜf BÓܳ-ñæÅ

ŸÓ…-ÓÝréív…

76
 इयततञा १ ली ते ८ िी सञाठीची पञाठ्यपुसतक मंडळञाची िैवशष्ट्यपूण्भ पुसतके
• मुलञांसञाठीचयञा संसकञार कथञा • स्फूततीगीत
• बञालगीते • गीतमंजुषञा
• उपयुक्त असञा मरञाठी रञाषञा शबदञाथ्भ संग्रि • वनिडक किी, लेखक यञांचयञा कथञांनी युक्त पुसतक
• सिञा्भचयञा संग्रिी असञािी अशी पुसतके

पुस्तक मागणीसाठी www.ebalbharati.in, www.balbharati.in संके्तस्थळावर भेट द्ा.

साहित्य पाठ्यपुस्तक मंडळाच्या हिभागी्य भांडारांमध्यये

हिक्रीसाठी उपलब्ध आिये.
ebalbharati
विरञागीय रञांडञारे संपक्क क्रमञांक : पुणे -  २५६५९४६५, कोलिञापूर-  २४६८५७६, मुंबई (गोरेगञाि)
-  २८७७१८४२, पनिेल -  २७४६२६४६५, नञावशक -  २३९१५११, औरंगञाबञाद - 
२३३२१७१, नञागपूर -  २५४७७१६/२५२३०७८, लञातूर -  २२०९३०, अमरञािती -  २५३०९६५