Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ
RICHARD M. BERLIN
THE LETTER OF THE POET p. 191 Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ σ. 191
COLOR WAR from ''FREUD ON MY COUCH''

''Ο ΦΡΟΥΝΤ ΣΤΟ ΝΤΙΒΑΝΙ ΜΟΥ'' RICHARD M. BERLIN
15 ΠΟΙΗΜΑΤΑ, τρία για τον Φρόυντ από τον τίτλο της ομώνυμης
συλλογής + 8 επιπλέον (και από προηγούμενες συλλογές,
περιεχόμενα)
Επιπρόσθετα ΑΓΓΛΙΚΆ ΚΕΙΜΕΝΑ: 2 PREFACES, AUTOBIOGRAPHY,
INTERVIEW OF THE POET, PLUS A CRITICISM OF ''FREUD ON MY COUCH''
AND REVIEWS OF HIS COLLECTIONS
The award of The European Institute for Literary Translation for 2016
''Εργαστήριο Ανατομικής'', δίπλωμα σελ. 154, σκεπτικό σελ. 156
Επιμέλεια – Μετάφραση – Σημειώσεις:

Μίλτος Αρβανιτάκης – Θεσσαλονίκη 2022
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ
RICHARD M. BERLIN
COLOR WAR from ''FREUD ON MY COUCH''''

''Ο ΦΡΟΥΝΤ ΣΤΟ ΝΤΙΒΑΝΙ ΜΟΥ''
RICHARD M. BERLIN
15 ΠΟΙΗΜΑΤΑ, τρία, για τον Φρόυντ από τον τίτλο της

ομώνυμης συλλογής
+ 8 επιπλέον (και από προηγούμενες συλλογές,
περιεχόμενα)
Επιπρόσθετα ΑΓΓΛΙΚΆ ΚΕΙΜΕΝΑ: 2 PREFACES, AUTOBIOGRAPHY,

ΙNTERVIEW OF THE POET, PLUS A CRITICISM OF ''FREUD ON MY COUCH''
AND REVIEWS OF HIS COLLECTIONS
Επιμέλεια – Μετάφραση – Σημειώσεις:
Μίλτος Αρβανιτάκης
Θεσσαλονίκη 2022
Πώς μεταδίδονται τα νέα
απ’ τα μάτια που γνωματεύουν τα σχήματα σε μια ακτινογραφία,

και απ’ τις φράσεις των βαμμένων κυττάρων πάνω
σε μια αντικειμενοφόρο πλάκα μικροσκοπίου
How the News Come
By eyes reporting the shapes in an X-Ray shadow,

And with stained sentences of cells on slides
Richard M. Berlin
Οι φωτογραφία του εξώφυλλου αφορά την ιστολογική μικροσκοπική

εικόνα του καρκίνου του προστάτη τύπου Gleason 5 του πιο επιθετι-
κoυ και με τη χειρότερη πρόγνωση.
Το σύστημα βαθμολόγησης πήρε το όνομά του από τον Donald

Gleason, έναν παθολογοανατόμο από το νοσοκομείο Veterans Affairs
της Μιννεάπολης, που το ανέπτυξε κατά τη διάρκεια του ’60.
Χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της πρόγνωσης του καρκίνου του

προστάτη στους άνδρες.
ISBN: 978-618-00-3940-5, 2022

© For the entire world: Richard Μ. Berlin
© Για όλο τον κόσμο: Richard M. Berlin
στην VAS
γι’ όλα αυτά τα χρόνια,
For her superb talented photo and video creations
''να δεις το σύμπαν σε ένα κόκκο άμμου

και τον ουρανό σε ένα αγριολούλουδο
να κρατήσεις το Άπειρο στην παλάμη σου
και την αιωνιότητα σε μια μέρα''
''To see the universe in a grain of sand

And the sky in a wildflower
Hold infinity in the palm of your hand
And eternity in a day''
William Blake 1757 – 1827 Άγγλος ποιητής – ζωγράφος

Richard Berlin
Εσείς
I have received word from the publisher of

JFK - as I believed, the copyright is mine
and I can authorize you to translate and
publish my work in Greek.
And to confirm: I authorize you to

translate my poetry into Greek for
publication
I am excited about your translation project! Let me
know if you need anything else from me.
All the best,
Rich
Εργαστήριο Ανατομικής
Ήταν ξαπλωμένη γυμνή,

νέα και ξανθιά,
θυελλώδης και τρομαχτική…
Richard M. Berlin
Enique Simone, La’ autopsia, 1890

Books by Richard M. Berlin
Poetry
Code Blue (chapbook)
The prophecy (chapbook)
How IFK Killed My Father
Secret Wounds
Practice
Prose
Poets on Prozac Mental Illness,
Treatment and Creative Process
Sleep Disorders in Psychiatry Practice
Richard M. Berlin-
''A twenty first century Williams Carlos Williams''
-Booklist
In mid-life Dr. Berlin began writing poetry. His work has been
Published in a broad array of literary and medical magazines
Including the monthly column ‘‘Poetry of the Times’’ which has
featured one of his poems in every issue of Psychiatric Times’’ since
1977. His first collection of poems, ''How JFK Killed My Father'', won
the Pearl Poetry Prize, and he used the award money to establish a
creative writing prize for students at the University of Massachusetts
Medical Scholl. His second Collection of poetry, ''Secret Wounds'', won
the 2010 John Ciardi Prize Poetry and was selected as the best general
poetry book of 2011 by USA Book News Award. His third collection of
poetry ''Practice'' published in 2015 was a Finalist for the Brick Road
Poetry Prize. In 2020 he received the Ex Ophidea Poetry Finalist Award.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ο ψαράς……………………………………………………………………………..9
Οι δικαστές……………………………………………………………………….11
Ο πόλεμος των χρωμάτων-Color War…………………….13-31+32
Το στηθοσκόπιο………………………………………………………………..15
Παίρνοντας τον σφυγμό……………………………………………………16
Ο ορισμός του επαγγελματισμού………………………………………17
Πώς να γράψεις το δικό σου διαγνωστικό και στατιστικό
εγχειρίδιο ψυχικών παθήσεων………………………………………….19
Τα κεντρικά σαλόνια της λύπης…………………………………………22
Χαρακτήρες………………………………………………………………………26
Η πρώτη νύχτα ετοιμότητας………………………………………………27
Ακούγοντας τους πεθαμένους ασθενείς……………………………29
Διάγνωση………………………………………………………………………….30
Tο 16ο ''Color War'' R. Μ. Berlin , σ..31. Tο 170 ''Παριστάνοντας τον
Θεό στο Νοσοκομείο'' (44 λέξεις) σ. 43. Το 18ο ''The Red
Wheelbarrow'' του W.C.W. σ. 56. Το 190 ''Εργαστήριο Ανατομικής''
σ. 92. Το 200 ''Αυτό που αγαπώ'' (100 στίχοι) σ. 99. Το 21ο ''Πώς
μεταδίδονται τα νέα'' σ. 104. Τo 22ο '' If you ask my name'' R. M.
Berlin σ. 140 – ''Εάν με ρωτήσεις το όνομά μου'' σ. 179 και το 230
''Playing in the band’’ του R. Μ. Berlin σ. 200 – ''Παίζοντας με την
μπάντα'' σ.201
Forward Πρόλογος ''Εργαστήριο Ανατομικής''………………….33
Επίμετρο ''Ακούσιος Εραστής του Θανάτου’’...…………………57
Εισαγωγικό σημείωμα ''Εγχειρίδιο Ποίησης'' ……………………67
Τhe making of Medical ‘‘horror‘‘ Poetry…………………………….83
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ‘‘ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΣΤΗΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΥ 60‘‘
https://lnkd.in/dNBAGGpT / https://archive.ert.gr/6879/
Βεβαίωση Αρχιτεκτονικής Σχολής κινηματογραφικού επιστημονικού
συνεργάτη..........................................................................91/173/197
Questions of TRANSLATOR Answers from POET.……………………105/121
The recitation of ''Anatomy Lab'' by Richard M. Berlin
https://www.youtube.com/watch?v=Z1SIqHPOQpg/01:35………………136
TO POET: 1. Please answer to my question about what the M.
Means…………………………………………………………….......................
2.Remarks about the translations……………………………………137
ΕΚΛΕΚΤΙΚΕΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΕΣ – ELECTIVE AFFINITIES……………………………………………….140
Intimate Portrait: Richard M. Berlin, MD…………………………………..141
Book Reviews ''Secret Wounds'' 1+2, ''Practice'' 3, ''Freud on My
Couch'…………………………………………………………………………………………….144
Σκεπτικό για Βραβείο αγγλόφωνης μετάφρασης του Ευρωπαϊκού
Ινστιτούτου Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2016 ……………………………156
POST BY THE PUBLISHER OF ENEKEN ON HIS PERSONAL ACCOUNT ON
FACEBOOK IN ENGLISH, IN REGARD TO OUR AWARD ……………………….157
Preface in ''Practice'': ''Why Doctors Need Poetry'',
Richard M. Berlin με την Ελληνική μετάφραση………………………………159
The three poems for FREUD—Τα τρία ποιήματα για τον Φρόυντ
English 168-171/ Ελληνικά..………………………………………………207-213
My Auto PsychoanalysΙs……………………………………………………………172-3
Η εισήγησή στην Ιατρική Εταιρεία Θεσσαλονίκης: ‘‘Μάτι και ματιά'',
''Ακούσιος Εραστής Του Θανάτου''. Δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση
πολιτισμού ΕΝΕΚΕΝ, Τεύχος 47, 2018, σελ. 208-214……………………………..177
H. MELVILLE- THE BEGINNING OF MOBY DICK IN GREEK-ENGLISH.. 187- 190
THE LETTER OF THE POET……………………….………….…………………………………………….191
ΣΧΟΛΙΟ Σ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ για ''Ακούσιος Εραστής του Θανάτου…..192-3
ΚΡΙΤΙΚΗ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΚΑΡΑΤΖΑ για ''Ακούσιος Εραστής Θανάτου''………………194
ΒΡΑΧΕΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΚΑΡΑΤΖΑ για ''Εγχειρίδιο Ποίησης''...............195
ALL THE 7 COVERS of 4 English and 3 Greek collections………191/195-7
''Playing in the band'', ''Παίζοντας με την μπάντα''………………..200-201
Γιατί έγινα ακτινολόγος…………………………………………….172-3, 203
Ο ψαράς
–Νησί Λαπεντούζα
–Ήρωες υπάρχουν και μες στα φύκια
–Λέοναρντ Κοέν
Δάκρυα αυλακώνουν το τραχύ του πρόσωπο

σαν το θαλασσινό νερό που ξεχείλισε από το κύτος
μιας βάρκας, η χθεσινή ψαριά
βγήκε από ένα ναυάγιο τσουρουφλισμένων
Ερυθραίων προσφύγων,
ένα κύμα πλήθους που βυθίστηκε πέρα
από το νησί των κουνελιών1,
στριμωγμένοι εκατοντάδες μες σε μια βάρκα επτά μέτρων,
το δεξί του χέρι
ένα βίντσι που τράβηξε τους είκοσι επιζώντες
πάνω στη δικιά του σκούνα πριν ο βραχίονάς του παγώσει2
και η σκούνα του γύρει δεξιά, τα κύματα
τον έκαναν να αμφιβάλει αν θα τα καταφέρει
με τη μηχανή στο φουλ για το λιμάνι.
Ακούστηκε ότι ένας μονόχειρας Ιταλός έχασε τη φωνή του,
και αυτό το πρωινό το χέρι του μιμείται
με ευφράδεια τις κινήσεις του θαλασσινού
ανέμου με τα χαριτωμένα του τόξα
και τις στακάτο εκρήξεις του, με τη γροθιά του
κοπανάει το νότο, ο τραυματισμένος ώμος του
κρέμεται από ένα καραβόπανο,
οι ξεσχισμένοι τένοντες του άχρηστοι στη βαρύτητα,
τα νύχια του γρατζουνάνε τα ιστία
που δεν μπορεί πια να τα γραπώνει.
9
Σημειώσεις
1. Το νησί των κουνελιών (Rabbit Island) ανήκει στο Λιβύη και

βρίσκεται απέναντι από την Τρίπολη του Λιβύη. Το νησί έχει πάρει το
όνομά του από τα κουνέλια που έφεραν ντόπιοι τη δεκαετία του 1920
και εξέθρεψαν εκεί για κυνήγι.
Το νησί των κουνελιών είναι σε σχετικά κοντινή απόσταση από το νησί
Λαπεντούζα της Ιταλίας κοντά στη Μάλτα. Γι αυτό το λόγο οι
πρόσφυγες από την Αφρική περνάν πρώτα από τον νησί των
κουνελιών για να καταλήξουν με χίλιους κινδύνους στο έδαφος της
Ιταλίας στο νησί Λαπεντούζα.
2. Παγωμένος ώμος (frozen shoulder). Ο ασθενής ταλαιπωρείται

αρκετά και για πολλούς μήνες και πονάει φρικτά. Αναφέρεται στην
ιατρική βιβλιογραφία και με τον όρο ''καθηλωμένος ώμος''.
10
Οι δικαστές
Ο άρρωστός μου, ο μουσικός, σε μια εμβρυική στάση,

η μελωδία ‘‘Meditation’’ του Τσαϊκόφσκι1 κυλάει
χωρίς τέλος σε μια επαναλαμβανόμενη λούπα
σε αντίστιξη με την ελεγχόμενη από τις οθόνες
και τις μηχανές συνομωσία των κλιματικών αλλαγών,
σκόρπια σύννεφα στον ουρανό,
στην εικόνα του παράθυρου από πίσω του,
βαλμένα στη σειρά σαν μπάλες βαμβακιού
πάνω στο τροχήλατο καροτσάκι
της αντιμετώπισης των επειγόντων νοσοκομειακών περιστατικών2,
ο κήπος με τα τριαντάφυλλα των εθελοντών κηπουρών
μια κατακόκκινη αιμορραγία
πιο αστραφτερή από ότι η λευκή ποδιά μου,
που διακόπτεται εδώ και εκεί από τις σημύδες του ποταμιού,
δύο κοράκια που κουρνιάζουν ακίνητα πάνω σε ένα κλαδί,
με σκοτεινά ράμφη και εκπαιδευμένα καφετί μάτια
μας επιθεωρούν έξω από το παράθυρο, αυστηροί δικαστές
με θυμωμένο βλέμμα κρίνουν
τον τρόπο που του αναγγέλλω τα δυσάρεστα νέα–
το πώς του κρατώ το χέρι και του σκουπίζω τα δάκρυα,
μες στη σιωπηλή αγκαλιά του Τσαϊκόφσκι,
ο ουρανός ξαφνικά φαντάζει σαν κινηματογραφική εικόνα,
με τα κρεσέντο των βροντών, τα συγκεντρωμένα πυκνά σύννεφα
πριν ξεσπάσει η καταιγίδα της καταρρακτώδους βροχής, τα δένδρα
υποκλίνονται υποταγμένα στη μουσική,
η βροχή καθάρισε την αυλή, μόνο τα κοράκια
γαντζωμένα στο κλαδί τους ετοιμάζονται για την ετυμηγορία τους,
το δωμάτιο σε συσκότιση από τη διακοπή ρεύματος,
βουβάθηκαν τώρα και οι μηχανές,
11
οι φτερούγες του μεσονυχτίου ανοίγουν σαν μανδύας
για να σκεπάσουν τον σύντροφο
που φωτίζεται από τις αστραπές.
1. Το κλασικό μουσικό κομμάτι ''Στοχασμός'' του μεγάλου Ρώσου

μουσικού Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι ανήκει στο μουσικό έργο του
''Αναμνήσεις από έναν αγαπημένο τόπο'' (Pyotr Ilyich Tchaikovsky -
Meditation from Souvenir d'un lieu cher, Op.42\1).
2. Ο ποιητής στην ποιητική του μεταφορά ''crash cart cotton''

χρησιμοποιεί τον αμερικανικό νοσοκομειακό όρο crash cart ο οποίος
σημαίνει το καροτσάκι με τα ιατρικά όργανα για την άμεση
αντιμετώπιση των επειγόντων περιστατικών που συμβαίνουν σε
νοσηλευόμενους ασθενείς. Η έκφραση προέρχεται από την αντίστοιχη
ιατρική ορολογία για τους καταρρέοντες ασθενείς (crash patients).
Στη μεταφορική του ποιητική έκφραση ''crash cart cotton'' συγκρίνει
τα σύννεφα σαν τις μπάλες βαμβακιού που είναι σε σειρά πάνω στο
τροχήλατο καροτσάκι.
12
Ο πόλεμος των χρωμάτων
Καθώς ο φημισμένος ποιητής κλείνει την απαγγελία του

με έναν χρωματισμένο στίχο
αυτή φέρνει στην μνήμη της
την αιτία που προκάλεσε τον πόλεμό της
με έναν άλλον φημισμένο ποιητή
για το ποιος είναι ο πιο σωστά χρωματισμένος στίχος.
Και εγώ ζηλεύω τους φημισμένους ποιητές

που μπορούν να ζουν σε έναν κόσμο
όπου οι πολύχρωμες λέξεις
ισοδυναμούν με τη ζωή και το θάνατο.
Πέρασαν πολλά χρόνια, αφότου επέλεξα

να ακολουθήσω ένα διαφορετικό αστερισμό,
όπου ο χρωματισμός του αμνιακού υγρού
με το ‘‘πράσινο του μηκωνίου’’1
ή ο χρωματισμός του μαστού με το
‘‘σαν το φλοιό του πορτοκαλιού’’ δέρμα2
είναι οι όροι που περιγράφουν
το σακατιλίκι πέρα από κάθε μεταφορά,
και όπου η κομμένη σάρκα μάς αποκαλύπτεται χρωματισμένη
για να μας βοηθήσει να διαβάσουμε
τα κείμενά της, με την τελεσίδικη επιλογή μας των πιο επακριβών
λέξεων, όπως κάνουμε στο τέλος
ενός αποτυχημένου ‘‘μπλε κωδικού’’3.
13
1. ''Πράσινο του μηκωνίου'' (green meconium stain). Το μηκώνιο

(ετυμολογία από την αρχαία λέξη μήκων) είναι ένα παχύρευστο
πρασινωπό σκούρο υγρό που σχηματίζεται πριν από την γέννηση του
νεογνού. Στην μήτρα το έμβρυο καταπίνει το αμνιακό υγρό το οποίο
μετατρέπεται στα έντερα σε μηκώνιο. Όταν γεννιέται η πρώτη του
κένωση είναι το μηκώνιο. Αλλά μερικές φορές το μηκώνιο
παρουσιάζεται στο αμνιακό υγρό.
Αυτό δηλώνει ο όρος ''χρωματισμός του αμνιακού υγρού με το
πράσινο του μηκωνίου''. Το νεογνό αν αναπνεύσει το μηκώνιο την
ώρα της γέννησης τότε υπάρχει η πιθανότητα πνευμονικής λοίμωξης
και το νοσοκομειακό προσωπικό πρέπει να είναι σε επιφυλακή για την
αντιμετώπισή της.
2. ‘‘Σαν το φλοιό του πορτοκαλιού'' δέρμα (peu d’ orange)

είναι γαλλικός ιατρικός όρος για έναν τύπο καρκίνου του μαστού.
Με τον όρο ''Σαν το φλοιό του πορτοκαλιού'' δέρμα περιγράφεται η
ανατομική πορτοκαλί εμφάνιση του δέρματος του μαστού που
οφείλεται σε οίδημα των υποδόριων λεμφαγγείων το οποίο είναι η
αιτία αυτής της παθογνωμονικής ανατομικής εμφάνισης. Το
παθολογικό της υπόβαθρο είναι ο φλεγμονώδης τύπος του καρκίνου
του μαστού.
3. Νοσοκομειακός Κωδικός στα Αμερικανικά νοσοκομεία για την

Επείγουσα Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ). Η αναγγελία
από τον υπεύθυνο γιατρό του τέλους της ΚΑΡΠΑ δηλώνει το θάνατο
του ασθενούς στον οποίο απέτυχε η ανάταξη.
14
Το στηθοσκόπιο
Ο Laennec εκείνο το πρωινό ήταν καθυστερημένος

για το νοσοκομείο όταν συνάντησε στο δρόμο του
παιδιά που έπαιζαν χτυπώντας την μια άκρη ενός καδρονιού
και ακούγοντας τον ήχο από την άλλη. Και όταν έφτασε
στο θάλαμο μιας άρρωστης γυναίκας,
εκείνη τη φθινοπωρινή μέρα του 1816, δίπλωσε
ένα φύλο εξαιρετικού γαλλικού χαρτιού
κι έφτιαξε ένα σωλήνα και τότε ''διαισθάνθηκε''
την ενέργεια της καρδιάς,
τους ξέφρενους χτύπους και τους κρότους της
μετά από τα τόσα χρόνια που μόνο σφραγίζοντας το αυτί του
στο στήθος του ασθενούς του
μπορούσε να ακούσει
τη μουσική των φτερών μιας πεταλούδας σκόρου.
Κάπου μετά από δύο αιώνες και τρισεκατομμύρια

καρδιακούς παλμούς, το στηθοσκόπιο
κατέληξε σε τίποτα περισσότερο από ένα αξεσουάρ
που τυλίγουμε γύρω από το λαιμό–
ένα μαγικό μπαστούνι ενός χορευτή κλακέτας.
Μια αμελητέα αξία σε σύγκριση
με μια ακτινογραφία, ένα υπερηχογράφημα,
αυτή η αντίκα έφτασε να γίνει το πρόσχημα
για να γονατίζουμε πλάι στον άρρωστό μας
σαν να προσευχόμαστε, τόσο κοντά του
ώστε να μπορούμε να παγιδεύουμε την ανάσα του,
τόσο κοντά του ώστε να μπορούμε
να θαυμάζουμε τους χτύπους και τους θορύβους της ζωής
που ο καθένας τους κρατά βαθιά μέσα του.
15
Παίρνοντας το σφυγμό
Πρώτα να αυτοσυστήνεσαι,
μετά να δίνεις το χέρι για χειραψία, έπειτα να κάθεσαι.
Πάντα να κάθεσαι.
Στο τέλος να ζητάς την άδεια
για να πιέσεις το δέρμα του καρπού του ασθενούς
με την ίδια πίεση που πίεσες το στήθος σου με την παλάμη
όταν ορκιζόσουν τον όρκο του Ιπποκράτη.
Να μετράς τους σφυγμούς
κλείνοντας τα μάτια σου.
Να εκτιμάς το ρυθμό τους,
την κάθε αύξηση και ελάττωση τους,
τα κρεσέντο και την παύση τους,
το πετάρισμα και τις δονήσεις τους,
τη ροή και το ρυάκι τους.
Το σώμα αυτό
έχει παραδοθεί ανάμεσα στα ακροδάχτυλά σου
με αρκετό κουράγιο και σύνεση
για να αποκαλύψει
τα μυστικά που κρύβονται
βαθιά μες στην καρδιά του.
16
Ο ορισμός του επαγγελματισμού
Αφού τελείωσες με όλες τις εξετάσεις σου,

αφού πήρες όλα τα διπλώματά σου,
αφού ξεπέρασες με επιτυχία
όλες τις νυχτερινές εφημερίες σου,
μετά από τις λανθασμένες διαγνώσεις σου,
και τις απολογίες σου,
αφού εξέτασες εξονυχιστικά
όλα τα προσφερόμενα συμβόλαια από τους ασφαλιστές
και αφού σε εξέτασαν εξονυχιστικά
από τη μεριά τους οι ασφαλιστές
και σε εξαπάτησαν,
και μετά από τις μάταιες προσφυγές σου,
αφού ξεφτιλίστηκες εξασκώντας την ιατρική
σαν ένας πωλητής μιας μπουτίκ,
αφού πλήρωσες τα οφειλόμενα νοίκια σου
Στο Σπίτι του Θεού1,
αφού οι φαρμακάδες2 σε επηρέασαν
υπονομεύοντας τη συνταγογραφία σου,
και μετά από την αντιμετώπιση
όλων των MRSA3 και των MI’s4 που συνάντησες,
αφού ψεκάστηκες με αίμα, ούρα,
φλέματα και κόπρανα,
μετά από τριάντα χιλιάδες ασθενείς και άλλες τόσες ώρες
που δαπάνησες για τις εξετάσεις τους,
μπορείς πια να διατείνεσαι
17
ότι είσαι ένας επαγγελματίας
εάν η απόσταση
από τη μια άκρη
αυτού που γνωρίζεις να πράττεις,
θεωρώντας ότι είναι το καλύτερο για τον ασθενή σου,
μέχρι την άλλη άκρη
της εγωιστικής επιθυμίας της καρδιάς σου
έχει ελαττωθεί τόσο
όσο η φτερούγα ενός αγγέλου.
Σημειώσεις:
1. Ο τίτλος της σατιρικής νουβέλας του Samuel Shem που εκδόθηκε το

1978. Η νουβέλα έχει σαν θέμα τις περιπέτειες μιας ομάδας
εσωτερικών νοσοκομειακών βοηθών σε ένα φανταστικό νοσοκομείο
το οποίο έχει σαν πρότυπο το Beth Israel Hospital της Βοστόνης. Η
νουβέλα αφορά το διάστημα ενός χρόνου στις αρχές του 1970,
επικεντρώνοντας στην ψυχολογική βλάβη και την απανθρωποποίηση
των γιατρών λόγω της εκπαίδευσής τους.
2. Οι πλασιέ των φαρμάκων.
3. MRSA – Είναι το μικρόβιο Methicilline Resistance Staphylococcus

Aureus (Χρυσίζων Σταφυλόκοκκος Ανθεκτικός στη Μεθικιλλίνη–
αντιβιοτικό–). Είναι ένα μικρόβιο που προκαλεί λοιμώξεις σε διάφορα
τμήματα του σώματος. Είναι πολύ πιο δύσκολο να καταπολεμηθεί
από ότι τα συνήθη στελέχη του χρυσίζοντος σταφυλόκοκκου ή άλλων
στελεχών σταφυλόκοκκου λόγω της αντίστασής του στα συνήθως
χρησιμοποιούμενα αντιβιοτικά.
4. MΙ – Myocardial Infarction – ‘Έμφραγμα μυοκαρδίου.
18
Πώς να γράψεις το δικό σου διαγνωστικό και στατιστικό
εγχειρίδιο των ψυχικών παθήσεων
Πάνε σε μια παραλία σαν το Coney Island

Σε ένα καυτό απογευματινό γύρω στο 1930
με τους ανθρώπους να κείτονται
σαν γραμματόσημα στην άμμο
ανάμεσα στα κύματα και στο ξύλινο πεζόδρομο της παραλίας.
Άφησε τους ίδιους τους να καθορίσουν
τον πληθυσμό του κόσμου τους.
Μέτρα τους προσεκτικά. Κοιμήσου καλά το βράδυ.
Τη Δευτέρα τη μέρα του φεγγαριού

διάλεξε αυτούς που το σχήμα τους ή το μέγεθος τους
ή το χρώμα τους σου θυμίζουν τον Άνθρωπο στη Σελήνη,
το πρόσωπο της αγαπημένης μας μεταφοράς1 .
Φαντάσου να αιωρείται πάνω μας
με το βλέμμα της έκπληξης του
καθώς διαβάζει τις κατηγορίες που εφευρίσκεις.
Πάρε όσους είναι φεγγαροχτυπημένοι
και δώσε στην ομάδα τους μια ονομασία.
Τώρα είναι Τρίτη, το τίποτα μιας μέρας

μάζεψε όσους είναι ένα τίποτα, τα κοκαλιάρικα αγόρια
που γυμνάζονται με βάρη,
τα κορίτσια με τα αδύνατα πόδια,
τους αδύναμους, τους αρρώστους,
τους πληγωμένους και τους κουτσούς.
Πάρε όλους τους ηλιοκαμένους
Η Τετάρτη διαιρεί την βδομάδα στα δύο,

19
και αν το πιάσεις θα πας
στην άμμο και θα μαζέψεις τους άνδρες που δείλιασαν
τις γυναίκες που έχουν συμβιβαστεί
στη ζωή τους περπατώντας στο καλό τους πόδι
σαν ανάπηροι. Βάλτους όλους μαζί
στο ξύλινο πεζόδρομο της παραλίας
και ζήτησέ τους να χορέψουν.
Πάρε αυτούς που δεν παραπατούν
Η Πέμπτη ανήκει στον Θωρ2

Τον Σκανδιναβό θεό που φορά ένα κράνος
που η κορυφή του μοιάζει με καρότο
που μπορούσε να καταβροχθίσει μερικά βόδια στην καθισιά,
ένας γίγαντας που ρίχνει αστραποβροντές και ντύνεται γυναικεία
σαν νύφη για να απαιτήσει το κλεμμένο σφυρί του.
Πάρε όλους αυτούς τους σκασμένους στο φαγητό
κοκκινομάλληδες άνδρες
που φοράνε γυναικείο μπικίνι
Η Παρασκευή δεν έχει τίποτα να κάνει

με την Παρασκευή των τηγανητών3 αλλά σαν έκτη μέρα
η δύναμη και η δόξα της Παρασκευής
κατοικεί σ’ αυτούς με την έκτη αίσθηση,
άνθρωποι που βλέπουν φαντάσματα ή πνεύματα
σαν τον Φρόιντ ή τον Κράπελιν ή τον Γιουνγκ.
Πάρε όλους αυτούς που φοράν ένα Τυρολέζικο καπέλο
Το Σάββατο είναι η μέρα την αγάπης

κάτω από το ξύλινο πεζόδρομο της παραλίας
20
ή κάτω από μια κουβέρτα που απλώθηκε στη δροσερή σκιά
μιας ομπρέλας με κόκκινες ρίγες,
η μέρα για τις μητέρες να κάνουν μασάζ
στις πλάτες των παιδιών τους
και για τους πατέρες να βγάλουν τα πουκάμισά τους
για να αποκαλύψουν τις ωχρές άσπρες κοιλιές τους.
Πήγαινε στην άκρη του νερού και ζωγράφισε
μια μεγάλη καρδιά με τις κατηγορίες σου
γραμμένες μέσα της. Αυτό είναι το εξώφυλλο
της ταξινόμησής σου. Κάτσε ήρεμος
καθώς η παλίρροια ανεβαίνει και παρακολούθησε
τα κύματα να σβήνουν τις λέξεις σου.
Σημείωσεις:
1. ''Man in the moon'' – ''Ο άνθρωπος της Σελήνης'' είναι ο τίτλος μιας
αμερικανικής δραματικής ταινίας του 1991 με θέμα την ενηλικίωση
της παιδικής – εφηβικής ηλικίας. Ο τίτλος, όπως γράφει ο ποιητής,
αφορά το πρόσωπο της αγαπημένης του μεταφοράς, δηλαδή την
επιφάνεια της Σελήνης που μοιάζει με ένα φανταστικό πρόσωπο. Η
έκφραση χρησιμοποιείται στην αμερικανική γλώσσα μεταφορικά για
τα παιδιά – εφήβους που ενηλικιώνονται και τα έχουν χαμένα, όπως
ένας άνθρωπος στη Σελήνη.
2. Ο Θωρ (Thor ή Θορρ) είναι ο κοκκινομάλλης, γενειοφόρος θεός

του κεραυνού και της αστραπής. Κατείχε ένα πολεμικό σφυρί,
το Μγιόλγιρ. Η ημέρα του Θωρ ή Τορ (Tor's Day) έδωσε
το Thursday (δηλ. Πέμπτη) στα αγγλικά. Μεταμφιέστηκε σαν νύφη
για να βρει το κλεμμένο του σφυρί.
3. ''Friday has nothing to do with fried…''. Λογοπαίγνιο του ποιητή στα

αγγλικά μεταφρασμένο κυριολεκτικά από το πρόθεμα Fr της λέξης
Friday με τη λέξη fried, δηλαδή στα ελληνικά τηγανισμένο.
21
Τα κεντρικά σαλόνια της λύπης1
Ο πρώτος μου έρωτας πόζαρε

στο κεντρικό σαλόνι του Seventeen2,
τα ιριδίζοντα γαλάζια σαν το οπάλιο3
μάτια της εξαϋλώνονταν
μες στην άφατη ομορφιά των δακρύων της,
που θα μπορούσα να τα γλύψω,
όταν κυλούσαν μαύρα στα μάγουλά της
χρωματισμένα απ’ το χρώμα της μάσκαρας4,
σαν το πρώτο στάδιο άσκησης
ενός γιατρού που εκπαιδεύεται
στο να παρηγορεί τις γυναίκες,
στο γραφείο σκορπισμένα τα περιοδικά
που ξεχειλίζουν από τις διαφημίσεις
για τα καινούργια αντικαταθλιπτικά,
τα μοντέλα τους όμορφα σαν τα κορίτσια
της διπλανής πορτας5,
που ποζάρουν στα κεντρικά σαλόνια της λύπης, αποπλανώντας με
για να συνταγογραφήσω
τα πατενταρισμένα χάπια
που σχεδιάστηκαν για να φωτίσουν
τα χαμόγελα στις φωτογραφίες των κοριτσιών,
αλλά το μόνο που κατορθώνουν είναι να γίνονται
τα ''μετά'' πιο λυπημένα από τα ''πριν'',
η ευτυχία τους σκηνοθετήθηκε
στον απόηχο των πορνό και σχεδιάστηκε
έτσι ώστε να με κάνει να νοιώθω
τη δύναμη ενός ήρωα
με τα διπλώματά μου κρεμασμένα στον τοίχο
να φουσκώνουν τη φαντασία μου
σαν να ’ναι δόσεις από τις φωτογραφίες των όμορφων
22
κοριτσιών στα περιοδικά
που έκρυψα σε κουτιά πριν από πολλά χρόνια,
τώρα πια όταν τα αθώα μάτια τους
διασταυρώνονται με τα δικά μου
καθώς σηκώνω το σκονισμένο καπάκι των κουτιών,
και φέρνω πίσω στη μνήμη μου κάθε μάθημα που έμαθα,
αναλογίζομαι αν έμαθα και ποτέ τίποτα.
1. ''Centerfolds of Sadness''. ''Centerfolds'', είναι οι δίφυλλες

κεντρικές σελίδες των ''σαλονιών'' των περιοδικών. Ο τίτλος του
ποιήματος αποδίδει την απατηλή εικόνα των χαμογελαστών όμορφων
κοριτσιών στις φωτογραφίες τους στα περιοδικά με κοινό τις
Αμερικάνες έφηβες όπως το ''Seventeen'', και για το λόγο αυτό
προσθέτει τον επιρρηματικό προσδιορισμό sadness αλλά κυρίως
εστιάζει λόγω της ιδιότητας τού ψυχιάτρου–ποιητή, με την ευκαιρία
της εφηβικής του ανάμνησης, στις διαφημίσεις των
αντικαταθλιπτικών στα επιστημονικά περιοδικά που είναι ένα από τα
όπλα των παγκοσμιοποιημένων εταιρειών της παράγωγης και
διαφήμισης των αντικαταθλιπτικών με σκοπό την παραπλάνηση των
ψυχιάτρων για να συνυπογραφούν υπέρμετρα και αδικαιολόγητα.
2. Seventeen, (Δεκαεφτά). Είναι ο τίτλος ενός αμερικανικού

περιοδικού. Ο στόχος του υπήρξε το αναγνωστικό κοινό των
αμερικανίδων εφήβων 13–19 ετών. Ο σκοπός της έκδοσης ήταν να
εμπνεύσει τις έφηβες να στραφούν στο χώρο του μόντελινγκ.
Αργότερα άλλαξε το στόχο του σε στυλ μόδας και ρομαντισμού ώστε
να προωθήσει την αυτοπεποίθηση στις έφηβες.
Η διάσημη μετέπειτα ποιήτρια Sylvia Plath στην εφηβεία της

υπέβαλε σχεδόν πενήντα κομμάτια στο Seventeen πριν γίνει
23
αποδεκτό και δημοσιευτεί το πρώτο της μικρό διήγημα τον Αύγουστο
του 1950 με τον τίτλο ''And Summer Will Not Come Again''.
3. Γνωστός πολύτιμος λίθος από την αρχαιότητα. Το ευγενής οπάλιο

εμφανίζει παιχνίδισμα χρωμάτων (ιριδισμό) που προκαλούνται από
τις λάμψεις χρωμάτων ποικιλίας κόκκινου, πορτοκαλί, πράσινου και
κυανού.
4. Η μάσκαρα είναι καλλυντική ουσία για να σκουρύνει, να

επιμηκύνει, να κυρτώσει, να χρωματίσει και να πυκνώσει
τις βλεφαρίδες. Χρησιμοποιείται με βούρτσα που έχει τη βάση της
σε ράβδο. Η πιο κοινή της μορφή είναι υγρό σε ένα σωληνάριο.
Η μάσκαρα χρησιμοποιείται από τις γυναίκες σε καθημερινή βάση σε
όλο τον κόσμο.
5. Girl next door... (το κορίτσι της διπλανής πόρτας), είναι όρος που
χρησιμοποιείται για το θηλυκό αρχέτυπο στην αισθητική της μόδας το
οποίο δηλώνει ένα κορίτσι ή μια γυναίκα που εμφανίζει όλα τα
παραδοσιακά αμερικανικά χαρακτηριστικά που εμπεριέχουν τη
φυσικότητα, την αγνότητα, την απλότητα και τη χάρη.
6. […] τα ''μετά'' πιο λυπημένα από τα ''πριν''… Ο ποιητής με αυτόν

το στίχο του θα μπορούσε να αναφέρεται στις αποτυχίες της καριέρας
των φιλόδοξων εφήβων όμορφων κοριτσιών να εισέλθουν επιτυχώς
στον γυαλιστερό κόσμο του μόντελινγκ και να καταλήγουν στα
αζήτητα ή σε άλλους δρόμους της βιομηχανίας του πορνό, αλλά κατά
τη γνώμη μου, μια και προσθέτει τα εισαγωγικά στο ''μετά'' και στο
''πριν'', είναι δυνατό να αναφέρεται και γενικά στη σεξουαλική πράξη
ακολουθώντας τη ρήση: ''Όλα τα ζώα είναι λυπημένα μετά την
ερωτική πράξη εκτός από τη γυναίκα και τον κόκορα'', του Έλληνα
γιατρού Κλαύδιου Γαληνού, 131-201 μ. χ. και το απόφθεγμα του
μεγάλου φιλοσόφου Μπαρούχ Σπινόζα στο σύγγραμμά του ''Tractatus
24
de Intellectus Emendatione'' (Πραγματεία για τη διόρθωση του νου),
ο οποίος έγραψε:
''Όσο για την αισθησιακή απόλαυση, το μυαλό είναι τόσο
κολλημένο σε αυτή, σαν να είναι κάτι καλό και πρόκειται να το
ειρηνεύσει, για αυτό και εμποδίζεται στο να σκέφτεται οτιδήποτε
άλλο.
Αλλά μετά αφού περάσει η αισθησιακή απόλαυση, ακολουθεί η
μέγιστη λύπη…''.
25
Χαρακτήρες
Είμαι ο άνθρωπος που ταξιδεύει με τραίνα

στις θέσεις που κοιτούν πίσω,
γιατί μόνο έτσι μπορώ να διαβάσω
τα ίχνη στα χέρια του

καθώς θα τα ακολουθήσω από πίσω
μιαν αυγή στον σταθμό,
η τσάκιση του παντελονιού του στην εντέλεια,

το παραφουσκωμένο πορτοφόλι του γεμάτο κατοστάρικα,
το άρωμά της αιωρείται στο κολάρο του
ενώ τα σκοτεινά του μάτια χορεύουν πάνω στις ράγες ταξιδεύοντας

προς ένα μέλλον που ποτέ δεν θα μπορούσε
να το φανταστεί όπου θα συμπεριλαμβάνονταν
και η σημερινή του πρωινή επίσκεψη.
26
Πρώτη νύχτα ετοιμότητας, Στεφανιαία Μονάδα
Οδηγώ μες στα μαύρα μεσάνυχτα,

σε μια απόκρημνη βουνίσια κορυφογραμμή
χωρίς διαχωριστικές γραμμές στην άσφαλτο,
χωρίς προστατευτικές μπάρες,
ένα σχεδόν ντεραπάρισμα παραλίγο να με οδηγήσει

να συγκρουστώ με το επιστημονικό φορτίο
που ακόμα μου απομένει να μάθω.
Μπροστά μου μια κατασκουριασμένη Chevy1

με την εξάτμιση της να ξύνεται στην άσφαλτο μου στέλνει
τους σπινθήρες της μες στο σκοτάδι,
οι σύντομες λάμψεις τους
σβήνουν τόσο γρήγορα όσο τα δεδομένα που αποστήθισα.

Ενώ αναρωτιέμαι το ποιος θα πεθάνει τη νύχτα αυτή,
εγώ ή αυτοί, κρατώ σφικτά το τιμόνι
οι αρθρώσεις των δακτύλων μου φεγγίζουν

από την αντανάκλαση των μεγάλων μου φώτων
η καρδιά μου χτυπά δυνατά,
καθώς πιάνω την ανηφόρα,
η μηχανή βογγά, γκαζώνω το πετάλι
μέχρι εκεί που δεν πάει άλλο.
27
Σημείωση:
1. Chevy στην αμερικανική καθομιλουμένη είναι η μάρκα των

αυτοκίνητων Chevrolet που είχε αποσυρθεί για μια σχεδόν
πεντηκονταετία από την αγορά και επανήλθε την δεκαετία του 2000.
Το μοντέλο, στο οποίο αναφέρεται ο ποιητής, λόγω της κατασκουρια-

σμένης εξωτερικής επιφανείας του, αφορά ένα από τα πολύ παλιά
μοντέλα.
28
Ακούγοντας τους πεθαμένους ασθενείς
Αρέσκονται να μιλούν σαν να ’ναι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας,

''Γωνίωσε τη βελόνα παρακέντησης
κατά 20 μοίρες και πίεσέ την ελαφρά προς το κέντρο.''
Αν και δεν τους απαντώ ‘‘Ελήφθη’’ ή
''Ακολουθώ την οδηγία'' αρκετά δυνατά για το ακούσουν
οι ζωντανοί ασθενείς μου, αυτά είναι τα λόγια
που ψιθυρίζω στους πεθαμένους.
Μερικές φορές με κοροϊδεύουν για τα λάθη
που έκανα –να περάσω μια πνευμονία
για καρδιακή ανεπάρκεια,
μια πάθηση του θυρεοειδούς για κατάθλιψη.
Γκρινιάζουν για τις εργαστηριακές εξετάσεις που παρέλειψα
να τους παραπέμψω, τις φόρμες των ασθενειών που ξέχασα
να τις υπογράψω, όλα τα αναπάντητα τηλεφωνήματά τους.
Οι φωνές τους είναι η τελευταία μουρμούρα
που ακούω τη νύχτα
όταν πέφτω στο κρεβάτι και η πρώτη όταν ξυπνάω την αυγή. Σπάνια,
ακούγονται ευγενικές για να με επαινέσουν
για τις ικανότητές μου ή να με επιτρέψουν να βρίσκω ευχαρίστηση
στη δουλειά μου, και αφού σαν ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας
που είναι, ενώ γνωρίζουν
ότι έχω φρακάρει και φέρνω κύκλους
στον ουρανό μες την κυκλοφοριακή συμφόρηση,
υπόσχονται να με καταρρίψουν αντί
να με βοηθήσουν να προσγειωθώ ομαλά.
29
Η διάγνωση
Δεν είναι του τύπου μου να γράφω στα ποιήματά μου εκφράσεις
όπως ''μώλωπας'', αλλά αυτό το πρωινό
ένας τέτοιος εμφανίστηκε στο μέσα μέρος του μηρού μου
σαν ένας ανεπιθύμητος επισκέπτης. Ένας υποχόνδριος
θα έβλεπε αυτά τα σπασμένα αγγεία σαν ένα προμήνυμα
θανάτου, αλλά εγώ διατηρώντας την ψυχραιμία μου, αποδέχομαι
ότι ο θάνατός μου θα μπορούσε να με βρει μια φθινοπωρινή μέρα
σαν τη σημερινή, όταν θα ’μαι
ο μοναδικός γιατρός υπηρεσίας στο σπίτι.
Η κλινική άσκηση μου δίδαξε
την αποστασιοποίηση, τον έλεγχο του άγχους,
και να γνωρίζω ότι θα καταλήξω στη διάγνωση
εάν χαλαρώσω και εστιάσω, όπως όταν γίνομαι
ένα με το Νοέμβρη καθώς μυρίζω τα φύλλα της βαλανιδιάς,
βλέπω το κατακόκκινο φως του δειλινού και ακούω
τις ριπές του ανέμου να σέρνονται
πάνω στα εύθραυστα πόδια τους.
30
Color War
When the famous poet ends
a poem with color,
she recalls going to war
with another famous poet
over whether that was proper.
And I envy the famous poet
for living in a world
where battles over colorful words
amount to life and death.
Years ago, I chose a different star
where green meconium stain
or peau d’ orange describe
31
deformity beyond metaphor,
where flesh is cut and colored
to let us read the body’s text,
our precise choice of words
as final as the pronouncement
at the end of a final code blue.
Richard M. Berlin
32
Foreword
''Εργαστήριο Ανατομικής''
Won the Literary Translation Award 2016 from the

European Institute for Literary Translations and Greek
American Union
Richard M. Berlin, American psychiatrist and poet, was born in 1950

and grew up in the provincial town of Teaneck, New Jersey. He
graduated from the Medical School of Northwestern University, in the
Chicago area. He is a senior affiliate in Psychiatry at the University of
Massachusetts Medical School. He lives and practices Psychiatry in the
small town of Lenox, in the Berkshire Hills of western Massachusetts.
He has published two collections of poetry and a third one is
forthcoming. In 2002, his first collection of poetry, How JFK Killed My
Father, won the Pearl Poetry Prize, awarded by the literary magazine
Pearl, which was published in Long Beach, California, from 1974 until
2014. The collection was published in 2004 by Pearl Editions. His
second collection of poetry, Secret Wounds, was awarded the John
Ciardi Prize for Poetry from the BkMk publishing house of the
University of Missouri – Kansas City in 2011, and in that same year it
was published by the same publishing house. It was also named the
33
best collection of poetry in the USA for 2011, by the USA Book News
Awardorganization.
His third collection of poetry, Clinical Practice, is forthcoming from the
Brick Road Poetry Press.
Berlin’s poetry has appeared widely in anthologies and such scientific
journals as JAMA and The Lancet, and in literary journals such as

Nimrod. His column “Poetry of the Times” has appeared for more than
ten years in the monthly “Psychiatric Times” journal, published in print
and online. He has published more than sixty scientific papers on the
doctor-patient relationship, sleep disorders, and the psychiatric care of
the medically ill. He has edited Sleep Disorders in Psychiatric Practice
and Poets on Prozac: Mental Illness, Treatment, and the Creative
Process. His website is www.richardmberlin.com
The influence of the great American pediatrician and poet William

Carlos Williams (1883-1963) is evident in Berlin’s poetry. The poet,
novelist, essayist, playwright, translator and doctor William Carlos
Williams was born in Rutherford, New Jersey where he lived for the
greatest part of his life as a practicing pediatrician; he was Chief of
Staff of the pediatrics clinic of a county hospital for forty years.
34
Berlin himself, in a personal communication, writes: “William Carlos
Williams was one of the most influential American poets of the 20 th

century. He tried to write in an “American” voice (compared to T. S.
Eliot). His medical practice was a few towns over from where I grew
Up and my father died in the hospital where Williams had been Chief of
Staff. Even though Williams was a doctor, he wrote very few poems
about medical practice. His influence on me has been the idea that “a
doctor can write poetry”. His work is easy to find on the web. ''Spring
and All'', ''This is Just to Say'' (which he may have written on a

prescription pad), and the crazy little poem “The Red Wheelbarrow”
are three of his best-known poems. ''The Red Wheelbarrow''
expresses his dictum: no ideas but in things, which I usually take to
mean: let the specific, concrete details express what you might want
to say instead of using abstract words.” Berlin also refers to the
influence on his poetry of two other poets, the cardiologist-poet John
Stone (1936-2008) and the renowned American poet Stephen Dunn.
Berlin writes that Dunn’s poem ''Tenderness'' is one of his favorites
and considers this line masterful:
The abstract is just abstract

until it has an ache in it. 35
Berlin was the keynote speaker at a meeting with Stephen Dunn, and
in the last poem in Berlin’s fist collection, entitled “What I Love”, under
the headline is the phrase ''– after Stephen Dunn''.
Our paths with psychiatrist–poet Richard M. Berlin crossed a few years
ago, when I was reading the journal ''Psychiatric Times'' and
discovered a poem that thrilled me, entitled: ''Anatomy Lab''1,

by a psychiatrist Richard M. Berlin. I was also impressed by the fact
that a psychiatric journal maintained a monthly poetry column.
I was astounded by the poem’s subject because I myself, as a second-

year medical student, had made a short film in the Human Anatomy
Lab, the antechamber of initiation into Medicine for the uninitiated. I
felt it was fateful that two second-year medical students from two
such distant continents had dealt with the same harsh subject with
such out-of-place sensitivity, through two different art forms that each
one of them expressed himself in. This was the trigger that led me to
contact the American poet, and from that contact was born the insert
you now hold in your hands. I especially wish to thank my friend
Giorgos Giannopoulos, the editor of ENEKEN, for his full support in the
publication of this insert.
36
1
It was published in ENEKEN, issue 32, June 2014.
What is most charming in Berlin’s poetry is the mix of frightening
hospital events, almost always involving death, either by heart attack
or due to cancer or some other grave medical condition, and the
poetic tenderness with which he describes these. Berlin possesses the
divine grace to be able to merge his two natures into one. I liken him
to a sensitive seller of skulls, who wraps his craniums in a wrapper
made of blue skies, shinning stars and fragrant flower scents.
He is a worthy descendant of the great school of modernist American

poetry and its patriarch, William Carlos Williams. But Berlin differs
from poetry and its patriarch, William Carlos Williams. But Berlin
differs from his fellow artists, even from the doctor – poets, because
the vast majority of his poems are devoted, with a persistence that
resembles compulsion, to the subject of the medical practice, even
when it involves his father’s death from cancer, or his doctor wife’s
problems with conceiving. The same is true of his Psychiatry practice,
where he doesn’t just describe his patients, but also himself being
analyzed by a colleague.
The development of these recurring themes in his poetry was

decisively influenced by his experience during the mandatory hospital
training he had to complete before becoming a resident in Psychiatry,
37
the internship (a training that has no equivalent in Greece). His
experiences in the Emergency Room, Surgery, the Oncology Clinic,
General Pathology, the CPR Unit, and finally in Psychiatry his
penetrating gaze and his artistic nature to mark his subsequent course
in poetry.
In this insert, with the poet’s permission, we have translated 23 of the

52 poems from his first collection of poetry, and one from his
forthcoming third collection. His first collection, How JFK Killed My
Father, includes five sections; each section takes its name from the
title of one of the poems in it, never the first one. The sections are the
following: 1. Learning the Shapes (7 poems, we translated 4); 2. Role
Models (8 poems, we translated 4); 3. Code Blue (12 poems, we
translated 8); 4. What a Psychiatrist Remembers (14 poems, we
translated 3); and 5. What I Love (11 poems, we translated 4). We also
translated the poem “Playing God in the Hospital” from Berlin’s
forthcoming third collection of poetry, so in total there are 24
translated poems. The poems from the first three sections and the
forthcoming collection were translated collaboratively by Angelos
Grollios and Miltos Arvanitakis; two poems from the third section,
“Spring Planting” and “The Most Common Time”, were translated by
Angelos Grollios, while the poems in the last two sections were
38
translated by Miltos Arvanitakis.
We felt it was necessary to translate selected poems from all five

sections, because only by reading all five sections one can see the
unfolding of Berlin’s evolution over time and in quality, both in
medicine and in poetry. In the first poem of the collection and of the
first section, “Anatomy Lab”, the second-year medical student Berlin
dissects with poetic sensitivity the corpse of a young blond beauty; in
the last poem of the final section and of the collection, “What I Love”,
which is also the longest, Berlin, now an accomplished psychiatrist,

reminisces about the decades he has spent in training and in practice
and dissects why he fell in love with medicine.
The final lines of the poem recall the key scenes from the greatest film
of all time, ''Citizen Cain'' by Orson Welles.
And I love to take of my white coat

the stethoscope,
Forget the big words and licensing’s weight,
All the sounds and smells and tests
Of this life I have chosen,
And remember the white and bloodless world
I knew before I fell in love. 39
Welles’ film opens with the scene of Cain’s death. Cain dies holding in
his hand a glass snowflake ball, and as he whispers his final word,
“rosebud”, the glass ball falls from his hand and shatters. Rosebud is
the name, and the image, carved on his wooden childhood sled. This
scene includes a close-up shot of the snowstorm inside the glass ball,
White snow dominates not just inside the glass ball, but also in the
white landscape of the sole scene from Cain’s childhood that

that appears in the film.
When young Cain is forcibly removed from his parents forever, the
landscape of the yard is white with snow. White snow also dominated
the world where Berlin lived before he fell in love with medicine. It was
the white snow forever left behind by young Cain at the moment when
he was violently forced into the adult world; it was the white snow
forever left behind by young Berlin when he was initiated through love
into medicine’s world of blood.
Finally, another film scene is recalled by the shortest and final poem in
this insert, from the forthcoming collection of poetry, Clinical Practice,
entitled “Playing God in the Hospital”. Here the poet presents us with a
short masterpiece and succeeds in walking side by side with his
40
deceased patriarch, Williams. With just 15 lines of austere, sharp
words, that carry in them the strength to transform images into ideas,
a short film scene with seven frames is created.
A fly buzzes
Black complaint
At the glass
Drawn by sunlight
Reflected off snow,
It is trapped
Without design
To know another way
My pager calls
Code blue
And for no reason
At all
I lift the window

And blow a little life
Back into the world
41
And here is the film scene with seven frames:
1. A snowy landscape in the yard of a hospital (exterior,

extreme long shot).
2. The sun shines and the heat is reflected off the snow onto the
hospital’s glass windows (exterior, long shot).
3. A fly, guided by the warmth, enters through a half-open window into

an office and gets trapped on the inside of the glass (interior, medium
long shot).
4. Because it does not possess the intelligence to find a way out, it

buzzes on the window pane and its end is near (interior, close–up).
5. A doctor sits at his desk and is alone with the fly (interior medium
long shot).
6. The absolute silence is broken by the sound of the pager in his coat
pocket, urgently calling him to an incident requiring cardiopulmonary
resuscitation (interior, close–up).
7. The doctor, before rushing off to the incident, rises from his desk,
approaches the window, and for no reason blows the fly out the half-
open window to the outside world (interior, medium long shot).
In the 174 letters of the 44 short words of this 15–line poem, “Playing
God in the Hospital”, life and death are condensed, without images of
42
doctors, patients, hospital wards, surgeries, cardiopulmonary
resuscitations, blood and chemotherapies. Just a doctor’s sterilized

office, a tiny black fly, a half-open window and a pager; just these few
images are enough for us to feel the idea of the succession from life to
death in just a moment, and the randomness of existence.
The doctor plays God and, and by blowing life like the Biblical God,
saves the fly, but randomly, without possessing any divine plan, in the
random way that life itself was created. At the sound of his pager he
becomes a doctor again and rushes off to save a patient, but not being
sure he cansave him, while with the fly he was as certain as God.
It could be said that the previous 23 poems are distilled into this final
24th, and it would be enough to just read this one. But one must read
all of the previous poems and arrive at the last one, because that is the
only way one can live his entire life in the few seconds left before
death.
Παριστάνοντας τον Θεό στο Νοσοκομείο
Μια μύγα ζουζουνίζει
μαύρο παράπονο
στο τζάμι.
43
Παρασυρμένη από τον ηλιόφως
που αντανακλάται από το χιόνι,
έχει παγιδευτεί
μ’ άγνοια του σχεδιασμού
μιας άλλης πορείας.
βομβητής μου καλεί
τον μπλε κωδικό.
Και χωρίς καμιά
αφορμή
σηκώνω το παράθυρο και φυσώ μια μικρή ζωή
πίσω στον κόσμο.
Miltos Arvanitakis
44
Psychiatric Times Vol. 26, No 9, September 01, 2009
By Richard M. Berlin, MD
My life as a poet changed dramatically in 1999
when Psychiatric Times founder John L. Schwartz, MD, and
editor Christine Potvin decided to include my poems as a
monthly column in Psychiatric Times. With the creation of
“Poetry of the Times,” I experienced a tremendous jolt of
artistic energy, a sense of affirmation, and a huge boost in
confidence. Writing the column continues to propel my
poetry 10 years later.But I did have one moment of doubt. . .
On the eve of publication of the first poem, I realized that

more than 43,000 colleagues in psychiatry and the allied
mental health professions would be able to read my poetry
and consider whatever the poems might reveal about me. As
you might imagine, I felt exposed and vulnerable. Fortunately,
my anxiety was unnecessary; your support and resonance
with the poems has been one of the most gratifying aspects
of the column. Over the years, your e-mails, letters, and
personal words of encouragement have been heartwarming,
and knowing that the poems touch your personal and
professional lives in a meaningful way continues to be an important source of motivation for
me. I have also appreciated the many opportunities you have created for me to speak at
medical school grand rounds, literary events, and psychiatric residency training programs
around the country. It has been a pleasure to meet so many wonderful colleagues and to have
the opportunity to learn more about the poems as you share your insights with me.Knowing I
would have a column to fill each month provided a huge motivation to be disciplined about my
writing. Over time, I produced a body of work, and in 2002 my first collection of poems, How
JFK Killed My Father, won the Pearl Poetry Prize and was published by Pearl Editions—a
literary press. The poems explore my relationship with my father, who suffered with chronic
autoimmune disease, and how his illness affected him, our family, and my career as a
physician. To continue to honor my father’s memory and to encourage the creative efforts of
young writers the way Psychiatric Times had fostered my own writing, I used the Pearl Poetry
Prize money to establish and fund the Gerald F. Berlin Creative Writing Prize for medical
students, residents, nursing students, and graduate students at the University of
Massachusetts Medical School. The award is designed to stimulate our colleagues in training to
reflect on their experiences by writing poetry and essays. The award process also encourages
student writers to try on the identity of poet and writer. Their stunning poems and essays are
available on my Web site www.richardmberlin.com.Students and colleagues often ask me
how I became a poet and wonder if I began writing during childhood. Looking back, the
poetry seed was planted by my extraordinary 10th grade English teacher, Miss Athey. Her
goal that year was simple: convey her own love of poetry and literature to her students
I remember one class spent entirely on discussion of the question '’What are the most
beautiful words in the English language?'' For a 16-year-old whose main interests girls,
45
grades , and improving his jump shot, Miss Miss Athey’s class was a transformative
experience, his jump shot, Miss Miss Athey’s class was a transformative experience.
But even after Miss Athey’s class, I didn’t think about actually writing poetry until my mid-
40s. At that time, I was having fun making up children’s stories for my daughter when a
friend asked me to join her writers’ group. Although I had written many scientific papers,
I did not consider myself a writer, and the invitation surprised me. My friend was
persistent and convinced me to attend the group, and I suddenly became immersed in
the world of contemporary poetry and creative writing. I was gripped by the power and
beauty of the poetry produced by members of the group, and I began to set aside time to
read the work of other contemporary poets.
Suddenly, I was a man in love.
With the support of the group, I experimented with my own writing, studied the details
of the craft and—most important of all—I began to apply the intense discipline and
focused energy to writing that had enabled me to learn the skills needed to become a
doctor. Being a psychiatrist, I have reflected on how I chose to become a poet rather than
pursue other literary genres like fiction or memoirs. I recalled that Freud said,
“Everywhere I go I find that a poet has been there before me,” and I have come to believe
that every doctor (and every psychiatrist) carries a black bag filled with poetry.Which is to
say that in some basic way, our work as physicians is a kind of poetry. Our interactions
with patients tend to be brief, focused, emotionally charged and multilayered—generally
conveying the intense flash of pleasure and understanding found in poems. In addition,
the psychotherapeutic relationship often relies on the poet’s tool of metaphor. I like to
think about the connection between medical history taking, psychotherapy, the doctor-
patient relationship, and poetry with a line from the German poet Rainer Maria Rilke,
“Poetry is the past breaking out in our hearts.”There are a number of people who have
encouraged poetry to break out in my heart, and they merit special thanks. Founding
editor John L. Schwartz supported the creation of “Poetry of the Times,” and I applaud
him for opening the pages of Psychiatric Times to other writers to encourage their
creative development. I am certain my fellow columnists share my appreciation
of Psychiatric Times for providing the opportunity to publish our work on a regular basis.
Fellow columnists Ronald Pies, MD (our editor-in-chief and a fine poet and writer),
Alexandra N. Helper, MD, and the late Paul Genova, MD, have all been extremely
generous with their encouragement over the years. The entire staff of Psychiatric
Times have been meticulous in laying out the poems and honoring the special needs of
poetry. Over the years, editors Christine Potvin, Leo Cristofar, and Susan Kweskin and art
director Paola DiMeglio have carefully guided the poems through the publication pro-cess
each month. And to all my readers, please know there is always a moment in my creative
process when I imagine you and how you might respond to the poem. I feel very lucky to
have you out there and look forward to hearing from you and meeting you in the coming
years..For this 10th anniversary, I have reviewed the 120 poems that have appeared
in Psychiatric Times and selected 10 that generated enthusiastic responses from readers . and
poetry editors who have reprinted many of them in anthologies.
46
Εισαγωγικό Σημείωμα της συλλογής ''Εργαστήριo
Ανατομικής'', εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ, 2015. Βραβείο του
2016 για αγγλόφωνη μετάφραση του Ευρωπαϊκού
Ινστιτούτου Λογοτεχνικής Μετάφρασης και της
Ελληνοαμερικανικής Ένωσης
Ο Ρίτσαρντ Μ. Μπερλίν (Richard M.Berlin), Αμερικανός ψυχίατρος –

ποιητής γεννήθηκε το 1950 και μεγάλωσε στην επαρχιακή πόλη Τάνεκ
της πολιτείας του Νιου Τζέρσεϊ. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή
του Πανεπιστημίου Νορθγουέστερν της ευρύτερης περιοχής του
Σικάγο. Είναι επιστημονικός συνεργάτης Ψυχιατρικής στην Ιατρική
Σχολή του Πανεπιστημίου της Πολιτείας της Μασαχουσέτης. Ζει και
ασκεί ιδιωτικά την Ψυχιατρική στη μικρή πόλη Λένοξ της περιοχής
Μπερκσάιρ Χίλς στη δυτική Μασαχουσέτη .
Έχουν εκδοθεί τρεις ποιητικές συλλογές του. Η πρώτη ποιητική

συλλογή του ‘‘Πώς ο JFK σκότωσε τον πατέρα μου’’ (JFK, όπως είναι
γνωστό, είναι τα αρχικά του προέδρου Τζων Φ. Κένεντι), βραβεύτηκε
το 2002 με το βραβείο ποίησης ''Pearl Poetry Prize'' του λογοτεχνικού
περιοδικού Pearl, το οποίο εκδιδόταν στο Λoνγκ Μπιτς της Πολιτείας
της Καλιφόρνιας από το 1974 έως το 2014. Η συλλογή εκδόθηκε το
2004 από τον εκδοτικό οίκο Pearl Editions.
Η δεύτερη ποιητική συλλογή του, ''Μυστικές Πληγές'', βραβεύτηκε το

2011 με το βραβείο John Ciardi Prize for Poetry από τον εκδοτικό οίκο
BkMk του Πανεπιστημίου του Μιζούρι–Κάνσας Σίτι και εκδόθηκε τον
ίδιο χρόνο από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. Επίσης βραβεύτηκε ως η
η καλύτερη ποιητική συλλογή των Η.Π.Α. για το 2011 από τον
καλύτερη για το 2011 από τον Καλλιτεχνικό Οργανισμό U.S.A. Book
News Award.
Η τρίτη ποιητική συλλογή του, ''Κλινική Άσκηση'', εκδόθηκε το 2015
47
από τον εκδοτικό οίκο Brick Road Poetry Press μετά την επιλογή της σε
διαγωνισμό ποιητικών συλλογών του ίδιου εκδοτικού οίκου. Με

σκοπό να φέρει πιο κοντά τους γιατρούς με τους ασθενείς τους,
ίδρυσε το βραβείο δημιουργικής γραφής, στη μνήμη του πατέρα του,
για τους φοιτητές Ιατρικής, Νοσηλευτικής και ειδικευόμενους στην
Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης .
Ποιήματά του έχουν δημοσιευτεί ευρέως σε ποιητικές ανθολογίες,

ιατρικά περιοδικά όπως το JAMA και το The Lancet, και λογοτεχνικά
περιοδικά όπως το Nimrod . Ο Μπερλίν έχει κρατήσει για δεκαοχτώ
χρόνια την ποιητική στήλη του μηνιαίου ψυχιατρικού περιοδικού
‘‘Psychiatric Times’’, που κυκλοφορεί σε έντυπη και ψηφιακή μορφή.
Έχει δημοσιεύσει πάνω από εξήντα επιστημονικά άρθρα με κύρια
θεματολογία τη σχέση γιατρού–ασθενούς, τις διαταραχές του ύπνου
και την ψυχιατρική φροντίδα των ασθενών που πάσχουν από
σωματικές παθήσεις. Είναι ο εκδότης των βιβλίων ‘‘Διαταραχές του
ύπνου στην Ψυχιατρική’’ και ‘‘Ποιητές και Prozac: Ψυχικές παθήσεις,
Θεραπεία και Δημιουργική Διαδικασία’’. Η ιστοσελίδα του είναι:
www.richardmberlin.com
Ο εκδότης της πρωτοποριακής επιθεώρησης πολιτισμού ΕΝΕΚΕΝ

Γιώργος Γιαννόπουλος τίμησε τον ποιητή Ρίτσαρντ Μπερλίν, και τη
μεταφραστική προσπάθεια των Μίλτου Αρβανιτάκη και Άγγελου
Γρόλλιου, και εξέδωσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2015 σε
ένθετο στο τεύχος 36 του ΕΝΕΚΕΝ τη συλλογή ‘‘Εργαστήριο
Ανατομικής’’, η οποία βραβεύτηκε με το βραβείο της καλύτερης
Ελληνικής μετάφρασης αγγλόφωνου κειμένου από την
Ελληνοαμερικανική Ένωση και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Λογοτεχνικής
Μετάφρασης για το 2016. Επανακυκλοφόρησε ως αυτόνομο βιβλίο το
2016. Η επιρροή του μεγάλου Αμερικανού παιδιάτρου-ποιητή
48
Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς (William Carlos Williams, 1883-193) είναι
εμφανής στον ποιητικό λόγο του Μπερλίν.Ο ποιητής,
μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας,
μεταφραστής και γιατρός Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς γεννήθηκε
στο Ράδερφορντ της πολιτείας Νιου Τζέρσεϊ όπου έζησε το
μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ασκώντας το επάγγελμα του
παιδιάτρου, διευθύνοντας για σαράντα χρόνια την παιδιατρική
κλινική ενός επαρχιακού νοσοκομείου.Ο ίδιος ο Μπερλίν σε
προσωπική μας επικοινωνία γράφει τα παρακάτω για την ποίηση του
Γουίλιαμς: ‘‘Ο Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς υπήρξε ένα από τους πιο
σημαντικούς ποιητές του 20ου αιώνα. Προσπάθησε να γράψει μια
''Αμερικανική γλώσσα'' (σ’ αντίθεση με τον Έλιοτ). Άσκησε την ιατρική
σε απόσταση μερικών πόλεων πιο μακριά από εκεί που μεγάλωσα και
ο πατέρας μου πέθανε στο νοσοκομείο στο οποίο ο Γουίλλιαμς ήταν
γιατρός. Αν και ο Γουίλλιαμς υπήρξε γιατρός, έγραψε λίγα ποιήματα
σε σχέση με την άσκηση της ιατρικής. Η επιρροή του πάνω μου αφορά
το ότι μου έβαλε στο μυαλό την ιδέα ότι ‘‘ένας γιατρός μπορεί να είναι
και ποιητής’’. Η ποιητική του δουλειά είναι εύκολο να ανευρεθεί στο
Ίντερνετ.
Τα ποιήματά του ’’Άνοιξη και Άλλα’’, ’’Αυτό Μόνο Να Πω’’ (που

μπορεί να το είχε γράψει σ’ ένα φύλλο συνταγολογίου), και το τρελό
μικρό ποίημα ’’Το Κόκκινο Καροτσάκι’’ είναι τρία από τα πιο γνωστά
του ποιήματα. Το Κόκκινο Καροτσάκι διατυπώνει τη ρήση ’’δεν
υπάρχουν ιδέες έξω από τα πράγματα’’, και εγώ συνήθως το
ερμηνεύω: άσε να σε οδηγήσει το ειδικό, οι συγκεκριμένες
λεπτομέρειες, έκφρασε αυτό που θες να πεις χωρίς να
χρησιμοποιείς αφηρημένες λέξεις’’.
Επίσης ο Μπερλίν αναφέρει την επιρροή και δύο άλλων ποιητών στον
ποιητικό λόγο του, του καρδιολόγου–ποιητή Τζων Στόουν (1936-2008)
και του γνωστού Αμερικάνου ποιητή Στέφεν Νταν. Ο Μπερλίν γράφει
ότι το ποίημα του Νταν Τρυφεράδα’’ είναι από τα πιο αγαπημένα του
49
και θεωρεί αριστουργηματικό τον στίχο του
’’ Ω, οι αφαιρέσεις είναι αφαιρετικές/ μόνο έως ότου αποκτήσουν

έναν πόνο’’ .
Σε μια παρουσίαση του έργου του Νταν ο Μπερλίν ήταν ο κύριος
ομιλητής και στο τελευταίο ποίημα της πρώτης συλλογής του Μπερλίν
στο ποίημα ‘‘Αυτό που Αγαπώ’’, κάτω από τον τίτλο αναγράφεται ‘‘με
τον τρόπο του Νταν’’
Με τον ψυχίατρο–ποιητή Ρίτσαρντ Μ. Μπερλίν διασταυρώθηκαν οι

δρόμοι μας πριν από μερικά χρόνια το 2013. όταν διαβάζοντας το
ψυχιατρικό περιοδικό Psychiatric Times, ανακάλυψα ένα ποίημα που
με συγκλόνισε, το ‘‘Εργαστήριο Ανατομικής’’1, το ποίημα ενός
ψυχιάτρου με το όνομα Ρίτσαρντ Μ. Μπερλίν. Εντυπωσιάστηκα
επίσης από το γεγονός ότι ένα ψυχιατρικό περιοδικό διατηρούσε
μηνιαία ποιητική στήλη. Έμεινα έκπληκτος από το θέμα του
ποιήματος, επειδή και εγώ όταν ήμουν δευτεροετής φοιτητής της
ιατρικής, είχα γυρίσει μια μικρή ταινία στο Εργαστήριο Ανατομικής
του Ανθρώπου, τον προθάλαμο της μύησης των αμύητων στην
Ιατρική. Θεώρησα μοιραίο το ότι δύο δευτεροετείς φοιτητές από δύο
τόσο μακρινές ηπείρους αντιμετώπισαν το ίδιο σκληρό θέμα με τόση,
εκτός τόπου ευαισθησία,
αλλά και με δύο διαφορετικές τέχνες με τις οποίες μιλούσε ο καθένας
μας, σελίδες 134-135-136, 2013.
Αυτό το γεγονός υπήρξε η αφορμή να επικοινωνήσω με τον

Αμερικανό ποιητή και από αυτή την επικοινωνία μας γεννήθηκε το
ένθετο που κρατάτε στα που κρατάτε στα χέρια σας.
Ευχαριστώ ιδιαίτερα τον φίλο εκδότη του ΕΝΕΚΕΝ Γιώργο
Γιαννόπουλοι για την αμέριστη συμπαράστασή του στην έκδοση του
ένθετου. Αυτό που γοητεύει στην ποίηση του Μπερλίν είναι το μίγμα
του τρομακτικού του νοσοκομειακού συμβάντος, σχεδόν πάντα του
50
θανάτου, είτε από ανακοπή καρδιάς, είτε από καρκίνο ή άλλη σοβαρή
σωματική πάθηση, και της ποιητικής τρυφεράδας με την οποία το
περιγράφει. Ο Μπερλίν κατέχει τη θεία χάρη να μπορεί να
συγχωνεύει τις δύο φύσεις σε μία. Τον παρομοιάζω με τον ευαίσθητο
πωλητή νεκροκεφαλών που χρησιμοποιεί για αμπαλάζ των κρανίων
του, ένα περιτύλιγμα απόγαλάζιο ουρανό, αστέρια που λάμπουν και
ευωδιαστές μυρωδιές λουλουδιών. Είναι άξιος επίγονος της μεγάλης
σχολής της νεωτερικής αμερικανικής ποίησης του πατριάρχη
Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλαμς. Διαφέρει όμως από τους ομότεχνους
του, ακόμα και από τους γιατρούς-ποιητές, επειδή στα ποιήματά του
υπερισχύουν συντριπτικά, με μια εμμονή που φτάνει τον
καταναγκασμό, η θεματολογία της νοσοκομειακής ιατρικής ακόμα και
όταν πρόκειται για τον θάνατο του πατέρα του απόκαρκίνο ή τα
προβλήματα σύλληψης της γιατρού γυναίκας του.
Το ίδιο γίνεται και με την άσκηση της ψυχιατρικής, όπου δεν

περιγράφει μόνο τους ασθενείς του αλλά και τον εαυτό του
ψυχαναλυόμενο από άλλον συνάδελφό του.
Για την ανάπτυξη αυτής της θεματολογίας στην ποίηση του υπήρξε
καθοριστική η εμπειρία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης- με τόση,
εκτός τόπου ευαισθησία εξάσκησης του πριν αρχίσει την ειδικότητα
της ψυχιατρικής, στη νοσοκομειακή ιατρική το λεγόμενο internship
(υπηρεσία ως εσωτερικός βοηθός), εκπαίδευση που δεν υπάρχει στη
χώρα μας. Οι εμπειρίες του στο Τμήμα Επειγόντων, στο Χειρουργείο,
στην Ογκολογική Κλινική, στη Γενική Παθολογική, στη Μονάδα
Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης και τέλος στην Ψυχιατρική
ήταν αυτές που σε συνδυασμό με τη διεισδυτική του ματιά και την
καλλιτεχνική του φύση σημάδεψαν τη μετέπειτα πορεία του στην
ποίηση. Στην παρούσα συλλογή μεταφράσαμε επιλεκτικά, με την
άδεια το ποιητή, από τα 52 ποιήματα της πρώτης συλλογής του τα 23
και επίσης μεταφράσαμε και ένα από την τρίτη συλλογή του.
51
Η πρώτη συλλογή του ‘‘Πως ο J.F.K. σκότωσε τον πατέρα μου’’
περιλαμβάνει πέντε ενότητες, οι οποίες φέρουν ως τίτλο τον
ενός από τα ποιήματα της ενότητας, αλλά ποτέ του πρώτου. Οι
ενότητες είναι οι ακόλουθες:
1. Διδασκόμενοι τα σχήματα (επτά ποιήματα, μεταφράσαμε τα
τέσσερα), 2. Το Πρότυπο (οκτώ ποιήματα, μεταφράσαμε τα τέσσερα),
3. Μπλε Κωδικός (12 ποιήματα, μεταφράσαμε τα 8), 4. Τι Θυμάται
Ένας Ψυχίατρος (14 ποιήματα, μεταφράσαμε τα 3) και 5. Αυτό που
Αγαπώ (11 ποιήματα, 51μεταφράσαμε τα τέσσερα). Επίσης
μεταφράσαμε το ποίημα ‘‘Παριστάνοντας τον Θεό στο Νοσοκομείο’’
από την τρίτη ποιητική του συλλογή του, άρα το σύνολο των
μεταφρασθέντων ποιημάτων του είναι 24 ποιήματα. Η μετάφραση
των τριών πρώτων ενοτήτων και του ποιήματος της τρίτης συλλογής
είναι συλλογική δουλειά του Μίλτου Αρβανιτάκη και του
‘‘Ανοιξιάτικη Σπορά’’ και ‘‘Η Πιο Συνηθισμένη Ώρα’’ που είναι
μεταφρασμένα από τον Άγγελο Γρόλλιο, ενώ τα ποιήματα των δύο
τελευταίων ενοτήτων είναι μεταφρασμένα από τον Μίλτο
Αρβανιτάκη. Θεωρήσαμε ότι έπρεπε να μεταφραστούν επιλεκτικά
ποιήματα και από τις πέντε ενότητες, επειδή μόνο διαβάζοντας κανείς
και τις πέντε ενότητες βλέπει να ξεδιπλώνεται μπροστά του η χρονική
και ποιητική ανέλιξη του Μπερλίν στην ιατρική και στην ποίηση.
Στο πρώτο ποίημα της συλλογής και της πρώτης ενότητας στο
Εργαστήριο Ανατομικής’’, ο δευτεροετής φοιτητής της ιατρικής
Μπερλίν ανατέμνει με ποιητική ευαισθησία το πτώμα μιας νεαρής
ξανθιάς καλλονής και στο τελευταίο ποίημα της συλλογής και της
πέμπτης ενότητας, που είναι και το μεγαλύτερο ‘‘Αυτό που Αγαπώ’’, ο
φτασμένος πλέον ψυχίατρος Μπερλίν αναπολώντας τις δεκαετίες που
5 έζησε στην εκπαίδευση και στην άσκηση της ιατρικής ανατέμνει το
γιατί ερωτεύτηκε την ιατρική.
Οι τελευταίοι στίχοι του ποιήματος μου θυμίζουν τις σκηνές ‘‘κλειδιά’’
52
της καλύτερης ταινίας όλων των εποχών του ‘‘Πολίτη Καίην’’ του
Όρσον Γουέλς. ‘‘…Και αγαπώ να βγάζω τη λευκή ποδιά μου,/ το
στηθοσκόπιο, / να ξεχνώ τις μεγάλες λέξεις,/ όλους τους ήχους, τις
οσμές και τις εξετάσεις/ αυτής της ζωής που επέλεξα,/ και να θυμάμαι
το λευκό σαν χιόνι και χωρίς αίμα/ κόσμο όπου ζούσα/ πριν
ερωτευτώ‘‘
Η ταινία του Γουέλς αρχίζει με η σκηνή του θανάτου του Καίην.
Ο Καίην πεθαίνει κρατώντας στο χέρι του μια γυάλινη παιδική μπάλα
με χιόνι και καθώς ψιθυρίζει την τελευταία λέξη του ‘‘μπουμπούκι του
ρόδου (rosebud)’’, η γυάλινη μπάλα φεύγει από το χέρι του , πέφτει
κάτω και σπάζει. Το μπουμπούκι του ρόδου είναι το όνομα αλλά και η
εικόνα ενός μπουμπουκιού που είναι σκαλισμένα στο ξύλινο παιδικό
έλκηθρό του.
Υπάρχει σ’ αυτή τη σκηνή ένα εμβόλιμο γκρο πλάνο της χιονοθύελλας

μέσα στη γυάλινη μπάλα. Το λευκό χιόνι κυριαρχεί όχι μόνο μέσα
στην παιδική γυάλινη μπάλα αλλά και στο λευκό τοπίο της μοναδικής
σκηνής της παιδικής ηλικίας του Καίην που υπάρχει στην ταινία. Όταν
ο μικρός Καίην αποχωρίζεται βίαια τους γονείς του για πάντα το
εξωτερικό τοπίο της αυλής είναι κατάλευκο απ’ το χιόνι. Το λευκό
χιόνι κυριαρχούσε και στον κόσμο στον οποίο ζούσε ο Μπερλίν πριν
ερωτευτεί την ιατρική. Ήταν το λευκό χιόνι που άφησε για πάντα ο
μικρός Καίην τη στιγμή που εισέβαλε στον κόσμο των ενηλίκων, ήταν
ο λευκό χιόνι που άφησε για πάντα πίσω ο νεαρός Μπερλίν όταν
μυήθηκε από έρωτα στον κόσμο του αίματος της ιατρικής.
Τέλος μια άλλη κινηματογραφική σκηνή γεννιέται από το μικρότερο

και τελευταίο ποίημα της συλλογής το ‘‘Παριστάνοντας τον Θεό στο
Νοσοκομείο’’. Εδώ ό ποιητής μας παρουσιάζει ένα μικρό
αριστούργημα και κατορθώνει να βαδίσει πλάι στον πεθαμένο του
πατριάρχη του τον Γουίλλιαμς. Με 15 στίχους 44 λιτών, κοφτών
λέξεων, που έχουν μέσα τους τη δύναμη να μετατρέπουν τις εικόνες
53
σε ιδέες, δημιουργείται μια μικρή κινηματογραφική σκηνή επτά
πλάνων. Μια μύγα ζουζουνίζει / μαύρο παράπονο/ στο τζάμι. /
Παρασυρμένη από το ηλιόφως/ που
αντανακλάται από το χιόνι,/ έχει παγιδευτεί/ με άγνοια του
σχεδιασμού/ μιας άλλης πορείας./ Ο βομβητής μου καλεί/ τον μπλε
κωδικό./ Και χωρίς καμιά/ αφορμή/ σηκώνω το παράθυρο/ και φυσώ
μια μικρή ζωή/ πίσω στον κόσμο.
Και η κινηματογραφική σκηνή των επτά πλάνων:
1. Ένα χιονισμένο τοπίο στην αυλή ενός νοσοκομείου (Εξωτερικό, πολύ
γενικό πλάνο)
2. Ο ήλιος καίει και η ζέστη που αντανακλάται από το χιόνι στα

γυάλινα παράθυρα του νοσοκομείου (Εξωτερικό γενικό πλάνο).
3. Μια μύγα καθοδηγούμενη από τη ζέστη μπαίνει από ένα μισάνοιχτο

παράθυρο σ’ ένα γραφείο και παγιδεύεται στη μέση μεριά του
γυάλινου παραθύρου (Εξωτερικό, μεσαίο πλάνο).
4. Επειδή δεν διαθέτει την εξυπνάδα να βρει ένα τρόπο διαφυγής

ζουζουνίζει πάνω στο παράθυρο και το τέλος της πλησιάζει
(Εσωτερικό γκρο πλάνο)
5. Ένας γιατρός κάθεται στο γραφείο του και βρίσκεται μόνος του με
τη μύγα (Εσωτερικό μεσαίο πλάνο).
6. Την απόλυτη σιωπή σπάει ο ήχος του βομβητή στη θήκη της ποδιάς
του γιατρού που τον καλεί επειγόντως σ’ ένα περιστατικό
καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης (Εσωτερικό γκρο πλάνο).
7. Ο γιατρός πριν τρέξει στο περιστατικό σηκώνεται από το γραφείο

του, πλησιάζει το παράθυρο και φυσά χωρίς αφορμή τη μύγα να
πετάξει έξω από το μισάνοιχτο παράθυρο στον έξω κόσμο
(Εσωτερικό μεσαίο πλάνο).
54
Στα 174 γράμματα των 44 μικρών λέξεων του ποιήματος των 15
στίχων ‘‘Παριστάνοντας τον Θεό στο Νοσοκομείο’’ συμπυκνώνονται η
ζωή και ο θάνατος χωρίς εικόνες γιατρών, ασθενών, θαλάμων
νοσοκομείων θαλάμων νοσοκομείων, επεμβάσεων,
καρδιοαναπνευστών αναζοωγονήσεων, αίματος και
χημειοθεραπειών.
Μόνο στο αποστειρωμένο γραφείο ενός γιατρού, μια μικρή μαύρη

μύγα, ένα μισάνοιχτο παράθυρο και ένας βομβητής, μόνο αυτές οι
λίγες εικόνες αρκούν για να νοιώσεις μέσα σου την μόνο αυτές οι
λίγες εικόνες αρκούν για να νοιώσεις μέσα σου την εναλλαγή από τη
ζωή στο θάνατο σε μια στιγμή και της τυχαιότητας της ύπαρξης.
Ο γιατρός παριστάνει τον Θεό και φυσώντας ζωή σαν Βιβλικό Θεό
σώζει την μύγα, τυχαία όμως χωρίς να έχει κανένα θεϊκό σχέδιο, με
τον τυχαίο τρόπο που δημιουργήθηκε και η ίδια η ζωή. Στον ήχο του
βομβητή του ξαναγίνεται γιατρός και τρέχει τώρα για να σώσει έναν
ασθενή, χωρίς όμως να ’ναι σίγουρος ότι θα τον σώσει, ενώ με την
μύγα ήταν σίγουρος σαν τον Θεό.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι όλα τα προηγούμενα 23 ποιήματα

συμπυκνώνονται στο τελευταίο 24ο και θα έφτανε να διαβάσει μόνο
αυτό. Αλλά πρέπει να τα διαβάσει κι όλα τα προηγούμενα, για να
καταλήξει στο τελευταίο , επειδή μόνο έτσι κατορθώνει κανείς να
ζήσει όλη τη ζωή του στα ελάχιστα δευτερόλεπτα που του απομένουν
λίγο πριν το τέλος του ελάχιστα δευτερόλεπτα που του απομένουν
λίγο πριν το τέλος του.
Σημείωση του επιμελητή και μεταφραστή:
Η βραβευθείσα συλλογή ‘‘Εργαστήριο Ανατομικής‘‘ υπήρξε κοινή
μεταφραστική προσπάθεια του Μίλτου Αρβανιτάκη και Άγγελου
Γρόλλιου.
55
To ποίημα του Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς
’’Το Κόκκινο Καροτσάκι”
’’The Red Wheelbarrow”
ON PAGES 65-66, ANALYSIS BY Carol Rumen, 08-03-2010, The

Guardian
EXPLANATION p. 82
56
Επίμετρο της συλλογής
”Ακούσιος Εραστής του Θανάτου”, εκδόσεις LULU,
USA, 2018
Έγραψα 2 εισαγωγικά σημειώματα με αφορμή την έκδοση
των 2 συλλογών των ποιημάτων του Richard M. Berlin, στη δεύτερη
‘‘Εγχειρίδιο ποίησης’’, εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ, 2017, και στην πρώτη,
έκδοσης του 2015, και βραβευθείσα το 2016 με το βραβείο
αγγλόφωνης λογοτεχνίας ‘‘Εργαστήριο ανατομικής’’, αλλά
ξαναδιαβάζοντας τις συλλογές ανακάλυψα ότι υπάρχουν ακόμα
περιθώρια για τη μετάφραση και την έκδοση μιας τρίτης
μεταφρασμένης συλλογής που θα άξιζε ίσως και να φέρει τον
αντιποιητικό τίτλο: ‘‘Οι γιατροί χρειάζονται την ποίηση;’’, ένα
ερώτημα που μας το απαντά ο ίδιος ο ποιητής με τον τίτλο του
προλόγου της τρίτης συλλογής ’’Κλινική άσκηση’’: ’’Γιατί οι γιατροί
χρειάζονται την ποίηση’’. Και στη τρίτη μεταφρασμένη συλλογή είναι
φανερό ότι ξεκάθαρα πια απευθυνόμαστε σ’ ένα κοινό γιατρών που
διαβάζουν και γράφουν ποίηση χωρίς να αποκλείουμε και τους
ασθενείς τους, ή γιατρών που θα ’θελαν να δουν τα βιώματά τους
δημοσιευμένα με το συναισθηματικό βάρος και την πυκνότητά της
ποίησης, για να νοιώσουν και την ανθρώπινη θεώρηση της ιατρικής
πράξης, τη μοναδική πράξη του μείγματος επιστήμης και τέχνης που
αποκτάται με τη βάσανο της προσωπικής βίωσης του μείγματος της
γνώσης με τη σοφία.
Στην παρούσα συλλογή μάς τιμά ο ίδιος ο ποιητής με την άδειά του να
δημοσιευτεί αυτούσιος ο πρόλογός του της τρίτης συλλογής του. Εγώ
περιορίζομαι σε ένα επίμετρο με θέμα την ανάλυση επτά νέων
μεταφρασθέντων ποιημάτων του.
Τη συλλογή την τιτλοφορήσαμε σύμφωνα με την επιθυμία του ποιητή
‘‘Ακούσιος εραστής του θανάτου’’, που είναι ένας από τους στίχους
του ποιήματος: ‘‘Αν με ρωτήσεις το όνομά μου’’ που περιλαμβάνεται
στην πρώτη μεταφρασμένη συλλογή ’’Εργαστήριο ανατομικής’’.
57
Θεωρώ υποχρέωση και καθήκον να ευχαριστήσω τον ποιητή Richard
M. Berlin για τη βοήθεια του στο μεταφραστικό μου έργο, και τον
φίλο και τον φίλο εκδότη–ποιητή Γιώργο Γιαννόπουλο για την έκδοση
των δύο προηγούμενων συλλογών του Richard M. Berlin.
Επίσης να ευχαριστήσω με όλη την καρδιά τον φίλο μου
Οφθαλμίατρο– διηγηματογράφο Στάθη Κοψαχείλη ο οποίος απάλλαξε
τα μεταφρασμένα ποιήματα από το περιττό βάρος και συγχρόνως τα
’’εξωράισε ’’.
Η τρίτη αυτή συλλογή αποτελείται από 39 ποιήματα, 7 από την πρώτη

συλλογή τού ποιητή ‘‘Πώς o J.F.K. σκότωσε τον πατέρα μου’’, 20 από
τη δεύτερη συλλογή ‘‘Μυστικές πληγές’’, και 12 από την τρίτη
συλλογή ‘‘Κλινική άσκηση’’ και έτσι αθροιστικά τα ποιήματα των
τριών μεταφρασμένων συλλογών είναι 97, αριθμός που ξεπερνά το
ήμισυ των 184 ποιημάτων τού ποιητή στις τρεις εκδοθείσες συλλογές
του. Από την ενδελεχή ανάγνωση των ποιημάτων του πιστεύω ότι τα
μεταφρασμένα ποιήματα είναι τα καλύτερα.
Στην παρούσα συλλογή υπάρχουν επτά προσωπικά εκ βαθέ-

ων ποιήματα όπου σαν ένα είδος απολογίας εξομολόγησης προς
‘‘πάντα ενδιαφερόμενο’’, ο ποιητής αυτοαναλύεται σε ψυχολογική
βάση, ανάλογα της χρονολογικής ιατρικής του ανέλιξης και των
ιατρικών του πράξεων. Θα επικεντρωθώ μόνο σε αυτά τα επτά
ποιήματα στο επίμετρο. Σε σχέση με τις δύο προηγούμενες
μεταφρασθείσες συλλογές, όπου ο ποιητής μας μιλούσε με μισά
λόγια και μισό κρυμμένα νοήματα, στα επιλεγμένα αυτά επτά
ποιήματα ξεγυμνώνεται σαν το βασιλιά του παραμυθιού, όπου το
ένδυμά του είναι η ίδια του η σάρκα και αυτό που όλοι βλέπουν είναι
η βαθιά αλήθεια της ψυχής του. Επίσης αξίζει να επισημάνω την
πλατιά γνώση του και αγάπη για την ποίηση και την ιατρική που
φαίνεται και από τις προμετωπίδες των ποιημάτων.
58
Και προχωρούμε στην ανάλυση των επτά ποιημάτων:
Παιδική ηλικία–Προφητεία
Στο ποίημα ’’Η προφητεία’’ γράφει: ‘‘[…] ότι θα γινόμουν ο γιατρός,/

που θα ένιωθε άνετα με τη σήψη/ να μουρμουρίζει στα πόδια του/
και ότι θα ήμουν προορισμένος για μια ζωή/ γεμάτη θάνατο/ και
σφραγισμένη με τόση ομορφιά’’.
Ανατρέχοντας στα παιδικά χρόνια, ανακαλύπτουμε μια προφητεία
στην οποία ο μελλοντικός χρόνος της ζωής του διαγράφεται ξεκάθαρα
στον παρελθόντα χρόνο του.
Ή όπως γράφει και ο Έλιοτ: ‘‘Ο παρών χρόνος και ο παρελθών
και ο μέλλων χρόνος να περιέχεται στον παρελθόντα χρόνο‘‘
(Από μετάφραση του Χάρη Βλαβιανού).
Δηλαδή η ζωή του Berlin προκαθορίστηκε υπαρξιακά σαν μια
ταλάντωση ενός εκκρεμούς μεταξύ δύο άκρων, του θανάτου και της
ομορφιάς, και υπήρξε μια αιτία που επέλεξε την ψυχιατρική ως
λύτρωση από την ταλάντωση του εκκρεμούς.
Ενοχή γιατρού–ποιητή
Στο ποίημα ‘‘Ο δολοφόνος‘‘ γράφει: ‘‘[…] Υπέθεσα καρδιακή-
ανεπάρκεια./ Η απάντηση ήταν πνευμονία’’. Και πιο κάτω στο ίδιο
ποίημα γράφει: ‘‘[…] Στάθηκα στο πλάι της αποσβολωμένος/ όταν
σταμάτησε η αναπνοή της…’’ και κλείνει το ποίημα με την κατακλείδα:
‘‘[…] Και αισθάνθηκα/ σαν τον δολοφόνο που τον στρίμωξαν σ’ ένα
αδιέξοδο,/ οι αστυνόμοι και τα σκυλιά να με πλησιάζουν,/ και εγώ με
την σκέψη στην ομολογία μου/ κρατώντας ακόμα το πιστόλι στο χέρι
μου‘‘. Ακόμα και από τα πρώτα μεταπτυχιακά του χρόνια ως νέος
ασκούμενος στη γενική νοσοκομειακή ιατρική τον κατατρύχει το
ενοχικό συναίσθημα του ιατρικού θανατηφόρου λάθους, και ίσως
59
Ακόμα και από τα πρώτα μεταπτυχιακά του χρόνια ως νέος
ασκούμενος στη γενική νοσοκομειακή ιατρική τον κατατρύχει το
ενοχικό συναίσθημα του ιατρικού θανατηφόρου λάθους, και ίσως
αυτό να είναι μια επιπλέον αιτία που επέλεξε την ψυχιατρική.
Αν κάποιος αναγνώστης γιατρός διαβάσει το ποίημα του Berlin: ‘‘Ο

δολοφόνος’’ θα αντιληφθεί από τον τρόπο του ποιητικού χειρισμού
της ιατρικής θανατηφόρου επιπλοκής της γηραιάς ασθενούς ότι δεν
οφείλεται στον εκπαιδευόμενο Berlin ο οποίος δεν είχε την ιατρική
υπευθυνότητα του θεράποντος υπεύθυνου της μαζικής πνευμονικής
εμβολής, η οποία υπήρξε μία εκ των προβλεπομένων επιπλοκών της
γενικής κατάστασης της ασθενούς.
Ο νέος γιατρός και μελλοντικός ποιητής Berlin, με την αναβλύζουσα
ενσυναίσθησή του φέρει την υπαρξιακή του ανάγκη του βάρους της
ευθύνης του θανάτου της ασθενούς στο ποίημά του για να βρει την
παρηγοριά, και αν μας φαίνεται αντιφατικό. Στο ποίημα ‘‘Απολογία ’’
γράφει: ‘‘[…] και εγώ θα κλάψω με την ενοχή του επιβιώσαντος,/
απολογούμενος που έκλεψα τον πόνο τους/ για να φτιάξω τα ποιήμα-
τά μου/ ντροπιασμένος που συνεχίζω να επιζώ…’’, εξομολογούμενος
την ενοχική ψυχική σαδομαζοχιστική σχέση του με τους δυο ανίατους
και ετοιμοθάνατους πάσχοντες από AIDS τους οποίους
εκμεταλλεύτηκε συναισθηματικά σαν αντικείμενα της ποίησής του.
Ιατρική ευθύνη–Ψυχιατρική ειδικότητα
Στο ποίημα ‘‘Ο ήρωας‘‘ γράφει: ‘‘[…] Στο μέσο της ζωής/ και της
καριέρας μου έχουν υπάρξει αμέτρητες φορές/ που δούλεψα σκληρά/
χωρίς κανένας να με ευχαριστήσει,/ εξάσκησα την ιατρική με ντροπή
γνωρίζοντας/ ότι αυτά που ξέρω δεν είναι αρκετά,/ γιατί το να είσαι
γιατρός σημαίνει/ μια ζωή μες στη ντροπή για κάθε επιπλοκή,
λανθασμένη διάγνωση, θεραπευτική αποτυχία,/ ή και θάνατο…’’
Για να αποφύγει τα δεινά και τα βάσανα της ντροπής η οποία
προέρχεται από τα ιατρικά λάθη και την καταστρεπτική επίπτωσή
60
τους στη ζωή των ασθενών που τα έχει αντιμετωπίσει και τον
τραυμάτισαν, ως υποχρεωτικά ασκούμενο στη γενική νοσοκομειακή
ιατρική πριν την άσκησή του στην ειδικότητα, επέλεξε την ψυχιατρική
ειδικότητα στην οποία είχε και κλίση και ειδικά την κατεύθυνση της
ψυχιατρικής στην αντιμετώπιση των βαρέων και ανίατων σωματικών
παθήσεων μια και είναι και εραστής του θανάτου εκτός από εραστής
της αποκάλυψης της πάσχουσας ανθρώπινης ψυχής και της
θεραπείας της.
Γι’ αυτό στο ποίημα ‘‘Η διπλή ζωή ενός ψυχιάτρου’’ γράφει: ‘‘[…] αλλά
όχι ένας αληθινός γιατρός,/ αλλά ένας ψυχίατρος,/ κι ακόμα όχι ένας
συνηθισμένος ψυχίατρος, / αλλά ένας που να δουλεύει με ασθενείς/
που’ ναι αρκετά ασθενείς/ μηχάνημα αιμοκάθαρσης./ Μετά έγινα
ένας γιατρός–ποιητής / που οι συνάδελφοί μου μ’ απέφευγαν διπλά/
την μια από φόβο ότι θα μπορούσα/ να διαβάσω το μυαλό τους,/ και
την άλλη γιατί τα ποιήματά μου μαρτυρούσαν τα μυστικά της αγάπης/
και του μίσους για τους ασθενείς τους, Κρυμμένος,…’’.
Έγινε αυτό που ήταν μοιραίο να γίνει, ένας ψυχίατρος κρυμμένος από
τα μητροπολιτικά κέντρα διατηρώντας όμως την ακαδημαϊκή του
επαφή με την ψυχιατρική του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης με
αξιόλογο επιστημονικό έργο.
Έτσι προτίμησε μαζί με την παιδοψυχίατρο γυναίκα του τη γαλήνη

μιας κωμόπολης των 5000 κατοίκων όπου αφιερώθηκε στην ποίηση,
όπως ομολογεί και στην κατακλείδα του ιδίου ποιήματος όπου
γράφει:
‘‘[…] Κρυμμένος σε τόπο που δεν μπορούν να μ’ ανακαλύψουν εάν

επιθυμούσα αγάπη και θαυμασμό/ δεν ήταν αυτός ο δρόμος για να τα
κερδίσω…’’.
61
Ενσυναίσθηση– Ένστικτο επιβίωσης
Πάσχει διπλά και με τις δυο ιδιότητές του, του ψυχιάτρου και του
ποιητή από το ισχυρό συναίσθημα της ενσυναίσθησης για τους
ασθενείς του, που το ομολογεί και στο ομώνυμο ποίημά του όπου
γράφει: ‘‘[…] Μισοξύπνιος / ακουμπώ το μπράτσο της/ και ακούω τον

εαυτό μου να λέει,/ ‘‘Πονάει τόσο πολύ/ να χάσεις κάποιον που
αγαπάς…’’.
Από τους παραπάνω στίχους αντιλαμβανόμαστε ότι είναι ο μόνος
από τους συναδέλφους του που στις 4 το πρωί μισοξύπνιος βρίσκει
κουράγιο για να παρηγορήσει μια διαταραγμένη του ασθενή. Αλλά
σε μια βίαιη αναστροφή στο ποίημά του ‘‘Διάλειμμα για μεσημεριανό
στο οικοτροφείο των παιδιών με προβατική συμπεριφορά’’, επίσης
μας εξομολογείται την ενστικτώδη ανάγκη επιβίωσής του η οποία
έρχεται σε μια ευθεία αντίθεση με το συναίσθημα του της
ενσυναίσθησης και ανατρέπει πλήρως την εικόνα που του αρέσει να
μας εμφανίζει, του ευαίσθητου ψυχιάτρου–ποιητή, του οποίου ο
σκοπός είναι να απαλύνει τον πόνο των ασθενών του. Εδώ γράφει:
‘‘[…] Η πείνα με κάνει να φαντάζομαι/ την αιματοχυσία που
απαιτείται για να σφάξεις / όλη αυτήν την ομορφιά σε τροφή–/ Το
γρήγορο κρακ του μπαλτά στο λαιμό/ μιας γαλοπούλας, το θόρυβο
των φτεροκοπημάτων της, οι χείμαρροι/αίματος που αναβλύζει, μια
σφαίρα πυροβολεί/τον εγκέφαλο ενός γουρουνιού,/το γλιστερό
μαχαίρι με λίπος και έντερα,/ το χέρι μου κατακόκκινο μέχρι τον
ώμο…’’
Αν δώσεις σε κάποιον ανύποπτο αναγνώστη να διαβάσει
αποσπασματικά τους παραπάνω στίχους, πιθανό να σας έλεγε ότι
του δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι τους έγραψε ένας τύπος ποιητή
στο στυλ μαρκησίου Ντε Σαντ ή ενός στιχοπλόκου πωρωμένου
εκτελεστή. Και όμως, οποία φενάκη, ανήκουν, στον υπερχειλίζοντα
ενσυναίσθηση Berlin. Περιγράφει με ψυχρότητα αλλά και με υπόγεια
έλξη την ομορφιά της βίας και του τρόμου της σφαγής των ζώων.
62
Και επόμενα μας δημιουργείται το ερώτημα πώς συνδυάζει
ο ψυχίατρος–ποιητής μέσα του τόσο αντιθετικές φύσεις;
Οι παραπάνω στίχοι δεν πηγάζουν βέβαια από τη δύναμη του
κυριαρχούντος κακού στην ανθρώπινη ιστορία της καθ’
ολοκληρίαν υποταγής των ανθρώπων στο κακό, αλλά πηγάζουν από
την ατομιστική υπαρξιακή του αγωνία μεταξύ των δύο
αντικρουόμενων συναισθημάτων του του αλτρουισμού και του
ενστίκτου της επιβίωσής του, την πρωτεύουσα σε όλους μας συνθήκη
που καθημερινά ζούμε, λόγω του τρόμου του θανάτου και των
ασθενειών.
Και κλείνοντας αυτό το μικρό επίμετρο θα ‘‘μεταφράσω’’ τον ποιητή
με τη φράση ότι ο ψυχίατρος–ποιητής Berlin είναι ο μοναδικός εν ζωή
δημιουργός της ομορφιάς ενός ‘‘ζωντανού’’ ποιήματος που
προέρχεται απ’ τα ‘‘σωθικά’’ του νεκρού ασθενούς του. Στον
ψυχίατρο–ποιητή Berlin δεν θα βρείτε πουθενά στα 184
δημοσιευθέντα ποιήματά του το δίπολο θανάτου–έρωτα αλλά μόνο
το δίπολο θανάτου–ομορφιάς.
Γι’ αυτό με μεταφορικό νόημα ο τίτλος της συλλογής θα μπορούσε να
τεθεί ως: ‘‘Η ομορφιά στα μάτια του ταριχευτή’’.
Ο ταριχευτής νεκρών της εποχής της αρχαίας Αιγύπτου, που στην
εποχή μας που ονομάζεται ‘‘καλλωπιστής νεκρών’’, είναι αυτός που
λόγω του επαγγέλματος του φροντίζει τελευταίος το γυμνό νεκρό
σώμα με αγάπη για τον νεκρό και τους συγγενείς του νεκρού. Εξασκεί
με αγάπη τη δουλειά του καθαρίζοντας, μακιγιάροντας και ντύνοντάς
τον με τα καλύτερα ρούχα του. Μεταμορφώνει με την τέχνη του το
τρομακτικό προσωπείο του θανάτου, έστω και για λίγο, σε ζωντανό
όμορφο πρόσωπο πριν την αμετάκλητη ταφή.
Όμοια και ο γιατρός–ποιητής εξορκίζει τις ασθένειες μαζί και το
θάνατο με τους στίχους του ντύνοντάς τους με τα ρούχα της
ενσυναίσθησής του, μεταμορφώνοντας τον καθημερινό ανθρώπινο
μας τρόμο και πόνο του θανάτου στην ομορφιά της παντοτινής
ποίησης.
63
Και ποιος είναι ο πιο κατάλληλος επίλογος για την επεξήγηση των
παραπάνω στην ποιητική τέχνη του Richard M. Berlin;
Μετά από χιλιάδες αιώνες ανακαλύφθηκαν ζωγραφικά πορτρέτα

ανθρώπων που μοναδικό τους σκοπό είχαν να κρατήσουν στην
αιωνιότητα ζωντανή και όμορφη τη μνήμη τους παρόλη την
φρικαλεότητα της μούμιας τους. Στο ανάλογο κείμενο της γνωστής
ζωγράφου και συγγραφέως Ευφροσύνης Δοξιάδη, η θητεία της οποίας
κοντά στον Γιάννη Τσαρούχη, και ο ίδιος υπήρξε λάτρης των
Φαγιούμ–αυτό αποδεικνύεται και από την τεχνοτροπία του–,
αυτό αποδεικνύεται και από την τεχνοτροπία του–, την ενέπνευσε στη
συγγραφή του βιβλίου με τίτλο: ‘‘Τα Πορτρέτα του Φαγιούμ’’,
Εκδόσεις Αδάμ, 1997, αγαπημένο της θέμα με το οποίο ασχολήθηκε
εξαντλητικά. Γράφει στο βιβλίο της:’’ […] οι κάτοικοι του Φαγιούμ
(τοπωνύμιο της αρχαίας Αιγύπτου, όπου κυρίως ανακαλύφθηκαν οι
εξαίσιες αυτές προσωπογραφίες των νεκρών στο τέλος του 18 ου
αιώνα), όπως και οι κάτοικοι άλλων περιοχών της κοιλάδας του
Νείλου ταρίχευαν το νεκρό σώμα και συχνά πρόσθεταν ζωγραφισμένα
πορτρέτα τους στις μούμιες. Οι προσωπογραφίες αυτές είχαν σκοπό
να διατηρήσουν ζωντανή τη μνήμη του νεκρού, κάτι που πετύχαιναν
σε απρόσμενο βαθμό, με τον άψογο ρεαλισμό τους.’’
Ο Αντρέ Μαρλώ κάποτε είχε γράψει ότι στο βλέμμα των προσώπων
που εικονίζονται στα πορτραίτα του Φαγιούμ μοιάζει να καίει ένα
καντήλι αιώνιας ζωής.
Σύμφωνα πάλι με την συγγραφέα, ο εικονιζόμενος ή η εικονιζόμενη
ανταποκρίνονται έμμεσα στην πεποίθηση των αρχαίων Αιγυπτίων ότι
η απεικόνιση εξασφαλίζει στον νεκρό την αθανασία και έτσι ο θεατής
τους νοιώθει να επικοινωνεί άμεσα με τον εικονιζόμενο ο οποίος
βρίσκεται στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου.
64
Carol Rumens, 08-03-2010, The Guardian
Poem of the week: The Red Wheelbarrow by William Carlos Williams
This time, an unforgettable image that is also a manifesto for modern
poetry
This week's poem, "The Red Wheelbarrow" by William Carlos Williams, was untitled
when it first appeared as number xxi in his 1923 collection, Spring and All. Titled or
untitled, it's surely one of the most memorable poems ever written. But do we
remember it in the way we usually remember poems? If you're familiar with "The
Red Wheelbarrow", shut your eyes now and see what happens when you try to recall
it. The poem probably appears in front of you, more or less intact. It's the visual
memory that it appeals to: once seen, its overall shape and inner patterns, as well as
its key images, seem printed on the brain. The visual arts had a profound effect on
Williams' s poetic development, beginning with the new work he encountered in the
epochal 1913 Armory Show. The moving spirit behind this exhibition was the
photographer Alfred Stieglitz. His avant-garde Gallery 291 became another hub of
creative activity for the new American artists, and Williams was a regular visitor. As
his Autobiography reveals, Williams was interested in Cubism, Futurism,
photographic art, and the of Readymades of Marcel Duchamp. He talks
particularly about the significance Paul Cézanne and his successors,
approving their concept of "sheer paint: a picture a matter of pigments upon
a piece of cloth stretched on a frame."
65
The four stanzas here are rather like that "piece of cloth, stretched on a frame". The
structural tension gives every word its space and focus. The dominant nouns are like
objects painted vividly onto a neutral ground. Williams emphasizes the colors rather
than the shapes – the shape, after all, appears in our minds as soon as we see a word
like "wheelbarrow" or "chickens"."The key, the master-key to the age," Williams said
of the modern movement in literature, "was that jump from the feeling to the word
itself: that which had been got down, the thing to be judged and valued accordingly."
But we shouldn't forget that poems are made of line-breaks as well as words, and "so
much depends", in this poem, on the splitting of the two compound words,
"wheelbarrow" and "rainwater". These dissections slow us down, and help the
mind's eye to register more: the individual wheels as well as the body of the barrow,
the water that is more than raindrops. Important for their spatial emphases are the
prepositions. "Upon" and "beside" are two little words that the poem magnifies
hugely. Their implications float beyond the phrases that contain them. The abstract
"so much" depends upon the objects, but the rainwater also depends physically upon
the barrow, and the glazing effect depends upon the rainwater. The idea of the
barrow being "beside" the chickens is complex: the barrow is stationary (there is no
sign of anyone pushing it) while the chickens are likely to be moving about. If they
are not specially posed, their aesthetic effect is sheer lucky chance. The effect is
snatched after all from the flux of existence. Had Williams simply set down his
imagery as a description, the poem would still have its visual impact, but we would
be in an entirely contained pictorial world. But the poem's opening assertion, "so
much depends/upon…", shows that, perhaps paradoxically, the speaker is not simply
content with the thing itself. A naive reading could take it as a comment about the
great usefulness of wheelbarrows on small-holdings where chickens are kept.
Unharmed by the rain which has simply left a sheen on the painted surface, the
barrow will shortly be filled with more useful matter. It would be amusing to think
that the doctor- poet, so pragmatic and modest in his daily life, meant nothing more
than that. But no: the poem has an obviously aesthetic agenda. Its author is a radical
innovator, and he is setting out his poetry-barrow, not describing his wheelbarrow.
This is his manifesto, surely – a poem quietly declaring how modern poetry
works."No ideas but in things ,"as he famously said. And yet, in this poem, so much
depends on how we interpret the statement "so much depends"."The Red
Wheelbarrow" evades what it seems to invite: a simple, visual interpretation. It
seems to be absolutely clear, but, at the same time, it's a riddle. Whatever
you may decide the poem means intellectually, as an art-object it holds on to
its own indelible shape and Its images are irrefutable, and no amount of
verbal rain will ever wash them from the memory they have entered – nor
dull the shiny, spring-like, fresh-paint patina of happiness.
66
Εισαγωγικό Σημείωμα της συλλογής
’’Εγχειρίδιο Ποίησης’’, εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ, 2017
…είμαι ο ακούσιος εραστής του θανάτου…
Richard M. Berlin
Στον Κώστα, το μεγαλύτερο αδελφό, που καίει τη μνήμη σαν κερί
Ο Ρίτσαρντ Μ. Μπερλίν (Richard M. Berlin), Αμερικανός ψυχία- τρος-

ποιητής γεννήθηκε το 1950 και μεγάλωσε στην επαρχιακή πόλη
Τάνεκ της πολιτείας του Νιου Τζέρσεϊ. Αποφοίτησε από την Ιατρική
Σχολή του Πανεπιστημίου Νορθγουέστερν της ευρύτερης περιοχής
του Σικάγο. Είναι επιστημονικός συνεργάτης Ψυχιατρικής στην
Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πολιτείας της
Μασαχουσέτης. Ζει και ασκεί ιδιωτικά την Ψυχιατρική στην μικρή
πόλη Λένοξ της περιοχής Μπερκσάιρ Χίλς στην δυτική
Μασαχουσέτη.
Έχουν εκδοθεί τρεις ποιητικές συλλογές του. Η πρώτη ποι- ητική
συλλογή του «Πώς ο JFK σκότωσε τον πατέρα μου» (JFK, όπως είναι
γνωστό, είναι τα αρχικά του προέδρου Τζων Φ. Κένεντι),
βραβεύτηκε το 2002 με το βραβείο ποίησης «Pearl Poetry Prize» του
λογοτεχνικού περιοδικού Pearl, το οποίο εκδιδόταν στο Λόνγκ
Μπιτς της Πολιτείας της Καλιφόρνιας από το 1974 έως το 2014. Η
συλλογή εκδόθηκε το 2004 από τον εκδοτικό οίκο Pearl Editions.
Η δεύτερη ποιητική συλλογή του «Μυστικές Πληγές», βραβεύτηκε
το 2011 με το βραβείο John Ciardi Prize for Poetry από τον εκδοτικό
οίκο BkMk του Πανεπιστημίου του Μιζούρι–Κάνσας Σίτι και
εκδόθηκε τον ίδιο χρόνο από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. τον εκδοτικό
οίκο BkMk του Πανεπιστημίου του Μιζούρι–Κάνσας Σίτι και
εκδόθηκε τον ίδιο χρόνο από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. Επίσης
βραβεύτηκε ως η καλύτερη ποιητική συλλογή της Η.Π.Α. για το 2011
από τον Καλλιτεχνικό Οργανισμό U.S.A. Book News Award.
67
Η τρίτη ποιητική συλλογή του «Κλινική Άσκηση» εκδόθηκε το 2015
από τον εκδοτικό οίκο Brick Road Poetry Press μετά την επιλογή της
σε διαγωνισμό ποιητικών συλλογών του ιδίου εκδοτικού οίκου. Με
σκοπό να φέρει πιο κοντά τους γιατρούς με τους ασθενείς τους
ίδρυσε το βραβείο δημιουργικής γραφής, στη μνήμη του πατέρα
του, για τους φοιτητές Ιατρικής, Νοσηλευτικής και ειδικευόμενους
στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης.
Ποιήματά του έχουν δημοσιευτεί ευρέως σε ποιητικές ανθολογίες,
ιατρικά περιοδικά όπως το JAMA και το The Lancet, και λογοτεχνικά
περιοδικά όπως το Nimrod. Ο Μπερλίν έχει κρατήσει για δεκαοχτώ
χρόνια την ποιητική στήλη του μηνιαίου ψυχιατρικού περιοδικού
«Psychiatric Times», που κυκλοφορεί σε έντυπη και ψηφιακή
μορφή. Έχει δημοσιεύσει πάνω από εξήντα επιστημονικά άρθρα με
κύρια θεματολογία τη σχέση γιατρού–ασθενούς, τις διαταραχές του
ύπνου και την ψυχιατρική φροντίδα των ασθενών που πάσχουν από
σωματικές παθήσεις. Είναι ο εκδότης των βιβλίων: «Διαταραχές του
ύπνου στην Ψυχιατρική» και «Ποιητές και Prozac: Ψυχικές παθήσεις,
Θεραπεία και Δημιουργική Διαδικασία». Η Ιστοσελίδα του είναι:
www.richardmberlin.com
Ο εκδότης της πρωτοποριακής επιθεώρησης πολιτισμού ΕΝΕΚΕΝ
Γιώργος Γιαννόπουλος τίμησε τον ποιητή Ρίτσαρντ Μπερλίν, και τη
μεταφραστική προσπάθεια των μεταφραστών του Μίλτου Αρβανιτάκη
και Άγγελου Γρόλλιου, και εξέδωσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το
2015 σε ένθετο στο τεύχος 36 του ΕΝΕΚΕΝ τη συλλογή «Εργαστήριο
Ανατομικής», η οποία βραβεύτηκε με το βραβείο της καλύτερης
Ελληνικής μετάφρασης αγγλόφωνου κειμένου από την
Ελληνοαμερικανική Ένωση και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο
68
Λογοτεχνικής Μετάφρασης για το 2016.
Η συλλογή επανακυκλοφόρησε ως αυτόνομο βιβλίο το 2016Στην
παρούσα δεύτερη συλλογή ολοκληρώνεται η μεταφραστική
προσπάθεια μου για μια αντιπροσωπευτικότερη παρουσίαση του
ποιητή. Μεταφράστηκαν 34 συνολικά ποιήματα ανθολογημένα και
από τις τρεις συλλογές του. Από την πρώτη «Πώς Ο J.F.K. σκότωσε τον
πατέρα μου» μεταφράστηκαν 10 ποιήματα, από τη δεύτερη
«Μυστικές Πληγές » μεταφράστηκαν 14 ποιήματα και από την τρίτη
«Κλινική Άσκηση» μεταφράστηκαν 10 ποιήματα.
Ο ποιητής είχε προτείνει ως τίτλο της ελληνικής έκδοσης τον τίτλο της
δεύτερης συλλογής του, «Μυστικές Πληγές» (Secret Wounds), μετά
από σκέψη όμως αντιπροτείναμε στον ποιητή τον τίτλο «Εγχειρίδιo
Ποίησης» (Manual of Medical Poetry). Κατά τη γνώμη του ποιητή η
λέξη manual στην αγγλική είναι μια «ξηρή» λέξη που δεν φέρει τη
βαρύτητα ενός ιδεολογικού–συμβολιστικού αντανακλαστικού
αυτοματισμού, δηλαδή ενός σημαινόμενου, σε αντίθεση με την
έκφραση «Μυστικές Πληγές» που ο ίδιος πρότεινε. Η έκφραση
«Μυστικές Πληγές» αναφέρεται σε ένα απόσπασμα της ομιλίας
αποδοχής τού Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2006 από τον Τούρκο
συγγραφέα Ορχάν Παμούκ, απόσπασμα το οποίο ο Μπερλίν έχει ως
προμετωπίδα στην ομότιτλη συλλογή του: «Για μένα, με το να είσαι
συγγραφέας συνομολογείς ότι κουβαλάμε μέσα μας μυστικές
πληγές, πληγές που οι ίδιοι ελάχιστα συνειδητοποιούμε».
Παρ’ όλα αυτά ο ποιητής αποδέχτηκε τον τίτλο που του
αντιπροτείναμε επειδή του εξηγήσαμε την αμφισημία της λέξης
«εγχειρίδιο» στην ελληνική γλώσσα, μιας λέξης με ρίζες στην αρχαία
γλώσσα, η οποία δεν έχει την ίδια ερμηνεία με την «ξηρή» ομόλογή
της στα αγγλικά «manual». Στην ελληνική της εκφορά με την
69
αμφισημία της κουβαλά και τις «μυστικές πληγές» που προκαλεί-
αποκαλύπτει σαν στιλέτο στην ανθρώπινη ψυχή η ιατρική ποίηση
αλλά συγχρόνως επουλώνει τις πληγές που η ίδια προκαλεί με την
αυτό–αποθεραπεία (healing) που συντελείται στον εσωτερικό
ασυνείδητο χρόνο του καθενός μας, αυτόν που κυλά εντός μας μετά
την ανάγνωση των ποιημάτων.
Είναι χαρά και τιμή μου να ευχαριστήσω τον ποιητή Ρίτσαρντ

Μπερλίν που μου συμπαραστάθηκε σε όλη τη διάρκεια του
μεταφραστικού μου έργου με τις συμβουλές του και λύνοντας κάθε
απορία μου κατά τη διαρκή επαφή μας, επαφή που έχει
συμπληρώσει αισίως πέντε χρόνια. Επίσης να ευχαριστήσω το φίλο
και εκδότη του ΕΝΕΚΕΝ Γιώργο Γιαννόπουλο, ο οποίος από την αρχή
εκτίμησε το ποιητικό έργο του Μπερλίν και το έργο των
μεταφραστών του κα προχώρησε στις εκδόσεις των συλλογών του.
Οφείλω ευγνωμοσύνη στην επιμελήτρια της παρούσας συλλογής,
αλλά και των επτά ποιημάτων που είχα την αποκλειστική ευθύνη της
μετάφρασής τους στην προηγούμενη βραβευθείσα συλλογή
«Εργαστήριο Ανατομικής», αγαπημένη μου φίλη από τη δεκαετία του
εβδομήντα Νινέτα Παπαντωνίου.
Η τελική μορφή των ποιημάτων που κρατάτε στα χέρια οφείλεται
στην επιμέλεια της Νινέτας, η οποία επεξεργάστηκε αναλυτικά τη
μετάφραση από τα αγγλικά στα ελληνικά διορθώνοντας
μεταφραστικά μου λάθη, και συγχρόνως ως πτυχιούχος Αρχαιολογίας
και Τέχνης της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., «ντύνοντάς τα» με
αρτιότερο ένδυμα. Η Νινέτα Παπαντωνίου διετέλεσε επίκουρος
καθηγήτρια στο αντικείμενο της Μουσειακής Εκπαίδευσης στο
Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψή μου αν δεν ευχαριστούσα και τον
70
οφθαλμίατρο –διηγηματογράφο και καλό μου φίλο Στάθη
Κοψαχείλη, «θεράποντα» όχι μόνο της οφθαλμολογίας αλλά και της
γλώσσας, ο οποίος κατέχει το χάρισμά του διορθωτή. Διάβασε τα
ποιήματα λέξη προς λέξη και οι φιλολογικές διορθώσεις του, όπως
και ορισμένες μεταφραστικές παρατηρήσεις του, εμπλούτισαν σε
μια πιο ολοκληρωμένη μορφή τα ποιήματα. Τέλος να ευχαριστήσω
και το συν–μεταφραστή μου της πρώτης συλλογής φιλόλογο-
συγγραφέα Άγγελο Γρόλλιο για τον κόπο και το χρόνο που μου
αφιέρωσε για να απαντήσει σε ορισμένα μεταφραστικά μου
διλήμματα.
Στα μέσα της ζωής του ο ψυχίατρος Ρίτσαρντ Μ. Μπερλίν μετα-

μορφώνεται σε ποιητή. Γι’ αυτήν τη μεταμόρφωσή του έπαιξαν
ρόλο δύο γιατροί – ποιητές, όπως ομολογεί και ο ίδιος. Ο
εμβληματικός ποιητής Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς (William Carlos
Williams, 1883–1963), παιδίατρος που εξασκούσε την ιατρική και σε
κατ’ οίκον επισκέψεις και ως διευθυντής στο νοσοκομείο της πόλης
Paterson της πολιτείας του New Jersey, και ο ποιητής Τζων Στόουν
(John Stone, 1936–2008), καρδιολόγος, που υπήρξε και ο
εμπνευστής του Μπερλίν, στην απόφασή του να γράψει για την
εμπειρία του στην Ιατρική. Ο Μπερλίν ήταν εξοικειωμένος με την
ποίηση του Stone από τα φοιτητικά του χρόνια και τον κατατάσσει
στους αγαπημένους του ποιητές.
Ο Μπερλίν σε απόσπασμα της συνέντευξης που έδωσε στον Mark
Moran, και η οποία δημοσιεύτηκε στο ψυχιατρικό περιοδικό
«Psychiatrist Times» το Σεπτέμβριο του 2003, αναφέρεται στον
τρόπο με τον οποίο έμαθε να γράφει ποίηση. Λέει: «Στ’ αλήθεια δεν
αντιλαμβανόμουν πώς η σύγχρονη ποίηση «δουλεύει» έως ότου
παρακολούθησα ένα ποιητικό εργαστήριο με αντικείμενο τη βασική τεχνική
του ποιητικού στίχου, όπως το τελείωμα ενός στίχου και την αρχή του
71
επόμενου, τη δημιουργία των στροφών και τη δυναμική που κρύβει ο
ελεύθερος στίχος. Η δύναμη της ποίησης πηγάζει από ελάχιστες πηγές. Η
μία είναι βέβαια η συμπύκνωση μιας μεγάλης συναισθηματικής έντασης, η
άλλη είναι η έκπληξη που προκαλεί και πρέπει να συνοδεύει το καλό
ποίημα. Με τον ίδιο τρόπο όπως στα κλασικά σονέτα πρέπει πάντα να
υπάρχει μια τροπή.
Θεωρώ ότι ο ελεύθερος στίχος δίνει αυτή τη δυνατότητα, η οποία
οποία «απογειώνει» το ποίημα σ’ ένα υψηλότερο συναισθηματικό
επίπεδο.»
Ο παιδίατρος – ποιητής Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς, που υπήρξε

το πρότυπο για τον τρόπο ποιητικής έκφρασης του Μπερλίν,
προϋπήρξε του μεταπολεμικού αμερικανικού ποιητικού Κινήματος
της Μπιτ ποίησης (Beat Movement) της δεκαετίας του 1950 και
ανήκε στο Αμερικανικό Εικονιστικό Κίνημα (Imaging Movement) της
ποίησης των πρώτων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα, το οποίο
επηρέασε τη γενιά των Μπιτ ποιητών. Ο ποιητής Γουίλλιαμ Κάρλος
Γουίλλιαμς θεωρείται μάλιστα, ως ένας από τους ποιητικούς
πατέρες των μεταπολεμικών Αμερικανών ποιητών.
Η μετάφραση στα ελληνικά του όρου Imaging movement ως
Εικονιστικό Κίνημα ανήκει στον κορυφαίο ποιητή και μεταφραστή της
γενιάς του 1970 στενού μου φίλου στα φοιτητικά μας χρόνια, ο
οποίος αυτοκτόνησε στα 36 του χρόνια, Αλέξη Τραϊανού, και
αναφέρεται στην εκτεταμένη εισαγωγή του με τίτλο «Τα
μεταπολεμικά ρεύματα στην αμερικανική ποίηση» στο βιβλίο του
Μεταπολεμική αμερικανική ποίηση, εκδόσεις ΑΣΕ, 1979 (εκδόθηκε ένα
χρόνο πριν την αυτοκτονία του). Στο βιβλίο αυτό μεταφράζει
επιλεκτικά 45 μεταπολεμικούς Αμερικανούς ποιητές δημιουργώντας
μια πλήρη ανθολογία των πιο γνωστών ποιημάτων τους. Γράφει ο
Τραϊανός για την επιρροή του Γ. Κ. Γουίλλιαμς στους νεώτερους
ποιητές: «Στο μεταξύ οι παροτρύνσεις του Γ. Κ. Γουίλλιαμς προς τους νεώτερους
72
για στροφή στην καθομιλουμένη γλώσσα, άρχισαν ν’ αποδίδουν σιγά-σιγά
τους πρώτους καρπούς. Και πάλι πρόκειται για ποίηση βιωμάτων περισσότερο
παρά ιδεών. Βιώματα παρουσιασμένα εντελώς γυμνά, δίχως φιλολογία, δίχως
καλλιμορφία. Εμπνεύσεις που μπορεί να τις προκαλεί και το πιο ασήμαντο
πράγμα τούτου του κόσμου ή κάτι το σχεδόν απροσδιόριστο στις αισθήσεις
δημιουργώντας έτσι την αναγκαία συγκινησιακή κατάσταση, την απαραίτητη
για το ποίημα». Την ποιητική γενιά του 1980 στην Ελλάδα τη μύησε στην
αμερικανική ποίηση η μεταφρασμένη ανθολογία του Αλέξη
Τραϊανού. Και όσο παρακινδυνευμένο και αν είναι, εγώ διακρίνω μια
εκλεκτική συγγένεια μεταξύ του Τραϊανού και του Μπερλίν λόγω της
κοινής ποιητικής γονιδιακήςτους καταβολής αλλά και των μαύρων
σαρκαστικών στίχων τους που αποπνέουν εικόνες μοναξιάς,
αδιεξόδου και τέλος θανάτου.
Ποιος είναι ο ρόλος της Ιατρικής και ποιος της Ποίησης στη ζωή του
Ρίτσαρντ Μπερλίν; Ποιό είναι το μαγικό μυστικό που τον κάνει να
αλλάζει την ποδιά του γιατρού «εν ριπή οφθαλμού» με το μποέμ
ντύσιμο ενός καταραμένου ρομαντικού ποιητή, όχι όμως του 19ου
αιώνα αλλά του 21ου, στη σύγχρονη Αμερική; Ποια είναι η φόρμουλα
του φάρμακου που πίνει σαν ένας σύγχρονος Δρ. Τζέκυλ και
μετατρέπεται σ’ έναν ποιητή Μίστερ Χάιντ;
Δεν ακολουθεί καθόλου τη ρήση του Τσέχωφ, την οποία έβαλε και ως
προμετωπίδα στο ποίημά του «Στην Ιατρική, τη νόμιμη γυναίκα μου»,
στην οποία ο Τσέχωφ δηλώνει ευθαρσώς ότι η νόμιμη γυναίκα του
είναι η Ιατρική και ότι η ερωμένη του είναι η λογοτεχνία. Όχι, ο
Μπερλίν έχει δύο νόμιμες γυναίκες και δύο ερωμένες ταυτόχρονα,
επειδή η Ιατρική είναι και η γυναίκα του και η ερωμένη του, όπως το
ίδιο και η Ποίηση. Δεν νοείται κυριολεκτικά ζωή για τον Μπερλίν
χωρίς την ύπαρξη ταυτόχρονα και των δύο σε μία, επειδή για να ασκεί
την Ιατρική πρέπει συγχρόνως να θεραπεύει και την Ποίηση. Η
δισυπόστατη φύση του είναι κάτι το μοναδικό στο χώρο της Ιατρικής
73
και της Ποίησης. Συνυπάρχει την ίδια στιγμή μέσα του ο φανταστικός
ελεύθερος κόσμος του ποιητή με τον έξω σκληρό κόσμο του γιατρού.
Στο ποίημά του «Στην Ιατρική τη νόμιμη γυναίκα μου», γράφει: «[…]
Έτσι κι εγώ/ απέκτησα μια ερωμένη, μια που μου επιτρέπει να διαλέξω/ τα δικά
μου λόγια, να επινοήσω την κάθε ιστορία,/ που μ’ αφήνει ελεύθερο να ελέγχω
τον ύπνο και τον ξύπνο μου…» και πιο κάτω όμως το παραδέχεται: «Ωστόσο η μ
ερωμένη μού θυμίζει εσένα, (εννοεί την Ιατρική)/ το άρωμά της των παλιών
βιβλίων,/ ο τρόπος που αγαπά να την ξαπλώνω/ μαλακά ανάσκελα σε μια
μισοφωτισμένη βιβλιοθήκη…». Θυμίζει τα φίδια του Ερμή στο ραβδί της
Ιατρικής που ο θεός τα ακινητοποίησε τυλιγμένα στο ραβδί του τη
στιγμή της μάχης τους, και έτσι παραμένουν πάντα σε σύγκρουση
αλλά και πάντα σε ισορροπία στο ιατρικό ραβδί.
Ο Μπερλίν την ώρα που εξετάζει τον του έχει σχηματίσει στο μυαλό
του και το ποίημά του. Είναι σαν έναν κινηματογραφιστή με μια
κάμερα στο χέρι (hand held camera) ο οποίος παίρνει λήψεις P.O.V.
(point of view), δηλαδή λήψεις του ασθενούς του τις οποίες βλέπει
υποκειμενικά το μάτι του κινηματογραφιστή-γιατρού στο βιζέρ της
κάμερας του, και που οι εικόνες αυτές μετατρέπονται σε στίχους.
Αλλά προχωρά ακόμα πιο βαθιά: γυρνώντας την κάμερα 180 μοίρες
προς τον εαυτό του παίρνει και λήψεις από το υποκειμενικό μάτι του
ασθενούς του (point of view) τον ίδιο του τον εαυτό, και έτσι
κατορθώνει να ζει σε παράλληλα σύμπαντα καταργώντας τη
μηχανική του πνευματικού δεσμευτικού χωροχρόνου. Ισχύει λοιπόν
και για τον Μπερλίν αυτό που γράφει ο κριτικός και συγγραφέας
Έντουαρντ Χάνγκερφορντ για την ποίηση της Ανν Σέξτον: «…δηλαδή
όπου η αντίληψη μεγαλώνοντας ολοένα, βλέπει τον κόσμο από ψηλά
και κατανοεί τη φύση και του «εαυτού» και του «άλλου» ξέχωρα ή την ίδια
στιγμή. Σ’ αυτή την περίπτωση το εγώ απελευθερώνεται τόσο που μπορεί να
πηγαινοέρχεται ευκίνητο στην εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα»
74
(μετάφραση του Αλέξη Τραϊανού). Ή με άλλα λόγια, όπως μου έγραψε
σε προσωπική μας επικοινωνία μια πρώτης γενιάς Ελληναμερικάνα
φίλη μου που σπούδασε Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο
Columbia:
«He is absolutely unique! Οδυνηρά παρών! Η ψυχρότητα της περιγραφής
του –μια αφοπλιστική απαλότητα σαν χάδι από παγωμένο χέρι. Πόσο
ξεκάθαρες και με αμεσότητα εικόνες, λες και παρακολουθείς από μια γωνία το
φοβερό συμβάν. Και παρόλο που τις εικόνες τις περιγράφει τόσο κυνικά,
στο τέλος ως ωστόσο, χωρίς πομπώδεις ή μελοδραματικές λέξεις, ομολογεί τη
συντριβή του. Είναι συγκλονιστικό!»
Και εγώ να προσθέσω στα παραπάνω γραφόμενα από τη φίλη μου ότι
η ποίηση του Μπερλίν έχει επιρροές από την αρχαία τραγωδία,
επειδή, όπως γράφει και η φίλη μου, «ωστόσο στο τέλος χωρίς πομπώδεις ή
μελοδραματικές λέξεις μας ομολογεί τη συντριβή του». Ο Μπερλίν γράφει
ένα ποίημα αρχίζοντας πάντα από το τέλος, ποτέ από την αρχή, όπως
οι μεγάλοι δραματουργοί, και σ’ αυτήν την τεχνική του βασίζεται η
τρομακτική –κυριολεκτικά και μεταφορικά– δύναμη να προκαλεί με
την ανατροπή του συμβάντος στο τέλος του ποιήματος την έκρηξη των
συναισθημάτων που επιδιώκει, των συναισθημάτων της έκπληξης και
της ανατροπής που βασίζονται στο σαρκασμό και στη ματαιότητα, είναι
σαν να διαβάζουμε εδάφια του «Εκκλησιαστή». Και ακόμα, αν τον
μελετήσουμε σε μεγαλύτερο βάθος, την έκρηξη των συναισθημάτων
της «κάθαρσης» που νιώθουμε στο τέλος μιας αρχαίας τραγωδίας,
σύμφωνα με τον αριστοτελικό ορισμό της τραγωδίας ([…] δι’ ἐλέου καὶ
φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν), δηλαδή την ίαση
της ψυχής μας με το φόβο και το έλεος από το φόβο και το έλεος με
την αυτό-αποθεραπεία μας, όπως αναφέραμε και παραπάνω
εξηγώντας το γιατί προτιμήσαμε για τίτλο της συλλογής το «Εγχειρίδιο
Ποίησης». Αν αρχίσεις να διαβάζεις τα ποιήματα από το τέλος,
αντιλαμβάνεσαι πώς αρχίζουν, αλλά πρέπει να τα διαβάζεις από την
αρχή για να σε διακατέχει η αγωνία του suspense. Μια συνάδελφός
75
μου στο ιατρικό επάγγελμα όταν διάβασε τα ποιήματα του Μπερλίν, μου
έγραψε: «Παθιασμένα τόσο που με ξεπερνούν, το νιώθω και μικραίνει το
σώμα μου καθώς το μειώνουν οι ενοχές.»
Στη συνέντευξη που έδωσε στην Ρενέ Σίλβερμαν (Rene Silverman)
και η οποία δημοσιεύτηκε στο ψυχιατρικό περιοδικό «Psychiatrist
Times» τον Ιούνιο του 2015, με τίτλο «Προσωπικό Πορτρέτο:
Ρίτσαρντ Μ. Μπερλίν» στο τμήμα του περιοδικού «Ιστορία της
Ψυχιατρικής: Πορτρέτα», σε μια παράγραφο περιγράφει ο ίδιος τον
τρόπο που δημιουργεί τα ποιήματά του: Έχοντας εκπαιδευτεί ως ψυχίατρος,
ψυχοθεραπευτής και ποιητής, τείνω να σκέφτομαι με μεταφορές, ένας τύπος
σκέψης που το νοιώθω πολύ φυσικό. Δουλεύοντας με τους ασθενείς,
βρίσκω ότι συχνά είμαι ικανός να δημιουργώ εικόνες που περιγράφουν τις
εμπειρίες τους από μια νέα οπτική, την οποία είναι δυνατό να
οικειοποιηθούν, αλλά παρ’ όλα αυτά είναι αρκετά διαφορετική για να
αλλάξει την αντίληψή τους. Υποθέτω ότι αυτός είναι ο μηχανισμός που
βρίσκει εφαρμογή στην αντίληψη του ποιητή για να εμπλουτίσει
διαγνωστικές και θεραπευτικές ψυχιατρικές δεξιότητες, την ιατρική γνώση
και την ειδημοσύνη στην ψυχοφαρμακολογία.’’
Και συνεχίζει παρακάτω: «Όταν εκτελώ μια ψυχιατρική αξιολόγηση, τμήμα

της δουλειάς μου είναι να συγκεντρώνω όλες τις βιολογικές, ψυχολογικές και
κοινωνικές πληροφορίες που έχω διαθέσιμες και να τις συμπυκνώνω σ’ ένα
διαγνωστικό και θεραπευτικό πλάνο. Οι ποιητές φιλτράρουν τον κόσμο μ’
ένα παρόμοιο τρόπο. Όταν γράφω, προσπαθώ να διατηρώ σε εγρήγορση
την υποκειμενική συναισθηματική κατάσταση, τις σωματικές αισθήσεις, την
μουσικότητα της γλώσσας, και τις ιδέες ή τα αισθήματά που επιχειρώ να
εκφράσω, κι όλα αυτά σ’ ένα συνοπτικό, συμπυκνωμένο φλας ενός ποιήματος.
Σαν ένα διαγνωστικό και θεραπευτικό πλάνο έτσι κι ένα αποτελεσματικό
ποίημα, που κουβαλά το όραμα και την εμπειρία του ποιητή, θα αγγίξει – και
ίσως και να θεραπεύσει – κατά κάποιον τρόπο τον αναγνώστη του.»
76
Η βαθιά επιστημονική γνώση του Μπερλίν για το ανθρώπινο σώμα
σε συνδυασμό με το ποιητικό του ταλέντο είναι η κινητήρια δύναμη
μιας καινοτόμου και μοναδικής ποίησης, όπου οι τομές των
νυστεριών μεταμορφώνονται σε λέξεις και οι χειρουργικές ραφές σε
ποιητικές στροφές. Τα ποιήματα του Μπερλίν αν και σε πρώτη
ανάγνωση είναι δυνατό να δημιουργήσουν στον αναγνώστη
απέχθεια εξαιτίας της βαρβαρότητας των γεγονότων που
περιγράφουν σε μια δεύτερη, πιο ψύχραιμη ανάγνωση, αναβλύζουν
από ευγένεια.
Τότε μόνο ο αναγνώστης θα μπλεχτεί ως θεατής στο

αξεδιάλυτο γαϊτανάκι της ομορφιάς και του θανάτου. Ο Μπερλίν μας
αποκαλύπτει στη συνέντευξή του ότι γράφει με μεταφορές, δηλαδή
μία έννοια ή μία ιδέα την αποδίδει με χειροπιαστές εικόνες. Με
αυτές τις εικόνες μας ξεκλειδώνει έννοιες ή ιδέες που μας προκαλούν
τα ανάλογα συναισθήματα. Παρ’ όλα αυτά οι εικόνες του είναι
καθαρές και απλά διατυπωμένες χωρίς λυρικές φιοριτούρες ή
ηρωικά ξεσπάσματα. Εικόνες που στέκονται αφ’ εαυτού τους,
ταπεινές, εύγλωττες, τίμιες και γενναίες, χέρι με χέρι με την ανάλογη
ιατρική ορολογία που προσπαθεί να περάσει στο μέσο αναγνώστη.
Ο θάνατος κυριαρχεί στα ποιήματά του, όχι όμως με τη φιλοσοφική

του θεώρηση, αλλά με τη θεώρηση του γιατρού-ποιητή. Στο ποίημά
του «Τα Μέρη Όπου Έχουμε Συναντηθεί», γράφει: «Τώρα μια φίλη χάνει
τα υπέροχα μαλλιά της,/ η μητέρα μου παραπονιέται χωρίς τον έναν
της μαστό,/ και τα χέρια μου ψάχνουν μέρη μυστικά/ όπου κάτι σκοτεινό
μπορεί να ζει». Και στο ποίημα «Πως μεταδίδονται τα νέα»,
γράφει: «Οι επικεφαλίδες γράφονται απ’ τα δάκτυλα που ψηλαφούν
έναν όγκο,/ απ’ τα μάτια που γνωματεύουν τα σχήματα σε μια
77
ακτινογραφία,/ και απ’ τις φράσεις των βαμμένων κυττάρων/ πάνω
σε μια αντικειμενοφόρο πλάκα μικροσκοπίου.»
Τιμά τους δασκάλους του, όπως στο ποίημά του «Οι καλοσυνάτοι
πατέρες» όπου γράφει: «[…] το βλέμμα του Δρ. Ντανιελς/ που άστραψε
κοιτώντας με, όπως του πατέρα μου τη μέρα εκείνη/ που αποτραβήχτηκε και
μου ΄βαλε τα κλειδιά στο χέρι.»
Αλλά κι από την άλλη μεριά στο ποίημά του «Ιατρική εκπαίδευση»
δηλώνει ότι οι δάσκαλοί του δεν του έμαθαν αυτά που χρειαζόταν,
με αποτέλεσμα να ζει σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να ανακαλύψει
κάτι που δεν μπορεί να περιγράψει ή να εντοπίσει. «Και δώσαμε με τη
σειρά μας/ αυτά που μας δίδαξαν/ σε άλλους/ που έμαθαν/ ότι αυτά που
ξέραμε ήταν σχεδόν αρκετά,»
και πιο πάνω στο ίδιο ποίημα γράφει: «Αυτά που μας δίδαξαν/ στη σχολή
δεν ήταν/ αυτά που χρειαζόμασταν/ κι αυτά που χρειαζόμασταν/
(είπαν)/ ήταν αδύνατο να μας τα μεταδώσουν…» Και τον ρωτώ ευθέως: «Τι
(εννοείς με το στίχο «σχεδόν αρκετά»; Μη αρκετά ή τόσο μέχρι να
πλησιάζουν τα αρκετά; Και για ποιον ή για ποιους σχεδόν αρκετά ή
μη αρκετά, για τον ίδιο ως δάσκαλο–εκπαιδευτή ή για τους
φοιτητές–-εκπαιδευόμενούς του που δεν μπόρεσαν να
να αφομοιώσουν και να ενσωματώσουν τις δύο ιδιότητες –του
γιατρού και του ποιητή– σε μία, όπως αυτός; Και αν είναι έτσι τότε
ποιανού είναι το δικό του ή το δικό τους; »
Και μου απαντά επί λέξει: «Η καλύτερη απάντησή μου στο ερώτημά σου είναι
ότι δεν γνωρίζω και ο ίδιος τι σημαίνει ο στίχος που έγραψα! Με κάνει να
αισθάνομαι ότι αιωρούμαι και να τα έχω χαμένα. Είναι αμφιλεγόμενος. Αλλά
μεταφέρει αυτά που αισθάνομαι και που δεν είναι δυνατό να εκφραστούν με
φράσεις και αφορούν τη διαδικασία της ιατρικής εκπαίδευσης». Άρα,
προσθέτω εγώ, αυτά που οι εκπαιδευτές σας «…(είπαν)/ δεν μπορούσαν να
σας μεταδώσουν...» τα μάθατε μόνοι σας και τα μεταδώσατε με τη
σειρά σας στους εκπαιδευόμενούς σας «σχεδόν αρκετά» για την
ολοκλήρωση της εκπαίδευσής τους σ’ ένα αξεδιάλυτο σύνολο
78
γιατρού–ποιητή, επειδή η ιατρική εκπαίδευση σημαίνει στο επόμενο
αναβαθμισμένο στάδιο και την κλινική άσκηση (Practice), όπως
τιτλοφορείται και η τρίτη συλλογή του. Για να αποκτήσουν όμως όλοι
οι φοιτητές–εκπαιδευόμενοι τον ψυχισμό του γιατρού–ποιητή Μπερλίν
σε σχέση με τους ασθενείς τους, είναι ολοφάνερο ότι η διδασκαλία
από μόνη της δεν αρκεί.
Στο ποίημά του «Πώς να με προσφωνείς» γράφει: «Καθώς υπάρχουν
όμως και μέρες που δεν είμαι σίγουρος/ πώς ονομάζω εγώ τον εαυτό μου/
και με ποιανού το όνομα γιατρεύω». Τον καταβάλλει, όπως τον ήρωα
του Καβάφη στο ποίημά του «Che fece….il gran riffiuto», το μεγάλο
όχι, αλλά εγώ θα προσθέσω για την περίπτωση του Μπερλίν, και το
μεγάλο ναι επειδή στη συνείδησή του και τα δύο κουβαλούν το
ιατρικό λάθος. Μπορεί να δείχνει σίγουρος και νηφάλιος στους
ασθενείς του αλλά μέσα του βαθιά τον κατατρώει η περίπτωση
τουλάθους ναι ή του λάθους όχι. Γι’ αυτό και μερικές φορές
παραδίνεται και σηκώνει τα χέρια ψηλά, όπως στο ποίημά και
σηκώνει τα χέρια ψηλά, όπως στο ποίημά του «Που κρύβονται οι
γιατροί», όπου γράφει: «Και απενεργοποιώ τον βομβητή μου/ και
σκέφτομαι τους συναδέλφους μου,/ που στέκονται εδώ/ πιστεύοντας ότι
κανείς άλλος δεν ξέρει/ πού κρύβονται.»
Άρα την περίπτωση του Μπερλίν πρέπει να τη δούμε με το ίδιο μάτι
που βλέπουμε και τους υπαρξιακούς ήρωες του Καμύ και του
Σαρτρ, που καθοδηγούνται απ’ την τυφλή ανεξήγητη βούληση τους
σε πράξεις που μόνο αυτοί αποφάσισαν και γι’ αυτό κουβαλούν για
πάντα μόνοι τους και το βάρος της ευθύνης των πράξεων τους.
Τον Μπερλίν τον κατατρύχει η ρήση του Ιπποκράτη: «Ο βίος βραχύς,
η δε τέχνη μακρά, η ευκαιρία φευγαλέα, η πείρα απατηλή υποκείμενη σε
σφάλματα, η δε ορθή κρίση των πραγμάτων δύσκολη», ρήση που έβαλε
ως προμετωπίδα στην τρίτη του συλλογή «Κλινική Άσκηση». Ποιο
είναι το χέρι που οδήγησε μερικούς από τους μεγάλους ζω- γράφους
να απεικονίσουν με τόση ανατομική ακρίβεια, με τόσο σταθερό χέρι,
στις γκραβούρες του Γκόγια, στον πίνακα του Μουνκ, τις κραυγές
79
του πόνου στα πρόσωπα των ανθρώπων που βασανίζονται μέχρι
θανάτου.
Τον Μπερλίν τον κατατρύχει η ρήση του Ιπποκράτη: «Ο βίος βραχύς,

η δε τέχνη μακρά, η ευκαιρία φευγαλέα, η πείρα απατηλή υποκείμενη σε
σφάλματα, η δε ορθή κρίση των πραγμάτων δύσκολη», ρήση που έβαλε
ως προμετωπίδα στην τρίτη του συλλογή «Κλινική Άσκηση». Ποιο
είναι το χέρι που οδήγησε μερικούς από τους μεγάλους ζω- γράφους
να απεικονίσουν με τόση ανατομική ακρίβεια, με τόσο σταθερό χέρι,
στις γκραβούρες του Γκόγια, στον πίνακα του Μουνκ, τις κραυγές
του πόνου στα πρόσωπα των ανθρώπων που βασανίζονται μέχρι
θανάτου, των ανθρώπων που ζουν μέσα στον εφιάλτη της τρέλας, της
αρρώστιας;
Μήπως αυτοί οι δημιουργοί, εκτός από δημιουργοί ήταν
προικισμένοι και με τις σύνθετες φύσεις του βασανιστή που
προκαλεί τον πόνο, του βασανιζόμενου που δέχεται τον πόνο και του
συμπάσχοντος με το βασανιζόμενο, αυτού που τον κατέχει το
αίσθημα της ενσυναίσθησης; Τι είναι αυτό που οδήγησε τον Γκόγια
στις κραυγές πόνου; Δεν είναι το ίδιο χέρι που οδηγεί τους γιατρούς
στο να ζουν καθημερινά ακούγοντας τις κραυγές πόνου των
ασθενών τους θεραπεύοντάς τους σαν να είναι οι εραστές του
θανάτου, όπως έμμεσα ομολογεί ο Μπερλίν στο ποίημά του
«Πληγές», όπου γράφει: «[…]Εδώ η τέχνη πάνω στα σώματα/ συνωμοτεί
με την καταστροφή,/ και η βία εκπλήσσει/ με ομορφιά τόσο έντονη/ που τα
μάτια όλων των θεατών/ πρέπει να μάθουν να ’ναι τυφλά.»
80
81
EXPLANATIOΝ
’’The Red Wheelbarrow’’
82
The making of a translation
Medical ‘‘horror‘‘ Poetry………………………………………
Άραγε γατί μόνο στον κινηματογράφο, που όλοι μας τρελαινόμαστε

να βλέπουμε στις σκοτεινές αίθουσες συμπάσχοντας με τους
αγνώστους μακρινούς ή τους κοντινούς μας ’’συν – ασθενείς’’
εισπνέοντας τον αέρα που εκπνέουν και εκπνέοντας τον αέρα που
εισπνέουν μες στο σκοτάδι να αισθανόμαστε τη φαντασιακή ύπαρξη
των σκιών τους, όπως είναι και οι σκιές που λάμπουν μες στο σκοτάδι
στην οθόνη αντανακλώντας καταιγιστικά την ψευδαίσθηση στα μάτια
μας και από εκεί στα εγκεφαλικά μας κέντρα και των πέντε αισθήσεων
του ανθρώπινου γένους και όχι στην ποίηση, και γιατί να γυρίζεται
μια ταινία για το πως γυρίστηκε μια ταινία και να μην γράφεται ένα
ποίημα για το πως γράφτηκε ένα ποίημα;
Ένα δηλαδή Τhe making of a poem αντί για το The making of a film;
Η απάντηση είναι πολύ απλή αν την σκεφτείτε…
Επειδή η έβδομη εμπεριέχει όλες τις προηγούμενες έξη θα απαντούσε
κάποιος καλοπροαίρετα, και ποιες είναι αυτές θα ρωτούσε πάλι
κάποιος καλοπροαίρετα;
Άραγε, υπάρχει κανείς που διαβάζοντας αυτές τις γραμμές να τις
θυμάται;
Όχι, αν δεν ανατρέξει στο ιντερνέτ, όπως έκανα πριν από λίγο και εγώ.
Και να τι βρήκα: 1. Αρχιτεκτονική – ναι, είναι η πρώτη τέχνη, 2.
Γλυπτική, 3. Ζωγραφική –ακολουθεί την γλυπτική, 4. Λογοτεχνία –
Ποίηση – δεν είναι εκεί η αιτία για να μην γραφτεί ένα ποίημα για το
πως γράφτηκε ένα ποίημα, 5. Μουσική και 6. Θέατρο,1
αλλά ο καλοπροαίρετος θα έπρεπε να συμπληρώσει ότι για να.
γίνει μια ταινία καλοπροαίρετα ‘‘έχεις να δώσεις πολλά’’ που
τραγουδούν και οι αδελφοί στο γνωστό και αγαπημένο μας
τραγούδι, δηλαδή και σε χρήμα, χρειάζεται παραπάνω από ένα
μολύβι, ανθρώπινο δυναμικό δεκάδες, εκατοντάδες άνθρωποι που να
83
πληρώνονται, ψηφιακά μέσα πλέον, παλαιοτέρα ακόμα πιο δύσκολα
τις μη ψηφιακές μηχανές λήψης, ας μην ξεχνάμε την πίεση των
παραγωγών, το καθημερινό ordino, τους ηχολήπτες, τους κάμεραμαν,
τους βοηθούς τους, τους μουσικούς, το μοντάζ και τέλος την έγκριση,
όχι μόνο του σκηνοθέτη αλλά του παραγωγού, δηλαδή με άλλα λόγια
αυτά κάνουν τη διαφορά στο γιατί γυρίζεται μια ταινία για το πώς
φτιάχτηκε μια ταινία, γιατί είναι μια άλλη ταινία αυτή που γυρίστηκε
από την ταινία για την οποία περιγράφει το πως γυρίστηκε.
Παρόλα αυτά, εγώ ο ίδιος, θα ανατρέψω τα παραπάνω που έγραψα,

και στα επόμενα γραφόμενα μου θα ανατρέψω τη λογική ότι δεν
μπορεί να γραφτεί ένα (συμβολικό νούμερο) ποίημα για το πώς
μπορεί να γραφτεί ένα (συμβολικό νούμερο) ποίημα, αναφερόμενος
στα 110 – 2 ποιήματα. τα δεκαπέντε μαζί με τον Άγγελο Γρόλλιο, που
μετέφρασα του Richard M. Berlin.
Πριν από όλα στην αρχή θα αναφερθώ σε δυο ρητά το ένα της
αρχαίας ελληνικής γλώσσας και το δεύτερο της λατινικής που στην
ουσία φέρουν την ίδια σημασία και έχουν άμεση σχέση με τα
επόμενα γραφόμενά μου.
Το της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είναι το ‘‘έπεα πτερόεντα’’,
αρχαία παροιμιώδης φράση από τον Όμηρο, που σήμαινε ότι άπαξ
και κάτι είχε ειπωθεί, έφευγε από το στόμα, έβγαζε φτερά και
πετούσε μακριά – αντίστοιχη με τη σημερινή φράση ‘‘λόγια του
αέρα’’ και της λατινικής το ‘‘verba Volant, scripta manent’’, η οποία
στην ελληνική γλώσσα αποδίδεται ως "τα λόγια πετούν, τα γραπτά
μένουν", και είναι λατινική παροιμία που συμβουλεύει την αξία που
έχει ένα γραπτό κείμενο που δεν μπορεί ν’ αμφισβητηθεί.
Αυτά έχουν βαρύνουσα σημασία στην ανάλυσή μου επειδή η
μακροχρόνια επαφή μου με τον ψυχίατρο – ποιητή Richard M. Berlin
που άρχισε βασικά το 2013 και συνεχίζεται ακόμα και τώρα το 2022,
δηλαδή σχεδόν μια δεκαετία από το 2013, αλλά με διακοπές, ανάλογα
των χρονολογιών των εκδόσεων των τριών μεταφρασμένων
84
συλλογών, η πρώτη το ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ, 2015, η δεύτερη το
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ, 2017, και η τρίτη το ΑΚΟΥΣΙΟΣ ΕΡΑΣΤΗΣ ΤΟΥ
ΘΑΝΑΤΟΥ, 2019, υπήρξαν αποκλειστικά γραπτές και ταξινομημένες
και έπαιξαν τον ρόλο του πρωταγωνιστή στο θεατρικό μεταφραστικό
μου έργο. Χωρίς αυτές δεν θα υπήρχαν οι μεταφράσεις, ή αν
υπήρχαν, θα έβριθαν μεταφραστικών λαθών, όπως τόσες άλλες.
Το εξαιρετικό προνόμιο της άμεσης επαφής, σε βάθος και έκταση,

μεταφραστή και γιατρού, όπως είμαι εγώ, με ζώντα αμερικανό γιατρό
και ποιητή όπως είναι ο Berlin, δεν μπορεί κανένας άλλος
μεταφραστής να το επικαλεστεί.
Θα μπορούσε κάποιος ψαγμένος όμως να επικαλεστεί στίχους, του
μιας περιόδου, μπασίστα των Blondie, του Gary Valentine ‘‘Was it
destiny/I don't know yet/Was it just by chance?/Could this be Kismet?
/ Something in my Consciousness/told me you'd appear…’’
‘‘Να 'ταν το χέρι της μοίρας/Δεν ξέρω τι να πω/Να 'ταν απλά η
τύχη;/Ίσως το γραφτό μας;/Κάτι στη συνείδησή μου/μου έλεγε ότι θα
φανείς…’’
‘‘‘Όταν από μακριά μου στέλνεις τα μηνύματά σου/οι ψίθυροί σου
δυνατοί και καθαροί…’’, και να καταλήγουν στην αίθουσα
διαλέξεων της Ιατρικής Εταιρείας Θεσσαλονίκης σε μια ομιλία
μου για τον ποιητή πετώντας πάνω από ηπείρους και ωκεανούς.
Πάντα σε όλους μας αν ανατρέξουμε στα παιδικά και κυρίως στα
εφηβικά μας χρόνια, όπου πλάθεται η προσωπικότητα μας, θα
βρούμε το μίτο της αρχής της κάθε μελλοντικής μας πορείας.
Υπάρχει πάντα μια αρχή στην πορεία μας,
Στη δεκαετία του ’60 ενηλικιώθηκε η μεταπολεμική γενιά της χρυσής

εποχής της ειρήνης, των ‘‘baby boomers’’, της οικονομικής ανάπτυξης
και της αλλαγής των ηθών των κοινωνιών της Δύσης. Υπήρξε μια γενιά
που αμφισβήτησε τους κανόνες των γονιών τους καθ επέβαλε με την
εξέγερσή της την αλλαγή προς μια δικαιότερη, ανεκτικότερη αλλά και
συνεκτική δημιουργική και ελεύθερη από προκαταλήψεις και το
85
κυριότερο νομοθετικά κατοχυρώμενη.
Η μικρή Ελλάδα δεν κόχλαζε στον αφρό αλλά βυθίστηκε ακίνητη στον
πάτο αυτού του καζανιού. Εμείς όμως, συγκεκριμένα, οι μαθητές του
ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΎ Κολλεγίου Ανατόλια στη Θεσσαλονίκη της αποχής του
εξήντα υπήρξαμε προνομιούχοι σε σχέση με τους συνομήλικους μας,
επειδή ενηλικιωθήκαμε, θα έλεγε κανείς, σε ένα κλίμα θερμοκηπίου
σε σχέση με τα συμβαίνοντα στη χώρα μας, Οφείλουμε σχεδόν καθ’
ολοκληρίαν το μέλλον μας τότε και το παρόν μας σήμερα σε εκείνο το
μακρινό γυμνασιακό-αμερικανικού τύπου κολεγιακό παρελθόν, στην
αμερικανική μεθόδου φιλελεύθερης για τα τότε ελληνικά μαθησιακά
δεδομένα μετάδοσης της γνώσης και στο περιεχόμενο που μας
δίδαξαν και οι έλληνες και οι αμερικανοί προοδευτικοί καθηγητές μας
έξω από τα δεσμά του ελληνικού δημόσιου σχολείου.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε το μοναδικό για τα
ελληνικά σχολεία και δεδομένα της τότε εποχής το φαινόμενο των
μεσημεριανών Clubs με την βοήθεια των προοδευτικών καθηγητών
μας.
Εδώ εντάσσεται και το μοναδικό για την εποχή να εκδίδουν οι

μαθητές, ως εκδότες, κριτές και συγγραφείς ένα υψηλών
προδιαγραφών και απαιτήσεων λογοτεχνικό περιοδικό, στο
τυπογραφείο του Ανατόλια, στην αγγλική και ελληνική γλώσσα στο
οποίο οι σύμβουλοι έλληνες καθηγητές μας είχαν μόνο ένα συμβολικό
ρόλο, αναφερόμενοι μόνο κατ’ όνομα.
Ίσως και γι’ αυτούς να ήταν ένα πολύ προωθημένο εγχείρημα που
θεωρούσαν ότι θα αποτύχει ή δεν είχαν την ανάλογη εμπειρία των
Αμερικανών φιλολόγων που είχαν την παρόμοια εμπειρία όταν οι
ίδιοι ήταν μαθητές στη Αμερική και για αυτόν τον λόγο υπήρξε
ουσιαστική η συμβολή τους στην έκδοση του περιοδικού.
ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ
Μας έδωσε μια φωνή, ένα βήμα για εκφράσουμε τις πνευματικές
86
μας ανησυχίες για πολλά χρόνια, το λογοτεχνικό μας περιοδικό οι
‘‘Προσανατολισμοί‘‘.
Η συνέχεα της ζωής μας στην αρχή της γράφτηκε μες σ’ αυτά τα
πρωτόλεια, εφηβικά μεν –αλλά και προφητικά-, κείμενα των
προσανατολισμών και παρόλο που έγινα γιατρός, και όχι λογοτέχνης,
όπως άλλοι που συμμετείχαν στους ΠΡΟΣΑΝΤΟΛΙΣMΟΥΣ, οι
προσανατολισμοί χάραξαν, βέβαια μαζί με τη ιατρική, την μελλοντική
μου σχέση με το αμερικανό ψυχίατρο – ποιητή Richard M. Berlin.
‘‘Με τον ψυχίατρο-ποιητή Ρίτσαρντ Μ. Μπερλίν διασταυρώθηκαν

οι δρόμοι μας πριν από μερικά χρόνια όταν, διαβάζοντας το
ψυχιατρικό περιοδικό Psychiatric Times, ανακάλυψα ένα ποίημα
που με συγκλόνισε, το ‘‘Εργαστήριο Ανατομικής’’, το ποίημα ενός
ψυχιάτρου με το όνομα Ρίτσαρντ Μ. Μπερλίν.
Εντυπωσιάστηκα επίσης από το γεγονός ότι ένα ψυχιατρικό περιοδικό

διατηρούσε μηνιαία ποιητική στήλη.
Έμεινα έκπληκτος από το θέμα του ποιήματος, επειδή και εγώ όταν
ήμουν δευτεροετής φοιτητής της ιατρικής, είχα γυρίσει μια μικρή
ταινία στο Εργαστήριο Ανατομικής του Ανθρώπου, τον προθάλαμο
της μύησης των αμύητων στην Ιατρική. Θεώρησα μοιραίο το ότι δύο
δευτεροετείς φοιτητές από δύο τόσο μακρινές ηπείρους
αντιμετώπισαν το ίδιο σκληρό θέμα με εκτός τόπου ευαισθησία,
αλλά και με δύο διαφορετικές τέχνες με τις οποίες μιλούσε ο καθένας
μας . (Από το εισαγωγικό σημείωμα της πρώτης συλλογής
‘‘Εργαστήριο Ανατομικής’’).
Σύμφωνα με την ερμηνεία μου των ποιημάτων, τα ονόμασα medical
‘‘horro ’’ poetry, είτε την ενστερνίζεται ο ποιητής είτε όχι, που δεν
απέχει και πολύ και από την αλήθεια, που με συγκινεί ιδιαίτερα καi
λόγω του ιατρικού μου background αλλά και του λογοτεχνικού, και
του κινηματογραφικού μου, έχοντας γυρίσει δυο ντοκιμαντέρ σαν
φοιτητής με παρόμοια θέματα.
87
Μπορούσε, μέχρι και μετά από λίγους μήνες από το ανέβασμα αυτού του
κειμένου, να βρει το Νο 1, στο u tube στο κανάλι μου Μίλτος Σ. Αρβανιτάκης, όχι
όμως πια, ενώ το Νο 2 υπάρχει με την εισήγησή μου.
1. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ– ANATOMY LAB MEDICAL SCHOOL,
48.329 προβολές, see page 134.
The video 05:14 p. 130, ''anatomy lab'', these days was deleted, even
though it existed for 10 y, with 48+K views. ''This video was deleted
because it is illegal to the policy of YouTube in regard to violence or
inappropriate content''
2. ΜΙΑ ΒΟΥΒΗ HΜΕΡΑ ΤΟΥ '70 ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΧΕΠΑ –
A SILENT DAY IN THE '70's IN AHEPA HOSPITAL, 3.535 προβολές
Σύμφωνα με την Όλγα Τσαντήλα στο κείμενό της για την πρώτη
βραβευμένη μας συλλογή ‘‘Εργαστήριο Ανατομικής’’ στο περιοδικό
των αποφοίτων του Αμερικανικού Κολεγίου ΑΝΑΤΟΛΙΑ, το Alumnus:
‘‘Ο όρος medical ‘‘horror’’ poetry είναι ίσως ο ιδανικός για να
περιγράψει το ύφος της ποίησης του πολυβραβευμένου Αμερικανού
ψυχιάτρου και ποιητή Richard M. Berlin.
Ο συγγραφέας ανατέμνει την πρακτική της Ιατρικής, των
συναισθημάτων των θεραπόντων και ασθενών. Αφουγκράζεται την
αρρώστια και το θάνατο, συγχρονίζοντας τον σφυγμό των σωμάτων
με τον παλμό και τον ήχο των λέξεων με σκηνικό κρεβάτια
νοσοκομείων, χειρουργεία, αίθουσες αναμονής. Με αυτό το
ιδιαίτερο βιβλίο που χρησιμοποιεί την ποίηση ως ‘‘στηθοσκόπιο’’
για να ακροαστεί την καρδιά της ιατρικής καταπιάστηκαν δύο
άνθρωποι που είχαν βαθιά σχέση με την τέχνη και τη λογοτεχνία’’.
Δεν θα μπορούσε κανείς να αποδώσει καλύτερα από την Όλγα
Τσαντήλα την έννοια του όρου medical ‘‘horror’’ poetry.
1. ΓΙΑΤΙ […] διαβάζοντας το ψυχιατρικό περιοδικό Psychiatric Times;
Επειδή πάσχω από διπολική συνθηματική διαταραχή ήθελα ως
γιατρός να μάθω περισσότερα αλλά δεν μου χρειάζονταν τίποτα
παραπάνω από το ποίημα του BERLIN για να φωτιστώ.
2. ΓΙΑΤΙ […] όταν ήμουν δευτεροετής φοιτητής της ιατρικής,
είχα γυρίσει μια μικρή ταινία στο Εργαστήριο Ανατομικής του
Ανθρώπου…’’, όπως ανέφερα λίγο πιο πάνω.
88
Εδώ τα πράγματα, αν και φαίνονταν απλά, γινόταν πολύπλοκα και
αδυνατώ να απαντήσω σαν να πρόκειται περί αφορμής, αλλά σαν της
κύριας αίτιας, του πως φτιάχτηκε αυτό το ποίημα-συμβολικό
νούμερο- και αυτό αφ’ εαυτού του απαιτεί χώρο και χρόνο, ένα μικρό
κεφάλαιο από μόνο του που αμέσως ακολουθεί, ένα θρίλερ με
αβυσσαλέο μίσος και αγάπη αλλά και αβυσσαλέα σιωπή ‘‘για το καλό
σου, για το καλό σου’’, στίχος ενός τραγουδιού από ένα ιδιόρρυθμο
τραγουδιστή και σύνθετη.
Και όταν γράφω ‘‘του πώς φτιάχτηκε αυτό το ποίημα-συμβολικό

νούμερο- ‘’ εννοώ το πώς φτιάχτηκαν αυτά τα μεταφρασμένα
ποιήματα. Και γι’ αυτό ακόμα μια φορά και ίσως πιο ουσιαστική
πρέπει να ανατρέξουμε, όπου έγραψα και για τους
‘‘Προσανατολισμούς‘‘ στα παιδικά και κυρίως στα εφηβικά μας
χρόνια, όπου πλάθεται η προσωπικότητα μας, θα βρούμε το μίτο της
αρχής της κάθε μελλοντικής μας πορείας.
Υπάρχει πάντα μια αρχή στην πορεία μας.
Αλλά αυτή η περίπτωση είναι διαφορετική, και όσο και αν
ακούγεται παράξενο, τη θεωρώ την πρωτεύουσα σαν αιτία
και δεν είναι άλλη παρά ο κινηματογράφος.
Στα χρόνια του δημοτικού έβλεπα πολύ κινηματόγραφο και
πως αυτό. Πλάι στο παλιό μας σπίτι υπήρχε ένας
κινηματογράφος δεύτερης προβολής που έπαιζε δυο ταινίες.
Επειδή ο ιδιοκτήτης είχε δυο αγόρια που ήταν μαθητές στο
κοντινό γυμνάσιο που δίδασκε ο φιλόλογος πατέρας μου με έβαζε
μέσα χωρίς να πληρώνω και εγώ ξέφευγα από την πραγματικότητα,
ένα παιδί του δημοτικού χαμένο στις εικόνες από φανταστικούς
κόσμους και έτσι τοξινώθηκα επικίνδυνα σαν ναρκομανής. στην
κινούμενη εικόνα σε μια ευαίσθητη ηλικία.
Αλλά η επιφοίτησή μου συνέβη ένα βράδυ στην τετάρτη τάξη του
γυμνάσιου, όταν είδα σε το 8 ½ του Φεντερίκο Φελίνι σ’ ένα με
89
φαραωνικού τύπου κολόνες στο εξωτερικό του κινηματογράφου τα
Διονύσια στη Θεσσαλονίκη. Όταν τελείωσε το φιλμ, που από τότε το
είδα δέκα φόρες, και βγήκα έξω στον πραγματικό κόσμο
συγκλονισμένος σε σοκ κλαμένος είχα αποφράσσει για το μέλλον μου,
θα γινόμουν σκηνοθέτης να γυρίζω ταινίες σαν τον Φελίνι. Και αυτό
χρονικά συνέβη πριν τους ‘‘Προσανατολισμους’’.
Από τότε σκεφτόμουν τα πλάνα του πως θα γυρνούσα την τελετή

αποφοίτησης των αποφοίτων σε Φελινικό στυλ. Αλλά σχολή
κινηματογράφου, εκτός από μια χωρίς άδεια τρίτης κατηγορίας, δεν
υπήρχε καμιά σοβαρή όπως στην Αθήνα, πόσο μάλλον πανεπιστημιακή
σχολή που δημιουργήθηκε μετά από δεκαετίες. Από τότε το μέλλον μου
σαν σκηνοθέτης φάνταζε χλωμά όσο και αν το ήθελα και η μόνη λύση
ήταν το πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Κι εδώ αρχίζει ο
ενδοοικογενειακός πόλεμος μεταξύ της μητέρας μου, που έκανε το
κομάντο, και εμού. Η μάνα μου έγραψε την αίτηση για τις εισαγωγικής
στο πανεπιστήμιο και άλλαξε τη σειρά μου και έβαλε πρώτη την Ιατρική,
επειδή ο αδελφός μου και η νύφη μου, όπως και ο θείος και νονός μου
ήταν πετυχημένοι γιατροί και διαγράφονταν ένα σίγουρο μέλλον
μπροστά μου. Υποτάχτηκα αλλά δεν έπαψαν οι καυγάδες μου μαζί της.
Γι’ αυτό παραπάνω έγραψα […] ένα θρίλερ με αβυσσαλέο μίσος και
αγάπη αλλά και αβυσσαλέα σιωπή ‘‘για το καλό σου, για το καλό σου’’.
Αλλά τα θαύματα γίνονται εκεί που ποτέ δεν τα περιμένεις. Στις
εισαγωγικές μπήκα 23ος σε 300 εισακτέους και το 10 0/0 δηλαδή οι
πρώτοι 30 έπαιρναν 12000 δραχμές υποτροφία, μεγάλο ποσό για το
1966. Ήταν μια αναπάντεχη τύχη το χέρι της καλής μου μοίρας, το μάνα
εξ ουρανού για να πραγματοποιήσω τα όνειρα μου.
Αμέσως αγόρασα όλο τον εξοπλισμό των μηχανημάτων και άρχισα
γυρίζω ταινίες για τέσσερα χρόνια από το 1966 μέχρι και το 1970.
Έγινα γνωστός στους κύκλους της Θεσσαλονίκης και απέσπασα και ένα
πρώτο βραβείο σε κινηματογραφικό διαγωνισμό για ερασιτέχνες το
1968. Η δουλειά μου στο σινεμά εκτιμήθηκε αργότερα από τους
90
επαγγελματίες των Αθηνών και με αφιέρωσαν το 1995 ένα επεισόδιο
στη θρυλική σειρά ‘‘Το Παρασκήνιο’’.
ΕΡΤ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
1) ΜΕ ΔΥΝΑΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΒΟΡΡΑ
2) ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΣΤΗΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΥ 60
https://www.youtube.com/watch?v=RJySnKHWrLY&t=313s
see page 173.
Αν λοιπόν δεν έμπαινα μέσα στους 30 πρώτους στην Ιατρική Σχόλη, για
να πάρω τα 12 χιλιάρικα σαν υποτροφία, δεν θα γυρνούσα ποτέ ταινίες,
οπότε και δεν θα γυρνούσα ποτέ το ‘‘ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΤΟΥ
ΑΝΘΡΩΠΟΥ– ANATOMY LAB MEDICAL SCHOOL’’ που ήταν μεν η
αφορμή αλλά που δημιουργήθηκε από την αιτία που ανέπτυξα και που
ουσιαστικά με έφερε σε επαφή με τον Αμερικανό ψυχίατρο ποιητή
Richard M. Berlin. Βέβαια, πρέπει να τονίσω μια ειδοποιό διαφορά, ότι
ήταν το ποίημα ‘‘Εργαστήριο Ανατομικής’’– ‘‘Αnatomy Lab’’ που διάβασα
εκείνη τη μέρα και όχι ένα άλλο ποίημά του, μια δημοσιεύονταν ένα
κάθε μήνα στο Psychiatric Times. Και με αφορμή το ποίημα ‘‘Εργαστήριο
Ανατομικής’’– ‘‘Αnatomy Lab’’ αρχίζει η πολύχρονη μας επαφή που με
οδήγησε στη μετάφραση 110–2 ποιημάτων του, τα δεκαπέντε μαζί με
τον Άγγελο Γρόλλιο, και το πρώτο ήταν το Εργαστήριο Ανατομικής.
Αυτή η συνεργασία μας μάς έδωσε το βραβείο αγγλόφωνης μετάφρασης

για το 2016 για τη συλλογή ‘‘Εργαστήριο Ανατομικής’’ από την
Ελληνοαμερικανική Ένωση και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Μετάφρασης.
91
Εργαστήριο Ανατομικής
Ήταν ξαπλωμένη γυμνή,

νέα και ξανθιά,
θυελλώδης και τρομαχτική
ενώ οι άλλοι πλάι της ήταν τόσο γέροι,

ο καθένας από εμάς στο ατσάλινο ανατομικό τραπέζι
προσποιούνταν πως δεν είχε προσέξει
το θησαυρό του κορμιού της.

Εκείνη την πρώτη μέρα έκοψα το μαστό της,
τέμνοντας τον γύρω, γύρω με το νυστέρι
έτσι όπως θα έκοβα σε φέτες ένα ροδάκινο,

για να μελετήσω τα απαστράπτοντα μυστικά του
με επιστημονικότητα και δέος.
Εξερευνήσαμε τις βαθιές προσφύσεις

των τενόντων στις αρθρώσεις της,
απογυμνώσαμε το πρόσωπο και τα μπράτσα της,
ξεριζώσαμε τις ωοθήκες και την καρδιά της

όπως οι κλέφτες, όμως κάπου χάσαμε το λογαριασμό
των θησαυρών που ακρωτηριάσαμε.
Στο τέλος του έτους, φορτωμένοι ενοχές,

στριφογυρίζαμε πάνω από το άδειο κατασκεύασμα,
της δημιουργίας μας, κάνοντας πως δεν είχαμε δει
τη μικρή ξανθιά πλεξούδα

στη βάση του κρανίου της
που κανένας δεν βρήκε το θάρρος να κόψει.
92
Δημοσιεύτηκε στο ΕΝΕΚΕΝ, Τεύχος 32, Ιούνιος 2014.
FEEDBACK, THE BACKBONE OF THE TRANSLATION
Η ΑΜΦΙΔΡΟΜΟΣ ΑΝΑΔΡΑΣΗ, ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΟΡΟΣ ΤΗΣ
ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑΣ, ΠΟΥ ΑΠΛΩΘΗΚΕ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΠΕΔΙΑ ΤΟΥ
ΕΙΠΙΣΤΗΤΟΥ, ΕΙΝΑΙ Η ΡΑΧΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΩΝ.
A PODCAST BY BERLIN’S EXPLANATION OF HIS POEMS
ANATOMY LAB
THE FOUNDATION OF OUR IDENTITY AS DOCTORS AND
PSYCHIATRISTS BEGINS WITH OUR EXPERIENCE IN MEDICAL SCHOOL.
AND THE FIRST STEP IN OUR TRANSFORMATION OCCURS WITH OUR
CADAVER IN THE ANATOMY LAB
93
HOSPITAL FOOD
I SPENT TOO MANY YEARS ON THE HOSPITAL NUTRITION

COMMITTEE IN AN UNSUCESSFUL EFFORT TO CHANGE THE
QUALITY OF HOSPITAL FOOD. DURING MANY OF THE
COMMITTEE MEETINGS I THOUGHT ABOUT LEONARD COHEN'S
LINE: "THEY SENTENCED ME TO TWENTY YEARS OF BOREDOM,
FOR TRYING TO CHANGE THE SYSTEM FROM WITHIN." THIS
POEM EMERGED FROM THAT EXPERIENCE.
PLAYING GOD IN THE HOSPITAL
A FEW HUNDRED YEARS AGO, JOHN DUNNE WROTE A POEM

ABOUT A FLEA. I DECIDED TO WRITE A POEM ABOUT A FLY
AND A DOCTOR IN CHARGE OF THE CARDIAC ARREST TEAM.
A HEADLONG ACT OF LOVE
THIS POEM IS WRITTEN IN A VERSE FORM CALLED A PANTOUM,

WHERE LINES ARE INTERWOVEN AND REPEAT. ONE EFFECT OF THIS
FORM ON THE READER IS TO SLOW DOWN THE PASSAGE OF TIME
AND HEIGHTEN A SPECIFIC MOMENT, IN THIS CASE, A DOCTOR
KISSING A PATIENT WHO HAS JUST DIED.
THE TITLE AND FIRST LINE OF THE POEM ARE TAKEN FROM A QUOTE
BY PABLO NERUDA.
THE CELLIST
PSYCHIATRISTS PRACTICING IN A SMALL TOWN DO NOT HAVE THE

SAME ANONYMITY AS THOSE WHO PRACTICE IN AN URBAN AREA.
MY PATIENTS AND I OFTEN SEE EACH OTHER IN DIFFERENT SETTINGS
IN OUR COMMUNITY. THIS POEM IS SET IN THE TANGLEWOOD
PARKING LOT, AFTER A CONCERT BY THE BOSTON SYMPHONY
94
ORCHESTRA
HOW JFK KILLED MY FATHER
MY FATHER, GRANDFATHER AND UNCLES ALL WORKED IN THE HAT

BUSINESS. MY FATHER HAD A FACTORY ON LOWER BROADWAY IN
NEW YORK WHERE HE MANUFACTURED LEATHER SWEAT BANDS,
WHICH ARE STRIPS OF LEATHER SEWN INSIDE MEN'S HATS AND CAPS.
WHEN KENNEDY WAS ELECTED, HE BECAME THE FIRST PRESIDENT TO
BE INAUGURATED WITHOUT WEARING A HAT. AND IN THAT
MOMENT, HE DESTROYED THE HAT INDUSTRY IN AMERICA. THIS IS
THE ONLY POEM EVER PUBLISHED IN THE JOURNAL PSYCHOSOMATIC
MEDICINE.
LAST CONCERT OF THE SUMMER
THE WHITE ROBED CONDUCTOR IN THIS POEM IS SEIJI OZAWA
Και αρχίζω από τα πιο εμφανή, που αφορούν τις ερμηνευτικές

σημειώσεις, και μετά στα πιο σύνθετα με την αγγλική
αλληλογραφία που αφορούν πιο προσωπικά θέματα που
επεξηγούν τα πάντα.
Μην αργοσβήνεις*
…Όσο υπάρχει ακόμα χρόνος,

θέλω να διατηρήσω την εικόνα σου**....
*Το τραγούδι ''Not Fade Away'' (''Μην Αργοσβήνεις'') έγινε γνωστό

σαν μια επιτυχία των Rolling Stones το 1964, αλλά το πρωτότυπο
γράφτηκε και πρώτο εκτελέστηκε από τον αμερικανό μουσικό Buddy
Holly το 1957.
95
**Το ποίημα είναι αφιερωμένο σ’ έναν συνάδελφο γιατρό και φίλο
του ποιητή που πέθανε από καρκίνο. Με την ιδιωματική
έκφραση και τίτλο του τραγουδιού ''Not Fade Away'' (''Μην
Αργοσβήνεις'', που αφορά έναν έρωτα που αργοπεθαίνει), ο ποιητής

προσωποποιεί την αργή διαδικασία του θανάτου του συναδέλφου και
φίλου του, (προσωπική επικοινωνία).
Αυτό που απεκάλυψα*
…ακόμα και τότε όμως δεν μπόρεσα

να τον εκμυστηρευτώ τι γνώριζα
πόσο πολύ ποθούσα να τον σώσω
Μόνος μου από τα 12 μου, έμαθα να απαγγέλω
Ελκώδης κολίτις, ηπατίτις,

ειλεοστομία, κολοστομία
αυτοάνοσος αιμολυτική αναιμία
καθώς η κορτιζόνη μετέτρεπε το πρόσωπο του σε πανσέληνο.
Όταν τα κορτικοστεροειδή λυσσομανούσαν

χτυπούσε χαδιάρικα το κεφάλι μου
με το γαμήλιο στεφάνι του
μα ποτέ δεν με είδε να κλαίω.

και σαν ήρθε η στιγμή
να κουμπώσω την άσπρη ιατρική ποδιά μου
και ο καρκίνος του θέριευε παντού
και τότε ακόμα που γνώριζα τι περίμενε τους άλλους
96
ακόμα όταν ψηλαφούσα τον καρκίνο του
άκαμπτο και αιμορραγώντα
ποτέ δεν σκέφτηκα να τον προειδοποιήσω
εξακολουθούσα να ήμουν ο γιός

που είχε συνηθίσει να αποκαλύπτει
λιγότερα από όλα όσα γνώριζε σαν γιατρός
*Ο πατέρας του είχε μια ακμάζουσα επιχείρηση κατασκευής

δερμάτινων εσωτερικών για τα μεγάλα αμερικανικά καπέλα
στυλ fedora κλπ αλλά έπεσε έξω όταν ήρθε ο J.F.K. στην εξουσία με τα
πλούσια του μαλλιά, δεν φορούσε, όπως οι προηγούμενοι πρόεδροι
καπέλα, και αυτή ήταν η αιτία που οι αμερικανοί έπαψαν να φορούν καπέλα
και έπεσε έξω γιατί δεν αγόραζαν.
Αυτό τον οδήγησε στην αυτοάνοσο ελκώδη κολίτιδα και στον καρκίνο του
παχέος από τον οποίο και πέθανε, (προσωπική επικοινωνία).
Γι’ αυτό το λόγο και ο τίτλος της πρώτης του συλλογής και το ομώνυμο ποίημα
του, που δεν μετάφρασα μια και το θεώρησα πολύ αμερικανικό.
ΚΑΙ Ο ΤΙΤΛΟΣ ΤΗΕ ΠΡΩΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ:

‘’HOW J.F.K. KILLED MY FATHER’’, (προσωπική επικοινωνία).
Στον πατέρα του αναφέρεται σε πολλά ποιήματα, λιγότερα στην μάνα.
Το Φαγητό του Νοσοκομείου
…στις γλυκές άσπρες σουσαμόμπαλες

στο μέγεθος κομποσκοινιών*…
…Και μου ‘ρχονται στο μυαλό οι άρρωστοι άνδρες

που αποσυντίθενται σαν τα πεταμένα αυτοκίνητα στη θάλασσα**
το τι λαχταρούν να καταβροχθίσουν,
το πώς πεθαίνουμε ανόρεκτοι
και το πώς ζούμε γεμάτο πείνα
97
που κατατρώει την καρδιά μας σαν ένα άλλο είδος θανάτου.
*Οι γλυκές σουσαμόμπαλες (Sesame balls) είναι ένα κινέζικο γλυκό

που σερβίρεται με κινέζικο τσάι, (* και **προσωπική επικοινωνία).
**Ο ποιητής αναφέρεται σε παιδική του ανάμνηση όταν ζούσε στην

επαρχιακή πόλη του Νιου Τζέρσεϊ, όπου οι άνθρωποι
εγκατέλειπαν τα παλιά τους αυτοκίνητα στα ποτάμια και αυτός
έβλεπε τις εξατμίσεις τους να σκουριάζουν μέσα στα κύματα.
98
Αυτό Που Αγαπώ
– με τον τρόπο του Stephen Dunn
Αγαπώ τη μακριά άσπρη ποδιά μου,

που κουμπώνει από πίσω,
οι βαθιές τσέπες γεμάτες αιμοστατικές ταινίες,
μεταλλικές διχάλες διαπασών1,
σφυράκια πρόκλησης αντανακλαστικών και στυλό·
η περηφάνια της στολής
που αναβαθμίζεται από κοντή λευκή
σε μακριά μπλε και γκρίζα,
και τέλος, στη μακριά λευκή του Αφεντικού,
κάθε ποδιά κερδισμένη με ιδρώτα και αίμα στα μανίκια μου.
Αγαπώ την αγνότητα του λευκού,
που με κάνει να νοιώθω τη δύναμη, το μυστήριο και την ισχύ
της μεγάλης φάλαινας
να περιβάλλει το σώμα μου,
τον τρόπο που
ακόμα και ο πιο διαταραγμένος,
ξέρει ότι η λευκή ποδιά σημαίνει γιατρός.
Αγαπώ τη μυρωδιά των παλιών βιβλίων στις βιβλιοθήκες

και την καθαρή γυαλάδα των νέων συγγραμμάτων
την ασταμάτητη ροή των περιοδικών, τα νέα δεδομένα
που φαίνονται τόσο στέρεα, πριν το έδαφος μετακινηθεί
και οι σπουδαίες θεωρίες σωριαστούν μπροστά
σε μερικές ταπεινές αποδείξεις,
το θαύμα του MEDLINE2, προσφορά σε Ασημένιο Δίσκο3,
ευγνωμοσύνη στο MED, κάθε τι γνωστό και άγνωστο
ξεπερνά τον χρόνο που έχω ψάξει ή αναπνεύσει,
το άπειρο της άγνοιας μου.
99
Αγαπώ τις μεγάλες λέξεις και τον ήχο τους:
ερράτια, Ψευδομονάδα, χωροαθέτωση,
το πως οι λέξεις του σε CATS4 και SPECTS5,
crits6 και Cipro7 και adenoCA8,
την ψευδαίσθηση: ασκούμε έλεγχο με την ονοματοδοσία.
Και θ’ αγαπούσα τις λέξεις ακόμα περισσότερο
εάν δεν γνώριζα τη σημασία τους,
το νόημα των συντομογραφιών τους στα εξιτήρια των
ασθενών όπως αριστερή hemis9, diabetics10, schizophrenics,
εάν δεν ντρεπόμουν για την παρηγοριά που έχω βρει
κάτω από την ψυχρή σκιά μιας λέξης.
Αγαπώ το τυλιγμένο στηθοσκόπιο γύρω από το λαιμό μου

πρόχειρα σαν μια πετσέτα στην πισίνα,
το δέσιμο μου με τα εργαλεία μας:
το σφυράκι της Queens Square11,
το οφθαλμοσκόπιο, τον ήχο των χεριών μου
κατά την επίκρουση,
τις σκιές στο υπερηχογράφημα
όπως στο μετεωρολογικό δελτίο
την ακριβή επανάληψη ενός ηλεκτροκαρδιογραφήματος
την κυματιστή θάλασσα στο βάθος του εγκεφάλου.
Αλλά απ’ όλα τα εργαλεία αυτό που αγαπώ πιο πολύ
είναι τα μάτια μου
που μετράν στην στιγμή το πόσο άρρωστος, το πόσο υγιής.
Αγαπώ την νοσηλεύτρια που γνωρίζει τις δόσεις,

τον ασθενή και το οικογενειακό του ιστορικό,
αγαπώ τις στιγμές της κρίσης όπου γινόμαστε ένα,
την ομαδική δουλειά που εμφανίζεται
έξαφνα σαν ένα αστέρι.
Αγαπώ τα πειράγματα, τα αστεία, τη σεξουαλική ένταση
100
τόσο ζωντανή στη διαρκή παρουσία του θανάτου.
Αγαπώ τα πειράγματα, τα αστεία, τη σεξουαλική ένταση

τόσο ζωντανή στη διαρκή παρουσία του θανάτου.
Και επειδή είμαι γιός ενός καπελά
αγαπώ το φτερωτό λευκό καπελάκι της νοσηλεύτριας.
Αγαπώ να προσποιούμαι ότι έχω σώσει μια ζωή

αν και ξέρω ότι πρόκειται για μια αναβολή
πριν την επίσημη αναγγελία και το τέλος των βασάνων
τη στιγμή που λυγίζω, ταπεινός και υποκύπτων.
Αγαπώ το δράμα, το να κρατώ
την ψυχραιμία μου στις κρίσεις,
να εφαρμόζω τον νοσοκομειακό κωδικό12,
το να δίνω καλές συμβουλές,
τον τρόπο που η κάθε ιστορία λάμπει με μια ακτίνα χιούμορ
αν μπορώ να τη δω από μια συγκεκριμένη γωνία,
αγαπώ το γέλιο που με κάνει να συνεχίζω.
Αγαπώ τους ασθενείς μου, όχι σαν ομάδα,

αλλά έναν προς έναν
τη διαφορά της εμπιστοσύνης τους κάτω από την επιφάνεια,
να ζητώ την άδεια τους για αιμοληψία,
να ρωτώ για τις συνήθειες των κενώσεων,
για τις ζωές και τους έρωτές τους.
Και όταν προσέρχονται ρωτώντας με
για τις δικές τους επιθυμίες απαντώ ακούγοντας
χωρίς να κρίνω,
το θαύμα του ότι το να ακούς είναι μερικές φορές αρκετό.
Αγαπώ να γυρίζω στο σπίτι στον οπωρώνα μου

όπου τα μήλα ωρίμασαν,
101
να παρακολουθώ τη κόρη μου να ψιλοκόβει σκόρδα
και τη γυναίκα μου να τακτοποιεί τα κρίνα σ’ ένα βάζο,

την έκπληξη των διακοπών όπου οι άνθρωποι
μπορούν να τρων και να ουρούν,
να περπατούν χωρίς περπατούρες και βάσεις για ορό.
Και αγαπώ να βγάζω τη λευκή ποδιά μου, το στηθοσκόπιο,
να ξεχνώ τις μεγάλες λέξεις
και το βάρος των συνεδριών με τους ασθενείς,
όλους τους ήχους, τις οσμές και τις εξετάσεις
αυτής της ζωής που επέλεξα,
και να θυμάμαι το λευκό σαν χιόνι και χωρίς αίμα
κόσμο που ζούσα
πριν ερωτευτώ.
1. Επεξηγείται στο ποίημα ‘‘Διδασκόμενοι τα σχήματα’’.
2. Ιντερνετική πύλη της Αμερικανικής Ιατρικής Εθνικής

Βιβλιοθήκης όπου είναι καταχωρημένη η παγκόσμια βιοϊατρική
βιβλιογραφία.
3. Ασημένιος Δίσκος—Silver Plater. Αμερικανική έφραση που

σημαίνει ότι όλα στη ζωή σε προσφέρονται σ’ έναν Ασημένιο Δίσκο
χωρίς να κοπιάσεις.
4. Ηλεκτρονική Αξονική Τομογραφία—Computerized Axial

Tomography Scan, σε συντομογραφία (CATS).
5. Υπολογιστική Τομογραφία Εκπομπής Μονήρους Φωτονίου—Single

Photon Emission Computed Tomography, σε συντομογραφία (SPECT).
6. Αιματοκρίτης—Hematocrit, σε συντομογραφία (Crit).
102
7. Σιπροφλοξασίνη (αντιβιωτικό)—Ciprofloxacin, σε συντομογραφία
(Cipro).
8. Aδενοκαρκίνωμα—Αdenocarcinoma σε συντομογραφία (AdenoCA).
9. Ημιπληγία—Hemiplegia σε συντομογραφία (Hemis).
10. Αμερικανικός ιατρικός νεολογισμός του να χρησιμοποιείται στο

εξιτήριο όχι η ορολογία της πάθησης π.χ. ‘‘διαβήτης’’, αλλά ο
πληθυντικός αριθμός του ουσιαστικού ‘‘διαβητικός’’ (diabetics) και
ανάλογα του ‘‘σχιζοφρενούς’’ (schizophrenics).
11. Το σφυράκι της Queens Square ονομάστηκε έτσι από το όνομα

της οδού του Λονδίνου, όπου είχε την έδρα του το
νευρολογικό νοσοκομείο στο οποίο εφευρέθηκε το σφυράκι
του προκλητού πελματιαίου αντανακλαστικού.
12. Επεξηγείται στο ποίημα ‘‘Μπλε Κωδικός’’.
Σημείωση μου:
σε ένα εκτεταμένο ποίημα πάνω από 100 στίχους, το πιο μεγάλο του,
αναφέρεται αποκλειστικά με ιατρικούς όρους, για να προκαλέσει το
σασπένς και την εντύπωση των άσχετων με τα ιατρικά αναγνωστών
της ποίησης του.
Χρειάστηκαν 12 σημειώσεις για να το ερμηνεύσω, αυτός στο
πρωτότυπο δεν είχε ούτε μία!
Μόνο στην τέταρτη του συλλογή, κατόπιν απαίτησης των εκδοτών του,
έβαλε για πρώτη φορά ερμηνευτικές σημειώσεις, που εγώ από την
πρώτη συλλογή επέμενα να τις βάζω για να βγάλω το συναίσθημα του
ποιήματος.
103
Πώς μεταδίδονται τα νέα
Μπορεί να μεταδοθούν με το ανέκφραστο βλέμμα ενός γιατρού ή

με λέξεις ωμές σαν ταφόπλακα.
Τα νέα δημοσιεύονται στα εργαστηριακά αποτελέσματα,
βγαίνουν στον αέρα όταν γέροι άνδρες
στέκονται όρθιοι και τα κόκαλά των μηρών τους σπάζουν
σαν παγωμένα κλαδιά.
Οι επικεφαλίδες γράφονται απ’ τα δάκτυλα που
ψηλαφούν έναν όγκο,
απ’ τα μάτια που γνωματεύουν τα σχήματα σε μια ακτινογραφία,
και απ’ τις φράσεις των βαμμένων κυττάρων
πάνω σε μια αντικειμενοφόρο πλάκα μικροσκοπίου.
Μερικές φορές έρχονται με μια φρουτώδη αναπνοή,
ικτερικό δέρμα ή σεντόνια μουσκεμένα
με τα λάβαρα του λαμπερού κόκκινου αίματος.
Τα διαβάζουμε όταν εμφανίζεται ο παππάς
και η νοσηλεύτρια αποχωρεί, όταν η σύζυγος ικετεύει
το μαραζωμένο άνδρα της να φάει, όταν οι φίλοι σταματούν να
τηλεφωνούν και τα παιδιά το σκάνε.
Τις περισσότερες μέρες, τα νέα αναγγέλλονται με στόμφο δυνατά
και δημόσια σαν φάλτσα φωνή πολιτικού,
αλλά αν έχουμε το θάρρος να τα δούμε κατάματα,
εκπέμπονται από κάθε πρόσωπο,
ένα μαύρο κείμενο που όλοι οι ρεπόρτερ γνωρίζουν
απ’ έξω κι ανακατωτά.
104
1. Questions of TRANSLATOR Answers from POET
Poem: ‘‘Apology’’
Question:
ABOUT THE VERSE ‘’WILLIAM’S PLASTIC TUBES STREAMING LIKE

SEAWEED/ ELECTRICITY BURNING FATHER PAUL’S LEGS’’
PLASTIC TUBES ARE THE MEDICAL TUBES WHICH CONNECTS A
MEDICAL DEVICE WITH PARTS OF THE PATIENT’S BODY. ELECTRICITY IS
THE SENSE OF BURNING IN THE LEGS WHICH IS CAUSED BY NERVE
LESION BECAUSE OF AIDS.
Answer:
Wow, "Apology" is an intense poem! I haven't read the poem for a long
time. So much pain! Yes, plastic tubes connecting the patient to a
medical device. Yes, peripheral neuropathy secondary to AIDS.
Poem: ‘‘The Mask’’

Question:
A. DOES THE WRESTLER SUFFER FROM A TERMINAL UNTREATED

LESIONS WITH ANOTHER TERMINAL DISEASE?
B. THE PHRASE ‘‘END OF THE ROAD’’ MEANS DEATH AND IN A ROAD

IN FRONT OF HIS HOUSE WHERE THE CHILDREN GATHER WITH THEIR
BICYCLES AVOIDING THE ROAD IN FRONT OF HIS HOUSE.
Answer:
My patient, who is telling the story, had AIDS.
105
The wrestler, whose stage name was "Mil Mascaras" had a face
disfigured by severe burns n a fire. Mil Mascaras was a famous
wrestler, and in case you don't know, professional wrestling in the
USA is not a real sport. All the -wrestlers play a character, either a
good guy or bad guy, and all the "fights" are fixed. And "Mil
Mascaras" is Spanish for 1000 Masks. Again, I haven't read this poem
for years. I can't imagine how you can translate this poem into
another language.
Yes, "the end of the road" has two meanings in the poem - the actual
location of the house at the end of a road AND the second meaning:
death.
Poem: ‘‘Obituaries in a Medical School Magazine’’
ABOUT THE VERSE ‘‘AND WE BELIEVE/ THE PARTICULARS OF OUR

OWN LIVES WILL LEAD/ TO A DIFFERENT OUTCOMES.’’.
IT REMINDS ME THE POEM ‘‘OCCUPATIONAL HAZARDS’’ WHERE THE
OUTCOME OF LIFE IS OVERPROTECTION LOOSING ALL THE JOY OF
LOOSE LIVING. HERE IT IS AGAIN A SCIENTIFIC APPROACH BUT THIS
TIME IT IS AN OBSERVER APPROACH NOT THE SUBJECT APPROACH
EXPLAINING DEATH ACCORDING TO THE WAY SOMEONE LIVED, FOR
EXAMPLE IF HE WAS A HEAVY SMOKER HE DIED FROM LUNG CANCER
OR COPD OR BOTH E.T.C. AND AS DOCTORS WE WANT TO EXPLAIN
THE RESULT ACCORDING TO THE CAUSE.
Answer:
Yes, you are right on target. Also, the last line is very funny to me:
Death dressed up like he is a neurosurgeon (they are always so busy!)
giving me the "professional courtesy" to fit me into his schedule.
106
Poem: ‘‘First Date’’
Question:
ABOUT THE VERSE ‘‘LIKE A PRISONER/ WHO RIPS A SILVER COIN

FROM HIS COAT’S SILK LINING/ TO SEAL A SACRED OATH’’.
WHAT IS THE MEANING OF A SILVER COIN, AND WHY IT IS SILVER AND

NOT GOLDEN, WHICH IS SECRETLY SEWED IN A COAT AND COMES OUT
IN THE SACRED MOMENT OF A SECRET OATH OF FAITH OF ONE
PERSON TO ANOTHER, IN OUR CASE AN EROTIC ROMANCE? BUT STILL
I DO NOT GET THE MEANING, ARE YOU REFFERING TO AN OLD
CUSTOM OF A FARAWAY ERA OF PIRATES ETHICS?
Answer:
Yes, like pirate's ethics; something very old fashioned, and secret,
romantic and mysterious. I guess the coin is like a jewel or a ring,
some kind of valuable gift to demonstrate the value of the passion
Looking at the poem today, I think I used "silver" instead of gold
because "silver" has the alliteration of the "s" with "silk" and
"sacred" in the next lines.
Poem: ‘‘Suicide Rates’’

Question:
ABOUT THE VERSE ‘‘AND DOWN FEELS NO DIFFERENT FROM UP’’.

FOR ME IT IS A CLEAR INDICATION OF A PERSON WHO HAS GIVEN UP
ANY HOPE OF RETURNING TO NORMAL LIFE AND THE WORLD TO THIS
PERSON’S EYES IS TURNING UPSIDE DOWN AND THERE IS NO
MEANING OF LIVING ANYMORE IN A WORLD THAT HAS BEEN
107
SHATTERED IN PIECES. MY MIND GOES TO THE TITLE OF A SONG OF
THE PUNK ROCK GROUP THE RAMONES ‘’BONZO GOES TO BITBURG
(MY BRAIN IS HANGING UPSIDE DOWN-ALTERNATIVE TITLE)
AND THE MOTO VERSE ‘’ MY BRAIN IS HANGING UPSIDE DOWN/ I NEED
SOMETHING TO SLOW ME DOWN’’
Answer:
Great connection with the Ramones!
Down feels no different from up" is a bit like the English phrase "I
can't see straight" which implies confusion and disorientation.
Collection: ‘‘How J.F.K. Killed My Father’’

Poem: ‘’What a Psychiatrist Remembers’’
First line: ‘‘I remember rain hammering a green tin roof’’
Second line: ‘‘the light at each prescribed hour’’
Question-My analysis:
In the first line the sense of hearing is described, we hear the rain
falling like a hammer on the tin green roof which is above the room
where the sessions take place, we presume that this sound is the
sound which both the psychiatrist and the patient hear during the
session, so it gives the impression of the passing time of life and the
session together.
In the second line the sense of sight is described but in a spiritual way,
we don’t see literally the light because it is the light of souls connected
between the healer and the patient who is in the process to be healed,
so it is the light within, not any outside light in the room where the
session takes place. The time expression ‘‘prescribed hour’’ makes a
twist from the spirit to the common scene of prescribing a formula, but
still holds the meaning of the ritual of presetting the hour of the
session.
108
DO YOU AGREE WITH MY ANALYSIS OR THERE IS ANOTHER MEANING
OF ‘‘THE LIGHT OF PRESCRIBED HOUR’’?
Answer:
ALL TRUE...AND TWO OTHER MEANINGS:
"THE LIGHT" IS ALSO "SEEING THE LIGHT" IN THE SENSE OF
GREATER AWARENESS, ENLIGHTENMENT, INSIGHT; AND THE
LIGHT "AT EACH PRESCRIBED HOUR" IS ALSO THE WAY THE
LIGHT COMING IN THE LIGHT FOR MY THE WINDOWS CHANGES
OVER THE COURSE OF DAYS.
9AM PATIENT IS DIFFERENT FROM THE 5 PM PATIENT.
Collection: ‘’Secret Wounds’’

Poem: ‘’Prophecy’’
The two last lines: ‘’filled with death/and so much determined
beauty’’
Question-My analysis:
The dipole ‘’death-beauty’ or vice versa is a term that I used in my
analysis of your personality and your poetry in the intermingled
meanings that emerge from your poems in my last forward. I translate
the word ‘determined’ as ‘sealed’. I think that your amazing poem
‘’Wounds’’ in its last lines ‘‘and violence surprise/with beauty so
intense/the eyes of all beholders/must learn to be blind.’’, contains all
the deep meaning of practicing medicine from the side of the
personality of the healers. It is so exquisite in its core that only
poets like W.C.W. could write. In this poem because of the prophecy
the meaning which is lurking in ‘‘Wounds’’ and the reader must
beware to explain it, the clear meaning is obvious. You deal with
death like an involuntary lover of death but at the same time you see
109
beauty in death because you have the power even in a few cases to
cure the patients from death and this your personal glory of feeling the
beauty of medicine. Something analogous is written in your poem
‘’Hero’’.
I WOULD LIKE TO KNOW IF MY ANALYSIS IN THIS POEM ORNOT AND
IF YOU AGREE OF MY TRANSLATION OF THE WORD ‘DETERMINED’ AS
‘SEALED’?
Answer:
MILTOS, I MYSELF HAVE WONDERED ABOUT THE MEANING OF THE
WORD "DETERMINED" AND WHY I USED IT! I'M NOT SURE I REALLY
KNOW! "DETERMINED" HAS TWO MEANINGS FOR ME:
1) SOMETHING THAT IS THE PRODUCT OF FATE; THE OUTCOME
"DETERMINED" IN ADVANCE AND CAN'T BE CHANGED. THIS WOULD
BE LIKE "SEALED."
2) DETERMINED (AND DETERMINATION) IS LIKE DRIVE
OMOTIVATION, AS IF "BEAUTY" CAN BEHAVE THIS WAY. "SEALED"
DOESN'T GET THIS SECOND MEANING, AND I' GUESSING THERE ISN'T
A WORD IN GREEK THAT HAS BOTH MEANINGS. ALAS.
Collection: ‘‘Secret Wounds’’
Poem: ‘‘The Proposition’’
The last verse starting: ‘‘And I was preparing/for her rage,
wishing love could be/be as simple as radioactive sugar/.
Question:
I think that there is a controversy in the meaning because on one hand
you are prepared for her rage which is a very negative reaction from
her side to her love proposition which is rejected by you and on the
other hand you say you would wish that love could be so simple as the
image in the scan, so being so simple you would be saved by her rage
because she would not have so negative feelings to your rejection.
But the scan experiment is not simple it is the state of the art of
110
reaffirming the deepest meaning of her rage of rejection occurring in
her brain. Unless you take the image as a simple image not brain
activity and in this case you are right in the simplicity of love c this case
are right in the simplicity of love comparing it to her forthcoming rage.
Answer:
MILTOS, I THINK YOU UNDERSTAND THIS POEM BETTER THAN I DO!
IAGREE WITH YOUR INTERPRETATION!
Collection: ‘‘Practice’’
Poem: ‘‘Takotsubo Cardyomyopathy’’
Third line: ‘‘his wife dead for a post-crash hour,’’
Question:
WHAT POST-CRASH HOUR MEANS?

THERE HAS BEEN AN AUTOMOBILE ACCIDENT AND HIS WIFE DIED AN
HOUR AGO? WAS HE INVOLVED IN THE ACCIDENT AND SAVED OR HIS
WIFE WAS ALONE AND HE PRESENTED HIMSEL WITH CARDIAC
PROBLEMS AFTER HE LEARNED ABOUT HIS WIFE’S DEATH?
Answer:
YES, AFTER A CAR CRASH, NOT AFTER A CARDIAC ARREST
111
Iατρική εκπαίδευς
‘‘Και δώσαμε με τη σειρά μας

αυτά που μας δίδαξαν σε άλλους
που έμαθαν ότι αυτά
που ξέραμε ήταν σχεδόν αρκετά’’.*
*O ποιητής σε προσωπική επικοινωνία μας δεν παίρνει θέση μεταξύ

του almost enough (σχεδόν αρκετά – έκφραση που χρησιμοποιεί στο
στίχο) και του not enough (όχι αρκετά), όταν αναφέρεται στη
διδασκαλία της Ιατρικής σαν επιστήμης και τέχνης προς τους
εκπαιδευόμενούς του, ενώ μας αποκαλύπτει ότι ο ίδιος αγωνίστηκε
από μόνος του να μάθει την διπλή αποστολή της Ιατρικής. Θεωρεί ότι
ο τελευταίος στίχος του ποιήματος φέρει διφορούμενη ερμηνεία.
Ο καρκίνος του πνεύμονα με την τεχνική της ανάστροφης
Time-Lapse φωτογράφισης
Η τεχνική κινηματογράφησης που γίνεται με την φωτογράφιση του
ίδιου αντικειμένου από την ίδια φωτογραφική γωνία σε
διαφορετικές σταδιακά χρονικές στιγμές. Το αποτέλεσμα είναι κατά
την προβολή να συμπυκνώνονται χρονικά οι εικόνες και ν α
«τρέχουν» σε πραγματικό κινηματογραφικά χρόνο με ιδιαίτερα
γρήγορο ρυθμό.
‘‘Στην τελευταία σκηνή, αυτός τριών χρονών, καβάλα σ’
ένα παιδικό ποδηλατάκι με τρεις ρόδες που πάει προς τα
πίσω σε ένα αδιέξοδο δρομάκι*
*Η οικογένεια ανήκει σε ανερχόμενη οικονομικά οικογένεια της
εποχής.
112
Τα αδιέξοδα δρομάκια κατασκευάστηκαν ως τμήμα του
σχεδιασμού της οικιστικής ανάπτυξης των προαστίων των πόλεων
που άρχισε τη δεκαετία του ’50, όταν οι πρώην στρατιώτες
παντρεύτηκαν και δημιούργησαν οικογένειες. Αγροτεμάχια κοντά
(συμπεριλαμβανομένων και βαμβακοφυτειών πουληθήκαν και
αναπτύχθηκαν νέες προαστιακές περιοχές ομοιόμορφων κατοικιών
που ήταν καθαρές, τακτοποιημένες και ασφαλείς για τα παιδιά,
επειδή δεν υπήρχαν δρόμοι και οι κατοικίες ήταν κτισμένες με
αδιέξοδα δρομάκια, (πληροφόρηση από προσωπική επικοινωνία
με τον ποιητή).in medias res.
Όμως η αφήγηση που παρουσιάζει τα πράγματα με τη σειρά που
έγιναν δεν εξασφαλίζει πάντα και το μέγιστο αναγνωστικό
ενδιαφέρον. Γι' αυτό, οι συγγραφείς των αφηγηματικών κειμένων
επινοούν ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές, για να κρατήσουν
αδιάπτωτο το ενδιαφέρον και την προσοχή του αναγνώστη.
Μια τέτοια τεχνική είναι να αρχίζει ένα κείμενο in medias res. Αυτή
η λατινική φράση, μεταφραζόμενη κατά λέξη και κυριολεκτικά
σημαίνει "στο μέσον των πραγμάτων, στο μέσον της υπόθεσης, στο
μέσο της πλοκής’’. Η αφήγηση αρχίζει από το "κέντρο" του μύθου,
δηλαδή από το γεγονός που αποτελεί την "καρδιά" της πλοκής, από το
πιο ουσιαστικό και το πιο καίριο περιστατικό. Το in media res ως προς
την αφήγηση αναφερόταν στο παρελθόν ως σχήμα πρωθύστερο, ενώ
σήμερα αναφέρεται με τους όρους πρόδρομος αφήγηση και
αναδρομική αφήγηση.
Όταν ένα αφηγηματικό κείμενο αρχίζει in medias res, δημιουργείται
στον αναγνώστη ένα αφηγηματικό κενό, δηλαδή κάποια απορία και
ορισμένα ερωτηματικά για τα γεγονότα που χρονικά προηγούνται και
τα οποία ο αναγνώστης προς το παρόν αγνοεί, επειδή ακριβώς του
δημιουργεί εύλογες απορίες. Στη συνέχεια, βέβαια, οι απορίες και το
"κενό" του αναγνώστη αίρονται, γιατί ο συγγραφέας βρίσκει την
ευκαιρία, με αναδρομική αφήγηση αποκαθίσταται η ομαλή ροή.
113
In medias res of the making of a translation
medical ‘‘horror’’ poetry…………………………………………………..
Ήρθε και η ώρα στην αφήγηση μου να αποκαλύψω τα μυστικά, στο

μέσον της και όχι στην αρχή της, όπως προείπα στην αρχή του
κειμένου μου, όσον αφορά την λεπτομέρειες της τεχνικής μου και
των μυστικών της
Από αυτά που έχετε διαβάσει ίσως να σχηματίσατε μια άποψη, αλλά
σας οφείλω να τη ξεκαθαρίσω πλέον.
Το κάθε ποίημα που μου δημιουργούσε απορίες για το αν θα

αποδώσω το συναίσθημα που θα δημιουργούσε στο αναγνώστη και
πρώτιστα σε μένα, σε σχέση με τον ποιητή, έπρεπε να αλλοιώσω τις
λέξεις στα ελληνικά, αλλά όχι και τα νοήματα, για να βγει το
συναίσθημα και αυτό υπήρξε ένα δύσκολο έργο, επειδή εγώ δεν
έζησα και δεν μεγάλωσα στην Αμερική του ’50, ’60, ’70, αν και σχεδόν
είμαστε συνομήλικοι, με τρία χρόνια διαφορά μεγαλύτερος εγώ,
και δεν ήμουν αμερικανός ψυχίατρος, αλλά έλληνας ακτινολόγος,
όποτε έπρεπε να ανατέμνω στο βάθος τις εκφράσεις της εποχής, του
τόπου και της προσωπικότητας του ποιητή, για να γράφω με τα δικά
μου ελληνικά λόγια τις εικόνες που θα αντιλαμβανόταν και οι οποίες
θα δημιουργούσαν τις ιδέες και από τις ιδέες τα συναισθήματα,
ανεξάρτητα των ερμηνευτικών σημειώσεων μου, ένα και το αυτό, από
αυτές, για να ανατρέξει ο αναγνώστης, αλλά επιμένω και χωρίς
απαραίτητα να ανατρέξει, στα ερμηνευτικά μου σημειώματα, επειδή
έγραφα στα ελληνικά με το δικό μου τρόπο για να βγει το ίδιο
συναίσθημα που θα έβγαινε στους αμερικανούς αναγνώστες.
114
ΠΡΟΣΟΧΗ:
Στην αμερικανή όχι στην αγγλική γλώσσα του Έλιοτ που ο Γουίλλιαμς
τον απεχθάνονταν και έγραφε ότι ο Έλιοτ γύρισε 20 χρόνια πίσω την
αμερικανική γλώσσα στα γυμνασιακά τους θρανία με τις λοβιτούρες
και τα τσιτάτα της τεχνικής του στα λατινικά, γαλλικά αρχαία
ελληνικά, επειδή ο Γουίλλιαμς έγραφε στην αμερικανική άμεση και
γνήσια γλώσσα με απλές εικόνες ολιγόστιχοι μόνο με εικόνες –
imaging movement– όπως ο ψυχίατρος- ποιητής μου που τον είχε
μέντορα του και ξαναέγραψε δις το περίφημο ποίημα του Γουίλλιαμς
‘’Spring at All’’ με τον δικό τίτλο ‘’Spring at All,’’ revisited - ‘’Spring at
All,’’ revisited (again) με τον τρόπο του William Carlos Williams.
Στη γενναιόδωρη και αμφίδρομη, μάλλον πιστεύω ότι το επιδίωκε και

αυτός για να έχει ένα καλό αναγνώστη της ποίησής του, πολλές
φορές μου έγραψε ότι είμαι ο καλύτερος αναγνώστης της ποίησης
του, υπήρξε ένας ανεξάντλητος διάλογος ερμηνειών και ερωτήσεων
απαντήσεων, που δεν το είχε συναντήσει ποτέ του.
Η τεχνική που χρησιμοποίησα ήταν απλή στη σύλληψή της και

απέδωσε τα μέγιστα, βέβαια χωρίς τη δική του συμβολή, δεν θα
υπήρχαν αυτές οι μεταφράσεις μου.
1. Ερωτώ, αν δεν αντιλαμβάνομαι στα ιδιωματικά του αμερικανικά, τι

σημαίνει αυτός ή αυτοί οι στίχοι του.
Μερικές φορές αναλύω και εγώ το ποίημα, όπως το διαβάσατε πιο
πάνω, αλλά πιο κάτω θα πάμε από το αρχεία μου, στις γραπτές
αποκαλυπτικές απαντήσεις του, που μερικές θα ακολουθήσουν στις
επόμενες γραμμές. Με απαντά πάντα και με καθοδηγεί.
2. Με απαντά θετικά αν συμφωνεί ή αρνητικά αν διαφωνεί και με

εξηγεί τι εννοεί. Την απάντησή του την επεξεργάζομαι και την
χρησιμοποιώ ανάλογα, μπορεί να την αποδεχτώ και να τη
115
χρησιμοποιήσω με τις ερμηνευτικές μου σημειώσεις ή ακόμα και να
την αλλοιώσω ανάλογα με την ελληνική της ερμηνεία, και να την
επεξεργαστώ προς το καλύτερο συμφώνα με το αισθητήριο μου για το
συγκεκριμένο ποίημα .
3. Υπάρχουν όμως και μερικές, εκπληκτικές για μένα φορές, που

ή αδυνατεί να με απαντήσει, σηκώνοντας τα χέρια του ψηλά,
προφανώς τον έχω στριμώξει στη γωνία, ή τότε με αναγνωρίζει σαν
καλύτερο από αυτόν αναλυτή, επειδή δεν του πέρασε από το μυαλό
όταν έγραφε αυτόν τον στίχο ή στίχους την ερμηνεία μου, που θα
μπορούσε να στέκει και καλυτέρα ή έστω διαφορετικά, αλλά ισάξια
με τη δική του.
Τι θυμάται ένας ψυχίατρος
Θυμάμαι τo σφυροκόπημα της βροχής

στην πράσινη αλουμινένια στέγη…,*
*Η στέγη του ιατρείου του ψυχιάτρου είναι κατασκευασμένη από

πράσινο αλουμίνιο και η ακουστική της είναι σαν την ακουστική ενός
τυμπάνου κατασκευασμένου από δέρμα ή συνθετικό υλικό. Άρα όταν
η βροχή σφυροκοπάει τη στέγη πολλαπλασιάζεται ηχητικά εξαιτίας
του υλικού της στέγης και επηρεάζει τα γεγονότα που εξελίσσονται
στο γραφείο του.
(προσωπική επικοινωνία).
Ανεμβρυϊκή κύηση
Όταν έφυγε άφησε την γυναίκα μου ξαπλωμένη,

το όργανό του ήταν ακόμα μέσα της,
και η ουροδόχος κύστη της έτοιμη να εκραγεί
σαν του πρώτου αστροναύτη…,*
116
O ποιητής παρομοιάζει την αίσθηση της διαταμένης ουροδόχου
κύστης της εξεταζόμενης γυναίκας του με την ίδια αίσθηση διάτασης
της ουροδόχου κύστης του πρώτου αμερικανού αστροναύτη του Alan
Shepard.
Το πρωινό της εκτόξευσής του αφού έφαγε ένα πλούσιο αμερικανικό
πρόγευμα με μπριζόλα, αυγά, πατάτες, καφέ εισήλθε στη διαστημική
κάψουλα και περίμενε για αρκετές
ώρες την εκτόξευσή της μέχρι να ολοκληρώσουν οι μηχανικοί τις
διαδικασίες της εκτόξευσης. Κανένας τους δεν έλαβε υπ’ όψη
τη βιολογική ανάγκη ούρησης του Shepard μετά από το πλούσιο
γεύμα του και τις πολλές ώρες από την κατανάλωσή του,
με αποτέλεσμα να ουρήσει μέσα στη διαστημική του στολή.
Η μάσκα
Αυτό το πρωί τo πρόσωπό του

ένα απαίσιο μπουκέτο από κόκκινες τουλίπες
πριν περάσει στην απέναντι όχθη.
Ξετυλίγω το δώρο του, μια μάσκα
φτιαγμένη από σκληρό καφετί χαρτόνι,
οι τρύπες στα μάτια ζωγραφισμένα δάκρυα,
μ’ ένα λάστιχο για να τη στηρίζει
στο δέρμα σαν επίδεσμος.
Είναι η μάσκα του Mil Mascaras,
ενός παλαιστή που έκρυβε
το μυστικό του προσώπου του
μέχρι τον τελευταίο αγώνα.*
117
*Ο φημισμένος αμερικανός παλαιστής Mil Mascaras (που
χρησιμοποιούσε σαν ψευδώνυμο την ισπανική έκφραση ‘’χίλιες
μάσκες’’) είχε παραμορφωμένο το πρόσωπό του από σοβαρά
εγκαύματα που προκλήθηκαν από πυρκαγιά.

Ο ασθενής του ποιητή είναι αυτός που αφηγείται την ιστορία του Mil
Mascaras. Ο ασθενής πάσχει από AIDS και εμφανίζει σοβαρές
δερματικές αλλοιώσεις στο πρόσωπο του λόγω της πάθησης του.
Ο ιατρικός μας γάμος
Πρωτοαντικρυστήκαμε γονατιστοί κι οι δυο μας

στο πάτωμα του βιβλιοπωλείου1,
δυο φοιτητές που σκανάριζαν τα σώματα των νέων βιβλίων.
*Η όμορφη κοπέλα με τα πράσινα μάτια που αντίκρισε ο φοιτητής

ιατρικής Berlin ήταν σε γονατιστή θέση και έψαχνε για ένα ιατρικό
βιβλίο στις κάτω σειρές των ραφιών της ιατρικής βιβλιοθήκης και
αυτή υπήρξε η αφορμή που ο Berlin της μίλησε σαν μεγαλύτερος
φοιτητής, γονατίζοντας πλάι της για να την βοηθήσει να βρει το βιβλίο
που έψαχνε.
μιλούσαμε για τους ασθενείς και τα φάρμακα, απαγγέλλαμε

την ίδια απλή προσευχή των ετοιμοθάνατων,**
**σημαίνει ότι και οι δυο σαν φοιτητές όταν αντιμετώπιζαν έναν

ετοιμοθάνατο ασθενή τους και του συμπαραστέκονταν με μια απλή
χειρονομία όπως ένα σφίξιμο του χεριού του ή ένα απαλό χάδι
απαγγέλλοντας συγχρόνως μόνοι τους ή και μαζί του απλές
118
απαγγέλλοντας συγχρόνως μόνοι τους ή και μαζί του απλές
χριστιανικές προσευχές, που αν και Εβραίοι είχαν διδαχτεί παλιά στη
δεκαετία του πενήντα στην Αμερική στο δημοτικό σχολείο χωρίς όμως
να γνωρίζουν τη σημασία τους.
Οι προσευχές αυτές ήταν κάτι σαν: ‘‘Hail Mary, full of grace…’’
ή ’The Lord’s prayer’’. (προσωπική επικοινωνία).
Το πρώτο ραντεβού
Και σήμερα το βράδυ σ’ ένα μοτέλ αεροδρομίου,

ο καθένας τους αποκαλύπτει
ένα τελευταίο μυστικό σαν τον φυλακισμένο
που βγάζει ένα ασημένιο νόμισμα
σχίζοντας τη μεταξένια φόδρα του σακακιού του
για να σφραγίσει έναν ιερό όρκο,*
*Το νόμισμα φέρει τη σημασία ενός πολυτίμου ανταλλασσόμενου

δώρου πίστης, όπως ένα κόσμημα ή ένα δαχτυλίδι, ένα δώρο αξίας
ισότιμο με την αξία του αμοιβαίου πάθους.
Ο ποιητής έγραψε ασημένιο νόμισμα αντί για χρυσό επειδή η λέξη
ασημένιο στα αγγλικά (silver) που αρχίζει από το γράμμα s φέρει την
παρήχηση s με τις λέξεις στους επόμενους στίχους, τη λέξη silk
(μεταξωτό) και τη λέξη sacred (ιερό).
Ο ζογκλέρ
ξεκλειδώνω την κλειδαριά

με το ασημένιο μου κλειδί*
*… μια παιδική του ανάμνηση από τον εμβληματικό καουμπόι της

λαϊκής αμερικανικής κουλτούρας, του μασκοφόρου εκδικητή των
119
παρανόμων ’’Μοναχικός καβαλάρης-Τhe lone ranger’’ που
πρωτοεμφανίστηκε στο ράδιο τη δεκαετία του τριάντα, και του
οποίου οι σφαίρες του πιστολιού του είναι ασημένιες.
Το τελευταίο κονσέρτο του καλοκαιριού
Ο μαέστρος με τη λευκή ρόμπα κουνάει

την μπαγκέτα του και λικνίζεται
σαν χορευτής στο κρεσέντο*
*Ο μαέστρος Seiji Ozawa διευθύνει τη συμφωνική ορχήστρα στο

Tanglewood κάθε καλοκαίρι και φοράει, αντί για το συνηθισμένο για
την περίσταση λευκό βραδινό ένδυμα, μια λευκή ολόσωμη ρόμπα.
και εγώ στην πίσω σειρά φαντάζομαι

ότι βάζω ένα στηθοσκόπιο στ’ αυτιά μου
και ακούω τις καρδιές μας όταν έχω ξεμείνει
απ’ τα πράγματα που πρέπει να πω**
** Ο γιατρός της πίσω σειράς που βγάζει από την τσέπη του ένα
στηθοσκόπιο, το κάνει σαν συμβολική πράξη διεξόδου της ιατρικής
αδυναμίας στην αντιμετώπιση των ετοιμοθάνατων ασθενών του, και
ακροάζεται τις καρδιές τους ακροώμενος συγχρόνως και τη δικιά του
καρδιά.
120
Διάλειμμα για μεσημεριανό στο οικοτροφείο
των παιδιών με παραβατική συμπεριφορά*
*Σε αυτά τα σχολεία εκπαιδεύονται οι παραβατικοί νεαροί. Στα

σχολεία εισάγονται μετά από δικαστικές αποφάσεις,
Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους παρακολουθούνται από
εξειδικευμένους ψυχιάτρους, από συμβούλους εξαρτημένων ατόμων
και από κοινωνικούς λειτουργούς.
2. Additional Questions of TRANSLATOR Answers from

POET
Poem: ''X Ray Vision''

Question:
IN YOUR POEM ''X RAY VISION'' THE LAST VERSE, (THAT YOU CAN
MISS BECAUSE IT IS ONLY ONE VERSE IN THE WHOLE PAGE) ''HARDER
THAN LOST DESIRE'' MEANS SPECIFICALLY THAT THE LOST SEXUAL
DESIRE OF HER HUSBAND BECAUSE OF HIS WIFE'S FLABBY BREASTS
COMES BACK AGAIN BY THE PRESSURE OF HER NEW HARD BREASTS
TO HIS CHEST (IN THIS CASE YOU AVOID THE USE OF THE VERB
''HARDEN'' FOR ANTI-POETIC REASONS AND USE THE COMPARATIVE
OF THE ADJECTIVE) OR VAGUELY THAT THEIR SEX DESIRE WHICH WAS
SOFT (LOST) FOR BOTH COMES BACK HARDER AFTER HER
IMPLANTATION OF HER BREASTS?
Answer:
YES, ARDER IN THE SENSE OF GETTING AN ERECTION; HARDER
BECAUSE OF ALL THE WOMAN HAS GONE THROUGH, AND THE
EFFECT OF HIFEELING HER HARDER BREASTS AGAINST HIS CHEST.
121
Poem: ''Playing God in the hospital''
Analysis:
I strongly believe that your concise allegorical poem is a one of a

genius work of poetry. The black fly lives with a black complaint (we
have in Greek the expression: ‘‘μαύρο παράπονο’’ that
metaphorically coincides the literary meaning), because it is caught
inside a room and will die, and not belonging in the category of the
creatures of god born with genius design and would have found a
way out. The fly is the patient, and the doctor is God who gives the
fly, with no reason at all randomly, as the universe was created and
not by design, back life , as the biblical god does but he contrary to
the doctor, though with the
same way, had blow with his will divine air and gave life to a lifeless
object creating man, Adam. Besides all this allegorical meaning what
strikes me a lot is the subtraction to a cinematic point, a hospital
that we only see a room, a window, a building from outside, the snow
in the sunny yard, no doctors, just a reminisce of the sound of a
pager brings us back in reality, no patients, no white coats, no patient
wards, no fuss, just silence.
Answer:
Thanks for your insightful reading of "Playing God in the Hospital."
That little poem works on many levels. I only wish I could figure out
how to write that way every time I sit down to create a poem!
Poem: ‘‘Dance Lesson’’

Question:
a. ''corporate shadow'' means that there is a firm of psychiatrists
working together in an insurance plan or one single psychiatrist who is
pressed by time restrictions to attend more patients in a given amount
of time by signing an agreement with a private insurance company?
122
b. ''limping steps'' means limping like an injured person or walking
unsteady like a wave in the sea?
c. ''just beyond reach of our hands'' means that the psychiatrist and
the patient sit so close together that only an inch separates the
touching of their hands or has a metaphorically meaning of soul
touching ?
Answer:
a. Corporate shadow refers to the influence of insurance companies
who restrict care and make decisions based on money and profit
rather than what the doctor thinks is best for the patient.
b. your interpretation is correct.
c. all of what you said, and more: "just beyond reach" also means what
we strive for but can never achieve, like perfection, or the cure of all
illness.
Poem: ''Hospital Food''

Question:
a. what a sweet white sesame ball is made of?

b. ''dissolving like tailpipes in the sea'' means that these sick people
are dissolving like the waste that is expelled after biological clearance
by large tubes into the sea and mixed with sea water and lost or
something else in reality that refers to tailpipes and the sea that i can't
gather out what it means metaphorically or in reality?
Answer:
a. Here is what they look like. Sesame balls are a typical dessert in
Chinese tea lunch (called dim sum in Chinese). They have sweet bean
paste in the middle and are made of rice gluten. "Sweet white sesame
balls the size of prayers" makes no sense....except poetic sense. Plus, I
love to eat them!
123
b. The American editor of JFK asked me the same question about the
tailpipes. Where I grew up in New Jersey (near New York City) people
dumped old cars into the rivers and oceans, and I remember seeing
the tailpipes of the exhaust systems rusting in the waves. I realize this
memory is unique to me! For translation, it would make sense to say
something like "rusting like abandoned cars dumped into the sea."
Please let me know if you have more questions. This is an amazing,

exciting experience for me. I hope you are having as much fun as I am!
Poem: ''Uncle Joe''

Question:
''And then I gasped at his breathing's new beat/I sang louder, faster,
my song, his rhythm / in gentle syncopation, voice off key,/mouth to
his ear, warm breath on my cheek,/strong wings pounding.''
IS UNCLE JOE'S NEW BEAT A LAZARUS BEAT, IS HE REVIVING AGAIN

FROM DEATH OR IS HIS NEW RYTHM THE ULTIMATE DEATH RYTHM?
IS THE GENTLE SYNCOPATION (A MUSICAL TERM) REFERING TO THE
ACTUAL HEART ATTACT SYNCOPE OR TO THE NEW LIFE MUSIC OF
UNCLE JOE?
ARE THE STRONG WINGS POUNDING THE DEATH ANGEL'S WINGS OR
IS IT AN ANGEL SENT FROM GOOD LORD WHO BRINGS UNCLE JOE
BACK TO LIFE?
Answer:
Everything you say could be true! His response to my singing (for me)
was about finally connecting with a man who was so locked-in to his
terrible illness.
124
Poem: ''Radium Girls''
1917
Question:
'' long for safe returns, yearn/for glow-in-the-darklight pulls''

IT SEEMS TO ME THAT THERE IS A SYMBOLIC MEANING OF SEXUAL
ATTRACTION WITH THE SIGN OF A LIGHT IN THE DARK,THE GLOWING
WATCH OF THE BOYS SOLDIERS ATTRACTS IN THE OTHER END OF THE
WORLD THE BACK HOME SWEETHEARTS UNCONCIOUSLY,SO I
TRANSLATE ''THE DARK LIGHT PULLS'' AS ''THE ATTRACTION OF THE
LIGHT'', AM I RIGH?
Answer:
Since the light pulls are physical objects (the light switch on the wall),
why would you want to translate that into something more abstract?
However, your idea makes sense and is quite poetic!
Poem: ''Altzheimer’s Unit''

Question:
''and hear her chant,/relentless as the thousands/tongues of

waves.'', ''But none recall/ the night before,/reviving in her sea.''
THERE IS A ANCIENT GREEK LEGEND ABOUT THE MAIRMAID WHO IS

ONE OF THE GREAT ALEXANDER'S SISTER,WHEN SHE MEETS A SHIP
SHE ASKS THE SEAMEN IF ALEXANDER THE GREAT IS ALIVE ,IF THEY SAY
NO SHE SINKS THEM, IF THE SAY YES SHE ALLOWS THEM TO GO.
HER RELENTLESS AS THOUSANDS TONGUES OF WAVES CHANT IN THE

POEM REMINDS ME OF THE MAIRMAID. IS SHE THE SYMBOL OF LOST
MEMORY OF THE ALTZHEIMER'S PATIENTS, A MEMORY THAT COMES
AND GOES LIKE A FLASH LIGHT?OR IS SHE AN EROTIC MEMORY OF A
125
PERSON OR THE ACT OF MAKING LOVE AMONG OTHERS THINGS THAT
COME AND GO TOO?
''And when by chance/they kiss and click/like shells in the surf,/a

door closes,/and their rhythm is an ocean/where memories swim
with starlight/over the chanting swells.''
IS IT THE CASE WHEN EVERYTHING OR THE MOST IMPRORTANT

STORIES COMES BACK TO MEMORY'S LIFE AND IF THEY DO THEN THE
PATIENT CLOSES LIKE A SHELL TO HIMSELF AND TO HIS MEMORIES IN
NO CONNECTION WITH OUTSIDE WORLD?
BECAUSE IF THAT IS THE CASE THEN IT IS IN CONTRAST WITH THE
PREVIOUS THAT THE PATIENT REMEMBERS AND FORGETS THE SAME
MOMENT.
Answer:
Once again, I love your questions, but I don't know how to answer
them! Your deep reading of the poem asks me to think about the
poem in many new ways. The mermaid story is great.
Poem: "A Headlong Act of Love"

Question 1:
Headlong means
A. an act without taking into consideration the results of your act even
you think about it before you act, because there is the verse '' I'm a
man who doesn't take risks''.
B. impulsive act without any before thinking, because ''was a reflex’’,
or
C. a courageous bold act of defiance to social standards
126
Answer:
"A Headlong Act of Love" is a pantoum. The poem has been
performed by a number of theater groups - it is about a doctor kissing
a patient after she has died.
A HEADLONG ACT OF LOVE

THIS POEM IS WRITTEN IN A VERSE FORM CALLED A PANTOUM, WHERE
LINES ARE INTERWOVEN AND REPEAT. ONE EFFECT OF THIS FORM ON THE
READER IS TO SLOW DOWN THE PASSAGE OF TIME AND HEIGHTEN A
SPECIFIC MOMENT, IN THIS CASE, A DOCTOR KISSING A PATIENT WHO HAS
JUST DIED. THE TITLE AND FIRST LINE OF THE POEM ARE TAKEN FROM A
QUOTE BY PABLO NERUDA.
The poem I always read when I perform is "A headlong act of love"
which is in the pantoum form. The title comes from something Pablo
Neruda said about poetry..."entrance into the depth of things in a
headlong act of love."
HEADLONG IN THE POEM MEANS SOMETHING
"RECKLESS," SOMETHING DONE WITHOUT THOUGHT OR
CONSIDERATION, SOMETHING IMPULSIVE....WHICH IS OUT OF
CHARACTER FOR A MAN WHO DOESN' T
TAKE RISKS. NOT COURAGEOUS OR DEFIANT IN INTENTION.
JUST A LITTLE CRAZY AND DONE WITHOUT THINKING ABOUT THE
CONSEQUENCES FIRST.
And here is the full Pablo Neruda quote about "poetry’’:

"Poetry is, "the decrees of touch, smell, taste, sight, hearing, the lust
for justice, sexual desire, the sound of the ocean, nothing
deliberately excluded, nothing deliberately accepted, entrance into
the depth of things in a headlong act of love."
127
Poem: "A Headlong Act of Love"
Question 2:
'' A hand to break my fall''

Does this verse that follows the expression ''was a reflex'' means that
this godsend hand automatically saves you from your falling death in
the reflex way that presents itself as your act of kissing the lips of the
dead woman you are secretly in love in her death or the act itself of
kissing her after her death helped you to elevate from falling to
heavens?
Answer:
I'M NOT SURE. "HEADLONG" OFTEN RELATES TO "FALLING" EITHER
LITERALLY OR METAPHORICALLY, SO THE IMAGE OF 'A HAND TO
BREAK MY FALL' HAS SOMETHING TO DO WITH THE REFLEXIVE WAY
WE EXTEND OUR ARM AND HAND TO PREVENT INJURY WHEN WE
FALL, EVEN IF IT MEANS FRACTURING OUR WRIST.
Poem: ''medical education'' is closing with a verse '' what we

knew was almost enough''.
Question:
Here I see the pure essence of your article ''why doctors need
poetry''
Because medicine is art combined with science, as you pointed out
referring to the emblem of medicine also.
My question is:
Are you, the second generation of doctors that you learned only
medicine from your first generation doctors but art from
128
your patients and by yourselves mostly and not from the first
generation , transmit this idea of medicine to the third generation or
not? Then what the verse '' was almost enough'' means ? Almost or
not Enough? and for whom , for you or for them? Because as i see it
almost means that you to pass the idea but not that you failed , and
who is to blame then, you(the second generation ) or them( the third
generation)?
Answer:
My best answer to your question about "Medical Education" is that I
don't know what that line means either! It does make me feel like I'm
floating and confused. It is ambiguous. But it does convey my non
verbal feeling about the process of medical education.
Poem: ''Midnight Rounds''

Question 1:
THE VERSE ''HIS DOCTORS CONVINCED HIS CANCER WAS CURED'' YOU
MEAN BY LEAVE OUT THE PRONOUN ''HIM'' THE PHRASE WOULD
THEN BE '' HIS DOCTORS CONVINCED HIM THAT HIS CANCER WAS
CURED''
OR THE DOCTORS WERE CONVINCED THEMSELVES FALSELY THAT HIS

CANCER WAS NO THREAT ANYMORE FOR HIM AND TRANSFERRED
THIS FALSE OPINION TO HIM EVEN HE WAS DYING?
129
Answer:
YES, THIS IS THE MEANING, NOT THE FIRST PART.
Poem: ''Midnight Rounds''

Question 2:
''...something in the sight/Adjust itself to midnight...''

- Emily Dickinson
I translated the verse in rhyme as it is in English ''sight-midnight''
...κάτι που βλέπουμε στην οπτική μας γωνία μες στο σκοτάδι.
Προσαρμόζεται στη νυχτερινή μας όραση σαν να ’ναι βράδυ...
Emily Dickinson
Answer:
GREAT TO KEEP THE RHYME
-Emily Dickinson
That means in English '' something that you see in the daytime/
Disguised itself into the night shroud (or veil) you wear''
EMILY DICKINSON IS MYSTERIOUS AND HARD TO UNDERSTAND, EVEN
FOR A NATIVE ENGLISH SPEAKER. I INTERPRET THIS LINE LITERALLY....
THE WAY OUR EYES HAVE TO ADJUST TO THE DARKNESS AT
MIDNIGHT, AND ONCE THEY ADJUST, WE ARE THEN ABLE TO SEE
THINGS IN A PLACE THAT HAD PREVIOUSLY SEEMED TOO DARK TO
SEE ANYTHING.
130
Poem: ''playing with the band''
Question:
In the poem ''playing with the band'', ''Billy rakes E.D.A.'', what E.D.A.
means? And another crucial question about the last verse
''Shaking in time to our lives''. I interpret it as an irony that the
shaking (an expression in the bible referring to all people and the word
in the last judgment) after life is not existing and the only reality here
and after is only in this life in this world that is why the verse ''shaking
in time to our lives'' I translate it as ''shaking only in this present time
of our lives'' having in mind of course the shaking dancing alive!
Answer:
E D A is the three guitar chords of the song "Gloria." "Raking" is a
technique of using the guitar pick to make a sort of percussion sound
with the strings rather than a lighter touch which lets the music ring.
The "shaking" has at least two meanings: one is the shaking of dance;
the second is "trembling" which suggests something about the anxiety
of being alive and the possibility of cancer.
131
Τα αντικείμενα της ποίησής του είναι τέσσερα:
1. Τα παιδικά του χρόνια και κυρίως o πατέρας του, όπως και

αρρώστια του. Εμφανίζονται συχνά στα ποιήματά του των
αναμνήσεων η πατρική φιγούρα το πρότυπο του ακόμα μου
εξομολογήθηκε ότι όταν διαβάζει
ένα ποίημα του το ''Jump'' από την τέταρτη συλλογή του, γι’ αυτόν και
τον πατέρα του να παρακολουθούν έναν αγώνα baseball, τον πιάνουν
κλάματα.
2. Η οικογένειά του αλλά κυρίως η κόρη του, που έγινε ψυχίατρος,

όπως είναι και ο ίδιος αλλά και η γυναίκα του και έχει δυο κοριτσάκια
εγγόνια από αυτήν.
Σε αρκετά ποιήματά του αναφέρεται στη δική της παιδική αλλά και
ιατρική της εκπαίδευση ανησυχώντας γι’ αυτήν.
Επίσης υπάρχουν μόνο δύο ποιήματα για τον έρωτα προς τη γυναίκα
του.
3. Η ψυχιατρική του εξάσκηση και οι εμπειρίες που αποκόμισε από

αυτήν κατέχουν ένα σημαντικό κομμάτι από το έργο του μια και έχει
αναπτύξει την ικανότητα με το χρόνο και την επεξεργασία των
αναμνήσεων του σε ποιητική φόρμα να συνδυάζει τη φύση του
ποιητή με την ψυχιατρική.
Εξάλλου εξέδωσε μόνο τέσσερεις συλλογές σε είκοσι χρόνια
4. Που προσωπικά εγώ το θεωρώ το πιο σημαντικό από όλα τα
τμήματα της ποίησης του. Δεν είναι άλλο παρά οι φανταστικές
ιστορίες των ασθενών που πεθαίνουν από καρκίνο, ανακοπή,
έμφραγμα, νεφροπάθεια, μεταστάσεις, που έπλασε σαν να ήταν ο
ίδιος όλες αυτές οi ειδικότητες, του χειρούργου, του καρδιολόγο, του
ογκολόγου, του εντατικολόγου, του γενικού παθολόγου, έχοντας μόνο
132
την ενός έτους εμπειρία στο internship — εσωτερικού βοηθού πριν
την ειδικότητα της ψυχιατρικής που δεν είναι παρά μόνο για τα μάτια
και όχι για την ουσία. Επιδιώκει, ανήμπορος να γιατρέψει, ως
ακούσιος εραστής του θανάτου, να περιγράφει αναλυτικά την απεχθή
εικόνα του με τους όμορφους στίχους του.
Αυτού του είδους την ποίηση του αποκαλώ medical ‘‘horror’’ poetry
και βρίθουν οι συλλογές του από αυτά τα ‘‘απεχθή’’ ποιήματα. Την
προκαλεί ο ίδιος του βγαίνει υποσυνείδητα και είναι μοναδικός στο
είδος αυτό που έμενα με ελκύει ιδιαίτερα και γι’ αυτό το λόγο δεν
έπαψα να τον μεταφράζω, αποκλειστικά μόνο αυτόν, για οκτώ
χρόνια.
133
13HOW IT ALL STARTED:
From: Miltos Arvanitakis
To: Richard Berlin
Subject: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Date: Tue, 12 Mar 2013
www.youtube.com/watch?v=UvMLYtNHfzo
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ANATOMY LAB MEDICAL

SCHOOL 05:14, see page 88.
ⒸCOPYRIGHT: ΜΙΛΤΟΣ Σ. ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗΣ
ΑΜΟΝΤΑΡΙΣΤΗ ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΗ ΧΩΡΙΣ ΗΧΟ ΠΕΝΤΑΛΕΠΤΗ ΤΑΙΝΙΑ 8 mm
ΓΥΡΙΣΜΕΝΗ ΣΤΟ ΑΝΑΤΟΜΕΙΟ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ...
The video 05:14 p. 130, ''anatomy lab'', these days was deleted, even
though it existed for 10 y, with 48+K views. ''This video was deleted
because it is illegal to the policy of YouTube in regard to violence or
inappropriate content.''
Dear poet and colleague in medical profession
My name is Miltiadis (Miltos) Arvanitakis, I live in Thessaloniki, Greece

and I have served as a senior director of Radiology in the Hospital ''St.
Paul'' in my birthday city. During my Anatomy Lab
I filmed a short 8 mm no sound black and white film in the Lab which I
uploaded, as it was filmed, in U-Tube.
134
After reading some of your poems I find myself attracted to your
Vision of life and people and when I read your poem ''Anatomy
Lab'', my heart was touched by the same human feelings of a student
in the Anatomy Lab .and I felt like I was the one who wrote your words
many decades ago.
I feel compelled to send you the link of my little amateur film and I ask
your permission to use your poem in my little film. I would like that
because it unites arts, ideas, and people living so far away who don't
know the existence of each other.
Sincerely yours
Miltos Arvanitakis
THE RESPONSE:
Richard Berlin
Προς: Miltos Arvanitakis
Τετ, 13/3/2013
Dear Miltos,
Thank you so much for sending me your film and for your request
to use my "Anatomy Lab" poem.
Permission granted! I am honored! Please let me know when you

have included the poem in the film. I will look forward to seeing the
completed work
I am glad to know the poem resonated with your memories of the
anatomy lab experience, which is our first rite of passage. I think
every doctor (and every doctor-writer) has vivid impressions of
those early days in our careers.
135
And I love what you said about the arts uniting people who live
so far apart, yet live in the same world. Thanks for closing the circle of
connection.
All the best,
Richard
Richard Berlin
Προς: Miltos Arvanitakis
Κυρ 21/9/2014 8:03 μ.μ
I agree with you about liking my more "medical poems".

I feel they often have the most strength.
You are also correct in understanding the way I am supported by
both medicine and poetry.
I suspect you are, too.
''ANATOMY LAB'' a poem by Richard M. Berlin recited by himself with

scenes of the film ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ANATOMY
LAB MEDICAL SCHOOL ‘‘anatomy lab’’ shortened to 01:35 from 05:14 and
with addition of Chopin’s piano music Prelude in E- M
Thanks to talented VAS, as always, for this and many more, video and unique photo
creations.
https://www.youtube.com/watch?v=Z1SIqHPOQpg
Εισαγωγή από τον ποιητή: ''Η ιατρική προσωπικότητά μας είναι η

βάση για την ψυχιατρική μας καριέρα και το πρώτο βήμα για την
μετατροπή μας σε γιατρό από απλό άνθρωπο γίνεται στο Εργαστήριο
Ανατομικής.'’
ⒸCOPYRIGHT OF THE POEM: RICHARD M. BERLIN,

ⒸOF THE FILM: ΜΙΛΤΟΣ Σ. ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗΣ,
ⒸCOPYRIGHT OF THE MONTAGE: VAS
136
TO THE POET:
1. Please answer to my question about what the middle M.

means in his name
Answer:
Marc.
My parents chose my name just because they liked Richard and they
liked Marc. I was not named after anyone in the family. However, I use
the "M" because the town I grew up in had a doctor Richard Berlin (no
relation) who had a son Richard Berlin who was in my high school
class. We also had Tommy Berlin and Susan Berlin.
Since the school was constantly confusing our report cards and
schedules, I started using the M just to add a difference from the
others.
2. Remarks about the translations…………………………………..
1. I LOVE THE WAY YOUR QUESTIONS MAKE ME SEE THE POEMS IN A

FRESH LIGHT. YOU ARE SO THOUGHTFUL AND PERCEPTIVE!
Please let me know if you have more questions. This is an amazing,

exciting experience for me. I hope you are having as much fun as I am!
You continue to honor me with your kindness, wisdom,
sensitivity....and all the translations. I am glad the woman in the
audience found the poems to be "tender." Her response says
something about the poems and something about the way you
translated and read them.
137
2. MOST OF ALL, THANK YOU FOR THE HONOR...THE GREAT
HONOR...OF YOUR WONDERFUL WORK IN TRANSLATING MY POEMS.
JUST SPECTACULAR!
3. I LOVE YOUR QUESTIONS!
4. I LOVE your introduction for the translations, especially the section

where you transform "Playing God in the Hospital" into cinema.
Brilliant! I am glad the poem has the place of honor as the first poem
in "Practice."
5. Bravo!
It is a great honor for me to have my poems translated by you, and to

have them translated into a language that is 3000 years old! Thank
you, thank you, and thank you! I will look forward to receiving the
journal and the booklet. And I'm glad your ophthalmologist gave
"Anatomy Lab" a positive review! I'm also looking forward to reading
the translation of your introduction. That is exciting, too.
6. And on to your questions (you are such a perceptive reader!)
7. This is an amazing list! You are ambitious! And I fully support your
ambition! Also, if your focus on this work helps with your grief, that is
a good thing, too.
Some of the poems feel to me like they will be very hard to translate.
"Spring and All, Revisited" has very peculiar line breaks which are done
in imitation of William Carlos Williams poem "Spring and All." And
"Doctor Jokes" has the challenge of being funny in another language.
May The Force be with you!
Here's looking at you, kid.
138
8. So good to hear from you! Thanks so much for your deep interest in
my poems and for the majestic project you have created for
yourself. For me, it is the highest praise and a great honor. I'm also
fascinated by your selection of poems - they are good choices!
9. Thank you so much for your hard work and passion in creating your
4th book of translations. As always, I am honored. I know you have a
deep understanding of the poems, and I admire your efforts to find
metaphorical images to make the translations convey the messages of
the poems. I know I will not be disappointed.
You have always liked "Playing God in the Hospital." (Me, too).
As it happens, I have been collecting "flies" in the work of other
writers.
I will attach my discoveries for your interest.
Ακούσιος εραστής του θανάτου, Lulu, USA, 2018
139
ΕΚΛΕΚΤΙΚΕΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΕΣ = ELECTIVE AFFINITIES
‘’We decided to use my poem "If You Ask Me My Name" on the

back cover rather than a blurb, because the poem says it all! I
removed "turner of textbook pages" because no one turns
textbook pages anymore, and because I like the poem's rhythm
better without it.’’ Richard M. Berlin
WE BOTH USED THE SAME POEM AS THE BACK COVER
“IF YOU ASK MY NAME“IN 2018 AND IN 2021
140
Intimate Portrait: Richard M. Berlin, MD
June 25, 2014 | History of Psychiatry, Portraits
By Sebastian Zimmerman, MD and Renee Silverman
Editor’s note: Being a Therapist features intimate portraits of

psychotherapists in their private work spaces. The photograph was
taken by Sebastian Zimmerman, MD, and is part of a collection he
made over a 10-year period when he interviewed more than 50
psychotherapists in their offices. Dr Zimmerman published his
photographs and essays this year in his book Fifty Shrinks. More
information is available at www.fiftyshrinks.com. An excerpt of the
interview his wife, Renee Silverman, had with Dr Richard M. Berlin
follows.
The poem springs from the half spoken words of the patient. . . When
asked, how I have for so many years continued an equal interest in
medicine and the poem, I reply that they amount for me to nearly the
same thing.
—William Carlos Williams
My poem “How a Psychiatrist Writes a Poem” opens with images of
skittering leaves and blowing wind and drifts through other scenes,
finally reaching a pivotal moment with my mother in a Grand Union
grocery store. The free association process that generated this poem is
like the classic psychoanalytic situation in which the patient and
analyst allow thoughts to flow without censorship and wait to see
where they will lead. This is the process I tend to follow when I write,
and it is definitely a reflection of my psychiatric education. Many times
141
patients start a visit by announcing, “I don’t know what to talk about
today!” only to have that session yield especially productive and
fruitful insights and motivation for change.
Having trained as a psychiatrist, psychotherapist, and poet, I tend to
think in metaphors, a type of thinking that feels very natural to me. In
working with patients, I find that I am often able to create images that
describe their experiences from a new angle, one that is close enough
to feel familiar, yet different enough to change the patient’s
perspective. Patients often smile or laugh in recognition and start to
play with these new ideas about themselves. I suppose this is the way I
apply a poet’s perspective to enhance my traditional psychiatric
diagnostic skills, medical knowledge, and expertise in
psychopharmacology.
Poetry and the clinical encounter have much more in common than I
imagined when I started to write during a mid-life transition. When I
perform a psychiatric evaluation, part of my job is to gather all of the
biological, psychological, and social information at my disposal and
condense what I have learned into a diagnosis and treatment plan.
Poets distill the world in a comparable way. When I write, I try to be
aware of my subjective emotional state, physical sensations, the music
of language, and the thoughts or feelings I am trying to express, all in
the brief, condensed flash of the poem. Like an accurate diagnosis and
treatment plan, an effective poem will communicate something of the
writer’s insight and experience that will touch—and perhaps heal—the
reader in some way.
For many years, I felt embarrassed about writing poetry. Being a
psychiatrist already carried a degree of stigma, and telling someone I
was “a poet” felt very affected, conjuring up the image of the suffering
romantic poet in a garret who opens his bleeding heart to the world.
For comfort, I would think about William Carlos Williams, the iconic
doctor-poet who made house calls in Paterson, NJ, and was the chief
of staff at his hospital, and John Stone, the cardiologist-poet whose
142
poetry inspired me to write about the experience of being a physician.
Their images helped de-stigmatize the idea of being a doctor-poet, and
my colleagues in our small medical Community have been very
supportive. It has also been tremendously gratifying (and affirming) to
have the opportunity to read my work at Grand Rounds and literary
events around the country, and to know that my column in Psychiatric
Times continues to reach my fellow psychiatrists, who are the readers I
think about whenever I sit down to write a poem.
Richard M. Berlin, MD
143
Secret Wounds
Secret Wounds, was selected by USA Book News 2011 Awards as the
best poetry book of the year. Additional awards include the 2010 John
Ciardi Poetry Prize from BkMk Press and Finalist Awards from the
ForeWord Book Review Prize and the Eric Hoffer Award (the winner has
not yet been announced).The poem, “Einstein’s Happiest Moment” has
been reprinted by Ted Kooser on American life in poetry.org and on the
Every Day Poems series.
’’And Playing in the band’’ won the award for best poem in the
Cancer Poetry Project 2.
Reviews
Using the shorthand lingo of a busy physician, Richard Berlin presents
both the intense beauty of “After she pages me to pronounce him” and
the lyrical “he is dying on dialysis.” Berlin reveals the loneliness and
limitations of his medical art as he breaks bad news in one poem and in
another, listens to a dying patient tell a joke. Here, Auden, Blake and
Celan consult with Einstein, Freud and Jung. While the prognosis is not
good—we are all terminal—these smart and surprising poems aspire to
nothing less than “the chance to change the world.”
—Peter E. Murphy
Berlin has a gift for clarity—and for similes so brilliant they work
almost invisibly. No jargon here, no ornamentation for
ornamentation’s sake, no scandals or hyperbole, but, yes, secrets we all
know yet find impossible to articulate for ourselves. The mysteries here,
neither swayed by sentiment nor obfuscated by ego, have a human
beauty that’s well-grounded and true. I entered the world of Berlin’s
Secret Wounds fully. It was laid stunningly open for me and was as real
as my own beating heart.
—Renee Ashley
144
Richard Berlin’s poems are revelatory. They reveal the healing power of
attention, empathy, witness, and love. He transforms the wounds of a
life in medicine, a life on the line, so to speak, into affirmation, not with
fancy language or heroic gestures, but with the eloquence of directness
and honesty. He writes, “Each wound contains / its own beauty—“True,
but the beauty and power of Richard Berlin’s Secret Wounds as a whole
lies in his healing presence throughout these poems. “I place a
stethoscope in my ears and listen / to the heart,” he writes, “when I’ve
run out of things to say.”
—Jack Coulehan, M.D.
145
SECRET WOUNDS
Richard M. Berlin
BkMk Press (December 2011)
In his poem “A Psychiatrist’s Double Life,” Richard M. Berlin takes

readers to the heart of his collection: “I became a doctor-poet / and
my colleagues shunned me twice, / once out of fear I could read / their
minds, and again for poems / that spilled the secrets of their love / and
hate.” A medical doctor turned psychiatrist, Berlin sweeps readers
deep into a world of medicine and presents it with startling honesty
and an eye for the beauty that lives in the flaws and wounds of
humanity. In his revelations, he walks a thin line between the loves
and hatreds that mark the exhausting days of those who glimpse, and
sometimes prod, the bodies and minds they take under their care.
Throughout his book, Berlin presents all matters of the medical world,
ranging from the humiliations endured during his own medical training
to times when “the patient / is the enemy, one more life and death /
decision before the possibility of sleep” (“Rage”). Indeed, the harsh
moments he uncovers stay with readers, but so, too, do the times of
complete helplessness and frustration. In “Whores,” Berlin draws a
witty comparison between insurance and prostitution: “like an enlisted
man / on leave / easing a big / bill in a stripper’s G-string,” a patient
delivers his co-pay and reveals his complicity as he “fills out forms / for
insurance pimps / who won’t pay / unless I reveal / the private parts.”
The poem “Bad Debts” illuminates the losses that a psychiatrist
sometimes faces. He ends the poem with the $30 debt from the man
whose suicide note read “tell / the doc he was my best friend. / tell
him I’m sorry / I still owe him money.” Moreover, his arresting
146
description of the body—from the clot “trapped in the lattice of her
lungs” (“The Killer”) to the “gashed leg / filigreed with blood”
(“Wounds”)—elevates the body’s imperfections into arresting art.
Winner of the John Ciardi Prize for Poetry, Sacred Wounds is a collection
that will prove its worth on the shelves of dedicated readers of poetry, as
well as on those of public libraries. Additionally, Richard M. Berlin’s
collection is a necessity for medical libraries, and for university libraries
with training programs in medicine and psychiatry. His voice in each
poem comes across as a trusted friend, one who, in the language of his
last poem, “Last Concert of the Summer,” will “listen / to the heart
when I’ve run out of things to say.”
Reviewed Jeniffer Fandel
147
PRACTICE
A twenty first century William Carlos Williams.”
–Booklist
“Berlin’s writing sheds all doctrines and poses. He seems to me to be a

person who is living his whole life in an effort to find something, which
can never be located or described. In one of those beautiful passages
that left me breathless, Berlin writes, ‘a doctor becomes/like a man
who has spent sixty years/on a lobster boat, watching the world/swim
fast and shining, right before his eyes.’ These lines, like much of Berlin’s
poetry, seem to be about the revelation that emerges at the edge
between our knowledge of the world, provided to us by science or
maturation, and the chaotic understructure that throws up in front of
us surprises that are both wanted and unwanted.
Berlin has mastered a crisp, narrative style, etching descriptions with

brevity and clarity. For example, the poem ‘Brought by Police from the
Golden Gate Bridge’ describes the horrible repetitive suicide cases of
nearly dead but still living patients. Alongside the storyteller, we
encounter a doctor . . . who descends into darkness in order to find
light. In ‘Takotsubo Cardiomyopathy’ the doctor-speaker encounters
‘another broken heart’s/beaten down story of futility and resilience.’
Berlin seems to live with the courage of undaunted individualism, and
unusual honesty . . . as in ‘Midnight Rounds,’ he describes patients in a
hospital at midnight, ‘their shriveled skin/ like moldy frescoes in an
untended church/ after the faithful leave for another god.’
148
Practice contains the poems of a sturdy, unadorned man who s not
hiding behind anything, and who is not driven towards is not hiding
behind anything, and who is not driven
towards something. He is standing there observing, feeling, and
interpreting the world to a broad audience of intimate listeners.
He describes himself so evocatively as anxious while on He describes

himself so evocatively as anxious while on
vacation, ‘I can be at peace/ when I am with my patients or at home . .
. ’ He might have added that his fate, as it emerges in the poems in this
book, is in the orientation to life that words expose when they reveal
truths that spring up inside of coherent, beautiful language.”
–Paul R. Fleischman, author of Wonder: When and Why the World

Appears Radiant and other books
149
Freud on My Couch
July 7, 2021
Ronald W. Pies, MD
Frankness, honesty, and humor make this doctor’s poetry collection
special.
BOOK REVIEW
Freud on My Couch by Richard M. Berlin, MD; DOS Madres Press, 2021

106 pages
Reviewed by Ronald W. Pies, MD
Poetry can be dangerous. Plato knew the potentially subversive power

of poetry and banned poets from his authoritarian utopia,
the Republic. With the exception of some poetry that extolled the
state, Plato feared that poetry would “corrupt youth and incite the
passions instead of the faculties of reason.”1 Sigmund Freud—whose
theories of infantile sexuality were themselves viewed as subversive by
Victorian society—appreciated the power and psychological depth of
poetry, famously writing, “Everywhere I go, I find that a poet has been
there before me.” Indeed, this is the epigram that begins Richard M.
Berlin, MD’s latest collection of poems, aptly titled Freud on My Couch.
Most Psychiatric TimesTM readers know Dr Berlin’s work from his

monthly “Poetry of the Times” columns, which have been an
enlivening feature of this publication since 1997. As a friend and
colleague of Dr Berlin, and as a contributor to Psychiatric TimesTM since
forever, I have been privileged to witness the evolution of his poetry
over nearly a quarter century. Rich is widely regarded as one of the
foremost physician-poets writing today, and has been the recipient of
several awards, including the 2010 John Ciardi Prize in Poetry for
150
his collection Secret Wounds. His latest collection represents a worthy
addition to his body of work—and, given Dr Berlin’s many medically-
situated poems, the word body seems particularly appropriate.
Dr Berlin’s world of medicine is no place for starry-eyed idealists or

worshippers at the shrine of Doctor God. If there is one feature that
runs like a dark thread through Berlin’s poetry, it is his own doubts,
fallibility, and perceived weaknesses. In his poem,
“Confessions/Prayer,” he writes of “…an altar where I worship and
pray / For mercy for all my failings;” and “how I hide behind my white
coat’s / illusion of purity and perfection…” He prays “…to remember
the healer / I yearned to become when I started / my studies…” There
is, indeed, a kind of lamentation that runs through this collection of
poems. To be sure, Dr Berlin’s medical vocation gives him a sense of
deep pride and personal satisfaction, but also a wistful sense of what
might have been. He feels drawn to the wider life beyond medical
care. In “Daydreaming,” Berlin writes, “It’s hard to listen to patients /
when songbirds sing outside / my open window and laughter / drifts
up from families strolling / the shop-lined street.”
And, not surprisingly, there are complaints that will strike a chord with
many practicing physicians: the endless battles with “the insurance
mob…demanding records of patients’ private confessions”; the
insurance company reviewer “who always wins”; and the ambiguities
of psychiatric diagnosis (“all the old Borderlines and angry /
adolescents melted down to Bipolar/slush.”).What becomes of old
Freud in Dr Berlin’s hands? The striking cover of the book shows a
leather-upholstered couch floating in a swirling sea of brown-toned
fabric. The dream-like image seems quite fitting for a book titled, Freud
on My In the 3 linked poems of the same title, Berlin takes us into the
many-layered world of the father of psychoanalysis,
151
from his “twelve years deep into coca”; to the odor of the cigars Freud
ceaselessly smoked; to his hiking through the Dolomites with his young
daughter, Anna.
Of course, Richard Berlin the man is more than Berlin the physician. He
is also a husband, father, and sometime jokester. His poem “Sleeping
Daughter” strikes the poignant chords that epitomize a father’s love
for his daughter, “…desperate to protect her any way I can.” I recall
here one of the formative poems of my own development as a poet:
W.D. Snodgrass’s, “Heart’s Needle,” and its epigram drawn from Irish
legend: “…an only daughter is the needle of the heart.”2
In “Psychiatrist Baseball Cards,” Dr Berlin allows himself and his
colleagues a bit of good-natured fun: “So take heart, dear colleague,
misses / and swings are part of The Show.” Finally, Dr Berlin provides
the reader a few pages of helpful notes that explain some of the less
familiar medical and biographical terms that appear in the poems.I
suspect that for his frankness, honesty, and humor, Rich Berlin would
have been among the poets banned from Plato’s Republic. Plato’s loss,
our gain. I believe that Freud on My Couch will ennoble the physician’s
calling and deepen both the medical and nonmedical reader’s
perspective on our profession—even as Dr Berlin casts a cold eye on
some of our collective shortcomings.
Dr Pies is professor emeritus of psychiatry and lecturer on bioethics and
humanities, SUNY Upstate Medical University; clinical professor of
psychiatry, Tufts University School of Medicine; and Editor in Chief
emeritus of Psychiatric TimesTM (2007-2010).
References:
1. Plato. From the Republic. Poetry Foundation. Accessed June 30,
2021 https://www.poetryfoundation.org/articles/69373/from-the-
republic.
2. Snodgrass WD. Heart’s needle. Poetry Foundation.
https://www.poetryfoundation.org/poems/42794/hearts-needle
152
Ένα απόγευμα
Θα ’ναι ένα απόγευμα που θα μας βρει

λουσμένους στο φως του δύοντος ήλιου
να κατεβαίνουμε τη λεωφόρο των νεκρών βασιλέων
Τότε άγριο τριαντάφυλλό μου θα ’ρθη η ώρα μας να λάμψουμε

κάτω από τις τελευταίες χρυσοκόκκινες ακτίνες του
εξόριστοι από τον παράδεισο της τεχνητής ευτυχίας
ενώ οι άγνωστοι αιώνες του μέλλοντος
θα μας προσπερνούν αδιάφοροι
Τότε αγάπη μου θα γίνεις δική μου για πάντα

τα χρυσαφένια σου μαλλιά θ’ ανεμίζουν σαν λάβαρο
και τίποτε δεν θ’ αγγίζει πια τα άτρωτα κορμιά μας
το απόγευμα που θα κατεβαίνουμε
τη λεωφόρο των νεκρών βασιλέων
Κι όλα τα προηγούμενα δεν θα ’χουν υπάρξει

κι ό, τι ζήσαμε θα ’χει σβηστεί
κι η αρχή θα γραφτεί τότε στο τέλος μας
153
154
155
Σκεπτικό Βράβευσης:
Βραβείο του 2016 για αγγλόφωνη μετάφραση του Ευρωπαϊκού

Ινστιτούτου Λογοτεχνικής Μετάφρασης.
Το σκεπτικό, σελ. 185, το βρίσκει κανείς στο Translation Forum

Lexilogia στο λήμμα ''Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2016'' από
έναν από τους 5 κριτές ο οποίος γράφει:
''Για το βραβείο Αγγλόφωνης λογοτεχνίας διαβάστηκαν πάνω από

100 βιβλία. Έχοντας την τιμή να συμμετάσχω στην επιτροπή, μπορώ
να πω ότι το Εργαστήριο Ανατομικής πέρα από όλες τις άλλες αρετές
κατάφερε να αποδώσει εξαιρετικά την ατμόσφαιρα και τη
συγκίνηση των πρωτότυπων στίχων''. Απαντώντας σε ερώτημα ενός
συνομιλητή του γιατί δε βραβεύτηκαν μεταφράσεις από συγγραφείς
''ευρείας αναγνώρισης'' γράφει επί λέξει:
''Δεν μπορώ να αναλύσω εδώ το ακριβές σκεπτικό της επιτροπής,

αλλά η σύντομη απάντηση στην τελευταία σου ερώτηση είναι:
δυστυχώς τα πολυδιαφημισμένα και καλά βιβλία έτυχαν μέτριας ή
ανέμπνευστης ή πρόχειρης μετάφρασης, χωρίς ωραίες λύσεις και
φυσικότητα.''
Εξαίρεση μερικά που όμως δεν πληρούσαν λοιπά κριτήρια της

επιτροπής.''
156
Giannopoulos Giorgos
POST BY THE EDITOR ON HIS PERSONAL ACCOUNT ON FACEBOOK
(OCTOBER 1, 09:38)
The poetry collection entitled “Anatomy Lab”, by the American
psychiatrist and poet, Richard M. Berlin, which was published as an
insert with Issue 360 of ENEKEN magazine (April-May-June 2015),
has been honored with the 2016 Literary Translation Award for a
work of literature translated from English to Greek, by the Hellenic
American Union and the European Institute for Literary Translation.
The contributors to this project deserve special congratulations: the
distinguished doctor and director, Miltos Arvanitakis, whose idea
and suggestion it was to translate into Greek this significant work of
poetry by R. M. Berlin, and to publish it as an insert in ENEKEN
magazine.
It should be noted here that the circulation of insert publications
that accompany ENEKEN magazine ensures for the published works
an immediate communication with the magazine’s readership, its
friends and subscribers from as far away as Australia, China and
Canada, and these insert publications constitute a special offer by
ENEKEN to its friends, since they are made available at no additional
cost to the magazine’s regular price.
It should also be noted that Miltos Arvanitakis, who discovered and
identified the poetic work and the significance of Berlin’s poetry,
maintains a direct communication and correspondence with his
colleague and poet R. M. Berlin, and this deep relationship
contributed decisively to this excellent rendering of the work in
Greek, since the American poet employs a particular poetic voice
inspired by his practice of the medical profession. His colleague and
experienced physician, Miltos Arvanitakis, drew his exceptional
translating ability from this common reservoir of experience in
157
medical science, the practice of which sometimes becomes a tribute
to solidarity and human civilization.
With his characteristic acumen, Miltos Arvanitakis chose as his
collaborator and fellow traveler in this labor of translation the
noteworthy literature professor from Thessaloniki, Aggelos Grollios,
whose interpretative and literary interventions contributed
decisively to the integrity of this feat of translation.
Congratulations are also due to ENEKEN’s friend and collaborator,
graphic designer Despina Lotsopoulou, whose artistic inspiration
and experience adorns the ENEKEN publication, and who illustrated
Berlin’s poetry in a manner fitting to its intellectual content.
Finally, we must note that this offering of a translated work by
ENEKEN is neither random, nor piecemeal, nor unique (which, in the
case of Berlin, is recognized with an honorary and symbolic award),
but it is an organic element of the magazine’s publishing philosophy.
As a collective endeavor, ENEKEN has been contributing to the field
of culture for twenty years, and it attempts to cultivate the
collective and historical conscience as it is expressed, through its
paradoxes and contradictions, in the Modern Greek language. This
structure has been erected through the work and toil of the
magazine’s worthy and enviable collaborators, whose literary and
philosophical contributions form the foundation that supports the
laborious and often especially difficult publishing endeavor that is
ENEKEN.
Giorgos Giannopoulos
158
Preface to “PRACTICE”
Why Doctors Need Poetry
Doctors need poetry to bring them closer to their patients. But even as
I write these words I can hear my colleagues groan, “There’s an AIDS
epidemic, I can’t afford my malpractice insurance, the obstetricians
have stopped delivering babies, and you’re going to tell me I need
poetry?”
I’ll be the first to admit that convincing physicians to read poetry in our age of
evidence-based medicine is going to be a hard sell. Our premier
Doctors need poetry to bring them closer to their patients. But even as I
write these words I can hear my colleagues groan, “There’s an AIDS epidemic,
I can’t afford my malpractice insurance, the obstetricians have stopped
delivering babies, and you’re going to tell me I need poetry?”
I’ll be the first to admit that convincing physicians to read poetry in our
age of evidence-based medicine is going to be a hard sell. Our premier
medical journal, the New England Journal of Medicine, doesn’t discuss
poetry in its editorials, and poetry will not be the focus of the next
meeting of the American College of Surgeons. But I’d wager that if you
ask a thousand patients to choose between two physicians with equal
medical knowledge, the patients would choose the doctor who reads
the poems of William Carlos Williams.
“Doc Williams”, a poet and physician, considered poetry to be crucial
for our survival: “…men die miserably every day for lack of what is
found there.” At times of crisis, we seek out poetry that speaks to our
most intense feelings, a phenomenon we witnessed in the aftermath
of 9/11. As the poet-doctor Rafael Campo reminds us, poetry
incorporates the rhythms of our bodies, the heartbeat and flow of
breath, rhythms as deep and ancient as life itself.
In our pre-literary history, before the written word, culture was
transmitted through the language of poetry, and poetry was the
language of the gods. Robertson Davies, a novelist who “detects and
159
identifies gods in modern life,” once asked an audience of physicians at
Johns Hopkins University Medical School, “What do you look like to
your patients?” After allowing a moment for the audience to reflect,
Davies responded, “You look like a god!” Although there are some
doctors who have no difficulty assuming the godlike persona, this view
is clearly out of line with contemporary medicine’s scientific, non-
hierarchical, information-sharing style. Yet, as Davies points out, the
great symbol ofmedicine, the Caduceus, belonged to Hermes, “the god
of the intellect in its farthest reaches.”
In mythology, the Caduceus was created when Hermes came upon two
warring serpents and thrust his staff between them. The serpents
remained intertwined around the staff, always in conflict, but held in
balance by the staff’s great power. And who are the warring serpents?
Knowledge and Wisdom. Knowledge: Medicine’s scientific-technical
domain; Wisdom: the humanistic ability of doctors to use empathy to
apply their knowledge to patients, the emotional link that unites
sufferer and healer. And poetry fuels empathy.
Randall Jarrell suggested we orient ourselves to a poem the way
doctors might engage a patient: “…with an attitude that is a mixture of
sharp intelligence and of willing emotional empathy, at once
penetrating and generous.” But according to a study by J. Kenneth
Arnette, Ph.D., pre-medical students begin medical training with
“empathy deficits” which increase during a medical education that
teaches detachment rather than generosity, and guides trainees to
view people as “complex biophysical systems” rather than as
individuals with their own personal histories. T.L. Luhrmann, an
anthropologist, has described the way young doctors finish their
internships “with new knowledge and a clear sense of the difference
between doctor and patient: patients are the source of physical
exhaustion, danger, and humiliation and doctors are superior and
authoritative by virtue of their role.” Doctors in training (who literally
160
have miles to go before they sleep), are nourished by the serpent of
scientific knowledge, but when they learn to view the patient as “the
enemy,” their loss of empathy deprives them of the wisdom to
understand their patients’ suffering and shame.
Aaron Lazare, a psychiatrist and Chancellor at the University of
Massachusetts Medical School, has written and lectured extensively
about how shame and humiliation are universal affects people
experience when they are sick. Poetry can help doctors become better
healers because poems teach us to see the world from the emotional
viewpoint of another person. As Steven Dobyns writes, “A poem is a
window that hangs between two or more human beings who
otherwise live in darkened rooms.”
Poetry contains many of the aspirations doctors cherish, what Cesar
Pavese called “an absolute will to see clearly,” and Czeslaw Milosz
described as “the passionate pursuit of the real.” And after twenty five
years as a doctor, I have come to experience the practice of medicine
the way Pablo Neruda experienced poetry, a domain that includes “the
decrees of touch, smell, taste, sight, hearing, the lust for justice, sexual
desire, the sound of the ocean, nothing deliberately excluded, nothing
deliberately accepted, entrance into the depth of things in a headlong
act of love.”Once again, I hear my beleaguered colleagues remind me
they have no time for ““a headlong act of love” when care must be
provided at the rate of six patients per hour. But some of my most
tender moments with patients have occurred when they brought
poetry to their office visit: a poem they had written themselves, a
quote from Shakespeare, or the work of a poet whose words captured
their emotional predicament. One of my patients discovered the poem
“Wild Geese” by Mary Oliver and recited it to me: “…You do not have
to walk on your knees for a hundred miles through the desert,
repenting. You only have to let the soft animal of your body love what
it loves…” The gift of the poem allowed me to understand my patient’s
struggle in a new and more powerful way.
161
So here are my prescriptions. For patients, choose a favorite poem (or
a poem that describes your situation) and give it to your doctor at your
next office visit. For doctors, remember that poetry is like treating
patients, what Wallace Stevens called, “a response to the daily
necessity of getting the world right.” Or consider Sir William Osler’s
advice to doctors: “Nothing will sustain you more potently than the
power to recognize in your humdrum routine…the true poetry of life.”
And remember, as William Carlos Williams said, “If it ain’t a pleasure, it
ain’t a poem.”
Richard M. Berlin
162
Ακούσιος εραστής του θανάτου
Πρόλογος
“Γιατί οι γιατροί χρειάζονται την ποίηση“
Οι γιατροί χρειάζονται την ποίηση γιατί τους φέρνει πιο κοντά στους
ασθενείς τους. Αλλά ακόμα και τώρα, καθώς γράφω αυτές τις
γραμμές, ακούω τους συναδέλφους μου να παραπονούνται: ‘‘Εδώ
υπάρχει μια επιδημία AIDS, δεν έχω λεφτά να πληρώσω την ασφάλειά
μου για ιατρική αμέλεια, έχουν σταματήσει οι γυναικολόγοι να
φέρνουν στον κόσμο μωρά και εσύ μας λες ότι χρειαζόμαστε την
ποίηση; Θα είμαι ο πρώτος που θα αποδεχτώ το ότι να πείσεις τους
γιατρούς να διαβάσουν ποίηση, την εποχή όπου η επιστήμη της
ιατρικής βασίζεται στην αδιαμφισβήτητη τεκμηρίωση, είναι δουλειά
για έναν πολύ καλό πωλητή. Το πρώτο στη σειρά ιατρικό περιοδικό
New England Journal of Medicine δεν αναφέρεται στην ποίηση στα
συντακτικά του σημειώματα και η ποίηση δεν θα είναι το θέμα της
επόμενης συνάντησης της Εταιρείας της Αμερικανικής Χειρουργικής
(American College of Surgeons).
Αλλά αν θα ρωτήσετε χίλιους ασθενείς να επιλέξουν μεταξύ δύο
γιατρών με την ίδια επιστημονική αξία, θα στοιχηματίσω ότι θα
επέλεγαν τον γιατρό που έχει διαβάσει ποιήματα του Γουίλλιαμ
Κάρλος Γουίλλιαμς, του γνωστού μας ποιητή και γιατρού (William
Carlos Williams).
Ο Doc Γουίλλιαμς, ποιητής-γιατρός, θεωρούσε ότι η ποίηση είναι
σημαντική για την επιβίωσή μας: ‘‘[…] Οι άνθρωποι πεθαίνουν άθλια
κάθε μέρα από την έλλειψη αυτού που υπάρχει εκεί’’. Στις ώρες της
κρίσης ψάχνουμε την ποίηση που μιλά στα βαθιά μας συναισθήματα,
που το διαπιστώσαμε στα επέκεινα της 9/11. Όπως μας υπενθυμίζει
ποιητής-γιατρός Ράφαελ Κάμπο (Rafael Campo), η ποίηση εμπεριέχει
τους ρυθμούς του σώματός μας, τον καρδιακό χτύπο, το ρυθμό της
ρυθμούς του σώματός μας, τον καρδιακό χτύπο, το ρυθμό της
αναπνοής, ρυθμούς τόσο βαθείς και αρχαίους όπως η ίδια η ζωή. Στην
προϊστορική εποχή, πριν εμφανιστεί ο γραπτός λόγος, ο πολιτισμός ο
163
ποιητής-γιατρός Ράφαελ Κάμπο (Rafael Campo), η ποίηση εμπεριέχει
τους ρυθμούς του σώματός μας, τον καρδιακό χτύπο, το ρυθμό της
ρυθμούς του σώματός μας, τον καρδιακό χτύπο, το ρυθμό της
αναπνοής, ρυθμούς τόσο βαθείς και αρχαίους όπως η ίδια η ζωή. Στην
προϊστορική εποχή, πριν εμφανιστεί ο γραπτός λόγος, ο πολιτισμός
μεταδίδονταν με την γλώσσα της και η ποίηση ήταν η γλώσσα των
θεών.
Ο Ρόμπερτσον Ντέιβις (Robertson Davies), ένας συγγραφέ-ας που
ανιχνεύει και ανακαλύπτει τους θεούς της σύγχρονης εποχής’’, μια
φορά ρώτησε το ακροατήριό του στην Ιατρική Σχολή του
Πανεπιστημίου Τζων Χόπκινς (''John Hopkins University Medical
School''): ''Πώς σας βλέπουν οι ασθενείς σας; '' Και αφού άφησε να
περάσουν μερικές στιγμές να απαντήσουν από το ακροατήριο, ο
Ντέιβις απάντησε ο ίδιος: ''Σας βλέπουν σαν θεό!'' Αν και υπάρχουν οι
γιατροί οι οποίοι χωρίς ενδοιασμό θα υποδυθούν την προσωπικότητα
του θεού, αυτή η άποψη είναι εκτός μόδας στη σύγχρονη ιατρική με
το μη αποδεκτό πια ιεραρχικό επιστημονικό στυλ της, αλλά και με το
διανεμόμενο πλήθος των πληροφοριών.
Ακόμα όμως και το Κηρύκειο, το σύμβολο της ιατρικής επιστήμης,

ανήκε στον Ερμή, ’’τον θεό της διανόησης στα πιο υψηλά της
επίπεδα’’. Στην αρχαία μυθολογία το Κηρύκειο γεννήθηκε όταν ο
Ερμής συνάντησε δύο φίδια που μάχονταν και για να τα χωρίσει
έβαλε το ραβδί του ανάμεσά τους. Τα φίδια τυλιγμένα γύρω από το
ραβδί ακινητοποιήθηκαν για πάντα σε σύγκρουση αλλά σε ισορροπία
που την κρατούσε το κυρίαρχο σύμβολο του ραβδιού.
Και ποια είναι τα μαχόμενα φίδια; Η Γνώση και η Σοφία. Η Γνώση: το
επιστημονικό και τεχνολογικό πεδίο της ιατρικής επιστήμης. Η Σοφία:
η ανθρωπιστική ικανότητα των γιατρών να εφαρμόζουν το
συναίσθημα της ενσυναίσθησης στην γνώση τους για τους ασθενείς
τους, ο συναισθηματικός δεσμός που ενώνει τους πάσχοντες με τους
θεραπευτές. Και η ποίηση τροφοδοτεί την ενσυναίσθηση. Ο Ράνταλ
Τζάρρελλ (Randall Jarrell) πρότεινε να προσεγγίσουμε ένα ποίημα με
164
τον τρόπο που ο γιατρός θα ’πρεπε να χειρίζεται έναν ασθενή του:
''[...] Με μια στάση που είναι το μείγμα της οξείας ευφυϊας και του
συναισθήματος της ενσυναίσθησης, που την ίδια στιγμή θα είναι
διεισδυτική.
Σύμφωνα με τον Kenneth Arnette, Ph.D), οι φοιτητές της ιατρικής
αρχίζουν την ιατρική με ελλείμματα ενσυναίσθησης τα οποία
αυξάνονται κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους όπου διδάσκονται
την αποστασιοποίηση παρά την γενναιοδωρία αι αυτό είναι που
οδηγεί τους γιατρούς στο να αντιμετωπίζουν τους ασθενείς σαν
σύνθετα βιολογικά φαινόμενα και όχι σαν τα πρόσωπα
συγκεκριμένων ανθρώπων με τις ιδιαίτερες ατομικές τους ιστορίες.
Η Τ.Λ. Λούρμαν (T.L.Luhrmann), μια ανθρωπολόγος, έχει γράψει για

τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι γιατροί τελειώνουν την εκπαίδευση
τους στην πράξη (internship):
''Με νέα γνώση και μια καθαρή αίσθηση της διαφοράς μεταξύ τους
και του ασθενούς. Για τους γιατρούς οι ασθενείς είναι η πηγή της
φυσικής τους εξάντλησης, ο κίνδυνος και η ταπείνωσή τους. Παρ’
‘όλα αυτά οι γιατροί κατέχουν εξουσία επί των ασθενών τους δια
μέσου της άσκησης της ιατρικής.''
Οι εκπαιδευόμενοι γιατροί (που κυριολεκτικά διανύουν μίλια πριν

πέσουν για ύπνο), ανατράφηκαν από το φίδι της γνώσης του
επιστήμονα, αλλά όταν διδάσκοντα να βλέπουν τους ασθενείς τους
σαν τον ''εχθρό'', η απώλεια της ενσυναίσθησής τους προκαλεί και την
απώλεια της σοφίας τους να κατανοήσουν τα βάσανα και την ντροπή
των ασθενών τους.
Ο Ααρών Λαζάρ (Aaron Lazar), ένας πρώην πρύτανης του

Πανεπιστημίου Μασαχουσέτης και καθηγητής ψυχιατρικής έχει
γράψει και έχει δώσει εκτεταμένες διαλέξεις για την ντροπή
και την ταπείνωση που είναι καθολικά συναισθήματα και που
165
προκαλούνται σε όσους αρρωσταίνουν.
Η ποίηση δίνει τη δυνατότητα στους γιατρούς να γίνουν καλύτεροι

θεραπευτές επειδή τα ποιήματα μάς διδάσκουν να αποκτήσουμε την
ικανότητα να βλέπουμε τον κόσμο από την συναισθηματική πλευρά
ενός άλλου ανθρώπου. Όπως γράφει ο Στήβεν Ντόμπινς (Steven
Dobbyns): '' Ένα ποίημα είναι σαν το παράθυρο που κρέμεται μεταξύ
μεταξύ δύο ή πιο πολλών ανθρώπινων υπάρξεων που διαφορετικά θα
ζούσαν μέσα στα σκοτεινά δωμάτιά τους. ''Η ποίηση περιέχει πολλές
από τις επιθυμίες που λατρεύουν οι γιατροί, που ο Τσέζαρ Παβέζε
(Cesar Paveze) ονόμασε: ''μια απόλυτη θέληση του να δεις καθαρά.''
Και που ο Τζέσλοου Μίλοτζ (Czeslaw Millosz) περιέγραψε σαν ''την

παθιασμένη επιδίωξη της αλήθειας.'' Και μετά από τριάντα χρόνια
ιατρικής εξάσκησης έφτασα να βιώνω στη πράξη την ιατρική με τον
τρόπο που ο Πάμπλο Νερούντα (Pablo Neruda) βίωνε την ποίηση, ένα
πεδίο που εμπεριέχει ''τα αξιώματα της αφής, της γεύσης, της όρασης,
της ακοής, της λαγνείας για το δίκαιο, της σεξουαλικής επιθυμίας ,
τίποτα να μην εξαιρείται από σκοπού, τίποτα να μην γίνεται αποδεκτό
από σκοπού, της εισόδου εντός του βάθους των πραγμάτων με μια
βουτιά αγάπης.''
Αλλά ακούω τους ενοχλημένους συνάδελφούς να μου υπεν-
θυμίζουν ότι δεν έχουν καιρό για ‘‘μια βουτιά αγάπης’’ όταν είναι
υποχρεωμένοι να πρέπει να εξετάζουν έξη ασθενείς ανά
μία ώρα. Αλλά μερικές από τις πιο τρυφερές στιγμές με τους
ασθενείς μου τις έχω βιώσει όταν μου έφεραν ποιήματα στην
επίσκεψή για το ραντεβού μας στο γραφείο μου: ένα ποίημα
που έγραψαν οι ίδιοι, ένα απόσπασμα από τον Σαίξπηρ ή τη δουλειά
ενός ποιητή βοήθησε να αντιληφθώ τον αγώνα της ασθενούς μου με
ένα νέο και πιο δυναμικό τρόπο. Έτσι λοιπόν αυτές είναι οι συνταγές
μου:
166
Για τους ασθενείς, να διαλέξουν ένα αγαπημένο τους ποίημα ή ένα
δικό τους για το δώσουν στον γιατρό τους στην επόμενη επίσκεψή
τους στο γραφείο του.
Για τους γιατρούς να θυμηθούν την ποίηση όταν θεραπεύουν τους
ασθενείς τους, αυτό που ο Γουάλας Στήβενς (Wallace Stevens)
ονόμασε ‘‘μια αντίδραση στην καθημερινή ανάγκη να βάλεις τον
κόσμο στον ίσιο δρόμο'', ή να σκεφτούν τη συμβουλή του Sir William
Osler στους γιατρούς :
''Τίποτα δε θα σας κρατήσει πιο ισχυρά από το να αναγνωρίζετε

στην ρουτίνα σας… την αληθινή ποίηση.''
Και να θυμόμαστε στην καριέρα μας τι μας είπε ο Γουίλλιαμ Κάρλος

Γουίλλιαμς:
''Εάν δεν είναι μια ευχαρίστηση, δεν είναι ένα ποίημα.''

στου οποίου τα λόγια ανακάλυψαν όλο το συναισθηματικό τους
πρόβλημα. Μία από τους ασθενείς μου ανακάλυψε το ποίημα ''
Άγριες Χήνες'' από την Μαίρη Όλιβερ (Mary Oliver) και το απάγγειλε:
'' […] Δεν είσαι υποχρεωμένος να βαδίσεις εκατό μίλια στα γόνατά
σου μέσα στην έρημο μετανοώντας. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι
να αφήσεις ελεύθερο το ήρεμο ζώο της σωματικής σου επιθυμίας να
επιθυμήσει... '' Το δώρο της ποίησης με
Μετάφραση:
167
Freud on My Couch
-for Sigismund Schlomo Freud, 1856-1939
1. Über Coca
I take very small doses of it regularly against depression and against
indigestion and with the most brilliant of success.
-Freud in a letter to his fiancé, Martha Bernays, 1884
I need a lot of cocaine.

-Freud in a letter to his colleague, Wilhelm Fliess, 1895
He didn't notice snow falling in the Krankenhaus

courtyard the night he fell in love. A mere intern,
castrated by Jew-hating med school professors,
yearning for Martha in his cell-like room with no one
except himself to pleasure, the pfennig-pinching Dr. Freud
ordered his first dose for 30 gulden direct from Merck.
Oh, it was love at first taste, the pure white powder
downed with water, sex aroused, a partner who powered
him hard until 4 AM. He bragged to his fiancée
that coca swelled him into a stud, sent her vials,
shilled for Parke-Davis, hooked his best friend.
Before Charcot's parties, he spooned a dose to untie
his tongue, kept using to treat the crash, to beat off
fatigue so fierce he swore he had cancer, used
through angina, kept snorting when nodules
mushroomed his septum and blocked his breathing.
In this blizzard of denial and addiction he shtupped
his wife's sister Minna on his way to finding his soul
mate, the deluded Dr. Fleiss, who believed in
a direct genital-nose connection. Coking up high
strung Irma, they severed a slab of her turbinates,
spilling her blood in a near-death hemorrhage.
168
Haunted by nightmares of folly, he revised her
history in the dream interpretation that made his name.
Years later, the master declared all drugs replace
the primary addiction of masturbation, but never
revealed how, twelve years deep into coca,
he suddenly laid down his silver spoon
and summoned the strength to kick.
2. Up in Smoke
Contact was established only by means of his voice and the odor of
the cigars he ceaselessly smoked.
-Raymond De Saussure, describing his psychoanalysis with Freud
He smoked trabuccos, mild miniatures

produced by the Austrian monopoly,
but preferred Don Pedros and Reina Cubanos
patients brought him from Berchtesgaden.
Twenty times each day he struck a match
and sucked-- smoke socializing with his
mouth's moist mucosa, teeth stained amber,
nicotine firing his neurons, analysands
hearing the soft sigh of packed leaves burn
when he puffed, waiting for his throat-clearing
cough, choking on sour saliva and muddy
phlegm before he spoke, each interpretation
blown hard on his breath's black wind
like thunderheads patients inhaled, the master's
molecules inside them, merged like apple
wood and salt in cured Vienna sausage,
cigar pyridines impregnating skin, hair,
the warp and weft of woolen suits, a stench
patients carried on flesh they shared with lovers.
Reclined on the couch six days each week,
169
their heads floated in his clouds, years
of dreams gone up in smoke.
3. August in the Dolomites

In a black and white photo shot before
the first world war, Anna wears a pale
summer dress and hangs on her father's
arm, Sigmund relaxed and dapper,
walking stick in hand, round psychedelic
sunglasses, feathered Tyrolean hat,
molars chomped on a Reina Cubano.
He loved to hike the dragon-tooth
Dolomites in summer, Klobenstein
to Oberbozen, spitting black tobacco juice,
then bending down to examine blooms
of parnassia and primrose, hellebore and poke,
Ferenczi joining him to formulate cases
and drink Prosecco. Off coca for years,
he could sleep and dream about Minna
Bernays naked in a Bolzano bedroom,
the botched Irma case a repressed nightmare,
Mediterranean sun glancing off Lake Garda,
mountains of time before Nazis burned his books
and cancer blitzkrieged his jaw, August wind
from Africa warming his days, Marmolado's glacier
high above, frozen hard as Vienna's December.
170
Notes
p.45
Über Coca- Freud’s review on the properties of cocaine, published in 1884.
Charcot- The young Freud lived and studied in Paris with neurologist Jean-
Martin Charcot for four months between 1885-1886. Strongly interested in
hypnosis at the time, Freud wanted to learn from the great master, with the
aim of improving his own technique. Charcot’s influence on Freud was so
dramatic that Freud named his first son after Charcot.
Irma – A patient of Freud and Fleiss who they treated with cocaine, almost
causing her death when the turbinate bones in her nose hemorrhaged.
“Irma’s Injection” is the name given to the dream Freud used to arrive at his
theory that dreams are wish fulfillments.
p.46
Pyridines – foul smelling organic compounds released in cigar smoke.
p. 47
Anna – Anna Freud was her father’s sixth and youngest child. As she was
learning to be a psychoanalyst, Anna was psychoanalyzed by her father, an
unconventional approach, even during that era. During her career as a
psychoanalyst, Anna Freud pioneered the systematic study of the emotional
and mental life and development of children which she elaborated in 50
years of observation, discussion and writing. She also devoted substantial
energy to preserve her father’s reputation and achievements after his death.
171
ΓΙΑΤΙ ΕΓΙΝΑ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΟΣ σελ. 204
My Auto-Psychoanalysιs:
A provocative under the false doctor's title:

''Curriculum Vitae'',
with not even a hint about my 33 years of my radiology curriculum
of practicing radiology out of which 22 I was serving as the director
of the department of radiology
33 years radiologist, the last 22 years Director
of the Department of Radiodiagnosis in
''St. Paul General Hospital of Thessaloniki, Greece
https://lnkd.in/diCjyVRA
https://www.scribd.com/document/519651129/Asubversive
-under-the-false-doctor-s-title-Curriculum-Vitae-33-years-
radiologist-the-last-22-years-Director-of-the-Department-of-
Radiodiagno
''Με τι καρδιά, με τι πνοή, τι πόθους και τι πάθος πήραμε τη ζωή

μας· λάθος! κι αλλάξαμε ζωή'' γράφει ο Γιώργος Σεφέρης. Στην τρίτη
στροφή του ποιήματος, πριν την λέξη «λάθος» υπάρχει μία άνω τελεία
και σε εκείνο το σημείο, κατά την ανάγνωση του ποιήματος,
επιβάλλεται να κάνουμε μία μικρή παύση. Η παράλειψη της άνω
τελείας με αποτέλεσμα να ακούγονται όλες οι λέξεις μαζί αλλάζει
εντελώς το νόημα στο ποίημα κάτι που συνέβη κατά την μελοποίηση
του συγκεκριμένου ποιήματος .
Και όλα για μια άνω τελεία του Σεφέρη πριν από το λάθος
172
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ

page 91
Υπήρξε επίσημος επιστημονικός συνεργάτης στην παραγωγή και

σκηνοθεσία ντοκιμαντέρ για την Έδρα της Ειδικής Κτηριολογίας της
Αρχιτεκτονικής Σχολής του Α.Π.Θ. Στο τέλος στη σελ. 197 το επίσημο
έγγραφο.
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ

Εκπομπή αφιερωμένη σε δύο σημαντικούς ανθρώπους της
τέχνης που έρχονται από τη Βόρειο Ελλάδα:
Στο συγγραφέα ΣΑΚΗ ΤΟΤΛΗ
και στον κινηματογραφιστή ΜΙΛΤΟ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ.
Πλήρης Τεκμηρίωση
0000006879
https://lnkd.in/dNBAGGpT
Και όλα για μια άνω τελεία του Σεφέρη πριν από το λάθος
173
174
Κωνσταντίνος Σ. Αρβανιτάκης
175
'Μάτι και Ματιά''. 5η Επιστημονική Συνεδρίαση Ιατρικής Εταιρείας
Θεσσαλονίκης, Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου 2018.
Εκδήλωση αφιερωμένη στον Κώστα Αρβανιτάκη άτι και Ματιά''. 5η
Επιστημονική Συνεδρίαση Ιατρικής Εταιρείας Θεσσαλονίκης, Πέμπτη
22 Φεβρουαρίου 2018. Εκδήλωση αφιερωμένη στον Κώστα
Αρβανιτάκη. Η εισήγησή μου: ''Ακούσιος Εραστής Του Θανάτου'' για
τον ποιητή Εκδήλωση αφιερωμένη στον Κώστα Αρβανιτάκη. Η
εισήγησή μου: ''Ακούσιος Εραστής Του Θανάτου'' για τον ποιητή
Richard M. Berlin. Στην οθόνη το εξώφυλλο της πρώτης συλλογής του.
176
Ομιλητής:
Μίλτος Αρβανιτάκης, Ακτινολόγος
''Η βιωματική – λογοτεχνική ματιά του γιατρού''
ΑΚΟΥΣΙΟΣ ΕΡΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ
''Death’s reluctant lover'', Richard M. Berlin
Δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση πολιτισμού
ΕΝΕΚΕΝ, Τεύχος 47, 2018, σελ. 208-214
Βέβαια, η βιωματική ματιά της ιατρικής σε λογοτεχνική μορφή από

ένα γιατρό δεν αφορά μόνο τη χώρα μας ούτε μόνο και την μορφή
πρόζας, και εγώ θα μιλήσω για τη βιωματική ματιά που ανακάλυψα
σε μορφή ποίησης και με συγκίνησε βαθιά, σαν να είχα ζήσει ο ίδιος
από πρώτο χέρι τα περιγραφόμενα γεγονότα. Μια έκλαμψη με
ανάγκασε να γίνω ο δεύτερος συγγραφέας μεταφραστής τους. Τα
ποιήματα αφορούν ένα Αμερικανό ψυχίατρο ποιητή τον Richard M.
Berlin. Αυτά τα ποιήματα της βιωματικής ματιάς της ιατρικής από την
πλευρά του γιατρού και των ασθενών του, παρουσιάζουν μια
πρωτοτυπία που ανάγεται στην διαρκή επαφή του μεταφραστή και
του ποιητή, με αποτέλεσμα σε αρκετές περιπτώσεις όπου υπήρχαν
διλήμματα να ξεκαθαρίζει στη μετάφραση το νόημα του ποιήματος
και συνεπώς να προκαλείται η αυθεντική συγκίνηση του πρωτότυπου
ποιήματος. Καθόλου εύκολη δουλειά γιατί υπήρξαν δεκάδες
ερωτήσεις-αναλύσεις εκ μέρους μου για την ερμηνεία των στίχων και
απαντήσεις εκ μέρους του.
Ακόμα υπήρξαν και φορές που δέχτηκε την δική μου ερμηνεία και
άλλες που δεν μπόρεσε να μου δώσει απάντηση. Καταστάσεις και
γεγονότα της μεταπολεμικής Αμερικής διευκρινίστηκαν και
ερμηνεύτηκαν για να στηρίξουν τις μεταφορικές αλλά και
πραγματικές εικόνες όπως και την βιωματική ματιά του φοιτητή της
ιατρικής, του ειδικευόμενου και του ειδικού πάντα σε σχέση με τον
ασθενή. Οι σημειώσεις στο τέλος στο ‘‘Εγχειρίδιο ποίησης’’ και της
επόμενης έτοιμης τρίτης συλλογής είναι κάτι το μοναδικό γιατί
177
επεξηγούν και υποστηρίζουν τα ποιήματα σαν οικοδομικός σκελετός.
Η βιωματική-λογοτεχνική ματιά του γιατρού για μένα αφορά κυρίως

την ποίηση επειδή συμφωνώ απόλυτα με το απόσπασμα μιας
συνέντευξης που έδωσε ο Berlin στον Mark Moron και η οποία
δημοσιεύτηκε στο Psychiatrist Times το 2003, όπου ο Berlin
αναφέρεται στο τρόπο με τον οποίο έμαθε να γράφει ποίηση. Λέει:
‘‘Στ’ αλήθεια δεν αντιλαμβανόμουν πως δουλεύει η σύγχρονη ποίηση
έως ότου παρακολούθησα ένα ποιητικό εργαστήριο με αντικείμενο τη
βασική τεχνική του ποιητικού στίχου όπως το τελείωμα ενός στίχου
και την αρχή του επομένου, τη δημιουργία των στροφών και τη
δυναμική που κρύβει ο ελεύθερος στίχος. Η δύναμη της ποίησης
πηγάζει από ελάχιστες πηγές. Η μια είναι βέβαια η συμπύκνωση μιας
μεγάλης συναισθηματικής έντασης, η άλλη είναι η έκπληξη που
προκαλεί και πρέπει να συνοδεύει το καλό ποίημα. Με τον ίδιο τρόπο
όπως στα κλασικά σονέτα πρέπει πάντα να υπάρχει μια τροπή.
Θεωρώ ότι ο ελεύθερος στίχος δίνει αυτή τη δυνατότητα, η οποία
‘‘απογειώνει’’ το ποίημα σε ένα υψηλότερο συναισθηματικό
επίπεδο’’.
Πριν συνεχίσω οφείλω να διευκρινίσω ότι κάθε
επόμενο ποίημα ή απόσπασμα ποιήματος ανήκουν αποκλειστικά σε
δική μου μετάφραση.
Γράφει ο Berlin στο Psychiatrist Times το 2009:
''Η ζωή μου σαν ποιητής άλλαξε δραματικά το 1999 όταν ο ιδρυτής
των Psychiatrist Times John Swartz και η εκδότρια Christine Potvin
αποφάσισαν να συμπεριλάβουν τα ποιήματά μου σε μια μηνιαία
στήλη του περιοδικού. Με τη δημιουργία της στήλης ‘‘Ποίηση των
Times’’αισθάνθηκα ένα τεράστιο ταρακούνημα ενέργειας για τέχνη,
μια αίσθηση αποδοχής και μια τόνωση επιβεβαίωσης.''
Τα 10 πιο αγαπημένα ποιήματα του Dr. Berlin

στη σειρά από τα 10 περασμένα χρόνια μεταξύ 1999-2009).
Υπ’ όψη ότι ακόμα συνεχίζει να γράφει.
178
Αν με ρωτήσεις το Όνομά μου
Θα σου απαντήσω θεραπευτής, παπάς

αυτός που γυρίζει μία μία τις σελίδες των συγγραμμάτων,
ερευνητής, ακροατής, αλαζονικό κοράκι
ντυμένο στ’ άσπρα, ετερόφωτο φεγγάρι.
Το όνομά μου είναι φοβισμένος και ανόητος
και καμιά φορά πολύ κουρασμένος για να νοιαστώ.
I am death’s reluctant lover - Είμαι ο ακούσιος εραστής του θανάτου,
ο οδηγός ενός παιδιού, μητέρα, πατέρας, ήρωας και κουτός,
και αν θέλεις να στο πω απλά, το γιατρός αρκεί.
Είμαι ο ακούσιος εραστής του θανάτου είναι ο πιο εμβληματικός

στίχος του ποιήματος, που ακόμα και τώρα μετά από τη δημοσίευσή
του το 2004 στην Αμερική και το 2015 στην Ελλάδα ο Berlin μάς το
συστήνει σαν τίτλο της επόμενης συλλογής με το τρις επιθετικό
προσδιορισμό good, good, good.
Γιατί όμως death’s reluctant lover;

και τι σημαίνει ο ακούσιος εραστής του θανάτου για έναν γιατρό;
Στο λεξικό Word Reference reluctant (adj-επίθετο) μεταφράζεται με

τα συνώνυμα χέσιτεντ-hesitant-διστακτικός, unwilling-απρόθυμος,
αλλά στην περίπτωση ενός γιατρού και την εμπλοκή του με το
θάνατο ο γιατρός δεν νοιώθει κανένα δισταγμό ή απροθυμία,
επειδή αυτό αντίκειται στον εξαρχής ρόλο ευθύνης που ανέλαβε.
Είναι σαν όταν γεννήθηκε να τον έραναν οι μοίρες να εμπλέκεται με
το θάνατο χωρίς δισταγμό ή απροθυμία αλλά ούτε και εκούσια, άρα
είναι ο εκ γενετής ακούσιος εραστής του θανάτου.
Ο Ρίτσαρντ Μ. Μπερλίν (Richard M. Berlin), Αμερικανός ψυχίατρος –

ποιητής γεννήθηκε το 1950 και μεγάλωσε στην επαρχιακή πόλη Τάνεκ
της πολιτείας του Νιου Τζέρσεϊ. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή
179
του Πανεπιστημίου Νορθγουέστερν της ευρύτερης περιοχής του
Σικάγου και εξασκεί την ιατρική στη μικρή πόλη Λένοξ της περιοχής
Berkshire hills της δυτικής Μασαχουσέτης.
Έχουν εκδοθεί τρεις ποιητικές συλλογές του.
Η πρώτη ποιητική συλλογή του ''Πώς ο JFK σκότωσε τον πατέρα μου'',
βραβεύτηκε το 2002 με το βραβείο ποίησης ‘‘Pearl Poetry Prize’’ του
λογοτεχνικού περιοδικού Pearl, το οποίο εκδιδόταν στο Λoνγκ Μπιτς
της Πολιτείας της Καλιφόρνιας. Η συλλογή εκδόθηκε το 2004 από τον
εκδοτικό οίκο Pearl Editions. Με τα $1000 του βραβείου ο Berlin
ίδρυσε ποιητικό διαγωνισμό στη μνήμη του πατέρα του για τους
φοιτητές των σχολών υγείας του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης.
Η δεύτερη ποιητική συλλογή του, ''Μυστικές Πληγές'', βραβεύτηκε

το 2011 με το βραβείο John Σιάρντι -Ciardi Prize for Poetry από τον
εκδοτικό οίκο BkMk του Πανεπιστημίου του Μιζούρι-Κάνσας Σίτι και
εκδόθηκε τον ίδιο χρόνο από τον ίδιο εκδοτικό οίκο.
Η τρίτη ποιητική συλλογή του, ‘‘Κλινική Άσκηση’’, εκδόθηκε το 2015

από τον εκδοτικό οίκο Brick Road Poetry Press μετά την επιλογή της σε
διαγωνισμό ποιητικών συλλογών του ίδιου εκδοτικού οίκου.
Ο παιδίατρος-ποιητής Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς (William Carlos
Williams), που υπήρξε το πρότυπο για τον τρόπο ποιητικής έκφρασης
του Berlin, προϋπήρξε του μεταπολεμικού αμερικανικού ποιητικού
Κινήματος της Μπιτ ποίησης (Beat Movement) της δεκαετίας του
1950. Ανήκε στο Αμερικανικό Εικονιστικό Κίνημα (Imaging Movement)
της ποίησης των πρώτων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα, το
οποίο επηρέασε τη γενιά των Μπιτ ποιητών. Ο ίδιος ο Berlin σε
προσωπική μας επικοινωνία γράφει τα παρακάτω για την ποίηση του
Γουίλλιαμς: ‘‘Ο Γουίλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς υπήρξε ένας από τους
πιο σημαντικούς ποιητές του 20 ου αιώνα. Προσπάθησε να γράψει
μια ''γλώσσα'' (σ’ αντίθεση με τον Έλιοτ). Αν και ο Γουίλλιαμς υπήρξε
γιατρός, έγραψε λίγα ποιήματα σε σχέση με την άσκηση της ιατρικής.
Η επιρροή του πάνω μου αφορά το ότι μου έβαλε στο μυαλό την ιδέα
180
ότι ''ένας γιατρός μπορεί να είναι και ποιητής''. Τα ποιήματά του
''Άνοιξη και Άλλα'', ''Αυτό Μόνο Να Πω'' (που μπορεί να το είχε
γράψει σ’ ένα φύλλο συνταγολογίου), και το τρελό μικρό ποίημα
'' Το Κόκκινο Καροτσάκι'' είναι τρία από τα πιο γνωστά του ποιήματα.
Το Κόκκινο Καροτσάκι διατυπώνει τη ρήση ''δεν υπάρχουν ιδέες έξω
από τα πράγματα'', και εγώ συνήθως το ερμηνεύω: άσε να σε
οδηγήσει το ειδικό, οι συγκεκριμένες λεπτομέρειες.''
Τον δεύτερο μέντορά του τον καρδιολόγο–ποιητή John Stone τον

νιώθει πιο κοντά του ποιητικά και ηλικιακά, επειδή συνυπήρξε με τον
Berlin, αν και ήταν μεγαλύτερός του κατά δεκατέσσερα χρόνια. Ο
Berlin διάβαζε την ποίηση του Stone από την εποχή που ήταν
φοιτητής της ιατρικής. Τα ποιήματα του Stone τον ενέπνευσαν στο να
χρησιμοποιεί την ποίηση στην ιατρική του πράξη επειδή σε αντίθεση
με τον Γουίλλιαμς ο Stone έγραψε και ιατρική ποίηση. Αξιοσημείωτο
είναι να γνωρίζουμε ότι ο ότι ο καρδιολόγος John Stone δεν ήταν
απλά ένας ακόμα Αμερικανός ποιητής αλλά και ένας σεβαστός
πανεπιστημιακός δάσκαλος. Επίσης, σε αντίθεση με τον Γουίλλιαμς,
που υπηρέτησε την ιατρική από μια διευθυντική θέση για σαράντα
χρόνια σε ένα επαρχιακό νοσοκομείο χωρίς να δρέψει επιστημονικές
δάφνες, ο Stone με την ιδιότητα και του αναπληρωτή πρύτανη και
άλλων θέσεων αιχμής που κατείχε στο πανεπιστήμιο Evory, της
πρωτεύουσας Atlanta της πολιτείας Georgia, εισήγαγε στα μαθήματα
της ιατρικής σχολής και τη διδασκαλία του μαθήματος της σχέσης
λογοτεχνίας και ιατρικής.
''Οι γιατροί χρειάζονται την ποίηση;'' , είναι ένα ερώτημα που απαντά
ο ίδιος ο ποιητής στον πρόλογο της τρίτης συλλογής του ''Κλινική
άσκηση'' με τον τίτλο του προλόγου του: ''Γιατί οι γιατροί χρειάζονται
την ποίηση''.
181
Θα διαβάσω ένα απόσπασμα:
Οι γιατροί χρειάζονται την ποίηση γιατί τους φέρνει πιο κοντά στους
ασθενείς τους. Στην προϊστορική εποχή, πριν εμφανιστεί ο γραπτός
λόγος, ο πολιτισμός μεταδίδονταν με τη γλώσσα της και η ποίηση
ήταν η γλώσσα των θεών.
Ο Ρόμπερτσον Ντέιβις (Robertson Davies), ένας συγγραφέας σε μια

διάλεξή του μια φορά στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Τζων
Χόπκινς (''Johns Hopkins University Medical School'') ρώτησε το
ακροατήριό του: ''Πώς σας βλέπουν οι ασθενείς σας; Αφού άφησε να
περάσουν μερικές στιγμές να απαντήσουν από το ακροατήριο, ο
Ντέιβις απάντησε ο ίδιος: ''Σας βλέπουν σαν θεό!''
Ακόμα όμως και το σύμβολο της ιατρικής, το Κηρύκειο, ανήκε στον
Ερμή, ''τον θεό της διανόησης στα πιο υψηλά της επίπεδα''. Στην
αρχαία μυθολογία το Κηρύκειο γεννήθηκε όταν ο Ερμής συνάντησε
δύο φίδια που μάχονταν και για να τα χωρίσει έβαλε το ραβδί του
ανάμεσά τους.
Τα φίδια τυλιγμένα γύρω από το ραβδί ακινητοποιήθηκαν για πάντα
σε σύγκρουση αλλά σε μια ισορροπία που την κρατούσε το κυρίαρχο
σύμβολο του ραβδιού. Και ποια είναι τα μαχόμενα φίδια; Η Γνώση και
η Σοφία. Η Γνώση: το επιστημονικό και τεχνολογικό πεδίο της ιατρικής
επιστήμης. Η Σοφία: η ανθρωπιστική ικανότητα των γιατρών να
εφαρμόζουν το συναίσθημα της ενσυναίσθησης στη γνώση τους για
τους ασθενείς τους, ο συναισθηματικός δεσμός που ενώνει τους
πάσχοντες με τους θεραπευτές. Και η ποίηση τροφοδοτεί την
ενσυναίσθηση.
Αλλά σύμφωνα με μια μελέτη του ψυχολόγου Τζ. Κένεθ Αρνέτ (J.
Kenneth Arnette, Ph.D.), οι φοιτητές της ιατρικής αρχίζουν την ιατρική
με ''ελλείμματα ενσυναίσθησης’’ τα οποία αυξάνονται κατά τη
διάρκεια της εκπαίδευσής τους, ώστε διδάσκονται την
αποστασιοποίηση παρά την γενναιοδωρία, και αυτό οδηγεί τους
182
γιατρούς να αντιμετωπίζουν τους ασθενείς σαν σύνθετα βιολογικά
συστήματα παρά σαν πρόσωπα συγκεκριμένων ανθρώπων με τις
ατομικές τους ιστορίες.
Η Τ.Λ. Λούρμαν (T.L. Luhrmann), μια ανθρωπολόγος, έχει γράψει για

τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι γιατροί τελειώνουν την πρακτική τους
εκπαίδευση: ‘‘Με νέα γνώση και μια καθαρή αίσθηση της διαφοράς
μεταξύ του γιατρού και του ασθενούς. Για τους γιατρούς, οι ασθενείς
τους είναι η πηγή της φυσικής τους εξάντλησης, ο κίνδυνος και η
ταπείνωσή τους. Παρόλα αυτά, οι γιατροί κατέχουν εξουσία με την
άσκηση της ιατρικής’’. Οι εκπαιδευόμενοι γιατροί (που κυριολεκτικά
έχουν να διανύσουν μίλια πριν πέσουν για ύπνο), ανατράφηκαν από
το φίδι της γνώσης του επιστήμονα, αλλά όταν διδάσκονται να δουν
τον ασθενή σαν ‘‘τον εχθρό’’, η απώλεια της ενσυναίσθησής τους
προκαλεί και την απώλεια της σοφίας τους να κατανοήσουν τα
βάσανα και τη ντροπή των ασθενών τους.
Ο Berlin στο ποίημα του: ''Στην Ιατρική, τη νόμιμη γυναίκα μου'',

όπου έβαλε σαν προμετωπίδα τη ρήση του Τσέχωφ ότι η νόμιμη
γυναίκα του είναι η Ιατρική και ότι η ερωμένη του είναι η λογοτεχνία.
γράφει: '' […]
Έτσι κι εγώ/ απέκτησα μια ερωμένη, μια που μου επιτρέπει να
διαλέξω/ τα δικά μου λόγια, να επινοήσω την κάθε ιστορία,/ που μ’
αφήνει ελεύθερο να ελέγχω τον ύπνο και τον ξύπνο μου…'' και πιο
κάτω: ''Ωστόσο η ερωμένη μου μού θυμίζει εσένα, (εννοεί την
Ιατρική),/ το άρωμά της των παλιών βιβλίων,/ ο τρόπος που αγαπά να
την ξαπλώνω/ μαλακά ανάσκελα σε μια μισοφωτισμένη
βιβλιοθήκη…''
Ο Berlin μας αποκαλύπτει σε μια συνέντευξή του ότι γράφει με

μεταφορές, δηλαδή μία έννοια ή μία ιδέα την αποδίδει με
χειροπιαστές εικόνες. Με αυτές τις εικόνες μας προκαλεί τα ανάλογα
συναισθήματα. Ο θάνατος κυριαρχεί στα ποιήματά του, όχι όμως με
183
τη φιλοσοφική του θεώρηση, αλλά με τη θεώρηση του γιατρού-
ποιητή. Στο ποίημα ''Πώς μεταδίδονται τα νέα'', γράφει: ''Οι
επικεφαλίδες γράφονται απ’ τα δάκτυλα που ψηλαφούν έναν όγκο,/
απ’ τα μάτια που γνωματεύουν τα σχήματα σε μια ακτινογραφία,/ και
απ’ τις φράσεις των βαμμένων κυττάρων/ πάνω σε μια
αντικειμενοφόρο πλάκα μικροσκοπίου’’.
Στο ποίημα του ''Πώς να με προσφωνείς'' γράφει: ''Καθώς υπάρχουν

όμως και μέρες που δεν είμαι σίγουρος/ πώς ονομάζω εγώ τον εαυτό
μου/ και με ποιανού το όνομα γιατρεύω’’ Γι’ αυτό και μερικές φορές
παραδίνεται και σηκώνει τα χέρια ψηλά, όπως στο ποίημα του ‘‘Πού
κρύβονται οι γιατροί'', όπου γράφει :''Και απενεργοποιώ τον βομβητή
μου/ και σκέφτομαι τους συναδέλφους μου,/ που στέκονται εδώ/
πιστεύοντας ότι κανείς άλλος δεν ξέρει/ πού κρύβονται''. Τον
κατατρύχει όπως όλους τους γιατρούς η ρήση του Ιπποκράτη: ''Ο βίος
βραχύς, η δε τέχνη μακρά, η ευκαιρία φευγαλέα, η πείρα απατηλή
υποκείμενη σε σφάλματα, η δε ορθή κρίση των πραγμάτων δύσκολη'',
ρήση που έβαλε ως προμετωπίδα στην τρίτη του συλλογή ''Κλινική
άσκηση''. Στο ποίημα ''Απολογία'' γράφει: ‘‘[…] και εγώ θα κλάψω με
την ενοχή/ του επιβιώσαντος,/ απολογούμενος που έκλεψα τον πόνο
τους/ για να φτιάξω ποιήματα/ ντροπιασμένος που συνεχίζω να
επιζώ…'' Και ενώ εξομολογείται την ενοχική ψυχική σαδομαζοχιστική
σχέση του με τους δυο ανίατους πάσχοντες από AIDS, στο ποίημα ''Ο
ήρωας'' γράφει: '' […] Στο μέσο της ζωής/ και της καριέρας μου έχουν
υπάρξει/ αμέτρητες φορές που δούλεψα σκληρά/ χωρίς κανένας να
με ευχαριστήσει,/ εξάσκησα την ιατρική με ντροπή γνωρίζοντας/ ότι
αυτά που ξέρω δεν είναι αρκετά/ γιατί το να είσαι γιατρός σημαίνει/
μια ζωή μες στη ντροπή για κάθε επιπλοκή,/ λανθασμένη διάγνωση,
θεραπευτική αποτυχία,/ ή και θάνατο…''
Ο ψυχίατρος–ποιητής Berlin είναι ο δημιουργός της ομορφιάς ενός
''ζωντανού'' ποιήματος που προέρχεται από τα σωθικά ενός
ετοιμοθάνατου ασθενούς του. Στον ψυχίατρο–ποιητή Berlin δεν θα
βρείτε πουθενά στα 184 δημοσιευθέντα ποιήματά του το
184
χιλιοτραγουδισμένο ποιητικό δίπολο θανάτου-έρωτα αλλά μόνο το
δίπολο θανάτου–ομορφιάς.
O γιατρός–ποιητής εξορκίζει τις ασθένειες και το θάνατο με τους

στίχους του ντύνοντάς τους με τα ρούχα της ανθρωπιστικής
ενσυναίσθησής του και μεταμορφώνει τον πόνο και τον τρόμο στην
ομορφιά της παντοτινής ποίησης.
Το ‘‘Εργαστήριο Ανατομικής’’ βραβεύτηκε με το βραβείο αγγλόφωνης

λογοτεχνίας του 2016 από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Λογοτεχνικής
Μετάφρασης και την Ελληνοαμερικανική Ένωση.
Το σκεπτικό, σελ. 156, το βρίσκει κανείς στο Translation Forum

Lexilogia στο λήμμα ‘‘Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2016’’
από έναν από τους 5 κριτές ο οποίος γράφει:
''Για το βραβείο Αγγλόφωνης λογοτεχνίας διαβάστηκαν πάνω από
100 βιβλία. Έχοντας την τιμή να συμμετάσχω στην επιτροπή, μπορώ
να πω ότι το Εργαστήριο Ανατομικής πέρα από όλες τις άλλες αρετές
κατάφερε να αποδώσει εξαιρετικά την ατμόσφαιρα και τη
συγκίνηση των πρωτότυπων στίχων''. Απαντώντας σε ερώτημα ενός
συνομιλητή του γιατί δε βραβεύτηκαν μεταφράσεις από συγγραφείς
‘‘ευρείας αναγνώρισης’’ γράφει επί λέξει: ''Δεν μπορώ να αναλύσω
εδώ τo ακριβές σκεπτικό της επιτροπής, αλλά η σύντομη απάντηση
στην τελευταία σου ερώτηση είναι: δυστυχώς τα πολυδιαφημισμένα
και καλά βιβλία έτυχαν μέτριας ή ανέμπνευστης ή πρόχειρης
μετάφρασης, χωρίς ωραίες λύσεις και φυσικότητα.''
επιτροπής.'' , στην τελευταία σου ερώτηση είναι: δυστυχώς τα
πολυδιαφημισμένα και καλά βιβλία έτυχαν μέτριας ή ανέμπνευστης
ή πρόχειρης μετάφρασης, χωρίς ωραίες λύσεις και φυσικότητα.''
επιτροπής.''
185
Από τα 24 ποιήματα στο ‘‘Εργαστήριο Ανατομικής’’ 15 είναι συλλογική
μετάφραση του Μίλτου Αρβανιτάκη και του Άγγελου Γρόλλιου, 2 του
Άγγελου Γρόλλιου και 7 του Μίλτου Αρβανιτάκη.
Το ‘‘Εγχειρίδιο Ποίησης’’ είναι μια αποκλειστική προσπάθεια του

Μίλτου Αρβανιτάκη με την επιμέλεια της Νινέτας Παπαντωνίου που
διετέλεσε επίκουρος καθηγήτρια στο Τμήμα Προσχολικής Αγωγής και
Εκπαίδευσης του ΑΠΘ και τις διορθώσεις του φίλου συνάδελφου
λογοτέχνη Στάθη Κοψαχείλη.
186
WHAT AND WHY DID HERMAN MELVILLE SAY?
'' God keep me from ever completing anything. This whole

book is but a draught—nay, but the draught of a draught.
Oh, Time, Strength, Cash, and Patience!”
–Herman Melville, Moby Dick,

chapter 32, “Cetology”
“But I now leave my cetological System standing thus

unfinished, even as the great Cathedral of Cologne was left,
with the crane still standing upon the top of the
uncompleted tower.
For small erections may be finished by their first architects;
grand ones, true ones, ever leave the copestone to
posterity.’’
God keeps me from ever completing anything.

This whole book is but a draught—nay, but the draught of a
draught.
Oh, Time, Strength, Cash, and Patience!”
187
1000 YEARS OF CONSTRUCTION OF THE CATHEDRAL,
MELVILLE IS THAT HE HAD IN HIS MIND WHEN HE
‘’FINISHED?’’
‘’MOBY DICK’’
Frankfurt Cathedral. (2022, September 20).

https://lnkd.in/ddpxn_wE
’’God keeps me from ever completing anything.

This whole book is but a draught—nay, but the
draught of a draught.
Oh, Time, Strength, Cash, and Patience!’’

–Herman Melville, Moby Dick,
chapter 32, “Cetology”
188
Η ωραιότερη έναρξη μυθιστορήματος όλων των εποχών
Λέγε με Ισμαήλ. Πριν από μερικά χρόνια —δεν έχει σημασία πόσο ακριβώς—
έχοντας λίγα ή καθόλου χρήματα στο πουγκί μου και τίποτα ιδιαίτερο που να με
ενδιαφέρει στη στεριά, σκέφτηκα να ταξιδέψω λίγο στη θάλασσα και να δω το
υδάτινο μέρος του κόσμου. Είναι ένας τρόπος που έχω να διώχνω το σπλήνιασμα
και να ρυθμίζω το κυκλοφοριακό. Όταν πιάνω τον εαυτό μου να στραβώνει το
στόμα· όταν μες στην ψυχή μου είναι Νοέμβρης υγρός, που ψιλοβρέχει· όταν πιάνω
τον εαυτό μου να σταματάει άθελα μπρος σε φερετροπωλεία και να γίνεται
ουραγός κάθε κηδείας που συναντώ και ειδικά όταν οι υποχονδρίες μου με
κυβερνούν τόσο, που χρειάζεται ένας δυνατός ηθικός φραγμός να με εμποδίσει να
βγω επίτηδες στο δρόμο και μεθοδικά να ρίξω χάμω τα καπέλα του κόσμου — τότε
θεωρώ πώς ήρθε πια ή ώρα να μπαρκάρω, όσο πιο γρήγορα μπορώ. Είναι το δικό
μου υποκατάστατο του πιστολιού και της σφαίρας. Με μια φιλοσοφική χειρονομία
όλο μεγαλοπρέπεια, ό Κάτων ρίχνεται πάνω στο σπαθί του· εγώ παίρνω ήσυχα το
πλοίο. Δεν υπάρχει τίποτα το εκπληκτικό σ’ αυτό. Αν το ήξεραν έφτανε όλοι σχεδόν
οι άνθρωποι, με τον τρόπο τους, αργά ή γρήγορα, θα έτρεφαν τα ίδια αισθήματα με
μένα για τον ωκεανό.
[Από το Moby Dick, μετάφραση Α.Κ. Χριστοδούλου, εκδόσεις Gutenberg]
Aνώνυμος - σουπερεπώνυμος = Αντ. Καφ.

Η ωραιότερη έναρξη μυθιστορήματος όλων των εποχών.
(Φυσικά, το θυμόμαστε επειδή και το υπόλοιπο είναι αραβούργημα)
Συγνώμη για την κατάχρηση του χώρου αλλά δεν μπορώ ν´ αντισταθώ:
στη γλώσσα του Μέλβιλ, η ποίηση του αποσπάσματος σε αφήνει άφωνο.
Call me Ishmael. Some years ago- never mind how long precisely- having little or no
money in my purse, and nothing particular to interest me on shore, I thought I would
sail about a little and see the watery part of the world. It is a way I have of driving off
the spleen and regulating the circulation. Whenever I find myself growing grim about
the mouth; whenever it is a damp, drizzly November in my soul; whenever I find
myself involuntarily pausing before coffin warehouses, and bringing up the rear of
every funeral I meet; and especially whenever my hypos get such an upper hand of
me, that it requires a strong moral principle to prevent me from deliberately stepping
into the street, and methodically knocking people's hats off- then, I account it high
time to get to sea as soon as I can. This is my substitute for pistol and ball. With a
philosophical flourish Cato throws himself upon his sword; I quietly take to the ship.
There is nothing surprising in this. If they but knew it, almost all men in their degree,
some time or other, cherish very nearly the same feelings towards the ocean with me
. 189
Frankfurt Cathedral. (2022, September 20).
https://lnkd.in/ddpxn_wE
”Από το παράθυρο του δωματίου μου στο ξενοδοχείο έτσι να κάνω βλέπω
να πυργώνεται εδώ - δίπλα , μέσα στη γαλαζωπή αχλή, το τραγικό όνειρο
που είναι το Ντομ, όσο και να το κοιτάζεις δεν το χορταίνεις αυτό το
πελώριο θαύμα του ανθρώπου. Κάθε πρωί φαίνεται σαν καινούργιο.[…]
ανεξάντλητο είναι εκείνο που ξέρει πώς να λέει ολοένα το ίδιο: Η θάλασσα,
ο Παρθενώνας, ο καθεδρικός ναός της Κολωνίας. Μα τι ύψος!” […]
Μπροστά στα δύο τούτα τεντωμένα φασματικά χέρια, που δέονται κατά τον
ουρανό απεγνωσμένα, ενώ το κορμί καταποντίζεται και που ψηλά - ψηλά τα
βλέπεις να λιγνεύουν, να λιώνουν, σαν να τα στράγγιξε η ικεσία
η σύγχρονη αρχιτεκτονική μας, η χρησιμοθηρική, λειτουργική, πρακτική,
βολεμένη είναι έκφραση εντόμων.”
Άγγελος Τερζάκης
Ρεμβασμός του δωδεκάτου μήνα 1968,
δημοσιευμένο στο ”Ποντοπόροι” δοκίμια, Οι εκδόσεις των Φίλων
190
Richard Berlin
Παρ 2/9/2022 3:49 π.μ.
Hi Miltos,
And thank you for the e-book! Even without being able to read
Greek, I am truly amazed by what you have created. We have
worked together in a deep way for a long time! I had forgotten
all the perceptive questions you asked and it was a pleasure to
read our dialog again. A true collaboration!
You have been the deepest and one of the two most
perceptive readers of my work (my editor, Barry Sternlieb is
the other). How wonderful that you found my anatomy lab
poem and got in touch. Your friendship and wisdom are a
blessing.
Please keep in close touch.
With love and a big hug,
Rich
..
191
192
ΚΡΙΤΙΚΗ Νο 1 για τη συλλογή: ”Ο Ακούσιος Εραστής του Θανάτου”, ,
εκδόσεις LULU, USA, 2018, αυτοέκδοση που δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα,
του μεγάλου μουσικού της τζαζ και συγγραφέα Σάκη Παπαδημητρίου
Μίλτο έκανες το τρίτο αυτό καλύτερο βιβλίο και πέρα από αυτό το
μπράβο εκτιμώ ότι επικοινωνείς μαζί του, Είμαι σίγουρος πόσο μεγάλη
σημασία έχει για σένα, την ζωή, την ποίηση και ιατρική
Φίλος
Σάκης Παπαδημητρίου
σελ. 196 το εξώφυλλο-οπισθόφυλλο
https://www.lulu.com/account/projects/1wrjjr97?page=1&pageSize
=10
https://www.lulu.com/search?contributor=Richard+M.+Berlin&page=1&page
Size=10&adult_audience_rating=00
https://lnkd.in/d6QeDnTK
About Miltiadis Arvanitakis
193
ΚΡΙΤΙΚΗ Νο 2 για τη συλλογή: ”Ο Ακούσιος Εραστής του Θανάτου” ,
του γνωστού Πατρινού ποιητή και φιλόλογου Διονύσιου Καρατζά,
που ποιήματά του μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης, για τη συλλογή: ‘‘Ο
Ακούσιος Εραστής του Θανάτου’’
Γράφει:
‘‘Διάβασα τη μετάφραση και το ποιήματα και το πολύ

κατατοπιστικό επίμετρό σας στα ποιήματα ‘‘Ακούσιος εραστής του
θανάτου’’ του Richard Berlin. Πάντα με συγκινούσαν οι γιατροί που
διαβάζουν ή γράφουν ποίηση.
Δύσκολα, ωστόσο, μπορούσα να ερμηνεύσω τη δύναμη της ποίησης

που δίνει φτερά στις λευκές ποδιές (παραλλάσω τον στίχο σελ 36) *
και την απρόσμενη ομορφιά που σφραγίζει, μια ζωή γεμάτη θάνατο
(παραλλάσω στίχους σελ.38)**. Τελικά, μπορεί ο ‘‘σφυγμός του κάθε
στίχου (να) αρχίζει με τον ρυθμό της καρδιάς’’ (σελ. 43) ***.
Και ο Richard Berlin, μέσα από την εύστοχη μετάφρασή σας, με

έπεισε ότι η ποίηση δεν γεφυρώνει μόνο τον θάνατο με τον έρωτα,
αλλά βάζει τον θάνατο να συνομιλεί με την ομορφιά, και εντέλει
λυτρώνει…’’
*[…] ενάντια στην ανημποριά μας /που είναι ντυμένη/ μονάχα με

λευκές ποδιές χωρίς φτερά’’
**
[…] και ότι προοριζόμουν για μια ζωή/ γεμάτη θάνατο/ και
σφραγισμένη με τόση ομορφιά ’’
***
[…] ο σφυγμός του κάθε στίχου/ αρχίζει με το ρυθμό της καρδιάς’’
194
ΚΡΙΤΙΚΗ Νο 3 για τη συλλογή ’’Εγχειρίδιο Ποίησης’’ του Διονύσιου
Καρατζά
Διάβασα το ’’Εγχειρίδιο Ποίησης’’ του Richard Berlin, σε μια

εμπεριστατωμένη εισαγωγή του Μίλτου Αρβανιτάκη.
Χάρηκα τη δύναμη των εικόνων και των μεταφορών του:
Ποίηση ουσίας!
195
196
197
198
https://www.youtube.com/watch?v=7Pyr2cabyM0
"Playing in the Band" (The Cancer Poetry Project 2)

Richard M, Berlin playing with his guitar his poem:
"Playing in the Band"
The Cancer Poetry Project

23 Φεβ 2014
Poetry is powerful medicine. "Playing in the Band" is one of

approximately 140 poems selected from 1,000+ poems
submitted for inclusion in The Cancer Poetry Project 2.
This follow-up to the first award-winning national anthology

features poems by cancer patients and survivors, spouses and
partners, family members and friends, physicians and nurses.
For more information about The Cancer Poetry Project (volumes
1 & 2), please visit cancerpoetryproject.com.
Follow us on Twitter @CancerPoetry.
Like us on Facebook at The Cancer Poetry Project.
199
Playing in the Band
All over this moonligh mountain neighbors call

the cops, and the cops call TURN IT DOWN,
but it’s too late to stop "Wild Night"
with a hundred people dancing so hard
they’ve thrown off their shoes.
I’m turning fifty with a starbust
guitar hanging on my hips,
rhythm hand keyed to the hi-hat cymbal,
and when Billy rakes E–D–A and sings
Let me tell you ‘bout my baby,
we crank it up another notch,
sweat pouring, wine pouring,
fireflies flashing like a marquee,
Billy belting our G - L- O – R - I- A, Gloria!
his hair grown back from chemo, a glory,
my stepfather, on vacation from chemo, a glory,
Steven smiling, one day post-chemo, a glory,
Marlena and my mother dancing
without their breasts, a glory,
all of us shimmering in summer’s halo.
bandaged by rags of music and moonlight,
playing in this glorious band of the living,
shaking in time to our lives.
200
Παίζοντας με την μπάντα1
Απ’ όλο το γύρω φεγγαρόλουστο βουνό

οι γείτονες καλούν την αστυνομία,
και οι αστυνομικοί φωνάζουν ΚΛΕΙΣΤΕ ΤΟ,
μα είναι πολύ αργά πια να σταματήσει η «Άγρια Νύχτα»
με εκατό ανθρώπους να χορεύουν έξαλλα
σαν τρελοί έχοντας πετάξει τα παπούτσια τους.
Πατάω τα πενήντα με μια κιθάρα
να κρέμεται στους γοφούς μου
προκαλώντας εκρήξεις αστεριών,
το χέρι μου στο ρυθμό του κλειδιού hi-hat των κυμβάλων2
κι όταν ο Μπίλυ γρατζουνά στην κιθάρα του τις συγχορδίες E– D–A3
και τραγουδά Άκουσε να σου πω για το μωρό μου,
ανεβάζουμε την ένταση ακόμα ένα κλικ,
ο ιδρώτας μας ρέει, το κρασί κυλά,
οι πυγολαμπίδες λαμπυρίζουν σαν τις φωτεινές μαρκίζες.
Ο Μπίλυ φωνάζει μ’ όλη του τη δύναμη G–L– O–R–I–A, Gloria!4,
τα μαλλιά του ξεφύτρωσαν μετά τη χημειοθεραπεία, ένας θρίαμβος,
ο πατριός μου, σε διακοπή της χημειοθεραπείας, ένας θρίαμβος,
ο Στήβεν, χαμογελώντας μια μέρα
μετά τη χημειοθεραπεία, ένας θρίαμβος,
ο Τζαίημς με το σμόκιν του,
έχει τελειώσει με τη χημειοθεραπεία, ένας θρίαμβος,
η Μαρλένα κι η μητέρα μου χορεύουν
χωρίς μαστούς, ένας θρίαμβος,
όλοι μας λαμπυρίζουμε στην καλοκαιρινή άλω,
με επιδέσμους φτιαγμένους από κουρέλια
μουσικής και φεγγαρόφωτου,
παίζοντας μ’ αυτή τη θριαμβευτική μπάντα των ζωντανών,
παρέα με τον καρκίνο
τον τρεμουλιαστό χορό της ζωής.
201
Παίζοντας με τη μπάντα
1. Το ποίημα συμπεριλήφθηκε σε μια βραχεία λίστα 140 ποιημάτων

από 1000+ ποιήματα που κατατέθηκαν στο διαγωνισμό «Πρόγραμμα
για την ποίηση του καρκίνου Νο 2» και δημοσιεύτηκε το 2013 στην
ανθολογία της ποιητικής συλλογής «Πρόγραμμα για την ποίηση του
καρκίνου Νο 2», η οποία κέρδισε το βραβείο του οργανισμού
«Midwest Independent Publishing Association».
2. Το κύμβαλο ποδιού (αγγλικά: foot cymbal) ευρύτερα γνωστό

ως hi–hat, αποτελείται από δύο κύμβαλα που στηρίζονται σε ειδική
μηχανική βάση με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να εφάπτονται
περιφερειακά.
3. Το Τραγούδι GLORIA του Van Morisson βασίζεται στις συγχορδίες

E.D.A.
4.. Λογοπαίγνιο με τη λατινική λέξη Gloria (στην Αγγλική Glory, που

σημαίνει δόξα και χρησιμοποιεί ο ποιητής) και το αγγλικό γυναικείο
όνομα Gloria.
202
ΓΙΑΤΙ ΕΓΙΝΑ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΟΣ
Γεννήθηκε το 1947 στη Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησε το 1966 από

το Αμερικανικό κολλέγιο ANATOLIA. Πτυχιούχος Ιατρικής Σχολής
του Α.Π.Θ. το 1973. Ειδικεύτηκε στην Ακτινολογία και απέκτησε τον
τίτλο ειδικότητας το 1979. Μετεκπαιδεύτηκε στην Ευρώπη για ένα χρόνο
σε αντικείμενα της ειδικότητας του. Απέκτησε τον τίτλο του διδάκτορα
της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ. το 1990.
Υπήρξε ενεργό μέλος του Δ.Σ της Ακτινολογικής Εταιρείας της Βορείου
Ελλάδος (Α.Ε.Β.Ε.), και ως γενικός γραμματέας, επί εξαετία. Μέλος
Επιτροπής καταστατικού της Ένωσης Νοσοκομειακών Ιατρών
Θεσσαλονίκης (Ε.Ν.Ι.Θ.).
Διευθυντής Ακτινολογικού Εργαστηρίου του Νοσοκομείου ''Άγιος

Παύλος'' Θεσσαλονίκης επί 22 έτη (1987-2008 ) με εξειδίκευση
στην Ακτινολογία του Γαστρεντερικού Συστήματος. Πρόεδρος
Επιστημονικού συμβουλίου (άπαξ) και Διευθυντής Ιατρικής Υπηρεσίας
(δις) του Νοσοκομείου ''Άγιος Παύλος''. Μέλος Επιστημονικού
Συμβουλίου του Α’ ΠΕ.Σ.Υ. Συνταξιοδοτήθηκε τέλη 2008.
Παράλληλα με τις σπουδές του υπήρξε και κινηματογραφιστής από

το 1966 -1971. Έλαβε το πρώτο βραβείο στο φεστιβάλ ταινιών μικρού
μήκους που διοργάνωσε η εφημερίδα ''Δράση'' της Θεσσαλονίκης
203
το 1967 με την ταινία του ''ΤΟΜΕΣ''.
Υπήρξε επίσημος επιστημονικός συνεργάτης για την παραγωγή και

σκηνοθεσία ντοκιμαντέρ για την Έδρα της Ειδικής Κτηριολογίας της
Αρχιτεκτονικής Σχολής του Α.Π.Θ. Συνεργάστηκε με το Τμήμα Θεάτρου
της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας ΤΕΧΝΗ για την παραγωγή και
σκηνοθεσία μικρού μήκους ταινιών.
Γύρισε το 1968 την μικρού μήκους ταινiα στα 16 mm ''ΕΝΤΟΣ ΕΚΤΟΣ

ΚΑΙ ΕΠΙ ΤΑ ΑΥΤΑ'' με την Ρούλα Πατεράκη και τον Κόνη
Πυρπασόπουλο (τον αείμνηστο πατέρα του Γιώργου Πυρπασόπουλου)
που προβλήθηκε στον κινηματογράφο ΘΥΜΕΛΗ.
Υπήρξε στενός φίλος του ποιητή Αλέξη Τραϊανού που αυτοκτόνησε το

1980. Με τον Αλέξη Τραϊανό σαν ηθοποιό που υποδύεται τον εαυτό του
γύρισε μια μικρού μήκους ταινία στα 8 mm.
Μεταφράζει ποιήματα του Αμερικανού φίλου του ψυχίατρου και ποιητή

Richard Μ. Berlin.
Τo γιατί ακολούθησε την ειδικότητα της ακτινολογίας και έγινε

ακτινολόγος και δεν ακολούθησε άλλη ειδικότητα:
Α. Έγινε ολοφάνερο από τη Δημόσια Τηλεόραση του καναλιού ΕΡΤ 1

το 1995 στο δεύτερο επεισόδιο στην θρυλική σειρά ''Το Παρασκήνιο''.
Η δουλειά του στο σινεμά της περιόδου του ως φοιτητή ιατρικής
1966–1971 εκτιμήθηκε αργότερα από τους επαγγελματίες των Αθηνών
και του αφιέρωσαν το 1995 το δεύτερο επεισόδιο στη θρυλική σειρά
της ΕΡΤ 1: ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ:

Β. Έγινε ολοφάνερο από το κινηματογραφικό του παρελθόν μια και δεν

υπήρξε τη δεκαετία του 60–70 άλλος φοιτητής ιατρικής να γυρίζει
204
εμμονικά ταινίες, έστω ερασιτεχνικές σε 8 και super 8 χιλιοστά και μια
επαγγελματική σε 16 χιλιοστά με γνωστούς επαγγελματίες ηθοποιούς και
σε μορφή fiction και σε documenter.
Και όλα αυτά παρακολουθώντας με επιτυχία τις σπουδές του και μάλιστα
δις με υποτροφία και με απολυτήριο 8,1 με άριστα το 8,5.
Γ. Έγινε ολοφάνερο από το να ασχολείται με το δικό του χαρτζιλίκι και με

τα χρήματα των υποτροφιών του χωρίς κέρδος με τη δημιουργία ταινιών
σε σκληρή αντίθεση με τη μητέρα του εξ αρχής με την επιλογή του, που
την κέρδισε από ένα από τα θαύματα που γίνονται εκεί που ποτέ δεν τα
περιμένεις. Στις εισαγωγικές μπήκε 23ος σε 300 εισακτέους και το 10 0/0
δηλαδή οι πρώτοι 30 έπαιρναν 12.000 δραχμές υποτροφία, μεγάλο ποσό
για το 1966. Ήταν μια αναπάντεχη τύχη, το χέρι της καλής του μοίρας, το
μάνα εξ ουρανού, για την πραγματοποίηση των ονείρων του αγοράζοντας
όλο τον αναγκαίο εξοπλισμό των μηχανημάτων.
Δ. Έγινε ολοφάνερο από το ότι αφού δεν μπορούσε να εξακολουθήσει τον

κινηματογράφο επαγγελματικά παρά μόνο ως το έκτο έτος, όπου άρχισε η
κλινική πρακτική η επιλογή ήταν πια ολοφάνερη και αυτή ήταν να
διακόψει την ενασχόλησή του με τη δημιουργία των ταινιών του.
Άρα τι πιο λογικό στην επιλογή της ειδικότητάς του παρά μόνο η
ακτινολογία; Η έχουσα και την ονομασία imaging δηλαδή απεικόνιση;
Που τη θεωρούσα την πιο κοντινή ειδικότητα στον κινηματογράφο και
κατά κάποιο τρόπο είχε πλάσει μες στο μυαλό του ένα φανταστικό πλάνο
του πως θα εξασκούσε την ακτινολογία σαν σκηνοθέτης σαν δυο
συναφείς τέχνες και επιστήμες με εκλεκτικές συγγένειες γράφοντας και
ένα άρθρο περί του πρακτέου. Όχι η Ακτινολογία σαν υποκατάστατο της
σκηνοθεσίας γιατί και ο ακτινολόγος είναι ένα είδος σκηνοθέτη.
Ε. Έγινε ολοφάνερο από το ότι αν γυρίσουμε πίσω στα χρόνια που οι

έφηβοι επιλέγουν την καριέρα τους αυτός επέλεξα την σκηνοθεσία.
Αλλά σχολή κινηματογράφου δεν υπήρχε καμιά σοβαρή όπως στην
Αθήνα, πόσο μάλλον πανεπιστημιακή σχολή που δημιουργήθηκε μετά
από δεκαετίες.
205
Κι εδώ είναι το κρίσιμο για όλη τη μελλοντική του ζωή που την πήρε
λάθος και άλλαξε ζωή δηλαδή σαν να ήταν η άνω τέλεια· του Σεφέρη
πριν από τη λέξη ''λάθος'', δηλαδή για μια άνω τέλεια· του Σεφέρη πριν
από το λάθος της επιλογής της ζωή του, ένα ασυγχώρητο λάθος που τον
έφερε σε μεγάλες συγκινήσεις μέχρι ξεσπάσματος με κλάματα για χρόνια.
ΣΤ. Έγινε ολοφάνερο από το ότι όλα άρχισαν από τον ενδοοικογενειακό
πόλεμο μεταξύ της μητέρας του, που έκανε το κομάντο. Η μάνα του
έγραψε την αίτηση για τις εισαγωγικής στο πανεπιστήμιο και έβαλε πρώτη
την Ιατρική, επειδή ο αδελφός του, η νύφη του, όπως και ο θείος και νονός
του ήταν πετυχημένοι γιατροί και διαγράφονταν ένα σίγουρο μέλλον
μπροστά του. Υποτάχτηκε, αλλά δεν έπαψαν οι έντονοι καυγάδες του μαζί
της.
Στο τέλος όμως, από την στιγμή που πήρε αμετάκλητα την απόφαση της
ειδικότητος, διακρίθηκε σ’ αυτήν, όπως αναγράφεται και στο αναλυτικό
βιογραφικό του, ξεχνώντας το ερωτικό κινηματογραφικό του παρελθόν
από το οποίο πήρε διαζύγιο.
206
Ο Φρόυντ στο ντιβάνι μου
–για τον Sigmund Scholomon Freud, 1856–1939
1. Über Coca1
παίρνω μια μικρή δόση τακτικά για να αντιμετωπίσω την

κατάθλιψή και τη δυσπεψία μου με άριστα αποτελέσματα.
Απόσπασμα από επιστολή του Φρόυντ προς στην αρραβωνιαστικιά
του, Martha Bernays, 1894
Χρειάζομαι πολύ κοκαΐνη

Απόσπασμα από επιστολή του Φρόυντ προς το συνάδελφο του,
William Fleiss, 1895
Δεν τον ένοιαξε καθόλου το χιόνι στην αυλή του Krankenhaus 2,

τη νύχτα που ερωτεύτηκε. Ένας απλός εσωτερικός βοηθός ,
που τον αγνοούσαν οι καθηγητές της Ιατρικής,
που μισούσαν τους Εβραίους. Λαχταρούσε την Μάρθα
μες στο σαν κελί δωμάτιό του,
κανένας δεν ήταν εκεί για τον ευχαριστήσει
παρά μόνο ο εαυτός του, ο Δρ. Φρόυντ που μάζευε τα pfennig3
παράγγειλε την πρώτη του δόση για 30 gulden4
κατευθείαν από τη Merck5.
Ω, ο έρωτας με την πρώτη γεύση, η καθαρή λευκή σκόνη
που την κατάπινε με το νερό, τον διέγειρε σεξουαλικά, ένας
σύντροφος που τον κρατούσε διεγερμένο μέχρι τις 4 το πρωί.
Καυχιόταν στην αρραβωνιαστικιά του ότι η κόκα τον σκλήραινε
σαν τον επιβήτορα, έστελνε τα μπουκαλάκια της στη διαφημιζόμενη
Parke-Davies6 κολλημένος με τον καλύτερο φίλο του. Πριν από τις
συσκέψεις του Charcot7 κατάπινε μια κουταλιά
για να λυθεί η γλώσσα του και συνέχιζε να τη χρησιμοποιεί
207
για να ξεπεράσει την υπερένταση, τη φοβερή κούραση κι ορκίζονταν
ότι έπασχε από καρκίνο και στηθάγχη, ρουθούνιζε όταν,
οι σαν μανιτάρια, εκβλαστήσεις γέμισαν τη μύτη του και μπλόκαραν
την αναπνοή του8. Μες στη θύελλα των αρνήσεων και του εθισμού
''κάρφωσε'' την αδελφή της γυναίκας του την Minna,
και στο δρόμο του για να βρει την αδελφή ψυχή βρήκε
τον παρανοϊκό Δρ. Fleiss , που πίστευε
στην άμεση ρινογεννητική εξάρτηση. Κρέμασαν στην κοκαΐνη
την Ίρμα, όταν της έκοψαν ένα κομμάτι από τις ρινικές κόγχες της,
προκαλώντας της μια θανατηφόρο σχεδόν αιμορραγία.
Κυνηγημένος από τους εφιάλτες της τρέλας του, αργότερα
ανασκεύασε το περιστατικό της σε ένα όνειρο
στο οποίο βασίστηκε η θεωρία του
και δημιούργησε τη φήμη του.
Μετά από χρόνια, ο δάσκαλος αποκήρυξε όλα τα φάρμακα
και βάσισε τη θεωρία του στον πρωταρχικό εθισμό στον αυνανισμό,
αλλά ποτέ δεν μας αποκάλυψε, πως μετά από δώδεκα χρόνια
βαθιά μες στην κόκα, ξαφνικά παράτησε το ασημένιο κουτάλι του
και βρήκε τη δύναμη να την κλωτσήσει μακριά του.
1. Über Coca: Μια ανασκόπηση του Φρόυντ που αφορά τις ιδιότητες
της κοκαΐνης και δημοσιεύτηκε το 1884.
Από τον στίχο ''Deutschland, Deutschland über alles'', (Η Γερμανία,
η Γερμανία πάνω από όλα) über alles - πάνω από όλα , από τον πρώην
γερμανικό εθνικό ύμνο. Είναι εμφανής η μεταφορά του στίχου του
ύμνου που αφορά τη Γερμανία στην κοκαΐνη.
208
2. Krankenhaus: Νοσοκομείο στα γερμανικά.
3. pfennig: Δεκάρες.
4. 100 pfennigs άξιζαν ένα gulden. Άρα ο Φρόυντ μάζευε δεκάρα

δεκάρα τα χρήματα με τα οποία αγόραζε πανάκριβα από τη Merck την
κοκαΐνη.
5. Merck: Γερμανική φαρμακευτική Εταιρεία.
6. Parke–Davies: Αμερικανική φαρμακευτική εταιρεία.
7. Charcot: Ο νεαρός Φρόυντ έζησε και σπούδασε στο Παρίσι με τον

νευρολόγο Jean-Martin Charcot για τέσσερεις μήνες μεταξύ του 1885-
1886. Το μεγάλο ενδιαφέρον του επικεντρώθηκε στην ύπνωση και ο
Φρόυντ ήθελε να τη μάθει από τον μεγάλο δάσκαλό του με σκοπό να
βελτιώσει τη δική του τεχνική . Η επίδραση του Charcot στον Φρόυντ
υπήρξε τόσο δραματική που ο Φρόυντ ονόμασε τον πρώτο του γιο με
το μικρό όνομα του Charcot.
8. Η εισπνοή κοκαΐνης προκαλεί βλάβες στο ρινικό βλεννογόνο.
9. stupped. Την ''κάρφωσε'' ή της τον ''έχωσε''.

Χυδαία Αγγλική έκφραση που δηλώνει τη συνουσία.
209
2. Εξαφανίστηκαν μες στον καπνό του
Η επαφή εδραιώνονταν μόνο με τη φωνή και την οσμή των πούρων

του που κάπνιζε ασταμάτητα.
–Raymond De Saussure, περιγράφοντας την ψυχανάλυσή του
με τον Φρόυντ
Κάπνιζε trabuccos, ήπιας γεύσης μινιατούρες

που παράγονταν από το Αυστριακό μονοπώλιο,
αλλά προτιμούσε τα Don Pedros και τα Reina Cubana
που του έφερναν οι ασθενείς του από το Berchtesgaden.
Είκοσι φορές τη μέρα άναβε ένα σπίρτο
και ρουφούσε- τον καπνό που κοινωνούσε
με τον υγρό βλεννογόνο του στόματός του,
με τα κίτρινα δόντια του,
η νικοτίνη έβαζε φωτιά στους νευρώνες του, οι αναλυόμενοι
άκουγαν το μαλακό θόρυβο
από τα πάκο των φύλλων του καπνού που καίγονταν
όταν τον φυσούσε, περιμένοντας να καθαρίσει το φάρυγγά του-
με το βήχα του, ενώ πνίγονταν στο πικρό του σάλιο
και στα βρώμικα φλέματά του, πριν αρχίσει να μιλά,
κάθε ανάλυσή του φυσιόνταν άγρια με το μαύρο αέρα
που έβγαινε από το στόμα του
σαν τα μαύρα σύννεφα πριν την καταιγίδα
οι ασθενείς του εισέπνεαν,
τα μόρια του δάσκαλου μέσα τους,
που αναμειγνύονταν με τη μυρωδιά του ξύλου
της μηλιάς και του αλατιού
όπως σ’ ένα καπνισμένο Βιενέζικο λουκάνικο,
οι πυριδίνες των πούρων του μούσκευαν
τα δέρματα, τα μαλλιά, τις δίπλες και τις υφάνσεις
των βαμβακερών κοστουμιών τους, μια βρόμα
210
που οι ασθενείς του την έφερναν πάνω στη σάρκα τους
και που τη μοιράζονταν με τους εραστές τους.
Μισοξαπλωμένοι στο ντιβάνι του έξι μέρες τη βδομάδα,
τα κεφάλια τους αιωρούνταν μες στα σύννεφά του, μαζί με τα χρόνια
των ονείρων τους που εξαφανίστηκαν μες στον καπνό του.
Σημείωση:
Πυριδίνες – οργανικές σύνθετες ενώσεις που παράγονται από το

κάπνισμα των πούρων και βρομούν.
211
3. Ο Αύγουστος στους Δολομίτες1
Σε μια παλιά μαυρόασπρη φωτογραφία

πριν από το πρώτο παγκόσμιο πόλεμο,
η Άννα φοράει ένα απαλού χρώματος καλοκαιρινό φόρεμα
και κρεμιέται από το μπράτσο του πατέρα της, ο Sigmund
χαλαρωμένος και σβέλτος, περπατά μ’ ένα μπαστούνι στο χέρι,
φορώντας στρογγυλά μαύρα ψυχεδελικά γυαλιά ηλίου,
φτερωτό Τυρολέζικο καπελάκι,
οι γομφίοι του δαγκάνουν ένα πούρο Reina Cubano.
Του άρεσε η ορειβασία πάνω
στους, σαν τα δόντια δράκου, Dolomites
το καλοκαίρι, από το Klobenstein στο Oberbozen,
φτύνοντας τους μαύρους χυμούς των πούρων του,
και μετά να σκύβει για να παρατηρήσει τα άνθη
των παρνασσίων και των πριμούλων
των ελέβορων και των φυτολάκων.
Ο Ferenezi2 ακόλουθός του
για να κατηγοριοποιήσουν τα περιστατικά
και να πιουν Prosecco. Για χρόνια μακριά από την coca,
μπορούσε να κοιμηθεί και να ονειρευτεί
την Minna Bernay3 ολόγυμνη σε μια κρεβατοκάμαρα του Bolzanno,
η τσαπατσουλιά του με την Ίρμα4 ένας καταπιεσμένος εφιάλτης,
ο Μεσογειακός ήλιος αντανακλάται από τη λίμνη Gaarda,
σαν ένα ψηλός σωρός βουνών βρίσκονταν ακόμα μπροστά του
τα χρόνια που θα έρχονταν, όπου οι Nazi θα έκαιγαν τα βιβλία του
και ο καρκίνος θα κεραυνοβολούσε το σαγόνι του, ο αέρας
του Αυγούστου που έφτανε από την Αφρική ζέσταινε τις μέρες του,
το παγόβουνο του Marmolado
πολύ ψηλά του, παγωμένο σαν Δεκέμβρης στη Βιέννη.
212
Σημείωσεις:
1. Οι Δολομίτες (Dolomiti, Dolomites, Dolomiten, Dolomitis)

είναι οροσειρά στη βορειοανατολική Ιταλία, τμήμα των Άλπεων.
Ένα εθνικό πάρκο και πολλά τοπικά πάρκα απλώνονται στην περιοχή.
Τον Αύγουστο του 2009 (33η συνεδρίαση), οι Δολομίτες
ανακηρύχθηκαν Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
2. Ο Sándor Ferenczi (7 July 1873 – 22 May 1933) υπήρξε Ουγγαρέζος

ψυχαναλυτής και βασικός θεωρητικός της ψυχαναλυτικής σχολής και
στενός συνεργάτης του Φρόυντ.
3. Minna Bernay ήταν η νεώτερη κατά τέσσερα έτη αδελφή της

γυναίκας του Φρόυντ της Martha Bernays. Η σχέση μεταξύ του
Φρόυντ και της Minna έδωσε λαβή για σχέσεις σεξουαλικού
περιεχομένου, αλλά στο επίπεδο των υποθέσεων και της φαντασίας.
4. Ίρμα – Μια ασθενής του Φρόυντ και του Fliess, –ο οποίος ήταν
Γερμανός ωτορινολαρυγγολόγος που άσκησε το επάγγελμα στο
Βερολίνο. Ανέπτυξε την ψευδοεπιστημονική θεωρία των
ανθρώπινων βιορυθμών και μια πιθανή ρινογεννητική σύνδεση,
που δεν έχουν γίνει αποδεκτές από τους σύγχρονους επιστήμονες-,
και που την θεράπευαν με κοκαΐνη. Η Ίρμα σχεδόν να χάσει τη ζωή
της από μαζική αιμορραγία των ρινικών της κογχών.
''Η ένεση της Ίρμας'' ονομάστηκε ένα όνειρο του Φρόυντ –που πάνω
του βασίστηκε η θεωρία του ότι τα όνειρα είναι ανεκπλήρωτες
επιθυμίες.
213

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ

THE LETTER OF THE POET p. 191 Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ σ. 191

COLOR WAR from ''FREUD ON MY COUCH''

Επιμέλεια – Μετάφραση – Σημειώσεις:

COLOR WAR from ''FREUD ON MY COUCH''''

15 ΠΟΙΗΜΑΤΑ, τρία, για τον Φρόυντ από τον τίτλο της

Επιπρόσθετα ΑΓΓΛΙΚΆ ΚΕΙΜΕΝΑ: 2 PREFACES, AUTOBIOGRAPHY,

Επιμέλεια – Μετάφραση – Σημειώσεις:

απ’ τα μάτια που γνωματεύουν τα σχήματα σε μια ακτινογραφία,

How the News Come

By eyes reporting the shapes in an X-Ray shadow,

Οι φωτογραφία του εξώφυλλου αφορά την ιστολογική μικροσκοπική

Το σύστημα βαθμολόγησης πήρε το όνομά του από τον Donald

Χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της πρόγνωσης του καρκίνου του

ISBN: 978-618-00-3940-5, 2022

''να δεις το σύμπαν σε ένα κόκκο άμμου

''To see the universe in a grain of sand

William Blake 1757 – 1827 Άγγλος ποιητής – ζωγράφος

I have received word from the publisher of

And to confirm: I authorize you to

All the best,

Ήταν ξαπλωμένη γυμνή,

Enique Simone, La’ autopsia, 1890

Δάκρυα αυλακώνουν το τραχύ του πρόσωπο

1. Το νησί των κουνελιών (Rabbit Island) ανήκει στο Λιβύη και

2. Παγωμένος ώμος (frozen shoulder). Ο ασθενής ταλαιπωρείται

Ο άρρωστός μου, ο μουσικός, σε μια εμβρυική στάση,

1. Το κλασικό μουσικό κομμάτι ''Στοχασμός'' του μεγάλου Ρώσου

2. Ο ποιητής στην ποιητική του μεταφορά ''crash cart cotton''

Καθώς ο φημισμένος ποιητής κλείνει την απαγγελία του

Και εγώ ζηλεύω τους φημισμένους ποιητές

Πέρασαν πολλά χρόνια, αφότου επέλεξα

1. ''Πράσινο του μηκωνίου'' (green meconium stain). Το μηκώνιο

2. ‘‘Σαν το φλοιό του πορτοκαλιού'' δέρμα (peu d’ orange)

3. Νοσοκομειακός Κωδικός στα Αμερικανικά νοσοκομεία για την

Ο Laennec εκείνο το πρωινό ήταν καθυστερημένος

Κάπου μετά από δύο αιώνες και τρισεκατομμύρια

Αφού τελείωσες με όλες τις εξετάσεις σου,

1. Ο τίτλος της σατιρικής νουβέλας του Samuel Shem που εκδόθηκε το

2. Οι πλασιέ των φαρμάκων.

3. MRSA – Είναι το μικρόβιο Methicilline Resistance Staphylococcus

Πάνε σε μια παραλία σαν το Coney Island

Τη Δευτέρα τη μέρα του φεγγαριού

Τώρα είναι Τρίτη, το τίποτα μιας μέρας

Η Τετάρτη διαιρεί την βδομάδα στα δύο,

Η Πέμπτη ανήκει στον Θωρ2

Η Παρασκευή δεν έχει τίποτα να κάνει

Το Σάββατο είναι η μέρα την αγάπης

2. Ο Θωρ (Thor ή Θορρ) είναι ο κοκκινομάλλης, γενειοφόρος θεός

3. ''Friday has nothing to do with fried…''. Λογοπαίγνιο του ποιητή στα

Ο πρώτος μου έρωτας πόζαρε

1. ''Centerfolds of Sadness''. ''Centerfolds'', είναι οι δίφυλλες

2. Seventeen, (Δεκαεφτά). Είναι ο τίτλος ενός αμερικανικού

Η διάσημη μετέπειτα ποιήτρια Sylvia Plath στην εφηβεία της

3. Γνωστός πολύτιμος λίθος από την αρχαιότητα. Το ευγενής οπάλιο

4. Η μάσκαρα είναι καλλυντική ουσία για να σκουρύνει, να

6. […] τα ''μετά'' πιο λυπημένα από τα ''πριν''… Ο ποιητής με αυτόν

Είμαι ο άνθρωπος που ταξιδεύει με τραίνα

τα ίχνη στα χέρια του

η τσάκιση του παντελονιού του στην εντέλεια,

ενώ τα σκοτεινά του μάτια χορεύουν πάνω στις ράγες ταξιδεύοντας

Οδηγώ μες στα μαύρα μεσάνυχτα,

ένα σχεδόν ντεραπάρισμα παραλίγο να με οδηγήσει

Μπροστά μου μια κατασκουριασμένη Chevy1

σβήνουν τόσο γρήγορα όσο τα δεδομένα που αποστήθισα.

οι αρθρώσεις των δακτύλων μου φεγγίζουν