Trường THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa §6: Đa thức một biến

Bài 5 : ĐA THỨC MỘT BIẾN

I. LÝ THUYẾT:

① ĐA THỨC MỘT BIẾN

 Đa thức một biến là tổng của những đơn thức của cùng một biến.

Ví dụ 1. f ( x ) = 2 x 2 − 3x + 5 là …………………………………………………………………………………………

g ( y ) = y 3 − 3 y 2 + 3 y − 1 là ……………………………………………………………………………………

Chú ý
- Mỗi số được coi là một đa thức một biến.
- Ký hiệu , để chỉ A là đa thức theo biến x, B là đa thức theo biến y.

② BẬC CỦA ĐA THỨC MỘT BIẾN

 Bậc của đa thức (khác đa thức 0, đã thu gọn) là số mũ lớn nhất của biến trong đa thức đó.

Ví dụ 2. f ( x ) = 2 x 2 − 3x + 5 là ………………………………………………………………………………………………
g ( y ) = y 3 − 3 y 2 + 3 y − 1 là …………………………………………………………………………………………

③ SẮP XẾP MỘT ĐA THỨC

 Để thuận lợi cho việc tính toán, người ta thường sắp xếp các hạng tử của đa thức một biến
theo lũy thừa tăng dần hay giảm dần của biến.
Chú ý: Phải thu gọn đa thức trước khi sắp xếp các hạng tử của đa thức.

Ví dụ 3. Thu gọn và sắp xếp đa thức theo lũy thừa giảm dần của biến.
a) A = 4x3 − 2x + 5x2 − x3 + 1 − 3x3 ( ) (
b) f ( x ) = 4 − 2x2 − x + 6x3 − 5x2 − 5 + 6x3 − 3x )
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

④ HỆ SỐ, GIÁ TRỊ CỦA ĐA THỨC

 Hệ số: Đa thức một biến x bậc n thu gọn có dạng:

- Các hệ số được gọi là các hệ số.

- Số được gọi là hệ số cao nhất.
- Số được gọi là hệ số tự do.
 Giá trị của đa thức tại a, kí hiệu là .

L7/2021-2022 ThS. Phạm Việt Hà Page 1

Trường THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa §5: Đa thức một biến
Ví dụ 4. Cho: f ( x ) = −3x 5 + 4 x 3 − 6 x 2 − 9 x + 7 thì:
Hệ số cao nhất: ………………………………
Hệ số tự do: …………… Hệ số của lũy thừa bậc 3: ……………
Hệ số của lũy thừa bậc 5: …………… Hệ số của lũy thừa bậc 2: ……………
Hệ số của lũy thừa bậc 4: …………… Hệ số của lũy thừa bậc 1: ……………
Ví dụ 5. Thu gọn và sắp xếp đa thức theo lũy thừa giảm dần của biến. Tìm hệ số cao nhất và hệ số tự
( ) (
do của P(x): P ( x ) = 5x2 + 4x3 − 3 + x3 − x2 + 2x − 4x2 − 2x3 )
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ví dụ 6. Cho: f ( x ) = 4 x 3 − 6 x 2 − 9 x + 7 . Tính giá trị của f ( x ) tại x = 0 ; x = −1; x = 2

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ví dụ 7. Cho: f ( x ) = 2 x 2 + mx + n . Tìm m; n biết f ( 0 ) = 3 ; f ( −1) = 0 .

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

⑤ CỘNG TRỪ ĐA THỨC MỘT BIẾN

 Để cộng hay trừ hai đa thức một biến theo hàng dọc; ta làm như sau:

➢ Bước 1: Sắp xếp các hạng tử của hai đa thức cùng theo lũy thừa giảm dần của biến.

➢ Bước 2: Đặt phép tính theo cột dọc tương tự như cộng; trừ các số.

Chú ý: Đặt các hạng tử đồng dạng (cùng số mũ ở cùng 1 cột)

Ví dụ 8. Cho hai đa thức : A ( x ) = 3x 4 − 4 x 3 + 5x 2 − 2 − 4 x và B ( x ) = 4 x 3 − 5x 2 − 3x 4 + 5 + 2 x .Tính

a) C ( x ) = A ( x ) + B ( x ) b) D ( x ) = A ( x ) − B ( x )

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

L7/2021-2022 ThS. Phạm Việt Hà Page 2

 Trường THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa §5: Đa thức một biến
Ví dụ 9. Cho: P(x) = −3x4 − 5x + 9 − 7 x 4 + 2 x 2 − 4 x , Q(x) = 5x 3 − 2 x 4 − 4 x 2 + x 3 − 6 x − 3 + 5 x 2
a) Thu gọn và sắp xếp P(x) và Q(x) theo lũy thừa giảm dần của biến.
b) Tính f (x) = P(x) + Q(x) , g(x) = Q(x) − P(x) . Tìm hệ số cao nhất, hệ số tự do của f (x) , g(x)
c) Tính f ( −1) , g( 2) .
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ví dụ 10. Cho đa thức D(x) = 3x2 + ax . Biết D( 2 ) = 4 D(1) . Tìm a?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

II. BÀI TẬP:

Bài 1. Cho đa thức f ( x ) = 4 + 3x6 − x 4 + 11x + 4 x 5 − 3x 2 + 6 + x 5 + x 4 − 5x − 4 x 6

a) Thu gọn , sắp xếp đa thức theo thứ tự giảm dần của biến và cho biết bậc của đa thức

b) Cho biết hệ số cao nhất và hệ số tự do.

Bài 2. Tìm tổng, hiệu của hai đa thức sau.

a) A ( x ) = −3x 4 + 4 x + 5x 2 − 4 ; B ( x ) = −5x 2 − 3x 4 + 2 x + 2

b) P ( x ) = 4 x 3 − 2 x 2 + 4 x − x 4 + 2 ; Q ( x ) = 6 x − 3x 4 + 2 x 2 − x 3 − 7

c) A ( x ) = −3x 2 + 5 − x 4 + 6 x 3 + 2 x ; B ( x ) = 7 x2 − 2 + 5x 4 − 2 x + 6 x 3

d) H ( x ) = 3x 3 + 5x − + 2 x 2 − x 4 ; K ( x) =
2 1
+ x 4 + 3x 3 − 4 x 2
3 3

e) M ( x ) = 5x 2 − 5x 4 + 1 + 2 x 3 ; N ( x ) = −2 x + 3x 2 − x 4 + 4 x 3 −
3
4

A ( x ) = −3x 5 − x 2 + 7 x 4 − 5x 3 − x ; B ( x ) = 5x 4 − x 5 + 2 x 2 − 5x 3 +
1 1
f)
2 2

L7/2021-2022 ThS. Phạm Việt Hà Page 3

Trường THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa §5: Đa thức một biến
Bài 3. Cho đa thức:
 7
M ( x) = 1
3
( − x ) + 2 x − 2 x 3 −  −  + −2 x 2
3
( ) + x5 − + ( −x )
3 3 3
5 2 3

5 5  4 5 4 5
a) Thu gọn và sắp xếp đa thức M ( x ) theo lũy thừa giảm dần của biến x.

b) Tìm bậc, hệ số cao nhất, hệ số tự do của M ( x ) .

c) Tính M ( 2 ) .

d) Tìm các đa thức A ( x ) , B ( x ) biết: A ( x ) − M ( x ) = x 5 − 4 x 4 + 3x 3 − x − 4 và

M ( x ) + B ( x ) = − x 5 + x 4 + 6 x 2 + 3x − 5 .
Bài 4. Cho hai đa thức :

A ( x ) = 2 x4 − 3 x3 + 1 x2 − x + − 1 x + 3 x4 − 5 − 1 x3 + x2
3 3 4 2 3 1 4 3 2 5
7 5 9 3 4 3 7 4 5 9

B ( x ) = 1 x4 + 2 x3 + 3 x2 − 2 x + 5 + 1 x3 − 1 x − 7 x4 − x3 − 1 x2
1 3 3 1 6 4 1 2 3
5 7 4 5 7 5 5 7 4
a) Thu gọn và sắp xếp hai đa thức trên theo lũy thừa giảm của biến.
b) Tính C ( x ) = A ( x ) + B ( x ) và D ( x ) = B ( x ) – A ( x ) .

Bài 5. Cho hai đa thức một biến: P ( x ) = 1, 2 + 2 x 5 − 4 x 3 + 25%x

1
2
K ( x ) = − x + 7 x 4 + 4 x 3 − 1% − 2 , 5x 5
1
4
a) Thu gọn, sắp xếp hai đa thức theo lũy thừa giảm của biến.
b) Tìm đa thức T ( x ) = P ( x ) + K ( x )
Bài 6. Cho hai đa thức:
1 1
( 3
) 1
2
A(x) = 4 x 4 − 3 x 3 + 3x 2 − − 2 x + 50 + x 4 − x 3
4 2 4 2
B(x) = − x ( 3x − 6 ) − 5 x − 1 + 2 x − 3 + 2 x 2
1 3 1 2 6 1
( ) 1
4

3 3 7 7 3
a) Thu gọn và sắp xếp A(x) và B(x) theo lũy thừa giảm của biến x.
b) Tính C ( x ) , D ( x ) biết C(x) − A ( x ) = B(x) và A ( x ) + D ( x ) = B(x) .
Bài 7. Cho đa thức f ( x ) = ax 2 + bx + c thỏa mãn f ( 1) = f ( −1) . Chứng minh rằng: f ( x ) = f ( − x ) với mọi
giá trị của x .
Bài 8. Cho f ( x ) = ax 3 + bx 2 + cx + d trong đó a, b, c, d  và thỏa mãn b = 3a + c .
Chứng minh rằng f ( 1) . f ( −2 ) là bình phương của một số nguyên.
Bài 9. Cho: f (x) = x10 − 101x9 + 101x8 − 101x7 + ... + 101x2 − 101x + 125 . Tính f(100) .

Bài 10. Tìm tổng các hệ số của đa thức nhận được sau khi bỏ dấu ngoặc trong biểu thức:

( )(
f ( x ) = x2017 − 1 x2 + 1 ) + ( 2x − 1)
2018 2019

Bài 11. Tìm tổng các hệ số của đa thức nhận được sau khi bỏ dấu ngoặc trong biểu thức:
(
f ( x ) = x4037 . 5 − 7 x + 3x2 ) . ( 2 + 3x − 6 x )
2018 2019
2

L7/2021-2022 ThS. Phạm Việt Hà Page 4