ਅਪ੍ਰੈਲ-ਮਈ

ਵਿਸ਼ਾ-ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ
ਜਮਾਤ-ਦਸਵੀਂ

ਨੋਟ – ਸੁਝਾਅ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨੋਤਟਸਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ

ਕਤਲਿੱਕ ਕਰੋ

ਤਤਆਰ ਕਰਤਾ

1
#GSMKT
ਤਵਸ਼ਾ - ਪੰ ਜਾਬੀ ਗੁਰਮਤਤ-ਕਾਤਵ ਜਮਾਤ - ਦਸਵੀਂ
1. ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ –
1. ਪਵਣੁ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਤਪਤਾ
(ੳ) ਪਵਣੁ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਤਪਤਾ ਮਾਤਾ ਧਰਤਤ ਮਹਤੁ।।
ਤਦਵਸੁ ਰਾਤਤ ਦੁਇ ਦਾਈ ਦਾਇਆ ਖੇਲੈ ਸਗਲ ਜਗਤੁ।।
ਪਰਸੰਗ -ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਉੱਤਮ ਬਾਣੀ 'ਜਪ੍ੁਜੀ ਸ੍ਾਵਹਬ' ਦੇ ਅੰ ਤ ਵਿਿੱ ਚ ਆਉਂਦੇ ਸ੍ਲੋ ਕ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ।
ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ 'ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ' ਵਿਿੱ ਚ 'ਪ੍ਿਣੁ ਗੁਰੂ ਪ੍ਾਣੀ ਵਪ੍ਤਾ' ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਅਧੀਨ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍
ਸ੍ਲੋ ਕ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਵਰਕ ਰੰ ਗ-ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਮਨੁਿੱਖ ਨੂੰ ਨੇਕ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਾਮ ਵਸ੍ਮਰਨ ਦੇ ਮਹਿੱ ਤਿ ਬਾਰੇ ਸ੍ਮਝਾਇਆ
ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹਿਾ ਸ੍ਭ ਜੀਿਾਂ ਲਈ ਇਸ੍ ਤਰਹਾਂ ਹੈ ਵਜਿੇਂ ਆਤਮਾ ਲਈ ਗੁਰੂ ਹੈ, ਪ੍ਾਣੀ ਵਪ੍ਤਾ ਅਤੇ
ਧਰਤੀ ਸ੍ਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਡੀ ਮਾਂ ਹੈ। ਵਦਨ ਅਤੇ ਰਾਤ ਵਖਡਾਿਾ ਤੇ ਵਖਡਾਿੀ ਹਨ। ਸ੍ਾਰਾ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਇਨਹਾਂ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਖੇਡ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਭਾਿ
ਸ੍ਾਰੇ ਜੀਿ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸ੍ੌਂਣ ਵਿਿੱ ਚ ਅਤੇ ਵਦਨ ਕੰ ਮਾਂਕਾਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਲਾ ਕੇ ਲੰਘਾ ਰਹੇ ਹਨ।
(ਅ) ਚੰ ਤਗਆਈਆ ਬੁਤਰਆਈਆ ਵਾਚੈ ਧਰਮੁ ਹਦੂਤਰ।।
ਕਰਮੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਕੇ ਨੇੜੈ ਕੇ ਦੂਤਰ।।
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਉੱਤਮ ਬਾਣੀ 'ਜਪ੍ੁਜੀ ਸ੍ਾਵਹਬ' ਦੇ ਅੰ ਤ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਸ੍ਲੋ ਕ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ।
ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ 'ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ' ਵਿਚ 'ਪ੍ਿਣੁ ਗੁਰੂ ਪ੍ਾਣੀ ਵਪ੍ਤਾ' ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਅਧੀਨ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍
ਸ੍ਲੋ ਕ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਵਰਕ ਰੰ ਗ-ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਮਨੁਿੱਖ ਨੂੰ ਨੇਕ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਾਮ ਵਸ੍ਮਰਨ ਦੇ ਮਹਿੱ ਤਿ ਬਾਰੇ ਸ੍ਮਝਾਇਆ
ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਧਰਮਰਾਜ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਹਜੂਰੀ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਦੀ ਰੰ ਗ-ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਆਪ੍ੋ ਆਪ੍ਣੀ
ਖੇਡ-ਖੇਡਦੇ ਜੀਿਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਚੰ ਗੇ ਤੇ ਮਾੜੇ ਕੰ ਮਾਂ ਦੀ ਪ੍ੜਤਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਪ੍ੋ ਆਪ੍ਣੇ ਕੀਤੇ ਚੰ ਗੇ ਤੇ ਮਾੜੇ ਕੰ ਮਾਂ ਕਰਕੇ
ਕਈ ਜੀਿ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
(ੲ) ਤਜਨੀ ਨਾਮੁ ਤਧਆਇਆ ਗਏ ਮਸਕਤਤ ਘਾਤਲ।।
ਨਾਨਕ ਤੇ ਮੁਖ ਉਜਲੇ ਕੇਤੀ ਛੁਟੀ ਨਾਤਲ।।
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਉੱਤਮ ਬਾਣੀ 'ਜਪ੍ੁਜੀ ਸ੍ਾਵਹਬ' ਦੇ ਅੰ ਤ ਵਿਿੱ ਚ ਆਉਂਦੇ ਸ੍ਲੋ ਕ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ।
ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ 'ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ' ਵਿਚ 'ਪ੍ਿਣੁ ਗੁਰੂ ਪ੍ਾਣੀ ਵਪ੍ਤਾ' ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਅਧੀਨ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍
ਸ੍ਲੋ ਕ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਵਰਕ ਰੰ ਗ-ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਮਨੁਿੱਖ ਨੂੰ ਨੇਕ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਾਮ ਵਸ੍ਮਰਨ ਦੇ ਮਹਿੱ ਤਿ ਬਾਰੇ ਸ੍ਮਝਾਇਆ
ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਉੱਪ੍ਰ ਆਪ੍ੋ-ਆਪ੍ਣੀ ਖੇਡ ਖੇਡਵਦਆਂ ਵਜਨਹਾਂ ਜੀਿਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨੂੰ
ਵਸ੍ਮਵਰਆ ਹੈ, ਉਨਹਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀ ਵਮਹਨਤ ਸ੍ਫ਼ਲ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਦਰ 'ਤੇ ਅਵਜਹੇ ਮਨੁਿੱਖ ਉਜਲੇ ਮੁਿੱ ਖ ਿਾਲ਼ੇ ਹਨ ਅਤੇ
ਕਈ ਹੋਰ ਜੀਿ ਿੀ ਉਨਹਾਂ ਦੀ ਸ੍ੰ ਗਤ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹ ਕੇ ਮਾਇਆ ਦੇ ਬੰ ਧਨਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

2
#GSMKT
 ਸ੍ਭ ਜੀਿ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਰੂਪ੍ੀ ਰੰ ਗ-ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਆਪ੍ੋ-ਆਪ੍ਣੀ ਖੇਡ ਖੇਡਦੇ ਹਨ। ਧਰਮਰਾਜ ਉਨਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰ ਮਾਂ ਦੀ
ਪ੍ੜਤਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੀਿ ਆਪ੍ਣੇ ਚੰ ਗੇ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਕੰ ਮਾਂ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਅਤੇ ਦੂਰ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ। ਵਜਨਹਾਂ ਨੇ ਨਾਮ
ਵਸ੍ਮਰਨ ਦੀ ਖੇਡ ਖੇਡੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਦੂਵਜਆਂ ਨੂੰ ਿੀ ਸ੍ਹੀ ਰਾਹ ਪ੍ਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਹਜੂਰੀ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ੁਰਖ਼ਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1.ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪਵਣੁ ਨੂੰ ਤਕਸ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱ ਤਸਆ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਦਾ।
ਪਰ 2.ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸਭ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਤਪਤਾ ਕੌ ਣ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਾਣੀ।
ਪਰ 3. ਸਭ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਵਿੱ ਡੀ ਮਾਤਾ ਕੌ ਣ ਹੈ?
ਉ - ਧਰਤੀ।
ਪਰ 4. ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਤਦਨ ਤੇ ਰਾਤ ਕੀ ਹਨ?
ਉ - ਵਖਡਾਿਾ ਤੇ ਵਖਡਾਿੀ।
ਪਰ 5. ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਚੰ ਗੇ ਤੇ ਮਾੜੇ ਕੰ ਮਾਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕੌ ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਧਰਮਰਾਜ।
ਪਰ 6. ਤਕਸ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਜੀਵ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਨੇੜੇ ਅਤੇ ਦੂਰ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉ - ਆਪ੍ਣੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ।
ਪਰ 7. ਤਕਹੜੇ ਜੀਵ ਆਪਣੀ ਤਮਹਨਤ ਸਫ਼ਲ ਕਰ ਗਏ ਹਨ?
ਉ - ਨਾਮ ਵਸ੍ਮਰਨ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੇ ।

2. ਸੋ ਤਕਉ ਮੰ ਦਾ ਆਖੀਐ
(ੳ) ਭੰ ਤਡ ਜੰ ਮੀਐ ਭੰ ਤਡ ਤਨੰਮੀਐ ਭੰ ਤਡ ਮੰ ਗਣੁ ਵੀਆਹ ।।
ਭੰ ਡਹੁ ਹੋਵੈ ਦੋਸਤੀ, ਭੰ ਡਹੁ ਚਲੈ ਰਾਹੁ ।।
ਭੰ ਡੁ ਮੁਆ ਭੰ ਡੁ ਭਾਲੀਐ ਭੰ ਤਡ ਹੋਵੈ ਬੰ ਧਾਨ ।।
ਸੋ ਤਕਉ ਮੰ ਦਾ ਆਖੀਐ ਤਜਤੁ ਜੰ ਮਤਹ ਰਾਜਾਨੁ ।।
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਦੀ ਬਾਣੀ ‘ਆਸ੍ਾ ਦੀ ਿਾਰ’ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਇਕ ਸ੍ਲੋ ਕ ਹੈ ਜੋ ਦਸ੍ਿੀਂ
ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਸ੍ੋ ਵਕਉ ਮੰ ਦਾ ਆਖੀਐ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਅਧੀਨ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ
ਇਸ੍ਤਰੀ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਬਾਰੇ ਸ੍ਮਝਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਵਲਖਦੇ ਹਨ ਵਕ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ੍ਾਰਾ ਜੀਿਨ ਮਨੁਿੱਖ ਦਾ ਨਾਤਾ ਇਸ੍ਤਰੀ ਨਾਲ਼
ਜੁਵੜਆ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਮਨੁਿੱਖੀ ਜੀਿ ਇਸ੍ਤਰੀ ਤੋਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ੍ਤਰੀ ਦੇ ਪ੍ੇਟ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਉਸ੍ ਦੇ ਸ੍ਰੀਰ
ਵਨਰਮਾਣ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ਤਰੀ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਉਸ੍ ਦੀ ਕੁੜਮਾਈ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ਤਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਮਨੁਿੱਖ ਦਾ ਹੋਰ ਲੋ ਕਾਂ
ਨਾਲ਼ ਨਾਤਾ ਜੁੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਦੀ ਉਤਪ੍ਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ੍ਤਰੀ ਮਰ ਜਾਿੇ ਤਾਂ ਆਦਮੀ ਹਰ ਇਸ੍ ਦੀ
ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਜੋ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਹੋਰ ਲੋ ਕਾਂ ਨਾਲ਼ ਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਉਸ੍ ਇਸ੍ਤਰੀ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਕਵਹਣਾ ਸ੍ਹੀ ਨਹੀਂ , ਵਜਸ੍ ਦੇ ਪ੍ੇਟੋਂ ਰਾਜੇ ਿੀ
ਜਨਮ ਲੈਂ ਦੇ ਹਨ। ਇਸ੍ਤਰੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਸ੍ਮਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਹੈ।

3
#GSMKT
(ਅ) ਭੰ ਡਹੁ ਹੀ ਭੰ ਡੁ ਉਪਜੈ ਭੰ ਡੈ ਬਾਝੁ ਨਾ ਕੋਇ ।।
ਨਾਨਕ ਭੰ ਡੈ ਬਾਹਰਾ ਏਕੋ ਸਚਾ ਸੋਇ ।।
ਤਜਤੁ ਮੁਤਖ ਸਦਾ ਸਾਲਾਹੀਐ ਭਾਗਾ ਰਤੀ ਚਾਤਰ ।।
ਨਾਨਕ ਤੇ ਮੁਖ ਊਜਲੇ ਤਤਤੁ ਸਚੈ ਦਰਬਾਤਰ ।।
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਦੀ ਬਾਣੀ ‘ਆਸ੍ਾ ਦੀ ਿਾਰ’ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਇਕ ਸ੍ਲੋ ਕ ਹੈ ਜੋ ਦਸ੍ਿੀਂ
ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਸ੍ੋ ਵਕਉ ਮੰ ਦਾ ਆਖੀਐ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਅਧੀਨ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਸ੍ਲੋ ਕ ਵਿਿੱ ਚ
ਗੁਰੂ ਜੀ ਸ੍ਮਝਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਇਸ੍ਤਰੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੇਿਲ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਹੈ। ਸ੍ਾਨੂੰ ਇਸ੍ਤਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਮਹਾਨ ਦਰਜਾ ਰਿੱ ਖਣ ਿਾਲ਼ੀ ਇਸ੍ਤਰੀ ਖੁਦ ਿੀ ਇਸ੍ਤਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਜਨਮ
ਲੈਂ ਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਿੀ ਮਨੁਿੱਖੀ ਜੀਿ ਇਸ੍ਤਰੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ। ਕੇਿਲ ਇਕ ਸ੍ਿੱ ਚਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਹੀ ਇਸ੍ਤਰੀ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋਇਆ
ਹੈ। ਜੋ ਕੋਈ ਿੀ ਆਪ੍ਣੇ ਮੂੰ ਹੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਗੁਣ-ਗਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਭਾਗਾਂ ਿਾਲ਼ਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਵਜਹੇ ਮਨੁਿੱਖ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ
ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ੋਹਣੇ ਲਿੱਗਦੇ ਹਨ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

ਮਨੁਿੱਖੀ ਜੀਿਨ ਦਾ ਜਨਮ ਤੋਂ ਮਰਨ ਤਿੱ ਕ ਦਾ ਇਸ੍ਤਰੀ ਨਾਲ਼ ਨਾਤਾ ਜੁਵੜਆ ਹੈ। ਇਸ੍ਤਰੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੇਿਲ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ
ਹੈ, ਕੋਈ ਿੀ ਇਸ੍ਤਰੀ ਪ੍ੁਰਸ਼ ਨਹੀਂ। ਰਾਜੇ ਿੀ ਇਸ੍ਤਰੀ ਤੋਂ ਜਨਮ ਲੈਂ ਦੇ ਹਨ। ਸ੍ਾਨੂੰ ਇਸ੍ਤਰੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਿੀ ਮੰ ਦਾ ਨਹੀਂ ਬੋਲਣਾ
ਚਾਹੀਦਾ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1. ‘ਸੋ ਤਕਉ ਮੰ ਦਾ ਆਖੀਐ’ ਬਾਣੀ ਤਕਸ ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ।
ਪਰ 2. ਸਲੋ ਕ ਤਵਿੱ ਚ ਇਸਤਰੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤਕਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ।
ਪਰ 3. ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਨੁ ਸਾਰ ਤਕਸ ਦੀ ਤਸਫ਼ਤ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਸਿੱ ਚੇ ਦਰਬਾਰ ਤਵਿੱ ਚ ਕਦਰ ਪੈਂਦੀ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ।
ਪਰ 4. ਰਾਜੇ ਤਕਸ ਤੋਂ ਜਨਮ ਲੈਂ ਦੇ ਹਨ?
ਉ - ਇਸ੍ਤਰੀ ਤੋਂ।
ਪਰ 5. ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਨੁ ਸਾਰ ਭੰ ਡੈ ਬਾਹਰਾ ਕੌ ਣ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ।
ਪਰ 6. ‘ਭੰ ਡ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ?
ਉ - ਇਸ੍ਤਰੀ।
ਪਰ 7. ‘ਸੋ ਤਕਉ ਮੰ ਦਾ ਆਖੀਐ’ ਸ਼ਬਦ ਤਵਿੱ ਚ ਤਕਸ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਦਿੱ ਸੀ ਗਈ ਹੈ?
ਉ - ਇਸ੍ਤਰੀ ਦੀ।
ਪਰ 8. ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਤਵਿੱ ਚ ਕੌ ਣ ਉਜਲੇ ਮੁਿੱ ਖ ਵਾਲ਼ੇ ਹਨ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਿਾਲ਼ੇ ।।

4
#GSMKT
 3. ਗਗਨ ਮੈ ਥਾਲੁ
(ੳ) ਗਗਨ ਮੈ ਥਾਲੁ ਰਤਵ ਚੰ ਦੁ ਦੀਪਕ ਬਨੇ ਤਤਰਕਾ ਮੰ ਡਲ ਜਨਕ ਮੋਤੀ ||
ਧੂਪੁ ਮਲਆਨਲੋ ਪਵਣੁ ਚਵਰੋ ਕਰੈ ਸਗਲ ਬਨਰਾਇ ਫੂਲੰਤ ਜੋਤੀ ||
ਕੈਸੀ ਆਰਤੀ ਹੋਇ ਭਵਖੰ ਡਨਾ ਤੇਰੀ ਆਰਤੀ ਅਨਹਤਾ ਸਬਦ ਵਾਜੰ ਤ ਭੇਰੀ ||
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ‘ਗਗਨ ਮੈਂ ਥਾਲੁ’ ਵਿਿੱ ਚੋਂ
ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ ਇਸ੍ ਬਾਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮੰ ਦਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਉਤਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਆਰਤੀ ਨੂੰ ਇਿੱ ਕ ਵਿਅਰਥ ਕਰਾਰ ਵਦੰ ਦੇ ਹੋਏ ਦਿੱ ਵਸ੍ਆ
ਹੈ ਵਕ ਸ੍ਾਰੀ ਕੁਦਰਤ ਹਰ ਸ੍ਮੇਂ ਸ੍ਰਗੁਣ ਤੇ ਵਨਰਗੁਣ ਸ੍ਰੂਪ੍ ਿਾਲ਼ੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਉਤਾਰਨ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਿੱ ਚ ਲਿੱਗੀ ਹੋਈ
ਹੈ । ਮਨੁਿੱਖੀ ਜੀਿ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਰੂਪ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਉਸ੍ ਨਾਲ਼ ਜੁੜਨ ਦੀ ਲੋ ੜ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਅਕਾਸ਼ ਇਿੱ ਕ ਥਾਲ ਿਾਂਗ ਹੈ, ਵਜਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ੂਰਜ ਅਤੇ ਚੰ ਦ ਦੀਪ੍ਕ ਿਾਂਗ ਜਗ ਰਹੇ ਹਨ
ਅਤੇ ਸ੍ਾਰਾ ਤਾਰਾ ਮੰ ਡਲ ਮੋਤੀਆਂ ਿਾਂਗ ਹੈ। ਮਲਯ ਪ੍ਰਬਤ ਦੇ ਚੰ ਦਨ ਦੇ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਰੁਿੱ ਖਾਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਆਉਣ ਿਾਲ਼ੀ ਪ੍ੌਣ ਧੂਫ਼
ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਚਿੱ ਲਦੀ ਹੋਈ ਪ੍ੌਣ ਚਿਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ੍ਾਰੀ ਬਨਸ੍ਪ੍ਤੀ ਫੁਿੱ ਲ ਅਤੇ ਫਲ ਭੇਟ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ! ਇਹ
ਤੇਰੀ ਕੈਸ੍ੀ ਆਰਤੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ! ਇਹ ਅਦਭੁਿੱ ਤ ਆਰਤੀ ਹੈ। ਇਿੱ ਕ ਰਸ੍ ਜੀਿਨ ਰੌ ਦੇ ਮਾਨੋ ਤੇਰੀ ਆਰਤੀ ਿਾਸ੍ਤੇ ਨਗਾਰੇ ਿਿੱ ਜ ਰਹੇ
ਹਨ। ਇਸ੍ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਸ੍ਾਰੀ ਕੁਦਰਤ ਹੀ ਤੇਰੀ ਆਰਤੀ ਉਤਾਰਨ ਦੇ ਕਾਰਜ ਵਿਿੱ ਚ ਜੁਟੀ ਹੋਈ ਹੈ।
(ਅ) ਸਹਸ ਤਵ ਨੈਨ ਨਨ ਨੈਨ ਹੈ ਤੋਤਹ ਕਉ ਸਹਸ ਮੂਰਤਤ ਨਨਾ ਏਕ ਤੋਹੀ ||
ਸਹਸ ਪਦ ਤਬਮਲ ਨਨ ਏਕ ਪਦ ਗੰ ਧ ਤਬਨ ਸਹਸ ਤਵ ਗੰ ਧ ਇਵ ਚਲਤ ਮੋਹੀ ||
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ‘ਗਗਨ ਮੈਂ ਥਾਲੁ’ ਵਿਿੱ ਚੋਂ
ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ ਇਸ੍ ਬਾਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮੰ ਦਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਉਤਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਆਰਤੀ ਨੂੰ ਇਿੱ ਕ ਵਿਅਰਥ ਕਰਾਰ ਵਦੰ ਦੇ ਹੋਏ ਦਿੱ ਵਸ੍ਆ
ਹੈ ਵਕ ਸ੍ਾਰੀ ਕੁਦਰਤ ਹਰ ਸ੍ਮੇਂ ਸ੍ਰਗੁਣ ਤੇ ਵਨਰਗੁਣ ਸ੍ਰੂਪ੍ ਿਾਲ਼ੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਉਤਾਰਨ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਿੱ ਚ ਲਿੱਗੀ ਹੋਈ
ਹੈ। ਮਨੁਿੱਖੀ ਜੀਿ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਰੂਪ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਉਸ੍ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਲੋ ੜ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਸ੍ਾਰੇ ਜੀਿਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਆਪ੍ਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹਜਾਰਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਅਿੱ ਖਾਂ ਹਨ। ਪ੍ਰ
ਵਨਰਾਕਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਤੇਰੀਆਂ ਕੋਈ ਅਿੱ ਖਾਂ ਨਹੀਂ। ਤੇਰੀਆਂ ਹਜਾਰਾਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਹਨ ਪ੍ਰ ਤੇਰੀ ਕੋਈ ਿੀ ਸ਼ਕਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਜਾਰਾਂ
ਤੇਰੇ ਸ੍ੋਹਣੇ ਪ੍ੈਰ ਹਨ, ਪ੍ਰ ਤੇਰਾ ਇਿੱ ਕ ਿੀ ਪ੍ੈਰ ਨਹੀਂ। ਹਜਾਰਾਂ ਤੇਰੇ ਨਿੱਕ ਹਨ, ਪ੍ਰ ਤੇਰਾ ਇਿੱ ਕ ਿੀ ਨਿੱਕ ਨਹੀਂ। ਤੇਰੇ ਅਵਜਹੇ ਕੌ ਤਕਾਂ
ਨੇ ਮੈਨੰ ੂ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ ਹੈ।
(ੲ) ਸਭ ਮਤਹ ਜੋਤਤ ਜੋਤਤ ਹੈ ਸੋਈ ||
ਤਤਸ ਕੈ ਚਾਨਤਣ ਸਭ ਮਤਹ ਚਾਨਣੁ ਹੋਇ ||
ਗੁਰ ਸਾਖੀ ਜੋਤਤ ਪਰਗਟੁ ਹੋਇ ||
ਜੋ ਤਤਸੁ ਭਾਵੈ ਸੁ ਆਰਤੀ ਹੋਇ ||
ਹਤਰ ਚਰਣ ਕਮਲ ਮਕਰੰ ਦ ਲੋ ਤਭਤ ਮਨੋ ਅਨਤਦਨੋ ਮੋਤਹ ਆਹੀ ਤਪਆਸਾ ||
ਤਕਰਪਾ ਜਲੁ ਦੇਤਹ ਨਾਨਕ ਸਾਤਰੰ ਗ ਕਉ ਹੋਇ ਜਾਤੇ ਤੇਰੈ ਨਾਤਮ ਵਾਸਾ ||
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ‘ਗਗਨ ਮੈਂ ਥਾਲ’ ਵਿਿੱ ਚੋਂ
ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ ਇਸ੍ ਬਾਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮੰ ਦਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਉਤਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਆਰਤੀ ਨੂੰ ਇਿੱ ਕ ਵਿਅਰਥ ਕਰਾਰ ਵਦੰ ਦੇ ਹੋਏ ਦਿੱ ਵਸ੍ਆ
ਹੈ ਵਕ ਸ੍ਾਰੀ ਕੁਦਰਤ ਹਰ ਸ੍ਮੇਂ ਸ੍ਰਗੁਣ ਤੇ ਵਨਰਗੁਣ ਸ੍ਰੂਪ੍ ਿਾਲ਼ੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਉਤਾਰਨ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਿੱ ਚ ਲਿੱਗੀ ਹੋਈ
ਹੈ। ਹਰ ਜੀਿ ਅੰ ਦਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਹੈ , ਵਜਸ੍ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਨਾਲ਼ ਪ੍ਾਇਆ ਜਾ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ।
5
#GSMKT
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਸ੍ਾਰੇ ਜੀਿਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਕ ਉਸ੍ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਜੋਤ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਉਸ੍ ਜੋਤ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼
ਨਾਲ਼ ਹੀ ਸ੍ਭ ਜੀਿਾਂ ਦੇ ਅੰ ਦਰ ਚਾਨਣ ਭਾਿ ਸ੍ੂਝ-ਬੂਝ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਰ ਇਸ੍ ਜੋਤ ਦਾ ਵਗਆਨ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਨਾਲ਼ ਹੀ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਸ੍ਰਿ-ਵਿਆਪ੍ਕ ਜੋਤ ਭਾਿ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਇਹੀ ਹੈ ਵਕ ਜੋ ਕੁਝ ਉਸ੍ ਦੀ ਰਜਾ ਵਿਿੱ ਚ ਹੋ ਵਰਹਾ ਹੈ,
ਉਹ ਜੀਿ ਨੂੰ ਚੰ ਗਾ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ। ਹੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ! ਤੇਰੇ ਚਰਨ ਰੂਪ੍ੀ ਕੌ ਲ ਫੁਿੱ ਲਾਂ ਦੇ ਰਸ੍ ਲਈ ਮੇਰਾ ਮਨ ਲਲਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੈਨੰ ੂ ਇਸ੍ੇ
ਰਸ੍ ਦੀ ਵਪ੍ਆਸ੍ ਲਿੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਮੈਨੰ ੂ ਨਾਨਕ ਪ੍ਪ੍ੀਹੇ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਵਮਹਰ ਦਾ ਜਲ ਵਦਓ , ਵਜਸ੍ ਦੀ ਬਰਕਤ ਨਾਲ਼ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਮ
ਵਿਿੱ ਚ ਮਸ੍ਤ ਰਹਾਂ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

ਸ੍ਾਰੀ ਕੁਦਰਤ ਹਰ ਸ੍ਮੇਂ ਸ੍ਰਗੁਣ ਤੇ ਵਨਰਗੁਣ ਸ੍ਰੂਪ੍ ਿਾਲ਼ੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਆਰਤੀ ਉਤਾਰਨ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਿੱ ਚ ਲਿੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਜੀਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਉਸ੍ ਦੀ ਵਕਰਪ੍ਾ ਨਾਲ਼ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਈ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਜਦੋਂ ਸ੍ਾਰੇ ਜੀਿਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਜੋਤ ਨੂੰ ਿਸ੍ਦੀ ਅਨੁਭਿ ਕਰ ਕੇ ਉਸ੍ ਦੇ ਭਾਣੇ ਵਿਿੱ ਚ ਚਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਿੀ ਕੁਦਰਤ ਦੁਆਰਾ ਉਤਾਰੀ ਜਾ ਰਹੀ ਆਰਤੀ ਵਿਿੱ ਚ
ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪ੍ਰ 1. ‘ਗਗਨ ਮੈਂ ਥਾਲੁ’ ਬਾਣੀ ਤਵਿੱ ਚ ਤਕਸ ਦੀ ਆਰਤੀ ਉਤਾਰੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ।
ਪਰ 2. ਭਵਖੰ ਡਨਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਤਵਿੱ ਚ ਗਗਨ ਕੀ ਹੈ ?
ਉ - ਥਾਲ।
ਪਰ 3. ਭਵਖੰ ਡਨਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਤਵਿੱ ਚ ਸੂਰਜ ਤੇ ਚੰ ਦ ਕੀ ਹਨ?
ਉ - ਦੀਿੇ।
ਪਰ 4. ਭਵਖੰ ਡਨਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਤਵਿੱ ਚ ਤਾਤਰਕਾ ਮੰ ਡਲ ਕੀ ਹੈ?
ਉ - ਮੋਤੀ।
ਪਰ 5. ਭਵਖੰ ਡਨਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਤਵਿੱ ਚ ਪੌਣ ਕੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ?
ਉ - ਚਿਰ।
ਪਰ 6. ਭਵਖੰ ਡਨਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਤਵਿੱ ਚ ਬਨਸਪਤੀ ਕੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ?
ਉ - ਸ੍ੁਗੰਧੀ ਅਤੇ ਫੁਿੱ ਲ ਭੇਟਾ।
ਪ੍ਰ 7. ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਰਵ-ਤਵਆਪਕ ਜੋਤ ਦਾ ਤਗਆਨ ਤਕਸ ਤਰਹਾਂ ਪਰਾਪਤ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਨਾਲ।
ਪਰ 8. ‘ਗਗਨ ਮੈਂ ਥਾਲੁ’ ਬਾਣੀ ਤਵਿੱ ਚ ਭਵਖੰ ਡਨਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਕੌ ਣ ਉਤਾਰ ਤਰਹਾ ਹੈ?
ਉ - ਸ੍ਾਰੀ ਕੁਦਰਤ।
ਪਰ 9. ‘ਗਗਨ ਮੈਂ ਥਾਲੁ’ ਬਾਣੀ ਤਵਿੱ ਚ ਪਰਭੂ ਦਾ ਸਰੂਪ ਤਕਸ ਤਰਹਾਂ ਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਸ੍ਰਗੁਣ ਤੇ ਵਨਰਗੁਣ।
ਪਰ 10. ਗੁਰਮਤਤ ਕਾਤਵ-ਧਾਰਾ ਦੇ ਮੋਢੀ ਕਵੀ ਕੌ ਣ ਹਨ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ।

6
#GSMKT
2. ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ -
1. ਅਨੰਦ ਭਇਆ ਮੇਰੀ ਮਾਏ
(ੳ) ਅਨੰਦ ਭਇਆ ਮੇਰੀ ਮਾਏ ਸਤਤਗੁਰੂ ਮੈ ਪਾਇਆ ॥
ਸਤਤਗੁਰੂ ਤ ਪਾਇਆ ਸਹਜ ਸੇਤੀ ਮਤਨ ਵਜੀਆ ਵਾਧਾਈਆ ॥
ਰਾਗ ਰਤਨ ਪਰਵਾਰ ਪਰੀਆ ਸਬਦ ਗਾਵਣ ਆਈਆ ॥
ਸਬਦੋ ਤ ਗਾਵਹੁ ਹਰੀ ਕੇਰਾ ਮਤਨ ਤਜਨੀ ਵਸਾਇਆ ॥
ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਅਨੰਦੁ ਹੋਆ ਸਤਤਗੁਰੂ ਮੈ ਪਾਇਆ ॥
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ‘ਅਨੰਦ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ। ਇਹ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ
ਵਿਿੱ ਚ ‘ਅਨੰਦ ਭਇਆ ਮੇਰੀ ਮਾਏ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਸ੍ਾਵਹਬ ਦਿੱ ਸ੍ਦੇ ਹਨ ਵਕ ਜੀਿ ਆਪ੍ਣੀ ਸ੍ਾਰੀ ਉਮਰ
ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੇ ਹਿੱ ਥਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਨਿੱਚਦਾ ਰਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਖੀ ਰਵਹੰ ਦਾ ਹੈ। ਵਜਸ੍ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਮਹਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ੍ ਨੂੰ ਗੁਰੂ
ਉਪ੍ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੀ ਦੁਿੱ ਖਾਂ ਤੋਂ ਨਵਿਰਤੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮਨ ਵਿਿੱ ਚ ਹਰ ਿੇਲ਼ੇ ਅਨੰਦ ਬਵਣਆ ਰਵਹੰ ਦਾ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ,ਹੇ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ! ਮੇਰੇ ਅੰ ਦਰ ਪ੍ੂਰਨ ਵਖੜਾਓ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ, ਵਕਉਂਵਕ ਮੈਨੰ ੂ ਗੁਰੂ
ਵਮਲ਼ ਵਗਆ ਹੈ। ਮੈਨੰ ੂ ਗੁਰੂ ਵਮਵਲਆ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਅਡੋਲ ਅਿਸ੍ਥਾ ਿੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਭਾਿ ਗੁਰੂ ਦੇ ਵਮਲ਼ਣ ਨਾਲ਼ ਮੇਰਾ ਮਨ
ਡੋਲਣ ਤੋਂ ਹਟ ਵਗਆ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਿੱ ਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਿਾਜੇ ਿਿੱ ਜ ਪ੍ਏ ਹਨ। ਸ੍ੋਹਣੇ ਰਾਗ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੇ ਰਾਣੀਆਂ ਸ੍ਮੇਤ ਮੇਰੇ
ਮਨ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਸ੍ਫ਼ਤ-ਸ੍ਾਲਾਹ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਹੇ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ! ਤੁਸ੍ੀਂ ਿੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਸ੍ਫ਼ਤ-ਸ੍ਲਾਹ ਦਾ ਗੀਤ
ਗਾਿੋ, ਵਜਨਹਾਂ ਨੇ ਵਸ੍ਫ਼ਤ-ਸ੍ਲਾਹ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਮਨ ਵਿਿੱ ਚ ਿਸ੍ਾਇਆ ਹੈ, ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਅੰ ਦਰ ਪ੍ੂਰਨ ਵਖੜਾਓ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ।
ਨਾਨਕ ਆਖਦਾ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਅੰ ਦਰ ਿੀ ਅਨੰਦ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ
ਵਕਉਂਵਕ ਮੈਨੰ ੂ ਸ੍ਵਤਗੁਰੂ ਵਮਲ ਵਪ੍ਆ ਹੈ।
(ਅ) ਏ ਮਨ ਮੇਤਰਆ ਤੂ ਸਦਾ ਰਹੁ ਹਤਰ ਨਾਲੇ ॥
ਹਤਰ ਨਾਤਲ ਰਹੁ ਤੂ ਮਨ ਮੇਰੇ ਦੂਖ ਸਤਭ ਤਵਸਾਰਣਾ ॥
ਅੰ ਗੀਕਾਰੁ ਓਹੁ ਕਰੇ ਤੇਰਾ ਕਾਰਜ ਸਤਭ ਸਵਾਰਣਾ ॥
ਸਭਨਾ ਗਲਾ ਸਮਰਥੁ ਸੁਆਮੀ ਸੋ ਤਕਉ ਮਨਹੁ ਤਵਸਾਰੇ ॥
ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਮੰ ਨ ਮੇਰੇ ਸਦਾ ਰਹੁ ਹਤਰ ਨਾਲੇ ॥
ਪਰਸੰਗ – ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ‘ਅਨੰਦ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ ਇਹ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ
ਵਿਿੱ ਚ ‘ਆਨੰਦ ਭਇਆ ਮੇਰੀ ਮਾਏ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਸ੍ਾਵਹਬ ਦਿੱ ਸ੍ਦੇ ਹਨ ਵਕ ਜੀਿ ਸ੍ਾਰੀ ਉਮਰ ਮੋਹ
ਮਾਇਆ ਦੇ ਹਿੱ ਥਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਨਿੱਚਦਾ ਰਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਖੀ ਰਵਹੰ ਦਾ ਹੈ । ਵਜਸ੍ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਮਹਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ੍ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਉਪ੍ਦੇਸ਼
ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੀ ਦੁਿੱ ਖਾਂ ਤੋਂ ਨਵਿਰਤੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ, ਵਕਉਂਵਕ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਸ੍ਭ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੇ ਸ੍ਮਰਿੱ ਥ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ – ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਇਹ ਮੇਰੇ ਮਨ ! ਤੋਂ ਸ੍ਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਜੁਵੜਆ ਵਰਹਾ ਕਰ। ਹੇ ਮੇਰੇ ਮਨ! ਤੂੰ ਸ੍ਦਾ
ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰਿੱ ਖ। ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਸ੍ਾਰੇ ਦੁਿੱ ਖਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ। ਉਹ ਸ੍ਦਾ ਤੇਰੀ ਸ੍ਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਰ ਸ੍ਮੇਂ ਤੇਰੇ
ਨਾਲ਼ ਰਵਹ ਕੇ ਤੇਰੇ ਸ੍ਾਰੇ ਕੰ ਮ ਸ੍ਿਾਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਤੇਰੇ ਸ੍ਾਰੇ ਕੰ ਮ ਵਸ੍ਰੇ ਚਾੜਹਨ ਦੇ ਸ੍ਮਰਿੱ ਥ ਹੈ। ਹੇ ਭਾਈ ! ਉਸ੍ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਵਕਉਂ
ਆਪ੍ਣੇ ਮਨ ਤੋਂ ਭੁਲਾਇਆ ਹੈ ? ਜੋ ਸ੍ਾਰੇ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਜੋਗਾ ਹੈ। ਨਾਨਕ ਸ੍ਾਵਹਬ ਜੀ ਆਖਦੇ ਹਨ , ਹੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ! ਤੂੰ ਸ੍ਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ
ਚਰਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਜੁਵੜਆ ਰਵਹ।

7
#GSMKT
 ••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••
ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਵਮਹਰ ਨਾਲ਼ ਜਦੋਂ ਮਨੁਿੱਖ ਨੂੰ ਸ੍ਵਤਗੁਰੂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ੍ ਦੇ ਉਪ੍ਦੇਸ਼ ਨਾਲ਼ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀ ਮਾਇਆ
ਦੀ ਭਟਕਣਾ ਦੂਰ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ । ਉਸ੍ ਦੀ ਦੁਿੱ ਖਾਂ-ਕਲੇ ਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਨਵਿਰਤੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਸ੍ਫ਼ਤ-ਸ੍ਾਲਾਹ ਵਿਿੱ ਚ ਜੁਵੜਆ ਮਨ ਅਡੋਲ
ਅਨੰਦ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਅਿਸ੍ਥਾ ਵਿਿੱ ਚ ਵਟਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1. ਅਨੰਦ ਤਕਸ ਤਰਹਾਂ ਪਰਾਪਤ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਸ੍ਵਤਗੁਰੂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਨਾਲ਼।
ਪਰ 2. ਸਤਤਗੁਰੂ ਦੀ ਪਰਾਪਤੀ ਨਾਲ਼ ਕੀ ਪਰਾਪਤ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਅਨੰਦਪ੍ੂਰਨ ਅਡੋਲ ਅਿਸ੍ਥਾ।
ਪਰ 3. ਗੁਰੂ ਜੀ ਤਕਸ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਗਾਉਣ ਲਈ ਕਤਹੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉ - ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਸ੍ਫ਼ਤ-ਸ੍ਲਾਹ ਦਾ।
ਪਰ 4. ਅਨੰਦ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ੂਰਨ ਖੜਾਓ।
ਪਰ 5. ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ਼ ਸਦਾ ਤਚਿੱ ਤ ਲਾਈ ਰਿੱ ਖਣ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ?
ਉ - ਦੁਿੱ ਖ ਦੂਰ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ।
ਪਰ 6. ਅਨੰਦ ਦੀ ਪਰਾਪਤੀ ਤਕਸ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ?
ਉ - ਸ੍ਵਤਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ।
ਪਰ 7. ਗੁਰੂ ਜੀ ਮਨ ਨੂੰ ਤਕਸ ਨਾਲ਼ ਜੁਤੜਆ ਰਤਹਣ ਲਈ ਕਤਹੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ਼।
ਪਰ 8. ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰ ਮਾਂ ਤਵਿੱ ਚ ਅੰ ਗੀਕਾਰ ਕੌ ਣ ਬਣਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ।
ਪਰ 9. ‘ਅਨੰਦ ਭਇਆ ਮੇਰੀ ਮਾਏ’ ਸ਼ਬਦ ਤਕਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੀ।
2. ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਤਰਆ
ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਤਰਆ ਇਸ ਜਗ ਮਤਹ ਆਇ ਕੈ ਤਕਆ ਤੁਧੁ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ ॥
ਤਕ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ ਤੁਧੁ ਸਰੀਰਾ ਜਾ ਤੂ ਜਗ ਮਤਹ ਆਇਆ ॥
ਤਜਤਨ ਹਤਰ ਤੇਰਾ ਰਚਨੁ ਰਤਚਆ ਸੋ ਹਤਰ ਮਤਨ ਨ ਵਸਾਇਆ ॥
ਗੁਰਪਰਸਾਦੀ ਹਤਰ ਮਤਨ ਵਤਸਆ ਪੂਰਤਬ ਤਲਤਖਆ ਪਾਇਆ ॥
ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਹੁ ਸਰੀਰੁ ਪਰਵਾਣੁ ਹੋਆ ਤਜਤਨ ਸਤਤਗੁਰ ਤਸਉ ਤਚਤੁ ਲਾਇਆ ॥
ਪਰਸੰਗ – ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ‘ਅਨੰਦ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ
ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਏ ਸ੍ਰੀਰਾ ਮੇਵਰਆ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਅਧੀਨ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਸ੍ਾਵਹਬ ਜੀ ਵਲਖਦੇ

8
#GSMKT
ਹਨ ਵਕ ਮਨੁਿੱਖ ਜਨਮ ਲੈਂ ਵਦਆਂ ਹੀ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੇ ਚਿੱ ਕਰ ਵਿਿੱ ਚ ਫਸ੍ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਭੁਿੱ ਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਫਰ
ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਉਸ੍ ਤੇ ਵਮਹਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਦੇ ਦੁਿੱ ਖਾਂ ਦੀ ਨਵਿਰਤੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਨੰਦ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ , ਹੇ ਮੇਰੇ ਸ੍ਰੀਰ ! ਇਸ੍ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਤੂੰ ਵਕਹੜੇ ਫ਼ਜੂਲ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਲਿੱਗ
ਵਗਆ ਹੈਂ ? ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਤੂੰ ਇਸ੍ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਜਨਮ ਵਲਆ ਹੈ , ਤੂੰ ਵਿਅਰਥ ਦੇ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਭਟਕ ਵਰਹਾ ਹੈਂ । ਤੇਰੇ ਕਰਨ ਯੋਗ
ਉੱਤਮ ਕੰ ਮ ਸ੍ੀ ਵਕ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ ਵਹਰਦੇ ਵਿਿੱ ਚ ਿਸ੍ਾਉਂਦਾ , ਵਜਸ੍ ਨੇ ਤੇਰੇ ਸ੍ਰੀਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਪ੍ਰ ਤੂੰ ਇਹ ਕੰ ਮ
ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਭੁਿੱ ਲ ਵਗਆ । ਵਜਨਹਾਂ ਮਨੁਿੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਕਰਪ੍ਾ ਹੋਈ ਹੈ , ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ੂਰਬਲੇ ਕਰਮਾਂ ਕਰਕੇ, ਉਹਨਾਂ
ਦੇ ਵਹਰਦੇ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਵਨਿਾਸ੍ ਹੋ ਵਗਆ । ਵਜਹਨਾਂ ਮਨੁਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣਾ ਮਨ ਸ੍ਵਤਗੁਰੂ ਨਾਲ਼ ਜੋੜ ਵਲਆ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ
ਸ੍ਰੀਰ ਸ੍ਫ਼ਲ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

ਮੁਿੱ ਨਖੀ ਸ੍ਰੀਰ ਇਸ੍ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਆ ਕੇ ਆਪ੍ਣੇ ਰਚਣਹਾਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਭੁਿੱ ਲ ਕੇ ਫ਼ਜੂਲ ਦੇ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ
ਲਿੱਗਾ ਰਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ,ਪ੍ਰ ਵਜਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਪ੍ੂਰਬਲੇ ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਸ੍ਵਤਗੁਰੂ ਦੀ ਵਮਹਰ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ , ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਵਹਰਦੇ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ
ਦਾ ਵਨਿਾਸ੍ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨਹਾਂ ਦਾ ਸ੍ਰੀਰ ਸ੍ਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1. ‘ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਤਰਆ’ ਬਾਣੀ ਤਕਸ ਨੂੰ ਸੰ ਬੋਤਧਤ ਹੈ?
ਉ - ਸ੍ਰੀਰ ਨੂੰ।
ਪਰ 2. ਸਰੀਰ ਸੰ ਸਾਰ ਤਵਿੱ ਚ ਆ ਕੇ ਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਫ਼ਜੂਲ ਕੰ ਮ।
ਪਰ 3. ਗੁਰੂ ਜੀ ਮਨੁਿੱਖੀ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਤਕਸ ਤਰਹਾਂ ਦੇ ਕੰ ਮ ਦੀ ਆਸ ਕਰਦੇ ਹਨ?
ਉ - ਆਤਵਮਕ ਲਾਭ ਦੇਣ ਿਾਲ਼ੇ ।
ਪਰ 4. ਸਰੀਰ ਦਾ ਰਚਨ ਤਕਸ ਨੇ ਰਤਚਆ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ।
ਪਰ 5. ਸਰੀਰ ਨੇ ਤਕਸ ਨੂੰ ਮਨ ਤਵਿੱ ਚ ਨਹੀਂ ਵਸਾਇਆ?
ਉ - ਰਚਣਹਾਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ।
ਪਰ 6 ਪਰਮਾਤਮਾ ਮਨ ਤਵਿੱ ਚ ਤਕਸ ਦੀ ਤਮਹਰ ਨਾਲ਼ ਤਨਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਦੀ।
ਪਰ 7. ਪੂਰਬਲੇ ਕਰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਕੌ ਣ ਮਨ ਤਵਿੱ ਚ ਆ ਵਸਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ।
ਪਰ 8. ਤਕਸ ਨਾਲ਼ ਤਚਿੱ ਤ ਲਾਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਸਰੀਰ ਪਰਵਾਨ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਸ੍ਵਤਗੁਰੂ ਨਾਲ਼।
ਪਰ 9. ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਬਾਣੀ ਤਕੰ ਨੇਹ ਰਾਗਾਂ ਤਵਿੱ ਚ ਰਚੀ?
ਉ - 17 ਰਾਗਾਂ ਵਿਿੱ ਚ।
ਪਰ 10. ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ?

9
#GSMKT
ਉ - 1479 ਈ: ਵਿਿੱ ਚ।
ਪ੍ਰ 11. ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਜੋਤੀ-ਜੋਤ ਕਦੋਂ ਸਮਾਏ?
ਉ - 1574 ਈ: ਵਿਿੱ ਚ।
ਪ੍ਰ 12.‘ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਤਰਆ’ਸ਼ਬਦ ਤਕਸ ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੀ।

3. ਤਕਰਪਾ ਕਤਰ ਕੈ ਬਖਤਸ ਲੈ ਹੁ

ਅਸੀ ਖਤੇ ਬਹੁਤੁ ਕਮਾਵਦੇ ਅੰ ਤੁ ਨ ਪਾਰਾਵਾਰੁ ॥
ਹਤਰ ਤਕਰਪਾ ਕਤਰ ਕੈ ਬਖਤਸ ਲੈ ਹੁ ਹਉ ਪਾਪੀ ਵਡ ਗੁਨਹਗਾਰੁ ॥
ਹਤਰ ਜੀਉ ਲੇ ਖੈ ਵਾਰ ਨ ਆਵਈ ਤੂੰ ਬਖਤਸ ਤਮਲਾਵਣਹਾਰੁ ॥
ਗੁਰ ਤੁਠੈ ਹਤਰ ਪਰਭੁ ਮੇਤਲਆ ਸਭ ਤਕਲਤਵਖ ਕਤਟ ਤਵਕਾਰ ॥
ਤਜਨਾ ਹਤਰ ਹਤਰ ਨਾਮੁ ਤਧਆਇਆ ਜਨ ਨਾਨਕ ਤਤਨ ਜੈਕਾਰ ॥
ਪਰਸੰਗ – ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ‘ਸ੍ਲੋ ਕ ਿਾਰਾਂ ਤੇ ਿਧੀਕ’ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ । ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ
ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ‘ਵਕਰਪ੍ਾ ਕਵਰ ਕੈ ਬਖਵਸ੍ ਲੈ ਹੁ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਅਧੀਨ ਦਰਜ ਹੈ । ਇਸ੍ ਸ੍ਲੋ ਕ
ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜੀਿ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਗ਼ੁਨਾਹਗਾਰ ਦਸ੍ਵਦਆਂ ਹੋਇਆਂ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਵਮਹਰ ਨਾਲ਼ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਭੂ ਅਿੱ ਗੇ ਅਰਦਾਸ੍ ਕਰਦੇ ਵਲਖਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ! ਅਸ੍ੀਂ ਜੀਿ ਬਹੁਤ ਭੁਿੱ ਲਾਂ ਕਰਦੇ ਰਵਹੰ ਦੇ ਹਾਂ,
ਸ੍ਾਡੀਆਂ ਭੁਿੱ ਲਾਂ ਦਾ ਅੰ ਤ ਨਹੀਂ ਪ੍ੈ ਸ੍ਕਦਾ। ਸ੍ਾਡੀਆਂ ਭੁਿੱ ਲਾਂ ਦਾ ਉਰਲਾ-ਪ੍ਾਰਲਾ ਬੰ ਨਾ ਨਹੀਂ ਲਿੱਭਦਾ। ਹੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ! ਤੂੰ ਵਮਹਰ
ਕਰਕੇ ਆਪ੍ ਹੀ ਸ੍ਾਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ ਲੈ , ਅਸ੍ੀਂ ਬਹੁਤ ਿਿੱ ਡੇ ਪ੍ਾਪ੍ੀ ਹਾਂ, ਗ਼ੁਨਾਹਗਾਰ ਹਾਂ। ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮੇਰੇ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਵਹਸ੍ਾਬ ਰਾਹੀਂ ਤਾਂ
ਸ੍ਾਡੀ ਬਖ਼ਵਸ੍ਸ਼ ਹਾਸ੍ਲ ਕਰਨ ਦੀ ਿਾਰੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆ ਸ੍ਕਦੀ। ਪ੍ਰਭੂ ਤੂੰ ਮੇਰੀਆਂ ਭੁਿੱ ਲਾਂ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੇ ਮੈਨੰ ੂ ਆਪ੍ਣੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਮਲਾਣ
ਦੀ ਸ੍ਮਰਿੱ ਥਾ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ। ਹੇ ਭਾਈ! ਵਜਸ੍ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਮਹਰ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ, ਉਸ੍ ਦੇ ਅੰ ਦਰੋਂ ਪ੍ਾਪ੍ ਵਿਕਾਰ ਕਿੱ ਟ ਕੇ ਦਇਆਿਾਨ ਹੋਏ ਗੁਰੂ
ਨੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਹਵਰ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ਼ ਵਮਲ਼ਾ ਵਦਿੱ ਤਾ। ਹੇ ਦਾਸ੍! ਵਜਹਨਾਂ ਮਨੁਿੱਖਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਵਸ੍ਮਵਰਆ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੋ ਕ -
ਪ੍ਰਲੋ ਕ ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਜਤ ਵਮਲਦੀ ਹੈ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

ਜੀਿ ਬਹੁਤ ਭੁਿੱ ਲਾਂ ਤੇ ਗ਼ੁਨਾਹ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ, ਵਜਨਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਵਕਰਪ੍ਾ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਬਖ਼ਸ੍ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ਼
ਮੇਲ਼-ਵਮਲ਼ਾਪ੍ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ , ਵਜਰੜੇ ਉਸ੍ ਦਾ ਨਾਮ ਵਧਆ ਕੇ ਸ੍ਾਰੇ ਪ੍ਾਪ੍ ਤੇ ਵਿਕਾਰ ਕਿੱ ਟਣ ਿਾਲ਼ੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਕਰਪ੍ਾ ਦੇ
ਪ੍ਾਤਰ ਬਣਦੇ ਹਨ ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1.‘ਤਕਰਪਾ ਕਤਰ ਕੈ ਬਖਤਸ ਲੈ ਹੁ’ ਸ਼ਬਦ ਤਵਿੱ ਚ ਪਰਭੂ ਅਿੱ ਗੇ ਕਾਹਦੀ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ?
ਉ - ਗ਼ੁਨਾਹ ਬਖ਼ਸ਼ਣ ਲਈ।
ਪਰ 2. ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਤਕਹੋ ਤਜਹੇ ਹਨ?
ਉ - ਪ੍ਾਪ੍ੀ ਤੇ ਗ਼ੁਨਾਹਗਾਰ।
ਪਰ 3. ਮਨੁਿੱਖ ਦੀ ਤਬਰਤੀ ਤਕਸ ਤਰਹਾਂ ਦੀ ਹੈ?
ਉ - ਭੁਿੱ ਲਾਂ ਤੇ ਗ਼ੁਨਾਹ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੀ।

10
#GSMKT
ਪਰ 4. ਪਰਭੂ ਨਾਲ਼ ਤਕਵੇਂ ਤਮਤਲਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਉਸ੍ ਦੀ ਬਖ਼ਵਸ਼ਸ਼ ਨਾਲ਼।
ਪਰ 5. ਮਨੁਿੱਖ ਤਕਸ ਤਰਹਾਂ ਪਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਤਸ਼ਸ਼ ਨਹੀਂ ਪਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ?
ਉ - ਆਪ੍ਣੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਲੇ ਖੇ ਨਾਲ਼।
ਪਰ 6. ਗੁਰੂ ਪਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਤਕਸ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਾਪ੍ਾਂ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ।
ਪਰ 7. ਗੁਰੂ ਪਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਤਕਹੜੀ ਦਾਤ ਤਦੰ ਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਨਾਮ ਵਸ੍ਮਰਨ ਦੀ।
ਪਰ 8. ‘ਤਕਲਤਵਖ’ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਾਪ੍।
ਪਰ 9. ਸੰ ਸਾਰ ਤਵਿੱ ਚ ਤਕੰ ਨਹਾਂ ਦੀ ਜੈ-ਜੈ ਕਾਰ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ?
ਉ - ਨਾਮ ਵਸ੍ਮਰਨ ਕਰਨ ਿਾਵਲ਼ਆਂ ਦੀ।
ਪਰ 10. ਸਤਤਗੁਰੂ ਕੋਲੋਂ ਕੀ ਮੰ ਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ਼ ਵਮਲਾਪ੍।
ਪਰ 11. ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਪਰਤਸਿੱ ਧ ਬਾਣੀ ਤਕਹੜੀ ਹੈ?
ਉ - 'ਅਨੰਦ ਸ੍ਾਵਹਬ।
ਪਰ 12. ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਤਸਿੱ ਖਾਂ ਦੇ ਤਕੰ ਨਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਨ?
ਉ - ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ।

3. ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ -

1. ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਤਪਤਾ ਤੂੰ ਹੈ ਮੇਰਾ ਮਾਤਾ
(ੳ) ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਤਪਤਾ ਤੂੰ ਹੈ ਮੇਰਾ ਮਾਤਾ ॥ ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਬੰ ਧਪੁ ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਭਰਾਤਾ ॥
ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਰਾਖਾ ਸਭਨੀ ਥਾਈ ਤਾ ਭਉ ਕੇਹਾ ਕਾੜਾ ਜੀਉ ॥
ਤੁਮਰੀ ਤਕਰਪਾ ਤੇ ਤੁਧੁ ਪਛਾਣਾ ॥ ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਓਟ ਤੂੰ ਹੈ ਮੇਰਾ ਮਾਣਾ ॥
ਤੁਝ ਤਬਨੁ ਦੂਜਾ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਈ ਸਤਭ ਤੇਰਾ ਖੇਲੁ ਅਖਾੜਾ ਜੀਉ ॥
ਪਰਸੰਗ – ਇਹ ਸ਼ਬਦ ‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰ ਥ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ
ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਵਪ੍ਤਾ ਤੂੰ ਹੈ ਮੇਰਾ ਮਾਤਾ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ
ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਟੇਕ ਆਸ੍ਰਾ ਮੰ ਨਦੇ ਹੋਏ ਵਲਖਦੇ ਹਨ ਵਕ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਹੀ ਮੇਰਾ ਸ੍ਭ ਕੁਝ ਹੈ , ਮੇਰਾ
ਆਪ੍ਣਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਵਕਰਪ੍ਾ ਹੋਣ ਤੇ ਹੀ ਮੈਂ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਪ੍ਵਹਚਾਣ ਸ੍ਕਦਾ ਹਾਂ। ਉਸ੍ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਮੇਰਾ ਕੋਈ ਆਪ੍ਾ ਨਹੀਂ
ਕੋਈ ਮਾਣ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ – ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਵਪ੍ਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਹੈਂ, ਤੂੰ ਹੀ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦੇ ਥਾਂ ਹੈਂ , ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਵਰਸ਼ਤੇਦਾਰ ਹੈਂ,
ਤੂੰ ਹੀ ਮੇਰਾ ਭਰਾ ਹੈਂ। ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਹੀ ਸ੍ਭ ਥਾਿਾਂ ਉੱਤੇ ਮੇਰਾ ਰਾਖਾ ਹੈਂ, ਤਾਂ ਮੈਨੰ ੂ ਕੋਈ ਡਰ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸ੍ਕਦਾ, ਕੋਈ ਵਚੰ ਤਾ
ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਪ੍ਾ ਸ੍ਕਦੀ। ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੇਰੀ ਵਮਹਰ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਮੈਂ ਤੈਨੰ ੂ ਪ੍ਵਹਚਾਣ ਸ੍ਕਦਾ ਹਾਂ,ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਡੂੰ ਘੀ ਸ੍ਾਂਝ ਪ੍ਾ ਸ੍ਕਦਾ

11
#GSMKT
ਹਾਂ। ਤੂੰ ਹੀ ਮੇਰਾ ਆਸ੍ਰਾ ਹੈਂ, ਤੂੰ ਹੀ ਮੇਰਾ ਮਾਣ ਹੈਂ। ਤੇਰੇ ਿਰਗਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ੍ਾਰੇ ਜਗਤ ਦਾ ਇਹ ਖੇਡ ਤੇ ਅਖਾੜਾ ਤੇਰਾ
ਹੀ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
(ਅ) ਜੀਅ ਜੰ ਤ ਸਤਭ ਤੁਧੁ ਉਪਾਏ ॥ ਤਜਤੁ ਤਜਤੁ ਭਾਣਾ ਤਤਤੁ ਤਤਤੁ ਲਾਏ ॥
ਸਭ ਤਕਛੁ ਕੀਤਾ ਤੇਰਾ ਹੋਵੈ ਨਾਹੀ ਤਕਛੁ ਅਸਾੜਾ ਜੀਉ ॥
ਨਾਮੁ ਤਧਆਇ ਮਹਾ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ॥
ਹਤਰ ਗੁਣ ਗਾਇ ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਸੀਤਲਾਇਆ ॥
ਗੁਤਰ ਪੂਰੈ ਵਜੀ ਵਧਾਈ ਨਾਨਕ ਤਜਤਾ ਤਬਖਾੜਾ ਜੀਉ ॥
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਸ਼ਬਦ ‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰ ਥ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ
ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਵਪ੍ਤਾ ਤੂੰ ਹੈ ਮੇਰਾ ਮਾਤਾ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ
ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਟੇਕ ਆਸ੍ਰਾ ਮੰ ਨਦੇ ਹੋਏ ਵਲਖਦੇ ਹਨ ਵਕ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਮੇਰਾ ਸ੍ਭ ਕੁਝ ਹੈ, ਮੇਰਾ
ਆਪ੍ਣਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ੍ਭ ਜੀਿ-ਜੰ ਤ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਪ੍ੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੀ ਰਜਾ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਕੰ ਮਾਂ-ਕਾਰਾਂ
ਵਿਿੱ ਚ ਲਾਏ ਹੋਏ ਹਨ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ! ਜਗਤ ਦੇ ਸ੍ਾਰੇ ਜੀਅ ਜੰ ਤ ਤੂੰ ਹੀ ਪ੍ੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਵਜਸ੍ ਕੰ ਮ ਵਿਚ ਤੇਰੀ
ਰਜਾ ਹੋਈ ਭਾਿ ਜੋ ਤੈਨੰ ੂ ਭਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤੂੰ ਉਸ੍ ਕੰ ਮ ਵਿਚ ਸ੍ਾਰੇ ਜੀਅ ਜੰ ਤ ਲਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਹੋ ਵਰਹਾ ਹੈ, ਸ੍ਭ
ਤੇਰਾ ਕੀਤਾ ਹੋ ਵਰਹਾ ਹੈ, ਸ੍ਾਡਾ ਜੀਿਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਜੋਰ ਨਹੀਂ ਚਿੱ ਲ ਸ੍ਕਦਾ। ਹੇ ਭਾਈ ! ਪ੍ਰਮਤਾਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਵਸ੍ਮਰ ਕੇ ਮੈਂ ਬੜਾ
ਆਤਵਮਕ ਅਨੰਦ ਹਾਸ੍ਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾ ਕੇ ਮੇਰਾ ਮਨ ਠੰਢਾ-ਠਾਰ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ। ਹੇ ਨਾਨਕ ! ਪ੍ੂਰੇ ਗੁਰੂ ਦੇ
ਰਾਹੀਂ ਮੇਰੇ ਅੰ ਦਰ ਆਤਵਮਕ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਮਾਨੋ ਢੋਲ ਿਿੱ ਜ ਵਪ੍ਆ ਹੈ ਤੇ ਮੈਂ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਹੋ ਵਰਹਾ ਔਖਾ ਘੋਲ਼ ਵਜਿੱ ਤ ਵਲਆ ਹੈ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਹੀ ਸ੍ਭ ਜੀਿਾਂ ਦਾ ਅਸ੍ਲ ਮਾਤਾ-ਵਪ੍ਤਾ ਅਤੇ ਸ੍ਾਕ-ਸ੍ੰ ਬੰ ਧੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸ੍ਾਰੇ ਜੀਿਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਕੇ
ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਕੰ ਮਾਂ-ਕਾਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਲਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦਾ ਨਾਮ ਵਧਆਉਣ ਨਾਲ਼ ਮਹਾਂ-ਸ੍ੁਖ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਔਖਾ
ਘੋਲ਼ ਵਜਿੱ ਵਤਆ ਜਾ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1. ‘ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਤਪਤਾ ਤੂੰ ਹੈ ਮੇਰਾ ਮਾਤਾ’ ਸਲੋ ਕ ਤਕਸ ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ।
ਪਰ 2. ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਤਾ-ਤਪਤਾ, ਬੰ ਧਪੁ, ਭਰਾਤਾ, ਸਭਨੀ ਥਾਂਈ ਰਾਖਾ ਕੌ ਣ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ।
ਪਰ 3. ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵ-ਜੰ ਤੂ ਤਕਸ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ।
ਪਰ 4. ਤਕਸ ਦਾ ਨਾਮ ਤਧਆਉਣ ਨਾਲ਼ ਮਹਾਂ-ਸੁਖ ਪਰਾਪਤ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ।
ਪਰ 5. ਤਵਕਾਰਾਂ ਦਾ ਔਖਾ ਘੋਲ਼ ਤਕਸ ਤਰਹਾਂ ਤਜਿੱ ਤਤਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਕਰਪ੍ਾ ਨਾਲ਼।

12
#GSMKT
ਪਰ 6. ‘ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਤਹਬ’ ਤਕਸ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ।
ਪਰ 7. ‘ਸਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰ ਥ ਸਾਤਹਬ’ ਜੀ ਦੀ ਸੰ ਪਾਦਨਾ ਤਕਸ ਗੁਰੂ ਨੇ ਕਰਵਾਈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ।
ਪਰ 8. ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ?
ਉ - 1563 ਈ: ਨੂੰ।

2. ਤਮਠ ਬੋਲੜਾ ਜੀ ਹਤਰ ਸਜਣੁ

(ੳ) ਤਮਠ ਬੋਲੜਾ ਜੀ ਹਤਰ ਸਜਣੁ ਸੁਆਮੀ ਮੋਰਾ ॥
ਹਉ ਸੰ ਮਤਲ ਥਕੀ ਜੀ ਓਹੁ ਕਦੇ ਨ ਬੋਲੈ ਕਉਰਾ ॥
ਕਉੜਾ ਬੋਤਲ ਨ ਜਾਨੈ ਪੂਰਨ ਭਗਵਾਨੈ ਅਉਗਣੁ ਕੋ ਨ ਤਚਤਾਰੇ ॥
ਪਤਤਤ ਪਾਵਨੁ ਹਤਰ ਤਬਰਦੁ ਸਦਾਏ ਇਕੁ ਤਤਲੁ ਨਹੀ ਭੰ ਨੈ ਘਾਲੇ ॥
ਘਟ ਘਟ ਵਾਸੀ ਸਰਬ ਤਨਵਾਸੀ ਨੇਰੈ ਹੀ ਤੇ ਨੇਰਾ ॥
ਨਾਨਕ ਦਾਸੁ ਸਦਾ ਸਰਣਾਗਤਤ ਹਤਰ ਅੰ ਤਮਰਤ ਸਜਣੁ ਮੇਰਾ ॥
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਸ਼ਬਦ ‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰ ਥ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ
ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਵਮਠ ਬੋਲੜਾ ਜੀ ਹਵਰ ਸ੍ਜਣੁ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ ਦਰਜ
ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਿਵਡਆਈ ਵਿਿੱ ਚ ਵਲਖਦੇ ਹਨ ਵਕ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੂ ਵਨਮਰ ਸ੍ੁਭਾਅ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕਣ-
ਕਣ ਵਿਿੱ ਚ ਿਵਸ੍ਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹੇ ਭਾਈ! ਮੇਰਾ ਮਾਲਕ-ਪ੍ਰਭੂ ਵਮਿੱ ਠੇ ਬੋਲ ਬੋਲਣ ਿਾਲ਼ਾ ਵਪ੍ਆਰਾ ਵਮਿੱ ਤਰ ਹੈ। ਮੈਂ ਚੇਤੇ
ਕਰ ਕਰ ਕੇ ਥਿੱ ਕ ਗਈ ਹਾਂ ਵਕ ਉਸ੍ ਦਾ ਕਦੇ ਕੌ ੜਾ ਬੋਲ ਬੋਵਲਆ ਯਾਦ ਆ ਜਾਿੇ, ਪ੍ਰ ਉਹ ਕਦੇ ਿੀ ਕੌ ੜਾ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦਾ। ਹੇ
ਭਾਈ! ਉਹ ਸ੍ਾਰੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਰਪ੍ੂਰ ਪ੍ੂਰਨ ਭਗਿਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਖਰਿਾ ਬੋਲਣਾ ਜਾਣਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਵਕਉਂਵਕ ਉਹ ਸ੍ਾਡਾ ਕੋਈ ਿੀ
ਔਗੁਣ ਚੇਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਿੱ ਖਦਾ। ਉਹ ਵਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਵਿਿੱ ਤਰ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ,ਇਹ ਉਸ੍ ਦਾ ਮੁਿੱ ਢ-ਕਦੀਮਾਂ ਦਾ ਸ੍ੁਭਾਅ ਹੈ। ਉਹ ਵਕਸ੍ੇ
ਦੀ ਿੀ ਕੀਤੀ ਵਮਹਨਤ ਨੂੰ ਵਿਅਰਥ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਵਦੰ ਦਾ। ਹੇ ਭਾਈ! ਮੇਰਾ ਮਾਲਕ ਹਰੇਕ ਸ੍ਰੀਰ ਵਿਚ ਿਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੈ, ਹਰੇਕ ਜੀਿ ਦੇ
ਬਹੁਤ ਹੀ ਨੇੜੇ ਿਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੈ। ਦਾਸ੍ ਹਰ ਸ੍ਮੇਂ ਉਸ੍ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹੰ ਦਾ ਹੈ। ਹੇ ਭਾਈ! ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੂ ਆਤਵਮਕ ਲਾਭ ਦੇਣ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ।
(ਅ) ਹਉ ਤਬਸਮੁ ਭਈ ਜੀ ਹਤਰ ਦਰਸਨੁ ਦੇਤਖ ਅਪਾਰਾ ॥
ਮੇਰਾ ਸੁੰ ਦਰੁ ਸੁਆਮੀ ਜੀ ਹਉ ਚਰਨ ਕਮਲ ਪਗ ਛਾਰਾ ॥
ਪਰਭ ਪੇਖਤ ਜੀਵਾ ਠੰਢੀ ਥੀਵਾ ਤਤਸੁ ਜੇਵਡੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਈ ॥
ਆਤਦ ਅੰ ਤਤ ਮਤਧ ਪਰਭੁ ਰਤਵਆ ਜਤਲ ਥਤਲ ਮਹੀਅਤਲ ਸੋਈ ॥
ਚਰਨ ਕਮਲ ਜਤਪ ਸਾਗਰੁ ਤਤਰਆ ਭਵਜਲ ਉਤਰੇ ਪਾਰਾ ॥
ਨਾਨਕ ਸਰਤਣ ਪੂਰਨ ਪਰਮੇਸੁਰ ਤੇਰਾ ਅੰ ਤੁ ਨ ਪਾਰਾਵਾਰਾ ॥
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਸ਼ਬਦ ‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰ ਥ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ
ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਵਮਠ ਬੋਲੜਾ ਜੀ ਹਵਰ ਸ੍ਜਣੁ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ ਦਰਜ
ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਿਵਡਆਈ ਵਿਿੱ ਚ ਵਲਖਦੇ ਹਨ ਵਕ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੂ ਵਨਮਰ ਸ੍ੁਭਾਅ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਮੁਿੱ ਢ-

13
#GSMKT
ਕਦੀਮ ਤੋਂ ਹੀ ਕਣ-ਕਣ ਵਿਿੱ ਚ ਿਵਸ੍ਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੇ ਸ੍ੋਹਣੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹ ਕੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਸ੍ਮੁੰ ਦਰ ਨੂੰ ਤਵਰਆ ਜਾ ਸ੍ਕਦਾ
ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹੇ ਭਾਈ ! ਉਸ੍ ਬੇਅੰਤ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰਸ੍ਨ ਕਰ ਕੇ ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਈ ਹਾਂ। ਹੇ ਭਾਈ!
ਉਹ ਮੇਰਾ ਸ੍ੋਹਣਾ ਮਾਲਕ ਹੈ, ਮੈਂ ਉਸ੍ ਦੇ ਸ੍ੋਹਣੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਹਾਂ। ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਦਆਂ ਮੇਰੇ ਅੰ ਦਰ ਜਾਨ ਪ੍ੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ,
ਮੈਂ ਸ਼ਾਂਤ-ਵਚਿੱ ਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹਾਂ, ਉਸ੍ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਉਹੀ ਸ੍ੀ, ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਿੀ
ਉਹੀ ਹੋਿੇਗਾ, ਹੁਣ ਇਸ੍ ਿੇਲੇ ਿੀ ਉਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਾਣੀ ਵਿਚ, ਧਰਤੀ ਵਿਚ, ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉਹੀ ਿਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੈ। ਹੇ ਭਾਈ! ਉਸ੍ ਦੇ ਸ੍ੋਹਣੇ
ਚਰਨਾਂ ਦਾ ਵਧਆਨ ਧਰ ਕੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ-ਸ੍ਮੁੰ ਦਰ ਤਵਰਆ ਜਾ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ, ਉਸ੍ ਦੀ ਵਕਰਪ੍ਾ ਨਾਲ਼ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਜੀਿ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ-ਸ੍ਮੁੰ ਦਰ ਤੋਂ
ਪ੍ਾਰ ਲੰਘਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੇ ਪ੍ੂਰਨ ਪ੍ਰਮੇਸ੍ਰ! ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਸ਼ਰਨ ਆਇਆ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਹਸ੍ਤੀ ਦਾ ਆਵਦ ਅੰ ਤ ਨਹੀਂ ਲਿੱਭ ਸ੍ਕਦਾ
ਹੈ।
••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••
ਉਸ੍ ਮਾਲਕ-ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸ੍ੁਭਾਅ ਬਹੁਤ ਵਮਿੱ ਠਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਰ ਜੀਿ ਵਿਿੱ ਚ ਿਸ੍ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ੍ਾਵਰਆਂ ਨੂੰ ਆਤਵਮਕ ਸ੍ਾਂਤੀ
ਭਰਪ੍ੂਰ ਜੀਿਨ ਦੇਣ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ।ਉਸ੍ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਜੀਿਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਾਂਤੀ ਵਮਲ਼ਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਣ-ਕਣ ਵਿਿੱ ਚ ਿਸ੍ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ੍
ਦਾ ਵਧਆਨ ਧਰ ਕੇ ਮਨੁਿੱਖ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ-ਸ੍ਮੁੰ ਦਰ ਨੂੰ ਪ੍ਾਰ ਕਰ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1. ‘ਤਮਠ ਬੋਲੜਾ ਜੀ ਹਤਰ ਸਜਣੁ’ ਸ਼ਬਦ ਤਕਸ ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ।
ਪਰ 2.‘ਤਮਠ ਬੋਲੜਾ ਜੀ ਹਤਰ ਸਜਣੁ’ ਸ਼ਬਦ ਤਵਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਭਾਵ ਤਕਹੋ ਤਜਹੇ ਹਨ?
ਉ - ਵਿਸ੍ਮਾਦ ਤੇ ਵਨਰਮਾਣਤਾ ਭਰੇ।
ਪਰ 3. ਗੁਰੂ ਜੀ ਤਕਸ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਪੈਣ ਦੀ ਗਿੱ ਲ ਕਰਦੇ ਹਨ?
ਉ - ਮਾਲਕ-ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ।
ਪਰ 4. ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਤਸਿੱ ਖਾਂ ਦੇ ਤਕੰ ਨਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਨ?
ਉ - ਪ੍ੰ ਜਿੇਂ ਗੁਰੂ।
ਪਰ 5. ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਤਕਸ ਕਾਤਵ-ਧਾਰਾ ਦੇ ਕਵੀ ਹਨ?
ਉ - ਗੁਰਮਵਤ ਕਾਵਿ-ਧਾਰਾ ਦੇ।
ਪਰ 6. ਸਰੀ ਹਤਰਮੰ ਦਰ ਸਾਤਹਬ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਤਕਸ ਗੁਰੂ ਨੇ ਕਰਵਾਈ?
ਉ - ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਨੇ।

3. ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਲੋ ਚੈ ਗੁਰ ਦਰਸਨ ਤਾਈ

(ੳ) ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਲੋ ਚੈ ਗੁਰ ਦਰਸਨ ਤਾਈ ॥
ਤਬਲਪ ਕਰੇ ਚਾਤਤਰਕ ਕੀ ਤਨਆਈ ॥
ਤਤਰਖਾ ਨ ਉਤਰੈ ਸਾਂਤਤ ਨ ਆਵੈ
ਤਬਨੁ ਦਰਸਨ ਸੰ ਤ ਤਪਆਰੇ ਜੀਉ ॥
ਹਉ ਘੋਲੀ ਜੀਉ ਘੋਤਲ ਘੁਮਾਈ

14
#GSMKT
 ਗੁਰ ਦਰਸਨ ਸੰ ਤ ਤਪਆਰੇ ਜੀਉ ॥
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਸ਼ਬਦ ‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰ ਥ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ
ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਲੋ ਚੈ ਗੁਰ ਦਰਸ੍ਨ ਤਾਈ’ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ
ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਸ੍ਲੋ ਕ ਦੇ ਪ੍ਵਹਲੇ ਵਤੰ ਨ ਬੰ ਦਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਸ੍ਾਵਹਬ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ਼ ਵਿਛੋੜੇ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਬੰ ਦ ਵਿਿੱ ਚ ਵਮਲਾਪ੍ ਦੀ
ਅਿਸ੍ਥਾ ਨੂੰ ਵਬਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨਹਾਂ ਸ੍ਤਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਬੇਕਰਾਰੀ ਨੂੰ ਵਬਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਗੁਰੂ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮੇਰਾ ਮਨ ਬੜੀ ਤਾਂਘ ਕਰ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ੍ ਪ੍ਰਕਾਰ
ਤੜਫ਼ ਵਰਹਾ ਹੈ,ਵਜਿੇਂ ਪ੍ਪ੍ੀਹਾ ਸ੍ੁਆਂਤੀ ਬੂੰ ਦ ਲਈ ਤਰਲੇ ਲੈਂ ਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਪ੍ੀਹੇ ਿਾਂਗ ਮੇਰਾ ਮਨ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਤਰਲੇ ਲੈ ਵਰਹਾ
ਹੈ। ਵਪ੍ਆਰੇ ਸ੍ੰ ਤ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਮੇਰੀ ਆਤਵਮਕ ਤਰੇਹ ਵਮਟਦੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ਨੂੰ
ਧੀਰਜ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਮੈਂ ਵਪ੍ਆਰੇ ਸ੍ੰ ਤ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਕੁਰਬਾਨ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।
(ਅ) ਤੇਰਾ ਮੁਖੁ ਸੁਹਾਵਾ ਜੀਉ ਸਹਜ ਧੁਤਨ ਬਾਣੀ ॥
ਤਚਰੁ ਹੋਆ ਦੇਖੇ ਸਾਰੰ ਤਗ ਪਾਣੀ ॥
ਧੰ ਨੁ ਸੁ ਦੇਸੁ ਜਹਾ ਤੂੰ ਵਤਸਆ
ਮੇਰੇ ਸਜਣ ਮੀਤ ਮੁਰਾਰੇ ਜੀਉ ॥੨॥
ਹਉ ਘੋਲੀ ਜੀਉ ਘੋਤਲ ਘੁਮਾਈ
ਗੁਰ ਸਜਣ ਮੀਤ ਮੁਰਾਰੇ ਜੀਉ ॥
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਸ਼ਬਦ‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰ ਥ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ
ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਲੋ ਚੈ ਗੁਰ ਦਰਸ੍ਨ ਤਾਈ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ
ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਸ੍ਲੋ ਕ ਦੇ ਪ੍ਵਹਲੇ ਵਤੰ ਨ ਬੰ ਦਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਸ੍ਾਵਹਬ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ਼ ਵਿਛੋੜੇ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਬੰ ਦ ਵਿਿੱ ਚ ਵਮਲ਼ਾਪ੍ ਦੀ
ਅਿਸ੍ਥਾ ਨੂੰ ਵਬਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਸ੍ਤਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਬੇਕਰਾਰੀ ਨੂੰ ਵਬਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਮੁਿੱ ਖ ਦੀ
ਮਵਹਮਾ ਗਾਈ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਜੀ! ਤੇਰੇ ਮੂੰ ਹ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਸ੍ੁਖ ਦੇਣ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ। ਤੇਰੀ ਵਸ੍ਫ਼ਤ-ਸ੍ਾਲਾਹ ਮੇਰੇ
ਅੰ ਦਰ ਆਤਵਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਦੀ ਲਵਹਰ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਤੇਰੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਵਤਆਂ ਵਚਰ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ। ਵਿਛੋੜੇ ਵਿਿੱ ਚ ਮੇਰੀ ਅਿਸ੍ਥਾ
ਉਸ੍ ਪ੍ਪ੍ੀਹੇ ਿਰਗੀ ਹੈ, ਵਜਸ੍ ਨੂੰ ਪ੍ਾਣੀ ਦੀ ਬੂੰ ਦ ਨੂੰ ਦੇਵਖਆਂ ਬਹੁਤ ਸ੍ਮਾਂ ਹੋ ਵਗਆ ਹੋਿੇ। ਮੇਰੇ ਸ੍ਿੱ ਜਣ ਪ੍ਰਭੂ! ਉਹ ਦੇਸ਼ ਭਾਗਾਂ ਿਾਲ਼ਾ
ਹੈ, ਵਜਸ੍ ਵਿਚ ਤੂੰ ਸ੍ਦਾ ਿਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੈਂ। ਹੇ ਮੇਰੇ ਮੀਤ ਤੇ ਸ੍ਿੱ ਜਣ ਗੁਰੂ ਜੀ! ਮੈਂ ਤੈਥੋਂ ਕੁਰਬਾਨ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ, ਸ੍ਦਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।
(ੲ) ਇਕ ਘੜੀ ਨ ਤਮਲਤੇ ਤਾ ਕਤਲਜੁਗੁ ਹੋਤਾ ॥
ਹੁਤਣ ਕਤਦ ਤਮਲੀਐ ਤਪਰਅ ਤੁਧੁ ਭਗਵੰ ਤਾ ॥
ਮੋਤਹ ਰੈਤਣ ਨ ਤਵਹਾਵੈ ਨੀਦ ਨ ਆਵੈ ਤਬਨੁ ਦੇਖੇ ਗੁਰ ਦਰਬਾਰੇ ਜੀਉ ॥
ਹਉ ਘੋਲੀ ਜੀਉ ਘੋਤਲ ਘੁਮਾਈ ਤਤਸੁ ਸਚੇ ਗੁਰ ਦਰਬਾਰੇ ਜੀਉ ॥
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਸ਼ਬਦ ‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰ ਥ ਸ੍ਾਵਹਬ’ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ
ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਲੋ ਚੈ ਗੁਰ ਦਰਸ੍ਨ ਤਾਈ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ
ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਸ੍ਲੋ ਕ ਦੇ ਪ੍ਵਹਲੇ ਵਤੰ ਨ ਬੰ ਦਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਸ੍ਾਵਹਬ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ਼ ਵਿਛੋੜੇ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਬੰ ਦ ਵਿਿੱ ਚ ਵਮਲ਼ਾਪ੍ ਦੀ
ਅਿਸ੍ਥਾ ਨੂੰ ਵਬਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਇਹਨਾਂ ਸ੍ਤਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਬੇਕਰਾਰੀ ਨੂੰ ਵਬਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

15
#GSMKT
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹੇ ਵਪ੍ਆਰੇ ਭਗਿਾਨ ! ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਤੈਨੰ ੂ ਇਕ ਘੜੀ ਲਈ ਿੀ ਨਹੀਂ ਵਮਲ਼ਦਾ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਲਈ
ਉਹ ਸ੍ਮਾਂ ਲੰਘਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਘੜੀ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕਲਯੁਗ ਿਾਂਗ ਲੰਘਦੀ ਹੈ । ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿਚ ਤੜਫ਼
ਵਰਹਾ ਹਾਂ, ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ! ਦਿੱ ਸ੍ੋ ਹੁਣ ਤੁਸ੍ੀਂ ਮੈਨੰ ੂ ਕਦੋਂ ਵਮਲੋ ੋ਼ਗੇ? ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਮੇਰੀ ਵਜੰ ਦਗੀ ਦੀ ਰਾਤ
ਸ੍ੌਖੀ ਨਹੀਂ ਲੰਘਦੀ, ਮੇਰੇ ਅੰ ਦਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਮੈਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਤੋਂ ਸ੍ਦਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ, ਕੁਰਬਾਨ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ, ਜੋ ਸ੍ਦਾ
ਅਟਿੱ ਲ ਰਵਹਣ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ।
(ਸ) ਭਾਗੁ ਹੋਆ ਗੁਤਰ ਸੰ ਤੁ ਤਮਲਾਇਆ ॥
ਪਰਭੁ ਅਤਬਨਾਸੀ ਘਰ ਮਤਹ ਪਾਇਆ ॥
ਸੇਵ ਕਰੀ ਪਲੁ ਚਸਾ ਨ ਤਵਛੁੜਾ
ਜਨ ਨਾਨਕ ਦਾਸ ਤੁਮਾਰੇ ਜੀਉ ॥
ਹਉ ਘੋਲੀ ਜੀਉ ਘੋਤਲ ਘੁਮਾਈ
ਜਨ ਨਾਨਕ ਦਾਸ ਤੁਮਾਰੇ ਜੀਉ ॥
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਸ਼ਬਦ ‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰ ਥ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ
ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚ‘ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਲੋ ਚੈ ਗੁਰ ਦਰਸ੍ਨ ਤਾਈ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ
ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਸ੍ਲੋ ਕ ਦੇ ਪ੍ਵਹਲੇ ਵਤੰ ਨ ਬੰ ਦਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਸ੍ਾਵਹਬ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ਼ ਵਿਛੋੜੇ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਬੰ ਦ ਵਿਿੱ ਚ ਵਮਲ਼ਾਪ੍ ਦੀ
ਅਿਸ੍ਥਾ ਨੂੰ ਵਬਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਇਹਨਾਂ ਸ੍ਤਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਚੰ ਗੇ ਭਾਗਾਂ ਨਾਲ਼ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਏ ਵਮਲ਼ਾਪ੍ ਦੀ ਅਿਸ੍ਥਾ ਨੂੰ ਵਬਆਨ
ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹੇ ਭਾਈ! ਮੇਰੇ ਭਾਗ ਜਾਗ ਪ੍ਏ ਹਨ ਅਤੇ ਚੰ ਗੇ ਭਾਗਾਂ ਨਾਲ਼ ਗੁਰੂ ਨੇ ਮੈਨੰ ੂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ
ਸ੍ੋਮਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ਼ ਵਮਲ਼ਾ ਵਦਿੱ ਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਨਾਲ਼ ਉਸ੍ ਕਦੇ ਨਾ ਨਾਸ੍ ਹੋਣ ਿਾਲ਼ੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪ੍ਣੇ ਵਹਰਦੇ ਵਿਚ ਹੀ
ਲਿੱਭ ਵਲਆ ਹੈ। ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮੈਂ ਆਪ੍ ਜੀ ਦਾ ਦਾਸ੍ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਹਰ ਿਕਤ ਆਪ੍ ਜੀ ਦੀ ਸ੍ੇਿਾ ਕਰਾਂਗਾ। ਮੈਂ ਇਕ ਪ੍ਲ ਜਾਂ ਅਿੱ ਖ ਝਪ੍ਕਣ
ਵਜੰ ਨੇ ਸ੍ਮੇਂ ਲਈ ਿੀ ਮੈਂ ਆਪ੍ ਜੀ ਤੋਂ ਵਿਿੱ ਛੜਾਂਗਾ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਸ੍ਦਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ, ਕੁਰਬਾਨ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

ਇਿੱ ਕ ਗੁਰਵਸ੍ਿੱ ਖ ਮਨੁਿੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿਿੱ ਚ ਬੇਕਰਾਰ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਦਾ ਵਮਲ਼ਾਪ੍ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤੜਫਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਕਰਪ੍ਾ ਨਾਲ਼ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦਾ ਵਮਲ਼ਾਪ੍ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਉੱਤੇ ਚਿੱ ਲ ਕੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ
ਵਮਲਾਪ੍ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵਕ ਬਹੁਤ ਅਨੰਦਮਈ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1. ‘ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਲੋ ਚੈ ਗੁਰ ਦਰਸਨ ਤਾਈ’ ਸ਼ਬਦ ਤਕਸ ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਿ ਜੀ ਦੀ।
ਪਰ 2. ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਮਨ ਗੁਰੂ-ਤਪਤਾ ਦੇ ਤਮਲਾਪ ਲਈ ਤਕਸ ਤਰਹਾਂ ਤਵਲਕ ਤਰਹਾ ਹੈ?
ਉ - ਪ੍ਪ੍ੀਹੇ ਿਾਂਗ।
ਪਰ 3. ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ‘ਮੇਰੇ ਸਜਣੁ ਮੀਤ ਮੁਰਾਰੇ ਜੀਓ’ ਤਕਸ ਨੂੰ ਤਕਹਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰੂ-ਵਪ੍ਤਾ ਨੂੰ।
ਪਰ 4. ਗੁਰੂ- ਸੰ ਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਤਕਸ ਨੇ ਤਮਲਾਇਆ ਹੈ?

16
#GSMKT
ਉ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ।
ਪਰ 5. ਗੁਰੂ ਤਮਲ਼ਾਪ ਪਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ੍ੇਿਾ।
ਪਰ 6. ‘ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਲੋ ਚੈ ਗੁਰ ਦਰਸਨ ਤਾਈ’ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪਤਹਲੇ ਤਤੰ ਨ ਬੰ ਦਾਂ ਦੇ ਭਾਵ ਤਕਹੋ ਤਜਹੇ ਹਨ?
ਉ - ਵਿਆਕੁਲਤਾ ਭਰੇ।
ਪਰ 7. ਗੁਰੂ ਜੀ ਲਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਤਵਛੋੜੇ ਤਵਿੱ ਚ ਸਮਾਂ ਤਬਤਾਉਣਾ ਤਕਵੇਂ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਕਲਯੁਗ ਿਾਂਗ।

4. ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ -
1. ਸਤਤਗੁਰ ਨਾਨਕ ਪਰਗਤਟਆ
(ੳ) ਸਤਤਗੁਰ ਨਾਨਕ ਪਰਗਤਟਆ ਤਮਟੀ ਧੁੰ ਧ ਜਗ ਚਾਨਣੁ ਹੋਆ।
ਤਜਉ ਕਰ ਸੂਰਜੁ ਤਨਕਤਲਆ ਤਾਰੇ ਛਪੇ ਅੰ ਧੇਰੁ ਪਲੋ ਆ।
ਤਸੰ ਘ ਬੁਕੇ ਤਮਰਗਾਵਲੀ ਭੰ ਨੀ ਜਾਇ ਨ ਧੀਤਰ ਧਰੋਆ।
ਤਜਥੇ ਬਾਬਾ ਪੈਰ ਧਤਰ ਪੂਜਾ ਆਸਣੁ ਥਾਪਤਣ ਸੋਆ।
ਪਰਸੰਗ – ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਰਵਚਤ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਕੁੰ ਜੀ ਅਖਿਾਉਂਦੀਆਂ ‘ਿਾਰਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍’ ਦਾ
ਅੰ ਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਅਧੀਨ ‘ਸ੍ਵਤਗੁਰ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਗਵਟਆ’
ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਭਾਈ ਸ੍ਾਵਹਬ ਕਲਯੁਿੱ ਗ ਦੀ ਵਭਆਨਕ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵਪ੍ਛੋਕੜ ਵਿਿੱ ਚ ਰਿੱ ਖਦੇ ਹੋਏ ਦਿੱ ਸ੍ਦੇ ਹਨ ਵਕ
ਇਸ੍ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਦਾ ਉਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਨੇ ਅਿਤਾਰ ਵਲਆ ਅਤੇ ਅਵਗਆਨਤਾ ਦੇ ਹਨੇਰ ਨੂੰ ਵਗਆਨ ਦੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲ਼ ਦੂਰ ਕੀਤਾ।
ਤਵਆਤਖਆ – ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦਿੱ ਸ੍ਦੇ ਹਨ ਵਕ ਜਦੋਂ ਪ੍ਵਹਲੇ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ, ਹਰ ਪ੍ਾਸ੍ੇ
ਅਵਗਆਨਤਾ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਪ੍ਸ੍ਵਰਆ ਹੋਇਆ ਸ੍ੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਵਗਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲ਼ ਉਸ੍ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ। ਵਜਿੇਂ
ਸ੍ੂਰਜ ਚੜਹਨ ਨਾਲ਼ ਤਾਰੇ ਛੁਪ੍ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਨੇਰਾ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਜਿੇਂ ਜੰ ਗਲ ਵਿਿੱ ਚ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਦਹਾੜ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਵਹਰਨਾਂ ਦੀ
ਡਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਭਾਜੜ ਪ੍ੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਧੀਰਜ ਨਹੀਂ ਧਰਦੀ, ਉਸ੍ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਾਪ੍ਾਂ ਦਾ ਿਣਜ ਕਰਨ ਿਾਵਲ਼ਆਂ ਨੂੰ ਭਾਜੜ ਪ੍ੈ ਗਈ। ਵਜਸ੍
ਥਾਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨ ਪ੍ਏ, ਉਹ ਥਾਂਿਾਂ ਪ੍ੂਜਣ-ਯੋਗ ਹੋ ਗਈਆਂ।
(ਅ) ਤਸਧਆਸਤਣ ਸਤਭ ਜਗਤ ਦੇ ਨਾਨਕ ਆਤਦ ਮਤੇ ਜੇ ਕੋਆ।
ਘਤਰ ਘਤਰ ਅੰ ਦਰ ਧਰਮਸਾਲ ਹੋਵੈ ਕੀਰਤਨੁ ਸਦਾ ਤਵਸੋਆ।
ਬਾਬੇ ਤਾਰੇ ਚਾਤਰ ਚਤਕ ਨਉਖੰ ਤਡ ਤਪਰਥਵੀ ਸਚਾ ਢੋਆ।
ਗੁਰਮੁਤਖ ਕਤਲ ਤਵਤਚ ਪਰਗਟੁ ਹੋਆ।
ਪਰਸੰਗ – ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਰਵਚਤ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਕੁੰ ਜੀ ਅਖਿਾਉਂਦੀਆਂ ‘ਿਾਰਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍’ ਦਾ
ਅੰ ਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਅਧੀਨ ‘ਸ੍ਵਤਗੁਰ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਗਵਟਆ’
ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਭਾਈ ਸ੍ਾਵਹਬ ਕਲਯੁਿੱ ਗ ਦੀ ਵਭਆਨਕ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵਪ੍ਛੋਕੜ ਵਿਿੱ ਚ ਰਿੱ ਖਦੇ ਹੋਏ ਦਿੱ ਸ੍ਦੇ ਹਨ ਵਕ
ਇਸ੍ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਦਾ ਉਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਨੇ ਅਿਤਾਰ ਵਲਆ ਅਤੇ ਅਵਗਆਨਤਾ ਦੇ ਹਨੇਰ ਨੂੰ ਵਗਆਨ ਦੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲ਼ ਦੂਰ ਕੀਤਾ।

17
#GSMKT
ਤਵਆਤਖਆ – ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦਿੱ ਸ੍ਦੇ ਹਨ ਵਕ ਪ੍ਵਹਲੇ ਪ੍ਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਵਿਿੱ ਤਰ
ਸ਼ਖ਼ਸ੍ੀਅਤ ਦਾ ਅਵਜਹਾ ਪ੍ਰਭਾਿ ਸ੍ੀ ਵਕ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਵਜੰ ਨੀਆਂ ਿੀ ਪ੍ਰਵਸ੍ਿੱ ਧ ਥਾਿਾਂ ਸ੍ਨ, ਉਹ ਸ੍ਾਰੀਆਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਸ੍ਣ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ਼
ਪ੍ਰਵਸ੍ਿੱ ਧ ਹੋ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਵਸ੍ਿੱ ਧਾਂ ਦੇ ਸ੍ਾਰੇ ਅਸ੍ਥਾਨ ਗੁਰੂ ਦੇ ਘਰ ਬਣ ਗਏ। ਘਰ-ਘਰ ਅੰ ਦਰ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾਿਾਂ ਬਣ ਗਈਆਂ ਤੇ
ਕੀਰਤਨ ਹੋਣ ਲਿੱਗ ਵਪ੍ਆ , ਵਜਿੇਂ ਹਰ ਘਰ ਵਿਸ੍ਾਖੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿਿੱ ਚ ਕੀਰਤਨ ਹੋ ਵਰਹਾ ਹੋਿੇ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਚਾਰੇ ਵਦਸ਼ਾਿਾਂ ਤਾਰ
ਵਦਿੱ ਤੀਆਂ , ਨੌਂ ਖੰ ਡਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਿੱ ਚ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਫੈਲ ਵਗਆ। ਕਲਯੁਿੱ ਗ ਦੇ ਵਭਆਨਕ ਸ੍ਮੇਂ ਵਿਿੱ ਚ ਅਿਤਾਰ ਧਾਰ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ
ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਾਰੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਨਾਲ਼ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਸ੍ਵਰਆ ਅਵਗਆਨਤਾ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਅਤੇ ਪ੍ਾਪ੍ਾਂ ਦਾ ਨਾਸ੍ ਹੋ ਵਗਆ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਜਾ ਕੇ ਸ੍ਿੱ ਚ ਤੇ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ੍ ਪ੍ਰਕਾਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਚਾਰੇ ਵਦਸ਼ਾਿਾਂ ਅਤੇ ਨੌ ਖੰ ਡ ਵਪ੍ਰਥਿੀ ਨੂੰ ਤਾਰ
ਵਦਿੱ ਤਾ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1. ਸਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸੰ ਸਾਰ ਤਵਿੱ ਚ ਜਨਮ ਲੈ ਣ ਨਾਲ਼ ਕੀ ਤਮਟ ਤਗਆ?
ਉ - ਅਵਗਆਨਤਾ ਦਾ ਹਨੇਰਾ।
ਪਰ 2. ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਬੁਿੱ ਕਣ ਨਾਲ਼ ਤਕਸ ਦਾ ਧੀਰਜ ਟੁਿੱ ਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਵਹਰਨਾਂ ਦਾ।
ਪਰ 3. ਤਜਸ ਥਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਪੈਰ ਧਤਰਆ,ਉਹ ਥਾਂਵਾਂ ਕੀ ਬਣ ਗਈਆਂ?
ਉ - ਪ੍ੂਜਣਯੋਗ।
ਪਰ 4. ਚਾਰੇ ਤਦਸ਼ਾਵਾਂ ਤੇ ਨੌ ਖੰ ਡਾਂ ਨੂੰ ਤਕਸ ਨੇ ਤਾਤਰਆ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਨੇ।
ਪਰ 5. ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪਰਭਾਵ ਨਾਲ਼ ਤਸਿੱ ਧਾਂ ਦੇ ਆਸਣ ਤਕਹੋ ਤਜਹੇ ਬਣ ਗਏ?
ਉ - ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਆਸ੍ਣ।
ਪਰ 6. ਥਾਂ-ਥਾਂ , ਘਰ-ਘਰ ਤਵਿੱ ਚ ਕੀ ਹੋਣ ਲਿੱਗਾ?
ਉ - ਕੀਰਤਨ।
ਪਰ 7. ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤਕਸ ਯੁਗ ਤਵਿੱ ਚ ਪਰਗਟ ਹੋਏ?
ਉ - ਕਲਯੁਿੱ ਗ ਵਿਿੱ ਚ।
ਪਰ 8. ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਨਾਲ਼ ਕਾਹਦਾ ਪਰਕਾਸ਼ ਹੋ ਤਗਆ?
ਉ - ਵਗਆਨ ਦਾ।

2. ਦੇਤਖ ਪਰਾਈਆ ਚੰ ਗੀਆ

ਦੇਤਖ ਪਰਾਈਆ ਚੰ ਗੀਆ ਮਾਵਾ ਭੈਣਾ ਧੀਆ ਜਾਣੈ।
ਉਸੁ ਸੂਅਰੁ ਉਸ ਗਾਇ ਹੈ ਪਰ ਧਨ ਤਹੰ ਦੂ ਮੁਸਲਮਾਣੈ।
ਪੁਤਰ ਕਲਤਰ ਕੁਟੰਬੁ ਦੇਤਖ ਮੋਹੇ ਮੋਤਹ ਨ ਧੋਤਹ ਤਧਙਾਣੈ।
ਉਸਤਤਤ ਤਨੰਦਾ ਕੰ ਤਨ ਸੁਤਣ ਆਪਹੁ ਬੁਰਾ ਨ ਆਤਖ ਵਖਾਣੈ।

18
#GSMKT
 ਵਡ ਪਰਤਾਪੁ ਨ ਆਪੁ ਗਤਣ ਕਤਰ ਅਹੰ ਮੇਉ ਨ ਤਕਸੈ ਰਞਾਣੈ।
ਗੁਰਮੁਤਖ ਸੁਖ ਫਲੁ ਪਾਇਆ ਰਾਜ ਜੋਗੁ ਰਸ ਰਲੀਆ ਮਾਣੈ।
ਸਾਧ ਸੰ ਗਤਤ ਤਵਟਹੁ ਕੁਰਬਾਣੈ।
ਪਰਸੰਗ – ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਰਵਚਤ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਕੁੰ ਜੀ ਅਖਿਾਉਂਦੀਆਂ ‘ਿਾਰਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍’ ਦਾ
ਅੰ ਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਅਧੀਨ ‘ਦੇਵਖ ਪ੍ਰਾਈਆ ਚੰ ਗੀਆ ’
ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਭਾਈ ਸ੍ਾਵਹਬ ਦੁਆਰਾ ਇਿੱ ਕ ਗੁਰਵਸ੍ਿੱ ਖ ਨੂੰ ਨੇਕ ਆਚਰਨ ਦੇ ਕੁਿੱ ਝ ਜਰੂਰੀ ਨੁਕਵਤਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ
ਕਰਿਾਇਆ ਵਗਆ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ – ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਵਲਖਦੇ ਹਨ ਵਕ ਗੁਰਵਸ੍ਿੱ ਖ ਦਾ ਫ਼ਰਜ ਹੈ ਵਕ ਉਹ ਪ੍ਰਾਈਆਂ ਸ੍ੁੰ ਦਰ ਇਸ੍ਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ
ਉਮਰ ਵਿਿੱ ਚ ਿਿੱ ਡੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਂਿਾਂ , ਬਰਾਬਰ ਦੀਆਂ ਨੂੰ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਸ੍ਮਝੇ । ਉਹ ਪ੍ਰਾਏ ਧਨ ਨੂੰ ਹੜਿੱ ਪ੍
ਨਹੀਂ ਕਰ ਸ੍ਕਦਾ ਵਕਉਂਵਕ ਪ੍ਰਾਇਆ ਧਨ ਵਹੰ ਦੂ ਲਈ ਗਊ ਦਾ ਅਤੇ ਮੁਸ੍ਲਮਾਨ ਲਈ ਸ੍ੂਰ ਦਾ ਮਾਸ੍ ਖਾਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।
ਗੁਰਵਸ੍ਿੱ ਖ ਨੂੰ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ , ਇਸ੍ਤਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੇ ਮੋਹ ਵਪ੍ਆਰ ਵਿਿੱ ਚ ਆ ਕੇ , ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਵਕਸ੍ੇ ਨਾਲ਼ ਧਿੱ ਕਾ ਨਹੀਂ
ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਉਹ ਪ੍ਰਾਈ ਉਸ੍ਤਤ ਅਤੇ ਵਨੰਵਦਆ ਆਪ੍ਣੇ ਕੰ ਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਾਿੇ ਸ੍ੁਣ ਲਿੇ , ਪ੍ਰ ਆਪ੍ਣੇ ਮੂੰ ਹ ਨਾਲ਼ ਵਕਸ੍ੇ ਦੀ ਝੂਠੀ
ਿਵਡਆਈ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਉਹ ਆਪ੍ਣੇ ਆਪ੍ ਨੂੰ ਿਿੱ ਡੇ ਪ੍ਰਤਾਪ੍ ਿਾਲ਼ਾ ਨਾ ਸ੍ਮਝੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਹੰ ਕਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਆ ਕੇ ਵਕਸ੍ੇ
ਨੂੰ ਦੁਿੱ ਖ ਦੇਿੇ। ਆਵਜਹੀ ਸ਼ਖ਼ਸ੍ੀਅਤ ਿਾਲ਼ੇ ਮਨੁਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਵਹਜ-ਅਨੰਦ ਅਤੇ ਸ੍ੁਿੱ ਖ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਜੋਗ
ਕਮਾਉਣ ਦੇ ਆਨੰਦ ਨੂੰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਅਵਜਹੀ ਸ੍ਾਧ-ਸ੍ੰ ਗਤ ਤੋਂ ਮੈਂ ਕੁਰਬਾਨ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਜੋ ਗੁਰਵਸ੍ਿੱ ਖ ਨੂੰ ਅਵਜਹੇ ਉੱਚੇ ਨੈਵਤਕ ਗੁਣਾਂ
ਦੀ ਬਖ਼ਵਸ਼ਸ੍ ਕਰਦੀ ਹੈ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

ਉੱਚੇ ਨੈਵਤਕ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਗੁਰਵਸ੍ਿੱ ਖ ਜੋ ਗੁਣ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਸ੍ਾਧ-ਸ੍ੰ ਗਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ, ਵਜਹਨਾਂ ਨੈਵਤਕ ਗੁਣਾਂ
ਕਾਰਨ ਉਹ ਪ੍ਰਾਈਆਂ ਇਸ੍ਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਿਾਂ, ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ ਸ੍ਮਝਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਏ ਹਿੱ ਕ, ਪ੍ਵਰਿਾਵਰਕ ਮੋਹ, ਹੰ ਕਾਰ ਤੇ
ਉਸ੍ਤਤ ਵਨੰਵਦਆ ਤੋਂ ਬਚਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸ੍ੁਿੱ ਖ-ਫਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਰਾਜ-ਜੋਗ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦਾ ਹੈ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1. ਗੁਰਤਸਿੱ ਖ ਨੂੰ ਪਰਾਈਆਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਮਾਂਿਾਂ, ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ।
ਪਰ 2. ਤਹੰ ਦੂ ਲਈ ਪਰਾਇਆ ਧਨ ਖਾਣਾ ਤਕਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ?
ਉ - ਗਊ ਦਾ ਮਾਸ੍ ਖਾਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ।
ਪਰ 3. ਮੁਸਲਮਾਨ ਲਈ ਪਰਾਇਆ ਧਨ ਖਾਣਾ ਤਕਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ?
ਉ - ਸ੍ੂਰ ਦਾ ਮਾਸ੍ ਖਾਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ।
ਪਰ 4. ਕੌ ਣ ਸੁਖ ਫਲ ਪਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਰਾਜ-ਯੋਗ ਦਾ ਰਸ ਮਾਣਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਗੁਰਮੁਖ।
ਪਰ 5. ਗੁਰਮੁਖ ਤਕਸ ਤੋਂ ਕੁਰਬਾਨ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਸ੍ਾਧ-ਸ੍ੰ ਗਤ ਤੋਂ।
ਪਰ 6 ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ?
ਉ - 1559 ਈ: ਨੂੰ।
19
#GSMKT
ਪਰ 7. ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਪੰ ਜਾਬੀ ਤਵਿੱ ਚ ਤਕੰ ਨੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਤਲਖੀਆਂ?
ਉ - ਚਾਲੀ।
ਪਰ 8. ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਤਕਸ ਕਾਤਵ-ਧਾਰਾ ਦੇ ਕਵੀ ਹਨ?
ਉ - ਗੁਰਮਵਤ ਕਾਵਿ-ਧਾਰਾ ਦੇ।
ਪਰ 9. ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਕੁੰ ਜੀ ਤਕਸ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੀਆਂ।
ਪਰ 10. ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਪਾਠਕਰਮ ਤਵਿੱ ਚ ਦਰਜ਼ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਤਲਖੋ।
ਉ - 1. ਸ੍ਵਤਗੁਰ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਗਵਟਆ
2. ਦੇਵਖ ਪ੍ਰਾਈਆ ਚੰ ਗੀਆ
3. ਆਵਪ੍ ਭਲਾ ਸ੍ਭੁ ਜਗੁ ਭਲਾ
4. ਅਵਕਰਤਘਣ

3. ਆਤਪ ਭਲਾ ਸਭੁ ਜਗੁ ਭਲਾ

ਆਤਪ ਭਲਾ ਸਭੁ ਜਗੁ ਭਲਾ ਭਲਾ ਭਲਾ ਸਭਨਾ ਕਤਰ ਦੇਖੈ।
ਆਤਪ ਬੁਰਾ ਸਭੁ ਜਗੁ ਬੁਰਾ ਸਭ ਕੋ ਬੁਰਾ ਬੁਰੇ ਦੇ ਲੇ ਖੈ।
ਤਕਸਨੁ ਸਹਾਈ ਪਾਂਡਵਾਂ ਭਾਇ ਭਗਤਤ ਕਰਤੂਤਤ ਤਵਸੇਖੈ।
ਵੈਰ ਭਾਉ ਤਚਤਤ ਕੈਰਵਾਂ ਗਣਤੀ ਗਣਤਨ ਅੰ ਦਤਰ ਕਾਲੇ ਖੈ।
ਭਲਾ ਬੁਰਾ ਪਰਵੰ ਤਨਆ ਭਾਲਣ ਗਏ ਤਦਸਤਟ ਸਰੇਖੈ।
ਬੁਰਾ ਨਾ ਕੋਈ ਜੁਤਧਸਟਰੈ ਦੁਰਜੋਧਨ ਕੋ ਭਲਾ ਨ ਦੇਖੈ।
ਕਰਵੈ ਹੋਇ ਸੁ ਟੋਟੀ ਰੇਖੈ।
ਪਰਸੰਗ – ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਰਵਚਤ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਕੁੰ ਜੀ ਕਹੀਆਂ ਜਾਣ ਿਾਲ਼ੀਆਂ ‘ਿਾਰਾਂ ਭਾਈ
ਗੁਰਦਾਸ੍’ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਅਧੀਨ
‘ਆਵਪ੍ ਭਲਾ ਸ੍ਭੁ ਜਗੁ ਭਲਾ’ ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਭਾਈ ਸ੍ਾਵਹਬ ਦਿੱ ਸ੍ਦੇ ਹਨ ਵਕ ਹਰੇਕ ਮਨੁਿੱਖ ਨੂੰ ਉਸ੍ ਦੀ
ਆਪ੍ਣੀ ਭਾਿਨਾ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਹੀ ਫਲ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਚੰ ਗੇ ਨੂੰ ਸ੍ਾਰੇ ਚੰ ਗੇ ਲਿੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੁਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸ੍ਾਰੇ ਬੁਰੇ ਲਿੱਗਦੇ
ਹਨ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਵਲਖਦੇ ਹਨ ਵਕ ਭਲਾ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੇ ਨੂੰ ਸ੍ਾਰਾ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਹੀ ਭਲਾ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ਾ ਵਦਸ੍ਦਾ ਹੈ। ਉਹ
ਸ੍ਾਵਰਆਂ ਨੂੰ ਭਲਾ ਮਨੁਿੱਖ ਕਰਕੇ ਹੀ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਵਜਹੜਾ ਆਪ੍ ਬੁਰਾ ਹੈ, ਉਸ੍ ਨੂੰ ਸ੍ਾਰਾ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਹੀ ਬੁਰਾ ਵਦਖਾਈ ਵਦੰ ਦਾ ਹੈ। ਵਕਰਸ਼ਨ
ਜੀ ਨੇ ਪ੍ਾਂਡਿਾਂ ਦੀ ਸ੍ਹਾਇਤਾ ਇਸ੍ ਲਈ ਕੀਤੀ, ਵਕਉਂਵਕ ਉਨਹਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਭਗਤੀ ਭਾਿ ਦੀ ਭਾਿਨਾ ਬਹੁਤੀ ਸ੍ੀ। ਕੌ ਰਿਾਂ ਦੇ ਵਦਲ ਵਿਿੱ ਚ
ਿੈਰ ਭਾਿ ਸ੍ੀ। ਉਹ ਵਦਲ ਵਿਿੱ ਚ ਿੈਰਾਂ ਦੀ ਹੀ ਵਗਣਤੀ ਕਰਦੇ ਰਵਹੰ ਦੇ ਸ੍ਨ। ਅੰ ਤ ਉਨਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲਖ ਦਾ ਹੀ ਵਟਿੱ ਕਾ ਵਮਵਲ਼ਆ। ਦੋ
ਵਮਵਥਹਾਵਸ੍ਕ ਰਾਵਜਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਭਲਾ ਅਤੇ ਬੁਰਾ ਲਿੱਭਣ ਦੀ ਵਦਰਸ਼ਟੀ ਇਿੱ ਕੋ ਵਜਹੀ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ। ਯੁਵਧਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬੁਰਾ ਅਤੇ ਦੁਰਜੋਧਨ
ਨੂੰ ਕੋਈ ਚੰ ਗਾ ਨਹੀਂ ਲਿੱਵਭਆ। ਅਸ੍ਲ ਵਿਿੱ ਚ ਜੋ ਕੁਝ ਲੋ ਟੇ ਵਿਿੱ ਚ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ੍ ਦੀ ਟੂਟੀ ਦੀ ਧਾਰ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਿਵਹ ਤੁਰਦਾ ਹੈ,
ਭਾਿ ਭਲੇ ਨੂੰ ਸ੍ਾਰੇ ਹੀ ਭਲੇ ਵਦਖਾਈ ਵਦੰ ਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੁਰੇ ਨੂੰ ਬੁਰੇ ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

20
#GSMKT
 ਭਲੇ ਮਨੁਿੱਖ ਨੂੰ ਯੁਵਧਸ਼ਟਰ ਿਾਂਗ ਸ੍ਾਰਾ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਹੀ ਭਲਾ, ਪ੍ਰ ਬੁਰੇ ਮਨੁਿੱਖ ਨੂੰ ਦੁਰਯੋਧਨ ਿਾਂਗ ਸ੍ਾਰਾ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਹੀ ਬੁਰਾ
ਵਦਸ੍ਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਇਿੱ ਕ ਮਨੁਿੱਖੀ ਜੀਿ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਭਾਿਨਾ ਦਾ ਹੀ ਫਲ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ, ਵਜਸ੍ ਕਰਕੇ ਪ੍ਾਂਡਿ ਵਕਰਸ਼ਨ ਜੀ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ
ਅਤੇ ਕੌ ਰਿ ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਵਤਰਸ੍ਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਾਤਰ ਬਣੇ ਸ੍ਨ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1. ਤਜਹੜਾ ਆਪ ਭਲਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਰਾ ਸੰ ਸਾਰ ਤਕਹੋ ਤਜਹਾ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਭਲਾ।
ਪਰ 2. ਸਾਰਾ ਸੰ ਸਾਰ ਤਕਸ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਤਦਸਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਬੁਰੇ ਨੂੰ।
ਪਰ 3. ਤਕਰਸ਼ਨ ਨੇ ਪਾਂਡਵਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਤਕਸ ਗੁਣ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ?
ਉ - ਭਗਤੀ ਭਾਿ ਕਰਕੇ।
ਪਰ 4. ਕੌ ਰਵਾਂ ਦੇ ਤਦਲ ਤਵਿੱ ਚ ਕੀ ਸੀ?
ਉ - ਿੈਰ ਭਾਿ।
ਪਰ 5. ਲੋ ਟੇ ਦੀ ਟੂਟੀ ਤਵਿੱ ਚੋਂ ਕੀ ਬਾਹਰ ਤਨਕਲਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਜੋ ਲੋ ਟੇ ਦੇ ਅੰ ਦਰ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ।

4. ਅਤਕਰਤਘਣ
ਨਾ ਤਤਸੁ ਭਾਰੇ ਪਰਬਤਾ ਅਸਮਾਨ ਖਹੰ ਦੇ।
ਨਾ ਤਤਸੁ ਭਾਰੇ ਕੋਟ ਗੜਹ ਘਰ ਬਾਰ ਤਦਸੰ ਦੇ।
ਨਾ ਤਤਸੁ ਭਾਰੇ ਸਾਇਰਾ ਨਦ ਵਾਹ ਵਹੰ ਦੇ।
ਨਾ ਤਤਸੁ ਭਾਰੇ ਤਰੁਵਰਾ ਫਲ ਸੁਫਲ ਫਲੰਦੇ।
ਨਾ ਤਤਸੁ ਭਾਰੇ ਜੀਅ ਜੰ ਤ ਅਣਗਣਤ ਤਫਰੰ ਦੇ।
ਭਾਰੇ ਭੁਈ ਅਤਕਰਤਘਣ ਮੰ ਦੀ ਹੂ ਮੰ ਦੇ।
ਪਰਸੰਗ – ਇਹ ਕਾਵਿ-ਟੋਟਾ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ੍ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਰਵਚਤ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਕੁੰ ਜੀ ਕਹੀਆਂ ਜਾਣ ਿਾਲ਼ੀਆਂ ‘ਿਾਰਾਂ ਭਾਈ
ਗੁਰਦਾਸ੍’ ਦਾ ਅੰ ਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ‘ਸ੍ਾਵਹਤ-ਮਾਲਾ’ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰਮਵਤ-ਕਾਵਿ ਭਾਗ ਅਧੀਨ ‘ਅਵਕਰਤਘਣ’
ਵਸ੍ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਭਾਈ ਸ੍ਾਵਹਬ ਨੇ ਵਕਸ੍ੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਨੇਕੀ ਨੂੰ ਭੁਿੱ ਲ ਜਾਣ ਿਾਲ਼ੇ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਨੂੰ
ਵਬਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ – ਭਾਈ ਸ੍ਾਵਹਬ ਵਲਖਦੇ ਹਨ ਵਕ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਅਸ੍ਮਾਨ ਨਾਲ਼ ਖਵਹੰ ਦੇ ਹੋਏ ਉੱਚੇ ਪ੍ਹਾੜ ਭਾਰੇ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਦੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ
ਕੋਟ,ਗੜਹ ਤੇ ਘਰ-ਬਾਰ ਜੋ ਸ੍ਾਨੂੰ ਵਦਸ੍ਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਿੀ ਭਾਰੇ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਦੇ। ਉਸ੍ ਨੂੰ ਸ੍ਮੁੰ ਦਰ ਅਤੇ ਿਗਦੇ ਹੋਏ ਨਦੀਆਂ ਤੇ ਦਵਰਆ
ਿੀ ਭਾਰੇ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਦੇ। ਉਸ੍ ਨੂੰ ਚੰ ਗੇ ਫਲਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਰੇ ਹੋਏ ਰੁਿੱ ਖ ਿੀ ਭਾਰੇ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਦੇ। ਉਸ੍ ਨੂੰ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਘੁੰ ਮ ਰਹੇ ਅਣਵਗਣਤ
ਜੀਿ-ਜੰ ਤੂ ਿੀ ਭਾਰੇ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਦੇ। ਉਸ੍ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੇਿਲ ਅਵਕਰਤਘਣ ਮਨੁਿੱਖ ਭਾਰੇ ਲਿੱਗਦੇ ਹਨ, ਵਕਉਂਵਕ ਉਹ ਮੰ ਵਦਆਂ ਤੋਂ ਿੀ ਮੰ ਦੇ
ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ।

••• ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ •••

21
#GSMKT
 ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਉੱਚੇ-ਉੱਚੇ ਪ੍ਹਾੜ, ਸ੍ਮੁੰ ਦਰ, ਨਦੀਆਂ, ਦਵਰਆ, ਕੋਟ-ਗੜਹ, ਘਰ-ਬਾਰ, ਫਲਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਰੇ ਹੋਏ ਰੁਿੱ ਖ ਅਤੇ
ਅਣਵਗਣਤ ਜੀਿ-ਜੰ ਤੂ ਭਾਰੇ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਦੇ, ਉਸ੍ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੇਿਲ ਵਕਸ੍ੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਨੇਕੀ ਨੂੰ ਭੁਿੱ ਲ ਜਾਣ ਿਾਲ਼ੇ ਅਵਕਰਤਘਣ ਮਨੁਿੱਖ ਹੀ
ਭਾਰੇ ਲਿੱਗਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਵਕ ਮੰ ਵਦਆਂ ਤੋਂ ਿੀ ਮੰ ਦੇ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰ 1. ‘ਅਤਕਰਤਘਣ’ ਕਤਵਤਾ ਤਵਿੱ ਚ ਤਕਸ ਨੂੰ ਮੰ ਦਾ ਤਕਹਾ ਤਗਆ ਹੈ?
ਉ - ਅਵਕਰਤਘਣਾਂ ਨੂੰ।
ਪਰ 2. ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਤਕਸ ਦਾ ਭਾਰ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਅਵਕਰਤਘਣਾਂ ਦਾ।
ਪਰ 3. ਅਤਕਰਤਘਣ ਕੌ ਣ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉ - ਜੋ ਵਕਸ੍ੇ ਦੀ ਕੀਤੀ ਨੇਕੀ ਨਾ ਜਾਣੇ।
ਪਰ 4. ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਤਕਸ ਦਾ ਭਾਰ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ?
ਉ - ਅਵਕਰਤਘਣਾਂ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਹੋਰ ਵਕਸ੍ੇ ਿੀ ਭਾਰੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਚੀਜ ਦਾ ਨਹੀਂ।
ਪਰ 5. ਮੰ ਤਦਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਮੰ ਦੇ ਕੌ ਣ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉ - ਅਵਕਰਤਘਣ।

ਵਾਰਤਕ-ਭਾਗ
1. ਰਬਾਬ ਮੰ ਗਾਉਨ ਦਾ ਤਵਰਤਾਂਤ
ਲੇ ਖਕ ਤਗ: ਤਦਿੱ ਤ ਤਸੰ ਘ
••• ਸਾਰ •••
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਿੇਦੀ ਖਿੱ ਤਰੀ ਜਾਤ ਨਾਲ ਸ੍ੰ ਬੰ ਧਤ ਅਤੇ ਭਵਲਆਂ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤ-ਪ੍ੋਤ,ੇ ਖਾਣਾ-ਪ੍ੀਣਾ ਅਤੇ ਪ੍ਵਹਨਣਾ ਭੁਿੱ ਲ ਕੇ
ਜੰ ਗਲ ਵਿਿੱ ਚ ਬੈਠ ਕੇ ਨਾਲ ਮਰਦਾਨੇ ‘ਡੂੰ ਮ’ ਨੂੰ ਸ੍ਾਥੀ ਬਣਾ ਵਲਆ ਅਤੇ ਵਹੰ ਦੂ ਮੁਸ੍ਲਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਿਿੱ ਖਰੀ ਚਾਲ ਚਿੱ ਲ ਕੇ ਕਰਤਾਰ ਦੇ
ਗੁਣ-ਗਾਉਂਵਦਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਲੋ ਕ ‘ਕੁਰਾਹੀਆ’ ਕਵਹਣ ਲਿੱਗ ਪ੍ਏ। ਦੂਜੇ ਪ੍ਾਸ੍ੇ ਅਕਾਲ-ਪ੍ੁਰਖ ਦੀ ਮਵਹਮਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਨਿੱਤ ਨਿਾਂ ਸ਼ਬਦ
ਗਾਉਣ ਿਾਲ਼ੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਬੀਬੀ ਨਾਨਕੀ ਤੋਂ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਲੈ ਕੇ ਿਧੀਆ ਸ੍ਾਜ ਵਲਆਉਣ ਲਈ ਵਕਹਾ। ਮਰਦਾਨੇ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਛਣ ਤੇ
ਉਹਨਾਂ ਰਬਾਬ ਨੂੰ ਸ੍ਭ ਤੋਂ ਿਧੀਆ ਸ੍ਾਜ ਵਕਹਾ। ਮਰਦਾਨਾ ਬੀਬੀ ਜੀ ਕੋਲ ਵਗਆ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਪ੍ਾਸ੍ੋਂ ਪ੍ੈਵਸ੍ਆਂ ਦਾ ਭਰੋਸ੍ਾ ਲੈ ਕੇ
ਗਲ਼ੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਤੁਰ ਵਫਰ ਕੇ ਰਬਾਬ ਲਿੱਭਣ ਲਿੱਗ ਵਪ੍ਆ, ਪ੍ਰ ਕੁਝ ਲੋ ਕ ਉਸ੍ ਨੂੰ ‘ਕੁਰਾਹੀਏ ਦਾ ਡੂੰ ਮ’ ਕਵਹ ਕੇ ਮਖੌਲ ਉਡਾਉਣ
ਲਿੱਗੇ। ਕੁਝ ਨੇ ਉਸ੍ ਉੱਪ੍ਰ ਵਮਿੱ ਟੀ ਸ੍ੁਿੱ ਟੀ ਅਤੇ ਬੁਰਾ ਸ੍ਲੂਕ ਕੀਤਾ, ਤੰ ਗ ਆ ਕੇ ਮਰਦਾਨੇ ਨੇ ਿਾਪ੍ਸ੍ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਸ੍ਾਰੀ ਗਿੱ ਲ
ਦਿੱ ਸ੍ੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਲੋ ਕਾਂ ਿਿੱ ਲੋਂ ਬੇਪ੍ਰਿਾਹ ਰਵਹਣ ਲਈ ਵਕਹਾ। ਕੁਝ ਵਦਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਮਰਦਾਨਾ
ਬੀਬੀ ਨਾਨਕੀ ਜੀ ਪ੍ਾਸ੍ੋਂ ਸ੍ਿੱ ਤ ਰੁਪ੍ਏ ਲੈ ਕੇ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਇਿੱ ਕ ਜਿੱ ਟਾਂ ਦੇ ਵਪ੍ੰ ਡ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹੰ ਦੇ ਫਰਵਹੰ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਰਬਾਬੀ ਕੋਲ ਰਬਾਬ
ਲੈ ਣ ਚਲਾ ਵਗਆ। ਜਦੋਂ ਵਤੰ ਨ ਵਦਨ ਖੁਆਰ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਿਾਪ੍ਸ੍ ਮੁੜਨ ਲਿੱਗਾ ਤਾਂ, ਉਸ੍ ਦਾ ਫਰਵਹੰ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਮੇਲ ਹੋਇਆ। ਮਰਦਾਨੇ
ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਮੁਿੱ ਖੋਂ ਗਾਈ ਜਾਣ ਿਾਲ਼ੀ ਅਗੰ ਮੀ ਬਾਣੀ ਬਾਰੇ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਫਰਵਹੰ ਦੇ ਨੇ ਰਬਾਬ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਵਦੰ ਵਦਆਂ ਕੀਮਤ ਦੇ ਸ੍ਿੱ ਤ
ਰੁਪ੍ਏ ਿੀ ਨਾ ਲਏ ਤੇ ਰਬਾਬ ਨਾਲ਼ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ੁਰਾਣਾ ਸ੍ੰ ਬੰ ਧ ਦਿੱ ਵਸ੍ਆ। ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਇਿੱ ਛਾ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਿੀ
ਮਰਦਾਨੇ ਨਾਲ਼ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਪ੍ੁਿੱ ਜਾ। ਕਰਤਾਰ ਬਾਰੇ ਗਿੱ ਲਾਂ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਫਰਵਹੰ ਦਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਵਡਿੱ ਗ ਵਪ੍ਆ। ਕੁਝ ਵਦਨਾਂ

22
#GSMKT
ਮਗਰੋਂ ਉਸ੍ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤੇ ਮਰਦਾਨਾ ਰਬਾਬ ਸ੍ੁਰ ਕਰਨ ਲਿੱਗਾ, ਪ੍ਰ ਉਹ ਬੇਸ੍ੁਰੀ ਹੁੰ ਦੀ ਜਾਿੇ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਉਸ੍ ਨੂੰ
ਰਬਾਬ ਿਜਾਉਣ ਲਈ ਵਕਹਾ, ਤਾਂ ਉਸ੍ ਨੇ ਵਕਹਾ ਵਕ ਉਹ ਠੀਕ ਕਰ ਲਿੇ ਤਾਂ ਜੋ ਚੰ ਗਾ ਠਾਟ ਬਣ ਜਾਿੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਵਕਹਾ ਵਕ ਉਸ੍
ਦਾ ਕੰ ਮ ਰਬਾਬ ਿਜਾਉਣਾ ਹੈ, ਠਾਟ ਕਰਨ ਿਾਲਾ ਕਰਤਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਜਦੋਂ ਮਰਦਾਨੇ ਨੇ ਰਬਾਬ ਿਜਾਈ ਤਾਂ ਵਮਰਗਾਂ ਨੂੰ
ਮਸ੍ਤ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ਾ ਠਾਟ ਵਨਕਲ ਆਇਆ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਵਜਹੜੀ ਅਗੰ ਮ ਬਾਣੀ ਆਈ, ਮਰਦਾਨੇ ਨੇ ਉਹ ਿੀ ਉਸ੍ ਮਧੁਰ ਸ੍ੁਰ
ਨਾਲ਼ ਗਾਈ।

••• ਸੰ ਖੇਪ ਉੱਤਰ ਵਾਲ਼ੇ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰਸ਼ਨ 1. ਆਮ ਲੋ ਕ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕੁਝ ਕਤਹੰ ਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ - ਆਮ ਲੋ ਕ ਖਿੱ ਤਰੀ ਜਾਤ ਨਾਲ਼ ਸ੍ਬੰ ਵਧਤ ਭਵਲਆਂ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤ-ਪ੍ੋਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਨੂੰ ਖਾਣ-ਪ੍ਵਹਨਣ ਭੁਲਾ ਕੇ ਮਰਦਾਨੇ
‘ਡੂੰ ਮ’ ਨੂੰ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਕੇ ਜੰ ਗਲ ਵਿਿੱ ਚ ਬੈਠ ਕੇ ਕਰਤਾਰ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਂਵਦਆਂ ਤੇ ਵਹੰ ਦੂਆਂ ਮੁਸ੍ਲਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਿਿੱ ਖਰੀ ਚਾਲ ਚਿੱ ਲਵਦਆਂ ਦੇਖ
ਕੇ ‘ਕੁਰਾਹੀਆ’ ਸ੍ਮਝਣ ਲਿੱਗੇ ਤੇ ਕਵਹਣ ਲਿੱਗੇ ਵਕ ਉਸ੍ ਦੀ ਮਿੱ ਤ ਮਾਰੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਵਕਸ੍ੇ ਦੀ ਿੀ ਗਿੱ ਲ ਨਹੀਂ ਸ੍ੁਣਦਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 2. ਮਰਦਾਨਾ ਜਦੋਂ ਪਤਹਲੀ ਵਾਰ ਰਬਾਬ ਲੈ ਣ ਨਗਰ ਤਵਿੱ ਚ ਤਗਆ, ਤਾਂ ਲੋ ਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਕੀ ਤਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ - ਮਰਦਾਨਾ ਜਦੋਂ ਪ੍ਵਹਲੀ ਿਾਰ ਰਬਾਬ ਲੈ ਣ ਨਗਰ ਵਿਿੱ ਚ ਵਗਆ, ਤਾਂ ਲੋ ਕਾਂ ਨੇ ਉਸ੍ ਨਾਲ਼ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਸ੍ਲੂਕ ਕੀਤਾ। ਲੋ ਕ
ਉਸ੍ ਨੂੰ ਠਿੱਠਾ-ਮਖੌਲ ਕਰਨ ਲਿੱਗੇ ਅਤੇ ਕਵਹਣ ਲਿੱਗੇ ਵਕ ‘ਕੁਰਾਹੀਏ ਦਾ ਡੂੰ ਮ’ ਆਇਆ ਹੈ। ਕਈ ਲੋ ਕ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਹੋਰ ਿੀ ਬਹੁਤ ਬੁਰੇ-
ਭਲੇ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲ ਰਹੇ ਸ੍ਨ ਤੇ ਕਈਆਂ ਨੇ ਉਸ੍ ਉੱਤੇ ਵਮਿੱ ਟੀ ਚੁਿੱ ਕ ਕੇ ਸ੍ੁਿੱ ਟੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 3. ਮਰਦਾਨੇ ਨੇ ਨਗਰ ਤਵਿੱ ਚ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਜੋ ਬੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਸੁਣਾਈ, ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅਿੱ ਗੋਂ ਕੀ
ਤਕਹਾ ?
ਉੱਤਰ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਵਕਹਾ ਵਕ ਉਹ ਲੋ ਕਾਂ ਤੋਂ ਨਾ ਡਰੇ, ਲੋ ਕਾਂ ਦਾ ਕੰ ਮ ਝਿੱ ਖ ਮਾਰਨਾ ਹੈ, ਉਹ ਲੋ ਕਾਂ ਤੋਂ ਬੇਪ੍ਰਿਾਹ ਰਹੇ
ਤੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਦਾ ਨਾਂ ਬਣੇ ਵਕਉਂਵਕ ਉਨਹਾਂ ਨੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਕਰਤਾਰ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ । ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਵਰਆਂ ਦਾ ਲੋ ਕਾਂ ਦੇ ਝਿੱ ਖ ਮਾਰਨ
ਨਾਲ਼ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਵਿਗੜਦਾ। ਕੁਿੱ ਤੇ ਆਪ੍ੇ ਭੌਂਕ ਕੇ ਚੁਿੱ ਪ੍ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਪਰਸ਼ਨ 4. ਮਰਦਾਨੇ ਅਤੇ ਫਰਤਹੰ ਦੇ ਰਬਾਬੀ ਦੀ ਆਪਸ ਤਵਚ ਹੋਈ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤਵਿੱ ਚ ਤਲਖੋ ।
ਉੱਤਰ - ਫਰਵਹੰ ਦੇ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਛਣ ਤੇ ਮਰਦਾਨੇ ਨੇ ਆਪ੍ਣਾ ਨਾਂ ਥਾਂ ਦਿੱ ਵਸ੍ਆ ਅਤੇ ਵਕਹਾ ਵਕ ਉਹ ਸ੍ਾਧਾਂ ਿਾਲ਼ੀ ਵਬਰਤੀ ਧਾਰਨ ਕਰ ਚੁਿੱ ਕੇ
ਬੇਦੀ ਖਿੱ ਤਰੀ ਨਾਨਕ ਨਾਲ਼ ਰਵਹੰ ਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਗੰ ਮ ਦੀ ਬਾਣੀ ਉਚਾਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ੍ ਨੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਉਸ੍ ਤੋਂ ਰਬਾਬ ਲੈ ਣ ਭੇਵਜਆ ਹੈ।
ਫਰਵਹੰ ਦੇ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਇਿੱ ਛਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਵਦਆਂ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਰਬਾਬ ਦੇ ਕੇ ਉਸ੍ ਤੋਂ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਨਾ ਲਏ ਤੇ ਵਕਹਾ ਵਕ ਇਸ੍
ਦਾ ਿੀ ਉਸ੍ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਕੋਈ ਪ੍ੁਰਾਣਾ ਸ੍ੰ ਬੰ ਧ ਹੈ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰਸ਼ਨ 1. ‘ਰਬਾਬ ਮੰ ਗਾਉਨ ਦਾ ਤਵਰਤਾਂਤ’ ਸਾਖੀ ਦਾ ਲੇ ਖਕ ਕੌ ਣ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਵਗ: ਵਦਿੱ ਤ ਵਸ੍ੰ ਘ।
ਪਰਸ਼ਨ 2. ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤਕਿੱ ਥੇ ਬੈਠ ਕੇ ਕਰਤਾਰ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਲਿੱਗੇ?
ਉੱਤਰ - ਜੰ ਗਲ ਵਿਿੱ ਚ।
ਪਰਸ਼ਨ 3. ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਤਹੰ ਦੂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਲੋ ਕ ਕੀ ਕਤਹ ਰਹੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ - ਕੁਰਾਹੀਆ।
ਪਰਸ਼ਨ 4. ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤਕਸ ਕੁਿੱ ਲ ਤਵਿੱ ਚੋਂ ਸਨ?

23
#GSMKT
ਉੱਤਰ - ਿੇਦੀ ਖਿੱ ਤਰੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 5. ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸਾਥੀ ਕੌ ਣ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 6. ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿੱ ਧ ਤਕਹੜਾ ਸਾਜ਼ ਪਸੰ ਦ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਰਬਾਬ।
ਪਰਸ਼ਨ 7. ‘ਰਬਾਬ ਮੰ ਗਾਉਨ ਦਾ ਤਵਰਤਾਂਤ’ ਲੇ ਖ ਤਵਿੱ ਚ ਬੀਬੀ ਕੌ ਣ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਭੈਣ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 8. ਲੋ ਕ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਕੀ ਕਤਹ ਰਹੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ - ਕੁਰਾਹੀਏ ਦਾ ਡੂੰ ਮ।
ਪਰਸ਼ਨ 9. ਰਬਾਬੀ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਫਰਵਹੰ ਦਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 10. ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਬੀਬੀ ਤੋਂ ਤਕੰ ਨੇ ਰੁਪਏ ਲੈ ਣ ਲਈ ਤਕਹਾ?
ਉੱਤਰ - ਸ੍ਿੱ ਤ।
ਪਰਸ਼ਨ 11. ਮਰਦਾਨਾ ਤਕਿੱ ਥੋਂ ਦਾ ਰਤਹਣ ਵਾਲ਼ਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਰਾਏ ਭੋਏ ਦੀ ਤਲਿੰ ਡੀ ਦਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 12. ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਤੇ ਫਰਤਹੰ ਦੇ ਨੇ ਤਕਸ ਬਾਰੇ ਗਿੱ ਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ?
ਉੱਤਰ - ਕਰਤਾਰ ਬਾਰੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 13. ਜਦੋਂ ਮਰਦਾਨੇ ਨੇ ਰਬਾਬ ਵਜਾਈ, ਤਾਂ ਠਾਟ ਤਕਸ ਨੇ ਬਣਾਇਆ?
ਉੱਤਰ - ਕਰਤਾਰ ਨੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 14. ਲੋ ਕ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਤਕੰ ਨਹਾਂ ਦਾ ਪੁਿੱ ਤ-ਪੋਤਾ ਕਤਹ ਰਹੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ - ਭਲੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 15. ਫਰਤਹੰ ਦੇ ਦਾ ਤਪੰ ਡ ਤਕਿੱ ਥੇ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਸ੍ਤਲੁਜ ਤੇ ਵਬਆਸ੍ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ।
ਪਰਸ਼ਨ 16. ਫਰਤਹੰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਰਬਾਬ ਨਾਲ਼ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਕੀ ਸੰ ਬੰ ਧ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਪ੍ੁਰਾਣਾ।

2. ਘਰ ਦਾ ਤਪਆਰ
ਲੇ ਖਕ - ਤਪਰੰ ਤੇਜਾ ਤਸੰ ਘ
••• ਸਾਰ •••
ਘਰ ਉਹ ਥਾਂ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ, ਵਜਿੱ ਥੇ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਦੀਆਂ ਸ੍ਧਰਾਂ ਪ੍ਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਵਜਿੱ ਥੇ ਉਸ੍ ਨੇ ਮਾਂ, ਭੈਣ ਤੇ ਭਰਾ ਦਾ
ਵਪ੍ਆਰ ਹੰ ਢਾਇਆ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਘਰ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਵਨਿੱਜੀ ਿਲਿਵਲਆਂ ਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸ੍ੀ ਰਵਹਣੀ-ਬਵਹਣੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀ
ਸ਼ਖ਼ਸ੍ੀਅਤ ਦੀ ਉਸ੍ਾਰੀ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਮਾਵਜਕ ਤੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਵਰਕ ਆਲ਼ੇ -ਦੁਆਲ਼ੇ ਵਜੰ ਨਾ ਹੀ ਵਹਿੱ ਸ੍ਾ ਪ੍ਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਤੋਂ ਸ੍ਿੱ ਖਣੇ ਮਨੁਿੱਖ
ਦਾ ਸ੍ੁਭਾਅ ਸ੍ੜੀਅਲ ਤੇ ਵਖਝੂ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਿਿੱ ਡੇ-ਿਿੱ ਡੇ ਪ੍ੰ ਡਾਲਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਕਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਕੇ ਆਪ੍ਣੇ ਵਗਆਨ ਨਾਲ਼ ਦੂਵਜਆਂ ਨੂੰ

24
#GSMKT
ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ ਦਾ ਸ੍ੁਭਾਅ ਆਮ ਕਰਕੇ ਰੁਿੱ ਖਾ ਤੇ ਵਖਝੂ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਵਕਉਂਵਕ ਉਹ ਹਰ ਿੇਲੇ ਪ੍ੋਥੀਆਂ ਪ੍ੜਹਨ ਜਾਂ ਇਿੱ ਧਰ-
ਉੱਧਰ ਸ੍ਫ਼ਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਹੀ ਲਿੱਗੇ ਰਵਹੰ ਦੇ ਹਨ ਤੇ ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਤੋਂ ਸ੍ਿੱ ਖਣੇ ਰਵਹੰ ਦੇ ਹਨ। ਇਹੋ ਵਜਹੇ ਉਪ੍ਦੇਸ਼ਕ ਤੇ ਵਲਖਾਰੀ
ਗੁਰੂਆਂ ਤੇ ਪ੍ੈਗ਼ੰਬਰਾਂ ਦੇ ਜੀਿਨ ਨੂੰ ਇਸ੍ ਢੰ ਗ ਨਾਲ਼ ਪ੍ੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਵਜਿੇਂ ਉਹ ਤੋਤਲੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੇ ਬਚਪ੍ਨ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਲੰਘੇ
ਹੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਉਹ ਬਚਪ੍ਨ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਰਥ ਦੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਕਰਦੇ ਸ੍ਨ। ਉਹ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਵਕ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਦਾ ਭੋਲਾਪ੍ਨ,
ਅਲਬੇਲਾਪ੍ਣ, ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦਾ ਵਪ੍ਆਰ ਅਤੇ ਲਾਡ ਮਹਾਂਪ੍ੁਰਖਾਂ ਦੇ ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਉਹੀ ਥਾਂ ਰਿੱ ਖਦੇ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਲੋ ਕਾਂ ਵਿਿੱ ਚ।
ਹਜਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਸ੍ਾਵਹਬ ਦੀ ਵਜੰ ਦਗੀ ਵਿਿੱ ਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਖ਼ਦੀਜਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਿ ਸ੍ੀ। ਕਾਰਲਾਈਲ ਦੇ ਸ੍ੜੀਅਲ ਸ੍ੁਭ ਾ
ਦਾ ਕਾਰਨ ਉਸ੍ ਦੁਆਰਾ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਤਨੀ ਨਾਲ਼ ਵਪ੍ਆਰ ਨਾਲ਼ ਗਿੱ ਲ ਨਾ ਕਰਨਾ ਸ੍ੀ। ਅਜੋਕੇ ਸ੍ਮੇਂ ਫੈਲ ਰਹੀ ਦੁਰਾਚਾਰੀ ਦਾ ਕਾਰਨ
ਘਰੋਗੀ ਿਿੱ ਸ੍ੋਂ ਦਾ ਘਾਟਾ ਅਤੇ ਬਜਾਰੀ ਰਵਹਣੀ-ਬਵਹਣੀ ਦਾ ਿਾਧਾ ਹੈ। ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਮਾਵਜਕ, ਨੈਵਤਕ ਅਤੇ
ਸ੍ਦਾਚਾਵਰਕ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਕੋਰੇਪ੍ਨ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਵਜੰ ਮੇਿਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਿੀ ਉਨਹਾਂ ਦੀ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਛਿੱ ਡ ਕੇ ਰਵਹਸ਼ੀ ਸ੍ਕੂਲਾਂ ਦੀ ਰਵਹਣੀ-
ਬਵਹਣੀ ਹੈ। ਅਸ੍ਲੀ ਧਾਰਵਮਕ ਜੀਿਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਿੀ ਘਰੋਗੀ ਰਵਹਣੀ-ਬਵਹਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਰਿੱ ਖੀ ਜਾ ਸ੍ਕਦੀ ਹੈ। ਵਸ੍ਿੱ ਖ ਗੁਰੂ ਸ੍ਵਹਬਾਨਾਂ
ਨੇ ਿੀ ਘਰੋਗੀ ਜੀਿਨ ਉੱਤੇ ਜੋਰ ਵਦਿੱ ਤਾ ਹੈ। ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸ੍ਮਾਜ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਪ੍ਆਰ ਪ੍ੈਦਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਕੇਿਲ ਉਹ ਲੋ ਕ
ਹੀ ਆਪ੍ਣੇ ਦੇਸ੍ ਉੱਪ੍ਰ ਅਿੱ ਵਤਆਚਾਰੀ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸ੍ਕਦੇ ਵਜਨਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ ਘਰ ਤੇ ਉਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਿਸ੍ਦੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ
ਪ੍ਤਨੀ ਤੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸ੍ਾਨ ਦਾ ਡਰ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ।

••• ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲ਼ੇ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰਸ਼ਨ 1. ‘ਘਰ ਦਾ ਤਪਆਰ' ਲੇ ਖ ਅਨੁਸਾਰ ਘਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਉੱਤਰ – ਲੇ ਖ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਘਰ ਤੋਂ ਭਾਿ ਹੈ, ਉਹ ਥਾਂ ਵਜਿੱ ਥੇ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਦੀਆਂ ਸ੍ਧਰਾਂ ਪ੍ਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਵਜਿੱ ਥੇ ਮਾਂ, ਭੈਣ ਅਤੇ
ਭਰਾ ਕੋਲੋਂ ਲਾਡ-ਵਪ੍ਆਰ ਵਲਆ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਵਜਿੱ ਥੇ ਜਿਾਨੀ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਾਰੇ ਜਹਾਨ ਨੂੰ ਗਾਹ ਕੇ ਖਿੱ ਟੀ-ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ ਮੁੜ ਆਉਣ ਨੂੰ ਜੀਅ
ਕਰਦਾ ਹੈ। ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਬੁਢਾਪ੍ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਬਵਹ ਕੇ ਸ੍ਾਰੇ ਜੀਿਨ ਤੋਂ ਵਮਲ਼ੀ ਵਿਹਲ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਨਾਲ਼ ਕਿੱ ਟਣ ਵਿਿੱ ਚ ਮਾਂ ਦੀ ਗੋਦੀ ਿਰਗਾ
ਸ੍ੁਆਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 2. ਘਰ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਤਨਿੱਜੀ ਵਲਵਤਲਆਂ ਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀ ਰਤਹਣੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ ਤਵਚਾਰ ਕਰੋ
ਉੱਤਰ - ਘਰ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਵਨਿੱਜੀ ਿਲਿਵਲਆਂ ਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸ੍ੀ ਰਵਹਣੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਵਕਉਂਵਕ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਆਚਰਨ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਿੱ ਚ
ਵਜਿੱ ਥੇ ਸ੍ਮਾਵਜਕ ਅਤੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਵਰਕ ਆਲ਼ੇ -ਦੁਆਲ਼ੇ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਿ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਘਰ ਦੇ ਅੰ ਦਰ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਿੀ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸ੍ੀਅਤ
ਘੜਨ ਵਿਿੱ ਚ ਕੰ ਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ੍ ਦੀਆਂ ਰੁਚੀਆਂ ਅਤੇ ਸ੍ੁਭਾਅ ਘਰ ਦੇ ਹਲਾਤ ਿਾਲ਼ੇ ਸ੍ਾਂਚੇ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਢਲਦੇ ਹਨ। ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ
ਤੋਂ ਸ੍ਿੱ ਖਣੇ ਮਨੁਿੱਖ ਸ੍ੜੀਅਲ ਅਤੇ ਵਖਝੂ ਹੁੰ ਦੇ, ਹਨ ਜਦ ਵਕ ਘਰ ਵਿਚਲਾ ਸ੍ਬੰ ਧੀਆਂ ਦਾ ਵਪ੍ਆਰ ਮਨੁਿੱਖ ਵਿਿੱ ਚ ਵਪ੍ਆਰ, ਹਮਦਰਦੀ,
ਵਨਮਰਤਾ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੇ ਸ੍ੇਿਾ ਦੇ ਭਾਿ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 3. ‘ਘਰ ਦਾ ਤਪਆਰ' ਲੇ ਖ ਤਵਿੱ ਚ ਲੇ ਖਕ ਨੇ ਇਿੱਕ ਤਬਰਧ ਬੀਬੀ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਤਕਹੋ ਤਜਹਾ ਤਚਤਤਰਆ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ - ਵਬਰਧ ਬੀਬੀ ਦਾ ਸ੍ੁਭਾਅ ਨੇਕੀ, ਉਪ੍ਕਾਰ ਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਰ-ਰੋਜ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਨਾਲ਼
ਬਿੱ ਚੇ ਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰ ਉਨਹਾਂ ਦਾ ਸ੍ੁਭਾਅ ਬਹੁਤ ਖਰਹਿਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਨਿੱਕੀ-ਵਨਿੱਕੀ ਗਿੱ ਲ ਉੱਤੇ ਵਖਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੁਿੱ ਸ੍ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਆਪ੍ੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਨਰਮ ਤੇ ਕੋਮਲ ਸ੍ੁਭਾ ਦਾ ਗੁਿੱ ਸ੍ੇ ਹੇਠ ਆਉਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚ ਵਪ੍ਆਰ ਦੀ
ਕਮੀ ਹੈ। ਪ੍ਤੀ ਜਿਾਨੀ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਸ੍ਾਥ ਛਿੱ ਡ ਵਗਆ ਅਤੇ ਝੋਲੀ ਧੀਆਂ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰਾਂ ਤੋਂ ਖ਼ਾਲੀ ਰਹੀ। ਵਜਸ੍ ਕਰਕੇ ਉਹ ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ
ਸ੍ਿੱ ਖਣੀ ਹੀ ਰਹੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 4. ਮਹਾਨ ਤਵਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਚਤਰਤਰ ਤਵਿੱ ਚ ਘਰ ਦੇ ਤਪਆਰ ਦਾ ਕੀ ਮਹਿੱ ਤਵ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?

25
#GSMKT
ਉੱਤਰ - ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਚਵਰਤਰ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਆਮ ਵਿਅਕਤੀ ਿਾਂਗ ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹਿੱ ਤਿ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ । ਘਰ ਦੇ
ਵਪ੍ਆਰ ਨੂੰ ਹੰ ਢਾ ਕੇ ਹੀ ਵਖ਼ਆਲਾਂ, ਿਲਿਵਲਆਂ ਅਤੇ ਅਮਲਾਂ ਦੀ ਉਸ੍ਾਰੀ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ । ਆਮ ਮਨੁਿੱਖ ਨੂੰ ਬਚਪ੍ਨ ਦਾ
ਸ੍ਮਾਂ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਚਰਨ ਲਈ ਵਤਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰ ਵਜਨਹਾਂ ਨੇ ਮਹਾਨ ਕੰ ਮ ਕਰਨੇ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ, ਉਨਹਾਂ ਲਈ ਘਰ ਦਾ ਵਪ੍ਆਰ,
ਮਾਵਪ੍ਆਂ ਤੋਂ ਉਦਰੇਿਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ ਦਾ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਿੀਰਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਇਿੱ ਕ ਅਵਜਹਾ ਚੁਵਗਰਦਾ ਵਤਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਵਜਸ੍ ਤੋਂ ਉਨਹਾਂ ਦੇ
ਿਲਿਲੇ ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਸ੍ਾਈ ਂ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਿਿੱ ਲ ਪ੍ਰੇਵਰਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਜਸ੍ ਨਾਲ਼ ਉਹਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਂਚ
ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਤੇ ਹਜਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਸ੍ਾਵਹਬ ਦੀ ਵਜੰ ਦਗੀ ਵਿਿੱ ਚ ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਿ ਦੇਵਖਆ ਜਾ
ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 5. ਲੇ ਖਕ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਮਾਤਾ ਨਾਲ਼ ਤਮਲਾਪ ਦਾ ਤਦਰਸ਼ ਤਕਹੋ ਤਜਹਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ ਜੀ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਿਾਪ੍ਸ੍ ਤਲਿੰ ਡੀ ਪ੍ਰਤੇ ਤਾਂ ਉਹ ਘਰ ਜਾਣ ਦੀ
ਥਾਂ ਵਪ੍ੰ ਡੋਂ ਬਾਹਰ ਇਿੱ ਕ ਖੂਹ ਤੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਮਰਦਾਨਾ ਘਰ ਵਗਆ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਵਤਰਪ੍ਤਾ ਕੋਲ਼ੋਂ ਹਾਲ-ਚਾਲ ਪ੍ੁਿੱ ਛ ਕੇ ਿਾਪ੍ਸ੍ ਮੁੜ
ਆਇਆ। ਮਾਤਾ ਵਤਰਪ੍ਤਾ ਜੀ ਿੀ ਉਸ੍ ਦੇ ਮਗਰ-ਮਗਰ ਖੂਹ ਉੱਤੇ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਗਏ। ਉਹ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਭਾਿੁਕ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਉਸ੍ ਿੇਲੇ
ਉਸ੍ ਦੇ ਮੂੰ ਹੋਂ ਜੋ ਮਮਤਾ ਭਰੇ ਸ਼ਬਦ ਵਨਕਲੇ , ਉਹ ਇਸ੍ ਵਦਰਸ਼ ਨੂੰ ਬੜਾ ਕਰੁਣਾਮਈ ਤੇ ਰੋਮਾਂਚਕਾਰੀ ਬਣਾ ਵਦੰ ਦੇ ਹਨ।
ਪਰਸ਼ਨ 6. ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਤਹਬ ਦੀ ਤਜ਼ੰ ਦਗੀ ਤਵਿੱ ਚ ਬੀਬੀ ਖ਼ਦੀਜਾ ਤਕਵੇਂ ਤਵਚਰਦੀ ਸੀ? ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤਵਿੱ ਚ ਤਲਖੋ।
ਉੱਤਰ - ਮੁਹੰਮਦ ਸ੍ਾਵਹਬ ਦੀ ਵਜੰ ਦਗੀ ਵਿਿੱ ਚ ਉਨਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਖ਼ਦੀਜਾ ਨੇ ਔਖੇ ਤੋਂ ਔਖੇ ਿੇਲੇ ਉਨਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨਹਾਂ ਦੇ
ਜੀਿਨ-ਆਦਰਸ਼ ਨੂੰ ਸ੍ਮਝ ਕੇ ਉਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਯਕੀਨ ਕਰਵਦਆਂ ਉਸ੍ ਦਾ ਹੌਸ੍ਲਾ ਿਧਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਮੁਹੰਮਦ ਸ੍ਾਵਹਬ ਨੂੰ ਬਾਣੀ ਉਤਰਦੀ
ਸ੍ੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਥਿੱ ਕ ਕੇ ਇੰ ਨੇ ਵਨਸ੍ਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸ੍ਨ ਵਕ ਬੀਬੀ ਖ਼ਦੀਜਾ ਉਨਹਾਂ ਨੂੰ ਵਪ੍ਆਰ ਨਾਲ਼ ਆਰਾਮ ਦੇ ਕੇ ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਥਕੇਿੇਂ ਨੂੰ ਦੂਰ
ਕਰ ਵਦੰ ਦੀ ਸ੍ੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 7. ਕਾਰਲਾਈਲ ਦਾ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ਼ ਵਤੀਰਾ ਤਕਹੋ ਤਜਹਾ ਸੀ ਤੇ ਤਕਉਂ?
ਉੱਤਰ - ਕਾਰਲਾਈਲ ਆਪ੍ਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਿੱ ਚ ਬੰ ਦ ਪ੍ੜਹਦੇ ਜਾਂ ਵਲਖਦੇ ਰਵਹੰ ਦੇ ਸ੍ਨ। ਉਸ੍ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਨਾਲ਼ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਿੱ ਚ ਿਿੱ ਖ ਬੈਠੀ
ਆਏ ਗਏ ਨਾਲ਼ ਗੁਿੱ ਸ੍ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਬੋਲਦੀ ਰਵਹੰ ਦੀ ਸ੍ੀ। ਜਦੋਂ ਕਦੀ ਉਹ ਹੌਸ੍ਲਾ ਕਰਕੇ ਪ੍ਤੀ ਦਾ ਬੂਹਾ ਖੋਲਹ ਕੇ ਅੰ ਦਰ ਝਾਕਦੀ ਤਾਂ ਉਹ
ਵਖਿੱ ਝ ਕੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਪ੍ੈਂਦਾ ਤੇ ਅੰ ਦਰੋਂ ਬਾਹਰ ਕਿੱ ਢ ਵਦੰ ਦਾ। ਇਸ੍ ਦਾ ਕਾਰਨ ਉਸ੍ ਦਾ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਤਨੀ ਨੂੰ ਵਪ੍ਆਰ ਨਾ ਕਰਨਾ ਸ੍ੀ।
ਜੇਕਰ ਉਹ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਵਪ੍ਆਰ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇਨਹਾਂ ਸ੍ੜੀਅਲ ਤੇ ਵਖਝੂ ਨਾ ਹੁੰ ਦਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 8. “ਘਰ ਦੇ ਤਪਆਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਤਪਆਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ।” ਦਲੀਲ ਦੇ ਕੇ ਸਪਿੱ ਸ਼ਟ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ - ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸ੍ਮਾਜ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਪ੍ਆਰ ਪ੍ੈਦਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਵਜਹੜਾ ਮਨੁਿੱਖ ਆਪ੍ਣੇ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੇ ਮਾਤਾ-
ਵਪ੍ਤਾ ਪ੍ਤਨੀ ਤੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਨੂੰ ਵਪ੍ਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਮਾਜ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਪ੍ਆਰ ਿੀ ਪ੍ੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸ੍ਕਦਾ। ਅਸ੍ਲ
ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਾਡਾ ਘਰ, ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਅਤੇ ਸ੍ਮਾਜ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਇਕਾਈ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ। ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸ੍ਮਾਜ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਪ੍ਆਰ
ਪ੍ੈਦਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 9. ਮਨੁਿੱਖ ਦੀਆਂ ਧਾਰਤਮਕ ਰੁਚੀਆਂ ਨੂੰ ਬਲਵਾਨ ਬਣਾਉਣ ਤਵਿੱ ਚ ਘਰ ਦੇ ਤਪਆਰ ਦਾ ਕੀ ਮਹਿੱ ਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ - ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਧਾਰਵਮਕ ਜੀਿਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਘਰਦੀ ਰਵਹਣੀ-ਬਵਹਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਰਿੱ ਖੀ ਜਾ ਸ੍ਕਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰੰ ਤੂ ਅਿੱ ਜ-ਕਿੱ ਲਹ ਲੋ ਕਾਂ ਦੀ
ਰੁਚੀ ਘਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਘਿੱ ਟ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਧਾਰਵਮਕ ਰਵਹਣੀ ਿੀ ਲੋ ਕਾਚਾਰ ਹੀ ਬਣ ਕੀ ਰਵਹ ਗਈ ਹੈ । ਲੋ ਕੀਂ ਬਸ੍ ਵਦਨ-ਵਦਹਾੜੇ ਨੂੰ ਕਦੇ
ਦੀਿਾਨ ਵਿਿੱ ਚ ਹਾਜਰ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਾਠ, ਲੈ ਕਚਰ ਜਾਂ ਅਰਦਾਸ੍ ਸ੍ੁਣਨ ਨੂੰ ਹੀ ਧਾਰਵਮਕ ਜੀਿਨ ਸ੍ਮਝਦੇ ਹਨ। ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਤਨੀ ਤੇ
ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਨਾਲ਼ ਰਲ ਕੇ ਪ੍ਾਠ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਅਰਦਾਸ੍ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਘਿੱ ਟ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਧਾਰਵਮਕ ਰੁਚੀਆਂ ਮਨੁਿੱਖ ਵਿਿੱ ਚ ਤਾਂ ਹੀ

26
#GSMKT
ਪ੍ੈਦਾ ਹੋ ਸ੍ਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜੇ ਘਰ ਿਾਵਲਆਂ ਨਾਲ਼ ਰਲ ਕੇ ਕੋਈ ਧਾਰਵਮਕ ਸ੍ੰ ਸ੍ਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਤਰਹਾਂ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀਆਂ ਧਾਰਵਮਕ
ਰੁਚੀਆਂ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਬਲਿਾਨ ਹੁੰ ਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪਰਸ਼ਨ 10. “ਘਰ ਘਿੱ ਟ ਰਹੇ ਅਤੇ ਹੋਟਲ ਵਿੱ ਧ ਰਹੇ ਹਨ।” ਲੇ ਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਦਾ ਸਦਾਚਾਰੀ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਕੀ ਪਰਭਾਵ ਪੈ
ਤਰਹਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਲੇ ਖ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਅਿੱ ਜ ਕਿੱ ਲਹ ਲੋ ਕਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਘਰੋਗੀ ਜੀਿਨ ਨੂੰ ਛਿੱ ਡ ਕੇ ਬਜਾਰੀ ਰਵਹਣੀ-ਬਵਹਣੀ ਿਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੋ ਕ ਘਰਾਂ ਦੇ
ਸ੍ਦਾਚਾਵਰਕ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਭੁਿੱ ਲ ਕੇ ਪ੍ਤਨੀ ਤੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਨਾਲ਼ ਜੀਿਨ ਗੁਜਾਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਕਲਿੱਬਾਂ ਤੇ ਹੋਟਲਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਜਾਣ ਨੂੰ ਿਧੇਰੇ ਪ੍ਸ੍ੰ ਦ
ਕਰਨ ਲਿੱਗੇ ਹਨ। ਵਜਸ੍ ਦਾ ਵਸ੍ਿੱ ਟਾ ਇਹ ਵਨਕਲ ਵਰਹਾ ਹੈ ਵਕ ਲੋ ਕਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਘਰੋਗੀ ਵਜੰ ਮੇਿਾਰੀ, ਬਰਾਦਰੀ ਿਾਲ਼ੀ ਸ਼ਰਾਫ਼ਤ, ਵਮਿੱ ਠਤ ਤੇ
ਵਨਮਰਤਾ ਿਰਗੇ ਸ੍ਦਾਚਾਰਕ ਗੁਣ ਘਿੱ ਟ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪਰਸ਼ਨ 11. ਲੇ ਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਪੰ ਡ ਦੀ ਝਾਕੀ ਦਾ ਤਦਰਸ਼ ਤਕਹੋ ਤਜਹਾ ਤਚਿੱ ਤਤਰਆ ਹੈ? ਤਬਆਨ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ - ਜਦੋਂ ਉਹ ਰਾਿਲਵਪ੍ੰ ਡੀ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ੜਹਦਾ ਹੁੰ ਦਾ ਸ੍ੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਐਤਿਾਰ ਨੂੰ ਵਪ੍ੰ ਡ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰ ਦਾ ਸ੍ੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਰਸ੍ਤੇ
ਵਿਿੱ ਚ ਚੀਰ ਪ੍ੜਾ ਤੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਵਤਰਵਪ੍ਆ ਕੋਲ਼ ਪ੍ੁਿੱ ਜਦਾ ਸ੍ੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਵਟਿੱ ਬੇ ਦੇ ਓਹਲੇ ਿਸ੍ੇ ਆਪ੍ਣੇ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੀ ਵਪ੍ਆਰੀ ਝਾਕੀ ਅਿੱ ਖਾਂ
ਸ੍ਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਵਟਿੱ ਬੇ ਕੋਲ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਸ੍ੀ ਤੇ ਵਦਲ ਨੂੰ ਚੰ ਗੀ ਤਰਹਾਂ ਵਤਆਰ ਕਰਕੇ ਵਪ੍ੰ ਡ ਿਿੱ ਲ ਝਾਕਣ ਦਾ ਹੌਸ੍ਲਾ
ਕਰਦਾ ਸ੍ੀ। ਿਾਪ੍ਸ੍ੀ ਸ੍ਮੇਂ ਿੀ ਉਹ ਵਫਰ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੇ ਅਿੱ ਖਾਂ ਤੋਂ ਓਹਲੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਦੇਖਦਾ ਸ੍ੀ ਤੇ ਕਈ ਿਾਰੀ ਉਹ
ਓਹਲੇ ਹੋ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਕੁਝ ਕਦਮ ਮੁੜ ਕੇ ਵਫਰ ਵਪ੍ੰ ਡ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਸ੍ੀ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰਸ਼ਨ 1. ‘ਘਰ ਦਾ ਤਪਆਰ’ ਲੇ ਖ ਤਕਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਵਪ੍ਰੰ : ਤੇਜਾ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 2. ਤਪਰੰ : ਤੇਜਾ ਤਸੰ ਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੇ ਖ ਤਵਿੱ ਚ ਤਕਸ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਦਰਸਾਈ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਦੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 3. ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਤਪਆਰ ਦੀਆਂ ਸਧਰਾਂ ਤਕਿੱ ਥੇ ਪਲਦੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ।
ਪਰਸ਼ਨ 4. ਜਵਾਨੀ ਤਵਿੱ ਚ ਸਾਰੇ ਜਹਾਨ ਨੂੰ ਗਾਹ ਕੇ ਤਕਿੱ ਥੇ ਮੁੜ ਆਉਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ - ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ।
ਪਰਸ਼ਨ 5. ਤਜਨਹਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਦਾ ਤਪਆਰ ਨਹੀਂ ਤਮਤਲ਼ਆ ਹੁੰ ਦਾ, ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਤਕਹੋ ਤਜਹੇ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਵਖਿੱ ਝੂ ਤੇ ਸ੍ੜੀਅਲ।
ਪਰਸ਼ਨ 6. ਖ਼ਦੀਜਾ ਕੌ ਣ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਹਜਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਸ੍ਾਵਹਬ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 7. ਕਾਰਲਾਈਲ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਤਕਹੋ ਤਜਹਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਵਖਿੱ ਝੂ ਤੇ ਸ੍ੜੀਅਲ।
ਪਰਸ਼ਨ 8. ਘਰੋਗੀ ਵਸੋਂ ਦੇ ਘਾਟੇ ਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰੀ ਰਤਹਣੀ-ਬਤਹਣੀ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨਾਲ਼ ਕੀ ਹੋਇਆ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਦੁਰਾਚਾਰੀ ਵਿਿੱ ਚ ਿਾਧਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 9. ਅਸਲੀ ਧਾਰਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਤਕਿੱ ਥੋਂ ਦੀ ਰਤਹਣੀ-ਬਤਹਣੀ ਤਵਿੱ ਚ ਰਿੱ ਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ - ਘਰ ਦੀ।
27
#GSMKT
ਪਰਸ਼ਨ 10. ਘਰੋਗੀ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਤਕੰ ਨਾ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਤਦਿੱ ਤਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਵਸ੍ਿੱ ਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 11. ਤਪਆਰ, ਹਮਦਰਦੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੇ ਸੇਵਾ ਆਤਦ ਗੁਣ ਤਕਿੱ ਥੇ ਤਸਿੱ ਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ।
ਪਰਸ਼ਨ 12. ਸਮਾਜ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਤਪਆਰ ਤਕਿੱ ਥੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ - ਘਰ ਦੇ ਵਪ੍ਆਰ ਤੋਂ।
ਪਰਸ਼ਨ 13. ਲੇ ਖਕ ਦੇ ਤਪੰ ਡ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਅਵਡਆਲਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 14. ਲੇ ਖਕ ਰਾਵਲਤਪੰ ਡੀ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਤਪੰ ਡ ਕਦੋਂ ਆਉਂਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਹਰ ਐਤਿਾਰ ਨੂੰ।

ਕਹਾਣੀ-ਭਾਗ
1. ਕੁਲਫ਼ੀ
ਕਹਾਣੀਕਾਰ - ਤਪਰੰ : ਸੁਜਾਨ ਤਸੰ ਘ
••• ਸਾਰ •••
‘ਕੁਲਫ਼ੀ’ ਕਹਾਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਵਪ੍ਰੰ : ਸ੍ੁਜਾਨ ਵਸ੍ੰ ਘ ਨੇ ਘਿੱ ਟ ਤਨਖ਼ਾਹ ਲੈ ਣ ਿਾਲ਼ੇ ਮੁਲਾਜਮ ਦੀ ਆਰਥਕ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਵਬਆਨ
ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦਿੱ ਵਸ੍ਆ ਵਕ ਵਕਿੇਂ ਉਹ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀਆਂ ਜਰੂਰੀ ਲੋ ੜਾਂ ਅਤੇ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਅ ਕੇ ਰਿੱ ਖਦਾ ਹੈ।
ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਦੁਪ੍ਵਹਰ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਸ੍ੁਿੱ ਤਾ ਵਪ੍ਆ ਸ੍ੀ। ਗਲ਼ੀ ’ਚੋਂ ਿਾਰੀ-ਿਾਰੀ ਕੁਲਫ਼ੀ ਅਤੇ ਮੁਰਮਰਾ ਿੇਚਣ ਿਾਲ਼ੇ ਦੀ ਅਿਾਜ
ਸ੍ੁਣਾਈ ਵਦਿੱ ਤੀ। ਉਸ੍ ਦਾ ਛੋਟਾ ਕਾਕਾ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਜਗਾ ਕੇ ਟਕਾ ਮੰ ਗਣ ਲਿੱਗਾ, ਪ੍ਰ ਮਹੀਨੇ ਦੀ 26 ਤਾਰੀਖ਼ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਜੇਬ ਖ਼ਾਲੀ ਸ੍ੀ।
ਵਕਉਂਵਕ ਲੇ ਖਕ ਦੀ ਘਿੱ ਟ ਤਨਖ਼ਾਹ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪ੍ਵਹਲੇ ਪ੍ੰ ਦਰਾਂ ਵਦਨ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਖ਼ਰਚ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਸ਼ਾਮੀ ਬਜਾਰੋਂ
ਕੁਲਫ਼ੀ ਖੁਆਉਣ ਦਾ ਇਿੱ ਕਰਾਰ ਕਰਕੇ ਇਿੱ ਕ ਿਾਰ ਤਾਂ ਕਾਕੇ ਤੋਂ ਵਪ੍ਿੱ ਛਾ ਛੁਡਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪ੍ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਚਲਾ ਵਗਆ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਜਦੋਂ
ਉਹ ਘਰ ਪ੍ਰਵਤਆ ਤਾਂ ਕਾਕੇ ਨੇ ਕੁਲਫ਼ੀ ਦੀ ਮੰ ਗ ਕੀਤੀ, ਪ੍ਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਦਬਕਾ ਮਾਰ ਕੇ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਵਦਨ ਦਾ ਇਿੱ ਕਰਾਰ
ਕਰ ਕੇ ਚੁਿੱ ਪ੍ ਕਰਿਾਇਆ।
ਅਗਲੇ ਵਦਨ ਉਸ੍ ਨੇ ਇਿੱ ਕ ਸ੍ਾਥੀ ਤੋਂ ਵਤੰ ਨ ਰੁਪ੍ਏ ਉਧਾਰ ਲਏ, ਪ੍ਰ ਉਹ ਘਰ ਦੀਆਂ ਲੋ ੜਾਂ ਖ਼ਾਤਰ ਉਸ੍ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ
ਨੇ ਲੈ ਲਏ। ਕਾਕਾ ਦੁਪ੍ਵਹਰ ਦੀ ਨੀਂਦ ਲੈ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ। ਜਾਂਵਦਆਂ ਹੀ ਕਾਕੇ ਨੇ ਕੁਲਫ਼ੀ ਮੰ ਗੀ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਵਫਰ ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਇਿੱ ਕਰਾਰ
ਕੀਤਾ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਉਹ ਜਾਣ ਬੁਿੱ ਝ ਕੇ ਘਰ ਲੇ ਟ ਆਇਆ। ਕਾਕਾ ਸ੍ੌਂ ਚੁਿੱ ਕਾ ਸ੍ੀ। ਅਿੱ ਧੀ ਰਾਤ ਉਹ ਕੁਫ਼ੀ-ਕੁਫ਼ੀ ਬੁੜ-ਬੁੜਾਉਣ ਲਿੱਗਾ।
ਸ੍ਿੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਉਸ੍ ਨੇ ਕੁਲਫ਼ੀ ਨਾ ਮੰ ਗੀ। ਪ੍ਰ ਦੁਪ੍ਵਹਰੇ ਜਦੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਕੁਲਫ਼ੀ ਿਾਲ਼ੇ ਦੀ ਅਿਾਜ ਆਈ, ਤਾਂ ਉਹ ਖੇਡ ਛਿੱ ਡ ਕੇ ਉਧਰ
ਚਲਾ ਵਗਆ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦਿੱ ਬੇ ਪ੍ੈਰੀਂ ਉਸ੍ ਮਗਰ ਵਗਆ।ਜਦੋਂ ਕੁਲਫ਼ੀ ਿਾਲ਼ਾ ਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਮੁੰ ਡੇ ਨੂੰ ਕੁਲਫ਼ੀ ਦੇ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ, ਤਾਂ ਕਾਕਾ
ਉਸ੍ ਨੂੰ ਧੁਿੱ ਸ੍ ਦੇ ਕੇ ਪ੍ੈ ਵਗਆ , ਸ਼ਾਹਾਂ ਦਾ ਮੁੰ ਡਾ ਨਾਲੀ ਵਿਿੱ ਚ ਵਡਿੱ ਗ ਵਪ੍ਆ ਤੇ ਕੁਲਫ਼ੀ ਵਖ਼ਲਰ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉੱਵਠਆ ਤਾਂ ਕਾਕੇ ਨੇ
ਵਫਰ ਢੁਿੱ ਡ ਮਾਰੀ ਤੇ ਉਹ ਮੁੜ ਵਡਗ ਵਪ੍ਆ। ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਹਣੀ ਉਲਹਾਮਾ ਦੇਣ ਆਈ ਤਾਂ ਕਾਕੇ ਦੀ ਮਾਂ ਕਾਕੇ ਦੇ ਚਪ੍ੇੜ ਮਾਰਨ ਲਿੱਗੀ।ਪ੍ਰ
ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਰੋਕ ਵਲਆ ਅਤੇ ਵਕਹਾ ਵਕ ਕੁਿੱ ਝ ਿੰ ਡ ਸ਼ੁਦੈਣੇ, ਕਾਇਰ ਵਪ੍ਉ ਦੇ ਘਰ ਬਹਾਦਰ ਪ੍ੁਿੱ ਤ ਜੰ ਵਮਆ ਹੈ।

••• ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲ਼ੇ ਪਰਸ਼ਨ •••

28
#GSMKT
ਪਰਸ਼ਨ 1. ਕੁਲਫ਼ੀ ਵਾਲ਼ੇ ਦਾ ਹੋਕਾ ਸੁਣ ਕੇ ਲੇ ਖਕ ਕੀ ਸੋਚਣ ਲਿੱਗਾ?
ਉੱਤਰ - ਕੁਲਫ਼ੀ ਿਾਲ਼ੇ ਦਾ ਹੋਕਾ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਲੇ ਖਕ ਦੀਆਂ ਅਿੱ ਖਾਂ ਸ੍ਾਹਮਣੇ ਵਚਿੱ ਟੀ ਦੁਿੱ ਧ ਕੁਲਫ਼ੀ ਨਿੱਚਣ ਲਿੱਗੀ। ਉਸ੍ ਦੇ ਮੂੰ ਹ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਾਣੀ
ਆ ਵਗਆ ਪ੍ਰ ਉਹ ਆਪ੍ਣੀ ਆਰਵਥਕ ਤੰ ਗੀ ਕਰਕੇ ਕੁਲਫ਼ੀ ਖ਼ਰੀਦਣ ਤੋਂ ਅਸ੍ਮਰਥ ਸ੍ੀ। ਉਹ ਸ੍ੋਚ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ ਵਕ ਉਸ੍ ਦੀ
ਤਨਖ਼ਾਹ ਤਾਂ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪ੍ਵਹਲੇ ਪ੍ੰ ਦਰਾਂ ਵਦਨ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਉਡ-ਪ੍ੁਿੱ ਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਦੀ ਤੰ ਗੀ ਨੂੰ ਹਿਾਲ਼ਾਤ ਦੀ ਤੰ ਗੀ ਤੋਂ ਿੀ ਭੈੜੀ
ਅਨੁਭਿ ਕਰ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 2. “ਤੁਸੀਂ ਤਕਾ ਦੇ ਤਦਉ, ਮੈਨੰ ੂ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਖੰ ਘ।” ਕਾਕੇ ਦੇ ਇਨਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਜਦੋਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਬਹਾਣੇ ਬਣਾ ਕੇ ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਟਕਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਟਾਲ਼-ਮਟੋਲ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਾਕਾ ਇਸ੍ ਨੂੰ ਸ੍ਮਝ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਲੇ ਖਕ ਮੁਰਮੁਰੇ ਨਾਲ਼ ਖੰ ਘ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ ਵਦੰ ਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਾਕਾ ਉਸ੍ ਦੀ ਗਿੱ ਲ ਰਿੱ ਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖਦਾ ਹੈ ਮੈਨੰ ੂ
ਖੰ ਘ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਦੀ। ਤੁਸ੍ੀਂ ਮੈਂਨੰ ੂ ਟਕਾ ਦੇ ਦੇਿੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 3. ਲੇ ਖਕ ਆਪਣੇ ਤਪਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ਼ ਤਕਉਂ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਲੇ ਖਕ ਆਪ੍ਣੇ ਵਪ੍ਤਾ ਦੇ ਸ੍ਮੇਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਆਪ੍ਣੇ ਸ੍ਮੇਂ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਦਿੱ ਸ੍ਣ ਲਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਵਕ ਪ੍ਵਹਲੇ ਵਿਸ਼ਿ ਯੁਿੱ ਧ ਤੋਂ
ਮਗਰੋਂ ਵਕਸ੍ ਤਰਹਾਂ ਤੇਜੀ ਨਾਲ਼ ਮਵਹੰ ਗਾਈ ਿਧੀ। ਪ੍ੜਹ-ੇ ਵਲਖੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਦੇ ਘਿੱ ਟ ਪ੍ੜਹੇ ਵਲਖੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਨਾਲੋਂ
ਘਿੱ ਟ ਹੈ। ਲੋ ਕਾਂ ਦਾ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ । ਇਸ੍ ਦਾ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸ੍ਮਝਦਾ ਹੈ ਵਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਵਥਕਤਾ ਉੱਤੇ ਧਨ-
ਕੁਬੇਰਾਂ ਦਾ ਕਬਜਾ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 4. ਲੇ ਖਕ ਮਾਲਕ ਤੋਂ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਮੰ ਗ ਤੋਂ ਸੰ ਕੋਚ ਤਕਉਂ ਕਰ ਤਰਹਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਲੇ ਖਕ ਨੂੰ ਡਰ ਸ੍ੀ ਵਕ ਜੇ ਉਸ੍ ਨੇ ਮਾਲਕ ਤੋਂ ਤਨਖ਼ਾਹ ਿਧਾਉਣ ਦੀ ਮੰ ਗ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਨਾ ਕਿੱ ਢ
ਦੇਿੇ। ਵਕਸ੍ੇ ਸ੍ਾਥੀ ਨੇ ਿੀ ਲੇ ਖਕ ਦਾ ਸ੍ਾਥ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਬੇਰੁਜਗਾਰ ਹੋ ਵਗਆ ਤਾਂ ਉਸ੍ ਦੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦਾ ਗੁਜਾਰਾ ਵਕਿੇਂ
ਹੋਿੇਗਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 5. ਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਮੁੰ ਡੇ ਤੋਂ ਕੁਲਫ਼ੀ ਖੋਹਣ ‘ਤੇ ਕਾਕੇ ਦੇ ਮਾਤਪਆਂ ਦੀ ਕੀ ਪਰਤੀਤਕਤਰਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਹਣੀ ਲੇ ਖਕ ਦੇ ਘਰ ਉਲਹਾਮਾ ਦੇਣ ਆਈ, ਤਾਂ ਲੇ ਖਕ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਕਾਕੇ ਦੇ ਚਪ੍ੇੜ ਮਾਰਨ ਲਿੱਗੀ। ਪ੍ਰ ਲੇ ਖਕ ਨੇ
ਉਸ੍ ਨੂੰ ਰੋਕ ਵਦਿੱ ਤਾ ਅਤੇ ਵਕਹਾ ਵਕ ਉਹ ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਮਾਰੇ ਨਾ ਸ੍ਗੋਂ ਕੁਝ ਿੰ ਡੇ ਵਕਉਂਵਕ ਕਾਇਰ ਵਪ੍ਉ ਦੇ ਘਰ ਬਹਾਦਰ ਪ੍ੁਿੱ ਤ ਜੰ ਵਮਆ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 6. ਕਾਕਾ ਸੁਪਨੇ ਤਵਿੱ ਚ ਤਕਉਂ ਬੁੜਬੁੜਾ ਤਰਹਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਕਾਕਾ ਸ੍ੁਪ੍ਨੇ ਵਿਿੱ ਚ ਇਸ੍ ਕਰਕੇ ਬੁੜ-ਬੁੜਾ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ, ਵਕਉਂਵਕ ਭਾਿੇਂ ਉਹ ਸ੍ੁਿੱ ਤਾ ਵਪ੍ਆ ਸ੍ੀ ਪ੍ਰ ਉਸ੍ ਦਾ ਅਚੇਤ ਮਨ ਜਾਗ
ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਦੇ ਅਚੇਤ ਮਨ ਉੱਤੇ ਉਸ੍ ਦੀ ਕੁਲਫ਼ੀ ਖਾਣ ਦੀ ਅਪ੍ੂਰਤ ਇਿੱ ਛਾ ਹੀ ਭਾਰੂ ਸ੍ੀ। ਮਨੋਵਿਵਗਆਨ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਇਹ
ਕਾਕੇ ਦੀ ਵਸ੍ਹਤਮੰ ਦ ਮਾਨਵਸ੍ਕ ਅਿਸ੍ਥਾ ਦਾ ਸ੍ੂਚਕ ਨਹੀਂ।
ਪਰਸ਼ਨ 7. ਲੇ ਖਕ ‘ਕੁਲਫ਼ੀ’ ਕਹਾਣੀ ਤਵਿੱ ਚ ਕੀ ਸੰ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਇਸ੍ ਕਹਾਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਦਿੱ ਸ੍ਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਵਕਰਤੀ ਦੀਆਂ ਆਰਵਥਕ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਹਿੱ ਲ ਸ੍ਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਕੋਲੋਂ
ਧਨ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਖੋਹ ਲੈ ਣ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਹੋ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਕੁਲਫ਼ੀ ਖੋਹਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਮਾਸ੍ੂਮ ਬਿੱ ਚੇ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਦਰੋਹ ਦੀ
ਭਾਿਨਾ ਵਦਖਾ ਕੇ ਭਵਿਿੱ ਖ ਵਿਿੱ ਚ ਜਾਗ ਰਹੇ ਲੋ ਕ-ਯੁਿੱ ਧ ਦਾ ਵਦਰਸ਼ ਸ੍ਾਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਤੇ
ਅਗਾਂਹਿਧੂ ਭਾਿਨਾ ਦਾ ਸ੍ੰ ਦੇਸ਼ ਵਦੰ ਦੀ ਹੈ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰਸ਼ਨ 1. ‘ਕੁਲਫੀ’ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਲੇ ਖਕ ਕੌ ਣ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਵਪ੍ਰੰ ਸ੍ੀਪ੍ਲ ਸ੍ੁਜਾਨ ਵਸ੍ੰ ਘ।
29
#GSMKT
ਪਰਸ਼ਨ 2. ‘ਕੁਲਫੀ’ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਘਟਨਾ ਤਕਹੜੇ ਮਹੀਨੇ ਤਵਿੱ ਚ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਜੂਨ ਵਿਿੱ ਚ।
ਪਰਸ਼ਨ 3. ਲੇ ਖਕ ਦੀ ਆਰਥਕ ਹਾਲਤ ਤਕਹੋ ਤਜਹੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਗਰੀਬੀ ਭਰੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 4. ਕਾਕੇ ਨੇ ਲੇ ਖਕ ਨੂੰ ਜਗਾ ਕੇ ਕੀ ਮੰ ਤਗਆ?
ਉੱਤਰ - ਟਕਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 5. ‘ਕੁਲਫੀ’ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਘਟਨਾ ਤਕਸ ਤਾਰੀਖ਼ ਨੂੰ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - 26 ਜੂਨ ਨੂੰ।
ਪਰਸ਼ਨ 6. ਕੁਲਫੀ ਵੇਚਣ ਵਾਲ਼ੇ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਤਕਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਤਵਕਣ ਲਈ ਆਈ?
ਉੱਤਰ - ਮੁਰਮੁਰੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 7. ਪਤਹਲੀ ਜੰ ਗ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਤਕੰ ਨੇ ਦੇ ਛੋਲੇ ਲਏ ਮੁਿੱ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸਨ?
ਉੱਤਰ - ਧੇਲੇ ਦੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 8. ਲੇ ਖਕ ਤਕਸ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਛੋਲੇ ਲੈਂ ਦਾ ਹੁੰ ਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਮਸ੍ਿੱ ਦੀ ਰਾਮ ਦੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 9. ਕਾਕਾ ਅਸਮਾਨ ਦੇ ਤਾਤਰਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਸਮਝਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ – ਰੁਪ੍ਏ।
ਪਰਸ਼ਨ 10. ਲੇ ਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਕਸੇ ਸਾਥੀ ਤੋਂ ਤਕੰ ਨੇ ਰੁਪਏ ਲਏ?
ਉੱਤਰ - ਵਤੰ ਨ।
ਪਰਸ਼ਨ 11. ਲੇ ਖਕ ਦੁਆਰਾ ਸਾਥੀ ਤੋਂ ਮੰ ਗ ਕੇ ਤਲਆਂਦੇ ਰੁਪਏ ਤਕਸ ਨੇ ਲੈ ਲਏ?
ਉੱਤਰ - ਉਸ੍ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਨੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 12. ਗਲ਼ੀ ਦਾ ਬੁਲੀ ਕੌ ਣ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਸ਼ਾਹਾਂ ਦਾ ਮੁੰ ਡਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 13. ਕਾਕੇ ਦੇ ਧਿੱ ਕੇ ਮਾਰਨ ਨਾਲ਼ ਸ਼ਾਹਾਂ ਦਾ ਮੁੰ ਡਾ ਤਕਿੱ ਥੇ ਤਡਿੱ ਤਗਆ?
ਉੱਤਰ - ਨਾਲੀ ਵਿਿੱ ਚ।
ਪਰਸ਼ਨ 14. ਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਮੁੰ ਡੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕੰ ਨੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਅਿੱ ਠ ਸ੍ਾਲ।
ਪਰਸ਼ਨ 15. ਕਾਕੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕੰ ਨੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਸ੍ਾਢੇ ਕੁ ਚਾਰ ਸ੍ਾਲ।

2. ਮੜਹੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ

ਲੇ ਖਕ - ਰਘੁਵੀਰ ਢੰ ਡ
••• ਸਾਰ •••

30
#GSMKT
 ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ ਨੂੰ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਰਵਹੰ ਵਦਆਂ ਪ੍ਿੱ ਚੀ ਸ੍ਾਲ ਹੋ ਹਨ। ਆਪ੍ਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਇਿੱ ਛਾ ਪ੍ੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ
ਨਾਲ਼ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਲੈ ਵਗਆ। ਐਤਿਾਰ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ ਦੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਨੂੰ ਉਸ੍ ਦੀ ਮਾਂ ਸ੍ਮੇਤ ਖਾਣੇ ਉੱਤੇ ਸ੍ਿੱ ਵਦਆ, ਤਾਂ
ਗਿੱ ਲਾਂ-ਗਿੱ ਲਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ ਦੀ ਮਾਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਸ਼ਵਹਰ ਰਾਿਲਵਪ੍ੰ ਡੀ ਦੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ੍ ਦੀ ਮਾਸ੍ੀ
ਬਣ ਗਈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਤੇ ਉਸ੍ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਮਾਸ੍ੀ ਦੇ ਵਮਲਾਪ੍ੜੇ ਸ੍ੁਭਾਅ ਿਿੱ ਲ ਮੋਹੇ ਗਏ। ਅਗਲੇ ਐਤਿਾਰ ਜਦੋਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਤੇ ਉਸ੍
ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਨੇ ਮਾਸ੍ੀ ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਲਜਾਣਾ ਚਾਵਹਆ ਤਾਂ ਉਸ੍ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ, ਨੂੰਹ ਅਤੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤ-ਪ੍ੋਤੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਕੋਈ ਿੀ ਵਿਹਲ ਜਾਂ ਰੁਚੀ
ਦੀ ਘਾਟ ਦਿੱ ਸ੍ ਕੇ ਨਾਲ਼ ਨਾ ਤੁਵਰਆ। ਮਾਸ੍ੀ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾ ਕੇ ਜਦੋਂ ਲੰਗਰ ਪ੍ਕਾਇਆ ਤੇ ਵਫਰ ਮੰ ਦਰ ਵਿਚ ਭਜਨ ਗਾਏ ਤਾਂ
ਦੋਹਾਂ ਥਾਿਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਮਾਸ੍ੀ ਨੂੰ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ, ਓਥੋਂ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ, ਖੁਿੱ ਲਹੀਆਂ ਸ੍ੜਕਾਂ, ਸ੍ਾਫ਼-ਸ੍ੁਥਰਾ ਿਾਤਾਿਰਨ , ਖੁਿੱ ਲਹੇ
ਖਾਣ-ਪ੍ੀਣ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸ੍ਹੂਲਤਾਂ ਕਰਕੇ ਸ੍ੁਰਗ ਜਾਪ੍ਦਾ ਸ੍ੀ। ਇਹ ਸ੍ਭ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਚਾਹੁੰ ਣ ਲਿੱਗੀ ਵਕ ਉਹ ਸ੍ਦਾ ਹੀ ਉੱਥੇ ਰਹੇ ਤੇ
ਉਸ੍ ਦੇ ਪ੍ਤੀ ਨੂੰ ਿੀ ਉੱਥੇ ਬੁਲਾ ਵਲਆ ਜਾਿੇ। ਇਿੱ ਕ ਵਦਨ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੂੰ ਮਾਸ੍ੀ ਦਾ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਆਇਆ। ਲੇ ਖਕ ਮਾਸ੍ੀ ਦੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ
ਸ੍ੁਣ ਸ੍ਮਝ ਵਗਆ ਵਕ ਉਹ ਬਹੁਤ ਉਦਾਸ੍ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਜਦੋਂ ਉਸ੍ ਦੇ ਕੋਲ ਪ੍ੁਿੱ ਜਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਭੁਿੱ ਬਾਂ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਕੇ ਰੋਣ ਲਿੱਗ ਪ੍ਈ
ਤੇ ਕਵਹਣ ਲਿੱਗੀ ਵਕ ਉਹ ਬਲਿੰ ਤ ਨੂੰ ਆਖ ਕੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਛੇਤੀ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਇੰ ਡੀਆ ਵਭਜਿਾ ਦੇਿੇ । ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੂੰ ਮਾਸ੍ੀ ਤੋਂ ਪ੍ੁਿੱ ਛਣ ਤੇ
ਪ੍ਤਾ ਲਿੱਗਾ ਵਕ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਦੇ ਜੀਿਨ ਤੋਂ ਮਾਸ੍ੀ ਦਾ ਇਸ੍ ਕਰਕੇ ਮੋਹ ਛੁਿੱ ਟ ਵਗਆ ਵਕ ਉਸ੍ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ ਕੋਲ ਉਸ੍ ਦੀ ਕੋਈ
ਗਿੱ ਲ ਸ੍ੁਣਨ ਦਾ ਿਕਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੀ ਨੂੰਹ ਦਾ ਸ੍ੁਭਾਅ ਤਾਂ ਗੋਵਰਆਂ ਤੋਂ ਿੀ ਭੈੜਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਿੱ ਚੇ ਮੁੰ ਡਾ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਉਨਹਾਂ ਦੇ
ਕਵਹਣੇ ਵਿਿੱ ਚ ਨਹੀਂ। ਿਿੱ ਡੀ ਕੁੜੀ ਮੀਰਾ ਚੰ ਗੀ ਹੈ, ਪ੍ਰ ਉਸ੍ ਨਾਲ਼ ਮਾਸ੍ੀ ਦੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਸ੍ਾਂਝ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਉਨਹਾਂ ਲਈ ਖਾਣਾ ਬਣਾ ਕੇ
ਿਕਤ ਨਹੀਂ ਗੁਜਾਰ ਸ੍ਕਦੀ ਵਕਉਂਵਕ ਸ੍ਾਵਰਆਂ ਦੇ ਖਾਣ-ਪ੍ੀਣ ਦੇ ਰਾਹ ਅਲਿੱਗ-ਅਲਿੱਗ ਹਨ। ਮਾਸ੍ੀ ਇਹ ਸ੍ਾਰੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਦਿੱ ਸ੍ ਕੇ ਮੁੜ
ਰੋਣ ਲਿੱਗ ਪ੍ਈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਤਸ੍ਿੱ ਲੀ ਵਦੰ ਵਦਆਂ ਵਕਹਾ ਵਕ ਹੁਣ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਇੰ ਡੀਆ ਜਾਣਾ ਹੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਹ
ਮੜਹੀਆਂ ਿਰਗੀ ਇਕਿੱ ਲ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਵਨਗਲ ਜਾਿੇਗੀ। ਮਾਸ੍ੀ ਨੇ ਹੁਣ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਨੂੰ ਮੜਹੀਆਂ ਤੋਂ ਿੀ ਕੋਈ ਦੂਰ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ ਦਿੱ ਵਸ੍ਆ।

••• ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲ਼ੇ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰਸ਼ਨ 1. ਤਵਦੇਸ਼ੋਂ ਆਏ ਬਲਵੰ ਤ ਰਾਏ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਕੀ ਕਤਹੰ ਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਵਿਦੇਸ਼ੋਂ ਆਏ ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ ਦੀ ਮਾਂ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਗੁਿੱ ਸ੍ੇ, ਦੁਿੱ ਖ ਅਤੇ ਵਨਹੋਵਰਆਂ ਨਾਲ਼ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ ਵਕ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਪ੍ਿੱ ਚੀ ਸ੍ਾਲ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ
ਗਏ ਨੂੰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਲੋ ਕਾਂ ਦੇ ਮੁੰ ਵਡਆਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਮਾਿਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਕਈ ਿਾਰੀ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਬੁਲਾਇਆ ਹੈ, ਪ੍ਰ ਉਸ੍ ਨੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਕਦੇ
ਨਹੀਂ ਬੁਲਾਇਆ ਵਜਸ੍ ਕਰਕੇ ਆਂਢਣਾਂ-ਗੁਆਂਢਣਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਉਨਹਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰ ਹ ਵਿਖਾਉਣ ਜੋਗੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਤਾਂ
ਰਨ ਦਾ ਹੋ ਕੇ ਹੀ ਰਵਹ ਵਗਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਭੁਿੱ ਲ ਵਗਆ ਹੈ, ਵਜਸ੍ ਨੇ ਉਸ੍ ਦਾ ਪ੍ਾਲਣ-ਪ੍ੋਸ਼ਣ ਕਰਵਦਆਂ ਵਕੰ ਨੇ ਦੁਿੱ ਖ ਸ੍ਹਾਰੇ
ਸ੍ਨ।
ਪਰਸ਼ਨ 2. ਲੇ ਖਕ ਦੀ ਮਾਸੀ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਤਕਹੋ ਤਜਹਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਮਾਸ੍ੀ ‘ਮੜਹੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ’ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਮੁਿੱ ਖ ਪ੍ਾਤਰ ਹੈ। ਉਹ ਸ੍ਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਖ਼ੂਬਸ੍ੂਰਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਲਾਿਾ ਵਮਲਾਪ੍ੜੇ, ਵਮਿੱ ਠੇ
ਅਤੇ ਮੋਹ ਲੈ ਣ ਿਾਲ਼ੇ ਸ੍ਭਾਅ ਦੀ ਮਾਲਕ ਹੈ। ਆਪ੍ਣੀ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਜਾਣ ਦੀ ਇਿੱ ਛਾ ਪ੍ੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਵਨਹੋਵਰਆਂ ਤੇ ਵਗਵਲਆਂ ਤੋਂ
ਕੰ ਮ ਲੈਂ ਦੀ ਹੈ। ਭਾਿੁਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਿੱ ਚ ਉਹ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ, ਸ੍ੁੰ ਦਰਤਾ ਅਤੇ ਸ੍ੁਿੱ ਖ ਸ੍ਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮੋਵਹਤ ਹੋ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸ੍ਭ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਦੀਆਂ ਵਸ੍ਫਤਾਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰ ਡੀਆ ਦੀ ਵਨੰਵਦਆ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਧਾਰਵਮਕ
ਭੇਦਭਾਿ ਤੋਂ ਰਵਹਤ, ਲੰਗਰ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ੇਿਾ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੀ ਅਤੇ ਭਜਨ ਗਾਉਣ ਿਾਲ਼ੀ ਔਰਤ ਹੈ। ਉਹ ਸ੍ਫ਼ਾਈ ਪ੍ਸ੍ੰ ਦ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪ੍ੀਣ ਦੀ
ਸ਼ੌਕੀਨ ਹੈ, ਪ੍ਰ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਮਾਸ੍ਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਵਬਲਕੁਲ ਿੀ ਪ੍ਸ੍ੰ ਦ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਦੇ ਬੇਗਾਨੇ ਸ੍ਿੱ ਵਭਆਚਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਅਪ੍ਣਿੱ ਤਹੀਨ
ਜੀਿਨ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਘੋਰ ਵਨਰਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਿਾਪ੍ਸ੍ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੀ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 3. ਤਵਦੇਸ਼ਾਂ ਤਵਿੱ ਚ ਰਤਹੰ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਬਿੱ ਤਚਆਂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਮਾਤਪਆਂ ਪਰਤੀ ਵਤੀਰਾ ਤਕਹੋ ਤਜਹਾ ਹੈ?
31
#GSMKT
ਉੱਤਰ - ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹੰ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਬਿੱ ਚੇ ਆਪ੍ਣੇ ਮਾਵਪ੍ਆਂ ਦੇ ਕਵਹਣੇ ਵਿਿੱ ਚ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਹ ਆਪ੍ਣੀ ਮਰਜੀ ਨਾਲ਼ ਆਪ੍ਣੇ
ਦੋਸ੍ਤਾਂ, ਵਮਿੱ ਤਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਘੁੰ ਮਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰ ਆਪ੍ਣੇ ਮਾਤਾ-ਵਪ੍ਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਿਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਉਨਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਵਪ੍ਆਂ
ਨਾਲ਼ ਮੰ ਦਰ ਜਾਂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾਣਾ ਿੀ ਪ੍ਸ੍ੰ ਦ ਨਹੀਂ।
ਪਰਸ਼ਨ 4. ਮਾਸੀ ਵਿੱ ਲੋਂ ਅਤਜਹੀ ਤਕਹੜੀ ਗਿੱ ਲ ਕਹੀ ਗਈ ਸੀ, ਤਜਸ ਨੇ ਲੇ ਖਕ ਨੂੰ ਕੀਲ ਤਲਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਜਦੋਂ ਮਾਸ੍ੀ ਨੇ ਲੇ ਖਕ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਛਣ ਤੇ ਦਿੱ ਵਸ੍ਆ ਵਕ ਉਹ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਅਤੇ ਮੰ ਦਰ ਵਿਿੱ ਚ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਸ੍ਮਝਦੀ, ਉਹ ਦੋਿੇਂ ਥਾਿਾਂ
ਤੇ ਜਾਿੇਗੀ। ਪ੍ਾਵਕਸ੍ਤਾਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਵਹੰ ਦੂਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਘਰ ਨਾਲ਼ ਬਹੁਤ ਵਪ੍ਆਰ ਅਤੇ ਲਗਾਅ ਸ੍ੀ। ਉਹ ਆਪ੍ਣੇ ਇਕ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ
ਨੂੰ ਵਸ੍ਿੱ ਖ ਜਰੂਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸ੍ਨ। ਇਰ ਫ਼ਰਕ ਿਾਲ਼ੀ ਵਬਮਾਰੀ ਤਾਂ ਹੁਣੇ ਹੀ ਚਿੱ ਲ ਪ੍ਈ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਨੇ ਲੇ ਖਕ ਨੂੰ ਕੀਲ ਵਲਆ।
ਪਰਸ਼ਨ 5. ਮਾਸੀ ਨੇ ਲੇ ਖਕ ਨੂੰ ਮੜਹੀਆਂ-ਤਸਤਵਆਂ ਵਰਗੇ ਨਤਹਸ ਬੋਲ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਤਕਉਂ ਵਰਤਜਆ?
ਉੱਤਰ - ਮਾਸ੍ੀ ਜਦੋਂ ਪ੍ਵਹਲੀ ਿਾਰ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਗਈ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਥੋਂ ਦੀ ਸ੍ਾਫ਼-ਸ੍ਫ਼ਾਈ, ਮੌਸ੍ਮ, ਸ੍ੁਿੱ ਖ-ਸ੍ਹੂਲਤਾਂ ਤੇ ਸ੍ੋਹਣੇ ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ
ਕੇ ਮੋਵਹਤ ਹੋ ਗਈ। ਮਾਸ੍ੀ ਨੂੰ ਉਹ ਥਾਂ ਸ੍ਿਰਗ ਿਰਗੀ ਜਾਪ੍ੀ। ਉਹ ਸ੍ਦਾ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰਵਹਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੀ ਸ੍ੀ। ਲੇ ਖਕ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਦੀ
ਮੜਹੀਆਂ ਿਰਗੀ ਚੁਿੱ ਪ੍ ਅਤੇ ਅਪ੍ਣਿੱ ਤ ਭਰੇ ਜੀਿਨ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਸ੍ੀ। ਜਦੋਂ ਉਸ੍ ਨੇ ਮਾਸ੍ੀ ਸ੍ਾਹਮਣੇ ਅਵਜਹੇ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲੇ ਤਾਂ ਮਾਸ੍ੀ ਨੂੰ
ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਮੁਲਕ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬੁਰੇ ਲਿੱਗੇ। ਇਸ੍ ਕਰਕੇ ਉਸ੍ ਨੇ ਲੇ ਖਕ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਿਰਵਜਆ।
ਪਰਸ਼ਨ 6. “ਮੈਂ ਆਖਨੀਆਂ - ਬੰ ਤ ਬੇਟਾ, ਆਹ ਇੰਡੀਆ ਤੋਂ ਤੇਰੇ ਬਾਊ ਜੀ ਦੀ ਤਚਿੱ ਠੀ ਆਈ ਹੈ, ਨਾਲ਼ੇ ਤੇਰੀ ਭੈਣ ਦੀ ਵੀ।” ਮਾਸੀ
ਨੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਲੇ ਖਕ ਨੂੰ ਤਕਉਂ ਕਹੇ?
ਉੱਤਰ - ਮਾਸ੍ੀ ਨੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਇਸ੍ ਲਈ ਕਹੇ ਵਕਉਂਵਕ ਉਹ ਲੇ ਖਕ ਨੂੰ ਦਿੱ ਸ੍ਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੀ ਸ੍ੀ ਵਕ ਉਸ੍ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ ਦਾ
ਹੁਣ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਦੂਸ੍ਰੇ ਵਰਸ਼ਵਤਆਂ ਨਾਲ਼ ਮੋਹ ਵਪ੍ਆਰ ਨਹੀਂ ਵਰਹਾ। ਉਹ ਸ੍ਿੇਰੇ ਜਲਦੀ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਤ
ਨੂੰ ਦੇਰ ਨਾਲ਼ ਘਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਊ ਜੀ ਅਤੇ ਭੈਣ ਦੀ ਵਚਿੱ ਠੀ ਬਾਰੇ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਿੀ ਉਸ੍ ਨੇ ਕੋਈ ਵਦਲਚਸ੍ਪ੍ੀ ਜਾਹਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।
ਇਸ੍ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਾਸ੍ੀ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਦੇ ਬੇਪ੍ਰਿਾਹੀ ਅਤੇ ਮੋਹ ਵਪ੍ਆਰ ਤੋਂ ਸ੍ਿੱ ਖਣੇ ਿਤੀਰੇ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋਈ, ਇਹ ਲੇ ਖਕ ਨੂੰ ਦਿੱ ਸ੍ਦੀ ਹੈ ।
ਪਰਸ਼ਨ 7. ਮਾਸੀ ਇੰਗਲੈਂ ਡ ਤੋਂ ਇੰਡੀਆ ਤਕਉਂ ਪਰਤ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਿੱ ਚ ਤਾਂ ਮਾਸ੍ੀ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਦੀਆਂ ਸ੍ੁਿੱ ਖ-ਸ੍ਹੂਲਤਾਂ, ਖੁਿੱ ਲਹੇ-ਡੁਲੇ ਹ ਅਤੇ ਸ੍ਾਫ-ਸ੍ੁਥਰੇ ਿਾਤਾਿਰਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਿਤ ਹੋਈ,
ਪ੍ਰ ਜਦੋਂ ਆਪ੍ਣੇ ਕੰ ਮਾਂ-ਕਾਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਅਸ੍ਥ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮਾਸ੍ੀ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਦੀ ਨੂੰਹ ਮਾਸ੍ੀ ਲਈ ਿਕਤ ਨਾ
ਕਿੱ ਢ ਸ੍ਕੇ, ਤਾਂ ਮਾਸ੍ੀ ਨੂੰ ਅਵਜਹੀ ਬੇਰੁਖ਼ੀ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਦੁਿੱ ਖ ਹੋਇਆ। ਮਾਸ੍ੀ ਦੇ ਪ੍ੋਤੇ-ਪ੍ੋਤੀਆਂ ਦਾ ਿਤੀਰਾ ਿੀ ਮੋਹ ਵਪ੍ਆਰ ਿਾਲ਼ਾ
ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ। ਮਾਸ੍ੀ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲਿੱਛਣ ਿੀ ਚੰ ਗੇ ਨਾ ਜਾਪ੍ੇ। ਉਹ ਮਾਸ੍-ਮਿੱ ਛੀ ਖਾਂਦੇ ਹਨ, ਵਜਸ੍ ਕਾਰਨ ਮਾਸ੍ੀ ਆਪ੍ਣਾ ਧਰਮ ਵਭਰਸ਼ਟ
ਹੋਇਆ ਦਿੱ ਸ੍ਦੀ ਹੈ। ਉਨਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਮਾਸ੍ੀ ਦੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਿੀ ਕੋਈ ਸ੍ਾਂਝ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ। ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ ਕੋਲ ਬਾਊ ਜੀ ਅਤੇ ਭੈਣ ਜੀ ਦੀ ਵਚਿੱ ਠੀ
ਪ੍ੜਹਨ ਦਾ ਿਕਤ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ, ਜੋ ਮਾਸ੍ੀ ਨੂੰ ਮੋਹ ਵਪ੍ਆਰ ਤੋਂ ਸ੍ਿੱ ਖਣਾ ਜਾਵਪ੍ਆ ਅਵਜਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਿੱ ਚ ਮਾਸ੍ੀ ਨੂੰ ਜਾਪ੍ਦਾ ਸ੍ੀ ਵਕ ਉਹ
ਘੁਿੱ ਟ-ਘੁਿੱ ਟ ਕੇ ਮਰ ਜਾਿੇਗੀ। ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਜੀਿਨ ਮਾਸ੍ੀ ਨੂੰ ਮੜਹੀਆਂ ਤੋਂ ਿੀ ਬੁਰਾ ਜਾਪ੍ਣ ਲਿੱਗ ਵਪ੍ਆ। ਇਸ੍ ਕਰਕੇ ਮਾਸ੍ੀ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਤ
ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੀ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 8. ਬਲਵੰ ਤ ਰਾਏ ਦਾ ਸੁਭਾ ਤਕਹੋ ਤਜਹਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ ‘ਮੜਹੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ’ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਨ ਪ੍ਾਤਰ ਹੈ। ਉਹ ਵਪ੍ਛਲੇ ਪ੍ਿੱ ਚੀ ਸ੍ਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਰਵਹ ਵਰਹਾ
ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਦਾ ਨਾਂ ਵਬੰ ਦੂ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੇ ਦੋ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਹੈ। ਆਪ੍ਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਛਾਂ ਪ੍ੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ
ਨਾਲ਼ ਇੰ ਗਲੈਂ ਡ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਦੁਕਾਨ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ,ਵਜਸ੍ ਕਾਰਨ ਉਹ ਕੰ ਮ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਅਸ੍ਥ ਹੋ ਕੇ
ਆਪ੍ਣੀ ਮਾਂ ਲਈ ਸ੍ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਕਿੱ ਢ ਸ੍ਕਦਾ। ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ ਦਾ ਸ੍ਰੀਰਕ ਰੰ ਗ-ਰੂਪ੍ ਆਪ੍ਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਣਕ ਵਿਿੱ ਚ ਕਾਂਵਗਆਰੀ
ਿਾਂਗ ਹੈ। ਉਹ ਵਪ੍ਆਰ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ਾ, ਸ੍ਪ੍ਿੱ ਸ਼ਟ, ਪ੍ਰ ਬੇਿਿੱਸ੍ ਇਨਸ੍ਾਨ ਹੈ।

32
#GSMKT
 ••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••
ਪਰਸ਼ਨ 1. ‘ਮੜਹੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ’ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਲੇ ਖਕ ਕੌ ਣ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਰਘਬੀਰ ਢੰ ਡ।
ਪਰਸ਼ਨ 2. ਬਲਵੰ ਤ ਰਾਏ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂ ਡ ਤਵਿੱ ਚ ਰਤਹੰ ਦੇ ਤਕੰ ਨੇ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ?
ਉੱਤਰ - ਪ੍ਿੱ ਚੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 3. ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੂੰ ਤਕਸ ਦਾ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਆਇਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਮਾਸ੍ੀ ਦਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 4. ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੂੰ ਮਾਸੀ ਦਾ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਤਕੰ ਨੇ ਵਜੇ ਆਇਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਸ੍ਿੇਰੇ ਨੌਂ ਿਜੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 5. ਰੂਹ ਤੜਫ-ਤੜਫ ਕੇ ਕਦੋਂ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਜਦੋਂ ਉਦਾਸ੍ੀ ਹੋਿੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 6. ਮਾਸੀ ਦੇ ਇੰਗਲੈਂ ਡ ਤਵਿੱ ਚ ਰਤਹੰ ਦੇ ਪੁਿੱ ਤਰ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਬਲਿੰ ਤ ਰਾਏ।
ਪਰਸ਼ਨ 7. ਬਲਵੰ ਤ ਰਾਏ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਵਬੰ ਦੂ।
ਪਰਸ਼ਨ 8. ਮਾਸੀ ਦੇ ਵਾਲ, ਅਿੱ ਖਾਂ ਤੇ ਦੰ ਦ ਤਕਹੋ ਤਜਹੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ - ਨੀਗਰੋ ਮੁਵਟਆਰ ਿਰਗੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 9. ਮਾਸੀ ਦਾ ਕਿੱ ਦ ਤਕੰ ਨਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਪ੍ੰ ਜ ਫੁਿੱ ਟ ਚਾਰ ਇੰ ਚ।
ਪਰਸ਼ਨ 10. ਮਾਸੀ ਪਾਤਕਸਤਾਨ ਤੋਂ ਤਕਸ ਥਾਂ ਤੋਂ ਆਈ ਹੋਈ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਰਾਿਲਵਪ੍ੰ ਡੀ ਤੋਂ।
ਪਰਸ਼ਨ 11. ਮਾਸੀ ਨੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੀ ਬਣਾ ਤਲਆ?
ਉੱਤਰ - ਭਣੇਿੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 12. ਬਲਵੰ ਤ ਰਾਏ ਤਕਹੜੇ ਤਦਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਸੁਰਗ ਸਮਝਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਐਤਿਾਰ ਨੂੰ।
ਪਰਸ਼ਨ 13. ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੂੰ ਤਕਹੜੀ ਕੁੜੀ ਭਲੀਮਾਣਸ ਤਜਹੀ ਲਿੱਗਦੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਮੀਰਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 14. ਮਾਸੀ ਤਕਹੜੇ ਵੇਤਲਆਂ ਦੀ ਔਰਤ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਪ੍ੁਰਾਣੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 15. ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਤਲਆਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਤਵਿੱ ਚ ਤਕਹੜੀ ਗਿੱ ਲ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਕਰਮ ਕਰਨਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 16. ਮਾਸੀ ਨੇ ਮੰ ਦਰ ਤਵਿੱ ਚ ਕੀ ਕੀਤਾ?
ਉੱਤਰ - ਭਜਨ ਗਾਏ।
33
#GSMKT
ਪਰਸ਼ਨ 17. ਮਾਸੀ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੀ ਪਤਨੀ ਤਕਹੋ ਤਜਹੀ ਲਿੱਗਦੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਫਾਂਕੜ ਵਜਹੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 18. ਬਿੱ ਤਚਆਂ ਦੇ ਮਾਸ-ਮਿੱ ਛੀ ਖਾਣ ਕਾਰਨ ਮਾਸੀ ਕੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਆਪ੍ਣਾ ਧਰਮ ਵਭਰਸ਼ਟ।
ਪਰਸ਼ਨ 19. ਬਲਵੰ ਤ ਰਾਏ ਦੇ ਤਕੰ ਨੇ ਬਿੱ ਚੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਵਤੰ ਨ - ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ ਇਿੱ ਕ ਮੁੰ ਡਾ।

ਇਕਾਂਗੀ-ਭਾਗ
1. ਬੰ ਬ ਕੇਸ
ਇਕਾਂਗੀਕਾਰ - ਬਲਵੰ ਤ ਗਾਰਗੀ
••• ਥਾਣੇਦਾਰ ਦਾ ਪਾਤਰ-ਤਚਤਰਨ •••
1. ਜਾਣ-ਪਛਾਣ – ਥਾਣੇਦਾਰ ‘ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍’ ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਮੁਿੱ ਖ ਪ੍ਾਤਰ ਹੈ। ਇਕਾਂਗੀਕਾਰ ਨੇ ਉਸ੍ ਦੇ ਬੇਸ੍ਮਝੀ ਭਰੇ ਚਵਰਿੱ ਤਰ ਨੂੰ ਪ੍ੇਸ਼
ਕਰਕੇ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚ ਹਾਸ੍-ਰਸ੍ ਪ੍ੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਥਾਣੇ ਵਿਿੱ ਚ ਨਿਾਂ ਆਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣਾ ਰੋਅਬ ਪ੍ਾਉਣ ਲਈ
ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਨੂੰ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਕੇ ਗਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਨਕਲਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਿਜੀਰੇ ਨੂੰ ਬੰ ਬ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਵਗਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲੈਂ ਦਾ ਹੈ।
2. ਬੇਸ਼ਮਝ ਅਫ਼ਸਰ – ਥਾਣੇਦਾਰ ਟਾਂਗੇ ਦੇ ਬੰ ਬ ਨੂੰ ਕੈਮੀਕਲ ਬੰ ਬ ਸ੍ਮਝਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਲਈ ਉਹ ਇਿੱ ਕ ਬੇਸ੍ਮਝ ਅਫ਼ਸ੍ਰ ਹੈ ਜੋ
ਟਾਂਗੇ ਦੇ ਬੰ ਬ ਅਤੇ ਕੈਮੀਕਲ ਬੰ ਬ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। ਉਹ ਿਜੀਰੇ ਵਿਰੁਿੱ ਧ ਕੋਈ ਸ੍ਬੂਤ ਇਕਿੱ ਤਰ ਕੀਤੇ ਵਬਨਾਂ ਹੀ ਉਸ੍ ਨੂੰ
ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਵਗਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲੈਂ ਦਾ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੀ ਬੇਸ੍ਮਝੀ ਿਾਲ਼ੀ ਤਫ਼ਤੀਸ਼ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚ ਹਾਸ੍-ਰਸ੍ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
3 .ਸਖਤ ਸੁਭਾ ਵਾਲ਼ਾ – ਥਾਣੇਦਾਰ ਸ੍ਖਤ ਸ੍ੁਭਾ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਅਤੇ ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਖਤ ਤਾੜਨਾ ਵਦੰ ਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਥਾਣੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਨਿਾਂ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ੍ ਕਰਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਆਪ੍ਣਾ ਰੋਅਬ ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਿੱ ਚਲੇ ਲੋ ਕਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਉਹ
ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਸ੍ਭ ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਵਸ੍ਿੱ ਧੇ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।
4. ਰੋਅਬ ਪਾਉਣ ਵਾਲ਼ਾ – ਉਹ ਥਾਣੇ ਵਿਿੱ ਚ ਨਿਾਂ-ਨਿਾਂ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ੍ ਕਰਕੇ ਉਹ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਅਤੇ ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਉੱਪ੍ਰ
ਆਪ੍ਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਸ੍ਖ਼ਤ ਸ੍ੁਭਾਅ ਦਾ ਰੋਅਬ ਪ੍ਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਮਕਸ੍ਦ ਲਈ ਉਹ ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਨੂੰ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਕੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ
ਗਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਨੂੰ ਦਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਉਹ ਬੜੇ ਸ੍ਖ਼ਤ ਸ੍ੁਭਾਅ ਅਤੇ ਬੇ-ਤਰਸ੍ ਸ੍ੁਭਾ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ।
5. ਖ਼ੁਸ਼ਾਮਦ ਪਸੰ ਦ – ਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਅਤੇ ਲੋ ਕਾਂ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਲੈ ਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ ਕੁਿੱ ਟਣ-ਮਾਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦਿੱ ਸ੍ਦਾ। ਗਸ਼ਤ
ਕਰਦੇ ਸ੍ਮੇਂ ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਉਸ੍ ਦੇ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਵਕਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ੍ੰਸ੍ਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਆਪ੍ਣੀ ਤਰੀਫ਼ ਬਾਰੇ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ
ਉੱਪ੍ਰ ਰੋਹਬ ਪ੍ਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਵਕਆਂ ਤੇ ਬਦਮਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੁਿੱ ਟਣ ਮਾਰਨ ਦੇ ਤਰੀਵਕਆਂ ਬਾਰੇ ਦਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੈ।
6. ਤਵਅੰ ਗਮਈ ਪਾਤਰ – ਥਾਣੇਦਾਰ ਸ੍ੇਖੀਆਂ ਮਾਰਨ ਿਾਲ਼ਾ ਹੈ । ਉਹ ਟਾਂਗੇ ਦੇ ਬੰ ਬਾਂ ਨੂੰ ਕੈਮੀਕਲ ਬੰ ਬ ਸ੍ਮਝ ਕੇ ਿਜੀਰੇ ਨੂੰ
ਬੇਸ੍ਮਝੀ ਵਿਿੱ ਚ ਵਗਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਿਿੱ ਲੋਂ ਆਪ੍ਣੀ ਯੋਗਤਾ ਸ੍ਬੰ ਧੀ ਮਾਰੀਆਂ ਸ੍ੇਖੀਆਂ ਉਸ੍ਨੂੰ ਇਿੱ ਕ ਵਿਅੰ ਗਮਈ ਪ੍ਾਤਰ ਬਣਾ
ਵਦੰ ਦੀਆਂ ਹਨ।

••• ਤਸਪਾਹੀ ਪਾਤਰ-ਤਚਤਰਨ •••

34
#GSMKT
1. ਜਾਣ-ਪਛਾਣ – ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ‘ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍’ ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਾਤਰ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿੱਖਾ ਵਸ੍ੰ ਘ ਹੈ। ਉਹ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ।
ਉਹ ਥਾਣੇ ਵਿਿੱ ਚ ਥਾਣੇਦਾਰ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਦਾ ਤੈਨਾਤ ਹੈ। ਇਸ੍ ਲਈ ਗ਼ਸ੍ਤ ਸ੍ਮੇਂ ਉਹ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਬਾਰੇ ਦਿੱ ਸ੍ਣ ਦੀ
ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2. ਝੂਠੀ ਤਰੀਫ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ - ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਬੜਾ ਖੁਸ਼ਾਮਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪ੍ਣੇ ਨਿੇਂ ਅਫ਼ਸ੍ਰ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਰਿੱ ਖਣ ਲਈ ਉਸ੍ ਦੀ
ਝੂਠੀ ਤਰੀਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਘਟੀਆ ਤੇ ਅਯੋਗ ਦਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੈ।
3. ਸੇਖੀਆਂ ਮਾਰਨ ਵਾਲ਼ਾ – ਉਹ ਲੋ ਕਾਂ ਸ੍ਾਹਮਣੇ ਨਿੇਂ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੇ ਸ੍ਖਤ ਸ੍ੁਭਾ ਅਤੇ ਕੁਿੱ ਟਣ ਦੇ ਤਰੀਵਕਆਂ ਦੀ ਵਬਨਾ ਕੁਝ ਜਾਣੇ
ਹੀ ਤਰੀਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪ੍ਣੀ ਿਵਡਆਈ ਲਈ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਬਾਰੇ ਗ਼ਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਵਦੰ ਦਾ ਹੈ।
4. ਸਧਾਰਨ ਲੋ ਕਾਂ ਦਾ ਤਵਰੋਧੀ - ਉਹ ਸ੍ਧਾਰਨ ਲੋ ਕਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ, ਪ੍ਰ ਵਜਮੀਦਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਿੱ ਖੀ ਹੈ। ਉਹ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਇਲਾਕੇ ਦੇ
ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਿੱ ਕੇ ਡਾਕੂ ਦਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਜਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜਮੀਨਾਂ ਦਿੱ ਬਣ ਕੇ ਬੈਠਣ ਿਾਲ਼ੇ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ਵਕ
ਜੇ ਇਹ ਿਾਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ੍ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਵਕ ਵਜਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਉੱਪ੍ਰ ਕਬਜਾ ਕਰ ਲੈ ਣ।
5. ਚਲਾਕ - ਉਹ ਇਿੱ ਕ ਚਲਾਕ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਿੀਰਾਂਿਾਲੀ ਨੂੰ ਬੜੀ ਚਲਾਕੀ ਤੇ ਮਕਾਰੀ ਨਾਲ਼ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਉਹ ਉਸ੍ ਦੇ
ਇਿੱ ਕ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਲਈ ਸ੍ਰਕਾਰੀ ਕੋਠੜੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰਕਾਰੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਦੇਣਗੇ।
6. ਬਸਮਝ - ਉਹ ਚਲਾਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਬੇਸ੍ਮਝ ਿੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਨਜਾਣ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੁਆਰਾ ਵਬਨਾਂ ਕੁਝ ਸ੍ੋਚੇ ਸ੍ਮਝੇ ਿਜੀਰੇ ਨੂੰ
ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਵਗਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ੂਰੀ ਤਰਹਾਂ ਭਾਈਿਾਲ ਹੈ, ਪ੍ਰ ਉਸ੍ ਦੀ ਇਸ੍ ਬੇਸ੍ਮਝੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਉਸ੍
ਿਿੱ ਲੋਂ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਹੈ।
7. ਹਾਸ-ਰਸ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ - ਉਸ੍ ਦੀ ਚਲਾਕੀ, ਵਿਅੰ ਗ, ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੀ ਕੀਤੀ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਅਤੇ ਬੇਸ੍ਮਝੀ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚ ਹਾਸ੍-
ਰਸ੍ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
8. ਤਵਅੰ ਗਮਈ ਪਾਤਰ - ਉਸ੍ ਦਾ ਟਾਂਗੇ ਦੇ ਬੰ ਬਾਂ ਨੂੰ ਕੈਮੀਕਲ ਬੰ ਬ ਸ੍ਮਝਣਾ ਅਤੇ ਵਬਨਾ ਸ੍ਮਝੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੀ ਤਰੀਫ਼ ਕਰਨਾ ਉਸ੍
ਨੂੰ ਇਿੱ ਕ ਵਿਅੰ ਗਮਈ ਪ੍ਾਤਰ ਬਣਾ ਵਦੰ ਦਾ ਹੈ।

••• ਵੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਦਾ ਪਾਤਰ-ਤਚਤਰਨ •••

1. ਜਾਣ-ਪਛਾਣ – ਿੀਰਾਂ ਿਾਲੀ ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍ ਇਕਾਂਗੀ ਦੀ ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਨ ਪ੍ਾਤਰ ਹੈ। ਉਹ ਇਿੱ ਕ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਅਤੇ ਦੁਖੀ ਇਸ੍ਤਰੀ ਹੈ ।
ਉਸ੍ ਦੇ ਵਤੰ ਨ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਅਤੇ ਇਿੱ ਕ ਧੀ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਿਜੀਰਾ ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਾਤਰ ਹੈ । ਦੀਪ੍ੋ ਉਸ੍ ਦੀ ਧੀ ਹੈ।
ਇਕਾਂਗੀਕਾਰ ਨੇ ਉਸ੍ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਮਾਂ ਦੇ ਰੂਪ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਫ਼ਲ ਪ੍ਾਤਰ ਵਸ੍ਰਜਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਉਹ ਰਾਂਗਲੀਆਂ ਪ੍ੀੜਹੀਆਂ ਉੱਪ੍ਰ ਸ੍ੁੰ ਦਰ ਿੇਲ-
ਬੂਟੇ ਪ੍ਾ ਲੈਂ ਦੀ ਹੈ ।
2. ਪੁਿੱ ਤਰ ਤਪਆਰ ਨਾਲ਼ ਭਰਪੂਰ – ਉਹ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਵਪ੍ਆਰ ਨਾਲ਼ ਭਰਪ੍ੂਰ ਔਰਤ ਹੈ। ਭਾਿੇਂ ਉਹ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰਾਂ ਤੋਂ ਵਨਰਾਸ਼ ਹੈ,
ਵਕਉਂਵਕ ਉਹ ਆਪ੍ਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਲੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਰਵਹੰ ਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੀ ਮਾਂ ਪ੍ਰਿਾਹ ਿੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਪ੍ਰ ਉਹ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ ਵਕ ਮਾਪ੍ੇ
ਕੁਮਾਪ੍ੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰ ਦੇ। ਜਦੋਂ ਥਾਣੇਦਾਰ ਉਸ੍ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਨੂੰ ਵਗਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲੈਂ ਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਵਪ੍ਆਰ ਵਿਿੱ ਚ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਛਡਾਉਣ ਲਈ
ਤਰਲੋ -ਮਿੱ ਛੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ।
3. ਧੀ ਦੇ ਤਵਆਹ ਦਾ ਤਫ਼ਕਰ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ – ਉਹ ਧੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਵਫ਼ਕਰ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪ੍ਣੀ ਧੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦਾ
ਬਹੁਤ ਵਫ਼ਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ, “ਹੇ ਰਿੱ ਬਾ! ਹੁਣ ਇਹ ਵਸ੍ਆਣੀ ਹੋ ਗਈ ਏ, ਕੋਈ ਮੁੰ ਡਾ ਲਿੱਭੇ, ਤਾਂ ਇਸ੍ ਦਾ ਿੀ ਤਰਪ੍
ੋ ਾ
ਭਰਾਂ।”

35
#GSMKT
4. ਧੀ ਨਾਲ਼ ਤਵਤਕਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ – ਉਹ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਧੀ ਨਾਲ਼ ਵਿਤਕਰਾ ਰਿੱ ਖਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਦੀਪ੍ੋ ਤੋਂ ਗੁੜ ਦੀ ਡਲੀ ਲੈ
ਲੈਂ ਦੀ ਹੈ, ਵਜਹੜੀ ਵਕ ਉਸ੍ ਨੇ ਲੁਕਾ ਕੇ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਲਈ ਰਿੱ ਖੀ ਹੋਈ ਸ੍ੀ। ਮਾਂ ਦੇ ਅਵਜਹੇ ਿਤੀਰੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਦੀਪ੍ੋ ਨੂੰ ਗੁਿੱ ਸ੍ਾ ਲਿੱਗਦਾ
ਹੈ ।
5. ਤਨਿੱਡਰ ਤੇ ਹੌਂਸਲੇ ਵਾਲ਼ੀ – ਉਹ ਹੌਂਸ੍ਲੇ ਿਾਲੀ ਅਤੇ ਵਨਿੱਡਰ ਔਰਤ ਹੈ। ਉਹ ਖੂਹ ਵਿਿੱ ਚ ਿੜ ਕੇ ਕੋਈ ਚੀਜ ਕਿੱ ਢਣ ਦੀ ਵਹੰ ਮਤ
ਰਿੱ ਖਦੀ ਹੈ। ਇਿੱ ਕ ਿਾਰ ਖੂਹ ਵਿਿੱ ਚ ਮੇਮਣਾ ਵਡਿੱ ਗ ਵਪ੍ਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਖੂਹ ਵਿਿੱ ਚ ਿੜ ਕੇ ਕਿੱ ਢ ਵਲਆਈ।
6. ਭੋਲੀ-ਭਾਲੀ ਇਸਤਰੀ – ਉਹ ਭੋਲੀ-ਭਾਲੀ ਔਰਤ ਹੈ। ਥਾਣੇਦਾਰ ਅਤੇ ਵਸ੍ਪ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਚੁਸ੍ਤ ਗਿੱ ਲਾਂ ਸ੍ਮਝ ਨਹੀਂ ਸ੍ਕਦੀ। ਜਦੋਂ
ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਜੇਲਹ ਨੂੰ ਵਿਅੰ ਗ ਨਾਲ਼ ਉਸ੍ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਲਈ ਵਮਲ ਰਹੀ ਮੁਫ਼ਤ ਸ੍ਰਕਾਰੀ ਕੋਠੜੀ ਦਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੋਇਆ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਉਥੇ ਉਸ੍
ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਖਾਣਾ ਿੀ ਵਮਲੇ ਗਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ੍ ਨੂੰ ਸ੍ਿੱ ਚ-ਮੁਿੱ ਚ ਮਦਦ ਸ੍ਮਝ ਕੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਅਤੇ ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਦਾ ਧੰ ਨਿਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
7. ਇਿੱਕ ਦੁਖੀ ਇਸਤਰੀ – ਉਹ ਇਿੱ ਕ ਦੁਿੱ ਖੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਿੰ ਡ ਸ੍ਮੇਂ ਉਜੜ ਕੇ ਆਈ ਹੋਈ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਔਰਤ ਹੈ। ਉਹ ਆਰਵਥਕ
ਤੰ ਗੀਆਂ ਦੀ ਵਸ਼ਕਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਦੇ ਵਬਨਾਂ ਵਕਸ੍ੇ ਕਸ੍ੂਰ ਦੇ ਫੜਹੇ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਦੁਖੀ ਹੈ।

••• ਵਜ਼ੀਰੇ ਦਾ ਪਾਤਰ-ਤਚਤਰਨ •••

1. ਜਾਣ ਪਛਾਣ - ਿਜੀਰਾ ‘ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍’ ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਨ ਪ੍ਾਤਰ ਹੈ। ਉਹ ਿੀਰਾਂ ਿਾਲੀ ਦਾ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੇ ਦੋ ਹੋਰ
ਭਰਾ ਅਤੇ ਇਿੱ ਕ ਭੈਣ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ਾਵਕਸ੍ਤਾਨ ਤੋਂ ਿੰ ਡ ਸ੍ਮੇਂ ਉਜੜ ਕੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਉਸ੍ ਨੇ ਘਰ ਦਾ ਗੁਜਾਰਾ ਤੋਰਨ ਲਈ ਕਈ ਪ੍ਾਪ੍ੜ
ਿੇਲੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਉਹ ਟਾਂਵਗਆਂ ਦੇ ਬੰ ਬ ਬਣਾ ਕੇ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰਨ ਲਿੱਗਾ ਹੈ, ਪ੍ਰ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਥਾਣੇਦਾਰ ਵਬਨਾਂ ਕੁਝ ਸ੍ੋਚੇ ਸ੍ਮਝੇ ਉਸ੍
ਨੂੰ ਕੈਮੀਕਲ ਬੰ ਬ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਵਗਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲੈਂ ਦਾ ਹੈ।
2. ਤਮਹਨਤ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ - ਉਹ ਇਿੱ ਕ ਵਮਹਨਤ ਮਜਦੂਰੀ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ਾ ਆਦਮੀ ਹੈ। ਪ੍ਾਵਕਸ੍ਤਾਨ ਤੋਂ ਉਜੜਨ ਮਗਰੋਂ
ਉਸ੍ ਨੇ ਘਰ ਦਾ ਗੁਜਾਰਾ ਤੋਰਨ ਲਈ ਕਈ ਪ੍ਾਪ੍ੜ ਿੇਲੇ ਅਤੇ ਅੰ ਤ ਟਾਂਵਗਆਂ ਦੇ ਬੰ ਬ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਲਿੱਗ ਵਪ੍ਆ। ਉਹ
ਆਪ੍ਣੇ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੇ ਸ੍ੰ ਦ ਤੇਸ੍ਾ ਤੇ ਆਰੀ ਚੁਿੱ ਕ ਕੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਲਿੱਕੜੀ ਦਾ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਿੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਸਰਕਾਰੀ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਤੋਂ ਡਰਨ ਵਾਲ਼ਾ - ਉਹ ਥਾਣੇਦਾਰ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ੍ ਨਾਲ਼ ਬੜੀ ਅਧੀਨਗੀ ਨਾਲ਼ ਗਿੱ ਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ
ਉਸ੍ ਨੂੰ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਜੇਕਰ ਉਸ੍ ਦੇ ਟਾਂਗੇ ਦੇ ਬੰ ਬ ਟੁਿੱ ਟੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ੍ ਲਈ ਛੇਤੀ ਬਣਾ ਦੇਿੇਗਾ। ਉਹ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੀਆਂ
ਚੁਸ੍ਤ ਗਿੱ ਲਾਂ ਨਹੀਂ ਸ੍ਮਝ ਸ੍ਕਦਾ।
4. ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਲੜਦਾ ਰਤਹਣ ਵਾਲ਼ਾ - ਿੀਰਾਂ ਿਾਲੀ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਿਜੀਰੇ ਸ੍ਮੇਤ ਉਸ੍ ਦੇ ਵਤੰ ਨ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਆਪ੍ਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਲੜਦੇ
ਝਗੜਦੇ ਰਵਹੰ ਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਵਪ੍ਆਰ ਿੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
5. ਹਾਸ-ਰਸ ਉਪਜਾਉਣ ਵਾਲ਼ਾ - ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚ ਉਸ੍ ਦੀ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨਾਲ਼ ਹੋਈ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਦੁਆਰਾ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੇ
ਕੀਤੇ ਤਰਲੇ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚ ਹਾਸ੍-ਰਸ੍ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੇ ਵਿਅੰ ਗਮਈ ਚਵਰਿੱ ਤਰ ਨੂੰ ਖੂਬ ਉਘਾੜਦੇ ਹਨ।

••• ਦੀਪੋ ਦਾ ਪਾਤਰ-ਤਚਤਰਨ •••

1. ਜਾਣ ਪਛਾਣ - ਦੀਪ੍ੋ ‘ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍’ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਕ ਵਨਮਨ ਪ੍ਾਤਰ ਹੈ। ਉਹ ਿੀਰਾਂ ਿਾਲੀ ਦੀ ਧੀ ਤੇ ਿਜੀਰੇ ਦੀ ਭੈਣ ਹੈ। ਉਸ੍
ਦੇ ਚਵਰਿੱ ਤਰ ਵਿਿੱ ਚ ਹੇਠ ਵਲਖੇ ਗੁਣ ਸ੍ਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
2. ਇਿੱਕ ਮੁਤਟਆਰ ਕੁੜੀ - ਦੀਪ੍ੋ ਇਿੱ ਕ ਮੁਵਟਆਰ ਕੁੜੀ ਹੈ। ਇਸ੍ ਕਰਕੇ ਿੀਰਾਂ ਿਾਲੀ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ, “ਹੇ ਰਿੱ ਬਾ! ਹੁਣ ਇਹ ਵਸ੍ਆਣੀ ਹੋ
ਗਈ ਏ। ਕੋਈ ਮੁੰ ਡਾ ਲਿੱਭੇ, ਤਾਂ ਇਸ੍ਦਾ ਤਰੋਪ੍ਾ ਭਰਾਂ।”

36
#GSMKT
3. ਮਾਂ ਦੇ ਤਵਤਕਰੇ ਦੀ ਤਸ਼ਕਾਰ - ਉਸ੍ ਦੀ ਮਾਂ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉਸ੍ ਨਾਲ਼ ਵਿਤਕਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ੍ ਕਰਕੇ ਉਹ ਉਸ੍
ਦੇ ਦਾਵਣਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਰਲਾਉਣ ਲਈ ਵਲਆ ਗੁੜ ਿਾਪ੍ਸ੍ ਲੈ ਲੈਂ ਦੀ ਹੈ, ਵਕਉਂਵਕ ਉਸ੍ ਨੇ ਉਹ ਛੁਪ੍ਾ ਕੇ ਉਸ੍ ਦੇ ਭਰਾ ਲਈ ਰਿੱ ਵਖਆ
ਹੋਇਆ ਸ੍ੀ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਦੀਪ੍ੋ ਨੂੰ ਗੁਿੱ ਸ੍ਾ ਚੜਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਗੁੜ ਦੀ ਡਲੀ ਿੀਰਾਂ ਿਾਲੀ ਨੂੰ ਦੇ ਵਦੰ ਦੀ ਹੈ।
4. ਮਾਂ ਦੀ ਆਤਗਆ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ - ਉਹ ਮਾਂ ਦੀ ਆਵਗਆਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੇ ਕਵਹਣ ਤੇ ਗੁੜ ਦੀ ਡਲੀ ਦੇ ਵਦੰ ਦੀ ਹੈ
ਅਤੇ ਿੀਰਾਂ ਿਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਘਰ ਦੇ ਕੰ ਮ ਵਿਿੱ ਚ ਹਿੱ ਥ ਿਟਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੇ ਕਵਹਣ ਤੇ ਉਹ ਜੁਿੱ ਲੀਆਂ ਸ੍ੁਿੱ ਕਣੀਆਂ ਪ੍ਾਉਣ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ
ਹੈ।
5. ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ – ਉਹ ਆਸ਼ਾਿਾਦੀ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੇ ਵਦਲ ਵਿਿੱ ਚ ਇਹ ਆਸ੍ ਹੈ ਵਕ ਵਜਸ੍ ਤਰਹਾਂ ਡਾਕੀਏ ਦੇ ਕਵਹਣ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਸ੍ਰਕਾਰ ਨੇ
ਰਵਫਊਜੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਿੱ ਕੀਆਂ ਕੋਠੀਆਂ ਬਣਾ ਵਦਿੱ ਤੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ੍ੇ ਤਰਹਾਂ ਉਨਹਾਂ ਲਈ ਿੀ ਬਣਾ ਵਦਿੱ ਤੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਇਸ੍ੇ ਕਰਕੇ ਉਹ
ਆਪ੍ਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਇਸ੍ ਬਾਰੇ ਖ਼ਬਰ ਸ੍ੁਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

••• ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਅਧਾਤਰਤ ਪਰਸ਼ਨ •••

1. “ਹਜ਼ੂਰ ਕੀ ਪੁਿੱ ਛਦੇ ਓ, ਤਦਨ ਤਦਹਾੜੇ ਡਾਕੇ ਵਿੱ ਜਦੇ ਨੇ ਪਰ ਜੇ ਥੋਡੀਆਂ ਗਸ਼ਤਾਂ ਏਕਰ ਈ ਜਾਰੀ ਰਹੀਆਂ ਤਾਂ, ਸਭਨਾਂ ਨੇ
ਸੁਿੱ ਸਰੀ ਵਾਂਗ ਸੌਂ ਜਾਣੈ। ਤਕਸੇ ਨੇ ਚੂੰ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ।”
ਪ੍ਰਸ਼ਨ - 1. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਸ੍ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਹਨ?
2. ਇਸ੍ ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਲੇ ਖਕ ਕੌ ਣ ਹੈ?
3. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਸ੍ ਨੇ ਵਕਸ੍ ਨੂੰ ਕਹੇ?
4. ਇਨਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸ੍ੁਰ ਵਕਹੋ ਵਜਹੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ – 1. ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍।
2. ਬਲਿੰ ਤ ਗਾਰਗੀ।
3. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਨੇ ਨਿੇਂ ਆਏ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਕਹੇ।
4. ਇਨਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸ੍ੁਰ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਭਰੀ ਹੈ।
2. “ਜੀ ਚੋਰ ਨਾਲੋਂ ਚੋਰ ਦੀ ਮਾਂ ਚਤੁਰ ਹੁੰ ਦੀ ਏ । ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਦਿੱ ਸਣਾ ਏਸ।”
ਪਰਸ਼ਨ - 1. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਹੜੇ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਅਤੇ ਵਕਸ੍ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹਨ?
2. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਸ੍ ਨੇ ਵਕਸ੍ ਨੂੰ ਕਹੇ?
3. ਚੋਰ ਦੀ ਮਾਂ ਵਕਸ੍ ਨੂੰ ਵਕਹਾ ਵਗਆ ਹੈ?
4. ਚੋਰ ਦੀ ਮਾਂ ਵਕਹੋ ਵਜਹੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ – 1. ਇਕਾਂਗੀ ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍ ਅਤੇ ਇਕਾਂਗੀਕਾਰ ਬਲਿੰ ਤ ਗਾਰਗੀ।
2. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਨੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਕਹੇ।
3. ਿੀਰਾਂਿਾਲੀ ਨੂੰ।
4. ਚੋਰ ਦੀ ਮਾਂ ਬਹੁਤ ਚੁਸ੍ਤ-ਚਲਾਕ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ।
3. “ਤਲਆ ਓਏ ਨਿੱਥਾ ਤਸਹਾਂ ਹਿੱ ਥਕੜੀਆਂ। ਇਹ ਬੰ ਬ ਬਣਾਂਦਾ ਏ। ਇਸਦਾ ਤਖ਼ਆਲ ਏ ਤਕ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਨੂੰ ਮਖੌਲ
’ਚ ਟਾਲ ਦੇਵਾਂਗੇ, ਪਰ ਮੈਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ। ਤਲਆ ਹਿੱ ਥਕੜੀਆਂ।”
ਪਰਸ਼ਨ - 1. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਹੜੇ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਹਨ?
2. ਇਹ ਇਕਾਂਗੀ ਵਕਸ੍ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
37
#GSMKT
 3. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਸ੍ ਨੇ ਵਕਸ੍ ਨੂੰ ਕਹੇ?
4. ਥਾਣੇਦਾਰ ਵਕਸ੍ ਨੂੰ ਹਿੱ ਥਕੜੀਆਂ ਲਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ – 1. ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍।
2. ਬਲਿੰ ਤ ਗਾਰਗੀ।
3. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਨੂੰ ਉਹ ਕਹੇ।
4. ਿਜੀਰੇ ਨੂੰ।
4. “ਬੜੀ ਖਚਰੀ ਏ ਂ ਬੁਿੱ ਢੀਏ। ਲੈ ਹੁਣ ਸਫ਼ੈਦ ਪੋਸ਼ਾਂ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਤੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਵਿੱ ਚ ਲੈ ਣ ਲਿੱਗੀ ਏ।ਂ ”
ਪਰਸ਼ਨ - 1. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਹੜੇ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਹਨ?
2. ਇਹ ਇਕਾਂਗੀ ਵਕਸ੍ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
3. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਸ੍ ਨੇ ਵਕਸ੍ ਨੂੰ ਕਹੇ?
4. ਖਚਰੀ ਬੁਿੱ ਢੀ ਵਕਸ੍ ਨੂੰ ਵਕਹਾ ਵਗਆ ਹੈ?
ਉੱਤਰ – 1. ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍।
2. ਬਲਿੰ ਤ ਗਾਰਗੀ।
3. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਿੀਰਾਂਿਾਲੀ ਨੂੰ ਕਹੇ।
4. ਖਚਰੀ ਬੁਿੱ ਢੀ ਿੀਰਾਂ ਿਾਲੀ ਨੂੰ ਵਕਹਾ ਵਗਆ ਹੈ।
5. “ਆਹੋ ਹਜ਼ੂਰ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਦ ਇਨਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਏ? ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਟਾਂਗੇ ਦੇ ਬੰ ਬ ਟੁਿੱ ਟੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਤਾਂ ਬਣਾ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਹਜ਼ੂਰ
ਛੇਤੀ ਤਤਆਰ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗਾ।”
ਪਰਸ਼ਨ - 1. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਹੜੇ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਹਨ?
2. ਇਹ ਇਕਾਂਗੀ ਵਕਸ੍ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
3. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਸ੍ ਨੇ ਵਕਸ੍ ਨੂੰ ਕਹੇ?
4. ਿਜੀਰਾ ਵਕਹੜੇ ਬੰ ਬ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸ੍ੀ?
ਉੱਤਰ – 1. ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍।
2. ਬਲਿੰ ਤ ਗਾਰਗੀ।
3. ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਿਜੀਰੇ ਨੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਕਹੇ।
4. ਿਜੀਰਾ ਟਾਂਵਗਆਂ ਦੇ ਬੰ ਬ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸ੍ੀ।
6. “ਸਗੋਂ ਘੁਿੱ ਗੂ ਬਤਣਆ ਖੜਹਾ ਏ।ਂ ਜੀਭ ਤਾਲੂ ਨਾਲ਼ ਲਿੱਗ ਗਈ। ਗਿੱ ਲਾਂ ਮਾਰਦਾ ਸੀ ਚਪੜ-ਚਪੜ। ਸਾਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਲਈ
ਆਖਦਾ ਏ ਟਾਂਗੇ ਦੇ ਬੰ ਬ। ਓਥੇ ਜਾ ਕੇ ਪੁਿੱ ਛਾਂਗੇ ਤਕਹੜੇ ਬੰ ਬ ਬਣਾਂਦਾ ਏ ਂ ਤੂੰ । ਚਿੱ ਲ।”
ਪਰਸ਼ਨ - 1. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਹੜੇ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਹਨ?
2. ਇਹ ਇਕਾਂਗੀ ਵਕਸ੍ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ?
3. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਵਕਸ੍ ਨੇ ਵਕਸ੍ ਨੂੰ ਕਹੇ?
4. ਘੁਿੱ ਗੂ ਬਵਣਆ ਕੌ ਣ ਖੜਹਾ ਸ੍ੀ?
ਉੱਤਰ – 1. ਬੰ ਬ ਕੇਸ੍।
2. ਬਲਿੰ ਤ ਗਾਰਗੀ।

38
#GSMKT
 3. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਇਕਾਂਗੀ ਦੇ ਅੰ ਤ ਵਿਿੱ ਚ ਿਜੀਰੇ ਨੂੰ ਕਹੇ।
4. ਿਜੀਰਾ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪਰਸ਼ਨ 1. ‘ਬੰ ਬ ਕੇਸ’ ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਲੇ ਖਕ ਕੌ ਣ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਬਲਿੰ ਤ ਗਾਰਗੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 2. ਵਜ਼ੀਰਾ ਵੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਦਾ ਕੀ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ।
ਪਰਸ਼ਨ 3. ਦੀਪੋ ਵਜ਼ੀਰੇ ਦੀ ਕੀ ਲਿੱਗਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਭੈਣ।
ਪਰਸ਼ਨ 4. ਥਾਣੇਦਾਰ ਵਜ਼ੀਰੇ ਬਾਰੇ ਤਕਸ ਦੀ ਤਰਪੋਰਟ ਦਾ ਤਜ਼ਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਕੇਹਰ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 5. ਤਸਪਾਹੀ ਅਨੁਸਾਰ ਵਜ਼ੀਰਾ ਤਕਿੱ ਥੇ ਰਤਹੰ ਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਵਮਿੱ ਤੂ ਲੁਹਾਰ ਦੇ ਮੁਹਿੱਲੇ ਵਿਿੱ ਚ।
ਪਰਸ਼ਨ 6. ਥਾਣੇਦਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਕੁਿੱ ਟਣ ਤਵਿੱ ਚ ਕੌ ਣ ਅਿੱ ਵਲ ਸਨ?
ਉੱਤਰ - ਰੂੜ ਵਸ੍ੰ ਘ ਤੇ ਬੂੜ ਵਸ੍ੰ ਘ।
ਪਰਸ਼ਨ 7. ਵੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਦੇ ਰਤਹਣ ਦੀ ਥਾਂ ਤਕਹੋ ਤਜਹੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਕੁਿੱ ਲੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 8. ਦੀਪੋ ਤਕਸ ਦੀ ਭਿੱ ਠੀ ਤੋਂ ਦਾਣੇ ਭੁੰ ਨਾ ਕੇ ਤਲਆਈ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਸ੍ੋਧਾਂ ਦੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 9. ਵੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਦੀਪੋ ਨੂੰ ਤਕਸ ਦੇ ਤੰ ਦੂਰ ਤੋਂ ਰੋਟੀਆਂ ਲਾ ਕੇ ਤਲਆਉਣ ਨੂੰ ਕਤਹੰ ਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਜੁਆਲੀ ਦੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 10. ਮਾਨਾਂ ਕੌ ਣ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਿੀਰਾਂ ਿਾਲੀ ਦੀ ਗੁਆਂਢਣ।
ਪਰਸ਼ਨ 11. ਮਾਨਾਂ ਦੇ ਪੁਿੱ ਤਰ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਪ੍ਾਲੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 12. ਪਾਲੀ ਕੀ ਕਰਨ ਲਈ ਰਿੱ ਟਾ ਪਾਈ ਬੈਠਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਪ੍ੀਂਘ ਪ੍ਾਉਣ ਲਈ।
ਪਰਸ਼ਨ 13. ਮਾਨਾਂ ਤਕਸ ਦੇ ਘਰੋਂ ਲਿੱਜ ਮੰ ਗ ਕੇ ਤਲਆਈ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਕੌ ੜੀ ਦੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 14. ਵਜ਼ੀਰਾ ਤਕਸ ਦੀ ਹਵੇਲੀ ਤਵਿੱ ਚ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਤਗਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਬੁਿੱ ਘੇ ਮਿੱ ਲ ਦੀ।
ਪਰਸ਼ਨ 15. ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਘਰੋਂ ਤਕਹੜੇ ਸੰ ਦ ਲੈ ਕੇ ਤਗਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ – ਤੇਸ੍ਾ ਤੇ ਆਰੀ ।
39
#GSMKT
ਪਰਸ਼ਨ 16. ਮਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬੁਿੱ ਘਾ ਮਿੱ ਲ ਤਕਹੋ ਤਜਹਾ ਆਦਮੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਝੂਠਾਂ ਦੀ ਪ੍ੰ ਡ।
ਪਰਸ਼ਨ 17. ਵੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਦੇ ਤਕੰ ਨੇ ਪੁਿੱ ਤਰ ਸਨ?
ਉੱਤਰ - ਵਤੰ ਨ।
ਪਰਸ਼ਨ 18. ਵੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਦਾ ਪਤਰਵਾਰ ਤਕਿੱ ਥੋਂ ਉੱਜੜ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਪ੍ਾਵਕਸ੍ਤਾਨ ਤੋਂ।
ਪਰਸ਼ਨ 19. ਥਾਣੇਦਾਰ ਵੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਦੇ ਤਕਹੜੇ ਪੁਿੱ ਤਰ ਦਾ ਨਾਂ ਡਾਇਰੀ ਤਵਿੱ ਚ ਤਲਖਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਕਰਨੈਲ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 20. ਵੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਦਾ ਤਕਹੜਾ ਪੁਿੱ ਤਰ ਸਹੁਰੀਂ ਤਗਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਜਰਨੈਲ ਵਸ੍ੰ ਘ।
ਪਰਸ਼ਨ 21. ਵੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਨੇ ਖੂਹ ਤਵਿੱ ਚੋਂ ਕੀ ਕਿੱ ਤਢਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਮੇਮਣਾ।
ਪਰਸ਼ਨ 22. ਤਸਪਾਹੀ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਨਿੱਥਾ ਵਸ੍ੰ ਘ।
ਪਰਸ਼ਨ 23. ਵਜ਼ੀਰਾ ਅਸਲ ਤਵਿੱ ਚ ਤਕਹੜੇ ਬੰ ਬ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ - ਟਾਂਵਗਆਂ ਦੇ।
ਪਰਸ਼ਨ 24. ਥਾਣੇਦਾਰ ਵਜ਼ੀਰੇ ਨੂੰ ਤਕਹੜੇ ਬੰ ਬ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਸਮਝਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਕੈਮੀਕਲ ਬੰ ਬ।
ਪਰਸ਼ਨ 25. ਵੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਵਜ਼ੀਰੇ ਨੂੰ ਫਸਾਉਣ ਲਈ ਤਕਸ ਨੂੰ ਚੁਗਲੀ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਸਮਝਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਵਕਰਪ੍ੀ ਸ੍ੁਵਨਆਰੀ ਨੂੰ।

ਨਾਵਲ-ਭਾਗ
ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਦੀ ਪਰਸੰਗ ਤਵਆਤਖਆ
ਇਿੱਕ ਹੋਰ ਨਵਾਂ ਸਾਲ - ਨਾਵਲ
1. ਸਵੇਰ ਭਾਗ
1. ‘‘ਭਲੀਏ ਲੋ ਕੇ, ਤਜਹੜੀ ਚਾਹ ਵਿੱ ਡੇ ਲੋ ਕ ਤਬਸਤਰਾ ਛਿੱ ਡਣ ਤੋਂ ਪਤਹਲਾਂ ਪੀਂਦੇ ਐ, ਉਹ ਹੁੰ ਦੀ ਐ, ਬੈਿੱਡ-ਟੀ। ਚਿੱ ਲ ਉੱਠ, ਤਪਆ
ਦੇ ਅਿੱ ਜ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਬੈਿੱਡ-ਟੀ।”
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਨਵਰੰ ਜਨ ਤਸ੍ਨੀਮ ਦੇ ਵਲਖੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਨਿਾਂ ਸ੍ਾਲ’ ਦੇ ਸ੍ਿੇਰ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਹ
ਸ਼ਬਦ ਬੰ ਤੇ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਤਨੀ ਤਾਰੋ ਉਦੋਂ ਕਹੇ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੈਿੱਡ-ਟੀ ਬਾਰੇ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਪ੍ੁਿੱ ਛਦੀ ਹੈ ਵਕ ਬੈਿੱਡ-ਟੀ ਕੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਬੰ ਤਾ ਤਾਰੋ ਨੂੰ ਭਲੀਏ ਲੋ ਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਸ੍ੰ ਬੋਧਨ ਕਰਕੇ ਦਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਿਿੱ ਡੇ ਭਾਿ ਅਮੀਰ ਲੋ ਕ ਵਜਹੜੀ ਚਾਹ
ਸ੍ਿੇਰੇ ਵਬਸ੍ਤਰਾ ਛਿੱ ਡਣ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਪ੍ੀਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਬੈਿੱਡ-ਟੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ। ਨਿੇਂ ਸ੍ਾਲ ਦਾ ਪ੍ਵਹਲਾ ਵਦਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬੰ ਤਾ ਿੀ ਅਿੱ ਜ
ਤਾਰੋ ਤੋਂ ਬੈਿੱਡ-ਟੀ ਪ੍ੀਣ ਦੀ ਮੰ ਗ ਕਰਦਾ ਹੈ।

40
#GSMKT
2. “ਤਕਿੱ ਥੇ ਰਾਜਾ ਭੋਜ, ਤਕਿੱ ਥੇ ਗੰ ਗੂ ਤੇਲੀ ...... ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਾਸਕੂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਤਮੰ ਦਰ ਦੀ ਝਾਈ।”
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਨਵਰੰ ਜਨ ਤਸ੍ਨੀਮ ਦੇ ਵਲਖੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਨਿਾਂ ਸ੍ਾਲ’ ਦੇ ਸ੍ਿੇਰ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ।
ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬੰ ਤੇ ਦੇ ਵਰਕਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਸ੍ਿਾਰ ਪ੍ਤੀ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਤਨੀ ਨੂੰ ਉਸ੍ ਸ੍ਮੇਂ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪ੍ਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਦਾ
ਮੁਕਾਬਲਾ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਪ੍ਤੀ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਤਨੀ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਵਮੰ ਦਰ ਦੀ ਮਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਸ੍ੰ ਬੋਧਨ ਕਰਕੇ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਵਜਿੇਂ ਗੰ ਗੂ
ਤੇਲੀ ਦਾ ਰਾਜੇ ਭੋਜ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਨਾਲ਼ ਕੋਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ, ਉਸ੍ ਤਰਹਾਂ ਸ੍ਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਦਾ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ਼ ਕੋਈ
ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸ੍ਕਦਾ। ਸ੍ਾਡਾ ਮੁਲਕ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਮੀਰੀ ਵਿਿੱ ਚ ਬਹੁਤ ਵਪ੍ਿੱ ਛੇ ਹੈ।
3. “ਆਪਾਂ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋਂਹਾਂ ਕਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਓਨਾ ਹੀ ਪੜਹਾਉਣੈ ਤਜੰ ਨਾ ਤਕ ਫੁੰ ਮਣ ਨੂੰ।”
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਨਵਰੰ ਜਨ ਤਸ੍ਨੀਮ ਦੇ ਵਲਖੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਨਿਾਂ ਸ੍ਾਲ’ ਦੇ ਸ੍ਿੇਰ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ।
ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬੰ ਤੇ ਨੇ ਆਪ੍ਣੇ ਵਰਕਸ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਬੈਠੇ ਪ੍ਤੀ-ਪ੍ਤਨੀ ਦੀਆਂ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਬਾਰੇ ਗਿੱ ਲਾਂ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਆਪ੍ਣੇ ਆਪ੍ ਨੂੰ ਸ੍ੋਚਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ
ਕਹੇ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਬੰ ਤਾ ਆਪ੍ਣੇ ਆਪ੍ ਨਾਲ਼ ਸ੍ੋਚ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਉਹ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਦੋਹਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ
ਫੁੰ ਮਣ ਵਜੰ ਨਾ ਹੀ ਪ੍ੜਹਾਏਗਾ। ਭਾਿ ਬਹੁਤੇ ਲੋ ਕਾਂ ਿਾਂਗ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਪ੍ੜਹਾਈ ਵਿਿੱ ਚ ਕੋਈ ਵਿਤਕਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ।
4. “ਤਕਵੇਂ ਨਾ ਲਿੱਭੂ ........... ਪੜਹਨ ਦੇ ਹਾਲੇ ਗੁਿੱ ਡੀ ਨੂੰ ਤਦਲ ਲਾ ਕੇ।”
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਨਵਰੰ ਜਨ ਤਸ੍ਨੀਮ ਦੇ ਵਲਖੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਨਿਾਂ ਸ੍ਾਲ’ ਦੇ ਸ੍ਿੇਰ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ।
ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬੰ ਤੇ ਦੇ ਵਰਕਸ਼ੇ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਪ੍ਤੀ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਤਨੀ ਨੂੰ ਇਸ੍ ਲਈ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ, ਵਕਉਂਵਕ ਉਸ੍ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਆਪ੍ਣੀ ਧੀ
ਸ੍ਿਰਨੀ ਲਈ ਆਏ ਵਪ੍ਪ੍ਲੀ ਵਨਿਾਸ੍ੀ ਕਾਲਜ ਪ੍ੜਹਦੇ ਮੁੰ ਡੇ ਦੇ ਵਰਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੀ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਪ੍ਤੀ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਤਨੀ ਦੀ ਗਿੱ ਲ ਨੂੰ ਵਨਕਾਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸ੍ਕਦਾ ਵਕ ਉਨਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਧੀ
ਦੇ ਵਿਆਹ ਲਈ ਯੋਗ ਮੁੰ ਡਾ ਨਹੀਂ ਲਿੱਭੇਗਾ। ਉਹ ਆਪ੍ਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਪ੍ੜਹਾਈ ਪ੍ੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸ੍ਮਾਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦਾ ਹੈ।
5. “ਇਨਹਾਂ ਛੂਛੜੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਸਾਡਾ ਕੀ ਬਣਨਾ ਐ? ਤਪੰ ਡ ਚਲ ਕੇ ਪੀਆਂਗੇ ਬਾਟੇ ਤਵਚ।”
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਨਵਰੰ ਜਨ ਤਸ੍ਨੀਮ ਦੇ ਵਲਖੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਨਿਾਂ ਸ੍ਾਲ’ ਦੇ ਸ੍ਿੇਰ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ।
ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬੰ ਤੇ ਦੇ ਵਰਕਸ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਬੈਠੇ ਦੋ ਸ੍ਿਾਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਮਿੱ ਖਣ ਨੇ ਆਪ੍ਣੇ ਸ੍ਾਥੀ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਕਹੇ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਿੇਲਣੇ ਤੋਂ ਰਸ੍
ਪ੍ੀਣ ਲਈ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਮਿੱ ਖਣ ਨੇ ਵਕਹਾ ਇਹ ਵਨਿੱਕੇ ਵਜਹੇ ਭਾਂਡੇ ਵਿਚ ਥੋੜਹਾ ਵਜਹਾ ਰਸ੍ ਪ੍ੀਣ ਨਾਲ਼ ਉਨਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਿਾਧੂ ਸ੍ਿਾਦ ਨਹੀਂ ਆਉਣ
ਿਾਲ਼ਾ, ਉਹ ਵਪ੍ੰ ਡ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਕੇ ਹੀ ਖੁਿੱ ਲਹੇ ਬਾਟੇ ਵਿਚ ਰਸ੍ ਪ੍ੀਣਗੇ।
6. “ਪਰ ਭੈਣ, ਤਵਆਹ ਤਾਂ ਹਾਲੀ ਸਾਲ ਦੋ ਸਾਲ ਠਤਹਰ ਕੇ ਈ ਕਰਨਾ ਏ, ਪੜਹਦੀ ਰਤਹਣ ਦੇ ਸੂ ਕਾਲਜੋਂ ਕਾਹਨੂੰ ਉਠਾਲਣਾ
ਹੋਇਆ?”
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਨਵਰੰ ਜਨ ਤਸ੍ਨੀਮ ਦੇ ਵਲਖੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਨਿਾਂ ਸ੍ਾਲ’ ਦੇ ਸ੍ਿੇਰ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ।
ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬੰ ਤੇ ਦੇ ਵਰਕਸ਼ੇ ਵਿਚ ਸ੍ਿਾਰੀ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵਿਚੋਲਣ ਦੀ ਭੂਵਮਕਾ ਵਨਭਾ ਰਹੀ ਲਾਜੋ ਨੇ ਮੁੰ ਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ
ਇਸ੍ ਲਈ ਕਹੇ, ਵਕਉਂਵਕ ਉਹ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ੜਹਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰ ਦੀ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਲਾਜੋ ਮੁੰ ਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ ਵਕ ਉਹਨਾਂ ਵਿਆਹ ਤਾਂ ਦੋ ਸ੍ਾਲ ਠਵਹਰ ਕੇ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਇਸ੍ ਲਈ ਉਹ ਕੁੜੀ
ਨੂੰ ਕਾਲਜ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਪ੍ੜਹਨੋਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਵਕਉਂ ਕਵਹ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੇ ਕਵਹਣ ਮੁਤਾਬਕ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ੜਹ ਲੈ ਣ ਦੇਣਾ ਚਹੀਦਾ ਹੈ।
7. “ਲਾਜੋ, ਜੇ ਇਹ ਕੁੜੀ ਪਤਸੰ ਦ ਆ ਗਈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮੁੰ ਦਰੀ ਪਾ ਦੇਣੀ ਏ,ਂ ਉਹਨੂੰ ........।”

41
#GSMKT
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਨਵਰੰ ਜਨ ਤਸ੍ਨੀਮ ਦੇ ਵਲਖੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਨਿਾਂ ਸ੍ਾਲ’ ਦੇ ਸ੍ਿੇਰ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ।
ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬੰ ਤੇ ਦੇ ਵਰਕਸ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਵਰਸ਼ਤੇ ਦੇ ਸ੍ੰ ਬੰ ਧ ਵਿਚ ਕੁੜੀ ਿੇਖਣ ਲਈ ਗੁਰੂ ਬਜਾਰ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਮੁੰ ਡੇ ਦੀ ਮਾਂ
ਵਿਚੋਲਣ ਦੀ ਭੂਵਮਕਾ ਵਨਭਾ ਰਹੀ ਲਾਜੋ ਨੂੰ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਆਪ੍ਣੇ ਮੁੰ ਡੇ ਲਈ ਕੁੜੀ ਦੇਖਣ ਜਾ ਰਹੀ ਮੁੰ ਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਵਿਚੋਲਣ ਲਾਜੋ ਨੂੰ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ ਵਕ ਜੇਕਰ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਇਹ ਕੁੜੀ
ਪ੍ਸ੍ੰ ਦ ਆ ਗਈ, ਤਾਂ ਉਹ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਮੁੰ ਦਰੀ ਪ੍ਾ ਕੇ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ ਮੁੰ ਡੇ ਲਈ ਰੋਕ ਲਿੇਗੀ।
8. “ਇਹ ਵੀ ਕੋਈ ਨਕਸ ਏ? ਅਿੱ ਬਲ ਤਾਂ ਤਕਸੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਈ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਣਾ, ਨਹੀਂ ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਕਵਹਾਂਗੇ, ਪਈ ਧੁਿੱ ਪ ਵਾਲ਼ੀ ਐਨਕ ਲਾ
ਕੇ ਜਾਵੇ ........।”
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਨਵਰੰ ਜਨ ਤਸ੍ਨੀਮ ਦੇ ਵਲਖੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਨਿਾਂ ਸ੍ਾਲ’ ਦੇ ਸ੍ਿੇਰ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ।
ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬੰ ਤੇ ਦੇ ਵਰਕਸ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਬੈਠਕੇ ਵਰਸ਼ਤੇ ਲਈ ਕੁੜੀ ਿੇਖਣ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵਿਚੋਲਣ ਲਾਜੋ ਨੇ ਮੁੰ ਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ
ਉਸ੍ ਸ੍ਮੇਂ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਸ੍ ਨੇ ਦਿੱ ਵਸ੍ਆ ਵਕ ਉਸ੍ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਦੀ ਅਿੱ ਖ ਵਿਚ ਟੀਰ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਵਿਚੋਲਣ ਲਾਜੋ ਵਰਸ਼ਤਾ ਵਸ੍ਰੇ ਚੜਾਉਣ ਲਈ ਮੁੰ ਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ ਵਕ ਅਿੱ ਖ ਵਿਿੱ ਚ ਟੀਰ ਹੋਣਾ ਕੋਈ ਿਿੱ ਡਾ
ਨੁਕਸ੍ ਨਹੀ। ਉਸ੍ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਇਸ੍ ਨੁਕਸ੍ ਿਿੱ ਲ ਕੁੜੀ ਿਾਵਲਆਂ ਦਾ ਵਧਆਨ ਨਹੀਂ ਜਾਿੇਗਾ। ਇਸ੍ ਨੁਕਸ੍ ਨੂੰ ਛਪ੍ਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਮੁੰ ਡੇ
ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮੁੰ ਡੇ ਦੇ ਧੁਿੱ ਪ੍ ਿਾਲ਼ੀ ਐਨਕ ਲਾ ਕੇ ਕੁੜੀ ਿਾਵਲਆਂ ਦੇ ਸ੍ਾਹਮਣੇ ਵਲਆਉਣ ਲਈ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ।
9. “ਪਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਈ ਬੰ ਦੇ ਗ਼ਰੀਬ ਦਾ ਹਿੱ ਕ ਤਕਉਂ ਮਾਰਦੇ ਐ? ਬਈ ਹਿੱ ਕ ਦੇ ਤਦਓ ਗ਼ਰੀਬ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ, ਫੇਰ ਕਾਹਦਾ
ਰੇੜਕਾ?”
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਨਵਰੰ ਜਨ ਤਸ੍ਨੀਮ ਦੇ ਵਲਖੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਨਿਾਂ ਸ੍ਾਲ’ ਦੇ ਸ੍ਿੇਰ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਬੰ ਤੇ ਦੇ ਵਰਕਸ਼ੇ ਵਿਚ ਬੈਠਕੇ ਸ੍ੀਤਲਾ ਮੰ ਦਰ ਜਾਣ ਿਾਲ਼ਾ ਭਲਿਾਨ ਵਬਨਾਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਮੁਕਾਏ ਅਿੱ ਠ ਆਨੇ ਿਾਜਬ ਕਰਾਇਆ
ਦੇ ਵਦੰ ਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ੍ ਸ੍ਮੇਂ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬੰ ਤਾ ਆਪ੍ਣੇ ਆਪ੍ ਨੂੰ ਕਵਹੰ ਦਾ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਜਦੋਂ ਭਲਿਾਨ ਵਬਨਾਂ ਮੰ ਗੇ ਬੰ ਤੇ ਨੂੰ ਿਾਜਬ ਕਰਾਇਆ ਦੇ ਵਦੰ ਦਾ, ਤਾਂ ਬੰ ਤਾ ਸ੍ੋਚਦਾ ਹੈ ਵਕ ਕਈ ਲੋ ਕ ਪ੍ਤਾ ਨਹੀਂ
ਵਕਉਂ ਐਿੇਂ ਗ਼ਰੀਬ ਵਰਕਸ਼ੇ ਿਾਲ਼ੇ ਦਾ ਹਿੱ ਕ ਮਾਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਸ੍ਾਰੇ ਲੋ ਕ ਭਲਿਾਨ ਦੀ ਤਰਹਾਂ ਹੀ ਵਰਕਸ਼ੇ ਿਾਲ਼ੇ ਦਾ ਹਿੱ ਕ ਦੇ ਦੇਣ
ਵਫਰ ਸ੍ਾਰਾ ਲੜਾਈ ਝਗੜਾ ਹੀ ਮੁਿੱ ਕ ਜਾਿੇ।
10. “ਹਣ ਜੇ ਕੁਿੱ ਝ ਨਾ ਕੁਿੱ ਝ ਤਲਆਉਂਦੀ ਆਂ ਤਾਂ ਵੀ ਤਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰ ਦਾ, ਜੇ ਤਬਲਕੁਲ ਈ ਕੁਿੱ ਝ ਨਾ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਝਿੱ ਟ ਤਕਵੇਂ
ਲੰਘੇਗਾ?”
ਪਰਸੰਗ - ਇਹ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਨਵਰੰ ਜਨ ਤਸ੍ਨੀਮ ਦੇ ਵਲਖੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਨਿਾਂ ਸ੍ਾਲ’ ਦੇ ਸ੍ਿੇਰ ਭਾਗ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ।
ਇਹ ਬੰ ਤੇ ਦੀਆਂ ਸ੍ੋਚਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਚਿੱ ਲ ਰਹੇ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਹਨ, ਜੋ ਉਸ੍ਨੂੰ ਤਾਰੋ ਉਸ੍ ਸ੍ਮੇਂ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸ੍ਨੂੰ ਮਾਸ੍ਟਰ ਦੇ ਘਰ
ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ।
ਤਵਆਤਖਆ - ਬੰ ਤੇ ਦੇ ਸ੍ੋਚਣ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਤਾਰੋ ਉਸ੍ਨੂੰ ਕਵਹੰ ਦੀ ਹੈ ਵਕ ਉਹ ਮਾਸ੍ਟਰ ਦੇ ਘਰ ਕੰ ਮ ਕਰ ਕੇ ਥੋੜਹਾ ਬਹੁ ਤਾ ਕਮਾ ਕੇ
ਵਲਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਿੀ ਘਰ ਦਾ ਗੁਜਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰ ਦਾ, ਜੇਕਰ ਉਸ੍ਨੇ ਬੰ ਤੇ ਦੀ ਗਿੱ ਲ ਮੰ ਨ ਕੇ ਕੰ ਮ ’ਤੇ ਜਾਣਾ ਛਿੱ ਡ ਵਦਿੱ ਤਾ, ਤਾਂ ਵਫਰ ਘਰ
ਦਾ ਗੁਜਾਰਾ ਚਿੱ ਲਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਿੇਗਾ।

ਪੰ ਜਾਬੀ-ਬੀ
ਲੇ ਖ
1. ਅਿੱ ਖੀਂ ਤਡਿੱ ਠਾ ਮੇਲਾ
42
#GSMKT
• ਭੂਤਮਕਾ - ਮੇਲੇ ਿੇਖਣ ਦਾ ਮੈਨੰ ੂ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਹੈ। ਸ੍ਾਡੇ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਨੇੜੇ ਸ੍ਾਲ ਵਿਿੱ ਚ ਕਈ ਮੇਲੇ ਲਿੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਸ੍ਾਵਰਆਂ ਨੂੰ
ਿੇਖਣ ਦਾ ਬੜਾ ਚਾਅ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰ ਦਸ੍ਵਹਰੇ ਦਾ ਮੇਲਾ ਇਹਨਾਂ ਸ੍ਾਵਰਆਂ ਵਿਚੋਂ ਿਿੱ ਡਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ । ਮੈਨੰ ੂ ਇਸ੍ ਦੀ ਸ੍ਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਵਖਿੱ ਚ
ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ। ਇਸ੍ ਿਾਰੀ ਮੇਲੇ ਦੀ ਯਾਦ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਿੱ ਚ ਹੁਣ ਤਿੱ ਕ ਤਾਜਾ ਹੈ।
• ਮੇਲੇ ਦੀ ਆਮਦ - ਅਸ੍ੀਂ ਇਸ੍ ਮੇਲੇ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸ੍ਮੇਂ ਤੋਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸ੍ੀ। ਉਂਝ ਤਾਂ ਇਸ੍ ਮੇਲੇ ਦਾ ਅਰੰ ਭ ਇਿੱ ਕ ਤਰਹਾਂ ਨਾਲ਼
ਰਾਮ-ਲੀਲਹਾ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਹੋ ਵਗਆ ਸ੍ੀ। ਹਰ ਰੋਜ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਖੂਬ ਰੌਣ ਕ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ। ਵਫਰ ਿੀ ਦਸ੍ਵਹਰੇ ਦੇ ਵਦਨ ਦੀ ਆਪ੍ਣੀ ਹੀ ਵਖਿੱ ਚ ਸ੍ੀ।
ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਉੱਗਦੇ ਜੌਂ ਸ੍ਾਨੂੰ ਆਉਣ ਿਾਲ਼ੇ ਮੇਲੇ ਦੀ ਯਾਦ ਵਦਿਾਉਂਦੇ। ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰੀ ਭੈਣ ਨੇ ਘਰਵਦਆਂ ਤੋਂ ਭਾਨ ਲੈ ਕੇ ਮੇਲੇ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ
ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਇਕਿੱ ਠੇ ਲਏ ਸ੍ਨ। ਸ੍ਕੂਲ ਵਿਿੱ ਚ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਅਸ੍ੀਂ ਰਾਮ-ਲੀਲਹਾ ਦੀਆਂ ਝਾਕੀਆਂ ਖੇਡਦੇ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਪ੍ਾਤਰਾਂ ਦੇ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍
ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਲਾਹੁੰ ਦੇ। ਇੰ ਝ ਪ੍ਤਾ ਹੀ ਨਾ ਲਿੱਗਾ ਵਕ ਮੇਲੇ ਦਾ ਵਦਨ ਕਦੋਂ ਆ ਵਗਆ।
• ਘਰ ਤਵਿੱ ਚ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤਤਆਰ ਕਰਨਾ - ਸ੍ਿੇਰੇ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਦਸ੍ਵਹਰੇ ਦੇ ਵਤਉਹਾਰ ਦੀਆਂ ਰਸ੍ਮਾਂ ਲਈ ਕਈ ਤਰਹਾਂ
ਦੀਆਂ ਖਾਣ ਿਾਲ਼ੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਰਸ੍ੋਈ ਿਿੱ ਲੋਂ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਤਰਹਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਦੀਆਂ ਲਪ੍ਟਾਂ ਦਿੱ ਸ੍ ਰਹੀਆਂ ਸ੍ਨ ਵਕ ਅਿੱ ਜ
ਦਸ੍ਵਹਰਾ ਹੈ। ਦੁਪ੍ਵਹਰ ਤਿੱ ਕ ਅਸ੍ੀਂ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਬਣੀਆਂ ਤਰਹਾਂ-ਤਰਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਕਈ ਿਾਰੀ ਖਾਧੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਿੱ ਚ-ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਮੇਲੇ ਿਾਲ਼ੇ
ਮੈਦਾਨ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਚਿੱ ਕਰ ਲਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਉੱਥੇ ਸ੍ਿੇਰ ਤੋਂ ਰਾਿਣ, ਕੁੰ ਭਕਰਨ ਅਤੇ ਮੇਘਨਾਦ ਦੇ ਿਿੱ ਡੇ-ਿਿੱ ਡੇ ਪ੍ੁਤਲੇ ਖੜਹੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ
ਸ੍ਨ।
• ਮੇਲੇ ਵਾਲ਼ੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਪਹੁੰ ਚਣਾ - ਦੁਪ੍ਵਹਰ ਵਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ਅਸ੍ੀਂ ਮੇਲੇ ਿਿੱ ਲ ਚਿੱ ਲ ਪ੍ਏ। ਗਲ਼ੀਆਂ-ਬਜਾਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਮੇਲੇ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ
ਸ੍ੀ। ਮੇਲੇ ਿਾਲ਼ੀ ਥਾਂ ਇਿੱ ਕ ਿਿੱ ਖਰਾ ਹੀ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਿਿੱ ਵਸ੍ਆ ਹੋਇਆ ਸ੍ੀ। ਵਪ੍ੰ ਡਾਂ ਿਿੱ ਲੋਂ ਿੀ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋ ਕੀਂ ਰੰ ਗ-ਬਰੰ ਗੇ ਕਿੱ ਪ੍ਵੜਆਂ ਨਾਲ਼
ਸ੍ਜੇ ਚਾਈ-ਂ ਚਾਈ ਂ ਮੇਲੇ ਿਿੱ ਲ ਆ ਰਹੇ ਸ੍ਨ। ਦੁਕਾਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸ੍ਜੇ ਬਜਾਰ ਅਤੇ ਿੇਖਣ ਆਏ ਲੋ ਕ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾ ਰਹੇ
ਸ੍ਨ।
• ਮੇਲੇ ਦਾ ਤਦਰਸ਼ - ਮੇਲੇ ਵਿਿੱ ਚ ਿੜਵਦਆਂ ਹੀ ਅਸ੍ੀਂ ਆਪ੍ਾ ਭੁਿੱ ਲ ਗਏ। ਚੁਫੇਰੇ ਸ੍ੈਂਕੜੇ ਹੀ ਚੀਜਾਂ ਸ੍ਾਡਾ ਵਧਆਨ ਮਿੱ ਲੋ -ਮਿੱ ਲੀ ਵਖਿੱ ਚ
ਰਹੀਆਂ ਸ੍ਨ-ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿਿੱ ਚ ਖੀਿੀ ਹੋਈ ਗਵਹਮਾ-ਗਵਹਮ ਭੀੜ, ਛੋਟੀਆਂ-ਿਿੱ ਡੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਸ੍ਜੀਆਂ ਚੀਜਾਂ, ਚੰ ਡੋਲਾਂ ਉੱਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ
ਵਿਿੱ ਚ ਵਕਲਕਾਰੀਆਂ ਮਾਰਦੇ ਝੂਟੇ ਲੈਂ ਦੇ ਬਿੱ ਚੇ, ਭੁਕਾਵਨਆਂ , ਪ੍ੀਪ੍ਣੀਆਂ , ਿਾਵਜਆਂ ਆਵਦ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਅਤੇ ਮੇਲੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਉੱਚੇ
ਵਦਸ੍ਦੇ ਰਾਿਣ ਤੇ ਉਸ੍ ਦੇ ਸ੍ਾਥੀਆਂ ਦੇ ਰੰ ਗ-ਬਰੰ ਗੇ ਪ੍ੁਤਲੇ ।
• ਮੇਲੇ ਤਵਿੱ ਚ ਅਨੰਦ ਮਾਣਨਾ - ਅਸ੍ੀਂ ਇਿੱ ਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਹਿੱ ਥਾਂ ਨੂੰ ਕੰ ਘੀ ਪ੍ਾ ਕੇ ਮੇਲੇ ਦੇ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਾਵਸ੍ਓਂ ਤੁਰਦੇ-ਤੁਰਦੇ ਦੂਜੇ ਪ੍ਾਸ੍ੇ ਤਿੱ ਕ ਗਏ।
ਮਨ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ ਰਿੱ ਜਦਾ। ਮੁੜ-ਮੁੜ ਮੇਲੇ ਵਿਿੱ ਚ ਘੁੰ ਮਣ, ਕਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵਿਕਣ ਿਾਲ਼ੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਨੂੰ ਿੇਖਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਸ੍ੀ।
ਕੋਲ਼ ਵਜੰ ਨੇ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਸ੍ਨ, ਅਸ੍ੀਂ ਖਾਣ ਿਾਲੀਆਂ ਚੀਜਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਖ਼ਰਚ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤੇ। ਸ੍ਾਡੇ ਕੋਲ਼ ਹੋਰ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਹੁੰ ਦੇ ਤਾਂ ਅਸ੍ੀਂ ਉਹ ਿੀ ਖ਼ਰਚ
ਵਦੰ ਦੇ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਸ੍ੀ, ਇਿੱ ਥੇ ਆਪ੍ਣੇ ਆਪ੍ ਦੀ ਸ੍ੁਿੱ ਧ ਤਾਂ ਰਵਹੰ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਿਿੱ ਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋ ਕ ਆਪ੍ਣੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਲਈ ਵਨਿੱਕੀਆਂ-
ਵਨਿੱਕੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਖ਼ਰੀਦ ਰਹੇ ਸ੍ਨ। ਚੂੜੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਘਰੇਲੂ ਿਸ੍ਤਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਇਸ੍ਤਰੀਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਸ੍ੀ। ਸ੍ਾਰਾ ਮੇਲਾ
ਇਿੱ ਕ ਸ੍ੀ ਪ੍ਰ ਤਾਂ ਿੀ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਥਾਂਿਾਂ 'ਤੇ ਘੇਵਰਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਲੋ ਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਲਿੱਗੀ ਹੋਈ ਸ੍ੀ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਹਾਂ, ਵਖਡਾਰੀ ਖੇਡ ਵਿਖਾ ਰਹੇ ਸ੍ਨ
ਅਤੇ ਖੇਡ-ਪ੍ਰੇਮੀ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਲ਼ੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸ੍ਨ। ਕੁਝ ਉਰਹਾਂ ਇਿੱ ਕ ਮਦਾਰੀ ਆਪ੍ਣੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਨਾਲ਼ ਭੀੜ ਨੂੰ ਕੀਲੀ ਖੜਹਾ ਸ੍ੀ। ਹਰ
ਉਮਰ ਦੇ ਲੋ ਕ ਉਸ੍ ਦੀ ਹਰ ਖੇਡ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣ ਰਹੇ ਸ੍ਨ। ਇਿੱ ਕ ਿੈਦ ਵਜਹਾ ਆਦਮੀ ਟੋਟਕੇ ਦਿੱ ਸ੍-ਦਿੱ ਸ੍ ਕੇ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਦਿਾਈਆਂ
ਿੇਚ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ। ਗਿੱ ਲ ਕੀ, ਹਰ ਿੇਖਣ ਿਾਲ਼ਾ ਅਤੇ ਖ਼ਰੀਦਣ ਿਾਲ਼ਾ, ਮੇਲੇ ਦਾ ਅੰ ਗ ਸ੍ੀ।
• ਪੁਤਤਲਆਂ ਨੂੰ ਅਿੱ ਗ ਲਾਉਣਾ - ਸ਼ਾਮ ਹੋ ਗਈ ਸ੍ੀ। ਸ੍ਭ ਦਾ ਵਧਆਨ ਪ੍ੁਤਵਲਆਂ ਦੇ ਸ੍ਾੜੇ ਜਾਣ ਿਿੱ ਲ ਮੁੜ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ। ਿੇਖਵਦਆਂ ਹੀ
ਰਾਮ, ਲਛਮਣ ਅਤੇ ਹਨੂਮਾਨ ਬਣੇ ਕਲਾਕਾਰ ਨਿੱਚਦੇ-ਟਿੱ ਪ੍ਦੇ ਪ੍ੁਤਵਲਆਂ ਕੋਲ਼ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਗਏ। ਉਹ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਿਾਰਤਾਲਾਪ੍ ਕਰ ਰਹੇ

43
#GSMKT
ਸ੍ਨ ਜੋ ਸ੍ਾਨੂੰ ਸ੍ੁਣਾਈ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ ਵਦੰ ਦੇ। ਕੁਝ ਸ੍ਮੇਂ ਵਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ਪ੍ੁਤਵਲਆਂ ਨੂੰ ਅਿੱ ਗ ਲਾਈ ਗਈ। ਉਹਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਰਿੱ ਖੇ ਪ੍ਟਾਵਕਆਂ ਦੇ ਫਟਣ
ਦੀਆਂ ਅਿਾਜਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਆਉਣ ਲਿੱਗੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਭੀੜ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਉੱਚਾ ਹੋਇਆ।
• ਘਰ ਨੂੰ ਵਾਪਸੀ - ਇਸ੍ ਤੋਂ ਵਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ਲੋ ਕ ਆਪ੍ੋ-ਆਪ੍ਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲਿੱਗ ਪ੍ਏ। ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਵਨਕਲਨ ਿਾਲ਼ੇ ਰਾਹਾਂ ਉੱਤੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦਾ
ਹੜਹ ਿਗਣ ਲਿੱਗ ਵਪ੍ਆ। ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰੀ ਭੈਣ ਗੁਆਚ ਜਾਣ ਦੇ ਡਰੋਂ ਬੜੀ ਸ੍ਾਿਧਾਨੀ ਨਾਲ਼ ਇਿੱ ਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਹਿੱ ਥ ਫੜੀ ਘਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਏ।
ਕੁਝ ਲੋ ਕਾਂ ਨੇ ਮੇਲੇ ਤੋਂ ਖ਼ਰੀਦੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਹਿੱ ਥਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਚੁਿੱ ਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸ੍ਨ। ਸ੍ਾਡੇ ਹਿੱ ਥ ਖ਼ਾਲੀ ਸ੍ਨ, ਪ੍ਰ ਸ੍ਾਡਾ ਮਨ ਮੇਲੇ ਦੇ ਸ੍ੁਆਦ
ਨਾਲ਼ ਭਵਰਆ ਹੋਇਆ ਸ੍ੀ। ਘਰ ਆ ਕੇ ਵਕੰ ਨੀ ਦੇਰ ਅਸ੍ੀਂ ਇਿੱ ਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਕਾਹਲੇ , ਮੇਲੇ ਦੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਘਰਵਦਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱ ਸ੍ਦੇ ਰਹੇ।

2. ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰ ਬੇਦਕਰ

• ਜਾਣ-ਪਛਾਣ - ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਵਿਦਿਾਨ, ਵਫ਼ਲਾਸ੍ਫ਼ਰ, ਕਨੂੰਨਦਾਨ ਅਤੇ ਦੇਸ੍ ਨੂੰ ਵਪ੍ਆਰ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੇ ਇਨਸ੍ਾਨ
ਸ੍ਨ। ਆਪ੍ ਰਾਜਨੀਵਤਕ, ਸ੍ਮਾਵਜਕ ਅਤੇ ਆਰਵਥਕ ਵਿਵਸ਼ਆਂ ਬਾਰੇ ਡੂੰ ਘੀ ਸ੍ੋਝੀ ਰਿੱ ਖਦੇ ਸ੍ਨ। ਆਪ੍ ਨੇ ਸ੍ਮਾਜ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਅਨਪ੍ੜਹਤਾ,
ਅੰ ਧ-ਵਿਸ਼ਿਾਸ੍ ਅਤੇ ਛੂਤ-ਛਾਤ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯਤਨ ਕੀਤੇ। ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸ੍ੰ ਵਿਧਾਨ ਦੇ
ਵਨਰਮਾਤਾ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋ ਕ ਆਪ੍ ਨੂੰ ‘ਬਾਬਾ ਸ੍ਾਵਹਬ’ ਕਵਹ ਕੇ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਪ੍ ਦਵਲਤ ਿਰਗ ਦੇ ਮਸ੍ੀਹਾ
ਸ੍ਨ। ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਦੀ ਜਨਮ-ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਮੌਕੇ ਭਾਰਤ ਸ੍ਰਕਾਰ ਿਿੱ ਲੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਭਾਰਤ ਰਤਨ’ ਦੀ ਉਪ੍ਾਧੀ ਨਾਲ਼
ਸ੍ਨਮਾਵਨਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ।
• ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਤਰਵਾਰ - ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1891 ਈ: ਨੂੰ ਬੜੌਦਾ ਵਰਆਸ੍ਤ ਦੀ ਛਾਉਣੀ ਮਹੂ
(ਮਿੱ ਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ੂਬੇਦਾਰ ਰਾਮ ਜੀ ਦਾਸ੍ ਦੇ ਘਰ, ਮਾਤਾ ਭੀਮਾ ਬਾਈ ਜੀ ਦੀ ਕੁਿੱ ਖੋਂ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਿੱ ਦੀ ਵਪ੍ੰ ਡ
‘ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ’ ਰਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਅੰ ਬਾਿਡੇ’ ਸ੍ੀ। ਆਪ੍ ਅਜੇ ਵਤੰ ਨ ਕੁ ਸ੍ਾਲ ਦੇ ਸ੍ਨ ਵਕ ਆਪ੍ ਦੇ ਵਪ੍ਤਾ ਨੇ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਵਿਿੱ ਚੋਂ
ਪ੍ੈਂਨਸ਼ਨ ਲੈ ਲਈ ਅਤੇ ਕਸ੍ਬਾ ਸ੍ਤਾਰਾ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹਣ ਲਿੱਗੇ। ਇਿੱ ਥੇ ਹੀ ਮੁਢਲੀ ਵਿਿੱ ਵਦਆ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ
ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਨੂੰ ਸ੍ਕੂਲ ਵਿਿੱ ਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਿਾਇਆ ਵਗਆ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਆਪ੍ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਵਦਹਾਂਤ ਹੋ ਵਗਆ। ਮਾਂ ਦੀ
ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਾ. ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਬਹੁਤ ਉਦਾਸ੍ ਰਵਹਣ ਲਿੱਗੇ। ਪ੍ੜਹਾਈ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਨ ਨਾ ਲਿੱਗਦਾ। ਆਪ੍ ਦੇ ਿਿੱ ਡੇ ਭਰਾ
ਅਨੰਦ ਰਾਓ ਨੇ ਇਿੱ ਕ ਵਦਨ ਆਪ੍ ਨੂੰ ਸ੍ਮਝਾਇਆ ਵਕ ਮਾਤਾ ਜੀ ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੂੰ ਿਿੱ ਡਾ ਅਫ਼ਸ੍ਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੇ ਸ੍ਨ। ਉਸ੍ ਵਦਨ ਤੋਂ
ਆਪ੍ ਨੇ ਪ੍ੂਰੀ ਵਮਹਨਤ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ਼ ਪ੍ੜਹਾਈ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤੀ। ਸ੍ਤਾਰਾਂ ਸ੍ਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ
ਰਾਮਾ ਬਾਈ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਆਪ੍ ਦੇ ਘਰ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਵਲਆ ਵਜਸ੍ ਦਾ ਨਾਂ ਜਸ੍ਿੰ ਤ ਰਾਓ ਰਿੱ ਵਖਆ ਵਗਆ।
• ਜਾਤੀ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਦਾ ਤਸ਼ਕਾਰ - 1907 ਈ : ਵਿਿੱ ਚ ਡਾ. ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਨੇ ਦਸ੍ਿੀਂ ਜਮਾਤ ਪ੍ਾਸ੍ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਵਦਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ
ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਿੱ ਚ ਛੂਤ-ਛਾਤ ਦਾ ਬਹੁਤ ਬੋਲ-ਬਾਲਾ ਸ੍ੀ। ਸ੍ਕੂਲਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਦਵਲਤ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸ੍ੀ।
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਬੈਠਣ ਅਤੇ ਖੇਡਣ ਦੀ ਆਵਗਆ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ। ਇਿੱ ਕ ਿਾਰ ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਨੇ ਭੀਮ ਰਾਓ ਨੂੰ
ਬਲੈ ਕ-ਬੋਰਡ ਉੱਤੇ ਸ੍ਿਾਲ ਹਿੱ ਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਕਹਾ ਤਾਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਬਾਕੀ ਮੁੰ ਵਡਆਂ ਨੇ ਰੌਲਾ ਪ੍ਾ ਵਦਿੱ ਤਾ, “ਸ੍ਾਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ ਰੋਟੀ ਿਾਲੇ ੋ਼
ਡਿੱ ਬੇ ਚੁਿੱ ਕ ਲੈ ਣ ਵਦਓ।” ਇਸ੍ ਘਟਨਾ ਨੇ ਭੀਮ ਰਾਓ ਦੇ ਬਾਲ-ਮਨ ਨੂੰ ਝੰ ਜੋੜ ਕੇ ਰਿੱ ਖ ਵਦਿੱ ਤਾ। ਛੂਤ-ਛਾਤ ਪ੍ਰਵਤ ਵਿਦਰੋਹ ਦੀ ਭਾਿਨਾ
ਆਪ੍ ਦੇ ਮਨ ਵਿਿੱ ਚ ਹੋਰ ਿੀ ਪ੍ਰਬਲ ਹੋ ਗਈ।
• ਪੜਹਾਈ-ਤਲਖਾਈ ਅਤੇ ਮੁਿੱ ਢਲਾ ਜੀਵਨ - ਕਾਲਜ ਦੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਡਾ. ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਨੇ ਮੁੰ ਬਈ ਦੇ ਐਲਵਿੰ ਸ੍ਟਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਕੀਤੀ। ਬੜੌਦਾ ਵਰਆਸ੍ਤ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਗਾਇਕਿਾੜ ਨੇ ਆਪ੍ ਦੀ ਵਿਲਿੱਖਣ ਪ੍ਰਵਤਭਾ ਨੂੰ ਪ੍ਛਾਵਣਆ ਅਤੇ ਪ੍ੜਹਾਈ ਲਈ ਿਜੀਫ਼ਾ ਲਾ
ਵਦਿੱ ਤਾ। 1912 ਈਸ੍ਿੀ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ ਨੇ ਬੀ.ਏ. ਪ੍ਾਸ੍ ਕਰ ਲਈ 1913 ਈ: ਵਿਿੱ ਚ ਬੜੌਦਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਰਆਸ੍ਤ ਦੇ ਕੁਝ
ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਚ-ਵਿਿੱ ਵਦਆ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਭੇਜਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਵਗਆ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਡਾ. ਅੰ ਬੇਦਕਰ
ਨੂੰ ਿੀ ਚੁਵਣਆ ਵਗਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੋਲੰਬੀਆ ਯੂਨੀਿਰਵਸ੍ਟੀ, ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸ੍ਤਰ ਦੀ ਐਮ. ਏ. ਪ੍ਾਸ੍ ਕੀਤੀ। 1916 ਈ:
44
#GSMKT
ਵਿਿੱ ਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਿੱ ਥੋਂ ਹੀ ਪ੍ੀ-ਐਚ.ਡੀ. ਦੀ ਵਡਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀਤੀ। 1922 ਈ: ਵਿਿੱ ਚ ਡਾ. ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਨੇ ਲੰਡਨ ਯੂਨੀਿਰਵਸ੍ਟੀ ਤੋਂ
ਪ੍ੀ-ਐਚ.ਡੀ. ਦੀ ਦੂਜੀ ਵਡਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀਤੀ। ਆਪ੍ ਨੇ ਕੁਝ ਸ੍ਮਾਂ ਬੜੌਦਾ ਵਰਆਸ੍ਤ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਿੱ ਚ ‘ਵਮਲਟਰੀ ਸ੍ਕਿੱ ਤਰ’ ਿਜੋਂ
ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ ਪ੍ਰ ਇਿੱ ਥੇ ਿੀ ਜਾਤ-ਪ੍ਾਤ ਅਤੇ ਛੂਤ-ਛਾਤ ਦਾ ਬੋਲ-ਬਾਲਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਆਪ੍ ਇਿੱ ਥੇ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਵਟਕ ਨਾ ਸ੍ਕੇ।
• ਤਵਿੱ ਤਦਆ ਦੇ ਚਾਨਣ ਨਾਲ਼ ਛੂਤ-ਛਾਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਰਾਲੇ - ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਲੋ ਕ-ਤੰ ਤਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ
ਸ੍ਮਰਥਕ ਸ੍ਨ। ਆਪ੍ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸ੍ੀ ਵਕ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆਿਾਂ ਇਸ੍ੇ ਸ਼ਾਸ੍ਨ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਰਾਹੀਂ ਹਿੱ ਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸ੍ਕਦੀਆਂ
ਹਨ। ਆਪ੍ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸ੍ੀ ਵਕ ਸ੍ਮਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਫੈਲੀ ਜਾਤ-ਪ੍ਾਤ ਅਤੇ ਛੂਤ-ਛਾਤ ਦੀ ਵਬਮਾਰੀ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਦਾ ਪ੍ਸ੍ਾਰ,
ਸ਼ਵਹਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਆਪ੍ ਨੇ ਸ੍ਮਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਿੱ ਵਦਆ ਦਾ ਚਾਨਣ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ‘ਪ੍ੀਪ੍ਲਜ
ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਸ੍ੁਸ੍ਾਇਟੀ' ਬਣਾਈ। ਗਰੀਬ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਦੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਵਿਿੱ ਚ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਇਸ੍ ਸ੍ੁਸ੍ਾਇਟੀ ਦਾ ਮੁਿੱ ਖ ਉਦੇਸ਼ ਸ੍ੀ। ਸ੍ਮਾਜ
ਵਿਿੱ ਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਆਪ੍ ਨੇ ‘ਮੂਕ ਨਾਇਕ’ ਅਤੇ ‘ਬਵਹਸ਼ਵਕਰਤ ਭਾਰਤ’ ਨਾਂ ਦੇ ਹਫ਼ਤਾਿਾਰ ਅਖ਼ਬਾਰ ਿੀ
ਕਿੱ ਢੇ।
• ਸੰ ਤਵਧਾਨ ਦੀ ਰਚਨਾ - ਅਜਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ੍ ਨੂੰ ਦੇਸ੍ ਦੇ ਕਨੂੰਨ-ਮੰ ਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਵਗਆ ਅਤੇ ਵਫਰ ਅਜਾਦ ਭਾਰਤ ਦਾ
ਸ੍ੰ ਵਿਧਾਨ ਵਤਆਰ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬਣਾਇਆ ਵਗਆ। ਆਪ੍ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵਮਹਨਤ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ਼ ਇਸ੍ ਕੰ ਮ ਨੂੰ
ਨੇਪ੍ਰੇ ਚਾਵੜਹਆ। ਡਾ. ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਦੀ ਵਨਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਵਤਆਰ ਹੋਇਆ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸ੍ੰ ਵਿਧਾਨ ਲੋ ਕ-ਤੰ ਤਵਰਕ ਅਤੇ ਧਰਮ-ਵਨਰਪ੍ਿੱ ਖ
ਹੈ। ਇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਗਵਰਕਾਂ ਦੇ ਮੌਵਲਕ ਅਵਧਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ੰ ਪ੍ੂਰਨ ਸ੍ੁਰਿੱਵਖਆ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸ੍ੰ ਵਿਧਾਨ ਦਾ ਇਹ ਖਰੜਾ 29
ਨਿੰ ਬਰ, 1949 ਈ: ਨੂੰ ਪ੍ਾਸ੍ ਹੋ ਵਗਆ। 26 ਜਨਿਰੀ, 1950 ਈ: ਨੂੰ ਇਸ੍ ਸ੍ੰ ਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ ਵਗਆ।
• ਅੰ ਤਤਮ ਜੀਵਨ - ਮਾਰਚ, 1952 ਈ: ਵਿਿੱ ਚ ਡਾ. ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਨੂੰ ਰਾਜ-ਸ੍ਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਵਨਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ। ਆਪ੍ਣੇ ਅੰ ਤ ਸ੍ਮੇਂ
ਤਿੱ ਕ ਆਪ੍ ਰਾਜ-ਸ੍ਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਜੀਿਨ ਦੇ ਅੰ ਤਲੇ ਵਦਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ ਨੇ ਬੁਿੱ ਧ ਧਰਮ ਗਰਵਹਣ ਕਰ ਵਲਆ। 6 ਦਸ੍ੰ ਬਰ, 1956
ਈ: ਨੂੰ ਡਾ: ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ।
• ਸਾਰ-ਅੰ ਸ਼ - ਡਾ. ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਦਵਲਤਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਸ੍ਮਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਸ਼ੋਵਸ਼ਤ ਹੋ ਰਹੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੇ ਸ੍ਿੱ ਚੇ ਹਮਦਰਦ ਸ੍ਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ
ਮਨੁਿੱਖੀ ਅਜਾਦੀ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਸ਼ਿਾਸ੍ ਸ੍ੀ ਅਤੇ ਉਹ ਵਕਸ੍ੇ ਿੀ ਵਕਸ੍ਮ ਦੀ ਕਿੱ ਟੜਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਸ੍ੰ ਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸ੍ਨ ਡਾ. ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਦੀਆਂ
ਸ੍ਮਾਵਜਕ, ਰਾਜਨੀਵਤਕ ਅਤੇ ਆਰਵਥਕ ਸ੍ੁਧਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਅਿੱ ਜ ਿੀ ਦੇਸ੍ ਲਈ ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਨ ਹਨ। ਭਾਰਤਿਾਸ੍ੀ ਡਾ.
ਅੰ ਬੇਦਕਰ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਰਣੀ ਰਵਹਣਗੇ।

3. ਤਵਤਦਆਰਥੀ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ

• ਭੂਤਮਕਾ - ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਜੀਿਨ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀ ਵਜੰ ਦਗੀ ਦਾ ਅਵਹਮ ਵਹਿੱ ਸ੍ਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਸ੍ਮਾਂ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ ਵਜਸ੍ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ
ਚਵਰਿੱ ਤਰ ਦਾ ਵਨਰਮਾਣ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਚਵਰਿੱ ਤਰ ਚੰ ਗੇ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਚੰ ਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦਾ ਸ੍ਮੂਹ ਹੈ। ਵਜਹੋ ਵਜਹੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵਿਵਦਆਰਥੀ
ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਉਹੋ ਵਜਹਾ ਹੀ ਮਨੁਿੱਖ ਦਾ ਚਵਰਿੱ ਤਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਚੰ ਗੇ ਚਵਰਿੱ ਤਰ ਦੀ ਰੀੜਹ ਦੀ ਹਿੱ ਡੀ
ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਤੋਂ ਭਾਿ ਹੈ ਵਨਯਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਾਲਣ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੇ ਮਨ ਦੇ ਘੋੜੇ ਦੀਆਂ ਿਾਗਾਂ ਨੂੰ ਵਨਯਵਮਤ ਰਿੱ ਖਣਾ। ਵਜੰ ਦਗੀ
ਦੇ ਹਰੇਕ ਪ੍ੜਾਅ ਉੱਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਦਾ ਮਹਿੱ ਤਿ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਮੋੜ ਉੱਤੇ ਇਸ੍ ਦੀ ਲੋ ੜ ਹੈ।
• ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਕੀ ਹੈ? - ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਅਵਜਹਾ ਵਿਲਿੱਖਣ ਗੁਣ ਹੈ ਵਜਸ੍ ਦਾ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚ ਬਹੁਤ ਵਜਆਦਾ ਮਹਿੱ ਤਿ ਹੈ ।
ਸ੍ਮੇਂ ਵਸ੍ਰ ਜਾਗਣਾ, ਸ੍ਮੇਂ ਵਸ੍ਰ ਸ੍ੌਣਾ, ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਂ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤਾ ਵਗਆ ਕੰ ਮ ਸ੍ਮੇਂ ਵਸ੍ਰ ਕਰਨਾ, ਸ੍ਮੇਂ ਵਸ੍ਰ ਸ੍ਕੂਲ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਕੇ
ਇਕਾਗਰਤਾ ਨਾਲ਼ ਪ੍ੜਹਾਈ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਵਨਮਰਤਾ ਨਾਲ਼ ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਤੋਂ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆਿਾਂ ਦੇ ਹਿੱ ਲ ਪ੍ੁਿੱ ਛਣਾ , ਇਿੱ ਕ
ਅਨੁਸ਼ਾਵਸ੍ਤ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਦੇ ਲਿੱਛਣ ਹਨ। ਚੰ ਗਾ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਵਸ੍ਰਫ਼ ਸ੍ਕੂਲ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸ੍ਗੋਂ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੇ ਆਲ਼ੇ -
ਦੁਆਲ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਦਾ ਪ੍ਾਲਣ ਕਰਦਾ ਹੈ।
45
#GSMKT
• ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਲੋ ੜ - ਕੁਝ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਫੋਕੀ ਹਉਂਮੈਂ ਦਾ ਵਸ਼ਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਸ੍ਮਝਣ ਲਿੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ
ਗ਼ਲਤ ਧਾਰਨਾ ਹੈ। ਸ੍ਮੁਿੱ ਚੀ ਕੁਦਰਤ ਵਨਯਮਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਬਿੱ ਝੀ ਚਿੱ ਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਦਨ ਚੜਹਦਾ ਹੈ, ਰਾਤ ਪ੍ੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਰਤੀਬ ਅਨੁਸ੍ਾਰ
ਮੌਸ੍ਮ ਬਦਲਦੇ ਹਨ। ਸ੍ਮੁਿੱ ਚਾ ਬਰਵਹਮੰ ਡ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨਬਿੱ ਧ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਰਤਾ ਕੁ ਿੀ ਭੰ ਗ ਹੋਿੇ ਤਾਂ ਪ੍ਰਲੋ ਦੀ ਸ੍ਵਥਤੀ
ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਜੰ ਦਗੀ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲੈ ਣ ਲਈ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਵਨਯਮਬਿੱ ਧਤਾ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰ ਦੀ। ਇਹ ਿੀ ਯਾਦ ਰਿੱ ਖਣਾ
ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਵਕ ਅਜਾਦੀ ਦੀਆਂ ਿੀ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਸ੍ੀਮਾਿਾਂ ਹੁੰ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੇਮੁਹਾਰੀ ਅਜਾਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸ੍ਕਦੀ ਹੈ।
ਕੁਝ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਦਾ ਕਵਹਣਾ ਨਾ ਮੰ ਨਣ ਅਤੇ ਸ੍ਕੂਲ ਦਾ ਵਿਿੱ ਵਦਅਕ ਮਾਹੌਲ ਭੰ ਗ ਕਰਨ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਸ਼ਾਨ ਸ੍ਮਝਣ
ਲਿੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੇਸ੍ਮਝੀ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣਾ ਭਵਿਿੱ ਖ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਲੈਂ ਦੇ ਹਨ।
• ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਕਮੀ - ਿਰਤਮਾਨ ਸ੍ਮੇਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨਹੀਣਤਾ ਿਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਦਾਰਥਿਾਦੀ ਯੁਿੱ ਗ
ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਿੱ ਵਦਆ ਿਪ੍ਾਰ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਅਤੇ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਿਰਗੀ ਨੇੜਤਾ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਅਿੱ ਜ ਅਵਧਆਪ੍ਕ
ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਿੀ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਵਝੜਕ ਨਹੀਂ ਸ੍ਕਦਾ। ਭਾਿੇਂ ਮਨੋਵਿਵਗਆਵਨਕ ਵਦਰਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਪ੍ਰ ਕੁਝ
ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ-ਸ਼ਾਸ੍ਤਰੀ ਇਹ ਮੰ ਨਦੇ ਹਨ ਵਕ ਚੰ ਗੇ ਕੰ ਮਾਂ ਲਈ ਇਨਾਮ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਲਈ ਸ੍ਜਾ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਹੋਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਵਕਉਂਵਕ
ਇਸ੍ ਨਾਲ਼ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਵਿਿੱ ਚ ਰਿੱ ਵਖਆ ਜਾ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰ ਲਾਜਮੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਦੇ ਕਨੂੰਨ ਅਧੀਨ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ
ਨੂੰ ਸ੍ਜਾ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਜੋਰ ਵਦਿੱ ਤਾ ਜਾ ਵਰਹਾ ਹੈ।
• ਤਸਿੱ ਤਖਆ ਪਰਨਾਲ਼ੀ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ - ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨਹੀਣਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰੀਵਖਆ-ਪ੍ਰਨਾਲ਼ੀ ਨੂੰ ਿੀ ਦੋਸ਼ੀ ਮੰ ਵਨਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਵਦਆਰਥੀ
ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀਤੇ ਅੰ ਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਉਸ੍ਦੇ ਚੰ ਗੇ ਜਾਂ ਮਾੜੇ ਹੋਣ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮੰ ਵਨਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਗੁਣ ਜਾਂ ਔਗੁਣ ਅਿੱ ਖੋਂ
ਪ੍ਰੋਖੇ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰ ਕੁਝ ਸ੍ਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਸ੍ਮੁਿੱ ਚਾ ਮੁਿੱ ਲਾਂਕਣ ( CCE ) ਪ੍ਰਨਾਲ਼ੀ ਲਾਗੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਵਜਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ
ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਦੀ ਸ੍ਰਬ ਪ੍ਿੱ ਖੀ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ੍ ਪ੍ਰਨਾਲ਼ੀ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਨਾਲ਼
ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਿਧ ਰਹੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨਹੀਣਤਾ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ੁਧਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਆਸ੍ ਹੈ।
• ਸਮਾਜ ਦੀ ਜ਼ੁੰ ਮੇਵਾਰੀ - ਸ੍ਮਾਜ ਿੀ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨਹੀਣਤਾ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜੁੰ ਮੇਿਾਰ ਹੈ। ਪ੍ਦਾਰਥਿਾਦੀ
ਯੁਿੱ ਗ ਵਿਿੱ ਚ ਬੰ ਦੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਸ੍ ਦੀਆਂ ਨੈਵਤਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਨਹੀਂ ਸ੍ਗੋਂ ਉਸ੍ ਦੇ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਅਤੇ ਰੁਤਬੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਪ੍ਾਈ ਜਾਂਦੀ
ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਮਾਪ੍ੇ ਿੀ ਆਪ੍ਣੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਨੂੰ ਨੈਵਤਕਤਾ ਵਸ੍ਖਾਉਣ ਪ੍ਿੱ ਖੋਂ ਅਿੇਸ੍ਲੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਵਧਆਨ ਇਸ੍ ਪ੍ਿੱ ਖ ਉੱਤੇ ਹੀ
ਕੇਂਦਵਰਤ ਰਵਹੰ ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਬਿੱ ਚਾ ਚੰ ਗੇ ਨੰਬਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਿਿੱ ਡੀਆਂ ਵਡਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ ਚੰ ਗੀ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਿੇ। ਅਵਜਹੇ
ਆਲ਼ੇ -ਦੁਆਲ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਿਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
• ਬਿੱ ਤਚਆਂ ’ਤੇ ਤਸਨਮੇ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਪਰਭਾਵ - ਵਸ੍ਨਮਾ ਅਤੇ ਟੈਲੀਿੀਜਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਿ ਸ੍ਦਕਾ ਅਿੱ ਜ ਦੇ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਫ਼ੈਸ਼ਨ
ਿਿੱ ਲ ਿਧੇਰੇ ਵਖਿੱ ਚੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ੍ਕੂਲਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਨਯਮਾਂ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਿਰਦੀ ਪ੍ਵਹਨਣਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚੰ ਗਾ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਦਾ। ਸ੍ਾਦਗੀ ਅਿੱ ਜ ਦੇ
ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਦੇ ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਮਨਫ਼ੀ ਹੁੰ ਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਲੋ ਕਾਂ ਦੇ ਢਹੇ ਚੜਹ ਕੇ ਕਈ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਨਵਸ਼ਆਂ ਦੀ
ਦਲਦਲ ਵਿਿੱ ਚ ਫਸ੍ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਵਦਆਰਥੀ-ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਨਵਸ਼ਆਂ ਦੇ ਆਦੀ ਹੋਏ ਬਿੱ ਚੇ ਸ੍ਦਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
• ਸਾਰੰ ਸ਼ - ਸ੍ਾਨੂੰ ਇਹ ਸ੍ਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਵਕ ਵਸ੍ਰਫ਼ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸ੍ਗੋਂ ਸ੍ਭ ਲਈ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਦਾ ਪ੍ਾਲਣ
ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਵਜਿੇਂ ਵਢਿੱ ਲੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਿਾਲ਼ੀ ਿੀਣਾ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਸ੍ੰ ਗੀਤ ਪ੍ੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰ ਦਾ ਅਤੇ ਘੇਰੇ ਵਿਿੱ ਚ ਬੰ ਨਹ ਕੇ ਰਿੱ ਖੇ ਵਬਨਾਂ
ਭਾਫ਼, ਇੰ ਜਣ ਨਹੀਂ ਚਲਾ ਸ੍ਕਦੀ ਵਬਲਕੁਲ ਇਿੇਂ ਹੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨਹੀਣ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਆਪ੍ਣੀ ਮੰ ਜਲ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸ੍ਕਦੇ।
ਸ੍ਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਸ੍ੁਆਦ ਚਿੱ ਖਣ ਲਈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚੰ ਗੇ ਨਾਗਵਰਕ ਬਣਨ ਲਈ ਅਨੁਸ਼ਾਸ੍ਨ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹਣਾ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ।

4. ਮੇਰਾ ਮਨਭਾਉਂਦਾ ਸਾਤਹਤਕਾਰ

46
#GSMKT
• ਜਾਣ-ਪਛਾਣ - ਮੈਨੰ ੂ ਸ੍ਾਵਹਤ ਪ੍ੜਹਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਂਕ ਹੈ। ਉਂਝ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸ੍ਾਰੇ ਸ੍ਾਵਹਤਕਾਰ ਮੇਰੇ ਪ੍ਸ੍ੰ ਦੀਦਾ ਹਨ ਪ੍ਰ ਨਾਨਕ
ਵਸ੍ੰ ਘ ਨਾਿਲਕਾਰ ਮੇਰੇ ਮਨਭਾਉਂਦੇ ਸ੍ਾਵਹਤਕਾਰ ਹਨ। ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦਾ ਪ੍ਰਵਸ੍ਿੱ ਧ ਨਾਿਲਕਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਉਹ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ
ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਨਾਿਲ ਵਲਖਣ ਿਾਲ਼ਾ ਅਤੇ ਸ੍ਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਪ੍ਵੜਹਆ ਜਾਣ ਿਾਲ਼ਾ ਨਾਿਲਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੇ ਨਾਿਲਾਂ ਬਾਰੇ ਆਮ
ਪ੍ਾਠਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਿ ਹੈ ਵਕ ਉਹ ਇਿੱ ਕ ਿਾਰੀ ਪ੍ੜਹਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਮੁਿੱ ਕਣ ਤਿੱ ਕ ਛਿੱ ਡਣ ਨੂੰ ਮਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ
ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦਾ ਹਰਮਨ-ਵਪ੍ਆਰਾ ਲੇ ਖਕ ਹੋਇਆ ਹੈ।
• ਜਨਮ ਅਤੇ ਮਾਤਾ-ਤਪਤਾ - ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਲਿੱਛਮੀ ਦੀ ਕੁਿੱ ਖੋਂ 5 ਜੁਲਾਈ, 1897 ਈ : ਨੂੰ ਵਪ੍ੰ ਡ ਚਿੱ ਕ ਹਮੀਦ,
ਵਜਲਹਾ ਵਜਹਲਮ ( ਹੁਣ ਪ੍ਾਵਕਸ੍ਤਾਨ ) ਵਿਿੱ ਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ੍ ਦੇ ਵਪ੍ਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ੍ਰੀ ਬਹਾਦਰ ਚੰ ਦ ਸ੍ੂਰੀ ਸ੍ੀ ਜੋਵਕ ਇਿੱ ਕ ਿਪ੍ਾਰੀ ਸ੍ਨ।
ਬਚਪ੍ਨ ਵਿਿੱ ਚ ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦਾ ਨਾਂ ਹੰ ਸ੍ ਰਾਜ ਸ੍ੀ ਉਸ੍ ਨੇ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੇ ਸ੍ਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ੰ ਜਿੀਂ ਪ੍ਾਸ੍ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਛੇਿੀਂ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ੜਹਦਾ ਸ੍ੀ
ਤਾਂ ਉਸ੍ ਦੇ ਵਪ੍ਤਾ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ੍ ਲਈ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਪ੍ੜਹਾਈ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੱ ਡ ਕੇ ਰੋਜੀ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਵਕਰਤ ਕਰਨੀ ਪ੍ਈ।
ਉਸ੍ ਨੇ ਹਲਿਾਈ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਉੱਤੇ ਭਾਂਡੇ ਮਾਂਜੇ ਅਤੇ ਮੇਵਲਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਜਾ ਕੇ ਕੁਲਫ਼ੀਆਂ ਤਿੱ ਕ ਿੇਚੀਆਂ।
• ਸਾਤਹਤ ਤਲਖਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ - ਤੇਰਾਂ ਸ੍ਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਿੱ ਚ ਉਸ੍ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਵਲਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। 1911 ਈ. ਵਿਿੱ ਚ ਜਦੋਂ ਉਹ
ਚੌਦਾਂ ਸ੍ਾਲਾਂ ਦਾ ਸ੍ੀ, ਉਸ੍ ਦਾ ਪ੍ਵਹਲਾ ਕਾਵਿ ਸ੍ੰ ਗਰਵਹ, ‘ਸ੍ੀਹਰਫ਼ੀ ਹੰ ਸ੍ਰਾਜ’ ਛਵਪ੍ਆ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸ੍ਲਾਵਹਆ ਵਗਆ। ਇਸ੍ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਉਸ੍ ਨੇ ਧਾਰਵਮਕ ਗੀਤ ਵਲਖੇ ਜੋ ‘ਸ੍ਵਤਗੁਰ ਮਵਹਮਾ’ ਨਾਂ ਹੇਠ ਛਪ੍ੇ। ਇਹ ਗੀਤ ਿੀ ਉਸ੍ ਸ੍ਮੇਂ ਬਹੁਤ ਹਰਮਨ-ਵਪ੍ਆਰੇ ਹੋਏ। 1922
ਈ. ਵਿਿੱ ਚ ਉਹ ‘ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ’ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਸ੍ਮੇਂ ਜੇਲਹ ਵਗਆ। ਉੱਥੇ ਉਸ੍ ਨੇ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰ ਦ ਦੇ ਨਾਿਲ ਪ੍ੜਹੇ ਵਜਨਹਾਂ ਤੋਂ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਨਾਿਲ ਵਲਖਣ
ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵਮਲੀ। ਇਿੱ ਥੇ ਹੀ ਉਸ੍ ਨੇ ਆਪ੍ਣਾ ਪ੍ਵਹਲਾ ਨਾਿਲ ‘ਅਿੱ ਧ ਵਖੜੀ ਕਲੀ’ ਵਲਵਖਆ ਜੋ ਵਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ‘ਅਿੱ ਧ ਵਖਵੜਆ ਫੁਿੱ ਲ’ ਨਾਂ ਹੇਠ
ਛਵਪ੍ਆ।
• ਤਵਆਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਚਨਾਵਾਂ - 1924 ਈ . ਵਿਿੱ ਚ ਉਸ੍ ਦਾ ਵਿਆਹ ਰਾਜ ਕੌ ਰ ਨਾਲ਼ ਹੋ ਵਗਆ। ਇਸ੍ ਅਰਸ੍ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਉਸ੍ਨੇ
‘ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ’, ‘ਕਾਲ ਚਿੱ ਕਰ’, ‘ਪ੍ਰੇਮ ਸ੍ੰ ਗੀਤ’ ਆਵਦ ਨਾਿਲ ਵਲਖੇ। 1931 ਈ. ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ ਨੇ ‘ਵਚਿੱ ਟਾ ਲਹੂ’ ਵਲਵਖਆ।
ਇਸ੍ ਨਾਿਲ ਨਾਲ਼ ਉਹ ਨਾਿਲਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਵਸ੍ਿੱ ਧ ਹੋ ਵਗਆ। ਕੁਝ ਿਰਹੇ ਵਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦਾ ਸ੍ੰ ਪ੍ਰਕ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਵਸ੍ੰ ਘ
ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਨਾਲ਼ ਬਵਣਆ। ਉਹ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦੇ ‘ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਪ੍ਰੀਤ ਮੰ ਡਲ’ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਕੇ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਰਵਹਣ ਲਿੱਗਾ। ਉੱਥੇ ਉਸ੍
ਨੇ ਐਕਵਟਵਿਟੀ ਸ੍ਕੂਲ ਵਿਿੱ ਚ ਕੁਝ ਸ੍ਮਾਂ ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰ ਮ ਿੀ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦੇ ਪ੍ਰੀਤ-ਫ਼ਲਸ੍ਫ਼ੇ ਤੋਂ
ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ੍ ਦੌਰਾਨ ਉਸ੍ ਨੇ ‘ਗਰੀਬ ਦੀ ਦੁਨੀਆ’, ‘ਵਪ੍ਆਰ ਦੀ ਦੁਨੀਆ’ ਅਤੇ ‘ਜੀਿਨ ਸ੍ੰ ਗਰਾਮ’ ਨਾਿਲ ਵਲਖੇ।
• ਦੇਸ ਦੀ ਵੰ ਡ ਦਾ ਪਰਭਾਵ - ਦੇਸ੍-ਿੰ ਡ ਸ੍ਮੇਂ ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ ਅੰ ਵਮਰਤਸ੍ਰ ਰਵਹ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ। ਉਸ੍ ਨੇ ਵਫ਼ਰਕੂ ਫ਼ਸ੍ਾਦਾਂ ਦੇ ਵਭਆਨਕ
ਵਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਿੱ ਖੀਂ ਵਡਿੱ ਠਾ ਅਵਜਹੇ ਵਦਰਸ਼ ਤਿੱ ਕ ਕੇ ਉਹ ਹਲੂਵਣਆ ਵਗਆ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਦੇ ਮਨ ਉੱਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅਵਮਿੱ ਟ ਪ੍ਰਭਾਿ ਪ੍ਏ। ਇਹਨਾਂ
ਪ੍ਰਭਾਿਾਂ ਨੂੰ ਉਸ੍ ਨੇ ਆਪ੍ਣੇ ਨਾਿਲਾਂ ‘ਖੂਨ ਦੇ ਸ੍ੋਵਹਲੇ , ‘ਅਿੱ ਗ ਦੀ ਖੇਡ ’, ‘ਮੰ ਝਦਾਰ’ ਅਤੇ ‘ਵਚਿੱ ਤਰਕਾਰ’ ਵਿਿੱ ਚ ਉਲੀਵਕਆ।
• ਪਰਤਸਿੱ ਧ ਰਚਨਾਵਾਂ - 1971 ਈ . ਤਿੱ ਕ, ਆਪ੍ਣੇ ਅੰ ਤਲੇ ਿਰਹੇ ਉਸ੍ ਨੇ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਵਬਤਾਏ। ਉਸ੍ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਵਸ੍ਿੱ ਧ
ਨਾਿਲ ਹਨ ; ‘ਪ੍ਵਿਿੱ ਤਰ ਪ੍ਾਪ੍ੀ’, ‘ਆਦਮ ਖੋਰ’, ‘ਸ੍ੰ ਗਮ’, ‘ਪ੍ੁਜਾਰੀ’, ‘ਟੁਿੱ ਟੀ ਿੀਣਾ’, ‘ਗੰ ਗਾ ਜਲੀ ਵਿਿੱ ਚ ਸ਼ਰਾਬ’, ‘ਇਿੱ ਕ ਵਮਆਨ ਦੋ
ਤਲਿਾਰਾਂ’, ‘ਕੋਈ ਹਵਰਆ ਬੂਟ ਰਵਹਓ ਰੀ’, ‘ਗਗਨ ਦਮਾਮਾ ਬਾਵਜਓ’। ਉਸ੍ ਦੇ ਨਾਿਲ ‘ਇਿੱ ਕ ਵਮਆਨ ਦੋ ਤਲਿਾਰਾਂ’ ਨੂੰ ਸ੍ਾਵਹਤ
ਅਕਾਡਮੀ ਿਿੱ ਲੋਂ ਇਨਾਮ ਵਮਵਲਆ ਹੈ। ਉਸ੍ ਦੇ ਨਾਿਲ ‘ਪ੍ਵਿਿੱ ਤਰ ਪ੍ਾਪ੍ੀ’ ਉੱਤੇ ਇਸ੍ੇ ਨਾਂ ਦੀ ਵਫ਼ਲਮ ਿੀ ਬਣ ਚੁਿੱ ਕੀ ਹੈ। ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ
ਨੇ ਨਾਿਲਾਂ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਿੀ ਵਲਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ੍ ਦੇ ਨਾਿਲਾਂ ਿਾਂਗ ਇਹ ਿੀ ਬਹੁਤ ਰੋਚਕ ਹਨ। ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ ਨੇ ਸ੍ਮਾਂ ‘ਲੋ ਕ
ਸ੍ਾਵਹਤ’ ਨਾਂ ਦਾ ਮਾਵਸ੍ਕ ਪ੍ਿੱ ਤਰ ਿੀ ਸ੍ੰ ਪ੍ਾਵਦਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਵਸ਼ਤ ਕੀਤਾ।
• ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਲੇ ਖਕ - ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਰਚਨਾਿਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੇ ਸ੍ਮੇਂ ਦੇ ਸ੍ਮਾਜ ਦੀਆਂ ਲਗ-ਪ੍ਗ
ਸ੍ਾਰੀਆਂ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆਿਾਂ ਨੂੰ ਛੂਵਹਆ। ਉਸ੍ ਨੇ ਊਚ-ਨੀਚ, ਜਾਤ-ਪ੍ਾਤ, ਵਫ਼ਰਕਾਪ੍ਰਸ੍ਤੀ ਅਤੇ ਮਨੁਿੱਖਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ

47
#GSMKT
ਵਿਤਕਰੇ ਦੀ ਵਨਖੇਧੀ ਕੀਤੀ।ਉਹ ਗਰੀਬਾਂ, ਮਜਲੂਮਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਇਸ੍ਤਰੀਆਂ ਦੇ ਦੁਿੱ ਖ-ਦਰਦ ਨੂੰ ਵਬਆਨ ਕਰਦਾ ਸ੍ੀ। ਮੁਿੱ ਖ
ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਮਾਨਿਿਾਦੀ ਅਤੇ ਸ੍ੁਧਾਰਿਾਦੀ ਲੇ ਖਕ ਸ੍ੀ। ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸ੍ੀਅਤ ਉਸ੍ ਦੀਆਂ ਵਲਖਤਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਦੇ
ਵਸ੍ਰਜੇ ਪ੍ਾਤਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਝਲਕਦੀ ਹੈ। ਆਪ੍ਣੇ ਵਨਿੱਜੀ ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤ ਸ੍ੁਭਾਅ ਅਤੇ ਸ੍ਾਦਾ ਆਦਤਾਂ ਿਾਲ਼ਾ ਮਨੁਿੱਖ ਸ੍ੀ। ਉਹ
ਸ੍ੰ ਕਟਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸ੍ੀਬਤਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਚੜਹਦੀ ਕਲਾ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹੰ ਦਾ ਸ੍ੀ ਉਹ ਬੜਾ ਵਮਹਨਤੀ ਮਨੁਿੱਖ ਸ੍ੀ। ਭਾਿੇਂ ਉਸ੍ ਦੀ ਸ੍ਕੂਲੀ ਵਿਿੱ ਵਦਆ
ਬੜੀ ਵਨਗੂਣੀ ਸ੍ੀ ਪ੍ਰ ਸ੍ਵੈ-ਅਵਧਐਨ ਸ੍ਦਕਾ ਉਹ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਰੋੜਹ ਸ੍ਾਵਹਤਕਾਰ ਬਣ ਵਗਆ।
• ਸਾਰੰ ਸ਼ - ਨਾਨਕ ਵਸ੍ੰ ਘ ਲਗਨ ਅਤੇ ਵਸ੍ਰੜ ਿਾਲ਼ਾ ਸ੍ਾਵਹਤਕਾਰ ਸ੍ੀ। ਉਸ੍ ਨੇ ਆਪ੍ਣੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸ੍ਮੇਂ ਤਿੱ ਕ ਸ੍ਾਵਹਤ-ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ
ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਸ੍ਾਵਹਤ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਕੀਤਾ। ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ ਅਵਜਹੇ ਸ੍ਪ੍ੂਤਾਂ 'ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਮਾਣ ਰਹੇਗਾ।

5. ਪਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮਿੱ ਤਸਆ

• ਜਾਣ-ਪਛਾਣ - ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਿੱ ਜ ਦੇ ਯੁਿੱ ਗ ਦੀ ਸ੍ਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਡੀ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤਿੱ ਕ ਅਬਾਦੀ ਘਿੱ ਟ ਸ੍ੀ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸ੍ੋਮੇ ਬਹੁਤੇ
ਸ੍ਨ ਉਦੋਂ ਤਿੱ ਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਕੋਈ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ। ਿਧਦੀ ਅਬਾਦੀ ਦੀਆਂ ਲੋ ੜਾਂ ਪ੍ੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਸ੍ਾਧਨਾਂ ਦੀ
ਿਰਤੋਂ ਿੀ ਿਧ ਗਈ। ਲੋ ੜਾਂ ਦੀ ਪ੍ੂਰਤੀ ਲਈ ਿਿੱ ਡੇ-ਿਿੱ ਡੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਲਾਏ ਗਏ। ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋਣ ਿਾਲ਼ੇ ਬੇਅੰਤ ਧੂੰ ਏਂ ਅਤੇ ਹੋਰ
ਰਵਹੰ ਦ-ਖੂੰ ਹਦ ਨਾਲ਼ ਿਾਤਾਿਰਨ ਪ੍ਲੀਤ ਹੋਣ ਲਿੱਵਗਆ। ਦੂਜੇ ਪ੍ਾਸ੍ੇ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਲੋ ੜਾਂ ਦੀ ਪ੍ੂਰਤੀ ਲਈ ਮਨੁਿੱਖਾਂ ਨੇ ਜੰ ਗਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿੱ ਟਣਾ
ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ। ਹਿਾ ਨੂੰ ਸ੍ਾਫ਼ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੇ ਰੁਿੱ ਖਾਂ ਦੀ ਵਗਣਤੀ ਲਗਾਤਾਰ ਘਿੱ ਟ ਹੁੰ ਦੀ ਗਈ। ਨਤੀਜੇ ਿਜੋਂ ਸ੍ਮੁਿੱ ਚੇ ਿਾਤਾਿਰਨ ਵਿਿੱ ਚ
ਇਿੱ ਕ ਅਸ੍ੰ ਤੁਲਨ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋ ਵਗਆ। ਇਸ੍ ਨਾਲ਼ ਪ੍ਰਵਕਰਵਤਕ ਿਾਤਾਿਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਬਹੁਤ ਸ੍ਾਰੇ ਅਣਚਾਹੇ ਕਾਰਕ ਆ ਗਏ ਵਜਹਨਾਂ ਕਾਰਨ
ਿਾਤਾਿਰਨ ਪ੍ਰਦੂਵਸ਼ਤ ਹੋਣ ਲਿੱਵਗਆ। ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੇ ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਪਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀਆਂ ਤਕਸਮਾਂ - ਸ੍ਮੁਿੱ ਚੇ ਿਾਤਾਿਰਨ ਦੇ ਅਵਧਐਨ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਾਣੀ, ਹਿਾ, ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਸ਼ੋਰ-ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੁਿੱ ਖ ਮੰ ਨੇ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਾਣੀ-ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸ੍ਵਥਤੀ ਵਜਆਦਾ ਵਭਆਨਕ ਹੈ। ਿਿੱ ਡੇ-ਿਿੱ ਡੇ ਕਾਰਖ਼ਾਵਨਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹੰ ਦ-ਖੂੰ ਹਦ ਿਜੋਂ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋਣ ਿਾਲ਼ੇ
ਰਸ੍ਾਇਵਣਕ ਪ੍ਦਾਰਥ, ਸ਼ਵਹਰਾਂ ਦਾ ਕੂੜਾ, ਗੰ ਦਗੀ ਅਤੇ ਕਿੱ ਪ੍ੜੇ ਧੋਣ ਲਈ ਿਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਵਡਟਰਜੈਂਟ ਪ੍ਾਊਡਰਾਂ ਆਵਦ ਸ੍ਭ ਨੇ ਸ੍ਾਡੇ
ਪ੍ਾਣੀ ਦੇ ਸ੍ੋਵਮਆਂ ਵਜਿੇਂ ਨਦੀਆਂ, ਝੀਲਾਂ, ਸ੍ਮੁੰ ਦਰਾਂ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪ੍ਾਣੀ ਨੂੰ ਿੀ ਪ੍ਰਦੂਵਸ਼ਤ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ ਹੈ। ਗੰ ਦੇ ਪ੍ਾਣੀ ਕਾਰਨ
ਪ੍ਾਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹਣ ਿਾਲ਼ੇ ਜਾਨਿਰਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਗੰ ਦੇ ਪ੍ਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਮਨੁਿੱਖਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਹੈਜਾ ਵਮਆਦੀ ਬੁਖ਼ਾਰ ਅਤੇ
ਦਸ੍ਤ ਿਰਗੀਆਂ ਵਬਮਾਰੀਆਂ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਾਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਿਰਗੇ ਤਿੱ ਤਾਂ ਦੀ ਵਜਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਕੈਂਸ੍ਰ ਿਰਗੀਆਂ
ਵਭਆਨਕ ਵਬਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸ੍ਿੱ ਦਾ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।
• ਹਵਾ ਪਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਕਾਰਨ - ਹਿਾ ਸ੍ਾਡੇ ਿਾਤਾਿਰਨ ਦਾ ਅਵਹਮ ਤਿੱ ਤ ਹੈ ਵਜਹੜੀ ਸ੍ਾਰੇ ਜੀਿ-ਜਗਤ ਨੂੰ ਵਜਉਂਦਾ ਰਿੱ ਖਣ ਲਈ
ਜਰੂਰੀ ਹੈ, ਇਹ ਿੀ ਪ੍ਰਦੂਵਸ਼ਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ੍ਾਡੇ ਿਾਤਾਿਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਕਾਰਬਨ-ਡਾਇਆਕਸ੍ਾਈਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਿਧ ਗਈ ਹੈ।
ਕੋਲਾ, ਪ੍ਟਰੋਲ, ਡੀਜਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਾਲਣਾਂ ਦੀ ਿਧ ਰਹੀ ਿਰਤੋਂ ਇਸ੍ ਦਾ ਪ੍ਰਮਖ ੁਿੱ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਕਾਰਖ਼ਾਵਨਆਂ ਅਤੇ ਮੋਟਰ-ਗਿੱ ਡੀਆਂ ਤੋਂ
ਪ੍ੈਦਾ ਹੋਣ ਿਾਲ਼ਾ ਜਵਹਰੀਲਾ ਧੂੰ ਆਂ ਹਿਾ-ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿਿੱ ਚ ਲਗਾਤਾਰ ਿਾਧਾ ਕਰ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਸ੍ਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਾਬੰ ਦੀ ਲਾਏ ਜਾਣ ਦੇ
ਬਾਿਜੂਦ ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਨਾੜ ਨੂੰ ਅਿੱ ਗ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਵਜਸ੍ ਨਾਲ਼ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋਇਆ ਮਣਾਂ-ਮੂੰ ਹੀਂ ਧੂੰ ਆਂ ਹਿਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੰ ਧਲਾ
ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਵਰਿੱ ਜ ਅਤੇ ਏ.ਸ੍ੀ. ਆਵਦ ਵਿਿੱ ਚ ਵਨਕਲ਼ਨ ਿਾਲ਼ੇ ਕਲੋ ਰੋਫਲੋ ਰੋ ਕਾਰਬਨ, ਓਜੋਨ-ਪ੍ਰਤ ਲਈ ਘਾਤਕ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ
ਨਾਲ਼ ਓਜੋਨ ਪ੍ਰਤ ਵਿਿੱ ਚ ਛੇਕ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਲਮੀ ਤਪ੍ਸ਼ (ਗਲੋ ਬਲ ਿਾਰਵਮੰ ਗ) ਿਧ ਰਹੀ ਹੈ ਵਜਸ੍ ਨਾਲ਼ ਗਲੇ ਸ਼ੀਅਰ ਪ੍ੰ ਘਰ
ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ੍ਮੁੰ ਦਰੀ ਪ੍ਾਣੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਿੱ ਧਰ ਿੀ ਉੱਚਾ ਹੋ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਹਿਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਸ੍ਾਹ ਵਕਵਰਆ ਨਾਲ਼ ਸ੍ੰ ਬੰ ਵਧਤ
ਵਬਮਾਰੀਆਂ ਿਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
• ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਪਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਕਾਰਨ - ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਿੱ ਚ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਰਸ੍ਾਇਵਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਅੰ ਨਹੇਿਾਹ ਿਰਤੋਂ ਭੂਮੀ ਅਤੇ
ਪ੍ਾਣੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ੍ ਨਾਲ਼ ਵਜਿੱ ਥੇ ਵਮਿੱ ਟੀ ਦੇ ਤਿੱ ਤਾਂ ਵਿਚਲਾ ਸ੍ੰ ਤੁਲਨ ਖਰਾਬ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ , ਉੱਥੇ ਫਲਾਂ, ਸ੍ਬਜੀਆਂ
48
#GSMKT
ਅਤੇ ਅਨਾਜਾਂ ਉੱਤੇ ਿੀ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਿ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਤਰਹਾਂ ਦੇ ਫਲ਼, ਸ੍ਬਜੀਆਂ ਅਤੇ ਅਨਾਜ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਜੀਵਿਤ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ
ਵਿਿੱ ਚ ਕਈ ਵਕਸ੍ਮ ਦੇ ਰੋਗ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।
• ਧੁਨੀ ਪਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਕਾਰਨ - ਸ਼ੋਰ-ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਜਾਂ ਧੁਨੀ-ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਿੀ ਇਿੱ ਕ ਗੰ ਭੀਰ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆ ਬਣ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਮੋਟਰਾਂ-ਗਿੱ ਡੀਆਂ ਦੇ
ਕੰ ਨ-ਪ੍ਾੜਿੇਂ ਹਾਰਨ, ਵਿਆਹਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ੍ਮਾਗਮਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਉੱਚੀ ਅਿਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਚਿੱ ਲਣ ਿਾਲ਼ੇ ਡੀ. ਜੇ. ਆਵਦ ਨੇ ਮਨੁਿੱਖ ਦਾ ਵਜਊਣਾ
ਦੁਿੱ ਭਰ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ ਹੈ। ਰਹਾਇਸ਼ੀ ਇਲਾਵਕਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਕਾਰਖ਼ਾਵਨਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਆਉਣ ਿਾਲ਼ੀਆਂ ਅਿਾਜਾਂ ਿੀ ਸ਼ੋਰ -ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਕਾਰਨ
ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤਣਾਅ, ਵਸ੍ਰਦਰਦ, ਉਨੀਂਦਰਾ, ਖੂਨ ਦਾ ਦਬਾਅ ਿਧਣ ਅਤੇ ਕੰ ਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਬਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ
ਬਣਦਾ ਹੈ।
• ਮਨੁਿੱਖ ਦੁਆਰਾ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ - ਆਪ੍ਣੇ ਸ੍ੁਿੱ ਖ ਲਈ ਮਨੁਿੱਖ ਿਰਤਣ ਉਪ੍ਰੰ ਤ ਸ੍ੁਿੱ ਟ ਦੇਣ ਿਾਲ਼ੀਆਂ ਿਸ੍ਤਾਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ
ਵਜਆਦਾ ਕਰਨ ਲਿੱਵਗਆ ਹੈ। ਵਿਵਭੰ ਨ ਸ੍ਮਾਗਮਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਿਰਤ ਕੇ ਸ੍ੁਿੱ ਟਣ ਿਾਲ਼ੀਆਂ ਕੌ ਲੀਆਂ, ਪ੍ਲੇ ਟਾਂ, ਗਲਾਸ੍ ਅਤੇ ਚਮਵਚਆਂ ਦੀ
ਿਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖ਼ਰਾਬ ਚੀਜਾਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਨਿੀਂਆਂ ਚੀਜਾਂ ਖ਼ਰੀਦਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਵਦਿੱ ਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ੍ਾਡੀ
ਅਵਜਹੇ ਕੰ ਮਾਂ ਨਾਲ਼ ਧਰਤੀ ਇਿੱ ਕ ਿਿੱ ਡੇ ਕਬਾੜਖ਼ਾਨੇ ਦਾ ਰੂਪ੍ ਧਾਰਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ੍ਾਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਲੋ ੜਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ੀਵਮਤ ਰਿੱ ਖਣਾ
ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦੁਬਾਰਾ ਿਰਤਣਯੋਗ ਚੀਜਾਂ ਨੂੰ ਿਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖ਼ਰਾਬ ਚੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ੁਿੱ ਟ ਕੇ ਨਿੀਂ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਥਾਂ ਪ੍ੁਰਾਣੀ
ਚੀਜ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਿਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
• ਵਾਤਾਵਰਣ ਪਰਤੀ ਮਨੁਿੱਖੀ ਫਰਜ਼ - ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਇਸ੍ ਦਾ ਜੀਿਨ-ਅਨੁਕੂਲ ਿਾਤਾਿਰਨ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਅਨਮੋਲ ਖ਼ਜਾਨਾ ਹੈ।
ਮਨੁਿੱਖ ਨੂੰ ਕੋਈ ਅਵਧਕਾਰ ਨਹੀਂ ਵਕ ਉਹ ਆਪ੍ਣੇ ਸ੍ਿਾਰਥ ਲਈ, ਤਰਿੱ ਕੀ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ੍ ਨਾਲ਼ ਵਖਲਿਾੜ ਕਰੇ। ਆਪ੍ਣੀ ਮਾਂ ਧਰਤੀ
ਦੇ ਿਾਤਾਿਰਨ ਨੂੰ ਸ੍ੰ ਤੁਵਲਤ ਰਿੱ ਖਣ ਲਈ ਸ੍ਾਨੂੰ ਹਰ ਸ੍ੰ ਭਿ ਯਤਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯਾਦ ਰਿੱ ਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਵਕ ਸ੍ਾਨੂੰ
ਅਤੇ ਸ੍ਾਡੀਆਂ ਆਉਣ ਿਾਲ਼ੀਆਂ ਪ੍ੀੜਹੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਦਾਰਵਥਕ ਿਸ੍ਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਜਆਦਾ ਸ੍ਾਫ਼ ਿਾਤਾਿਰਨ ਦੀ ਲੋ ੜ ਿਧੇਰੇ ਹੈ। ਉਂਝ ਤਾਂ 5
ਜੂਨ ਦਾ ਵਦਨ ਹਰ ਸ੍ਾਲ ਿਾਤਾਿਰਨ ਵਦਿਸ੍ ਿਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰ ਅਿੱ ਜ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆ ਏਨੀ ਵਭਆਨਕ ਹੋ ਗਈ
ਹੈ ਵਕ ਸ੍ਾਡਾ ਹਰ ਪ੍ਲ ਿਾਤਾਿਰਨ ਨੂੰ ਸ੍ਮਰਵਪ੍ਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਆਪ੍ਣਾ ਹਰ ਕਰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਸ੍ਾਨੂੰ ਿਾਤਾਿਰਨ
ਬਾਰੇ ਸ੍ੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਕੇ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਇਹ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆ ਦੂਰ ਹੋ ਸ੍ਕਦੀ ਹੈ।
• ਵਾਤਾਵਰਨ ਪਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ - 'ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰ ਟਰੋਲ ਬੋਰਡ' ਿਾਤਾਿਰਨ ਦੀ ਸ੍ੰ ਭਾਲ ਅਤੇ ਿਧ ਰਹੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ
ਪ੍ਾਉਣ ਲਈ ਅਵਹਮ ਭੂਵਮਕਾ ਵਨਭਾਅ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਮੋਟਰਾਂ-ਗਿੱ ਡੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਚੈਿੱਕ ਕਰਿਾ ਕੇ ਸ੍ਰਟੀਵਫ਼ਕੇਟ ਲੈ ਣਾ ਿੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
ਭਗਤ ਪ੍ੂਰਨ ਵਸ੍ੰ ਘ ਵਪ੍ੰ ਗਲਿਾੜਾ ਿਾਤਾਿਰਨ ਦੀ ਸ੍ਾਂਭ-ਸ੍ੰ ਭਾਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪ੍ਰਵਤ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪ੍ਣਾ
ਯੋਗਦਾਨ ਪ੍ਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ੍ੰ ਤ ਬਲਬੀਰ ਵਸ੍ੰ ਘ ਸ੍ੀਚੇਿਾਲ ਿਾਤਾਿਰਨ ਦੀ ਸ੍ੰ ਭਾਲ ਲਈ ਅਤੇ ਲੋ ਕਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਿਾਤਾਿਰਨ ਸ੍ੰ ਬੰ ਧੀ
ਚੇਤਨਾ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸ੍ਰਗਰਮੀ ਨਾਲ਼ ਕੰ ਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। 'ਕਾਲੀ ਿੇਈ'ਂ ਦੀ ਿਿੱ ਡੇ ਪ੍ਿੱ ਧਰ ਉੱਤੇ ਸ੍ਫ਼ਾਈ ਕਰਿਾ ਕੇ ਆਪ੍
ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸ੍ੰਸ੍ਾਯੋਗ ਕੰ ਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਵਜਹੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸ੍ੀਅਤਾਂ ਤੋਂ ਸ੍ਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲੈ ਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਿਾਤਾਿਰਨ ਦੀ ਸ੍ੰ ਭਾਲ
ਵਿਿੱ ਚ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਘਿੱ ਟ ਕਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਮਰਿੱ ਥਾ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਆਪ੍ਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪ੍ਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

6. ਮਨੁਿੱਖ ਅਤੇ ਤਵਤਗਆਨ

• ਜਾਣ-ਪਛਾਣ - ਅਿੱ ਜ ਦੇ ਯੁਿੱ ਗ ਨੂੰ ਵਿਵਗਆਨ ਦਾ ਯੁਿੱ ਗ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਵਨਿੱਤ ਦੇ ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚ ਵਜਹੜੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਅਸ੍ੀਂ ਿਰਤਦੇ
ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਅਵਜਹੀ ਹੋਿੇ ਵਜਸ੍ ਦੇ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋਣ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਵਗਆਨ ਸ੍ਹਾਈ ਨਾ ਹੋਇਆ ਹੋਿੇ। ਜਰਾ ਝਾਤੀ ਮਾਰੀਏ
ਤਾਂ ਪ੍ੈਿੱਨ, ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ, ਕਿੱ ਪ੍ੜੇ, ਮੇਜ, ਕੁਰਸ੍ੀ, ਵਬਜਲੀ, ਆਿਾਜਾਈ ਦੇ ਸ੍ਾਧਨ, ਦਿਾਈਆਂ, ਮਨੋਰੰ ਜਨ ਦੇ ਸ੍ਾਧਨ ਆਵਦ ਅਣਵਗਣਤ
ਚੀਜਾਂ ਵਿਵਗਆਨ ਦਾ ਿਰਦਾਨ ਹਨ ਵਿਵਗਆਨ ਦਾ ਸ੍ਦਕਾ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਵਕਤੇ ਿੀ ਿਿੱ ਸ੍ਦਾ ਮਨੁਿੱਖ ਸ੍ਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲ਼ ਜੁਵੜਆ
ਮਵਹਸ੍ੂਸ੍ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੂਰੀਆਂ ਘਟ ਗਈਆਂ ਜਾਪ੍ਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਕਤੇ ਿੀ ਕੋਈ ਘਟਨਾ ਿਾਪ੍ਰੇ ਉਸ੍ਦੀ ਸ੍ੂਚਨਾ ਵਮੰ ਟਾਂ-ਸ੍ਵਕੰ ਟਾਂ ਵਿਿੱ ਚ
49
#GSMKT
ਧਰਤੀ ਦੇ ਹਰ ਕੋਨੇ 'ਤੇ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਰੂ ਸ੍ਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਵਬਮਾਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਪ੍ਾ ਵਲਆ ਵਗਆ ਹੈ। ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ
ਸ੍ੁਿੱ ਖਾਂ ਦੇ ਸ੍ਾਧਨ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀ ਸ੍ੇਿਾ ਵਿਿੱ ਚ ਹਨ। ਕੁਦਰਤ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਿਿੱ ਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਤਰਹਾਂ ਵਿਵਗਆਨ ਨੇ
ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਜੀਿਨ-ਢੰ ਗ ਨੂੰ ਹੀ ਬਦਲ ਵਦਿੱ ਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਵਿਵਗਆਨ ਸ੍ਦਕਾ ਮਨੁਿੱਖ ਇਸ੍ ਧਰਤੀ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੈ।
• ਤਵਤਗਆਨ ਮਨੁਿੱਖੀ ਤਮਹਨਤ ਦਾ ਤਸਿੱ ਟਾ - ਵਿਵਗਆਨ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀ ਹੀ ਸ੍ੂਝ ਅਤੇ ਵਮਹਨਤ ਦਾ ਵਸ੍ਿੱ ਟਾ ਹੈ। ਵਿਵਗਆਨ ਦਾ ਇਹ
ਵਿਕਾਸ੍ ਇਿੱ ਕ ਵਦਨ ਵਿਿੱ ਚ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇਸ੍ ਦੇ ਵਪ੍ਿੱ ਛੇ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀਆਂ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਲੋ ੜਾਂ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਸ੍ਮਝਣ ਅਤੇ ਉਸ੍ ਉੱਤੇ
ਕਾਬੂ ਪ੍ਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਵਜਹੜੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਦੀ ਅਸ੍ੀਂ ਹੁਣ ਆਮ ਿਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਵਕਸ੍ੇ ਸ੍ਮੇਂ ਹੋਈ
ਵਿਵਗਆਨ ਦੀ ਵਕਸ੍ੇ ਕਾਢ ਦਾ ਹੀ ਵਸ੍ਿੱ ਟਾ ਹਨ, ਵਜਿੇਂ : ਅਿੱ ਗ ਬਾਲਨ ਦੀ ਕਾਢ (ਤੀਲਾਂ ਦੀ ਡਿੱ ਬੀ), ਪ੍ਹੀਏ ਦੀ ਕਾਢ, ਹਿਾਈ ਜਹਾਜ
ਦੀ ਕਾਢ। ਜੋ ਅਿੱ ਜ ਵਿਵਗਆਨ ਹੈ ਉਹ ਕੁਝ ਸ੍ਮੇਂ ਬਾਅਦ ਆਮ ਵਗਆਨ ਦਾ ਵਹਿੱ ਸ੍ਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਤਵਤਗਆਨ ਪੂਰੇ ਤਵਸ਼ਵ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਪਰਾਪਤੀ - ਵਿਵਗਆਨ ਦੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਵਕਸ੍ੇ ਇਿੱ ਕ ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਖਿੱ ਤੇ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੀ ਦੇਣ
ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਸ੍ਾਰੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਦੇ ਵਿਵਗਆਨੀਆਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪ੍ਾਇਆ ਹੈ । ਕੋਈ ਕਾਢ ਭਾਿੇਂ ਵਕਸ੍ੇ ਵਿਵਗਆਨੀ ਨੇ
ਕਿੱ ਢੀ ਹੋਿੇ ਉਸ੍ ਦਾ ਲਾਭ ਸ੍ਾਰੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਨੂੰ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਵਬਜਲੀ , ਰੇਡੀਓ , ਟੈਲੀਫੂਨ , ਟੈਲੀਿੀਜਨ ਆਵਦ ਕਾਢਾਂ ਦਾ
ਲਾਭ ਸ੍ਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਤਰਹਾਂ ਵਿਵਗਆਨ ਇਸ੍ ਧਰਤੀ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੀ ਸ੍ਾਂਝੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ੍ ਦੇ ਲਾਭਾਂ
ਦਾ ਹਿੱ ਕ ਸ੍ਾਵਰਆਂ ਨੂੰ ਹੈ।
• ਤਵਤਗਆਨ ਨਾਲ਼ ਮਨੁਿੱਖੀ ਜੀਵਨ ਤਵਿੱ ਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਬਦਲਾਵ - ਵਿਵਗਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਿੱ ਚ ਲਗਾਤਾਰ ਿਾਧਾ ਹੋ ਵਰਹਾ ਹੈ ।
ਵਨਿੱਤ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ , ਰਸ੍ਾਵਲਆਂ , ਰੇਡੀਓ , ਟੈਲੀਿੀਜਨ ਰਾਹੀਂ ਨਿੀਂਆਂ ਤੋਂ ਨਿੀਂਆਂ ਕਾਢਾਂ ਦਾ ਪ੍ਤਾ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰ ਇਹ ਪ੍ਸ੍ਾਰਾ
ਇਤਨੀ ਤੇਜੀ ਨਾਲ਼ ਹੋ ਵਰਹਾ ਹੈ ਵਕ ਵਜਹੜੀ ਕਾਢ ਅਿੱ ਜ ਹੈਰਾਨੀ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਕੁਝ ਸ੍ਮੇਂ ਵਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ਆਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਇਲੈ ਕਟਰਾਵਨਕ ਘੜੀ ਹੀ ਲਈਏ। ਕੁਝ ਸ੍ਾਲ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਅਵਜਹੀਆਂ ਘੜੀਆਂ ਹੈਰਾਨੀ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਤੇ ਉਤਸ੍ੁਕਤਾ ਜਗਾਉਂਦੀਆਂ
ਸ੍ਨ, ਪ੍ਰ ਅਿੱ ਜ-ਕਿੱ ਲਹ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਆਮ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ। ਇੰ ਝ ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਕਰਨਾ ਸ੍ੌਖਾ ਨਹੀਂ ਵਕ ਆਉਣ ਿਾਲ਼ੇ ਸ੍ਮੇਂ ਵਿਿੱ ਚ
ਵਿਵਗਆਨ ਦੀਆਂ ਵਕਹੜੀਆਂ-ਵਕਹੜੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਕਾਰਨ ਮਨੁਿੱਖੀ ਜੀਿਨ ਵਕੰ ਨਾ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਿੇਗਾ।
• ਤਵਤਗਆਨ ਸਦਕਾ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਭੌਤਤਕ ਜੀਵਨ ਤਵਿੱ ਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ - ਵਿਵਗਆਨ ਸ੍ਦਕਾ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਭੌਵਤਕ ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚ ਤੇਜੀ
ਨਾਲ਼ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ ਹਨ ਪ੍ਰ ਇਸ੍ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਮਨ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਮੁਿੱ ਖ ਰੂਪ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਇਹ
ਤਬਦੀਲੀ ਸ੍ਾਵਹਤ ਅਤੇ ਕਲਾਿਾਂ ਨੇ ਵਲਆਉਣੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ। ਵਿਵਗਆਨ ਨੇ ਕਲਾਿਾਂ ਦੇ ਵਿਕਵਸ੍ਤ ਹੋਣ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ
ਪ੍ਾਇਆ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਸ੍ੰ ਗੀਤ ਦੇ ਅਵਜਹੇ ਸ੍ਾਜ ਬਣ ਗਏ ਹਨ ਵਜਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਬਰੀਕ ਤੋਂ ਬਰੀਕ ਅਤੇ ਮੋਟੀਆਂ ਤੋਂ ਮੋਟੀਆਂ
ਧੁਨੀਆਂ ਪ੍ੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸ੍ਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਫ਼ਲਮਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਵਗਆਨ ਨੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਲਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਿ ਵਿਿੱ ਚ ਬੇਅੰਤ ਿਾਧਾ ਕੀਤਾ
ਹੈ। ਕੋਈ ਸ੍ੋਭਾ ਵਸ੍ੰ ਘ ਵਜਹਾ ਵਚਿੱ ਤਰਕਾਰ ਇਿੱ ਕ ਿਧੀਆ ਵਚਿੱ ਤਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਵਗਆਨ ਉਸ੍ ਵਚਿੱ ਤਰ ਦੀਆਂ ਇੰ ਨ - ਵਬੰ ਨ ਲਿੱਖਾਂ
ਕਾਪ੍ੀਆਂ ਵਤਆਰ ਕਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਪ੍ਵਹਲਾ ਵਚਿੱ ਤਰ ਬਣਨ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਿਧੀਆ ਕੈਨਿਸ੍, ਵਭੰ ਨ-ਵਭੰ ਨ ਰੰ ਗ
ਅਤੇ ਵਮਆਰੀ ਬੁਰਸ਼ ਵਿਵਗਆਨ ਦੀ ਪ੍ੈਦਾਿਾਰ ਹਨ। ਵਿਵਗਆਨ ਸ੍ਦਕਾ ਵਕਸ੍ੇ ਇਿੱ ਕ ਥਾਂ ਦਾ ਉੱਤਮ ਸ੍ਾਵਹਤ ਸ੍ਾਰੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਵਿਿੱ ਚ
ਛਪ੍ਦਾ ਅਤੇ ਵਿਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿਵਗਆਨ ਅਤੇ ਕਲਾਿਾਂ ਮਨੁਿੱਖ ਨੇ ਪ੍ੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਇਿੱ ਕ-ਦੂਜੇ
ਦੀਆਂ ਪ੍ੂਰਕ ਹਨ। ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਮਨ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਅੰ ਧ-ਵਿਸ਼ਿਾਸ੍ਾਂ, ਿਵਹਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਵਨਰਮੂਲ ਡਰਾਂ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ
ਵਿਵਗਆਨ ਅਤੇ ਕਲਾਿਾਂ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ।
• ਤਵਤਗਆਨ ਇਿੱਕ ਸ਼ਕਤੀ - ਵਿਵਗਆਨ ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਹਿੱ ਥ ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਕ ਿਿੱ ਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਵਕਸ੍ੇ ਿੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸ੍ਾਧਨ ਿਾਂਗ ਇਸ੍ ਦੀ
ਕੁਿਰਤੋਂ ਿੀ ਮਾੜੀ ਹੈ। ਅਿੱ ਜ ਜੰ ਗਾਂ-ਯੁਿੱ ਧਾਂ ਲਈ ਵਿਵਗਆਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ਼ ਬੜੇ ਵਭਅੰ ਕਰ ਹਵਥਆਰ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ
ਮਹਾਂ-ਯੁਿੱ ਧ ਸ੍ਮੇਂ ਜਪ੍ਾਨੀ ਸ਼ਵਹਰਾਂ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸ੍ਾਕੀ ਦੇ ਐਟਮ-ਬੰ ਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਹੋਈ ਬਰਬਾਦੀ ਅਜੇ ਤਿੱ ਕ ਸ੍ਭ ਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ।

50
#GSMKT
ਹੁਣ ਤਾਂ ਅਵਜਹੇ ਮਾਰੂ ਹਵਥਆਰਾਂ ਬਾਰੇ ਸ੍ੁਣਦੇ ਹਾਂ ਵਜਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਨਾਲ਼ ਸ੍ਾਰਾ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਇਿੱ ਕੋ ਸ੍ਮੇਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰ ਇਸ੍
ਵਿਿੱ ਚ ਦੋਸ਼ ਵਿਵਗਆਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਸ੍ਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋ ਕਾਂ ਦਾ ਹੈ ਵਜਹੜੇ ਇਸ੍ ਨੂੰ ਤਬਾਹੀ ਲਈ ਿਰਤਣ ਤੋਂ ਵਝਜਕਦੇ ਨਹੀਂ। ਆਉਣ ਿਾਲ਼ੇ
ਸ੍ਵਮਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਅਵਜਹੇ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀ ਲੋ ੜ ਹੈ ਵਜਹੜਾ ਮਾਰੂ ਦੀ ਥਾਂ ਉਸ੍ਾਰੂ ਹੋਿੇ ਅਤੇ ਵਜਹੜਾ ਵਿਵਗਆਵਨਕ ਵਦਰਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਕੋਮਲ
ਵਹਰਦੇ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੋਿੇ , ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ ਵਿਵਗਆਨ ਦੀ ਿਧਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸ੍ਮੁਿੱ ਚੀ ਮਾਨਿਤਾ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਿਰਤ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ । ਵਨਸ਼ਚੇ
ਹੀ ਅਵਜਹੇ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸ੍ੀਅਤ ਦਾ ਵਿਕਾਸ੍ ਵਿਵਗਆਨ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਸ੍ੁਮੇਲ ਸ੍ਦਕਾ ਹੀ ਹੋ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ।

ਪਿੱ ਤਰ
1. ਤਮਿੱ ਤਰ ਦੇ ਭੈਣ ਜਾਂ ਭਰਾ ਦੇ ਤਵਆਹ ’ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਹੋਣ ਸੰ ਬੰ ਧੀ ਮੁਆਫ਼ੀ ਪਿੱ ਤਰ।
ਪ੍ਰੀਵਖਆ ਭਿਨ,
………………………...........ਸ੍ਕੂਲ,
ਵਮਤੀ :……………………………..।
ਵਪ੍ਆਰੇ ਸ੍ਰਬਜੀਤ ,
ਸ੍ਵਤ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ!
ਮੈਂ ਆਪ੍ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿੱ ਸ੍ਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦਾ ਹਾਂ ਵਕ ਮੈਂ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੂਰੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਸ੍ਮੇਤ ਭੈਣ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਉੱਤੇ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ ,
ਪ੍ਰ ਅਚਾਨਕ ਅਵਜਹਾ ਹੋਇਆ ਵਕ ਮੈਂ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਨਹੀਂ ਸ੍ਵਕਆ। ਵਜਸ੍ ਲਈ ਆਪ੍ ਜੀ ਤੋਂ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰ ਗਦਾ ਹਾਂ । ਮੇਰੇ ਇਿੱ ਕ ਦੋਸ੍ਤ ਦਾ
ਮੈਨੰ ੂ ਫੋਨ ਆਇਆ ਵਕ ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਵਪ੍ਤਾ ਜੀ ਸ੍ਖ਼ਤ ਵਬਮਾਰ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨਹਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਹਸ੍ਪ੍ਤਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਦੀ
ਜਰੂਰਤ ਹੈ । ਮੈਨੰ ੂ ਪ੍ਤਾ ਹੈ ਵਕ ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਆਰਵਥਕ ਹਾਲਤ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇਸ੍ ਲਈ ਉਹ ਜਲਦੀ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ
ਕਰ ਸ੍ਕਦਾ। ਮੈਂ ਆਪ੍ਣੇ ਵਪ੍ਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਲੋ ੜ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਲੈ ਕੇ ਜਲਦੀ ਉਨਹਾਂ ਕੋਲ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਵਗਆ। ਮੇਰੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਉਹ
ਹਸ੍ਪ੍ਤਾਲ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਗਏ ਸ੍ਨ। ਮੈਨੰ ੂ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਕੇ ਪ੍ਤਾ ਲਿੱਗਾ ਵਕ ਉਨਹਾਂ ਨੂੰ ਵਦਲ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ
ਕਰਿਾਉਂਣ ਦੀ ਸ੍ਲਾਹ ਵਦਿੱ ਤੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਨਹਾਂ ਦਾ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਵਮਹਰ ਨਾਲ਼ ਉਹ ਪ੍ੂਰੀ ਤਰਹਾਂ
ਵਸ੍ਹਤਮੰ ਦ ਹਨ ।
ਇਸ੍ ਸ੍ਮੇਂ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀਆਂ ਰੌਣਕਾਂ ਲਿੱਗੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਵਚਿੱ ਠੀ ਵਮਲਣ ਤਿੱ ਕ ਭੈਣ ਜੀ ਦਾ
ਆਪ੍ਣੇ ਸ੍ਹੁਰੇ ਘਰ ਜਾ ਚੁਿੱ ਕੀ ਹੋਿਗ
ੇ ੀ । ਮੇਰੇ ਿਿੱ ਲੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪ੍ੂਰੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ । ਮੇਰੀ ਇਹ ਵਦਲੀ ਇਿੱ ਛਾ ਸ੍ੀ
ਵਕ ਮੈਂ ਇਸ੍ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਭਰੇ ਮੌਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰ ਦਾ, ਪ੍ਰੰ ਤੂ ਅਚਾਨਕ ਪ੍ੈਦਾ ਹੋਏ ਹਾਲਾਤ ਕਾਰਨ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਆਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ
ਛਿੱ ਡਣਾ ਵਪ੍ਆ। ਮੈਂ ਆਸ੍ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਵਕ ਤੁਸ੍ੀਂ ਮੇਰੀ ਮਜਬੂਰੀ ਨੂੰ ਸ੍ਮਝ ਕੇ ਮੈਨੰ ੂ ਸ਼ਾਦੀ ਉੱਤੇ ਨਾ ਪ੍ਹੁੰ ਚ ਸ੍ਕਣ ਸ੍ੰ ਬੰ ਧੀ ਮੁਆਫ਼ ਕਰ
ਦੇਿੋਗੇ। ਮੈਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਅਿੱ ਗੇ ਭੈਣ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਵਨਰ ਵਿਘਨ ਵਸ੍ਰੇ ਚੜਹਾਉਣ ਤੇ ਅਿੱ ਗੇ ਦੇ ਜੀਿਨ ਵਿਿੱ ਚ ਉਨਹਾਂ ਨੂੰ
ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਭਰਪ੍ੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ । ਸ੍ਾਡੇ ਸ੍ਾਰੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਿਿੱ ਲੋਂ ਆਪ੍ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ -
ਬਹੁਤ ਿਧਾਈਆਂ ਤੇ ਭੈਣ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਿੱ ਭ ਇਿੱ ਛਾਿਾਂ ।

51
#GSMKT
 ਵਟਕਟ
ਨਾਮ : ਆਪ੍ ਦਾ ਵਮਿੱ ਤਰ,
ਵਪ੍ੰ ਡ :
ਨਾਮ ……………।
ਡਾਕਖਾਨਾ :
ਵਜਲਾ :
ਵਪ੍ੰ ਨ ਕੋਡ :

2. ਆਪਣੇ ਤਮਿੱ ਤਰ/ਸਹੇਲੀ ਨੂੰ ਪੜਹਾਈ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਤਵਿੱ ਚ ਬਰਾਬਰ ਤਦਲਚਸਪੀ ਲੈ ਣ ਲਈ ਪਿੱ ਤਰ।
ਪ੍ਰੀਵਖਆ ਭਿਨ,
ਸ੍ਕੂਲ ................।
24 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2021 .
ਵਪ੍ਆਰੀ ਸ੍ਤਬੀਰ,
ਸ੍ਵਤ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ।
ਬੜੀ ਲੰਮੀ ਉਡੀਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੇਰੀ ਵਚਿੱ ਠੀ ਵਮਲੀ ਹੈ। ਏਨੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਵਚਿੱ ਠੀ ਵਲਖਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਿੀ ਪ੍ਤਾ ਲਿੱਗਾ
ਵਕ ਇਹਨਾਂ ਵਦਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਤੂੰ ਵਬਮਾਰ ਰਹੀ ਹੈਂ। ਇਹ ਪ੍ੜਹ ਕੇ ਮੈਨੰ ੂ ਬਹੁਤ ਅਫ਼ਸ੍ੋਸ੍ ਹੋਇਆ। ਤੇਰੀ ਵਸ੍ਹਤ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਿੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ
ਰਵਹੰ ਦੀ। ਮੈਂ ਤੈਨੰ ੂ ਕਈ ਿਾਰ ਵਲਖ ਚੁਿੱ ਕੀ ਹਾਂ ਵਕ ਤੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਵਸ੍ਹਤ ਿਿੱ ਲ ਪ੍ੂਰਾ ਵਧਆਨ ਵਦਆ ਕਰ। ਤੰ ਦਰੁਸ੍ਤ ਸ੍ਰੀਰ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ
ਪ੍ੜਹਾਈ ਿੀ ਚੰ ਗੀ ਤਰਹਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸ੍ਕਦੀ। ਵਪ੍ਛਲੀਆਂ ਛੁਿੱ ਟੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਵਪ੍ੰ ਡ ਆਈ ਸ੍ੀ, ਉਸ੍ ਸ੍ਮੇਂ ਿੀ ਤੂੰ ਵਬਲਕੁਲ ਵਕਤਾਬੀ-
ਕੀੜਾ ਹੀ ਬਣੀ ਰਵਹੰ ਦੀ ਸ੍ੀ। ਪ੍ੜਹਾਈ ਿਿੱ ਲ ਏਨਾ ਸ੍ਮਾਂ ਦੇਣ ਕਾਰਨ ਹੀ ਤੂੰ ਆਪ੍ਣੇ ਖਾਣ-ਪ੍ੀਣ ਦੇ ਸ੍ਮੇਂ ਿਿੱ ਲ ਕੋਈ ਵਧਆਨ ਨਹੀਂ ਵਦੰ ਦੀ
ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਖੇਡਣ-ਕੁਿੱ ਦਣ ਵਿਿੱ ਚ ਕੋਈ ਵਦਲਚਸ੍ਪ੍ੀ ਰਿੱ ਖਦੀ ਹੈ। ਪ੍ੜਹਾਈ ਿਿੱ ਲ ਵਧਆਨ ਦੇਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰ ਤੂ ਖੇਡਾਂ ਿੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਦਾ
ਜਰੂਰੀ ਅੰ ਗ ਹਨ। ਇਸ੍ੇ ਲਈ ਤਾਂ ਵਸ੍ਹਤ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਵਰਕ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਇਿੱ ਕ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ੍ਾਡੇ ਪ੍ਾਠਕਰਮ ਦਾ ਜਰੂਰੀ ਵਹਿੱ ਸ੍ਾ
ਬਣਾਇਆ ਵਗਆ ਹੈ। ਤੰ ਦਰੁਸ੍ਤ ਸ੍ਰੀਰ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਤੰ ਦਰੁਸ੍ਤ ਮਨ ਹੋ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਲਈ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਵਕ ਵਸ੍ਹਤ ਠੀਕ ਰਿੱ ਖਣ
ਲਈ ਖੇਡਾਂ ਿਿੱ ਲ ਿੀ ਵਧਆਨ ਵਦਿੱ ਤਾ ਜਾਿੇ। ਤੈਨੰ ੂ ਸ਼ਾਇਦ ਭੁਲੇਖਾ ਹੈ ਵਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਹਿੱ ਸ੍ਾ ਲੈ ਣ ਨਾਲ਼ ਸ੍ਮਾਂ ਨਸ਼ਟ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍
ਤਰਹਾਂ ਸ੍ੋਚਣਾ ਗ਼ਲਤ ਹੈ। ਖੇਡਾਂ ਵਜਿੱ ਥੇ ਸ੍ਾਡੇ ਮਨੋਰੰ ਜਨ ਦਾ ਸ੍ਾਧਨ ਹਨ ਉੱਥੇ ਇਿੱ ਕ ਲਾਭਦਾਇਿੱ ਕ ਕਸ੍ਰਤ ਿੀ ਹਨ। ਵਕਸ੍ੇ ਨਾ
ਅਗਲੇ ਰੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਲਈ ਦਾਖ਼ਲੇ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲੈ ਣ ਲਈ ਪ੍ੜਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਉਮੀਦਿਾਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀਆਂ ਦੇ
ਅੰ ਕ ਿੀ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਤੈਨੰ ੂ ਇਹ ਸ੍ਲਾਹ ਵਦੰ ਦੀ ਹਾਂ ਵਕ ਤੈਨੰ ੂ ਿੀ ਜਰੂਰ ਵਕਸ੍ੇ ਖੇਡ ਵਿਿੱ ਚ ਵਹਿੱ ਸ੍ਾ ਲੈ ਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ
ਹੈ। ਮੈਂ ਆਸ੍ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਵਕ ਤੂੰ ਪ੍ੜਹਾਈ ਿਾਂਗ ਹੀ ਖੇਡਾਂ ਿਿੱ ਲ ਿੀ ਲੁੜੀਂਦਾ ਵਧਆਨ ਦੇਿੇਗੀ। ਮੰ ਮੀ ਅਤੇ ਡੈਡੀ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਿਿੱ ਲੋਂ ਸ੍ਵਤ ਸ੍ਰੀ
ਅਕਾਲ।
ਵਟਕਟ ਤੇਰੀ ਸ੍ਹੇਲੀ,
ਨਾਮ……………………. ਨਾਮ................।

ਵਪ੍ੰ ਡ……………………..

ਵਜਲਹਾ……………………

ਵਪ੍ੰ ਨ ਕੋਡ ……………… 52

#GSMKT
3. ਤੁਹਾਡਾ ਤਰਸ਼ਤੇਦਾਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਾਸ ਹੋਣ ’ਤੇ ਸੁਗਾਤ ਦੇਣੀ ਚਾਹੁੰ ਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੀ ਰੁਚੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸੁਝਾਅ
ਤਦਓ।
ਪ੍ਰੀਵਖਆ ਭਿਨ,
ਸ੍ਕੂਲ ................।
25 ਅਪ੍ਰੈਲ , 2021.
ਸ੍ਵਤਕਾਰਯੋਗ ਭੂਆ ਜੀ,
ਵਪ੍ਆਰ ਸ੍ਵਹਤ ਸ੍ਵਤ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ।
ਮੈਨੰ ੂ ਤੁਹਾਡਾ ਪ੍ਿੱ ਤਰ ਵਮਵਲਆ ਵਜਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਤੁਸ੍ੀਂ ਮੈਨੰ ੂ ਚੰ ਗੇ ਨੰਬਰ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਾਸ੍ ਹੋਣ 'ਤੇ ਿਧਾਈ ਵਦਿੱ ਤੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ੍ ਲਈ
ਤੁਹਾਡੀ ਬਹੁਤ ਧੰ ਨਿਾਦੀ ਹਾਂ। ਮੈਨੰ ੂ ਇਹ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸ੍ਫ਼ਲਤਾ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਵਮਲ਼ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਅਸ਼ੀਰਿਾਦ ਸ੍ਦਕਾ
ਹੀ ਵਮਲੀ ਹੈ। ਮੈਨੰ ੂ ਇਹ ਪ੍ੜਹ ਕੇ ਹੋਰ ਿੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੋਈ ਹੈ ਵਕ ਤੁਸ੍ੀਂ ਮੈਨੰ ੂ ਹੋਰ ਉਤਸ਼ਾਵਹਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ੍ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਕੋਈ ਸ੍ੁਗਾਤ
ਭੇਜਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੇ ਹੋ। ਵਪ੍ਆਰੇ ਭੂਆ ਜੀ, ਮੈਨੰ ੂ ਪ੍ਤਾ ਹੈ ਵਕ ਤੁਸ੍ੀਂ ਸ੍ੁਗਾਤ ਿਜੋਂ ਜੋ ਿੀ ਕੁਝ ਮੈਨੰ ੂ ਦੇਿੋਗੇ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਉਪ੍ਯੋਗੀ ਤੇ
ਕੀਮਤੀ ਹੋਿੇਗਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਪ੍ਆਰ ਅਤੇ ਅਸ਼ੀਰਿਾਦ ਸ੍ਦਕਾ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਨਮਰਤਾ ਸ੍ਵਹਤ ਸ੍ੁਝਾਅ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੀ ਹਾਂ ਵਕ ਚੰ ਗਾ ਹੋਿੇ
ਜੇ ਤੁਸ੍ੀਂ ਮੈਨੰ ੂ ਸ੍ੁਗਾਤ ਿਜੋਂ ਕੁਝ ਚੰ ਗੀਆਂ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕਾਂ ਭੇਜ ਦੇਿੋ। ਇਸ੍ਦੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਜੇਕਰ ਤੁਸ੍ੀਂ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਪ੍ਰੀਵਖਆ ਦੀ ਵਦਰਸ਼ਟੀ
ਤੋਂ ਕੋਈ ਵਮਆਰੀ ਵਰਸ੍ਾਲਾ ਿੀ ਲਗਿਾ ਵਦਓ ਤਾਂ ਹੋਰ ਿੀ ਿਧੀਆ ਹੋਿੇਗਾ। ਸ੍ਾਡੇ ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਦਿੱ ਸ੍ਦੇ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ ਵਕ ਚੰ ਗੀਆਂ
ਪ੍ੁਸ੍ਤਕਾਂ ਨਾ ਕੇਿਲ ਵਗਆਨ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਿਾਧਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਸ੍ਗੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸ੍ੋਮਾ ਿੀ ਹੁੰ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ੍ਾਡੇ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਿਾਲ਼ੇ
ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕਾਂ ਦਾ ਵਜਕਰ ਕਰਦੇ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ :
ਪ੍ਰਮ ਮਨੁਿੱਖ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਵਸ੍ੰ ਘ ਪ੍ਰੀਤ ਲੜੀ
ਗੌਤਮ ਤੋਂ ਤਾਸ੍ਕੀ ਤਿੱ ਕ ਡਾ . ਹਰਪ੍ਾਲ ਵਸ੍ੰ ਘ ਪ੍ੰ ਨੂ
ਡੂੰ ਘੀਆਂ ਵਸ੍ਖਰਾਂ ਡਾ . ਨਵਰੰ ਦਰ ਵਸ੍ੰ ਘ ਕਪ੍ੂਰ
ਸ੍ੁਫਵਨਆਂ ਤੋਂ ਨਾ ਡਰੋ ਡਾ . ਆਰ . ਸ਼ਰਮਾ
ਰੰ ਗ ਪ੍ੁਆਧ ਕੇ ਡਾ . ਗੁਰਮੀਤ ਵਸ੍ੰ ਘ ਬੈਦਿਾਣ
ਪ੍ੰ ਜਿਾਂ ਸ੍ਾਵਹਬਜਾਦਾ ਬਲਦੇਿ ਵਸ੍ੰ ਘ
ਪ੍ਗਡੰ ਡੀਆਂ ਬਵਚੰ ਤ ਕੌ ਰ
ਮੇਰੀ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ੜਹਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਰੀਝ ਹੈ। ਇਸ੍ ਲਈ ਇਹ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕਾਂ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਭੇਜ ਵਦਓ। ਮੈਂ ਆਪ੍ ਜੀ ਦੀ
ਬਹੁਤ ਧੰ ਨਿਾਦੀ ਹੋਿਾਂਗੀ।
ਆਦਰ ਨਾਲ਼
ਵਟਕਟ
ਤੁਹਾਡੀ ਭਤੀਜੀ,
ਨਾਮ……………………. ਨਾਮ...........................।
ਵਪ੍ੰ ਡ……………………..
ਵਜਲਹਾ……………………
ਵਪ੍ੰ ਨ ਕੋਡ………………

53
#GSMKT
4. ਤਰਸ਼ਤੇਦਾਰ ਤਮਿੱ ਤਰ ਦੇ ਘਰ ਤਕਸੇ ਤਵਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਪਿੱ ਤਰ।
ਪ੍ਰੀਵਖਆ ਭਿਨ,
ਸ੍ਕੂਲ..........।
ਵਮਤੀ 1 ਮਈ 2021.
ਵਪ੍ਆਰੇ ਮਨਿੀਰ,
ਸ੍ਵਤ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ!
ਮੈਨੰ ੂ ਆਪ੍ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਿੱ ਖ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਕੁਿੱ ਝ ਸ੍ਮੇਂ ਲਈ ਤਾਂ ਮੈਨੰ ੂ ਆਪ੍ਣੇ ਆਪ੍
'ਤੇ ਵਿਸ਼ਿਾਸ੍ ਹੀ ਨਾ ਹੋਇਆ ਵਕ ਮੈਂ ਕੀ ਸ੍ੁਣ ਵਰਹਾ ਹਾਂ? ਮੇਰੀਆਂ ਅਿੱ ਖਾਂ ਨੇ ਅਿੱ ਥਰੂਆਂ ਦੀ ਝੜੀ ਲਾ ਵਦਿੱ ਤੀ ਵਪ੍ਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਜਦੋਂ ਵਪ੍ੰ ਡ
ਆਇਆ ਸ੍ਾਂ, ਤਾਂ ਉਹ ਵਬਲਕੁਲ ਰਾਜੀ-ਖੁਸ਼ੀ ਸ੍ਨ ਅਤੇ ਉਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਕਾਫ਼ੀ ਵਚਰ ਗਿੱ ਲਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਵਦਖਾਈ ਦੇ
ਰਹੇ ਸ੍ਨ। ਉਸ੍ ਸ੍ਮੇਂ ਵਕਸ੍ੇ ਨੂੰ ਇਹ ਸ੍ੁਫਨਾ ਿੀ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ ਵਕ ਉਹ ਕੁਿੱ ਝ ਵਦਨਾਂ ਤਕ ਇਥੇ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਤੋਂ ਚਲੇ ਜਾਣ ਿਾਲ਼ੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਾਂ
ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਖਦਾਇਕ ਗਿੱ ਲ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ੍ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਮੇਰਾ ਮਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੀ
ਬਹੁਤ ਜਰੂਰਤ ਸ੍ੀ। ਉਹ ਿੀ ਅਿੱ ਜ ਤਕ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਨੂੰ ਉੱਚੀ ਵਿਿੱ ਵਦਆ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰ ਕੇ ਚੰ ਗੀ ਨੌਕਰੀ 'ਤੇ ਲਿੱਗਾ ਅਤੇ ਵਫਰ
ਵਿਆਵਹਆ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੇ ਸ੍ਨ। ਉਨਹਾਂ ਦਾ ਅਜੇ ਇਸ੍ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਤੋਂ । ਦਾ ਿੇਲਾ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ। ਇਸ੍ ਘਟਨਾ ਨਾਲ਼ ਮੈਂ ਆਪ੍ਣੇ ਜੀਿਨ ਵਿਚ
ਇਕ ਬੜੇ ਹੀ ਵਪ੍ਆਰ ਭਰੇ ਵਦਲ ਦੀ ਕਮੀ ਆ ਗਈ ਮਵਹਸ੍ੂਸ੍ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਉਂਝ ਤਾਂ ਹਰ ਇਕ ਨੇ ਇਸ੍ ਸ੍ੰ ਸ੍ਾਰ ਤੋਂ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਹੈ,
ਪ੍ਰ ਵਜਹੜਾ ਕੁਿੇਲੇ ਵਿਛੋੜਾ ਦੇ ਜਾਿੇ, ਉਸ੍ ਦੀ ਕਮੀ ਸ੍ਰੀਰ ਦੇ ਇਕ ਅੰ ਗ ਦੇ ਕਿੱ ਟੇ ਜਾਣ ਿਾਂਗ ਮਵਹਸ੍ੂਸ੍ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ। ਵਫਰ ਮਾਂਿਾਂ
ਿਰਗਾ ਵਪ੍ਆਰ ਭਵਰਆ ਵਦਲ ਤੇ ਵਮਿੱ ਠਾ ਸ੍ੁਭਾ ਵਕਸ੍ੇ ਹੋਰ ਕੋਲੋਂ ਨਹੀਂ ਵਮਲ ਸ੍ਕਦਾ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਇਸ੍ ਦੁਿੱ ਖ ਭਰੇ ਸ੍ਮੇਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ਼
ਵਦਲੋਂ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਉੱਤੇ ਅਫ਼ਸ੍ੋਸ੍ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਅਸ੍ੀਂ ਹੋਰ ਕਰ ਿੀ ਕੀ ਸ੍ਕਦੇ ਹਾਂ ! ਰਿੱ ਬ ਦੇ
ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਮੋੜ ਸ੍ਕਦਾ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਇਹੋ ਕੁਿੱ ਝ ਹੀ ਮਨਜੂਰ ਸ੍ੀ। ਇਸ੍ ਲਈ ਸ੍ਾਡੇ ਕੋਲ ਿਾਵਹਗੁਰੂ ਦਾ ਭਾਣਾ ਮੰ ਨਣ ਤੇ ਸ੍ਬਰ
ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਸ੍ਿਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਰਾਹ ਨਹੀਂ। ਇਸ੍ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਮਲ ਸ੍ਕਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਅਿੱ ਗੇ ਅਰਦਾਸ੍ ਕਰਦਾ ਹਾਂ
ਵਕ ਉਹ ਵਿਛੜ ਚੁਿੱ ਕੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਵਨਿਾਸ੍ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਨੂੰ ਭਾਣਾ ਮੰ ਨਣ ਦਾ ਬਲ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ।

ਵਟਕਟ ਆਪ੍ ਦਾ ਵਮਿੱ ਤਰ,

ਨਾਮ...................... ਨਾਮ..............।
ਵਪ੍ੰ ਡ......................
ਵਜਲਹਾ.....................
.

5. ਤਵਦੇਸ਼ ਰਤਹੰ ਦੇ ਤਰਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੂੰ ਤਪੰ ਡ ਤਵਿੱ ਚ ਆਈਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਬਾਰੇ ਪਿੱ ਤਰ।
ਪ੍ਰੀਵਖਆ ਭਿਨ,
ਸ੍ਕੂਲ.................।
28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2021.
ਸ੍ਵਤਕਾਰਯੋਗ ਚਾਚਾ ਜੀ,

54
#GSMKT
 ਸ੍ਵਤ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ!
ਤੁਹਾਡੀ ਵਚਿੱ ਠੀ ਵਪ੍ਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਵਮਲ਼ ਗਈ ਸ੍ੀ। ਸ੍ਲਾਨਾ ਪ੍ਰੀਵਖਆਿਾਂ ਚਿੱ ਲ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਵਚਿੱ ਠੀ ਦਾ ਉੱਤਰ ਛੇਤੀ
ਨਹੀਂ ਦੇ ਸ੍ਵਕਆ। ਕਨੇਡਾ ਬਾਰੇ ਵਲਖੀਆਂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਸ੍ਾਵਰਆਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵਦਲਚਸ੍ਪ੍ੀ ਨਾਲ਼ ਪ੍ੜਹੀਆਂ ਹਨ। ਤੁਸ੍ੀਂ ਆਪ੍ਣੇ ਜਾਣ
ਵਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ਵਪ੍ੰ ਡ ਵਿਿੱ ਚ ਆਈਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨਾ ਚਾਵਹਆ ਹੈ। ਭਾਿੇਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ੍ ਸ੍ੰ ਬੰ ਧੀ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ’ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਮਲ਼ਦੀ
ਹੀ ਰਵਹੰ ਦੀ ਹੈ, ਵਫਰ ਿੀ ਮੈਂ ਇਸ੍ ਵਚਿੱ ਠੀ ਰਾਹੀਂ ਵਪ੍ੰ ਡ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਮੋਟੀਆਂ-ਮੋਟੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਸ੍ੰ ਖੇਪ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਦਿੱ ਸ੍ਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।
ਆਪ੍ਣੇ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦਾ ਸ੍ਕੂਲ ਸ੍ੈਕੰਡਰੀ ਪ੍ਿੱ ਧਰ ਤਿੱ ਕ ਅਿੱ ਪ੍ਗਰੇਡ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਸ੍ਰਬਜੀਤ ਇਿੱ ਥੇ ਹੀ ਪ੍ੜਹਦੇ ਹਾਂ।
ਵਪ੍ੰ ਡ ਵਿਿੱ ਚ ਮੁਢਲਾ ਵਸ੍ਹਤ-ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਿੀ ਖੁਿੱ ਲਹ ਚੁਿੱ ਕਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਇਿੱ ਥੇ ਹੁੰ ਵਦਆਂ ਹੀ ਵਪ੍ੰ ਡ ਵਿਿੱ ਚ ਵਬਜਲੀ ਤਾਂ ਘਰ-ਘਰ ਆ
ਗਈ ਸ੍ੀ ਪ੍ਰੰ ਤੂ ਹੁਣ ਵਪ੍ੰ ਡ ਵਿਿੱ ਚ ਚੌਿੀ ਘੰ ਟੇ ਵਬਜਲੀ ਦੀ ਸ੍ਹੂਲਤ ਿੀ ਵਮਲ਼ ਰਹੀ ਹੈ । ਪ੍ਾਣੀ ਦੀ ਸ੍ਤਹਾ ਲਗਾਤਾਰ ਹੇਠਾਂ ਜਾਣ ਕਾਰਨ
ਹੁਣ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਬਮਰਸ੍ੀਬਲ ਮੋਟਰਾਂ ਲਿੱਗ ਚੁਿੱ ਕੀਆਂ ਹਨ।ਵਪ੍ੰ ਡ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਰਕਾਰ ਿਿੱ ਲੋਂ ਡੂੰ ਘੇ ਬੋਰ ਰਾਹੀਂ ਲੋ ੜਿੰ ਦਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਿੱ ਧ
ਪ੍ਾਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਪ੍ੰ ਚਾਇਤ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੇ ਵਿਕਾਸ੍ ਲਈ ਹਰ ਉਪ੍ਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਇਿੱ ਥੋਂ ਜਾਣ
ਿਕਤ ਵਕਸ੍ੇ ਵਿਰਲੇ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਹੁੰ ਦਾ ਸ੍ੀ ਪ੍ਰੰ ਤੂ ਹੁਣ ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਮੋਬਾਈਲ ਫ਼ੋਨ ਕੰ ਨ ਨਾਲ਼ ਲਾਈ ਵਫਰਦਾ ਹੈ ।
ਕਈਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਇੰ ਟਰਨੈਿੱਟ ਦੇ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਿੀ ਲੈ ਰਿੱ ਖੇ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਘਾਟੇ ਿਾਲ਼ਾ ਧੰ ਦਾ ਬਣ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਕਈ ਲੋ ਕਾਂ ਨੇ ਸ੍ਹਾਇਕ ਧੰ ਦੇ
ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਰਿੱ ਖੇ ਹਨ ਇਸ੍ ਲਈ ਬੈਂਕਾਂ ਨੇ ਕਰਜੇ ਦੀ ਸ੍ੁਵਿਧਾ ਿੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਿੱ ਗੇ ਿਾਂਗ ਹੁਣ ਵਪ੍ੰ ਡ ਵਿਿੱ ਚ ਕੋਈ ਬੰ ਦਾ
ਵਿਹਲਾ ਨਹੀਂ ਰਵਹੰ ਦਾ। ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੇ ਵਕੰ ਨੇ ਹੀ ਲੋ ਕ ਸ਼ਵਹਰ ਵਿਿੱ ਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੇ ਸ਼ਵਹਰ ਵਿਿੱ ਚ
ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਖੋਲਹ ਲਈਆਂ ਹਨ, ਵਜਹਨਾਂ 'ਤੇ ਆਪ੍ਣੇ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਬੋਰਡ ਲਿੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸ੍ਰਪ੍ੰ ਚ ਦਾ ਿਿੱ ਡਾ ਲੜਕਾ
ਐਿੱਮ.ਏ. ਕਰ ਕੇ ਨਿੇਂ ਆਰਗੈਵਨਕ ਢੰ ਗ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰ ਵਰਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਉਸ੍ਾਰੂ ਵਹਿੱ ਸ੍ਾ ਲੈਂ ਦਾ
ਹੈ। ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੀਆਂ ਵਤੰ ਨ-ਚਾਰ ਕੁੜੀਆਂ ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਿਾਂ ਅਤੇ ਨਰਸ੍ਾਂ ਲਿੱਗ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਚਾਰ ਕੁੜੀਆਂ ਐਿੱਮ.ਬੀ.ਬੀ.ਐਿੱਸ੍. ਅਤੇ ਵਤੰ ਨ
ਕੁੜੀਆਂ ਬੀ.ਐਿੱਡ. ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ੍ ਤਰਹਾਂ ਸ੍ਮੁਿੱ ਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਹੀ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੁਸ੍ੀਂ ਿਾਪ੍ਸ੍ ਆਓਗੇ
ਤਾਂ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੀ ਤਰਿੱ ਕੀ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਵਹ ਜਾਓਗੇ। ਤੁਸ੍ੀਂ ਜਲਦੀ ਆ ਕੇ ਵਮਲ਼ ਜਾਿੋ। ਇਿੱ ਥੇ ਸ੍ਾਰੇ ਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਯਾਦ ਕਰਦੇ
ਹਨ।
ਤੁਹਾਡੀ ਉਡੀਕ ਵਿਿੱ ਚ,
ਵਟਕਟ
ਤੁਹਾਡਾ ਵਪ੍ਆਰਾ ਭਤੀਜਾ,
ਨਾਮ.......................
ਨਾਮ............।
ਵਪ੍ੰ ਡ.......................
ਵਜਲਹਾ......................
..

6. ਆਪਣੇ ਤਮਿੱ ਤਰ ਨੂੰ ਤਕਸੇ ਪਰੀਤਖਆ ਤਵਿੱ ਚ ਮੋਹਰੀ ਦਰਜਾ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ’ਤੇ ਵਧਾਈ ਪਿੱ ਤਰ।
ਪ੍ਰੀਵਖਆ ਭਿਨ,
ਸ਼ਵਹਰ.............।
18 ਅਗਸ੍ਤ , 2018 ,
ਵਪ੍ਆਰੇ ਦੋਸ੍ਤ ਜਵਤੰ ਦਰ,
ਸ੍ਵਤ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ!

55
#GSMKT
 ਕੁਝ ਵਦਨਾਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਤੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਵਚਿੱ ਠੀ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੇ ਨੀਟ (NEET) ਪ੍ਰੀਵਖਆ ਵਿਿੱ ਚ ਬੈਠਣ ਦਾ ਵਜਕਰ ਕੀਤਾ ਸ੍ੀ ਤੇ
ਨਾਲੇ ਆਪ੍ਣਾ ਰੋਲ ਨੰਬਰ ਦਿੱ ਸ੍ਵਦਆਂ ਸ੍ਫ਼ਲਤਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਸ੍ੀ। ਵਪ੍ਆਰੇ ਵਮਿੱ ਤਰ, ਅਿੱ ਜ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇੰ ਟਰਨੈਿੱਟ 'ਤੇ ਤੇਰਾ ਰੋਲ
ਨੰਬਰ ਮੈਵਰਟ ਵਿਿੱ ਚ ਆਏ ਪ੍ਵਹਲੇ ਦਸ੍ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਪ੍ੰ ਜਿੇਂ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਿੇਵਖਆ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ ਕੋਈ ਹਿੱ ਦ ਨਾ ਰਹੀ।
ਮੇਰੀ ਹਾਰਵਦਕ ਿਧਾਈ ਕਬੂਲੋ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੇ ਮਾਤਾ-ਵਪ੍ਤਾ ਨੂੰ ਿੀ ਮੇਰੇ ਿਲੋਂ ਿਧਾਈ ਦੇ ਦੇਣਾ। ਤੇਰੀ ਪ੍ਰਵਤਭਾ ਉੱਤੇ ਤਾਂ ਸ੍ਾਨੂੰ ਸ੍ਾਵਰਆਂ
ਨੂੰ ਕਦੀ ਿੀ ਸ਼ਿੱ ਕ ਨਹੀਂ ਵਰਹਾ। ਤੂੰ ਦਸ੍ਿੀਂ ਅਤੇ ਬਾਰਿੀਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਿੀ ਪ੍ਵਹਲੇ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਵਰਹਾ ਹੈਂ। ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਾਠ-
ਕਰਮ ਤੋਂ ਇਲਾਿਾ ਹੋਰ ਕਈ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਤੇਰੀ ਕਾਰਗੁਜਾਰੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚੰ ਗੀ ਹੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਤੇਰੀ ਵਮਹਨਤ ਅਤੇ ਲਗਨ ਕਾਰਨ
ਸ੍ਾਡਾ ਅਤੇ ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਂ ਦਾ ਸ੍ਦਾ ਇਹੋ ਵਖ਼ਆਲ ਵਰਹਾ ਹੈ ਵਕ ਤੂੰ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਪ੍ਰੀਵਖਆ ਵਿਿੱ ਚ ਜਰੂਰ ਸ੍ਫ਼ਲ ਹੋਿੇਗਾ। ਹੁਣ ਤੂੰ
ਉੱਪ੍ਰਲੀ ਮੈਵਰਟ ਵਿਿੱ ਚ ਹੈ ਇਸ੍ ਲਈ ਤੈਨੰ ੂ ਐਿੱਮ. ਬੀ. ਬੀ.ਐਿੱਸ੍. ਦੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਲਈ ਸ੍ਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਵਿਿੱ ਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਵਮਲੇ ਗਾ। ਇਸ੍
ਨਾਲ਼ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਸ੍ੰ ਬੰ ਧੀ ਤੇਰੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਿੀ ਘਿੱ ਟ ਹੋਿਗ
ੇ ਾ। ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਵਕ ਤੂੰ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਪ੍ੜਹਾਈ
ਇਸ੍ੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਮਹਨਤ ਨਾਲ਼ ਪ੍ੂਰੀ ਕਰਕੇ ਗ਼ਰੀਬ ਮਰੀਜਾਂ ਦੀ ਸ੍ੇਿਾ ਪ੍ੂਰੀ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ਼ ਕਰੇਗਾ। ਤੇਰੇ ਵਜਹੇ ਲਾਇਕ ਇਨਸ੍ਾਨਾਂ ਦੀ
ਇਸ੍ ਖੇਤਰ ਵਿਿੱ ਚ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰਤ ਹੈ। ਤੇਰੀ ਇਸ੍ ਸ੍ਫ਼ਲਤਾ ਨੇ ਵਜਿੱ ਥੇ ਮਾਂ-ਵਪ੍ਓ ਦਾ ਨਾਂ ਰੋਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਅਸ੍ੀਂ ਸ੍ਾਰੇ ਵਮਿੱ ਤਰ ਿੀ
ਮਾਣ ਮਵਹਸ੍ੂਸ੍ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
ਵਪ੍ਆਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁਿੱ ਭ ਇਿੱ ਛਾਿਾਂ ਸ੍ਵਹਤ।
ਵਟਕਟ
ਤੁਹਾਡਾ ਆਪ੍ਣਾ,
ਨਾਮ.........................
ਨਾਮ.............।
ਵਪ੍ੰ ਡ.........................
ਵਜਲਹਾ........................

ਅਣਤਡਿੱ ਠਾ ਪੈਰਾ
ਨੋਟ – ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਤਭਆਸ ਲਈ ‘ਅਧੁਤਨਕ ਪੰ ਜਾਬੀ-ਤਵਆਕਰਨ ਅਤੇ ਲੇ ਖ-ਰਚਨਾ’ ਦਾ ਪੰ ਨਾ ਨੰ 198 ਦੇਖ।ੋ
1. ਗਿੱ ਲ-ਬਾਤ ਕਰ ਸ੍ਕਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਮਨੁਿੱਖੀ ਨਸ੍ਲ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਿਲੋਂ ਬਖ਼ਵਸ਼ਆ ਇਿੱ ਕ ਿਰਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਨਿਰ-ਜਗਤ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਇਹ ਤੋਹਫ਼ਾ
ਮਨੁਿੱਖ ਦੇ ਹੀ ਵਹਿੱ ਸ੍ੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਉਂਝ, ਜਾਨਿਰ ਿੀ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਤਰਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਿਾਜਾਂ ਤੇ ਹਰਕਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਭਾਿਨਾਿਾਂ ਦਾ ਸ੍ੰ ਚਾਰ
ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਵਜੰ ਦਗੀ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਅਟੁਿੱ ਟ ਅੰ ਗ ਹੈ। ਆਪ੍ਸ੍ੀ ਗਿੱ ਲ-ਬਾਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਵਜੰ ਦਗੀ ਖੜਹੇ
ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਂਗ ਹੈ। ਤੁਸ੍ੀਂ ਵਕਿੇਂ ਗਿੱ ਲ-ਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਯਾਨੀ ਤੁਹਾਡਾ ਗਿੱ ਲ ਕਰਨ ਦਾ ਅੰ ਦਾਜ ਤੇ ਲਵਹਜਾ ਵਕਹੋ-ਵਜਹਾ ਹੈ, ਇਸ੍ ਦਾ ਤੁਹਾਡੇ
ਸ੍ਮਾਵਜਕ ਜੀਿਨ ’ਤੇ ਵਸ੍ਿੱ ਧਾ ਪ੍ਰਭਾਿ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ, ਵਕਉਂਵਕ ਬੋਲ-ਬਾਣੀ ਤੁਹਾਡੇ ਪ੍ੂਰੇ ਆਪ੍ੇ ਨੂੰ ਉਘਾੜਦੀ ਹੈ। ਇਸ੍ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਦੋ ਰਾਿਾਂ ਨਹੀਂ ਵਕ
ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸ੍ਫਲਤਾਿਾਂ ਤੇ ਅਸ੍ਫਲਤਾਿਾਂ ਦਾ ਤੁਹਾਡੀ ਬੋਲ-ਬਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਵਸ੍ਿੱ ਧਾ ਸ੍ੰ ਬੰ ਧ ਹੈ। ਗਿੱ ਲ-ਬਾਤ ਰਾਹੀਂ ਕਈ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆਿਾਂ ਹਿੱ ਲ ਹੁੰ ਦੀਆਂ
ਹਨ ਅਤੇ ਸ੍ਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਵਦਮਾਗ਼ੀ ਭਾਰ ਹੌਲ਼ਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਕਾਰਨ ਹੈ ਵਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੈ ਣ-ਦੇਣ ਨਾਲ਼ ਮਨੁਿੱਖ ਆਪ੍ਣੇ-ਆਪ੍ ਨੂੰ ਹਲਕਾ-ਫੁਲਕਾ
ਮਵਹਸ੍ੂਸ੍ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਨੋ ਵਿਵਗਆਨ ਦਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਇਿੱ ਕ-ਦੂਜੇ ਕੋਲ਼ ਆਪ੍ਣੇ ਮਨ ਦੀ ਗੁਿੱ ਥੀ ਖੋਲਹਣ ਨਾਲ਼ ਮਾਨਵਸ੍ਕ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਵਮਲ਼ਦੀ
ਹੈ ਵਕਉਂਵਕ ਇਸ੍ ਨਾਲ਼ ਮਨੁਿੱਖ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆਿਾਂ ਸ੍ੁਤੇ-ਵਸ੍ਿੱ ਧ ਹੀ ਹਿੱ ਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਨੋ ਵਿਵਗਆਨ ਇਹ ਿੀ ਦਿੱ ਸ੍ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਿਧੇਰੇ
ਚੁਿੱ ਪ੍ ਰਵਹਣ ਿਾਲ਼ਾ ਵਿਅਕਤੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਕਸ੍ੇ ਮਾਨਵਸ੍ਕ ਉਲਝਣ ਦਾ ਵਸ਼ਕਾਰ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ। ਅਵਜਹਾ ਵਿਅਕਤੀ, ਸ੍ੁਭਾਵਿਕ ਹੀ, ਆਪ੍ਣੇ ਆਲ਼ੇ -
ਦੁਆਲ਼ੇ ਵਿਆਕਲ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੀ ਚੁਿੱ ਪ੍ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਕ ਅਿੱ ਛੀ ਤਰਹਾਂ ਗਿੱ ਲ-ਬਾਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸ੍ਲੀਕੇ ਤੋਂ ਿਾਕਫ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ
ਸ਼ਖ਼ਸ੍ੀਅਤ ਵਿਿੱ ਚ ਚੁੰ ਬਕੀ ਵਖਿੱ ਚ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪ੍ਣੇ ਆਲ਼ੇ -ਦੁਆਲ਼ੇ ਤੀਆਂ ਿਰਗੀਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਵਖਲਾਰਦਾ ਹੈ।
ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੂੰ ਵਧਆਨ ਨਾਲ ਪ੍ੜਹੋ ਅਤੇ ਹੇਠ ਵਲਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਦਓ :
1. ਜਾਨਿਰ-ਜਗਤ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਮਨੁਿੱਖੀ ਨਸ੍ਲ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਕੀ ਿਰਦਾਨ ਬਖ਼ਵਸ਼ਆ ਹੈ?

56
#GSMKT
2. ਜਾਨਿਰ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਭਾਿਨਾਿਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਵਕਿੇਂ ਕਰਦੇ ਹਨ?
3. ਤੁਹਾਡੇ ਗਿੱ ਲ ਕਰਨ ਦੇ ਅੰ ਦਾਜ ਦਾ ਤੁਹਾਡੇ ਸ੍ਮਾਵਜਕ ਜੀਿਨ ’ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਿ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ?
4. ਮਨੋ ਵਿਵਗਆਨ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਮਾਨਵਸ੍ਕ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਵਕਿੇਂ ਵਮਲਦੀ ਹੈ?
ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ :
1. ਗਿੱ ਲ-ਬਾਤ ਕਰ ਸ੍ਕਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਮਨੁਿੱਖੀ ਨਸ੍ਲ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਿਲੋਂ ਬਖ਼ਵਸ਼ਆ ਇਿੱ ਕ ਿਰਦਾਨ ਹੈ।
2. ਜਾਨਿਰ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਤਰਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਿਾਜਾਂ ਤੇ ਹਰਕਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਭਾਿਨਾਿਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਕਰਦੇ ਹਨ।
3. ਤੁਹਾਡੀ ਗਿੱ ਲ-ਬਾਤ ਕਰਨ ਦੇ ਅੰ ਦਾਜ ਅਤੇ ਲਵਹਜੇ ਦਾ ਤੁਹਾਡੇ ਸ੍ਮਾਵਜਕ ਜੀਿਨ ’ਤੇ ਵਸ੍ਿੱ ਧਾ ਪ੍ਰਭਾਿ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ ਵਕਉਂਵਕ ਬੋਲ-ਬਾਣੀ ਤੁਹਾਡੇ
ਪ੍ੂਰੇ ਆਪ੍ੇ ਨੂੰ ਉਘਾੜਦੀ ਹੈ।
4. ਮਨੋ ਵਿਵਗਆਨ ਅਨੁਸ੍ਾਰ ਇਿੱ ਕ-ਦੂਜੇ ਕੋਲ਼ ਆਪ੍ਣੇ ਮਨ ਦੀ ਗੁਿੱ ਥੀ ਖੋਲਹਣ ਨਾਲ਼ ਮਾਨਵਸ੍ਕ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਵਮਲ਼ਦੀ ਹੈ ਵਕਉਂਵਕ ਇਸ੍ ਨਾਲ਼
ਮਨੁਿੱਖ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸ੍ਮਿੱ ਵਸ੍ਆਿਾਂ ਸ੍ੁਤੇ-ਵਸ੍ਿੱ ਧ ਹੀ ਹਿੱ ਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
2. ਇਿੱ ਕ ਿਾਰੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵਸ੍ਿੱ ਧ ਲੇ ਖਕ ਡਾ. ਟੀ.ਆਰ. ਸ਼ਰਮਾ ਪ੍ੰ ਜ ਹੋਰ ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਂ ਨਾਲ਼ ਤਾਰਾਦੇਿੀ ਵਿਖੇ ਸ੍ਕਾਊਵਟੰ ਗ ਦਾ ਕੋਰਸ੍ ਕਰਨ
ਜਾ ਰਹੇ ਸ੍ਨ। ਰਸ੍ਤੇ ਵਿਿੱ ਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਡਾਕਟਰ ਰਾਧਾ ਵਕਰਸ਼ਨਨ ਨਾਲ਼ ਕਾਲਕਾ ਰੇਲਿੇ ਸ੍ਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਹੋ ਗਈ। ਉਹਨਾਂ ਵਦਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ
ਉਹ ਉਪ੍ਰਾਸ਼ਟਰਪ੍ਤੀ ਸ੍ਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਚੇਅਰ-ਕਾਰ, ਵਜਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਬੈਠ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਵਸ਼ਮਲੇ ਜਾਣਾ ਸ੍ੀ, ਤਕਨੀਕੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਦੇਰੀ
ਨਾਲ਼ ਜਾਣੀ ਸ੍ੀ। ਸ੍ਰੀ ਰਾਧਾ ਵਕਰਸ਼ਨਨ ਇਕਿੱ ਲੇ ਹੀ ਪ੍ਲੇ ਟਫ਼ਾਰਮ ਤੇ ਖੜਹੇ ਸ੍ਨ। ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ਼ੋਂ ਪ੍ੁਿੱ ਛ ਕੇ ਸ੍ਾਰੇ ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ਼ ਚਲੇ ਗਏ।
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਛਣ ਤੇ ਸ੍ਾਰੇ ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਂ ਨੇ ਵਕਹਾ ਵਕ ਉਹ ਪ੍ੜਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਮਜਾਕ ਨਾਲ਼ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਕਹਾ-ਤੁਸ੍ੀਂ ਪ੍ੜਹਾਉਂਦੇ ਹੋ ਪ੍ਰ ਮੈਂ
ਅਜੇ ਵਸ੍ਿੱ ਖਦਾ ਹੀ ਹਾਂ, ਪ੍ੜਹਦਾ ਹੀ ਹਾਂ। ਇਿੱ ਕ ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਨੇ ਵਕਹਾ-ਜੀ, ਗ਼ਰੀਬੀ ਲਾਹਨਤ ਹੈ। ਮੈਂ ਕੇਿਲ ਜੇ.ਬੀ.ਟੀ. ਹੀ ਕਰ ਸ੍ਵਕਆ ਹਾਂ,
ਗ਼ਰੀਬੀ ਨੇ ਮੈਨੰ ੂ ਅਿੱ ਗੇ ਨਹੀਂ ਪ੍ੜਹਨ ਵਦਿੱ ਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀ ਇਿੱ ਕ ਕਹਾਣੀ ਸ੍ੁਣਾਉਂਵਦਆਂ ਵਕਹਾ, “ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਨੇ ਇਿੱ ਕ ਵਦਨ ਮੈਨੰ ੂ ਵਕਹਾ- ਬੇਟਾ
ਵਕਰਸ਼ਨਨ, ਮੈਂ ਚਾਿਲ ਬਣਾ ਵਦਿੱ ਤੇ ਹਨ ਤੇ ਦਾਲ਼ ਿੀ, ਪ੍ਰ ਅਿੱ ਜ ਸ੍ਾਡੇ ਘਰ ਪ੍ੰ ਜ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਿੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ਵਜਨਹ ਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੈਂ ਚਾਿਲ ਪ੍ਰੋਸ੍ਣ ਲਈ ਕੇਲੇ ਦੇ
ਪ੍ਿੱ ਤੇ ਖ਼ਰੀਦ ਸ੍ਕਾਂ। ਇਹ ਕਵਹੰ ਵਦਆਂ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਅਿੱ ਖਾਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਅਿੱ ਥਰੂ ਟਪ੍ਕਣ ਲਿੱਗ ਪ੍ਏ। ਉਦੋਂ ਬਾਲ ਰਾਧਾ ਵਕਰਸ਼ਨਨ ਨੇ ਬਾਲਟੀ ਪ੍ਾਣੀ ਦੀ ਲੈ ਕੇ
ਰਸ੍ੋਈ ਦੇ ਫ਼ਰਸ਼ ਨੂੰ ਦੋ-ਵਤੰ ਨ ਿਾਰ ਚੰ ਗੀ ਤਰਹਾਂ ਸ੍ਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਤੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਵਕਹਾ ਵਕ ਉਹ ਫ਼ਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਹੀ ਚਾਿਲ ਪ੍ਰੋਸ੍ ਦੇਣ! ਮਾਂ ਸ੍ਿੱ ਤ ਵਦਨ
ਲਗਾਤਾਰ ਇਸ੍ ਤਰਹਾਂ ਹੀ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਡਾਕਟਰ ਸ੍ਾਵਹਬ ਨੇ ਸ੍ਮਝਾਇਆ ਵਕ ਗ਼ਰੀਬੀ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਸ੍ਖਾਏ ਸ੍ਬਕ ਵਮਿੱ ਠੇ ਅਤੇ ਲਾਹੇਿੰਦ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ।
ਵਜਸ੍ ਗ਼ਰੀਬੀ ਨੂੰ ਉਹ ਲਾਹਨਤ ਕਵਹੰ ਦੇ ਹਨ, ਉਸ੍ ਨੂੰ ਸ੍ਖ਼ਤ ਵਮਹਨਤ ਕਰਕੇ ਿਰਦਾਨ ਿੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ।
ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੂੰ ਵਧਆਨ ਨਾਲ ਪ੍ੜਹੋ ਅਤੇ ਹੇਠ ਵਲਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਦਓ :
1. ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਂ ਨੇ ਤਾਰਾ ਦੇਿੀ ਕੀ ਕਰਨ ਜਾਣਾ ਸ੍ੀ?
2. ਡਾ. ਰਾਧਾ ਵਕਰਸ਼ਨਨ ਨੇ ਚਾਿਲ ਪ੍ਰੋਸ੍ਣ ਲਈ ਕੀ ਕੀਤਾ?
3. ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਅਿੱ ਖਾਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਅਿੱ ਥਰੂ ਵਕਉਂ ਟਪ੍ਕਣ ਲਿੱਗੇ?
4. ਗ਼ਰੀਬੀ ਨੂੰ ਿਰਦਾਨ ਵਕਿੇਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ?
ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ :
1. ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਂ ਨੇ ਸ੍ਕਾਊਵਟੰ ਗ ਦਾ ਕੋਰਸ੍ ਕਰਨ ਲਈ ਤਾਰਾਦੇਿੀ ਜਾਣਾ ਸ੍ੀ।
2. ਡਾ. ਰਾਧਾ ਵਕਰਸ਼ਨਨ ਨੇ ਚਾਿਲ ਪ੍ਰੋਸ੍ਣ ਲਈ ਪ੍ਾਣੀ ਦੀ ਬਾਲਟੀ ਲੈ ਕੇ ਰਸ੍ੋਈ ਦੇ ਫ਼ਰਸ਼ ਨੂੰ ਦੋ-ਵਤੰ ਨ ਿਾਰ ਸ੍ਾਫ਼ ਕੀਤਾ।
3. ਵਕਉਂਵਕ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ਼ ਪ੍ੰ ਜ ਪ੍ੈਸ੍ੇ ਿੀ ਨਹੀਂ ਸ੍ਨ ਵਜਨਹ ਾਂ ਨਾਲ਼ ਚਾਿਲ ਪ੍ਰੋਸ੍ਣ ਲਈ ਕੇਲੇ ਦੇ ਪ੍ਿੱ ਤੇ ਖ਼ਰੀਦੇ ਜਾ ਸ੍ਕਦੇ।
4. ਗਰੀਬੀ ਨੂੰ ਸ੍ਖ਼ਤ ਵਮਹਨਤ ਰਾਹੀਂ ਿਰਦਾਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ।
ਨੋਟ - ਅਤਭਆਸ ਲਈ ਪੈਰੇ
1. ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਤੋਂ ਬਗ਼ੈਰ ਕੋਈ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵਸ੍ਖਰਾਂ ਨਹੀਂ ਛੂਹ ਸ੍ਕਦਾ। ਉਹ ਸ੍ਾਰੀ ਉਮਰ ਲੰਗੜਾ ਕੇ
ਤੁਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੈਰਾਂ 'ਤੇ ਵਸ੍ਿੱ ਧਾ ਖੜਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸ੍ਕਦਾ। ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਦਾ ਇਿੱ ਕੋ-ਇਿੱ ਕ ਉੱਤਮ ਸ੍ਾਧਨ ਹੈ। ਇਹੋ
ਕਾਰਨ ਹੈ ਵਕ ਵਿਦਿਾਨਾਂ ਨੇ ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਹੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਦੇਣ ਦਾ ਯੋਗ ਅਤੇ ਸ੍ਹੀ ਮਾਵਧਅਮ ਮੰ ਵਨਆ ਹੈ। ਵਕਸ੍ੇ ਦੂਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵਸ੍ਿੱ ਖਣ-

57
#GSMKT
ਵਸ੍ਖਾਉਣ ਵਿਿੱ ਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸ੍ਮਾਂ ਲਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਜਹੜਾ ਵਕ ਵਗਆਨ-ਵਿਵਗਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਲਈ ਿਰਵਤਆ ਜਾ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ। ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਦੇ ਖੇਤਰ
ਵਿਿੱ ਚ ਵਜੰ ਨੇ ਿੀ ਦਾਰਸ਼ਵਨਕ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸ੍ਦਾ ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਦਾ ਮਾਵਧਅਮ ਬਣਾਉਣ ਉੱਤੇ ਜੋਰ ਵਦਿੱ ਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਗਿੱ ਲ ਬੜੇ ਹੀ
ਦੁਿੱ ਖ ਨਾਲ਼ ਕਵਹਣੀ ਪ੍ੈਂਦੀ ਹੈ ਵਕ ਸ੍ਾਡੇ ਦੇਸ਼ਿਾਸ੍ੀਆਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਤਿੱ ਕ ਇਸ੍ ਦੀ ਸ੍ਮਝ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਅਸ੍ੀਂ ਅਜੇ ਤਿੱ ਕ ਿੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮਾਵਧਅਮ
ਰਾਹੀਂ ਆਪ੍ਣੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਨੂੰ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਵਦਿਾਉਣੀ ਚਾਹੁੰ ਦੇ ਹਾਂ। ਅਮੀਰ ਪ੍ਵਰਿਾਰਾਂ ਦੇ ਬਿੱ ਚੇ ਅੰ ਗਰੇਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਵਦਿੱ ਤੀ ਜਾਂਦੀ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਕਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੀ ਸ਼ਾਨ ਸ੍ਮਝਦੇ ਹਨ। ਸ੍ਾਨੂੰ ਇਸ੍ ਸ੍ੰ ਬੰ ਧੀ ਗੰ ਭੀਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋ ੜ ਹੈ। ਅਸ੍ੀਂ ਬਹਾਨੇ ਲਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਵਕ ਅੰ ਗਰੇਜੀ
ਮਾਵਧਅਮ ਹੀ ਸ੍ਾਡੇ ਲਈ ਕਵਲਆਣਕਾਰੀ ਹੈ ਪ੍ਰ ਜੇ ਥੋੜਾ ਗੰ ਭੀਰਤਾ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸ੍ਾਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਗ਼ਲਤੀ ਦਾ ਛੇਤੀ ਹੀ ਪ੍ਤਾ ਲਿੱਗ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ।
ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੂੰ ਵਧਆਨ ਨਾਲ ਪ੍ੜੋ ਅਤੇ ਹੇਠ ਵਲਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਦਓ :
1. ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਬਿੱ ਚੇ ਦਾ ਕੀ ਹਾਲ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?
2. ਮਾਤ - ਭਾਸ਼ਾ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਦਾ ਯੋਗ ਅਤੇ ਸ੍ਹੀ ਸ੍ਾਧਨ ਵਕਉਂ ਮੰ ਵਨਆ ਵਗਆ ਹੈ?
3. ਅਮੀਰ ਪ੍ਵਰਿਾਰਾਂ ਦੇ ਬਿੱ ਚੇ ਕੀ ਸ੍ਮਝਦੇ ਹਨ?
4, ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ-ਖੇਤਰ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਵਨਕ ਵਕਸ੍ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵਸ੍ਿੱ ਵਖਆ ਦਾ ਮਾਵਧਅਮ ਬਣਾਉਣ 'ਤੇ ਜੋਰ ਵਦੰ ਦੇ ਹਨ?
2. ਘਰ-ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਿਾ ਸ੍ਮਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਚਰਵਦਆਂ ਸ੍ਾਡੇ ਕੋਲ਼ੋਂ ਅਨੇ ਕਾਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਿਾਰ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ
ਤਕਰਾਰਾਂ ਿੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੋਈ ਅਵਜਹੀ ਗਿੱ ਲ ਜਾਂ ਤਕਰਾਰ ਵਕਸ੍ੇ ਦਾ ਵਦਲ ਿੀ ਦੁਖਾ ਵਦੰ ਦੀ ਹੈ। ਅਵਜਹੀ ਗਿੱ ਲ ਿਵਰਹਆਂ ਤਿੱ ਕ ਅਣਬਣ ਦਾ
ਕਾਰਨ ਬਣੀ ਰਵਹੰ ਦੀ ਹੈ। ਮੰ ਨ ਲਓ ਜੇਕਰ ਸ੍ਾਡੇ ਕੋਲ਼ੋਂ ਅਵਜਹਾ ਕੁਝ ਹੋ ਿੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸ੍ਾਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਗ਼ਲਤੀ ਸ੍ਿੀਕਾਰ ਕਰ ਲੈ ਣ ਵਿਿੱ ਚ ਵਕਸ੍ੇ
ਿੀ ਵਕਸ੍ਮ ਦੀ ਵਝਜਕ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਤੇ ਸ੍ਾਨੂੰ ਉਸ੍ ਦੀ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰ ਗ ਲੈ ਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਗ਼ਲਤੀ ਨੂੰ ਮੰ ਨਣਾ ਵਸ਼ਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਵਹਿੱ ਸ੍ਾ
ਹੈ। ਕਈ ਿਾਰ ਅਸ੍ੀਂ ਗ਼ਲਤੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰ ਗਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਵਕਉਂਵਕ ਅਸ੍ੀਂ ਇਸ੍ ਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਅਣਖ ਨਾਲ਼ ਜੋੜ ਲੈਂ ਦੇ
ਹਾਂ। ਦੇਵਖਆ ਜਾਿੇ ਤਾਂ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰ ਗਣ ਨਾਲ਼ ਸ੍ਾਡੀ ਅਣਖ ਨਹੀਂ ਘਟਦੀ ਸ੍ਗੋਂ ਸ੍ਾਡਾ ਵਿਅਕਵਤਤਿ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਿਾਰ ਆਉਣ
ਿਾਲ਼ੀਆਂ ਮੁਸ੍ੀਬਤਾਂ ਤੋਂ ਸ੍ਾਡਾ ਬਚਾਅ ਿੀ ਹੋ ਸ੍ਕਦਾ ਹੈ। ਛੋਟੇ ਮਸ੍ਲੇ ਿਿੱ ਡੇ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ ਤੇ ਅਸ੍ੀਂ ਤਣਾਅ-ਮੁਕਤ ਰਵਹੰ ਦੇ ਹਾਂ।
ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੂੰ ਵਧਆਨ ਨਾਲ ਪ੍ੜੋ ਅਤੇ ਹੇਠ ਵਲਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਦਓ :
1. ਸ੍ਮਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਚਰਵਦਆਂ ਕਈ ਿਾਰ ਸ੍ਾਡੇ ਕੋਲ਼ੋਂ ਕੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
2. ਸ੍ਾਨੂੰ ਵਕਸ੍ ਵਕਸ੍ਮ ਦੀ ਵਝਜਕ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ?
3. ਕਈ ਿਾਰ ਅਸ੍ੀਂ ਗ਼ਲਤੀ ਮੰ ਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਵਕਉਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ?
4. ਗ਼ਲਤੀ ਦੀ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰ ਗਣ ਨਾਲ਼ ਕੀ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?
3. ਪ੍ਰਵਸ੍ਿੱ ਧ ਵਿਆਕਰਨਕਾਰ ਪ੍ਾਵਣਨੀ, ਵਜਸ੍ ਦੀ ਵਲਖੀ ਹੋਈ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਅਸ਼ਟਾਵਧਆਇ’ ਸ੍ੀ, ਸ੍ੰ ਸ੍ਵਕਰਤ-ਵਿਆਕਰਨ ਦਾ ਸ੍ਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਡਾ
ਵਿਦਿਾਨ ਮੰ ਵਨਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ੍ੇ ਲਈ ਇਸ੍ ਬਾਰੇ ਆਦਰ ਤੇ ਸ੍ਵਤਕਾਰ ਿਜੋਂ ਇਹ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਕ ਇਸ੍ ਦੀ ਰਚਨਾ ਈਸ਼ਿਰੀ
ਵਗਆਨ ਕਾਰਨ ਹੋਈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ੍ਮੇਂ ਪ੍ਾਵਣਨੀ ਨੂੰ ਵਰਸ਼ੀ ਮੰ ਵਨਆ ਜਾਂਦਾ ਸ੍ੀ। ਆਧੁਵਨਕ ਸ੍ਮੇਂ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਇਸ੍ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਵਸ੍ਿੱ ਧ ਹੈ ਵਕ ਪ੍ਾਵਣਨੀ
ਬਚਪ੍ਨ ਵਿਿੱ ਚ ਬੜਾ ਹੀ ਮੂਰਖ ਸ੍ੀ, ਇਸ੍ੇ ਲਈ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਪ੍ਾਠਸ਼ਾਲਾ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਕਿੱ ਢ ਵਦਿੱ ਤਾ ਵਗਆ ਸ੍ੀ ਪ੍ਰ ਵਸ਼ਿ ਜੀ ਦੀ ਵਕਰਪ੍ਾ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਵਿਦਿਾਨ
ਪ੍ਵਹਲੀ ਸ਼ਰੇਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਆ ਵਗਆ। ਇਹ ਪ੍ਵਹਲਾ ਵਿਆਕਰਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ ਵਕਉਂਜੋ ਇਹ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ੁਸ੍ਤਕ ਵਿਿੱ ਚ ਕਈ ਵਿਆਕਰਨਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ
ਦੇਂਦਾ ਹੈ ਵਜਹੜੇ ਇਸ੍ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਹੋ ਚੁਿੱ ਕੇ ਸ੍ਨ। ਪ੍ਾਵਣਨੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਜਹੜੇ ਵਿਆਕਰਨ ਵਲਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਗਣਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਿਿੱ ਡੀ ਹੈ
ਅਤੇ ਭਾਿੇਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਕਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਰੇਸ਼ਟ ਤੇ ਬਹੁਤੀ ਿਰਤੋਂ ਵਿਿੱ ਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰ ਪ੍ਾਵਣਨੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਵਨਯਮ ਅਜੇ ਿੀ
ਸ੍ਰਬ-ਉੱਚ ਤੇ ਵਨਰਵਿਿਾਦ ਹਨ।
ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੂੰ ਪ੍ੜਹ ਕੇ ਹੇਠ ਵਲਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਦਓ :
1. ਪ੍ਾਵਣਨੀ ਦੀ ਪ੍ਰਵਸ੍ਿੱ ਧੀ ਵਕਹੜੀ ਗਿੱ ਲੋਂ ਹੋਈ ਹੈ?
2. ਪ੍ਾਵਣਨੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਈਸ਼ਿਰੀ ਵਗਆਨ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਵਕਉਂ ਆਵਖਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
3. ਵਕਹੜੀ ਗਿੱ ਲੋਂ ਪ੍ਤਾ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ ਵਕ ਪ੍ਾਵਣਨੀ ਪ੍ਵਹਲਾ ਵਿਆਕਰਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ?

58
#GSMKT
4. ਪ੍ਾਵਣਨੀ ਦੇ ਬਚਪ੍ਨ ਬਾਰੇ ਵਕਹੜੀ ਘਟਨਾ ਆਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
4. ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਵਿਿੱ ਚ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਈਆਂ ਸ੍ਨ ਜੋ ਆਮ ਬਾਲਕਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀਆਂ ਪ੍ਰ ਮਾਵਪ੍ਆਂ ਦੀ ਨਜਰ
ਵਿਿੱ ਚ ਉਹ ਇਿੱ ਕ ਸ੍ਧਾਰਨ ਬਾਲਕ ਸ੍ੀ, ਵਜਸ੍ ਲਈ ਉਹ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਾਲਕਾਂ ਿਾਂਗੂੰ ਵਿਚਰਦਾ ਿੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੇ ਸ੍ਨ। ਇਸ੍ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ
ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਿਾਰੀ-ਿਾਰੀ ਅਵਜਹੇ ਕੰ ਮਾਂ ' ਤੇ ਲਾਇਆ, ਵਜਹੋ-ਵਜਹੇ ਉਸ੍ ਸ਼ਰੇਣੀ ਦੇ ਬਿੱ ਚੇ ਕਰਦੇ ਸ੍ਨ। ਜਦੋਂ ਉਸ੍ ਦੀ ਅਿਸ੍ਥਾ ਪ੍ੜਹਨਯੋਗ ਹੋਈ ਤਾਂ
ਤਲਿੰ ਡੀ ਦੇ ਪ੍ਾਂਧੇ ਤੇ ਮੌਲਿੀ ਪ੍ਾਸ੍ ਪ੍ੜਹਨੇ ਿੀ ਪ੍ਾਇਆ। ਨਾਨਕ ਬੜਾ ਆਵਗਆਕਾਰ ਸ੍ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਸ੍ੀ ਇਸ੍ ਲਈ ਜੋ ਕੰ ਮ ਿੀ ਮਾਵਪ੍ਆਂ ਨੇ ਸ੍ੌਂਵਪ੍ਆ,
'ਸ੍ਤਬਚਨ' ਵਕਹਾ ਤੇ ਕਰਨ ਲਿੱਗ ਵਪ੍ਆ। ਹਰ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਉਸ੍ ਦੀ ਆਪ੍ਣੀ ਸ੍ੀ ਜੋ ਮਾਵਪ੍ਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਚਦੀ ਸ੍ੀ। ਅਵਜਹੇ ਸ੍ਾਰੇ
ਕੰ ਮ ਨਾਨਕ ਨੇ ਤਲਿੰ ਡੀ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹੰ ਵਦਆਂ ਕੀਤੇ, ਵਜਸ੍ ਕਾਰਨ ਤਲਿੰ ਡੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਥਾਂਿਾਂ ਤੇ ਸ੍ਧਾਰਨ ਜੰ ਗਲ਼ੀ ਰੁਿੱ ਖ ਵਜਨਹ ਾਂ ਦੀ ਛਾਂਿੇਂ
ਨਾਨਕ ਬਵਹੰ ਦਾ-ਖਲੋਂ ਦਾ ਵਰਹਾ, ਉਸ੍ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸ੍ੰ ਬੰ ਵਧਤ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ੍ ਲਈ ਇਸ੍ ਅਿਸ੍ਥਾ ਅੰ ਦਰ ਆਪ੍ ਦੇ ਤਲਿੰ ਡੀ ਵਿਿੱ ਚ ਿਰਤਾਏ ਕਈ
ਕੌ ਤਕ ਤੇ ਕੀਤੇ ਕਰਤਬਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ ਦੀ ਿਵਡਆਈ ਵਿਿੱ ਚ ਹੋਰ ਿਾਧਾ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ। ਚੂੰ ਵਕ ਆਪ੍ ਤਲਿੰ ਡੀ ਵਿਿੱ ਚ ਬਹੁਤ ਸ੍ਾਲ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਅਤੇ
ਜਿਾਨ ਹੋਣ ਸ੍ਾਰ ਹੀ ਆਪ੍ ਨੂੰ ਸ੍ੁਲਤਾਨਪ੍ੁਰ ਦੇ ਨਿਾਬ ਦਾ ਮੋਦੀ ਬਣਨਾ ਵਪ੍ਆ, ਵਜਸ੍ ਤੋਂ ਵਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ਆਪ੍ ਦਾ ਜਗਤ-ਸ੍ੁਧਾਰ – ‘ਚਵੜਆ ਸ੍ੋਧਣ
ਧਰਤ ਲੁਕਾਈ’ ਦਾ ਕੰ ਮ ਅਰੰ ਭ ਹੋ ਵਗਆ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਸ੍ ਤੋਂ ਵਿਹਲੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਆਪ੍ ਰਾਿੀ ਕੰ ਢੇ ਕਰਤਾਰਪ੍ੁਰ ਜਾ ਿਿੱ ਸ੍ੇ। ਇਸ੍ ਲਈ ਤਲਿੰ ਡੀ ਦੇ
ਇਵਤਹਾਸ੍ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ੍ਾਰਾ ਸ੍ਮਾਂ ਹਨੇ ਰੇ ਵਿਿੱ ਚ ਵਰਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ੍ ਵਿਚਲੇ ਸ੍ਮੇਂ ਵਿਿੱ ਚ ਤਲਿੰ ਡੀ ਿਿੱ ਸ੍ਦੀ ਰਹੀ ਜਾਂ ਉੱਜੜ ਗਈ, ਇਸ੍ ਬਾਰੇ ਕੁਝ
ਨਹੀਂ ਵਕਹਾ ਜਾ ਸ੍ਕਦਾ।
ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੂੰ ਪ੍ੜਹ ਕੇ ਹੇਠ ਵਲਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਦਓ :
1. ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਵਕਹੜੇ ਕੰ ਮਾਂ 'ਤੇ ਵਕਉਂ ਲਾਇਆ ਵਗਆ?
2. ਆਪ੍ਣੇ ਮਾਵਪ੍ਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸ੍ੌਂਪ੍ੇ ਹੋਰ ਕੰ ਮਾਂ ਬਾਰੇ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਦਾ ਕੀ ਿਤੀਰਾ ਹੁੰ ਦਾ ਸ੍ੀ?
3. ਤਲਿੰ ਡੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਥਾਂਿਾਂ ਦੇ ਸ੍ਧਾਰਨ ਜੰ ਗਲ਼ੀ ਰੁਿੱ ਖ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨਾਲ਼ ਵਕਿੇਂ ਸ੍ੰ ਬੰ ਵਧਤ ਹੋ ਗਏ?
4. ਤਲਿੰ ਡੀ ਦੇ ਇਵਤਹਾਸ੍ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ੍ਾਰਾ ਸ੍ਮਾਂ ਹਨੇ ਰੇ ਵਿਿੱ ਚ ਵਕਉਂ ਵਰਹਾ?

ਮੁਹਾਵਰੇ
1. ਉਸਤਾਦੀ ਕਰਨੀ - ਬੇਈਮਾਨ ਲੋ ਕ ਆਪ੍ਣੇ ਨੇੜਲੇ ਬੰ ਵਦਆਂ ਨਾਲ਼ ਿੀ ਉਸ੍ਤਾਦੀ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
2. ਉਂਗਲ ਕਰਨਾ - ਸ੍ਾਡੇ ਮੁਿੱ ਖ ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਏਨੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਸ੍ਿੱ ਚੇ ਸ੍ੁਿੱ ਚੇ ਹਨ ਵਕ ਉਹਨਾਂ ਿਿੱ ਲ ਕੋਈ ਉਂਗਲ ਨਹੀਂ ਕਰ
ਸ੍ਕਦਾ।
3. ਉੱਚਾ ਸਾਹ ਨਾ ਕਿੱ ਢਣਾ - ਜੇ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਮਾਤਾ ਜਾਂ ਵਪ੍ਤਾ ਜੀ ਸ੍ਖ਼ਤ ਸ੍ੁਭਾਅ ਦੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਾਜਰੀ ਵਿਿੱ ਚ ਬਿੱ ਚੇ ਉੱਚਾ
ਸ੍ਾਹ ਨਹੀਂ ਕਿੱ ਢਦੇ।
4. ਉੱਚਾ-ਨੀਵਾਂ ਬੋਲਣਾ - ਅਿੱ ਜ-ਕਿੱ ਲਹ ਭਾਿੇਂ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਨੌਕਰੀ ਹੀ ਕਰਦਾ ਹੋਿੇ, ਆਪ੍ਣੇ ਅਫ਼ਸ੍ਰ ਦੁਆਰਾ ਉੱਚਾ-ਨੀਿਾਂ ਬੋਲਣਾ
ਪ੍ਸ੍ੰ ਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।
5. ਉਡੀਕ-ਉਡੀਕ ਕੇ ਬੁਿੱ ਢਾ ਹੋ ਜਾਣਾ - ਨੀਲਮ, ਤੈਨੰ ੂ ਿੀਰੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ’ਤੇ ਉਡੀਕ-ਉਡੀਕ ਕੇ ਮੈਂ ਬੁਿੱ ਢੀ ਹੋ ਗਈ, ਪ੍ਰ ਤੂੰ ਨਾ
ਆਈ।
6. ਉੱਨੀ-ਇਿੱਕੀ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਹੋਣਾ - ਸ੍ਾਡੀ ਸ਼ਰੇਣੀ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਵਹਲਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸ੍ਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੇ ਵਿਵਦਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਅੰ ਕਾਂ
ਵਿਿੱ ਚ ਕੇਿਲ ਉੱਨੀ ਇਿੱ ਕੀ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਸ੍ੀ।
7. ਉੱਲੂ ਬਣਾਉਣਾ - ਵਜਹੜੇ ਦੂਵਜਆਂ ਨੂੰ ਉੱਲੂ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਪ੍ ਉੱਲੂ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ।
8. ਉੱਲੂ ਬੋਲਣਾ - ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਉੱਲੂ ਬੋਲਦੇ ਜਾਪ੍ਦੇ ਹਨ।
9. ਅਿੱ ਖਾਂ ਅਿੱ ਗੇ ਹਨੇਰਾ ਆਉਣਾ - ਗਵੜਆਂ ਨਾਲ਼ ਆਪ੍ਣੀ ਫ਼ਸ੍ਲ ਤਬਾਹ ਹੋਈ ਿੇਖ ਕੇ ਵਕਸ੍ਾਨ ਦੀਆਂ ਅਿੱ ਖਾਂ ਅਿੱ ਗੇ ਹਨੇਰਾ ਆ
ਵਗਆ।

59
#GSMKT
10. ਅਿੱ ਖਾਂ ਫੇਰ ਲੈ ਣਾ - ਜਦੋਂ ਮਵਹੰ ਦਰ ਕੋਲ ਧਨ ਮੁਿੱ ਕ ਵਗਆ ਤਾਂ ਉਸ੍ਦੇ ਸ੍ਿਾਰਥੀ ਵਮਿੱ ਤਰਾਂ ਨੇ ਅਿੱ ਖਾਂ ਫੇਰ ਲਈਆਂ।
11. ਅਿੱ ਖਾਂ ਤਵਿੱ ਚ ਲਹੂ ਉੱਤਰਨਾ - ਜਵਲਹਆਂਿਾਲ਼ੇ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਘਟਨਾ ਿੇਖ ਕੇ ਊਧਮ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦੀਆਂ ਅਿੱ ਖਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਲਹੂ ਉੱਤਰ ਆਇਆ ਤੇ
ਉਸ੍ ਨੇ ਬਦਲਾ ਲੈ ਣ ਦਾ ਵਨਸ਼ਚਾ ਕੀਤਾ।
12. ਅਿੱ ਖੋਂ ਓਹਲੇ ਕਰਨਾ - ਕੋਈ ਿੀ ਮਾਂ ਿਾਹ ਲਿੱਗਦੀ ਆਪ੍ਣੀ ਉਲਾਦ ਨੂੰ ਅਿੱ ਖੋਂ ਓਹਲੇ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰ ਦੀ।
13. ਅਿੱ ਗ ਨਾਲ਼ ਖੇਡਣਾ - ਸ੍ਰਕਸ੍ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰ ਆਪ੍ਣੇ ਕਰਤਬ ਵਦਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅਿੱ ਗ ਨਾਲ਼ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
14. ਅਿੱ ਗ ਲਾਉਣਾ - ਵਫ਼ਰਕਾਪ੍ਰਸ੍ਤ ਲੋ ਕ ਆਪ੍ਣੇ ਸ੍ਿਾਰਥ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ਼ ਿਿੱ ਸ੍ਦੇ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਫ਼ਰਕਾਪ੍ਰਸ੍ਤੀ
ਦੀ ਅਿੱ ਗ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।
15. ਅਿੱ ਡੀਆਂ ਚੁਿੱ ਕ-ਚੁਿੱ ਕ ਵੇਖਣਾ - ਹਰਦੀਪ੍ ਦੇ ਵਪ੍ਤਾ ਜੀ ਨੇ ਅਿੱ ਜ ਆਉਣਾ ਹੈ। ਉਹ ਸ੍ਿੇਰ ਤੋਂ ਹੀ ਅਿੱ ਡੀਆਂ ਚੁਿੱ ਕ-ਚੁਿੱ ਕ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ
ਰਾਹ ਿੇਖਦੀ ਹੈ।
16. ਅਿੱ ਡੀ-ਚੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾਉਣਾ - ਨੌਕਰੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ੍ ਨੇ ਅਿੱ ਡੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਜੋਰ ਲਾ ਵਦਿੱ ਤਾ।
17. ਅਿੱ ਡੀ ਨਾ ਲਿੱਗਣਾ - ਸ੍ਕੂਲ ਦੀਆਂ ਸ੍ਲਾਨਾ ਖੇਡਾਂ ਿੇਲੇ ਪ੍ੀ.ਟੀ. ਮਾਸ੍ਟਰ ਜੀ ਦੀ ਤਾਂ ਅਿੱ ਡੀ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ ਲਿੱਗਦੀ।
18. ਅਤਣਆਈ ਮੌਤ ਮਰਨਾ - ਟੈਵਫ਼ਕ ਵਨਯਮਾਂ ਦੀ ਪ੍ਾਲਣਾ ਨਾ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਹਾਦਸ੍ੇ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ ਵਜਨਹਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਕਈ ਲੋ ਕ ਅਵਣਆਈ
ਮੌਤ ਮਰਦੇ ਹਨ।
19. ਅਿੱ ਤ ਚੁਿੱ ਕਣਾ - ਕਈ ਮੋਟਰ-ਚਾਲਕਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਏਨੀ ਅਿੱ ਤ ਚੁਿੱ ਕੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ ਵਕ ਉਹ ਭੀੜ ਿਾਲੀਆਂ ਥਾਂਿਾਂ ਤੋਂ ਿੀ ਤੇਜ ਰਫ਼ਤਾਰ
ਨਾਲ਼ ਮੋਟਰ-ਸ੍ਾਈਕਲ ਚਲਾਉਂਦੇ ਲੰਘ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
20. ਅਬਾ-ਤਬਾ ਬੋਲਣਾ - ਸ਼ਰਾਬ ਪ੍ੀਣ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਔਗੁਣ ਇਹ ਿੀ ਹੈ ਵਕ ਸ਼ਰਾਬੀ ਨਸ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਅਬਾ-ਤਬਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਵਜਸ੍ ਕਾਰਨ
ਕਈ ਿਾਰ ਲੜਾਈ ਿੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
21. ਅਲਖ ਮੁਕਾਉਣਾ - ਰਾਜੇ ਮਹਾਰਾਵਜਆਂ ਦੇ ਜਮਾਨੇ ਵਿਿੱ ਚ ਜੇ ਕੋਈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਸ੍ੀ ਤਾਂ ਉਸ੍ ਦੀ ਅਲਖ ਮੁਕਾ
ਵਦਿੱ ਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸ੍ੀ।
22. ਅਲੂਣੀ ਤਸਲ਼ ਚਿੱ ਟਣਾ - ਵਜਹੜੇ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਦੀ ਪ੍ੜਹਨ ਵਿਿੱ ਚ ਵਦਲਚਸ੍ਪ੍ੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰ ਦੀ, ਉਸ੍ ਲਈ ਪ੍ੜਹਾਈ ਕਰਨੀ ਅਲੂਣ ੀ
ਵਸ੍ਲ਼ ਚਿੱ ਟਣ ਿਾਂਗ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ।
23. ਅੰ ਨੇਹ ਅਿੱ ਗੇ ਦੀਦੇ ਗਾਲਣੇ - ਅੰ ਗਰੇਜੀ ਰਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦਾ ਸ੍ਰਕਾਰ ਅਿੱ ਗੇ ਦਾਦ-ਫ਼ਵਰਆਦ ਕਰਨਾ ਅੰ ਨਹੇ ਅਿੱ ਗੇ ਦੀਦੇ
ਗਾਲਣ ਿਾਲ਼ੀ ਗਿੱ ਲ ਹੁੰ ਦੀ ਸ੍ੀ।
24. ਆਪਣੀ ਲਿੱਤ ਉੱਪਰ ਰਿੱ ਖਣੀ - ਵਜਹੜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹਰ ਗਿੱ ਲ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੀ ਲਿੱਤ ਉੱਪ੍ਰ ਰਿੱ ਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹਨੂੰ
ਘੁਮੰਡੀ ਅਤੇ ਵਜਿੱ ਦੀ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
25. ਆਪਣੇ ਪੈਰੀਂ ਆਪ ਕੁਹਾੜਾ ਮਾਰਨਾ - ਵਜਹੜੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਵਿਹਲੇ ਰਵਹਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪ੍ਾ ਲੈਂ ਦੇ ਹਨ,
ਉਹ ਆਪ੍ਣੇ ਪ੍ੈਰੀਂ ਆਪ੍ ਕੁਹਾੜਾ ਮਾਰਦੇ ਹਨ।
26. ਆਪਣੇ ਮੂੰ ਹੋਂ ਮੀਆਂ ਤਮਿੱ ਠੂ ਬਣਨਾ - ਤੁਹਾਡੇ ਗੁਣਾਂ ਕਰਕੇ ਜੇ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਤੁਹਾਡੀ ਪ੍ਰਸ੍ੰਸ੍ਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਵਚਤ ਹੈ ਪ੍ਰ ਆਪ੍ਣੇ ਮੂੰ ਹੋਂ
ਮੀਆਂ ਵਮਿੱ ਠੂ ਬਣਨਾ ਚੰ ਗਾ ਨਹੀਂ।
27. ਆਲ਼ੇ ਕੌ ਡੀ ਤਛਿੱ ਕੇ ਕੌ ਡੀ ਕਰਨਾ - ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਿੀ ਦਫ਼ਤਰ ਆਉਂਦਾ ਹਾਂ ਬਾਬੂ ਆਲ਼ੇ ਕੌ ਡੀ ਵਛਿੱ ਕੇ ਕੌ ਡੀ ਕਰ ਵਦੰ ਦਾ ਹੈ। ਵਸ੍ਿੱ ਧੀ ਤਰਹਾਂ
ਗਿੱ ਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਵਕ ਉਹ ਚਾਹ-ਪ੍ਾਣੀ ਪ੍ੀਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦਾ ਹੈ।
28. ਆਵਾ ਊਤ ਜਾਣਾ - ਉਸ੍ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਭਰਾ ਸ਼ਰਾਬੀ ਹੈ , ਦੂਜਾ ਜੁਆਰੀਆ ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਕਬੂਤਰਬਾਜੀ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਰਿੱ ਖਦਾ ਹੈ, ਗਿੱ ਲ
ਕੀ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤਾਂ ਆਿਾ ਹੀ ਊਵਤਆ ਵਪ੍ਆ ਹੈ।

60
#GSMKT
29. ਆਈ-ਚਲਾਈ ਕਰਨਾ - ਘਰ ਦੀ ਆਮਦਨ ਨਾਲ਼ ਮਸ੍ਾਂ ਆਈ-ਚਲਾਈ ਹੀ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਦੇ ਖ਼ਰਚ ਜੋਗੇ ਪ੍ੈਵਸ੍ਆਂ ਦਾ
ਪ੍ਰਬੰਧ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ।
30. ਆਸਾਂ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਤਫਰ ਜਾਣਾ - ਨਵਰੰ ਦਰ ਦਾ ਦਸ੍ਿੀਂ ਵਿਿੱ ਚ ਤੀਜਾ ਦਰਜਾ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਜਾਣੋ ਉਸ੍ ਦੀਆਂ ਆਸ੍ਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਾਣੀ
ਹੀ ਵਫਰ ਵਗਆ।
31. ਆਹੂ ਲਾਹੁਣਾ - ਸ੍ਾਵਹਬਜਾਦਾ ਅਜੀਤ ਵਸ੍ੰ ਘ ਨੇ ਚਮਕੌ ਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਿੱ ਚ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਆਹੂ ਲਾਹ ਸ੍ੁਿੱ ਟੇ।
32. ਆਟੇ ਤਵਿੱ ਚ ਲੂਣ ਹੋਣਾ - ਅੰ ਗਰੇਜਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਕੂਲ ਜਾਂਦੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਦੀ ਵਗਣਤੀ ਆਟੇ ਵਿਿੱ ਚ ਲੂਣ ਸ੍ੀ। ਇਸ੍ ਦੇ ਉਲਟ ਹੁਣ
ਅਜਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿਿੱ ਚ ਸ੍ਕੂਲ ਨਾ ਜਾਣ ਿਾਲ਼ੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਦੀ ਵਗਣਤੀ ਆਟੇ ਵਿਿੱ ਚ ਲੂਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।
33. ਆਂਦਰਾਂ ਠਾਰਨਾ - ਵਜਹੜੇ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਵਮਹਨਤ ਨਾਲ਼ ਪ੍ੜਹਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਨਾ ਕੇਿਲ ਆਪ੍ਣੇ ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਂ ਨੂੰ ਚੰ ਗੇ
ਲਿੱਗਦੇ ਹਨ ਸ੍ਗੋਂ ਆਪ੍ਣੇ ਮਾਵਪ੍ਆਂ ਦੀਆਂ ਆਂਦਰਾਂ ਿੀ ਠਾਰਦੇ ਹਨ।
34. ਆਪਣਾ ਉੱਲੂ ਤਸਿੱ ਧਾ ਕਰਨਾ - ਕਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪ੍ਣਾ ਉੱਲੂ ਵਸ੍ਿੱ ਧਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦੂਵਜਆਂ ਨਾਲ਼ ਦੋਸ੍ਤੀ ਦਾ ਵਿਖਾਿਾ ਿੀ ਕਰਦੇ
ਹਨ।
35. ਆਪਣੀ ਢਾਈ ਪਾ ਤਖਚੜੀ ਵਿੱ ਖਰੀ ਪਕਾਉਣੀ - ਤੈਨੰ ੂ ਸ੍ਾਵਰਆਂ ਨਾਲ਼ ਰਲ਼ ਕੇ ਰਵਹਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਆਪ੍ਣੀ ਢਾਈ ਪ੍ਾ ਵਖਿੱ ਚੜੀ
ਿਿੱ ਖਰੀ ਪ੍ਕਾਉਣੀ ਚੰ ਗੀ ਗਿੱ ਲ ਨਹੀਂ।
36. ਆਪਣੀ ਪੀਹੜੀ ਹੇਠ ਸੋਟਾ ਫੇਰਨਾ - ਵਕਸ੍ੇ ਿਿੱ ਲ ਉਂਗਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸ੍ਾਨੂੰ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ੀਹੜੀ ਹੇਠ ਸ੍ੋਟਾ ਫੇਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
37. ਇਿੱਕ ਅਿੱ ਖ ਨਾਲ਼ ਵੇਖਣਾ - ਲੋ ਕ ਉਸ੍ ਨੇਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਸ੍ੰ ਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ੍ਭ ਨੂੰ ਇਿੱ ਕ ਅਿੱ ਖ ਨਾਲ਼ ਿੇਖਦਾ ਹੈ।
38. ਇਿੱਕ ਕੰ ਨ ਸੁਣ ਕੇ ਦੂਜੇ ਕੰ ਨ ਕਿੱ ਢ ਦੇਣਾ - ਲੋ ਕ ਉਸ੍ ਹਾਕਮ ਦਾ ਸ੍ਵਤਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਵਜਹੜਾ ਵਕਸ੍ੇ ਦੀ ਦਾਦ-ਫ਼ਵਰਆਦ ਨੂੰ
ਇਿੱ ਕ ਕੰ ਨ ਸ੍ੁਣ ਕੇ ਦੂਜੇ ਕੰ ਨ ਕਿੱ ਢ ਵਦੰ ਦਾ ਹੈ।
39. ਇਿੱਕ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸੁਣਾਉਣਾ - ਉਸ੍ ਨੇ ਆਪ੍ਣਾ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਮੰ ਨਣਾ , ਉਹਨੂੰ ਕੁਝ ਕਹੋਗੇ ਤਾਂ ਉਹ ਇਿੱ ਕ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸ੍ੁਣਾਏਗਾ।
40. ਇਿੱਕੋ ਰਿੱ ਸੇ ਫਾਹੇ ਦੇਣਾ - ਅੰ ਗਰੇਜੀ ਰਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਵਨਆਂ ਕੇਿਲ ਵਦਖਾਿੇ ਮਾਤਰ ਲਈ ਸ੍ੀ, ਬਹੁਤੀ ਿਾਰੀ ਇਿੱ ਕ ਦੇ ਕਸ੍ੂਰ ਬਦਲੇ
ਸ੍ਭ ਨੂੰ ਇਿੱ ਕੋ ਰਿੱ ਸ੍ੇ ਫਾਹੇ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸ੍ੀ।
41. ਇਿੱਕੋ ਤਿੱ ਕੜੀ ਦੇ ਵਿੱ ਟੇ ਹੋਣਾ - ਚੋਰ - ਬਜਾਰੀਏ ਭਾਿੇਂ ਵਕਸ੍ੇ ਿੀ ਦੇਸ੍ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਹੋਣ ਇਿੱ ਕੋ ਤਿੱ ਕੜੀ ਦੇ ਿਿੱ ਟੇ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ।
42. ਇਿੱਜ਼ਤ ਨੂੰ ਵਿੱ ਟਾ ਲਾਉਣਾ - ਵਜਹੜੇ ਲੋ ਕ ਬੇਈਮਾਨੀ, ਵਰਸ਼ਿਤਖੋਰੀ ਜਾਂ ਚੋਰ-ਬਜਾਰੀ ਆਵਦ ਕੁਕਰਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦੇਸ੍-ਧਰੋਹ ਕਰਦੇ
ਹਨ, ਉਹ ਦੇਸ੍ ਦੀ ਇਿੱ ਜਤ ਨੂੰ ਿਿੱ ਟਾ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।
43. ਇਿੱਟ-ਕੁਿੱ ਤੇ ਦਾ ਵੈਰ ਹੋਣਾ - ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਕ ਸ੍ਿੱ ਪ੍ ਅਤੇ ਵਨਓਲ਼ੇ ਦਾ ਆਪ੍ਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਟ-ਕੁਿੱ ਤੇ ਦਾ ਿੈਰ ਹੈ।
44. ਇਿੱਟ-ਚੁਿੱ ਕਦੇ ਨੂੰ ਪਿੱ ਥਰ ਚੁਿੱ ਕਣਾ - ਭਾਰਤ ਭਾਿੇਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਪ੍ੁਜਾਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਿੀ ਇਹ ਇਿੱ ਟ ਚੁਿੱ ਕਦੇ ਨੂੰ ਪ੍ਿੱ ਥਰ ਚੁਿੱ ਕ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ
ਕਰਨ ਲਈ ਵਤਆਰ ਰਵਹੰ ਦਾ ਹੈ।
45. ਇਿੱਟ ਨਾਲ਼ ਇਿੱਟ ਖੜਕਾਉਣਾ - ਪ੍ੁਰਾਣੇ ਸ੍ਮੇਂ ਵਿਿੱ ਚ ਕਈ ਿਾਰ ਜਦੋਂ ਹਮਲਾ ਹੁੰ ਦਾ ਸ੍ੀ ਤਾਂ ਸ਼ਵਹਰਾਂ ਤੇ ਨਗਰਾਂ ਦੀ ਇਿੱ ਟ ਨਾਲ਼
ਇਿੱ ਟ ਖੜਕਾ ਵਦਿੱ ਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸ੍ੀ।
46. ਈਦ ਦਾ ਚੰ ਨ ਹੋਣਾ - ਵਕਿੱ ਥੇ ਰਵਹੰ ਦਾ ਏਂ ? ਬੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਵਮਵਲ਼ਆ ਏਂ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਈਦ ਦਾ ਚੰ ਨ ਹੋ ਵਗਆ ਏ।
47. ਈਨ ਮੰ ਨਣਾ - ਸ੍ਾਵਹਬਜਾਵਦਆਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀ ਜਾਨ ਦੇ ਵਦਿੱ ਤੀ ਪ੍ਰ ਜਾਲਮ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀ ਈਨ ਨਾ ਮੰ ਨੀ।
48. ਸਿੱ ਜੀ ਬਾਂਹ ਹੋਣਾ - ਭਾਰਤ ਅਮਨ-ਪ੍ਸ੍ੰ ਦ ਦੇਸ੍ਾਂ ਦੀ ਸ੍ਿੱ ਜੀ ਬਾਂਹ ਹੈ।
49. ਸਿੱ ਤਤਰਆ-ਬਹਿੱ ਤਤਰਆ ਜਾਣਾ - ਬਜੁਰਗਾਂ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਿੱ ਤਵਰਆ-ਬਹਿੱ ਤਵਰਆ
ਕਵਹ ਕੇ ਕਾਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ।

61
#GSMKT
50. ਸਿੱ ਤੀਂ ਕਿੱ ਪੜੀਂ ਅਿੱ ਗ ਲਿੱਗਣਾ - ਸ੍: ਮਵਹੰ ਦਰ ਵਸ੍ੰ ਘ ਿਰਗੇ ਨੇਕ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਇਨਸ੍ਾਨ ਉੱਤੇ ਚੋਰੀ ਦੇ ਝੂਠੇ ਇਲਜਾਮ ਨੂੰ ਸ੍ੁਣ ਕੇ
ਮੇਰੇ ਸ੍ਿੱ ਤੀਂ ਕਿੱ ਪ੍ੜੀਂ ਅਿੱ ਗ ਲਿੱਗ ਗਈ।
51. ਸਿੱ ਪ ਸੁੰ ਘ ਜਾਣਾ - ਕਈ ਲੋ ਕ ਆਪ੍ਣੇ ਹਿੱ ਕਾਂ ਲਈ ਤਾਂ ਰੌਲਾ ਪ੍ਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਜ ਦੀ ਗਿੱ ਲ ਕਰੋ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ
ਨੂੰ ਸ੍ਿੱ ਪ੍ ਸ੍ੁੰ ਘ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
52. ਸਿੱ ਪਾਂ ਨੂੰ ਦੁਿੱ ਧ ਤਪਆਉਣਾ - ਚੋਰ-ਬਜਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ੍-ਧਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਵਸ਼ਕੰ ਜੇ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਸ੍ਿੱ ਪ੍ਾਂ ਨੂੰ ਦੁਿੱ ਧ
ਵਪ੍ਆਉਣਾ ਹੈ।
53. ਸਬਰ ਦਾ ਘੁਿੱ ਟ ਭਰਨਾ - ਸ੍ੰ ਗਵਠਤ ਹੋਏ ਮਨੁਿੱਖ ਹੀ ਜੁਲਮ ਅਤੇ ਅਵਨਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਸ੍ਕਦੇ ਹਨ। ਇਕਿੱ ਲੇ ਮਨੁਿੱਖ ਨੂੰ
ਤਾਂ ਜੁਲਮ ਅਿੱ ਗੇ ਸ੍ਬਰ ਦਾ ਘੁਿੱ ਟ ਭਰਨਾ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ।
54. ਸਬਰ ਦਾ ਤਪਆਲਾ ਛਲ਼ਕਣਾ - ਜਦੋਂ ਗੁਲਾਮ ਕੌ ਮਾਂ ਦੇ ਸ੍ਬਰ ਦਾ ਵਪ੍ਆਲਾ ਛਲ਼ਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦਾ ਜੂਲ਼ਾ
ਲਾਹੁਣ ਲਈ ਤਤਪ੍ਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
55. ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਪਛਾਣਨਾ - ਵਸ੍ਆਣੇ ਮਾਪ੍ੇ ਸ੍ਮੇਂ ਦੀ ਨਬਜ ਪ੍ਛਾਣਦੇ ਹੋਏ ਆਪ੍ਣੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਨਾਲ਼ ਲਚਕਦਾਰ ਿਤੀਰਾ ਰਿੱ ਖਦੇ
ਹਨ ।
56. ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਤਵਿੱ ਚ ਪੈ ਜਾਣਾ - ਠੀਕ ਅਗਿਾਈ ਨਾ ਵਮਲ਼ਨ ਕਰਕੇ ਕਈ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਚੋਣਿੇਂ ਵਿਵਸ਼ਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਬਾਰੇ ਸ਼ਸ਼ੋਪ੍ੰਜ
ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਏ ਰਵਹੰ ਦੇ ਹਨ।
57. ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ਼ ਪਾਣੀ-ਪਾਣੀ ਹੋ ਜਾਣਾ - ਕਿੱ ਚੇ ਇਮਵਤਹਾਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਜਦੋਂ ਮਨੀਟਰ ਕੋਲ਼ੋਂ ਨਕਲ ਮਾਰਨ ਲਈ ਰਿੱ ਖੇ ਕਾਗ਼ਜ ਫੜੇ ਗਏ
ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ਼ ਪ੍ਾਣੀ-ਪ੍ਾਣੀ ਹੋ ਵਗਆ।
58. ਸਾਹ-ਸਤ ਮੁਿੱ ਕ ਜਾਣਾ - ਮੈਂ ਤਾਂ ਪ੍ਵਹਲੇ ਦਰਜੇ ਦੀ ਆਸ੍ ਲਾਈ ਬੈਠਾ ਸ੍ੀ ਪ੍ਰ ਨਤੀਜਾ ਵਨਕਲ਼ਨ ਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਜਦੋਂ ਮੈਨੰ ੂ
ਆਪ੍ਣਾ ਰੋਲ ਨੰਬਰ ਨਾ ਵਦਵਸ੍ਆ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਸ੍ਾਹ-ਸ੍ਤ ਮੁਿੱ ਕ ਵਗਆ।
59. ਸਾਹ ਨਾ ਲੈ ਣ ਦੇਣਾ - ਮਾਤਾ ਜੀ ਮੈਨੰ ੂ ਆਪ੍ ਅੰ ਗਰੇਜੀ ਪ੍ੜਹਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਘਰ ਦੇ ਕੰ ਮ ਹੀ ਸ੍ਾਹ ਨਹੀਂ
ਲੈ ਣ ਵਦੰ ਦੇ।
60. ਸਾਖੀ ਭਰਨਾ - ਜਵਲਹਆਂਿਾਲ਼ਾ ਬਾਗ਼ ਅੰ ਗਰੇਜਾਂ ਦੇ ਜੁਲਮ ਦੀ ਸ੍ਾਖੀ ਭਰਦਾ ਹੈ।
61. ਤਸਿੱ ਕਾ ਜੰ ਮਣਾ - ਵਹੰ ਦ-ਪ੍ਾਕ ਦੀ ਜੰ ਗ ਿੇਲੇ ਬਹਾਦਰ ਰਾਜੂ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀ ਤੋਪ੍ ਨਾਲ਼ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਜਹਾਜ ਫੁੰ ਡ-ਫੁੰ ਡ ਕੇ ਆਪ੍ਣੀ
ਵਨਸ਼ਾਨੇਬਾਜੀ ਦਾ ਵਸ੍ਿੱ ਕਾ ਜਮਾ ਵਦਿੱ ਤਾ।
62. ਤਸਿੱ ਧੇ ਮੂੰ ਹ ਗਿੱ ਲ ਨਾ ਕਰਨਾ - ਉਸ੍ ਹੈਂਕੜਬਾਜ ਦੀ ਲਾਟਰੀ ਕੀ ਵਨਕਲ ਆਈ, ਉਹ ਵਕਸ੍ੇ ਨਾਲ਼ ਵਸ੍ਿੱ ਧੇ ਮੂੰ ਹ ਗਿੱ ਲ ਈ ਨਹੀਂ
ਕਰਦਾ।
63. ਤਸਰ ਉੱਤੋਂ ਪਾਣੀ ਲੰਘਣਾ - ਕੋਈ ਿੀ ਮਾਂ ਆਪ੍ਣੇ ਬਿੱ ਚੇ ਉੱਪ੍ਰ ਹਿੱ ਥ ਨਹੀਂ ਚੁਿੱ ਕਣਾ ਚਾਹੁੰ ਦੀ, ਪ੍ਰ ਜਦੋਂ ਬਿੱ ਚੇ ਦੀਆਂ ਭੈੜੀਆਂ
ਆਦਤਾਂ ਕਰਕੇ ਪ੍ਾਣੀ ਵਸ੍ਰ ਉੱਤੋਂ ਲੰਘ ਜਾਿੇ ਤਾਂ ਉਹ ਬਿੱ ਚੇ ਨੂੰ ਸ੍ਜਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਿੀ ਨਹੀਂ ਵਝਜਕਦੀ।
64. ਤਸਰ ਤਸਹਰਾ ਆਉਣਾ - ਸ੍ਕੂਲ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸ੍ੌ ਪ੍ਰਵਤਸ਼ਤ ਆਉਣ ਦਾ ਵਸ੍ਹਰਾ ਸ੍ਾਡੇ ਵਮਹਨਤੀ ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਂ ਵਸ੍ਰ ਹੈ।
65. ਤਸਰ ’ਤੇ ਖਿੱ ਫਣ ਬੰ ਨਹਣਾ - ਦੇਸ੍-ਭਗਤ ਵਸ੍ਰ 'ਤੇ ਖਿੱ ਫਣ ਬੰ ਨਹ ਕੇ ਅਜਾਦੀ ਦੀ ਲਵਹਰ ਵਿਿੱ ਚ ਕੁਿੱ ਦ ਪ੍ਏ।
66. ਤਸਰ ਖਾਣਾ - ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਰਮਾਇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਤੰ ਗ ਆ ਕੇ ਮਾਂ ਨੇ ਵਕਹਾ, “ਚੁਿੱ ਪ੍ ਕਰ ਕੇ ਬੈਠੋ। ਮੇਰਾ ਵਸ੍ਰ ਨਾ ਖਾਓ?”
67. ਤਸਰ ਖੁਰਕਣ ਦੀ ਤਵਹਲ ਨਾ ਹੋਣਾ - ਵਿਆਹ ਵਿਿੱ ਚ ਏਨਾ ਕੰ ਮ ਸ੍ੀ ਵਕ ਸ੍ਾਨੂੰ ਵਸ੍ਰ ਖੁਰਕਣ ਦੀ ਵਿਹਲ ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ।
68. ਤਸਰ ਤਲੀ 'ਤੇ ਧਰਨਾ - ਫ਼ੌਜੀ ਜਿਾਨ ਵਸ੍ਰ ਤਲੀ 'ਤੇ ਧਰ ਕੇ ਸ੍ਰਹਿੱ ਦਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।

62
#GSMKT
69. ਤਸਰ ਉੱਤੇ ਹਿੱ ਥ ਰਿੱ ਖਣਾ - ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬਵਚਿੱ ਤਰ ਵਸ੍ੰ ਘ ਦੇ ਵਸ੍ਰ ਉੱਤੇ ਹਿੱ ਥ ਰਿੱ ਵਖਆ ਅਤੇ ਉਹਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਮਸ੍ਤ ਹਾਥੀ
ਨੂੰ ਿੀ ਪ੍ਛਾੜ ਵਦਿੱ ਤਾ।
70. ਤਸਰ ਉੱਤੇ ਕੁੰ ਡਾ ਨਾ ਹੋਣਾ - ਵਸ੍ਰ ਉੱਤੇ ਕੁੰ ਡਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੁੰ ਡੇ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵਿਗੜ ਗਈਆਂ।
71. ਤਸਰ ਉੱਤੇ ਜੂੰ ਨਾ ਸਰਕਣਾ - ਹੁਣ ਫੇਲਹ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵਕਉਂ ਰੋਂਦਾ ਹੈਂ? ਜਦੋਂ ਤੈਨੰ ੂ ਪ੍ੜਹਨ ਲਈ ਕਵਹੰ ਦੇ ਸ੍ਾਂ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਵਸ੍ਰ ਉੱਤੇ ਜੂੰ
ਨਹੀਂ ਸ੍ੀ ਸ੍ਕਦੀ।
72. ਤਸਰ ਉੱਤੇ ਪੈਰ ਰਿੱ ਖ ਕੇ ਨਿੱਸਣਾ - ਵਸ੍ਪ੍ਾਹੀ ਨੂੰ ਿੇਖਵਦਆਂ ਜੇਬ-ਕਤਰਾ ਵਸ੍ਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ੈਰ ਰਿੱ ਖ ਕੇ ਨਿੱਸ੍ ਵਗਆ।
73. ਤਸਰ-ਪੈਰ ਨਾ ਹੋਣਾ - ਿਕਤਾ ਇਿੱ ਕ ਘੰ ਟਾ ਬੋਲਦਾ ਵਰਹਾ ਪ੍ਰ ਉਹਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਾ ਕੋਈ ਵਸ੍ਰ-ਪ੍ੈਰ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸ੍ਰੋਵਤਆਂ ਦੇ
ਪ੍ਿੱ ਲੇ ਕੁਝ ਨਾ ਵਪ੍ਆ।
74. ਤਸਰ-ਧੜ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਾਉਣਾ - ਡਾਕੂਆਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਸ੍ਮੇਂ ਵਪ੍ੰ ਡ ਦੇ ਸ੍ਾਰੇ ਲੋ ਕ ਵਸ੍ਰ-ਧੜ ਦੀ ਬਾਜੀ ਲਾਉਣ ਲਈ ਵਤਆਰ ਹੋ
ਗਏ ਵਜਸ੍ ਕਾਰਨ ਡਾਕੂਆਂ ਨੂੰ ਭਿੱ ਜਣਾ ਵਪ੍ਆ।
75. ਤਸਰ ਨਾ ਚੁਿੱ ਕਣਾ - ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਸ੍ਖ਼ਤ ਸ੍ੁਭਾਅ ਕਾਰਨ ਸ੍ਾਡੇ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਕੋਈ ਿੀ ਉਹਨਾਂ ਅਿੱ ਗੇ ਵਸ੍ਰ ਨਹੀਂ ਚੁਿੱ ਕਦਾ।
76. ਤਸਰ-ਮਿੱ ਥੇ ਉੱਤੇ ਮੰ ਨਣਾ - ਠੀਕ ਗਿੱ ਲ ਵਸ੍ਰ-ਮਿੱ ਥੇ ਉੱਤੇ ਮੰ ਨਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਵਹਣ ਿਾਲ਼ਾ ਭਾਿੇਂ ਕੋਈ ਿੀ ਹੋਿੇ।
77. ਤਸਰ ਮਾਰਨਾ - ਮੈਨੰ ੂ ਆਸ੍ ਸ੍ੀ ਵਕ ਥੋੜੀ ਵਜੰ ਨੀ ਜਾਣ-ਪ੍ਛਾਣ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਮੈਨੰ ੂ ਉਧਾਰ ਦੇ ਦੇਿਗ
ੇ ਾ ਪ੍ਰ ਉਹਨੇ
ਮੇਰੀ ਗਿੱ ਲ ਸ੍ੁਣਵਦਆਂ ਹੀ ਵਸ੍ਰ ਮਾਰ ਵਦਿੱ ਤਾ।
78. ਤਸਰੋਂ ਨੰਗੀ ਹੋਣਾ - ਅਿਤਾਰ ਕੌ ਰ ਦਾ ਪ੍ਤੀ ਦੁਰਘਟਨਾ ਵਿਿੱ ਚ ਮਾਵਰਆ ਵਗਆ। ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਸ੍ੀ ਇਸ੍ ਲਈ ਉਸ੍ ਨੇ
ਵਸ੍ਰੋਂ ਨੰਗੀ ਹੋ ਜਾਣ 'ਤੇ ਿੀ ਆਪ੍ਣੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਦੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰਿੱ ਖੀ।
79. ਸੁਹਾਗ ਲੁਿੱਟ ਲੈ ਣਾ - ਜੰ ਗ ਵਿਿੱ ਚ ਅਨੇਕਾਂ ਇਸ੍ਤਰੀਆਂ ਦੇ ਸ੍ੁਹਾਗ ਲੁਿੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
80. ਸੁਿੱ ਕ ਕੇ ਤੀਲਹਾ ਹੋਣਾ - ਲੰਮੀ ਵਬਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸ੍ੁਿੱ ਕ ਕੇ ਤੀਲਹਾ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ।
81. ਸੁਿੱ ਕਣੇ ਪਾ ਛਿੱ ਡਣਾ - ਸ੍ਕੂਲ ਦੇ ਸ੍ਮਾਗਮ ਵਿਿੱ ਚ ਮੁਿੱ ਖ ਮਵਹਮਾਨ ਦੋ ਘੰ ਟੇ ਲੇ ਟ ਆਇਆ ਇਸ੍ ਲਈ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਦੋ ਘੰ ਟੇ ਸ੍ੁਿੱ ਕਣੇ
ਪ੍ਏ ਰਹੇ। ਜਾਂ ਜੇ ਤੁਸ੍ੀਂ ਏਨੀ ਹੀ ਦੇਰ ਨਾਲ਼ ਆਉਣਾ ਸ੍ੀ ਤਾਂ ਮੈਨੰ ੂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਹੀ ਵਕਉਂ ਸ੍ੁਿੱ ਕਣੇ ਪ੍ਾ ਛਿੱ ਵਡਆ?
82. ਸ਼ੇਖ਼ਤਚਲੀ ਦੇ ਪਲਾਅ ਪਕਾਉਣਾ - ਵਿਹਲੇ ਹਿੱ ਥ ’ਤੇ ਹਿੱ ਥ ਧਰ ਕੇ ਸ਼ੇਖ਼ਵਚਲੀ ਦੇ ਪ੍ਲਾਅ ਪ੍ਕਾਉਣ ਨਾਲੋਂ ਚੰ ਗਾ ਹੈ, ਵਹੰ ਮਤ ਨਾਲ਼
ਕੋਈ ਕੰ ਮ ਕੀਤਾ ਜਾਿੇ।
83. ਸੇਕ ਲਿੱਗਣਾ - ਜੇ ਦੇਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਵਕਸ੍ੇ ਿੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਬਦਅਮਨੀ ਹੋਿੇ ਤਾਂ ਉਸ੍ ਦਾ ਸ੍ੇਕ ਹਰ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਨੂੰ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ।
84. ਸੁਰ ਤਮਲ਼ਨਾ - ਦਸ੍ਿੀਂ ਨੂੰ ਪ੍ੜਹਾਉਣ ਿਾਲ਼ੇ ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਂ ਦੀ ਸ੍ੁਰ ਚੰ ਗੀ ਵਮਲ਼ੀ ਹੈ, ਆਸ੍ ਹੈ ਨਤੀਜਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਆਿੇਗਾ।
85. ਸੁਿੱ ਤੀ ਕਲਾ ਜਗਾਉਣਾ - ਵਫ਼ਰਕਾਪ੍ਰਸ੍ਤੀ ਨੂੰ ਹਿਾ ਦੇਣੀ ਸ੍ੁਿੱ ਤੀ ਕਲਾ ਜਗਾਉਣਾ ਹੈ।
86. ਸੁਿੱ ਖ ਦੀ ਨੀਂਦਰੇ ਸੌਣਾ - ਪ੍ਰੀਵਖਆ ਮੁਿੱ ਕਣ ’ਤੇ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਕੁਝ ਸ੍ਮਾਂ ਤਾਂ ਸ੍ੁਿੱ ਖ ਦੀ ਨੀਂਦਰੇ ਸ੍ੌਂਦੇ ਹਨ।
87. ਸੁਿੱ ਖ ਦਾ ਸਾਹ ਆਉਣਾ - ਜੰ ਗ ਬੰ ਦ ਹੋਈ ਤਾਂ ਸ੍ਭ ਨੇ ਸ੍ੁਿੱ ਖ ਦਾ ਸ੍ਾਹ ਵਲਆ।
88. ਸੁਿੱ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਹਰੇ ਹੋਣਾ - ਮਾਵਪ੍ਆਂ ਨੇ ਅਵਤ ਗ਼ਰੀਬੀ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੇ ਬਿੱ ਚੇ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਕਰਿਾਈ। ਜਦੋਂ ਉਹਦੀ
ਨੌਕਰੀ ਲਿੱਗੀ ਤਾਂ ਮਾਵਪ੍ਆਂ ਦੇ ਸ੍ੁਿੱ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਹਰੇ ਹੋ ਗਏ।
89. ਸ਼ੇਰ ਹੋ ਜਾਣਾ - ਡਾਕੂਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਿੱ ਚ ਘਰ ਿਾਲ਼ੇ ਘਬਰਾ ਗਏ ਸ੍ਨ ਪ੍ਰ ਜਦੋਂ ਵਪ੍ੰ ਡ ਿਾਲ਼ੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਆ
ਗਏ ਤਾਂ ਘਰ ਿਾਲ਼ੇ ਿੀ ਸ਼ੇਰ ਹੋ ਗਏ।
90. ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਮੁਿੱ ਛ ਫੜਨਾ - ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਪ੍ਤਾ ਹੈ ਵਕ ਸ੍ਾਡੀਆਂ ਸ੍ਰਹਿੱ ਦਾਂ ਿਿੱ ਲ ਤਿੱ ਕਣਾ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਮੁਿੱ ਛ ਫੜਨਾ ਹੈ।

63
#GSMKT
91. ਸੈਲ-ਪਿੱ ਥਰ ਹੋਣਾ - ਨਾਗਾਸ੍ਾਕੀ ਅਤੇ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਉੱਤੇ ਬੰ ਬ ਵਡਗਣ ਨਾਲ਼ ਅਨੇਕਾਂ ਲੋ ਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਵਜਹੜੇ ਬਚ ਿੀ ਗਏ ਉਹ
ਸ੍ਦਮੇ ਨਾਲ਼ ਵਜਿੇਂ ਸ੍ੈਲ ਪ੍ਿੱ ਥਰ ਹੋ ਗਏ।
92. ਸੋਹਲੇ ਸੁਣਾਉਣਾ - ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਕਰਕੇ ਕਈ ਮਾਪ੍ੇ ਆਪ੍ਸ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਉਲਝ ਕੇ ਇਿੱ ਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸ੍ੋਹਲੇ ਸ੍ੁਣਾਉਣ ਲਿੱਗ
ਪ੍ੈਂਦੇ ਹਨ।
93. ਸੋਤਰ ਸੁਿੱ ਕ ਜਾਣਾ - ਕਈ ਬਿੱ ਚੇ ਏਨੇ ਕੋਮਲ-ਵਚਤ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ ਵਕ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਪ੍ੇ ਜਾਂ ਅਵਧਆਪ੍ਕ ਕੋਈ ਿੀ ਗੁਿੱ ਸ੍ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਕੁਝ
ਕਹੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ੍ੋਤਰ ਸ੍ੁਿੱ ਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
94. ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦਾ ਕੰ ਮ ਕਰਨਾ - ਉਸ੍ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਤਾਂ ਿਧੀਆ ਸ੍ੀ ਹੀ ਪ੍ਰ ਉਹਦੀ ਸ੍ੁਰੀਲੀ ਅਿਾਜ ਨੇ ਸ੍ੋਨੇ 'ਤੇ ਸ੍ੁਹਾਗੇ ਦਾ
ਅਵਜਹਾ ਕੰ ਮ ਕੀਤਾ ਵਕ ਰੰ ਗ ਹੀ ਬਿੱ ਝ ਵਗਆ।
95. ਸੋਨੇ ਦੀ ਲੰਕਾ ਬਣਾਉਣਾ - ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ਼ ਤਾਂ ਮਸ੍ਾਂ ਰੋਟੀ-ਟੁਕ ਹੀ ਚਿੱ ਲਦਾ ਹੈ। ਬੇਈਮਾਨੀ ਕਰਕੇ ਭਾਿੇਂ ਸ੍ੋਨੇ ਦੀ ਲੰਕਾ
ਬਣਾ ਲਓ।
96. ਸੌ ਦੀ ਇਿੱਕ ਮੁਕਾਉਣਾ - ਸ੍ੌ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਮੁਕਾਿਾਂ - ਵਿਿੱ ਵਦਆ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਨੂੰ ਇਿੱ ਕ ਚੰ ਗਾ ਨਾਗਵਰਕ ਬਣਾਿੇ।
97. ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਵਿੱ ਟਾ ਲਾਉਣਾ - ਸ੍: ਭਗਤ ਵਸ੍ੰ ਘ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀ ਜਾਨ ਦੇ ਵਦਿੱ ਤੀ ਪ੍ਰ ਕੌ ਮ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਿਿੱ ਟਾ ਨਹੀਂ ਲਿੱਗਣ ਵਦਿੱ ਤਾ।

ਤਵਆਕਰਨ: ਪਤਰਭਾਸ਼ਾ, ਮੰ ਤਵ ਅਤੇ ਅੰ ਗ

ਪਰਸ਼ਨ 1. ਤਵਆਕਰਨ ਤਕਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ? ਤਵਆਕਰਨ ਦੀ ਪਤਰਭਾਸ਼ਾ ਤਦਓ।
ਉੱਤਰ - ਵਿਆਕਰਨ ਅਵਜਹੀ ਵਿਿੱ ਵਦਆ ਹੈ, ਵਜਸ੍ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਧੁਨੀ-ਉਚਾਰਨ, ਸ਼ਬਦ-ਰਚਨਾ, ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ, ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਅਤੇ
ਿਾਕ ਰਚਨਾ ਦੇ ਵਨਯਮਾਂ ਦਾ ਅਵਧਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਆਕਰਨਕ ਵਨਯਮਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਬਿੱ ਝ ਕੇ ਹੀ ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਾ ਸ੍ਾਵਹਤਕ ਜਾਂ
ਟਕਸ੍ਾਲੀ ਰੂਪ੍ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਵਨਯਮਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਮਾਂਜੀ-ਸ੍ੁਆਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 2. ਤਵਆਕਰਨ ਦੀ ਕੀ ਮਹਿੱ ਤਤਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ੁਿੱ ਧ ਤੇ ਵਮਆਰੀ ਸ੍ਰੂਪ੍ ਨੂੰ ਸ੍ਮਝਣ ਲਈ ਵਿਆਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਦੀ ਬੜੀ ਮਹਿੱ ਤਤਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਦੇ ਵਨਯਮਾਂ ਵਿਿੱ ਚ
ਬਿੱ ਝ ਕੇ ਹੀ ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਾ ਟਕਸ੍ਾਲੀ ਰੂਪ੍ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ੍ ਤੋਂ ਧੁਨੀਆਂ ਦੇ ਉਚਾਰਨ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਤੇ ਿਾਕ-ਰਚਨਾ ਦਾ
ਪ੍ਤਾ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਿਾਂ ਨੂੰ ਵਸ੍ਿੱ ਖਣ ਲਈ ਵਿਆਕਰਨ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਕੰ ਮ ਚਿੱ ਲਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ੍ ਕਰਕੇ ਦੀ ਇਹ ਖ਼ਾਸ੍
ਮਹਿੱ ਤਤਾ ਹੈ ਵਕ ਸ੍ਕੂਲ ਪ੍ਿੱ ਧਰ 'ਤੇ ਵਿਆਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 3. ਤਵਆਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਮੰ ਤਵ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਵਿਆਕਰਨ ਦਾ ਮੰ ਤਿ ਵਕਸ੍ੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਿਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਵਿਵਗਆਨਕ ਢੰ ਗ ਨਾਲ਼ ਸ੍ਮਝਣਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਰਾਹੀਂ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਿਰਤਾਰੇ
ਵਪ੍ਿੱ ਛੇ ਕੰ ਮ ਕਰਦੇ ਵਨਯਮ ਕਿੱ ਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਨਯਮਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਮੁਿੱ ਚੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਵਮਆਰੀ ਜਾਂ ਟਕਸ੍ਾਲੀ
ਰੂਪ੍ ਸ੍ਥਾਵਪ੍ਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ੍ੇ ਰਾਹੀਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸ੍ੰ ਬੰ ਵਧਤ ਬੋਲੀ ਵਸ੍ਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 4. ਪੰ ਜਾਬੀ ਤਵਆਕਰਨ ਤਕਸ ਨੂੰ ਕਤਹੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ: ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਿਾਕ-ਰਚਨਾ, ਸ਼ਬਦ-ਰਚਨਾ, ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪ੍ਾਂ, ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਬਦਾਰਥਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਕੰ ਮ ਕਰਦੇ ਵਨਯਮਾਂ ਨੂੰ
ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਵਿਆਕਰਨ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ਨ 5. ਤਵਆਕਰਨ ਦੇ ਮੁਿੱ ਖ ਅੰ ਗ ਤਕਹੜੇ-ਤਕਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਵਿਆਕਰਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਿਰਤਾਰੇ ਦੀ ਵਿਆਵਖਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ੍ ਲਈ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਅੰ ਗਾਂ ਦੇ ਅਵਧਐਨ ਲਈ
ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਅੰ ਗ ਹੇਠ ਵਲਖੇ ਹਨ -
• ਧੁਨੀ ਬੋਧ ਜਾਂ ਿਰਨ ਬੋਧ
64
#GSMKT
 • ਸ਼ਬਦ ਬੋਧ
• ਿਾਕ ਬੋਧ
• ਅਰਥ ਬੋਧ
ਇਸ੍ ਤੋਂ ਵਬਨਾਂ ਵਿਆਕਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਸ੍ਰਾਮ ਵਚੰ ਨਹਾਂ, ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ, ਮੁਹਾਿਵਰਆਂ, ਮੁਹਾਿਰੇਦਾਰ ਿਾਕੰ ਸ਼ਾਂ ਤੇ ਅਖਾਣਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਿੀ
ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

••• ਵਸਤੂਤਨਸ਼ਠ ਪਰਸ਼ਨ •••

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਵਕਸ੍ੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਿੱ ਚ ਕੰ ਮ ਕਰਦੇ ਵਨਯਮਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਮਝਣ ਿਾਲ਼ੀ ਵਿਿੱ ਵਦਆ ਨੂੰ ਕੀ ਆਖਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਵਿਆਕਰਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਮੁਿੱ ਖ ਅੰ ਗ ਵਕੰ ਨੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਚਾਰ : ਧੁਨੀ-ਬੋਧ, ਸ਼ਬਦ-ਬੋਧ, ਿਾਕ-ਬੋਧ ਅਤੇ ਅਰਥ-ਬੋਧ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3. ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਵਜਸ੍ ਭਾਗ ਅਧੀਨ ਧੁਨੀਆਂ ਦਾ ਅਵਧਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ੍ ਨੂੰ ਕੀ ਕਵਹੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਧੁਨੀ-ਬੋਧ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4. ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਵਜਸ੍ ਭਾਗ ਅਧੀਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਅਵਧਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ੍ ਨੂੰ ਕੀ ਕਵਹੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਸ਼ਬਦ-ਬੋਧ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਵਜਸ੍ ਭਾਗ ਅਧੀਨ ਿਾਕਾਂ ਦਾ ਅਵਧਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ੍ ਨੂੰ ਕੀ ਕਵਹੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਿਾਕ-ਬੋਧ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6. ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਵਜਸ੍ ਭਾਗ ਅਧੀਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਿਾਕਾਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਅਵਧਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ੍ ਨੂੰ ਕੀ ਕਵਹੰ ਦੇ
ਹਨ?
ਉੱਤਰ - ਅਰਥ-ਬੋਧ।

ਤਲੰਗ ਅਤੇ ਵਚਨ ਬਦਲੋ

ਤਲੰਗ - ਨਾਂਿ ਦੇ ਵਜਸ੍ ਰੂਪ੍ ਤੋਂ ਜਨਾਨੇ ਅਤੇ ਮਰਦਾਿੇਂ ਭੇਦ ਦਾ ਪ੍ਤਾ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ, ਵਿਆਕਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਉਸ੍ ਨੂੰ ਵਲੰਗ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਵਿਿੱ ਚ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਲੰਗ ਸ਼ਬਦ ਹਨ - ਪ੍ੁਵਲੰਗ ਅਤੇ ਇਸ੍ਤਰੀ ਵਲੰਗ।
ਵਚਨ - ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵਜਸ੍ ਰੂਪ੍ ਤੋਂ ਵਕਸ੍ੇ ਜੀਿ, ਿਸ੍ਤੂ, ਸ੍ਥਾਨ ਆਵਦ ਦਾ ਵਗਣਤੀ ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਕ ਜਾਂ ਇਿੱ ਕ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਹੋਣ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਦਾ
ਪ੍ਤਾ ਲਿੱਗੇ, ਉਸ੍ ਨੂੰ ਿਚਨ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਿੱ ਚ ਿਚਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ - ਇਿੱ ਕਿਚਨ ਅਤੇ ਬਹੁਿਚਨ।
1. ਤਚਿੱ ਟਾ ਘੋੜਾ ਦੌੜਦਾ ਹੈ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਵਚਿੱ ਟੇ ਘੋੜੇ ਤੇਜ ਦੌੜਦੇ ਹਨ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਵਚਿੱ ਟੀ ਘੋੜੀ ਤੇਜ ਦੌੜਦੀ ਹੈ।
2. ਤਚੜੀਆਂ ਚੀ-ਚੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਚਿੜੀ ਿੀ-ਿੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਚਿੜੇ ਿੀ-ਿੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।
3. ਮੇਲੇ ਤਵਿੱ ਚ ਮਦਾਰੀ ਤਮਾਸ਼ਾ ਤਦਖਾ ਤਰਹਾ ਸੀ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਮੇਵਲਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਮਦਾਰੀ ਤਮਾਸ਼ੇ ਵਦਖਾ ਰਹੇ ਸ੍ਨ ਤੇ ਕੁੜੀ ਪ੍ੀਂਘ ਝੂਟ ਰਹੀ ਸ੍ੀ।

65
#GSMKT
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਮੇਲੇ ਵਿਿੱ ਚ ਮਾਦਾਰਨ ਤਮਾਸ਼ਾ ਵਦਖਾ ਰਹੀ ਸ੍ੀ ਤੇ ਮੁੰ ਡੇ ਪ੍ੀਂਘਾਂ ਝੂਟ ਰਹੇ ਸ੍ਨ।
4. ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਆਪਣੇ ਤਮਿੱ ਤਰਾਂ, ਦਰਜ਼ੀ, ਨਾਈ ਤੇ ਤਰਖਾਣ ਨੂੰ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਕੇ ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਚਿੱ ਲ ਤਪਆ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਆਪ੍ਣੇ ਵਮਿੱ ਤਰ, ਦਰਜੀਆਂ, ਨਾਈਆਂ ਤੇ ਤਰਖਾਣਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਚਿੱ ਲ ਵਪ੍ਆ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਸ੍ਹੇਲੀਆਂ, ਦਰਜਨ, ਨਾਇਣ ਤੇ ਤਰਖਾਣੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਚਿੱ ਲ ਪ੍ਈ।
5. ਛੋਟੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਛੋਟੀ ਕੁੜੀ ਖੇਡਦੀ ਹੈ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਛੋਟੇ ਮੁੰ ਡੇ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
6. ਮਾਲਣ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਮਾਲਣਾਂ ਬੂਵਟਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਾਣੀ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਮਾਲੀ ਬੂਟੀ ਨੂੰ ਪ੍ਾਣੀ ਦੇ ਵਰਹਾ ਹੈ।
7. ਏਕਮ ਵਰਗੇ ਬਿੱ ਚੇ ਲਗਨ ਨਾਲ਼ ਪੜਹਦੇ ਹਨ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਏਕਮ ਿਰਗਾ ਬਿੱ ਚਾ ਲਗਨ ਨਾਲ ਪ੍ੜਹਦਾ ਹੈ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਏਕਮ ਿਰਗੀਆਂ ਬਿੱ ਚੀਆਂ ਲਗਨ ਨਾਲ ਪ੍ੜਹਦੀਆਂ ਹਨ।
8. ਮੇਰਾ ਹਰਮਨ-ਤਪਆਰਾ ਲੇ ਖਕ ਬਾਲ-ਲੇ ਖਕ ਹੈ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਸ੍ਾਡੇ ਹਰਮਨ-ਵਪ੍ਆਰੇ ਲੇ ਖਕ ਬਾਲ-ਲੇ ਖਕ ਹਨ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਮੇਰੀ ਹਰਮਨ-ਵਪ੍ਆਰੀ ਲੇ ਖਕਾ ਬਾਲ-ਲੇ ਖਕਾ ਹੈ।
9. ਬਾਗ ਤਵਚ ਮੋਰ ਪੈਲ ਪਾ ਤਰਹਾ ਸੀ ਤੇ ਸਿੱ ਪ ਫਨ ਤਖਲਾਰੀ ਬੈਠਾ ਸੀ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਬਾਗਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਮੋਰ ਪ੍ੈਲਾਂ ਪ੍ਾ ਰਹੇ ਸ੍ਨ ਤੇ ਸ੍ਿੱ ਪ੍ ਫਨ ਵਖਲਾਰੀ ਬੈਠੇ ਸ੍ਨ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਬਾਗ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਮੋਰ (ਮੋਰਨੀ ਪ੍ੈਲ ਨਹੀਂ ਪ੍ਾਉਂਦੀ) ਪ੍ੈਲ ਪ੍ਾ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ ਸ੍ਿੱ ਪ੍ਣੀ ਫਨ ਵਖਲਾਰੀ ਬੈਠੀ ਸ੍ੀ।
10. ਵਕੀਲ, ਡਾਕਟਰ ਤੇ ਮਾਸਟਰ ਸਲਾਹਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਿਕੀਲ, ਡਾਕਟਰ ਤੇ ਮਾਸ੍ਟਰ ਸ੍ਲਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਿਕੀਲਣੀਆਂ, ਡਾਕਟਰਾਣੀਆਂ ਤੇ ਮਾਸ੍ਟਰਾਣੀਆਂ ਸ੍ਲਾਹਾਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
11. ਭੰ ਗੜੇ ਤਵਿੱ ਚ ਨਿੱਚਦੇ ਗਿੱ ਭਰੂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਬੁਿੱ ਢੇ ਤੇ ਮੁੰ ਡੇ ਵੀ ਨਿੱਚਣ ਲਿੱਗ ਪਏ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਭੰ ਗੜੇ ਵਿਿੱ ਚ ਨਿੱਚਦੇ ਗਿੱ ਭਰੂਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਬੁਿੱ ਢਾ ਤੇ ਮੁੰ ਡਾ ਿੀ ਨਿੱਚਣ ਲਿੱਗ ਵਪ੍ਆ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਭੰ ਗੜੇ ਵਿਚ ਨਿੱਚਦੀ ਮੁਵਟਆਰ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਬੁਿੱ ਢੀਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਿੀ ਨਿੱਚਣ ਲਿੱਗ ਪ੍ਈਆਂ।
12. ਚੰ ਗੀਆਂ ਤਵਤਦਆਰਥਣਾਂ ਲਗਨ ਨਾਲ ਪੜਹਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਚੰ ਗੀ ਵਿਵਦਆਰਥਣ ਲਗਨ ਨਾਲ਼ ਪ੍ੜਹਦੀ ਹੈ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਚੰ ਗੇ ਵਿਵਦਆਰਥੀ ਲਗਨ ਨਾਲ ਪ੍ੜਹਦੇ ਹਨ।
13. ਰਾਜੇ ਕੋਲ ਦੋ ਨੌਕਰ, ਚਾਰ ਹਾਥੀ, ਤਤੰ ਨ ਘੋੜੇ ਤੇ ਇਿੱਕ ਕੁਿੱ ਤਾ ਸੀ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਰਾਵਜਆਂ ਕੋਲ ਇਿੱ ਕ ਨੌਕਰ, ਇਿੱ ਕ ਹਾਥੀ, ਇਿੱ ਕ ਘੋੜਾ ਤੇ ਦੋ ਕੁਿੱ ਤੇ ਸ੍ਨ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਰਾਣੀ ਕੋਲ ਦੋ ਨੌਕਰਾਣੀਆਂ, ਚਾਰ ਹਥਣੀਆਂ, ਵਤੰ ਨ ਘੋੜੀਆਂ ਤੇ ਇਿੱ ਕ ਕੁਿੱ ਤੀ ਸ੍ੀ।
14. ਮੇਰੇ ਮਾਸੜ ਦੀ ਧੀ ਦਾ ਮੁੰ ਡਾ ਆਪਣੇ ਤਮਿੱ ਤਰਾਂ ਨਾਲ ਤਸਨੇਮਾ ਹਾਲ ਤਵਿੱ ਚ ਤਮਲ ਤਪਆ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਸ੍ਾਡੇ ਮਾਸ੍ੜਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੇ ਮੁੰ ਡੇ ਆਪ੍ਣੇ ਵਮਿੱ ਤਰ ਨਾਲ ਵਸ੍ਨੇਮਾ ਹਾਲ ਵਿਿੱ ਚ ਵਮਲ ਪ੍ਏ।

66
#GSMKT
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਮੇਰੀ ਮਾਸ੍ੀ ਦੇ ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਦੀ ਕੁੜੀ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਸ੍ਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਵਸ੍ਨੇਮਾ ਹਾਲ ਵਿਿੱ ਚ ਵਮਲ ਪ੍ਈ।
15. ਤਤਹਸੀਲਦਾਰ ਨੇ ਚਪੜਾਸੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਿੱਕ ਪਰਾਪਰਟੀ ਡੀਲਰ ਕੋਲੋਂ ਤਗਫਟ ਲੈ ਤਲਆ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਤਵਹਸ੍ੀਲਦਾਰਾਂ ਨੇ ਚਪ੍ੜਾਸ੍ੀਆਂ ਦੇ ਸ੍ਾਹਮਣੇ ਕਈ ਪ੍ਰਾਪ੍ਰਟੀ ਡੀਲਰਾਂ ਕੋਲੋਂ ਵਗਫਟ ਲੈ ਲਏ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਤਵਹਸ੍ੀਲਦਾਰਨੀ ਨੇ ਚਪ੍ੜਾਸ੍ਣ ਦੇ ਸ੍ਾਹਮਣੇ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਰਾਪ੍ਰਟੀ ਡੀਲਰ ਕੋਲੋਂ ਵਗਫਟ ਲੈ ਵਲਆ।
16. ਰਾਣੀ ਪਰੋਹਤ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਛਕਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਸੇਵਕ ਪਿੱ ਖਾ ਝਿੱ ਲ ਤਰਹਾ ਸੀ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਰਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰੋਹਤਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਛਕਾ ਰਹੀਆਂ ਸ੍ਨ ਤੇ ਸ੍ੇਿਕ ਪ੍ਿੱ ਖੇ ਝਿੱ ਲ ਰਹੇ ਸ੍ਨ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਰਾਜਾ ਪ੍ਰੋਹਤਾਣੀ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਛਕਾ ਵਰਹਾ ਸ੍ੀ ਤੇ ਸ੍ੇਿਕਾ ਪ੍ਿੱ ਖਾ ਝਿੱ ਲ ਰਹੀ ਸ੍ੀ।
17. ਖੇਤ ਤਵਿੱ ਚ ਗੁਆਲਾ ਗਊਆਂ ਚਰਾ ਤਰਹਾ ਹੈ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਖੇਤਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਆਲੇ ਗਊ ਚਰਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਖੇਤ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਆਲਣ ਬਲ਼ਦ ਚਰਾ ਰਹੀ ਹੈ।
18. ਮੇਲੇ ਤਵਿੱ ਚ ਮੁਤਟਆਰਾਂ ਤਗਿੱ ਧਾ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਮਦਾਰੀ ਤਮਾਸ਼ਾ ਤਦਖਾ ਤਰਹਾ ਹੈ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਮੇਵਲਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਮੁਵਟਆਰ ਵਗਿੱ ਧਾ ਪ੍ਾ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਮਦਾਰੀ ਤਮਾਸ਼ੇ ਵਦਖਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਮੇਲੇ ਵਿਿੱ ਚ ਗਿੱ ਭਰੂ ਭੰ ਗੜਾ(ਵਗਿੱ ਧਾ) ਪ੍ਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਮਦਾਰਨ ਤਮਾਸ਼ਾ ਵਦਖਾ ਰਹੀ ਹੈ।
19. ਨੂੰਹ ਨੇ ਸਿੱ ਸ ਕੁਿੱ ਟੀ, ਧੀ ਨੇ ਪਤਹੀਸ ਲੁਿੱਟੀ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਨੂੰਹਾਂ ਨੇ ਸ੍ਿੱ ਸ੍ਾਂ ਕੁਿੱ ਟੀਆਂ, ਧੀਆਂ ਨੇ ਪ੍ਤਹੀਸ੍ਾਂ ਲੁਿੱਟੀਆਂ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਪ੍ੁਿੱ ਤਰ ਨੇ ਸ੍ਹੁਰਾ ਕੁਿੱ ਵਟਆ, ਜਿਾਈ ਨੇ ਪ੍ਵਤਅਹੁਰਾ ਲੁਿੱਵਟਆ।
20. ਬਿੱ ਦਲ ਵਰਹ ਕੇ ਚਲਾ ਤਗਆ।
ਵਚਨ ਬਦਲੋ - ਬਿੱ ਦਲ ਿਰਹ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ।
ਤਲੰਗ ਬਦਲੋ - ਬਿੱ ਦਲੀ ਿਰਹ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ। ।

ਗੁਰਦੀਪ ਤਸੰ ਘ ਬਰਾੜ, ਪੰ ਜਾਬੀ ਮਾਸਟਰ, ਸਸਸਸ ਕੋਟਲੀ ਅਬਲੂ, ਤਜ਼ਲਹਾ ਸਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਤਹਬ ਮੋ. 9193700037

ਸੰ ਪਰਕ ਲਈ ਕਤਲਿੱਕ ਕਰੋ

67
#GSMKT