თამარ პაიჭაძე

ქართველი სიმბოლისტები – ავტორები და ტექსტები

„ცისფერყანწელები“

პაოლო იაშვილი

(1892–1937)

პაოლო იაშვილის პოეტური ბიოგრაფია და პიროვნული ბედისწე რის პროზაული ისტორია

ლეგენდად შემორჩა XX საუკუნის ქართულ მწერლობას, როგორც თავადვე წერდა:
„დაწერა, დაჯდა, დახატა და მოკვდა, როგორც პოეტი“... მის სახელთან დღესაც
ასოცირდება არაორდინარულობის, რომანტიკულობის, ესთეტიზმის, არტისტიზმის
ცნებები კლასიკური არსით. პაოლო იაშვილი ოციანი წლების არა მხოლოდ
ლიტერატურული ცხოვრების, არამედ ინტელიგენციის ისტორიისა და თბილისური ყოფის
განუყოფელ ნაწილად და კოლორიტულ სიმბოლოდ იქცა.

„შემომაკლდება, დამეფანტა ნუთუ ოქრო და...

სისხლი, რომელსაც ვუზიარებ მთელ პოეზიას;

თუ ჩემი სიტყვა შუადღეში ხანჯლად მომქონდა,

ისევ ცხენზე ვარ და ვაგრძელებ ქროლვას დეზიანს.

მოდის ფარჩებით, მზის არღანით, ზაფხულის ჯოგით,

მჯერა ლექსები კიდევ თავზე დამესხმებიან,

თუ ერთხელ მაინც დამინახეთ მე დანაჩოქი,

ისევ ვაგრძელებ პოეზიას ოქროსხმებიანს“.

(„ დატრიალება“)

პაოლო იაშვილის პოეტური თუ პიროვნული რენომე მის პიროვნულ თვისებებსა და

გავლილი ცხოვრების გზაში უნდა ვეძიოთ. ალბათ ყოველივე ჯერ კიდევ ქუთაისის
გიმნაზიაში სწავლის წლებიდან დაიწყო, აქ მასთან ერთად ვალერიან გაფრინდაშვილი
და ტიციან ტაბიძეც სწავლობდნენ, ეს იყო ცხრაასიანი წლები, მაშინ ჩვეულებრივ
მოვლენად მიიჩნეოდა ის, რომ მოაზროვნე გიმნაზისტი ან სემინარიელი აუცილებლად
იქნებოდა ბუნტარი, შეურიგებელი არსებული რეჟიმის, საზოგადოებრივი ყოფის მიმართ .
ახალგაზრდა პაოლოც ასეთი იყო: არაორდინარული, სიმართლის მაძიებელი, ის
ყოველთვის იყო აქტიური შემოქმედებითი ცხოვრების შუაგულში, მისი ინიციატივითა დ
რედაქტორობით გამოდიოდა მაშინდელ გიმნაზიელთა ხელნაწერი ჟურნალი „კოლხეთის
ისრები“ („Стрелы Колхиды“), იყო ლიტერატურული შეკრებებისა და გამოსვლების
ორგანიზატორი. ამ ყოველივეს გამო, გიმნაზიის რუსიფიკატორული პოლიტიკის
გამტარებელი „მკაცრი აღმზრდელების“ რეაქციამაც არ დაახანა – პაოლო იაშვილი 1911
წელს გიმნაზიიდან გარიცხეს და ქუთაისის გუბერნიაში სწავლა საერთოდ აუკრძალეს ,
ამიტომ, გარკვეული დროით ანაპის კერძო გიმნაზიაში გადაიყვანეს მშობლებმა . ისიც
უნდა ითქვას, რომ პაოლოს ოჯახის მატერიალურმა წელგამართულობამ, რაც იშვიათი
გამონაკლისია ქართველ შემოქმედთა ეკონომიკური სიდუხჭირით „ხელფეხშეკრული“
ცხოვრების ისტორიებში, მას საშუალება მისცა, ანაპაში და შემდგომ ევროპაში ესწავლა , ამ
დახმარების იმედი თავისი ბოჰემური ცხოვრების მანძილზე მუდამ ჰქონდა , რადგან
„დაუდევარი“ დამოკიდებულების გამო, ერთი პოეტური კრებულიც არ გამოუცია
სიცოცხლეში და თუნდაც ასე არ ყოფილიყო, ცხადია, პროფესიონალი პოეტის
ცხოვრებით, ხელგამართულობისა და კეთილდღეობისაგან დიამეტრალურად
განსხვავებულ ყოფაში აღმოჩნდებოდა.

პირველი ლექსი 1911 წელს გამოუქვეყნებია, სათაურით „ღმერთო, ღმერთო“, ადრინდელ

ლექსებს შორის ასევე უნდა მოვიხსენიოთ: „მეორეს“ და „ზარის ხმა ქარში“. ამ ლექსებს
საერთო ტენდენცია გააჩნიათ, რაც საზოგადოდ დამახასიათებელი იყო შემოქმედების
ადრეულ ეტაპზე, ათიან წლებში ფეხადგმული პოეტური თაობებისთვის: ეპიგონობა ,
პესიმისტური კვნესა და დარდი „უიმედო ტრფიალებაზე“, სევდით სავსე გულზე , ბნელი
ღამის „მეფობაზე“, უნუგეშო ყოფაზე – ამგვარ აპათიურ განწყობილებებს XIX საუკუნის
პოეტური აზროვნების ხელწერის და რიტმიკის აშკარა კვალი სდევს , თუმცა პირველი
პოეტური დაფიქრებანი „სხვანაირობაზე“ და პირველი არატრადიციული მხატვრული
იმპულსები ამ ლექსთა სტრიქონებში უკვე იკვეთება და, ალბათ, ახალი ლიტერატურის
აზროვნების ჩანასახიც აქ უნდა ვეძიოთ. სინამდვილეში, ძიების გზები უფრო შორს
მიდიოდა, პარიზში სწავლა 1913 წლის სექტემბრიდან დაიწყო ლუვრთან არსებულ
ხელოვნების ინსტიტუტში. მას ფერწერის შესწავლა სურდა, ლექსების წერასთან ერთად ,
ადრიდანვე მშვენივრად ხატავდა კიდეც.

პაოლო იაშვილის პარიზულ ყოფაზე კანტიკუნტად არსებული ცნობების მიუხედავად , ერთი

მნიშვნელოვანი ფაქტი მაინც იკვეთება, იქაურობამ, როგორც ჩანს, საბოლოოდ
გადაწყვიტა მისი პროფესიული არჩევანი. ფაქტია, სწავლაზე მეტად, მის სულიერ
ფორმირებაზე მაშინდელმა პარიზულმა გარემომ იმოქმედა, პაოლო იაშვილი ლათინურ
უბანში, ესტრაპადას ქუჩაზე ცხოვრობდა. მასთან ხშირად იკრიბებოდნენ მეგობრები , ხანაც
მონმარტრზე სეირნობდა და ლუქსემბურგის ბაღში ატარებდა დღეებს, საღამოობით კი
კაფე „როტონდაში“ მიდიოდა. იქ, პარიზელ ხელოვანთა ბომონდის შეკრებებზე, მასაც
უსმენდნენ, ისიც კითხულობდა ლექსებს და არა მარტო თავისას, მეგობრებისასაც ;
სტრიქონთა შინაარსი, ბუნებრივია, არავის ესმოდა, მაგრამ ქართული სიტყვის პოეტურ
ჟღერადობას და ახალგაზრდა პოეტის ემოციას ყველა აცნობიერებდა ; ამიტომაც ,
პარიზელი ნაცნობების მოგონებებში პაოლო იაშვილის სახე და პიროვნება მრავალი
წლის შემდეგაც შემორჩა; ახსოვდათ მშვენიერი გარეგნობის, რომანტიკული და მეოცნებე
ბუნების ახალგაზრდა კაცი, რომელიც ცხოველი ინტერესით იძიებდა ფრანგ
სიმბოლისტთა ისტორიებს, საათობით იჯდა ვერლენის ძეგლის გვერდით , ყურადღებით
უსმენდა პარიზელ ხელოვანებს და პოეტებს. სწორედ ამ ნაცნობობამ და ურთიერთობებმა
განსაზღვრა პაოლოს მომავალი შემოქმედებითი ყოფა, რადგან თავად ეს პიროვნებანი
იყვნენ განმსაზღვრელნი გარკვეული შემოქმედებითი გზებისა, ესენი იყვნენ ფრანსის
კარკო, გიიომ აპოლინერი, პაბლო პიკასო, ამადეო მოდილიანი, ილია ერენბურგი , ილია
ზდანევიჩი, გერონტი ქიქოძე, სპირიდონ კედია.

დიდი სულიერი საზრდოს, ემოციის და შემოქმედებითი გარემოს მიუხედავად , პაოლო

იაშვილის პარიზული ვოიაჟის ხანა სრულიადაც არ ყოფილა შემოქმედებითად
ნაყოფიერი, პირიქით, ეს დრო შემოქმედებით პაუზად უნდა ჩაითვალოს. როგორც ჩანს ,
სწორედ მაშინ ხდებოდა შთაბეჭდილებათა, აზრთა დუღილი, დამოკიდებულებათა
გადაფასება; პოეტის შინასამყაროს ელექებოდა, მის გონებაში აკუმულირდებოდა დიდი
და მნიშვნელოვანი სათქმელი; ამ დაკვირვებათა და სწავლათა შედეგი კი მოგვიანებით
გამოჩნდა, მაშინ, როცა პაოლო იაშვილი საქართველოში დაბრუნდა, რათა პირველი
მსოფლიო ომის გამო ევროპის ქალაქებში დაწყებული არეულობებისათვის თავი
გაერიდებინა.

„გახდა პარიზი უსიცოცხლო და უსიმღერო,

ლუქსემბურგში

იდგა ვერლენი ცრემლიანი და თოვლის ქურქში...

... გამოვექეცი ევროპის ქაოსს, სისხლს,

დანგრეულ რეიმსის ტაძარს

და უზარმაზარ ტანკების ქშენას...

რეინის ირგვლივ თაობათა გადაშენებას“.

(„ევროპა“)

სწორედ აქედან იწყება პაოლო იაშვილის პროფესიული პოეტური ბიოგრაფია . არჩევანი

გაკეთებული იყო – პაოლო იაშვილი და მისი მეგობრები ქუთაისს დაუბრუნდნენ და კვლავ
ერთად იყვნენ. პოეზიის ავანსცენა – ძველი მოჰიკანებისაგან თავისუფალი , მაყურებელთა
ლოჟები თუ აუდიტორიები – სავსე და მოლოდინით დაძაბული, იწყებოდა მაშინდელი
საზოგადოებისაგან არტისტულ ავანტიურად სახელდებული, სინამდვილეში კი , დიდი
პოეზიის დიდი დღესასწაული.

ყველა ელოდა, რადგან ოფიციალურ წარდგენამდე იცოდნენ , რომ პაოლო იაშვილი და

მისი მეგობრები ახალ ლიტერატურულ ჯგუფს ქმნიდნენ...

1915 წლის გაზაფხულიდან პაოლო იაშვილი და მისი თანამოაზრენი აქტიურად ჩაებნენ

ლიტერატურულ ცხოვრებაში. პაოლო იაშვილის თაოსნობით ტარდებოდა
ლიტერატურული შეხვედრები, ის იყო არაერთი ლიტერატურული გამოცემის რედაქტორი
და მიმართვის ავტორი, ლიტერატურული შეკრებების „მთავარი გმირი “, რომელთა შორის
ზოგიერთი სკანდალითაც კი დასრულებულა, იბეჭდებოდა მისი ლექსები.

1916 წელს გამოცემულ პირველ სიმბოლისტურ ალმანახში „ცისფერი ყანწები“, პაოლო

იაშვილის სიმბოლისტურ მანიფესტთან, „პირველთქმასთან“ ერთად, დაიბეჭდა მისივე
ცნობილი პოეტური მონოლოგი, რომელიც ამ მანიფესტის ერთგვარ პოეტურ
გაგრძელებას ჰგავდა:

„პაოლო იაშვილს მომეწყინა ყვითელი დანტე,

ვაქებდი შექსპირს, მაგრამ ფარდა, შექსპირს უარი,

რა ვქნა, რომ ჩემთვის ბეთჰოვენი მხოლოდ ყრუ არი

და რომ წარსულმა ვერ გადმომცა მე ანდამატი.

ვფიქრობ ლექსებით ჩქარი და თან გველივით ზანტი,

მაგრამ ყოველთვის მიხარია ცეცხლის ანთება,

ჩემი ოცნების ნაპერწკლები ხალხს გადვუფანტე

და უკვდავება ცივ ხელებით მე მელანდება“.

„ცისფერ ყანწებში“ დაბეჭდილი პაოლოს ეს ლექსი იმთავითვე ქართველ სიმბოლისტთა

ლირიკულ და მსოფლმხედველობრივ კრედოდ იქნა აღქმული , თუმცა პოეტის ცალსახა
მინიშნებანი „ტრადიციების არაანდამატურობაზე “ და ახალი გზების ძიებაზე , საკუთარი
არჩევანის სისწორეზე, სიმართლისა და უკვდავების პრეტენზიაზე მხოლოდ ამ ლექსით არ
ამოწურულა, „ცისფერ ყანწებში“ დაბეჭდა პაოლო იაშვილმა ასევე თავისი ცნობილი
სიმბოლისტური ლექსები – „ფარშევანგები ქალაქში“ და „ტრიპტიხი“. ეს ლექსები ქართულ
მწერლობაში სიმბოლისტური კლასიკის დამკვიდრების მცდელობად მოიაზრება . პირველ
შემთხვევაში, „წითელი ქარტეხილის“ სიმბოლური აღქმით წარმოდგენილია
ურბანისტული თემატიკის „ქართული ვარიანტი“, ამ დროიდან ურბანულმა პოეზიამ არა
მხოლოდ პაოლო იაშვილის, არამედ ქართული სიმბოლიზმის ისტორიაში გარკვეული
კულტურული პლაცდარმის როლი იტვირთა; ხოლო რაც შეეხება „ტრიპტიხს“, „ცისფერ
ყანწებში“ მათი გამოქვეყნება იყო ავტორის კიდევ ერთი „რევერანსი “, განკუთვნილი
სიმბოლისტური პოეზიის სამი „გურუს“ – მალარმეს, ვერლენისა და ვერჰარნისათვის. ეს
სამი დამოუკიდებელი მიძღვნითი ლექსი ცალ-ცალკე წარმოაჩენს მათ ადრესატთა
შემოქმედებით ღირსებებს და, ამასთან ერთად, ისინი ერთი – ტრიპტიხის ცნების ქვეშ
ერთიანდებიან. შემოქმედებითი თუ მეთოდოლოგიური სწორება სხვა ფრანგ
სიმბოლისტებზეც არაერთხელ გამოხატა პაოლო იაშვილმა (ისევე, როგორც მისმა
მეგობრებმა). სტეფან მალარმეს პოეტი „ოცნებაში აღმართულ ბრწყინვალე ძეგლს“
უწოდებს, რომელიც „უსხივო ხალხში პოეზიის შნოდ დადიოდა“, ფრანგ სიმბოლისტებს ის
თანამოაზრეებად, „ყანწელებადაც“ კი მოიხსენიებდა:

„მოაქვს სიკვდილებს ჩემთვის ცელები,

მაგრამ ზვარაკში არა ვარ კენტი:

არ მიმეტებენ მე ყანწელები -

რემბო, ბოდლერი და დეზ ესენტი“.

„ცეცხლით ავსილო! პოეზიის მძიმე ჩვენება,

ხარ ქრისტეს ჯიშის და გაკლია მხოლოდ აღდგომა,

ევროპის ზურგზე შენი ჩქარი გადაჭენება

დარჩება ცაზე ანთებული ირმის ნახტომად“.

„...უფეხო რემბო მეწინავედ მგოსნებს გვჭირდები,

თორემ ლალი და მარმარილო გადიხვეტება“.

- მიმართავდა პაოლო იაშვილი „მთვრალი ხომალდის“ ავტორს, სხვაგან კი წერს:

„ვერლენი, ბოდლერ და მალარმე! ამ სამებაში

მე ყველა მიყვარს... მაგრამ ვერლენს თრთოლვით ვუსმენდი“.

სიმბოლისტურ პოეტურ ტრადიციებთან ამგვარი სწორება პაოლო იაშვილის მხატვრულ

მონოლოგებში არცთუ იშვიათია, „ცისფერ ყანწებში“, როგორც ჩანს, ავტორი
განსაკუთრებით ეცადა, ხაზი გაესვა საკუთარი შემოქმედებითი და
მსოფლმხედველობრივი არჩევანისათვის, რადგან სწორედ ამ ალმანახისა და მისი
რედაქტორის პოზიციით უნდა გაცხადებულიყო პოეტურ სავალ გზათა ორიენტირები არა
მხოლოდ ფართო საზოგადოებისათვის, არამედ, უპირველესად, თავად ახალგაზრდა
„ყანწელებისათვის“. ასე დაიწყო სვლა პოეზიის ციტადელისკენ, როგორც თავად
აღნიშნავდა, – „ჯერ ჩუმად დამალული აღელვებით მეგობრულ სუფრაზე ვთქვათ
საყვარელი სიტყვა პოეზიის დიდებისათვის და გვჯეროდეს, რომ პოეზია მართალია და
პოეტი ბედნიერი“ (191). ბედნიერების ცნებაში პოეტი საკუთარი თავის პოეზიისათვის
მიძღვნას გულისხმობდა და ამ მიზნისათვის თავის გასაწირად, ბოლომდე დასახარჯად და
მსხვერპლის გაღებისთვისაც ყოველთვის მზად იყო.

„ამპარტავანი და ყოველთვის პირგაპარსული,

ბუნებით შავი, ხელოვნურად გათეთრებული,

ლამაზ რითმისთვის ერთი წუთით ჩაფიქრებული,

ვამაყობ იმით, რომ არა მაქვს ვრცელი წარსული.

პოეზიიდან შორს გავსტყორცნე სიტყვა თარსული,

ყოველთვის მელის მშვენიერი ქალთა კრებული,

მხოლოდ უაილდის ყელსახვევით გაკვირვებული,

მათრობს ხაშხაშის სურნელება ძველი სპარსული.

საქართველოში არ იწამეს ჩემი დენდობა,

მე მახალისებს მხოლოდ ჩემი სალტო-მორტალე,

მაგრამ ბოდლერის ცივი ლანდი თუკი მენდობა,

ხალხის წინაშე მე ვიქნები მუდამ მართალი.

შევხარი მზესა, ვეტრფი მთვარის ყვითელ ხავერდსა

და რუსთაველთან გადავდივარ მე ალავერდსა“.

- ეს ცნობილი „ავტოპორტრეტია“, რომლითაც პაოლომ კიდევ ერთხელ „დააზუსტა და
გააანალიზა“ საკუთარი შემოქმედებითი არჩევანი. „ავტოპორტრეტი“ ქართველ
სიმბოლისტთა ლიდერის მსოფლმხედველობრივი და ფორმალური არჩევანის
გასათვალისწინებლად მნიშვნელოვან ორიენტირებსაც ააშკარავებს და , ამასთან ერთად ,
პოეტის ლიტერატურული ტრანსცენდენტალიზმის სავიზიტო ბარათადაც წარმოდგება .

1916-1922 წლები პაოლო იაშვილის შემოქმედებაში ერთმნიშვნელოვნად შეიძლება

მივიჩნიოთ „სიმბოლისტური კლასიკის“ მიმდევრობის ხანად, თუმცა ისიც უნდა
ვაღიაროთ, რომ, მიუხედავად ევროპული და რუსული (პაოლოს შემთხვევაში,
განსაკუთრებით, ფრანგული) სიმბოლისტური აზროვნების ერთგვარი „გაფეტიშებისა “,
პაოლო იაშვილი და მისი თანამოკალმენი არასოდეს ყოფილან „სიმბოლისტური
რელიგიის ფანატიკოსები“ და რაც არ უნდა პარადოქსული იყოს, ეს განსაკუთრებით
სწორედ პაოლო იაშვილზე ითქმის. „... არც პაოლო იაშვილის გარეგნობაში, არც მის
სულში არაფერი იყო დეკადენტური, გეგონებოდათ , ის სიმბოლისტური და დეკადენტური
პოეზიის სკოლას უფრო თავით მიემხრო, ვიდრე გულით. მას ნარკოტიკები სჭირდებოდა ,
რათა რეალური სამყაროდან მაცდური მოჩვენებების სამყაროში გადასულიყო “ – წერდა
გერონტი ქიქოძე.

ცალსახად შეიძლება გაცხადდეს, რომ „ცისფერყანწელთა“ ლიდერი სიმბოლისტური

ორთოდოქსალიზმისა და მსოფლმხედველობრივი მემარცხენეობის ტყვე შემოქმედებითი
ყოფის არც ერთ ეტაპზე არ გამხდარა, განსხვავებით თავისივე ლიტერატურული
თანამებრძოლების, ტიციან ტაბიძისა და ვალერიან გაფრინდაშვილისაგან , რომელთა
შემოქმედების გარკვეულ ეტაპზე მსოფლმხედველობრივ-ფორმალური რადიკალიზმი ,
გარკვეულწილად, აშკარად ცნობიერდება. მიუხედავად „ელისეს მინდვრებზე ცისფერ
ყვავილთა გატაცებით გროვებისა“, პაოლო იაშვილის შემოქმედებისთვის სიმბოლიზმს
მხატვრული მეთოდის წარმოჩენისა და ლიტერატურული განწყობილების გაზიარების სახე
უფრო ჰქონდა, ვიდრე მკაცრად რეგლამენტირებულ დოგმათა მიმდევრობისა , ქართული
ლიტერატურული ტრადიციების ფონზე კი – ავანგარდისტული იდეების ფორმების
მაძიებლობისა.

„თორმეტი წლიდან აღარ მაცლიდნენ

ცხოვრების დიდი ოქროს ჩიტები...

მე დამქაშები საიდუმლო ჰანგებში მცდიდნენ,

თორმეტი წლიდან მე ბრაზიან კაცს ვეჭიდები,

ყოველდღე მოდის სიღარბე... დილები – ბერით,

გადამიშენდნენ დღეს წითელი ჩემი ხარები,

დაობდა ზეცა, დაიფარა ბნელ ფაიფურით... დავეხეტები“.

„...გაგიჟდა... შემდეგ გარდაიცვალა

პოეტი პაოლო იაშვილი...

პოეზიისთვის ბევრი იწვალა,

მაგრამ არ იყო მისთვის საშველი“.

ამ დროიდან გამოჩნდა პაოლოს ფსევდონიმიც – ასტამურ შერვაშიძე.

აღნიშნული „წითელი ქარტეხილის“ ხილვამ „ფარშევანგების“ შემდგომ ცნობილ პოეტურ

მონოლოგში – „წითელ ხარში“ გადმოინაცვლა, 1917 წლით დათარიღებულ ამ ლექსში
სიმბოლური პერსონალიების ფონზე „აკვნესებული ჰაერისა“ და „ცეცხლის ფრთებით
დაფარული“ გარემოც გამოჩნდა.

„ცეცხლიან ყვავილებში მოჩვენება წითელი

ცხელი ცახცახით ელის,

რომ ქვეყნის ამღერება

იქნება მზის ნადიმი შუადღის მშვენიერება.

ქვეყნის ცეცხლი რკალში სახლობს,

ის, რაც ცოცხალს შავად ახმობს,

რაც ტყეების დასანგრევად

ცხელ ზაფხულში ჩვენსკენ ილტვის,

სანადიმოდ, მოსაწვევად

ჩვენ გვიგზავნის ყვითელ სიკვდილს“.

ამავე ლექსში საბოლოოდ გაცხადდა, რომ სიმბოლისტური შემეცნებისათვის

უძირითადესი მხატვრული სახე – მზე და მისი სიმბოლოები (ნათელი, ცეცხლი, წითელი) –
ქართულ შემოქმედებით სივრცეშიც აღიქმება, როგორც პერსონიფიცირებული ხატი .
პაოლო იაშვილის შემოქმედებაში მზის ხატება შემდეგაც არაერთ პოეტურ სტრიქონში
ძირითადი მხატვრული დატვირთვის შემცველად წარმოჩნდება.

თუმცა ქალაქის თემა პაოლო იაშვილის შემოქმედებაში მხოლოდ ზემოაღნიშნულ

განწყობილებათა ვარირებისა და პოეტურ მსოფლმხედველობათა ცვლილებების
ამსახველი არ ყოფილა, სწორედ ამ სურათთა ფონზე მისი პოეტური მემკვიდრეობის
მნიშვნელოვანი საფიქრალი – პატრიოტული თემატიკა იკვეთება. თუკი „წითელ ხარში “
ეპოქალური ვნებათაღელვანი მხოლოდ სიმბოლოთა გახსნის დონეზე მოიაზრება, ერთი
წლის შემდეგ შექმნილ ლექსებში პოეტის პატრიოტული ტკივილები უკვე
„დაკონკრეტებული და დასახელებულია“. მხედველობაში გვაქვს ოციანი წლების
დამდეგს აჭარაში განხორციელებული პოლიტიკური მეტამორფოზა, რასაც პაოლოს და
მისი მეგობრების ცხოვრებაშიც და შემოქმედებაშიც განსაკუთრებული რეაქცია
გამოუწვევია. გარდა იმისა, რომ პაოლო იაშვილმაც და ტიციან ტაბიძემაც ამ ფაქტს
ტკივილით აღსავსე სტრიქონები უძღვნეს, ალი არსენიშვილთან ერთად თავადაც
მონაწილეობდნენ აწყურთან გამართულ ბრძოლებში საქართველოს ძირძველი ნაწილის
თურქი ასკერებისაგან დასაცავად:

„ცხვრის ქონით უნდა ფერადი ნოხი

რომ გადალაქოს ჟანგისფერ მტვერმა;

მას უკან დარჩა უკვე ჭოროხი

და მოაღწია საზღვრებთან მტერმა.

უკვე იწყება მრისხანე წამი,

წამი, რომელიც ძვლებს დაახვავებს,

უკვე შეირხა ზღვასთან ლერწამი, –

ბათომის ცაზე მე ვუმზერ ყვავებს.

ბრძანება ისმის და სმენა ჩქარა,

გაშალეთ მზეზე კრიალა ხმლები,

ან დავიბრუნოთ ჩვენი აჭარა,

ანდა ბათომთან დავტოვოთ ძვლები“.

(„დაცემულ ბათომს“)

პატრიოტული ორატორია პაოლო იაშვილმა შემდგომ პერიოდში კიდევ უფრო გაამძაფრა

და მას სამოქალაქო ელფერიც შესძინა. ეს განწყობა განსაკუთრებით მძაფრად
საქართველოში „წითელ ფარშევანგთა“ ხელისუფლების ხანაში გამოიკვეთა.

საერთოდ ამ საკითხზე პაოლოს პოზიციასთან დაკავშირებით რამდენიმე ორაზროვანი და

ურთიერთგამომრიცხავი „ლეგენდა“ დადის. ზოგიერთი მათგანი არა მხოლოდ
სინამდვილისგან, არამედ კორექტულობისგანაც საკმაოდ შორსაა და საბჭოთა ეპოქაში
რეაბილიტირებული პოეტის გამართლების თუ პოზიციის გამაგრების სუნიც ასდის . ალბათ
არ ახალია ის ფაქტი, რომ პაოლო იაშვილის „თეთრად მოსილი ელჩობის ისტორია“
ორჯონიკიძის მხედრიონთან ამბად დადიოდა, თუმცა კონკრეტული მოწმე ამ ამბისა
დღემდე არ არსებობს. სამაგიეროდ, არსებობს შავით თეთრზე მოთხრობილი ამბები , თუ
როგორ ჩაეწერა პაოლო თბილისის დამცველთა რაზმში, რათა მეგობრებთან ერთად
ქალაქის მცხოვრებლებისათვის წითელარმიელ „მაროდიორთა“ თარეში და დარბევა
აერიდებინა და თავად შეესრულებინა ქალაქში წესრიგის გარანტის ფუნქცია . ის და მისი
რაზმელები ქალაქის დაცარიელებული უკაცრიელი ქუჩებიდან შინ აცილებდნენ
შეშფოთებულ თბილისელებს. არსებობს მოგონებანი, თუ რა მნიშვნელოვანი როლი
შეასრულა პაოლო იაშვილმა 1921 წელს საქართველოს მწერალთა კავშირის შექმნის (მის
თავკაცად პავლე ინგოროყვას არჩევაც სწორედ მისი თაოსნობით მოხდა) და მისთვის
სარაჯიშვილის ცნობილი სასახლის გადაცემის საქმეში. „სწორედ პაოლო იაშვილმა ,
საქართველოს ახალ მთავრობასთან მოლაპარაკების შემდეგ, 1921 წლის მარტშივე,
ამცნო თბილისის ინტელიგენციას ხელისუფლების გადაწყვეტილება სარაჯიშვილ -
ხოშტარიას სახლის „ხელოვანთა სასახლედ“ გამოცხადების შესახებ“ (192).

თებერვლის წითელი ტერორის დღეებში კი ჯერ ქართველ ფედერალისტთა – არჩილ

ჯორჯაძისა და კიტა აბაშიძის თანამოაზრე, ხოლო შემდეგ ქართველ სოციალ-
დემოკრატთა, მენშევიკთა თანამოსანგრე და თანამებრძოლი (ბათუმის დასაცავად )
„ცისფერყანწელები“, ლოგიკის ყველა კანონით, იმთავითვე ანტიბოლშევიკური პოზიციის
აშკარა გამომხატველები უნდა ყოფილიყვნენ და დამარცხებულ ქართველ მთავრობასთან
ერთად ემიგრანტული ყოფის სიმძიმეც გაეზიარებინათ, მაგრამ სწორედ პირიქით მოხდა ,
სამშობლოს სიყვარულმა და ეროვნული ფესვების სიძლიერემ დაპირისპირებასა და
პოზიციურ შეურიგებლობას სძლია და პაოლო იაშვილი ფოთიდან გამავალი
თეთრდროშოსანი გემის მგზავრთა შორის კი არა, არამედ თებერვლის ცივ ღამეებში
ქალაქში სიმშვიდისა და წესრიგის დამცველ ცხენოსან რაზმელებს შორის აღმოჩნდა –
ნაბადმოსხმული და სანადირო თოფით ხელში.

ამდენად, პაოლო იაშვილს აშკარა პოლიტიკური პროტესტი არც სოციალ-დემოკრატებისა

და არც, განსაკუთრებით, თებერვლის ანექსიის შემდეგ გამოუხატავს , თუმცა იყო მის
ლექსებში „სისხლიანი მზეებიც, წითელი ომებიც და სისხლისფერი გველეშაპებიც ...“

რევოლუცია მოდერნისტთა შემოქმედებითმა აქტივმა, როგორც ჩანს, მიიღო, როგორც

ცნება, ამ სიტყვის შინაარსობრივი მნიშვნელობიდან გამომდინარე , რითაც მას
განახლების, ოპტიმიზმის, ცხოვრებასა და არსებულ ყოფაში სასიკეთო ცვლილებების
ცნებასთან აიგივებდა და მისი პოლიტიკური მიზანი და არსი ნაკლებად ჰქონდა
გააზრებული. თუ რა მოხდა მაშინ, ამაზე ფიქრი და, მით უმეტეს, წერა გვიან დაიწყო
ქართულმა შემოქმედებითმა ბომონდმა. პაოლო იაშვილიც მათ შორის იყო და მისეული
პოეტური ხედვა სამოქალაქო ლირიკაშიც გამოჩნდა:

„აზიის კარო! ფერად ბაღებით,

ლურჯი ცის თავით ხარ დაფარული!

ხარობს გმირული ბაიარაღებით

შენი წარსული ლეგენდარული!

არ გაშინებდა ბილწი მონობა,

მზემ მოგაფინა ოქროს ფარჩები;

შენ არ გინდოდა სხვის პატრონობა,

თავისუფალი მუდამ დარჩები“.

(„ახალ საქართველოს“)

1921 წლის თებერვალს ამ ლექსით მიესალმა პაოლო იაშვილი. ეს განწყობილებები და

თემატიკა მოგვიანებით პოეტის შემოქმედებაში კიდევ უფრო გამძაფრდა და 30-იანი
წლების დასაწყისში მიზანმიმართული სახეც მიიღო , ამ დროს პაოლო იაშვილი
სიმბოლისტური მეთოდოლოგიისაგან ცასლახად განაპირებული იყო.

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ პოეტის ამ განწყობილებებს არც ოპტიმიზმის , გულუბრყვილო

დაჯერებისა და რწმენის შეგრძნებები ასაზრდოებდა და არც საკუთარი ტყავის
გადარჩენის შიში; როგორც ჩანს, საკუთარი პოეტური სათქმელისთვის დღენაკლულობა
რომ აერიდებინა, პაოლო იაშვილიმა (და მისმა მეგობრებმაც) „მკაცრი საბჭოთა
ადმინისტრატორებისათვის“ საკუთარი „საღი მოქალაქეობრივი პოზიციის“ გაცხადება
განიზრახეს, რადგან ეს იყო ერთადერთი გზა გადარჩენის, ადამიანებისაგან იზოლაციის
და ქვეყნის მოღალატის დამღის ასაცილებლად, თუმცა ამ ხვედრს პაოლო და მისი
თანამოაზრენი მაინც ვერ ასცდნენ...

პოსტსიმბოლისტურ ეტაპზე შექმნილი ეს ლექსები, მიუხედავად პაოლო იაშვილისათვის

ჩვეული ოსტატური ხელწერისა, მაინც ვერ იქცა მისი პოეტური სტიქიის ამსახველ
ნაწილად; ჯერ ერთი, ოციანი წლების „რევოლუციური რომანტიკა“ მალე ჩაცხრა, პაოლო
იაშვილი 1925-1930 წლებში თითქმის დადუმდა; მით უმეტეს, ამ თემაზე გაკვრითაც
არაფერი უთქვამს. ამის უპირველეს მიზეზად 1924 წლის აჯანყების მონაწილეთა შორის
დაპატიმრებული 22 წლის ვასილ იაშვილის დახვრეტა იქცა – ის პაოლოს და-ძმებში
ყველაზე უმცროსი იყო. მყისიერად დაცხრა პაოლოს ოპტიმიზმიც და ხმამაღლა
გამოცხადებული რწმენაც.

პაოლო იაშვილის პოეტური სტიქიაც და ბუნებრივი მდგომარეობაც პოსტსიმბოლისტურ

პერიოდშიც სრულიად ცხადი იყო, ის კვლავ მხატვრულ სახეთა ძიებაში იყო...

„ცისფერყანწელთა“ ლიტერატურული ჯგუფის არსსა და მიზანზე პაოლო იაშვილი

მხოლოდ თავისი მოღვაწეობის პირველ ეტაპზე არ ამახვილებდა ყურადღებას. ის მუდამ
პასუხისმგებლად და მოვალედ რაცხდა თავს, ყოფილიყო ღირსეული წარმომადგენელი
ამ ჯგუფისა, არა მხოლოდ, როგორც მისი ლიდერი, არამედ მისი ერთ-ერთი სახე და
წევრი.

...ამგვარი იყო პაოლო იაშვილის ოციანი წლების თბილისური ცხოვრება, მაგრამ პოეტურ
შთაბეჭდილებებზე მსჯელობა კვლავ მისი ლირიკული სტრიქონებით უნდა გაანალიზდეს .

რაც შეეხება ლექსის თემატურ და ჟანრობრივ მიმართულებებს, უნდა ითქვას, რომ ლექსის
წერის დაწყებიდან მრავალი წლის განმავლობაში პაოლო იაშვილს ერთხელ
გაკეთებული არჩევანისათვის არ უღალატია, ამდენად, მისი ლექსების თემატიკად –
ქალაქი და მისი სოციალური მხატვრული გარემო, მიძღვნითი პოეზია, სატრფიალო
ლირიკა, ხოლო გამოხატვის ფორმად სონეტი და ტრიოლეტი ბოლომდე დარჩა. ამ
ფორმით შესრულებული ადრეული პოეტური ნიმუშებიდან იგულისხმება ტრიოლეტები –
სათაურით „მეფის ქორწილი“, „ლანდი სიცივეში“, „სონეტი“, „დატრიალება“. ყოველი
მათგანი განსაკუთრებული ესთეტიკური პოზიციით, არტისტულობით, რაფინირებული
მხატვრული გემოვნებით, საკუთარი მხატვრული არჩევანის იდეალიზებული აღქმით
გამოირჩევა, ამ ყოველივეს კი წარმართავს ლირიკული გმირი – ნარატორი – მთხრობელი
– წარმომადგენელი ამ ტრანსცენდენტალური სამყაროსი.

ამ არჩევანის საილუსტრაციოდ პოეტის არაერთი ცნობილი სტრიქონი თუ ლექსი

წარმოჩნდება, მათ შორისაა ესეც:

„ნოხთა ყვავილებს გადაესხა ოქროს სასხური,

მაგრამ დედოფალს ჯერ არ სძინავს და თეთრად ელის.

პირამიდებში გაიფანტა ნისლი სიბნელის

და კიდევ ერთხელ მოშვილდაობს მეფის მსახური,

დღეს სხვანაირი ფერწასული და უსახური...“

(„სევდიანი ზურმუხტი“)
სონეტს განსაკუთრებული როლი აქვს პაოლო იაშვილის მიძღვნით ლექსებშიც. უნდა
აღინიშნოს, რომ 1925 წლამდე დაწერილი ყველა პოეტური მიძღვნა სონეტს წარმოადგენს
და მათი უმრავლესობა სწორედ პოეტის ლექსალური ფავორიტი – 14-მარცვლიანი
სტრიქონებია. ამ ლექსების მხატვრული ფორმა, პოეტის მიერ არჩეული, კიდევ ერთხელ
აცხადებს სონეტურ, როგორც სალექსო, ფორმასთან მის განსაკუთრებულ
დამოკიდებულებას, რადგან სწორედ მიძღვნითი პოეზია არის პაოლოს სიმბოლისტური
თემატიკის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილი, მასში ავტორის მსოფლმხედველობრივი
იდეალიც ცნაურდება და ლირიკული გმირის არტისტული შინასამყაროც . ისიც
სიმბოლურია, რომ პოეტურ მიძღვნათა სათავე ისევ და ისევ პოეტის იდეურ კრედოთა
საწყისებზე იკვეთება: სიმბოლისტური რელიგიის სულიერ მამებს – მალარმეს, ვერლენსა
და ვერჰარნს („ტრიპტიხი“); ხოლო მოგვიანებით, არტურ რემბოს „პოეტური მეტანია “
პაოლო იაშვილმა, როგორც აღინიშნა, იმთავითვე გამოუცხადა.

„ის იყო თეთრი, თავდახრილი და ოქროპირი,

ყოველი სიტყვა, როგორც გედი მან ადიადა ...

როგორც სტუმარი სხვა ქვეყნიდან მოსული ძვირი

უსხივო ხალხში პოეზიის შნოდ დადიოდა“.

(„მალარმე“)

„ვერლენი, ბოდლერ და მალარმე! ამ სამეფოში

მე ყველა მიყვარს... მაგრამ ვერლენს თრთოლვით ვისმენდი ,

მას სწამდა ღამე, მდუმარება, მღვრიე აბსენტი,

და თავის ხვედრი ჰპოვა მხოლოდ მწუხარებაში“.

(„ვერლენ“)

„ცეცხლით აღვსილო პოეზიის მძიმე ჩვენება,

ხარ ქრისტეს ჯიშის და გაკლია მხოლოდ აღდგომა,

ევროპის ზურგზე შენი ჩქარი გადაჭენება

დარჩება ცაზე განათებულ ირმის ნახტომად“.

(„არტურ რემბო“)

ლექსის ადრესატის „ფსიქოლოგიური გახსნით“ პოეტი, საკუთარ სულიერ იდეალთან

ერთად, ქვეცნობიერ, გრძნობით იმპულსებსაც ააშკარავებს და ლირიკული გმირის სულში
არეკლილი რთული ცხოვრების გზასაც გაიაზრებს. ეს დამოკიდებულება არაერთ ლექსშია
საცნაური: „ვალერიან გაფრინდაშვილს“, „მარიამ წერეთელს“, ალი არსენიშვილს“, „ნიკო
ლორთქიფანიძეს“, „ღარიბი ვერლენი“, „ოფორტი“, „ტიციან ტაბიძეს“, „გიორგი
ლეონიძეს“, „ტანიტ ტაბიძეს“, „ლილი მეუნარგიას“, „ნასაყდრალის გალავნიდან“, „პავლე
ინგოროყვას“, „ოვანეს თუმანიანი“. მიუხედავად აღნიშნული საერთო მხატვრულ-
მსოფლმხედველობრივი ტენდენციისა, ამ პოეტიზებულ პორტრეტებში წინ წამოწეულია
თითოეული, კონკრეტული ადრესატისათვის დამახასიათებელი, განუმეორებელი
ელემენტებიც, ამასთან ერთად, ყოველი მათგანისადმი თვით ავტორის
დამოკიდებულებაც განსხვავებული და ინდივიდუალურია , რის საუკეთესო მაგალითადაც
პაოლო იაშვილისაგან საკუთარი თანამოკალმეებისათვის მიძღვნილი სტრიქონები უნდა
ჩაითვალოს:

„როდესაც გძინავს დამძიმებულ, წვიმიან დღეში,

შენ თმებს გივარცხნის ოფელია სუსტი თითებით,

იმას გედები ჩააბარეს თეთრ სამოთხეში

და გულსაფარი მოუქარგეს მარგალიტებით“.

(„ ვალერიან გაფრინდაშვილს“)

„გადაგვაშენებს ჩვენ ბოდვები მომდგარი ჯარით,

მე შენგან ველი ზიარებას, ვიხდი შვიდეულს,

საკმევლის სუნი გვაბარბაცებს შენ და თვითეულს,

კათამკმეველად მლოცველებში რომ შევეჩარით.

შეგიხსნა გული კოლომბინამ ცისფერი ჩვარით,

მოგეფერება ბალაგანში ღამეგათეულს,

მეც შემომხედე შენი ყვითელ ლექსებით სნეულს,

მეფევ და ბავშვო დაღალულო ქალდეას ჯვარით“.

(„ ტიციან ტაბიძეს“)

ოციანი წლების მეორე ნახევრიდან პაოლო იაშვილის პოეზიაში თითქოს მიინავლა

შემოქმედებითი ცეცხლი... პოეტი თითქოს დაღალა პოეტური სათქმელის გამოხატვის
დაძაბულმა ტონმა, ხაზგასმულმა მიზანდასახულობამ, დაუოკებელმა ჟინმა, აღმაფრენამ,
ესთეტიკურად წელგამართულმა დგომამ... და მოდუნდა. ეს მოდუნება, შემოქმედებით
დაცხრომასთან ერთად, ერთგვარ მინორულ ნოტებშიც გამოვლინდა:

„მე მენატრება ცხოვრება

პატიოსანი,

მაგრამ რა ვქნა, რომ გამათხოვრება

ბედი ყოფილა ქართველ მგოსანის.

მე მენატრება ბრწყინავდნენ ისევ თვალები...

გაზაფხულიდან ზამთრის ყინვამდე

არ მასვენებდნენ ქვეყნის ვალები.

სურვილი დიდი როდია, —

მცირეოდენი“...

(„პოეტი და ადამიანი“)

პარადოქსულიც კი იყო, რომ პაოლო იაშვილი, რომელსაც თავისი შემოქმედების

ადრეულ ხანაში მისტიკური განწყობისა და ხილვების ბრალდებებს უყენებდნენ ,
„ცისფერყანწელობის“ შემდეგ უფრო გახდა ასეთი, ოღონდ ეს დამოკიდებულება
გარკვეულ თემატურ მიმართულებაში გამოიკვეთა: 1927 წლიდან პაოლო იაშვილის
შემოქმედების ყველაზე პოეტური და მხატვრულად გამართული ლექსები პოეტის არსსა
და დანიშნულებას ეხება. სწორედ ამ საკითხში შემორჩა მოგვიანო ხანაში პოეტი „თავის
თავს“, აქ გამოჩნდა მისი პიროვნული სათქმელიც და სატკივარიც:

„ვიტყვი მძიმეა თქეშის ზვირთები, ვიტყვი მწარეა მეხის ტკაცუნი,

მაინც იფეთქებს თქვენი კვირტები

და ჩემი ლექსი – ხმა ვაჟკაცური.

გაზაფხულიდან შემოდგომამდე

შემომიჩნდება სიტყვის კრაზანა,

დიდო ბუნებავ, სიტყვა მომანდე

შენი დიდების გამოსატანად“.

(„პოეტის საქმე“)

აღნიშნული შემოქმედებითი კრიზისი მხოლოდ პაოლო იაშვილს არ შეხებია, ეს ხანა

მთლიანად სიმბოლისტური მოძრაობის პასივის პერიოდი იყო. „ცისფერყანწელები “
შემოქმედებითი გარდაქმნის გზაზე ერთმანეთის მიყოლებით დგებოდნენ და პაოლო
იაშვილიც, ბუნებრივია, მათ შორის იყო. ეს პერიოდი პოეტის შემოქმედებასა და ყოფაში
სწორედ ხაზგასმული განზე გადგომით, პასიურობით ხასიათდება .

როგორც ჩანს, პოეტისათვის შემოქმედების ალღოს და წინათგრძნობას არც აქ

უღალატია. ჩათრევა თუ ჩაყოლა?! წითელი სამსხვერპლო თავისას ითხოვდა.

„...მაგრამ სიჭრელე და გაორება

ამ ჩრდილოეთში ერთობ მეტია,

მეც მომიძებნეს მკერდი ქორებმა,

გულში ვგრძნობ იმათ ნისკარტს წვეტიანს,

სიცივე ჩადგა ყინვის ტბორებად,

ოთახის კარი ჩამაკეტია...

...ძმაო, მომწერე ისეთი რაღაც,

ჰქონდეს ჩვენს ბაღში საუბრის ფასი:

ჩემს სადღეგრძელოს თუ ისევ სვამენ,

ჯერ თუ მთელია საჩემო თასი,

თუ გამოაკლდა ვინმე ჩვენს ცამეტს

და პოეტების დაინგრა დასი“.

(„წერილი კოლაუ ნადირაძეს“)

ოცდაათიან წლებში პაოლო იაშვილის პოეზიას მაჟორულობა ისევ ეწვია , მაგრამ ეს სულ
სხვა „სტუმარი“ იყო. პოეტმა გადაწყვიტა, ფეხი აეწყო ცხოვრებისთვის და თანამედროვე
ყოფასა და შრომის ჰეროიკაზე არაერთი ლექსი დაწერა, ამ სტრიქონებში წინა წლების
შემოქმედებიდან წამოსული მხატვრულ-ესთეტიკური იმპულსებიც ღირსსაცნობია , თუმცა
პოეტური ანდამატით ხელდამშვენებული „ამპარტავანი დენდი “ – პაოლო იაშვილი – აქ
აღარსად ჩანს, იგი თითქოს შეგნებულად განერიდა ცხოვრების ორომტრიალს და
ასპარეზი სხვა პაოლო იაშვილს დაუთმო, მაგრამ „ქართული პატიოსნება“ მოსვენებას
მაინც არ აძლევდა და არჩევანიც კვლავ უნდა გაკეთებულიყო:

„თითქოს უბრალოდ მე ვწერდე წერილს,

გამიადვილდა უეცრად შრომა,

ციდან მოსმენილ შუადღის ჟღერის

მონად გამხდარა ლექსების ზომა.

მარცვლების ძებნას დაიწყებს ცერი,

აავსებს წერილს წუხანდელ ცის დარდი,

და მღერის, მღერის კალამის წვერი,

კალამის წვერი – ბულბულის ნისკარტი.

(„მაგიდა – ჩემი პარნასი“)

ერთი შეხედვით, თითქოს ყოველივე თავის ადილზე დადგა. პაოლო იაშვილმა საკუთარი
შემოქმედებითი სტატუსი გამოძებნა, ახალგაზრდულ ვნებებსაც გაუგულგრილდა და
საბჭოთა ხელისუფლებასაც თანადგომა ხმამაღლა აუწყა. მათაც მიიღეს „სახეცვლილი და
გამოფხიზლებული“ პაოლო იაშვილი, რომელსაც ბუნტარობის ნატამალიც კი აღარ
შერჩენოდა და აღტაცებით მიჰყვებოდა სოციალისტური ყოფის ისტორიულ გზას. მაგრამ
გულწრფელი არც მიღება იყო და არც აღტაცება.

ხელისუფლების მესვეურებს კარგად ახსოვდათ პაოლო იაშვილის პარიზული

ურთიერთობები, მისი განცხადებანი პოეტურ ორიენტაციაზე, მისი ბუნტარული ხასიათი ,
მისი „ხმაური“... და ვერ ენდობოდნენ მის ახლებურ სულისკვეთებას.

„გაგიჟება სჯობს, თუ გათავდა სიტყვის მადანი,

და თვალთა დათხრა, თუ მზეს ქებით ვეღარ დახვდები,

ლექსო გულიდან ხორცად რომ ხარ გამონატანი,

თუ უნაპიროდ სამუდამოდ არ გაჩაღდები.

არი მკვლელობა, არი ომი, არი ხანძარი,

მიწისძვრა, ჭირი, ტყეში ყოფნა მარად თულებად,

მაგრამ რა არის ტანჯვა უფრო უზარმაზარი,

როგორც პოეტის შთაგონებით დასნეულება.

დადის ქალაქში ბევრის მსგავსი ჩემი სხეული

და ხალხი ამბობს „ეს კაცია, ლექსის მწერალი,

მაგრამ ვინ იცის რა ცეცხლშია გამოხვეული

ეს ჩემი ტვინი, დასაქცევი ტვინი ვერანი.

რამდენი თვალი უნდა მქონდეს, რომ ყველა ვნახო,

რამდენი გული უნდა მედგას, რომ ვიგრძნო ყველა,

რამდენი სახე მე თვით უნდა გავაპარტახო,

რომ ერთი ლექსი დამრჩეს წმინდა, როგორც პეპელა.

შემომასხურებს სიკვდილივით სიტყვა კვიატი

და სისხლი, აზრი, სული იქცნენ იმის მონებად,

გავიდა ღამე, მოასკდება კარს განთიადი.

აღარ ხარ კაცი, აღარც ჩონჩხი, ხარ მოგონება...“

(„პოეზია“)

1937 წლის მაისში მაშინდელმა რეპრესიული პოლიტიკის თავკაცმა ლავრენტი ბერიამ

ხმამაღლა განაცხადა: „დროა გონს მოეგოს უკვე ორმოც წელს გადაცილებული პოეტი
პაოლო იაშვილი“. როგორც ჩანს, პაოლო იაშვილის თავზე ხელისუფალთა რისხვის
ღრუბლები უკვე შეკრებილი იყო. ოციან წლებში ფილიპე მახარაძისეული ცნობილი
შეფასებაც გაიხსენეს, რომელმაც პაოლოსა და მისი მეგობრების საქმიანობას
„გაგებისუნარდაკარგული ლოთი ბიჭების ვაკხანალია“ უწოდა და „დარიანულებიც “
შიშველ პორნოგრაფიად მონათლა. ბერიას არ მოსწონდა პაოლოს მეგობრობა ზოგიერთ
პოლიტიკურ მოღვაწესთან, რომლებსაც იგი საკუთარ მოწინააღმდეგეებად, ხოლო
შემდგომ, ხალხის მტრებად თვლიდა.

1937 წლის 22 ივლისს მწერალთა სახლში წინა დღით მიტანილი და გადამალული თოფით
პაოლო იაშვილმა თავი მოიკლა.

ჩათრევასაც და ჩაყოლასაც არშეგუება არჩია, თვალის დახუჭვა მას არასოდეს შეეძლო და

ცრუაღტაცებულიც დიდხანს ვეღარ იქნებოდა. სახლში კი წინასწარდაწერილი
გამოსათხოვარი წერილები იპოვეს...

„როდესაც კრიზისი იმდენად გააბოროტებს პოეტს, რომ ის დაკარგავს სამუდამოდ იმედს ,

დაჟინებით მიყავს სიტყვა თვითმკვლელობისაკენ, მაშინ როგორ შეიძლება ლაპარაკი
რაიმე შკოლაზე, შემოქმედებაზე, მომავალზე, ახალ ცხოვრებაზე. „ცისფერყანწელები “
არასოდეს არ მივლენ იქამდე, რომ სიტყვას აზრი და შინაარსი დაუკარგონ. ამისთვის ჩვენ
სიტყვა მიგვაჩნია თავისთავად მეტად გამძლე და უკვდავ ფენომენად“ – ამ სიტყვებს
პაოლო იაშვილი ჯერ კიდევ 1924-ში წერდა (193).

ტიციან ტაბიძე

(1895-1937)

ტიციან ტაბიძე სიმბოლისტური შემოქმედებითი ბომონდის არა მხოლოდ განუყოფელ

ნაწილად, არამედ სიმბოლურ სახედაც მოიაზრებოდა. ლიტერატურული ოპონენტები და
რაპპელი რადიკალები მუდამ ეპიგონობას და პესიმიზმს საყვედურობდნენ , ენთუზიაზმისა
და ინდივიდუალობის კრიზისზე უკიჟინებდნენ, იდეების არქონასა და პასიურობას
აბრალებდნენ, დაბოლოს, ხალხის მტრობაშიც ადანაშაულებდნენ... სინამდვილეში კი ,
მთელი თავისი ცხოვრებითა და არსით, პოეზიის ქურუმი, სიმბოლიზმის მსახური იყო,
ქართული მწერლობის განახლების, მისი „ევროპული რადიუსით გამართვის“ მოსურნე,
ქართული ლექსის თეორეტიკოსი და შემოქმედი. თუმცა ტიციან ტაბიძის ამგვარი შეფასება
და მისი ლიტერატურული ღვაწლის გააზრება მხოლოდ შემდგომში გახდა შესაძლებელი .
მრავალმნიშვნელოვანი დუმილი პოეტის სახელის გარშემო თითქმის ორი ათეული წელი
გაგრძელდა. ტიციან ტაბიძის ხალხის მტრად შერაცხვას, დაპატიმრებას და დასჯას მისი
სახელისა და შემოქმედების აკრძალვა და საზოგადოების დაეჭვებული რეაქცია მოჰყვა .
მაგრამ, ბუნებრივია, ქართულ ცნობიერებაში ვერ წაიშლებოდა ტიციან ტაბიძის პოეზიის
ხიბლი:

„არ ატირდება ჩემს ლექსებზე ქალწული ქალი,

არ გაუღიმებს თანაგრძნობის მწუხარ სტრიქონებს,

გადირბენს თვალი დაბნეული, ზარმაცად მალი,

სასტიკი გული დამწველ სიტყვებს არ მოიგონებს.

ჩემი ლექსები სხვა წიგნებზე, სხვა წიგნთა გვერდით

მარტო იქნება, როგორც მარტო მე ვიყავ ხალხში,

ზოგს ვარდი სუნთქავს , მორთულია ზოგიც ხავერდით,

ჩემი წიგნი კი გახვეულა სულ მტვერის თალხში“.

(„ჩემი წიგნი“)

ამგვარი განწყობილებით ტიციანი ჯერ კიდევ 1915 წლიდან საზრდოობდა , როცა მერმისში
იყო სიმბოლისტური ბრძოლებიც და იდეოლოგიური ბრალდებებიც, როცა პოეტმა ის -ის
იყო მხოლოდ დააგემოვნა შემოქმედებითი ყოფის ტკბილ-მწარე რეალობა და ახალ
პოეტურ ინსტალაციებსაც მოუსინჯა ნიადაგი:

„ჩემთან მოვიდა ნოემბრის ჭინკა,

ხელში მას ღვინით ეჭირა ჭიქა,

იზმორებოდა და მოკლე ყბები

მეკითხებოდნენ ხომ წამომყვები!...

სად მივდიოდით, მე გზა არ ვიცი,

დავძრწოდი, როგორც დამფრთხალი კვიცი,

სიჩუმე რაშით უკან მოგვდევდა,

სიჩუმეს გულში ეხუტა სევდა.

ჭაღარა სჩანდნენ მთები დიდები,

დაღლილი ღმერთის მომტყდარი ფრთები,

ცა მიწასა თუ მიწა ცას გლოვდა,

მხოლოდ ნაღველი შავ თოვლად თოვდა“.

(„პრინცი მაგოგი“)

შეუძლებელია იმის განსჯა, ჰქონდა თუ არა სიმბოლისტური ტაძრისკენ გეზაღებულ

ტიციანს თავიდანვე გაცნობიერებული მიზანი – აკაკის იმდროინდელი ეპიგონებისა და
რევოლუციური მიმართულებებით ჩიხში მოქცეული ქართული პოეზიიდან საწყის თუ
ჭეშმარიტ ფასეულობებისაკენ მიბრუნება – მაგრამ ცხადია , რომ შემოქმედებითი
სუბორდინაცია არსებული ლიტერატურული რეალობისადმი მას და მის მეგობრებს
იმთავითვე გააჩნდათ: ჯერ კიდევ 1911-1913 წლებში „კოლხიდაში“, „თემში“, „ერში“,
„სახალხო გაზეთში“, „თეატრსა და ცხოვრებაში“ ახალგაზრდა ტიციან ტაბიძის ლექსები
იბეჭდებოდა და ცალსახად შეიმჩნეოდა ინდივიდუალური ხელწერაც და
მსოფლმხედველობრივი იმპერატივიზმიც, მაგრამ მთავარი მაინც იყო – ნიჭი პოეტური
სიტყვადქმნადობისა.

გალაკტიონ და ტიციან ტაბიძეები ერთ დროს გამოჩნდნენ ქართულ მწერლობაში და

მხატვრულ-მეთოდოლოგიური არჩევანიც ერთი ჰქონდათ, ეს ფაქტი ტიციან ტაბიძის
პოეზიაში იმთავითვე აღინიშნა:

„ერთი ოცნების, ერთი გვარის ვართ ტყუპის ცალი,

ერთად ლპებიან ჩვენ მამების კუბოს ფიცრები,

ორპირის ფშინის ერთად ვპოვეთ ჩვენ უჟმურები

და ლექსებითაც ერთმანეთს არ დავემდურებით...

განუყოფელი დაგვრჩა ეზო, სახლი და კარი,

რიონის ტალღად დაგვედევნა სიტყვა ანკარა.

ერთია ჩვენი სამუდამო ხაშმის ემბაზი,

ლექსი ქართული გაიმართა ორპირის ხაზით“.

(„გალაკტიონ ტაბიძეს“)

ბავშვობის დროინდელი ეგზოტიკური შთაბეჭდილებით აღსავსე გარემო ტიციან ტაბიძის

მეხსიერებას ბოლომდე შერჩა. 1936 წელს თავისი რჩეულის პროლოგად დაწერილ
ავტობიოგრაფიაში იმდროინდელ სურათებს კვლავ ავანგარდისტულ ოპუსში აღიქვამდა :
„ადრეული ბავშვობიდანვე უცნაური პეიზაჟებით ვიყავი გარემოცული . ტროპიკული
გვიმრები, ლიანები, ჭადრებისა და ალვის ხეების ხშირი რიგები და ალაგ-ალაგ ჭაობიანი
სახნავის ფართო არე... და განსაკუთრებით დამამახსოვრდა მზის ჩასვლა რიონისპირა
ველებზე, როდესაც ცეცხლმოკიდებულ, მეწამულ პალიასტომის ტბაში ჩაეშვებოდა ხოლმე
და ცას სანახევროდ კოღოები ჰფარავდნენ...“ (194). როგორც ჩანს, ტიციან ტაბიძეს
კარგად ჰქონდა გაცნობიერებული, რომ მისი შემოქმედებითი უნარი , პოეტური ბედისწერა
მხოლოდ საკუთარი სურვილით ან არჩევანით არ იყო განპირობებული, მას
შთამომავლობითი ნიშანი, ოჯახური ტრადიცია და სიყმაწვილის დროინდელი სამყაროს
წარუშლელი განცდა ასაზრდოებდა:

„გრძელია ჟამი მღვდელმსახურობის,

რაც ჩემი გვარი.

ვინ დათვლის, წირვას რაოდენი

გამოიყვანეს.

ახლაც, ეზოს წინ დაღვრემილი

მოჩანს საყდარი,

ეს გერბი არის, ამაყ მგოსანს

რომ დამიხატეს.

ლოცულობს მამა მწუხრის ლოცვას,

მუნჯად ვუცქერი,

ფსალმუნი სულში შეფრინდება

და იმარხება.

შავ ანაფორას მეწამული

გადაკრავს ფერი

და ვხვდები ეხლა, თუ ქალდეა

რად მენატრება“.

(„მაგი წინაპარი“)
შემდეგ იყო გიმნაზიის წლები და გაცნობა: „ყველა ჩემს მეგობარს, რომლებიც შემდეგში
„ცისფერი ყანწების“ ჯგუფში შევიდა, მე ჯერ კიდევ გიმნაზიაში ვიცნობდი “; მაშინ , როდესაც
ფურცელზე კალმით პირველ შემოქმედებით მონახაზებს აკეთებდნენ, ტიციანსა და მის
მეგობრებს ალბათ არც ჰქონდათ გააზრებული, რომ იქ, ქუთაისში, მათგან „მკვდარ
ბრიუგედ“ (195) სახელდებულ „აჩრდილთა ქალაქში“, „ლიტერატურული სახეებით
დატყვევებული“ გიმნაზიელები დიდი მეგობრობისა და დიდი ბრძოლებისთვის
ემზადებოდნენ. მათ შორის ტიციანი ერთ-ერთი გამორჩეული ფიგურა იყო: ლექსები , რუსი
და ფრანგი სიმბოლისტების თარგმანები, წერილები და პროზაული ჩანახატები – ასეთი
ფართო იყო იმ დროის ახალგაზრდა ტიციან ტაბიძის შემოქმედებითი ინტერესების
სფერო. თუმცა ოდენ აღნიშვნა ამ პერიოდის (1910-1915 წლების) ლიტერატურული
საქმიანობისა არ უნდა იყოს მართებული, რადგან მიუხედავად სალიტერატურო
კრიტიკაში არსებული შეხედულებისა, რომ ეს იყო შეგირდობის, სტილის დადგენის ,
ძალების მოსინჯვის, საკუთარ თავში გარკვევის და, ნაწილობრივ, ეპიგონების ხანაც , უნდა
ითქვას, რომ მაშინდელი ქმნილებები წარმოადგენენ გარკვეულ სანიშნეს პოეტის არა
მხოლოდ იმ პერიოდის არჩევანის, არამედ შემდგომი ლიტერატურული გზის
გასათვალისწინებლად, რადგან სწორედ ამ წლებს ეკუთვნის ვ.ბრიუსოვის, ა .ბლოკის , ფ .
სილოგუბის, ი.ანენსკის, ა.რემბოს, ე.პოს, ა.შენიეს, ვერლენის, თ.დოსტოევსკის
თხზულებების მშვენიერი თარგმანები, ასევე წერილები: „მარტოობის ორდენის
კავალერი“ და „ომის თემა ქართულ მწერლობაში“ – ვითარცა ავტორის ლიტერატურული
ერუდიციის და გემოვნების უდავო ნიმუშები.

ყველაზე მეტად ამ დროს ტიციან ტაბიძის შემოქმედებითი ყურადღება მინიატურულ

პროზაულ ქმნილებებზე „გაიხარჯა“. მიუხედავად იმისა, რომ მრავალი შემდგომი
ათწლეულის მანძილზე ტიციანის პროზაული ქმნილებები სალიტერატურო კრიტიკის
განსაკუთრებული ყურადღების საგანი არ გამხდარა, უდავოა, რომ მისი შემოქმედებითი
მემკვიდრეობის ეს ნაწილი გასათვალისწინებელი და ღირსსაცნობია , რადგან მათგან
ზოგიერთი ცალსახად შეიძლება მივიჩნიოთ ლირიკული პროზის შედევრად. „ყოველი
ნაკვეთი და გადასავალი ჩემი სულისა ინახავს შენს ღვთაებრივ სუნთქვას სამყაროთა
ურიცხვ ლეგიონში ჩაქსოვილს. შენთან მოდიოდა ყოველი გზა და ბილიკი მშვენიერების ,
ტაძრის სამსხვერპლოზე ეცემოდა ყველა ჩემი ცრემლი, ქროლვით სერავდა ცას ჩემი
ოცნება და კოლხიდის ცათაყუდებულ მთებს შენზე ეკითხებოდა. მარადისობის ყრუ ,
დახშული კარები გაარღვია ჩემმა ლოცვამ, უკვდავების ბჭენი შეირყნენ. დღეს მე მინდა
ვიმღერო გაზაფხულის დღესასწაულზე. დღეს მე მსურს ვიმღერო ისე, როგორც ჩემამდის
არავის უმღერია, რადგან ეს სიმღერა შენზე იქნება“ („გაზაფხულის დღესასწაულზე “).

სწორედ ამგვარი პოეტური ფორმითა და განწყობილებით ხასიათდება ეს პროზაული

ჩანახატები. და თუკი გადავხედავთ პოეტის ცნობილ მინიატურებს – „პირველი სევდა “,
„კოლხიდის ცის ქვეშ“, „ყოფნის აღქმა“, „ქალი და მგოსანი“, „შექმნილი ლეგენდა“,
„მწუხრულ ჰანგზე“, „ნაწყვეტები დღიურიდან“ – ცხადი ხდება, რომ შემოქმედებითი
საყმაწვილის ხანაში, მაშინ, როცა ტიციანი პირველ ნაბიჯებს დგამდა სიტყვაკაზმული
მწერლობის გზაზე, ფორმალური გამოხატვის საშუალებებს უფრო ეძიებდა , თორემ
მსოფლმხედველობრივი საწყისი, განწყობილება და სიტყვის მხატვრული განსახოვნება
ამ პერიოდის (და არა მხოლოდ) პოეზიაშიც და პროზაშიც აბსოლუტურად იდენტური იყო .
ამასობაში სულ უფრო აშკარა ხდებოდა ტიციან ტაბიძის, როგორც შემოქმედის ,
გარკვეულწილად გამიჯვნა იმ პერიოდის ქართულ მწერლობაში მიმდინარე
პროცესებისაგანაც, არსებული ლიტერატურული ტრადიციებისგანაც და მიზიდულობა
ახალი აზრობრივ-ფორმალური მიმდინარეობისაკენ, რომელსაც ათიანი წლების
დასაწყისში საზოგადოების გარკვეული ნაწილისაგან „უცხო ხილის“ სინდრომისმაგვარი
დამოკიდებულება უფრო გააჩნდა, ვიდრე ოპოზიციური.

ტიციან ტაბიძე საზოგადოების წინაშე სულ უფრო ხშირად ჩნდებოდა თავის გიმნაზიელ
მეგობრებთან ერთად, რომლებიც იმთავითვე პოეტის თანამოკალმენიც იყვნენ,
შემოქმედებითი არჩევანის მომხრენიც და თანამოაზრენიც; თანამშრომლობდა პაოლო
იაშვილის რედაქტორობით გამომავალ ჟურნალებში „კოლხეთის ისრები“ („Стрелы
колхиды“) (1911 წ.) და „ოქროს ვერძი“ (1913 წ.), მაგრამ ეს ურთიერთობა 1913 წელს შეწყდა,
რადგან ტიციანმა მოსკოვის უნივერსიტეტის ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე გააგრძელა
სწავლა. სტუდენტობის ხანა ტიციან ტაბიძის მეხსიერებაში ტკბილ-მწარე მოგონებათა
წყებად ჩნდება. ერთი მხრივ, უნივერსიტეტში გამეფებული რეაქციული და
ანტიდემოკრატიული გარემო, მეორე მხრივ კი, ზიარება იმ დროის მოსკოვური
ლიტერატურული ბომონდის ყოფასთან და შემოქმედებასთან. „შვეიცარიიდან ახლად
დაბრუნებულმა ანდრეი ბელიმ თან მოიტანა თავისი ბუნდოვანი მისტიკური
დაქანცულობა, ცხარე კამათი გოეთეზე და ლექციები ჟესტ-მიმიკის თეატრზე. მახსენდება
სკრიაბინის სიკვდილი და მისი დაკრძალვა, სკრიაბინისავე მუსიკის კულტი, იგორ
სევერიანინის პოეზიის უთვალავი საღამოები, რელიგიურ-ფილოსოფიური საზოგადოების
სხდომები... მარინეტისა და ემილ ვერჰარნის ჩამოსვლა მოსკოვში, „თავისუფალი
ესთეტიკის საზოგადოების“ სხდომა ლიტერატურულ-მხატვრულ წრეში და ვალერი
ბრიუსოვის გამოსვლა, აკმეისტებისა და „ადამისტების“ შეტევა სიმბოლისტების
წინააღმდეგ, ნაცნობობა ბალმონტთან, რომელიც მაშინ „ვეფხისტყაოსანს“ თარგმნიდა ,
გატაცება ბლოკითა და ინოკენტი ანენსკით. დაბოლოს, მოსკოვის ქუჩებსა თუ ესტრადაზე
ვლადიმერ მაიაკოვსკის, უფრო გვიან – ხლებნიკოვისა და სხვა რუსი ფუტურისტების
გამოჩენა“ – ასე აღწერს მაშინდელი „მოდერნისტული მესის“ მოსკოვურ ყოფას ტიციან
ტაბიძე (196).

ისიც ბუნებრივია, რომ ამის შემდეგ პოეტი მეტად მოიხიბლა და გაერკვა კიდეც
სიმბოლისტური აზროვნების არსში, ანუ როგორც 1936 წელს დაწერილ ავტობიოგრაფიაში
წერს, ამ ყოველივეს მიმართ „არაკრიტიკული იყო“ (1936 წელს ამგვარი განმარტება
ალბათ ყველაზე კორექტული იქნებოდა).

როგორც ჩანს, გაცნობა და დაახლოება მალე სიყვარულსა და თანამოაზრეობაში

გადაიზარდა და ტიციან ტაბიძემაც ქართულ პოეტურ ხელოვნებაში სიმბოლისტური
იდეების თანამიმდევრული დამკვიდრება დაიწყო. 1914-1915 წლებში დაიწერა ლექსები
„თეთრი სიზმარი“, „მგოსნის სონეტი“, „შორეული“, „ჩემი წიგნი“, „პარკში“, „ლურჯი ედემი“
– მათში უკვე ცალსახად იყო გაცხადებული პოეტის შემოქმედებითი არჩევანიც და
ჩამოყალიბებული ესთეტიკური პოზიციაც, აქვე გაკრთა პირველად ტიციან ტაბიძის
პოეზიისთვის შემდგომში უკვე რემარკად ქცეული სახეები: ქალდეა, პიერო თუ ორპირი .
ტიციან ტაბიძე, როგორც შემოქმედი და პერსონა, დიდი სათქმელისათვის ემზადებოდა .
მოსკოვურმა განათლებამ, შთაბეჭდილებებმა, ნაცნობობამ და, საერთოდ , ყოფამ ეს
სათქმელი მალე მოამწიფა და პოეტისათვის საკუთარი მხატვრული თუ
მსოფლმხედველობრივი გზის მიმართულება ნათელი და მიზანმიმართული გახადა .
მოსკოვიდან შინდაბრუნებულმა ტიციან ტაბიძემ უკვე ხმამაღლა განაცხადა საკუთარი
სიმბოლისტობისა და სხვა ქართველ სიმბოლისტებთან ერთად ახალი შემოქმედებითი
გზის დაწყების შესახებ. მეტიც შეიძლება ითქვას, ტიციან ტაბიძე ამ პროცესების სული და
გული იყო, პირველივე სცენიდან, პირველივე წუთიდან აქტიური მონაწილეც და
შემოქმედიც. ალმანახ „ცისფერი ყანწების“ პირველივე ნომერში ტიციან ტაბიძის პოეტური
და ესეისტური შემოქმედების მნიშვნელოვანი ნიმუშები დაიბეჭდა . პოეტის ეს
განცხადებანი მხოლოდ კონკრეტული ფაქტის (ცისფერყანწელთა პირველი ჟურნალის
გამოსვლის) ან საკუთარი (ვითარცა ერთგული სიმბოლისტის) პოზიციისა და მიზნის
ერთჯერადი დაფიქსირების მაგალითი როდია, ტიციან ტაბიძე ცისფერყანწელთა
ლიტერატურული კორპორაციის დაარსების დღიდან მისი არსებობის ბოლომდე არა
მხოლოდ სიმბოლისტური იდეების მხატვრულ ხორცისშემსხმელად, არამედ არაერთი
ლიტერატურულ-თეორიული წერილის, განმარტების, კომენტარის, ესეისტური ტექსტის
ავტორად გვევლინება; მეტიც შეიძლება ითქვას, მართებულია ლიტერატურულ კრიტიკაში
არსებული მოსაზრება, რომ თუმცა პაოლო იაშვილი ქართველ სიმბოლისტთა ჯგუფის
აღიარებული ლიდერი იყო და მასთან ერთად გრიგოლ რობაქიძე , ვალერიან
გაფრინდაშვილი, სანდრო ცირეკიძე, შალვა აფხაიძე თავდაუზოგავად
თანამშრომლობდნენ ლიტერატურული პუბლიცისტიკის სფეროში, მაინც თეორიული
ბრძოლების მთელი სიმძიმე იმ ყბადაღებული ლიტერატურული, პოზიციური და
მორალური დაპირისპირების პირობებში, რაც ახალგაზრდა ყანწელთა გარშემო
ხდებოდა, სწორედ ტიციან ტაბიძემ იტვირთა. მაშინ, როდესაც არა მხოლოდ
ლიტერატურული წრეებისათვის, არამედ საერთოდ საზოგადოებისათვის ქართველ
სიმბოლისტთა თამამი განცხადებანი მხოლოდ და მხოლოდ თავზეხელაღებული და
საკუთარი ძალების უტოპიურად შემფასებელ ფსევდომწერალთა მანერად მოიაზრებოდა
და მათი მოღვაწეობა კრიტიკისა და ცინიზმის ქარცეცხლში იყო გატარებული , ტიციან
ტაბიძე ფარად ედგა სიმბოლისტთა იდეებსაც და საკუთარ მეგობრებსაც , რასაც
ადასტურებს მისი წერილები: „ცისფერი ყანწებით“, „ირონია და ცინიზმი “, „ქიმერიონი “ და
სხვა. მათში ცისფერყანწელთა მსოფლმხედველობრივი მიმართულებების ახსნაც
მოიაზრება, მსოფლიო სალიტერატურო პროცესების ქართველი მკითხველისთვის
გაცნობის მიზანიც, საკუთარ თანამოაზრეთა ჭეშმარიტი შემოქმედებითი ფორმისა და
პოტენციის სწორად წარმოჩენის სურვილიც. აქვე უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ტიციან
ტაბიძე იყო პირველი თავის მეგობართაგან, რომელმაც ქართული სიტყვაკაზმული
მწერლობის ისტორიისა და განვითარების თაობაზე საკუთარი დამოკიდებულება
საჯაროდ და თამამად განაცხადა.

ეს პოზიციები არა მხოლოდ აღნიშნულ წერილებში იკვეთებოდა, არამედ პოეტურ

ტექსტებშიც. ლირიკულ მონოლოგებში ტიციან ტაბიძის პოეზიის მხატვრული დონეცა და
ლირიკული გმირის ვინაობაც თანდათან სულ უფრო დამახასიათებელ და მკვეთრ სახეს
იღებდა. ქართულ მწერლობაში ყბადაღებულ „გამარტივებული ორთოგრაფიის “
ტენდენციას ტიციან ტაბიძე შემოქმედებითი ორთოდოქსალიზმით დაუპირისპირდა და ჯერ
ისევ მოსკოვში ყოფნისას შექმნა ცნობილი ლექსები – „ავტოპორტრეტი“ და „წიგნიდან –
ქალდეას ქალაქები“. ორივე მათგანი პოეტის „სიმბოლისტური ვნებების“ ერთგვარი
საეტალონო სახეა და ფრანგულ-რუსული მოდერნისტული მსოფლაღქმისა თუ
მხატვრული მოდელების ქართული არშინით გაზომვის მცდელობასაც ავლენს.

„უაილდის პროფილი ... ცისფერი თვალები,

სარკეში იმალება თმათეთრი ინფანტა,

იღლიის დაკოცნით მალე ვიღალები,

მწვავენ ტალღები, თმებმა რომ დაფანტა.

მასსენეს ელოდენ დათლილი თითები,

ჯირითს რომ ელიან ფეხმარდი ცხენები,

სხვანაირ მუსიკას დღეს მბანენ ზვირთები,

ძვირფასად ვინთები ლექსების ხსენებით.“

(„ავტოპორტრეტი“)

ეს სტრიქონები ცისფერყანწელებმა მაშინვე აღიარეს, როგორც საკუთარი

ლიტერატურული მიზნების მხატვრული ასახვის ერთ-ერთი მოდელი, ხოლო ოპონენტებმა
საზოგადოებაში სკანდალური რეაქციის მიზნით შექმნილი ვაიპოეტის ბოდვად მონათლეს ,
თუმცა ამ ლექსის მხატვრულ მნიშვნელობას და ტენდენციას – ახალი ესთეტიკა
დაემკვიდრებინა ქართულ პოეტურ ხელოვნებაში, სალიტერატურო კრიტიკა „დე ფაქტოდ “
მიიჩნევდა და დღესაც, ტიციან ტაბიძის მხატვრული შემოქმედების ერთ სავიზიტო
ბარათად სწორედ ეს ლექსი მოიაზრება. ქართველი მკითხველისკენ მიმართული ეს
გამოწვევა კიდევ უფრო მძაფრად აისახა ქალდეას ციკლის ლექსებში . ქართული
გენეტიკის ქალდეური ეთნოწარმომავლობის ისტორიულმა კონცეფციამ, როგორც ჩანს ,
განსაკუთრებული შემოქმედებითი იმპულსი მისცა პოეტის შთაგონებას და საკუთარი
სიმბოლისტური ხედვის სადემონსტრაციოდ ტიციანმაც ეს თემა, შეიძლება ითქვას,
„აიტაცა“.

„ჰაფიზის ვარდი მე პრუდონის

ჩავდე ვაზაში,

ბესიკის ბაღში ვრგავ ბოდლერის

ბოროტ ყვავილებს

და რაც შემხვდება, შემაჩერებს

შორეულ გზაში,

ჩემს ღვრია ლექსში

დაისვენებს და დაიჩრდილებს.

ვუცქერ გულგრილად წარმოდგენას,

ვსტირი ანტრაქტებს,

დავიწყებული გრძელ სიტყვების

ვგრძნობ ანდამატებს.

და თუ არ ამყვა ხმა სიმღერად

გაშლილი, ლაღი,

უხმო ბულბულსაც დამაფასებს

ქართული ბაღი...“

ეს ლექსები ცისფერი ორდენის წევრებისთვის მათივე პოზიციის განუყოფელ ნაწილად

იქცა. ტიციან ტაბიძის ამდროინდელი შემოქმედება მხატვრულად განსაკუთრებული
რაფინირებული სახეებით, ლირიკული განწყობილებებით და პოეტური სათქმელის
გამოხატვისათვის ძიებებით იყო აღსავსე. არც ისაა გასაკვირი, რომ ახალგაზრდა პოეტის
შინასამყაროში ამგვარ „ესთეტიკურ სვლებს“ ზოგჯერ ექსპერიმენტის სახეც გააჩნდა ,
თუმცა ცხადი იყო, რომ ეს „ძალისხმევანი“ პოეტისაგან ლირიკული ლექსის სრულყოფის
სახელით ხდებოდა. ამ ძიებათა გზაზე ტიციან ტაბიძე არაერთ სიახლეს მიეახლა , ერთ
მათგანს დადაისტური გატაცებაც ერქვა. სიმბოლისტური მსოფლაღქმა თუ
ორთოდოქსალიზმი მოგვიანო პერიოდში ტიციან ტაბიძის შემოქმედებაში
განსაკუთრებულ რადიკალურ მხატვრულ ესთეტიკაში გადაიზარდა – დადაისტური სახე
მიიღო („უჟმური კვირა“, „პრინცი მაგოგი“, „მღვდელი და მალარია“, სხვებიც .... დაიბეჭდა
მისი ცნობილი „დადა მანიფესტი“ და წერილი „დადაიზმი და ცისფერი ყანწები “ (197),
რომელშიც ყველაზე მეტად გამოვლინდა პოეტის სურვილი, ასოციაციურ პარალელებში ,
ალოგიკურ მხატვრულ შედარებებში, პარადოქსული სახეების ურთიერთკავშირში მოენახა
პოეტური სამშვენისები. როგორც ჩანს, ბლოკის, ბელის ბრიუსოვის, რემბოს, მალარმესა
და ვერლენის სახელებთან ერთად, ტიციან ტაბიძის პოეტური სამყარო ხლებნიკოვის ,
კრუჩონიხის, ტცარას, ჰიუზელბეკის, ბრეტონისა და არაგონისეული „მხატვრული
ავტომატიზმით“, მარსელ დიუშანის და ფრანსის პიკაბიას „რედი-მეიდით “ თუ
ფანტასტიკური პროტესტით ფრიად მოიხიბლა, პოეტმა ტრისტან ტცარას დადაისტური
მანიფესტებიც თარგმნა და საკუთარი პოეზიის გარითმვაც სცადა ამ მიმართულებით :

„მე თვითონ მიყვარდა წინათ ლირიკა,

მზად ვიყავ, უმიზეზოდ მთელი დღე მეტირა,

დღეს ყველა იმედი მართლა გაირიყა —

ლირიკის პოეტი მგონია მესტვირე...“

(„სეზონის ფალავანი“)

აქვე უნდა ითქვას ისიც, რომ 1920-1923 წლებში „მშვილდოსანსა“ და „რუბიკონში“

დაბეჭდილი „დადაისტური მადრიგალებით“ ტიციანმა პირველმა აუწყა „გაზაფხულის
მოსვლა“ შემდგომში უკვე მისი ამ ლიტერატურული მეთოდის მიმდევართ და,
ამავდროულად, სიმბოლისტთა ცნობილ ოპონენტებს – ქართველ „მემარცხენე-
ფუტურისტებს“ – პავლო ნოზაძეს, ჟანგო ღოღობერიძეს, აკაკი ბელიაშვილს, ბენო
გორდეზიანს, ალე ალხაზიშვილს და სხვებს.

„ნუ გაიკვირვებ როცა იტყვიან, რომ ჩუმად არის ახლა ტიციან,

პოეტი დღეს სხვა ოცნების ტყვეა, ამის შესახებ მათ არ იციან,

რა საჭიროა აქ პირფერობა, მართლა მხიბლავდა

 მე ერთ დროს „ დადა“,

მტანჯავი იყო ეს გაორება, მონანიება კი არის სადა“.

(„ ნუ გაიკვირვებ“)

თუმცა ამ ლექსის აზრსა და, აქედან გამომდინარე, პოეტის დამოკიდებულებასაც

მთლიანად ცვლის ამ სტრიქონთა პირვანდელი სახე, სადაც სულ ერთი სიტყვაა
შეცვლილი და ცხადდება, რომ ეს გაორება მტანჯავი კი არა, ამაყი იყო (ლიტერატურის
მუზეუმში დაცული ტიციან ტაბიძის საარქივო მასალების მიხედვით). დადაისტური
ვნებათაღელვანი მალე დაცხრა და გაორებაც წარსულს ჩაჰბარდა (198).

უნდა ითქვას, რომ ტიციან ტაბიძის ეს გატაცება ხანგრძლივი არ აღმოჩნდა და პოეტი ისევ
ძველი აღთქმის, ქრისტიანული სამების „ცისფერყანწული“ კლასიფიკაციის (I – გრიგოლ
რობაქიძე, II – პაოლო იაშვილი, III – ტიციან ტაბიძე) ერთგული დარჩა. თუმცა
სიმბოლისტებს ის „სხვად“ არასოდეს მიუჩნევიათ, რასაც, უპირველესად, ტიციან ტაბიძის
ლირიკული ლექსების კლასიკური სიმბოლისტური ფორმა და შინაარსი განაპირობებდა .

„გაყვითლებულა, შეხმობია ფოთოლი ჭადარს,

მეღამურები ევლებიან თავზე ძველ საყდარს.

მიმფრინავთ წეროთ სევდის მღერა ატირებს მდელოს

და შემოდგომა თავის ზამთრის სვამს სადღეგრძელოს.

გაღმა ქარიშხალს თავისთავი არ ეცოდება,

ველურ სიმღერის ველურ ცეცხლში იწვის, ცოფდება.

მწუხრის ჟამისას შეეპარა სულს კაეშანი,

მწუხრის საღამოს ეფარება ნისლის საბანი“.

(„ ნოემბერი“)

- ეს ლექსი ერთი მშვენიერი მაგალითია სიმბოლისტურ-დეკადენტური გამოსახვის

საშუალებებით შექმნილი პოეტური სახეებიდან. ამ სიმბოლისტური ესთეტიკისათვის
ნიშანდობლივი ირეალური სამყაროს ხილვა, შეშლილობისა და ავადმყოფობის კულტის
აპოლოგია, გარესამყაროს ექსტრავაგანტური აღქმა, რადიკალიზმისა და განახლებისკენ
ლტოლვა ჩვეულებრივი მოვლენებია. მხატვრული სახით მათგან უმრავლესი,
ძირითადად, სონეტის ფორმისაა, რითაც პოეტი კიდევ ერთხელ ადასტურებს საკუთარი
შემოქმედებითი სამყაროს სწორებას სიმბოლისტურ პოეტურ მოდელებზე . ლექსები :
„ყვავილები“ „უაბჯარონი“, „ფატმან ხათუნი“, „პიერო“, „ბირნამიის ტყე“, „ორპირის
სეზონი“, „მღვდელი და მალარია“, „სატურნი და მალარია“, „უჟმური კვირა“, „სეზონის
ფალავანი“, „ოცდასამი აპრილი“ და სხვები სწორედ ამ სიყვარულის, გატაცების თუ
აკვიატების ნიმუშებს წარმოადგენენ. უნდა აღინიშნოს ისიც , რომ მიუხედავად გარეგნული
მცდელობისა, ყოველნაირად გამიჯვნოდა ცხოვრებისეულ რეალობას თუ ექსცესებს ,
ტიციან ტაბიძის შემოქმედებით სამყაროში ეპოქის ისტორიული კატაკლიზმებიც აისახა .
მაგალითისათვის, უპირველესად, 1917 წლის 25 ოქტომბერს დაწერილი „პეტერბურგი“
უნდა დავასახელოთ; ისტორიული რეალია იკვეთება ლექსშიც „ორი აპრილი“, თუმცა
ლირიკული გმირის როლი თუ სახე ამ ლექსში უფრო გამოკვეთილია და ამიტომაც უფრო
მძაფრია; ბუნებრივიცაა, რადგან ის 1918 წელს ოსმალეთის მიერ აჭარის დაპყრობის
ფაქტს ეხმაურება:

„ბათომი მისცეს და ორპირზე ტირის თათარი,

ატმის ყვავილით სისხლიანი სტირის აპრილი,

ყვითელ სატურნის უბედობით ავად გამხდარი,

პოეტის სული საქართველოს კუზად დახრილი“.

როგორც ჩანს, საქართველოს ისტორიისათვის ესოდენ მძიმე ფაქტს განსაკუთრებული

ტკივილით ეხმიანება პოეტი, თუმცა ამ პოეტურ რეკვიემშიც აშკარად იკვეთება მხატვრულ
სიტყვათა თამაშით, სიმბოლისტური აზროვნებით, ასოციაციური მინიშნებებით იდეის
წარმოსახვის ტენდენცია. სიმბოლისტური ლექსთამთხზველობის ხანაში ტიციან ტაბიძე
არაერთხელ გამოეხმაურა სამშობლოს თემასაც და სამოქალაქო პრობლემატიკასაც .
მოდერნისტული მსოფლმხედველობრივი თეორიებით რეალიზმისაგან განყენებულობის ,
ფილოსოფიური მსჯელობების, ესთეტიკური საუბრების მომხრე ქართველი
სიმბოლისტებისთვის, მიუხედავად თავიანთი თავგადაკლული თეორიულ-სამანიფესტო
მოწოდებებისა, გადაჭრით უარეყოთ ქართული მწერლობისთვის სისხლხორცეული
ეროვნულობის პრინციპი, როგორც ჩანს, ზემოხსენებული პოზიცია მაინც პოეტურ პოზად
თუ ხელოვნურად შექმნილ პოზიციად დარჩა. სწორედ მაშინ, როდესაც ტიციანი ხმამაღლა
ამტკიცებდა იდეურ და ფორმალურ ერთგულებას სიმბოლისტური კლასიციზმისადმი ,
მხატვრულ პრაქტიკაში ქართული გენეტიკა და ეროვნული ტკივილი მკაფიოდ
ისმინებოდა. უბრალო, ქრონოლოგიური გადახედვაც კი სრულიად ნათელს ხდის იმ
ფაქტს, რომ ქართველი პოეტისათვის „ცა და მიწა არასოდეს გაყრილან“, ამ მოსაზრების
ნათელსაყოფად გავყვეთ ამ დროს და ლექსებს:

„საქართველოთი ვინ არ დამწვარა,

ან ვინ არ სტირის საქართველოზე,

უძირო ღამემ ცრემლით დაჰღვარა

წარსულ დიდების დაღვრემილი მზე“.

(„თეთრი სიზმარი“, 1914 წ.)

„ჩემი სამშობლო, საქართველო სხვა თეატრია,

ბევრი მინახავს ხეტიალში მე თეატრები.

გახუნებული მისი სული ბევრმა ათრია,

მაგრამ ელვარე მზე სხივებით მას ეხათრება,

იყო თამარი და ძვირფასი მისი სამება,

ამაზე იტყვის საქართველო მატიანებით,

მხოლოდ შენს ტანჯვას კოლომბინა და შენს წამებას

პიეროს მეტი ვერ იტირებს სხვა დანანებით“.

(„ქალდეას ბალაგანი“, 1918 წ.)

„ჩემს წინ იყურებიან: იალბუზი და მყინვარი,

როგორც ორი ბოძი — ერთი ეშაპოტის,

მურვან ყრუ და ყველა დესპოტი მძვინვარე...

გაძარცვულ კვართს გრიგალით ჰპოტნის...

...კიდევ ამოვა წიწამურზე ორქიდეა,

მტკვარი ამოიტანს მაჩაბლის გვამს,

თუ საქართველო ბეწვის ხიდია,

ბევრ სხვა გენიას ის ცეცხლით დაწვავს...“

„...საქართველოში ყოველ ჭორფლიან ქალს

თავის საკუთარი ჰყავდა პოეტი.

დღეს ღვთისმშობელი ძირს რომ ჩამოვიდეს,

მითხარით, მართლა ვინ ეტყვის ლექსს?“

(„ორპირის ოქროპირი“, 1921 წ.)

„მე მესიზმრება ამაღამაც მღვრიე ლიახვი

და მუზარადი გაჭენებულ ათაბაგების,

მტკვარი ასპინძში გადაჩეხილ თათრებს მიახვევს,

მტკვარი თათრების ჯილოებით აღარ დადგება.

სავსეა ისევ საქართველო ღვინის მარნებით

და რაინდებით, გადადიან ყანწებს ყანწებზე.

ჯერ არ მომკვდარა აქ ვაჟკაცი სხვა დანანებით,

რომ არ ედიდოს საქართველოს უკვდავების მზე“.

(„გაჭიანურებული მადრიგალი“, 1925 წ.)

ჩააქრეთ სულში სიონის ზარი

და ალავერდის წმინდა სანთელი,

ომში მიმავალ სამას ხევსურის

დიდ საყვირების კორიანტელი,

რომ არ ვხედავდე ცხელი შანთებით

მე გალურჯებულ დედოფლის ძუძუს,

რომ არ ვხედავდე სისხლით მარაბდას,

ვაჟკაცთა ძვლებით ჩაკირულ კუნძულს,

რომ არ სტიროდეს ძველი მირონით

დაობლებული სვეტიცხოველი,

რომ ღვთისმშობელსაც არ ჰქონდეს მუდამ

დახვრეტილ თვალზე ცრემლი სოველი“.

(„...“1926 წ.)

ამავე პერიოდს ეკუთვნის ცნობილი ლექსი „ცხენი ანგელოსით“, რომელიც შეიძლება

ახალგაზრდა პოეტის მოქალაქეობრივ ტრაქტატად მივიჩნიოთ სამშობლოს ბედის
შეფასების თუ პატრიოტული განწყობილებების თვალსაზრისით. ცხადია , მასში ტიციანმა
განსაკუთრებული ემოციაც, პოზიციაც და აღქმაც ჩადო, ინტელექტუალური განსჯისა და
მხატვრული სრულყოფილების გზაც აშკარაა. თავად პოეტიც ამ ლექსს განსაკუთრებულ
მნიშვნელობას ანიჭებდა და მას მოგვიანებით „ქართული პოეზიის მეფის ტიტულის
მოსაპოვებლად დაწერილი დისერტაცია“ უწოდა. ამდენად, ნაციონალური
პრობლემატიკა ტიციან ტაბიძის შემოქმედებითი ბიოგრაფიის მუდმივი თანამგზავრი
თავიდანვე იყო, ოღონდ ისიც აშკარაა, რომ ამ ლექსებისათვის უცხოა ქართული
პატრიოტული ლირიკისთვის ოდითგან დამახასიათებელი პათეტიკაც და ხაზგასმული
მებრძოლი სულისკვეთებაც. შეუძლებელია, რელიგიური სახეებითა და ისტორიულ -
ნაციონალური რეკვიზიტით გაჯერებული ეს ლექსები, თავისი დროის ლიტერატურული
ოპონენტების მსგავსად, პოეტს ამბიციურ მანერად ან უშედეგო მხატვრული ძიების
ფორმად ჩავუთვალოთ, აქ უფრო დაფიქრება, ტკივილი, მისტიკური აღქმა და ერთგვარი
გაორებული შეფასებაც კია საქართველოს მძიმე წარსულის, თანადროულობის თუ
გაურკვეველი მომავლისა. იქნებ ამგვარი ფიქრები პოეტურ წინათგრძნობად თუ
წინასიტყვად უნდა ჩავუთვალოთ სიმბოლისტ პოეტს, რომელიც, აშკარაა, რომ
შემოქმედის ყოფის არსს ოდენ ზოგადსაკაცობრიო, ფილოსოფიურ მსაჯულებებში არ
აცნობიერებდა. ზემოთ აღნიშნული მაჟორული ინტონაციები ტიციან ტაბიძის
პატრიოტულმა ლირიკამ შედარებით გვიან შეიძინა, როცა 1925 წლიდან მის პოეტურ
ტონალობაში აშკარა აღმასვლამ, ხოლო სტრიქონებში ტრადიციულ რითმულ ფორმებზე
სწორებამ იჩინა თავი.

ამ პოეტური მეტამორფოზების მიუხედავად, შეუძლებელია იმის თქმა , რომ ტიციან ტაბიძემ

ერთბაშად უარყო თავისი პირველი მეთოდოლოგიური არჩევანი და სიმბოლისტური
გზიდან გადაუხვია. სწორედ 1923-24 წლებიდან მის შემოქმედებაში, ახალ შემოქმედებით
ძიებათა პარალელურად, იმ ხანებში შექმნილი სიმბოლისტური შედევრებიც ჩანს :
„...ვიყავი ერთხელ მე ანტონიო“, „აპრილი ორპირში“, „ორპირი“, „ევქსინის პონტო“,
„ოცდასამი აპრილი“, „ლექსი წელკავი“, „სკვითური ელეგია“ და სხვა. ამ პერიოდის
ლექსებს შორის გამოირჩევა ასევე მიძღვნითი ლექსების მთელი ციკლი, რომელიც კიდევ
ერთხელ ცხადყოფს, რომ ტიციან ტაბიძეს თავის სულიერ ძმებად კვლავ და კვლავ
სიმბოლისტური ორდენის წევრები მიაჩნდა და ეს დამოკიდებულება ცალსახაა პაოლო
იაშვილის, ვალერიან გაფრინდაშვილის, სერგეი ესენინის, კონსტანტინე ბალმონტის , ალი
არსენიშვილისთვის მიძღვნილ ლექსებში.

„დუელში მოკლულ ორეულთა დადევი მორი,

ლოტრეამონის მაინც გებრძვის შენ მალდარორი,

მეც შენთანა ვარ ამ ბრძოლაში ვინ დამაკავებს?

უკანასკნელი დაისების ცეცხლში ალდები,

მეც თავს დამნათის ჩემ ქალდეას ცეცხლის კალთები,

მაგრამ სახელი პოეტების უფრო გვაბრმავებს“.

(„ ვალერიან გაფრინდაშვილს“)

„ჩემი სონეტი მოელოდა ეპიტალამას,

სიამის ტყუპი – სიამითაც ვიყოთ ტყუპები.

საქართველოს მზე გაანათებს სიცოცხლეს ლამაზს,

მაშინაც, როცა პოეზიით დავიღუპებით“.

(„პაოლო იაშვილს“)

სწორედ ამით უნდა აიხსნას ახალი სახეების და ფორმების შემოსვლა ტიციანის პოეტურ
სამყაროში. მიუხედავად სალიტერატურო კრიტიკაში მტკიცედ დადგენილი თეორიისა ,
რომ ტიციან ტაბიძემ მყისიერად გამოიცვალა ხმა და ოციანი წლებიდან მისი
„არასრულყოფილი“ ლირიკული გმირი „სრულყოფილების“ ფორმებს ეზიარა,
ვფიქრობთ, ეს დამოკიდებულება უფრო ინერცია იყო საბჭოთა სალიტერატურო კრიტიკის
მიერ შემუშავებული აქსიომისა, რომ ტიციანმა და მისმა მეგობრებმა ამ დროისათვის
„ცისფერი ფრთები მოიკეცეს“ და ფეხი მიწაზე დადგეს. ეს არ იყო საბჭოთა რეალობიდან
ნაკარნახევი გამოფხიზლება, ეს იყო შემოქმედებითი ძიება, რომელიც ყველა ნამდვილ
მწერალს აუცილებლად თან სდევს და ყოველთვის ახალი აღმოჩენების წინაშე აყენებს .

სწორედ ამიტომ, ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს ის, რომ ტიციანის შემოქმედება ამ ძიებათა
თვალში საცემი მაგალითია, რადგან უკვე აღნიშნული პარალელური გზები მისი
ლიტერატურული მოღვაწეობისა სრულიად ცალსახაა. კარგა ხანს ტიციან ტაბიძის
პოეზიაში ერთად ტრიალებდნენ მოდერნისტული და რეალისტური სახეები . ამ პერიოდში
დაიწერა ცნობილი ლექსი „ილაიალი“, რომელიც ტიციანის „სიმბოლისტური ვნებების“
ერთ-ერთ გვიანდელ ნიმუშად მიიჩნევა, მასში აშკარად იკვეთება პოეტური აღსარება და
მხატვრული რეკვიემიც ყმაწვილკაცური შემოქმედებითი ფიქრებისა თუ სიმბოლისტური
ცხოვრებისადმი:

„და ვეკითხები ამ დაბურულ სკვითების ღამეს,

რა იქნა ჩვენი ჭაბუკობა და გატაცება?

ვინ გადაფარა ასე გული მშრალი ბალღამით

და არ გვაცალა შთაგონების დავაჟკაცება...“

თუკი ამ დამოკიდებულებასთან ერთად იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ ამავე პერიოდში

დაიწერა ტიციანის ცნობილი წერილები: „ილია ჭავჭავაძე“, „ლადო გუდიაშვილი “, „ლადო
მესხიშვილი“ და სხვები, აშკარაა პოეტისაგან საკუთარ შეხედულებათა რევიზია თუ
გადაფასება. ტიციანმა, რომელიც თავად იყო თერგდალეულთა ლიტერატურულ-
მხატვრული ოპოზიციის ერთ-ერთი ფლაგმანი, მოგვიანებით მათ ღვაწლს ქართული
მენტალობის ჩამოყალიბებასა და შემოქმედებით პროცესში არაერთხელ გაუსვა ხაზი .

ეს დამოკიდებულებანი ლირიკულ ქმნილებებში უფრო მძაფრად გამჟღავნდა . ტიციანმა ,

როგორც თავად განაცხადა, „სისხლით ნაწერი ძველი ლექსები“ სევდით, ტკივილითა და
ცრემლით წაშალა და მწერლობასთან „სხვანაირი მისვლა“ გადაწყვიტა. აქ,
რასაკვირველია, იგულისხმებოდა ის ხარკი, რომელიც მას, როგორც პოეტს, ეპოქისთვის
უნდა გაეღო. ეს სახეცვლილება იყო იძულებითი და, აქედან გამომდინარე ,
არაბუნებრივობის ნიშნებიც ჰქონდა.

დარჩებოდა თუ არა ტიციანი სიმბოლისტ პოეტად არასაბჭოურ გარემოში? მისი პოეტური

მემკვიდრეობა უდავოდ იმის დამადასტურებელია, რომ სიმბოლისტური
ლექსთამთხზველობით და სამყაროს აღქმით არ ამოწურულა შემოქმედებითი
შესაძლებლობანი.

ეს პროცესი 1926 წლიდან დაიწყო:

„წამექცა თავზე ცა გარღვეული

და ცაზე კიდევ სხვა მყინვარის ცა

და დარიალით გადარეული

თვალებს ცრემლებით თერგი მირეცხავს.

მინდა მოვიფრთხნა ამ შარაგზაზე,

მინდა გავიხსნა გული ალალი,

მე ყაჩაღებმა მომკლეს არაგვზე,

შენ ჩემს სიკვდილში არ გიდევს ბრალი“.

1927 წელს ერთიმეორის მიყოლებით დაიბადა პოეტის ის ცნობილი ლექსები, რომლებშიც

აღარც სიმბოლისტური ფიქრების და არც ტკივილად ქცეული გარდასახვის ნიშანწყალია .
ამ დროიდან უკვე სარწმუნო გახდა პოეტისეული „სხვა ოცნების ტყვეობა “, ამავე დროს
დასრულდა ვერსიფიკაციულ ძიებათა პროცესი და ახალი ინტონაციური ჟღერადობა თუ
მუსიკალობა ტრადიციული სალექსო ფორმების საბოლოო დამკვიდრებაში გამოიხატა . ამ
თვალსაზრისის ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითად ტიციან ტაბიძის გულწრფელი
პოეტური განცდებით ნასაზრდოები ცნობილი „ლექსი-მეწყერი“ უნდა მივიჩნიოთ :

„მე არ ვწერ ლექსებს, ლექსი თვითონ მწერს,

ჩემი სიცოცხლე ამ ლექსს თან ახლავს,

ლექსს მე ვუწოდებ მოვარდნილ მეწყერს,

რომ გაგიტანს და ცოცხლად დაგმარხავს.

მე დავიბადე აპრილის თვეში,

ვაშლების გაშლილ ყვავილებიდან,

მაწვიმს სითეთრე და წვიმის თქეში

მოდის ცრემლებად ჩემს თვალებიდან“.

ამგვარი პოეტური ჟღერადობა ტიციან ტაბიძის პოეზიაში დამახასიათებელ ფორმად

დამკვიდრდა, შემდგომ პერიოდში პოეტი იმასაც ცდილობდა , პოეტური სულიკვეთება
სამოქალაქო პათეტიკაშიც შეეტანა და ამ გზით მისთვის უჩვეულო ლირიკული
ინტონაციების ჩარჩოებსაც გასცილებოდა.

ასე რომ, სწორედ 1925-1928 წლების პოეტური ქმნილებები იქცა ტიციანის პოეზიის
ერთგვარ გარდამავალ ხანად, უფრო ზუსტად: „ჩამომავალ ხანად – ციდან მიწისაკენ “,
თუმცა ამ პერიოდს ძიებებისა და ცდების სახე სრულიად არ აქვს, ის უფრო რაფინირებული
და მრავალმხრივია, ვიდრე თვით ის პოზიცია, საითკენაც მიმართული იყო აღნიშნული
გარდამავლობა. „მას ჰქონდა გასაოცარი ლირიკული სიმძაფრე და თავგამეტება .
პატრიოტულ და სატრფიალო ლექსებში თავდავიწყებამდე მისული გატაცება და მის
თითოეულ სტრიქონს უჩვეულო ტევადობა ახასიათებდა. მაშინდელ ქართულ პოეზიაში
ასეთი დრამატული ხმის პოეტი მე არ მეგულება...“ – წერდა სიმონ ჩიქოვანი (199).

ამ ემოციურ ეფექტს და რეალისტურ სიცხადეს უნდა დაემატოს სიმბოლისტური აღქმის

მხატვრული მეთოდი, რომელიც ტიციანმა უდავოდ თან იახლა არა მარტო ამ ლექსებში,
არამედ მთელი შემდგომი შემოქმედების მანძილზე. ტიციან ტაბიძის შემოქმედებითი
ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია მისი პიროვნული თუ ლიტერატურული მეგობრობის
მშვენიერი ისტორიები. მოსკოვური შეხვედრები, ნაცნობობა, ურთიერთობები მას
ცხოვრების ბოლომდე გაჰყვა. ოციანი წლებიდან მოყოლებული მისი ოჯახი მუდმივად იყო
ცნობილი რუსი მწერლების: ბორის პასტერნაკის, ილია ერენბურგის, ოსიპ მანდელშტამის ,
სერგეი ესენინის, ანდრეი ბელის, ნიკოლოზ ზაბოლოცკის, იური ტინიანოვის მასპინძელი ,
აქ იმართებოდა სალონური საღამოები, საუბრები მწერლობასა და კულტურაზე . ტიციან
ტაბიძესთან ურთიერთობა იყო ერთ-ერთი განმაპირობებელი რუსი მწერლების დიდი
სიყვარულისა და ინტერესისა არა მხოლოდ ქართული ლიტერატურის, არამედ ქართული
კულტურისა და ისტორიისადმი, ზოგადად, ქართული ფენომენისადმი. თავად ტიციან
ტაბიძის შემოქმედებითი მემკვიდრეობის ნაწილს წარმოადგენს რუსი სიმბოლისტი
პოეტების ჩინებული თარგმანები.

30-იანი წლებიდან ტიციანის პოეტურ ყოფაში სულ უფრო მძაფრად შეინიშნებოდა , რომ
წარსული დღეები, შემოქმედებითი სახეცვლილებები, დაკარგული ადამიანები მასზე
წარუშლელ და ტკივილიან შთაბეჭდილებებს ტოვებდნენ. ის მძიმე სულიერ
მეტამორფოზებს, ტიკივილიან ფერისცვალებას განიცდიდა .

ოცდაათიანი წლების მიჯნამდე ტიციან ტაბიძე, სიტყვის თუ თემატიკის რეალისტური

სიცხადისათვის, ტრადიციული ფორმის და ოპტიმისტური განწყობის ლექსებს წერდა ,
თუმცა სიმბოლისტური „ცისფერი ყვავილი“ მის სულში ისევ ცოცხლობდა, მძიმე იყო,
ვიდრე „ზეციდან მიწისკენ“ სვლა. ოცდაათიანი წლების დასაწყისიდან ტიციან ტაბიძემ
ხმამაღლა აუწყა თავის მკითხველს, რომ მან საბოლოოდ გადაუხადა ხარკი „ბოჰემურ
არტისტიზმს“ და „გარკვეული სინათლე შეიტანა“ საკუთარ შემოქმედებით პოზიციაში ,
დაიწყო რა საკუთარი პოეტური გზის გადაფასებაც და ახალი თემატიკით მისი
გამდიდრებაც.

ფაქტი ერთია, ტიციან ტაბიძის პოეტური სიტყვის ისტორიის ერთი გადახედვაც ცხადყოფს ,
რომ ოცდაათი, ოცდათერთმეტი, ოცდათორმეტი წლები პოეტური კრიზისის ხანა თუ არა ,
ნაკლებად პროდუქტიული და ნაყოფიერი ნამდვილადაა. სიმბოლისტური
ორთოდოქსალიზმის ქრობასთან ერთად, მისი მხატვრული სახეების ფოიერვერკიც
აღარსად ჩნდება, თითქოს მინავლდა თამამი პოეტური ძიებების, გამორჩეული
შემოქმედებითი მიგნებების ცეცხლიც და მხურვალებაც, რომლის შენარჩუნებას კვლავ
ცდილობდა, ცალკეულ შემთხვევებში ძალდატანებითი და ხელოვნურიც კი გახდა . ტიციან
ტაბიძეს სურდა, ახალი იდეების შემოქმედებით მხარდამჭერთა რიგებში მოეაზრებინათ ,
მაგრამ, როგორც იტყვიან, ეს სხვა პოეზია იყო, სადაც პოეტური ხიბლის ძირითადი წილი
ემოციურ თუ განწყობილებათა გამეორებაზე მოდიოდა. 1936-1937 წლებში ტიციანის
პოეზიამ კვლავ დაიბრუნა ლირიკული სიმძაფრე, მისი მხატვრული სიტყვა ტევადი,
ნაყოფიერი, მრავალმხრივი იყო, მაგრამ პოეტური სტრიქონები – უკვე სხვანაირი
ასოციაციის აღმძვრელი, „შინაგანი ამღერების“ ინტონაციებიც, რომელიც მხოლოდ
ტიციანის პოეზიისთვის იყო დამახასიათებელი, გაფერმკრთალდა , ეს იძულებითი
სიხალისე თავადაც კარგად ჰქონდა გაცნობიერებული; იმ წლებში ტიციან ტაბიძის
არაერთი შემოქმედებითი საღამო ჩატარდა და არა მხოლოდ საქართველოში ; მაგრამ ეს
ძალისხმევანი სრულიად ამაო აღმოჩნდა, ტიციან ტაბიძეს ხმამაღლა გამოცხადებული
მხარში დგომა არაფრად ჩაუთვალეს საბჭოთა იდეოლოგიის სადარაჯოზე მდგარმა
ხელისუფლებმა, ტიციანი და მისი თანამოკალმენი: პაოლო იაშვილი, მიხეილ
ჯავახიშვილი, ნიკოლოზ მიწიშვილი და სხვები სოციალისტური ცხოვრების ხორცმეტებად
გამოაცხადეს.

...მერე ყველაფერი იმ დროისათვის ჩვეულებრივი სადამსჯელო სცენარით განვითარდა .

1937 წლის გაზაფხულიდან მწერალთა შეკრებებზე დაიწყო ტიციან ტაბიძის პიროვნებისა
და ლიტერატურული ნაღვაწის უმოწყალო სასამართლოები, დაიბეჭდა პასკვილები მისი
შემოქმედების „პოლიტიკური გახრწნილობის“ შესახებ, ამას დაემატა ტიციანის
განუყრელი მეგობრის, „ხალხის მტრის და უცხო ქვეყნის აგენტის“ პაოლო იაშვილის
თვითმკვლელობა, რომლის კომპრომეტაციაზეც ტიციანმა უარი განაცხადა... ეს ყოველივე
კი მწრალთა კავშირიდან გარიცხვით დასრულდა.

„არც ერთი სიტყვა არ დამცდენია,

მხოლოდ იმისთვის, რომ ლექსი მეთქვა —

როცა ბწკარები ბწკარებს სდევნიან,

საკუთარ გულის მაშინებს ფეთქვა.

მაინც თუ არ ვთქვა, რასაც ვესწრაფვი,

მე ამ ცოდვაში ბრალი არ მიდევს,

ვარ იდუმალი მხოლოდ მიზრაფი

და გული იკვლევს ლექსის ამინდებს.

გაგიგონიათ, ჩემო კარგებო,

რომ სიყვარული ძალით არ მოვა,

სიტყვა სიტყვასაც არ მიუდგება,

თუ ის სიმღერამ არ ამოსწოვა“.

1937 წლის 9 ოქტომბრის ღამეს კი კარზე დაუკაკუნეს, ბინა გაჩხრიკეს და დაკითხვაზე

წაიყვანეს ორთაჭალის ციხეში. იქ ორი თვე აწამეს, უნდა გამოეტეხათ. მანაც „აღიარა “:
წვრილბურჟუაზიულ-ნაციონალისტური ფაშისტური ჯგუფის – „ცისფერი ყანწების“ წევრობა ,
საფრანგეთის დაზვერვის აგენტურასთან თანამშრომლობა, კონტრრევოლუციურ
მწერალთა დაჯგუფების შექმნის მცდელობა, საქართველოს საბჭოთა კავშირიდან
გამოსვლისა და დამოუკიდებელი ბურჟუაზიული სახელმწიფოს შექმნისათვის, ასევე ,
ფერეიდნელი ქართველების ჩამოსახლებისთვის მუშაობა, ნაციონალისტური ,
შოვინისტური და ფაშისტური იდეების პროპაგანდა, ტერორისტობა , შპიონაჟი , ცნობილ
ხალხის მტრებთან – გრიგოლ რობაქიძესთან, პაოლო იაშვილთან, მიხეილ
ჯავახიშვილთან, ბორის პასტერნაკთან, გერცელ ბააზოვთან და სხვებთან მეგობრობა .
გამოძიება დამთავრდა, ტიციანის მავნებლური საქმიანობა საზოგადოებრივ და
ლიტერატურულ ფრონტზე „გამოაშკარავდა“. 15 დეკემბერს „სამეულმა“ მას დახვრეტა
მიუსაჯა. მისი სახელის გარშემო მდუმარება თითქმის ოცი წელი გაგრძელდა. „ხალხის
მტერზე“ ხმამაღლა არავინ საუბრობდა, იყო მხოლოდ მოგონება პოეტზე და სიტყვის
კაცზე, რომელიც თბილისის ქუჩებში დადიოდა...

ვალერიან გაფრინდაშვილი

(1889-1941)

XX საუკუნის პოეტური პარნასის ისტორიაში ვალერიან გაფრინდაშვილი ლირიკული

პოეზიის ჭეშმარიტ ქურუმად მოიაზრება. ლექსი მისთვის ბედისწერად იქცა , პოეტის
შემოქმედებითი ცხოვრება დიდი სულიერი მხსვერპლშეწირვის და , ამასთან ერთად ,
ილუზიათა მსხვრევის ისტორია იყო. ვალერიან გაფრინდაშვილი არასდროს მდგარა
პოეტურ შეხედულებათა გზაჯვარედინზე და არც ფეხისწვერით უსინჯავს შემოქმედებითი
ნიადაგის სიმკვრივე. იგი იმთავითვე უკანმოუხედავად დაადგა სიმბოლისტური პოეზიის
გზასავალს. მშვენიერი და გაბედული არჩევანისთვის მან ეკლის გვირგვინის სიმწარეც
იგემა...

ვალერიან გაფრინდაშვილი ქუთაისში დაიბადა და ეს ქალაქი მისი შემოქმედებითი

ცხოვრების იმპულსად იქცა, რაც მთელ მის პოეტურ ბიოგრაფიაში საცნაურია . მისი
პოეტური სტიქია იმთავითვე სიმბოლიზმი იყო, სხვა ყველაფერი კი დროისა და ვითარების
მიერ თვალის მოსატყუებლად დაკრული იარლიყი, დარჩა კიდევაც ასეთად : თხემით
ტერფამდე შემოქმედი, მოდერნისტულ სახეთა და სიმბოლოთა მუდმივი მაძიებელი და
თაყვანისმცემელი. მიზიდულობა თუ სიმპათია მოდერნისტული მსოფლაღქმისადმი ,
როგორც ჩანს, ადრიდანვე გაჩნდა, თუმცა ეს დამოკიდებულება საბოლოოდ მოსკოვის
უნივერსიტეტში სწავლისას გააცნობიერა; აქ, ტიციან ტაბიძესთან ერთად , იგი ახლოს
გაეცნო არა მხოლოდ ევროპულ და რუსულ სიმბოლისტურ მიმართულებებს, არამედ მათ
უშუალო შემოქმედებს. ამ ურთიერთობებმა კი ძალიან მალე იჩინა თავი და პირველი
ლექსებიც მოსკოვშივე შეიქმნა.

ვალერიან გაფრინდაშვილი შემოქმედებითი გზის პირველი ნაბიჯებიდანვე

სიმბოლისტური მეთოდოლოგიის მიმდევარი იყო და როდესაც ის ლიტერატურულ
სარბიელზე გამოჩნდა, არჩევანი უკვე გაკეთებული ჰქონდა, გადაწყვეტილებაც მკაცრად
განსაზღვრული და საბოლოო – სიმბოლისტური მსოფლმხედველობის სასარგებლოდ.
ვალერიან გაფრინდაშვილი – პოეტი (პოეტური ფსევდონიმი – ტრისტან მაჩაბელი )
საქართველომ მოსკოვიდან დაბრუნების შემდეგ გაიცნო.

მის კრებულებში პირველი ლექსებიც 1914-1915 წლებით თარიღდება და მათში

ჩამოყალიბებული სიმბოლისტური ხედვაც იმთავითვე ცნაურდება, მისივე თაობის
ზოგიერთი თანამოკალმისაგან განსხვავებით:

„მისი ფეხის ხმა მაგონდება მე წვიმის ხმაზე,

მის კაბის შრიალს მე მაგონებს ფოთოლთ შრიალი,

შენ, სულო ჩემო, დაღლილო და მოხეტიალე,

ჩუმად გიმღერის დამკოდველი მისი სინაზე.

ვნახე თეატრში, წამწამების გამოფენაზე,

ის წუთი მახსოვს... მეოცნებე გულად ვიალე,

გავიდა ჟამი, დამავიწყდა ჩემი ტრფიალი,

და ისევ აღსდგა ამ წვიმაში ის სილამაზე“.

(„ოცნება წვიმაში“)

თუმცა პირველ ლექსებში დატეხილ რითმათა თუ სიმბოლურ სახეთა ფონზე მკრთალად,

მაგრამ მაინც ჩნდება ანარეკლი ქართული კლასიკური ლექსთაწყობისა :

„მთვარე, ვით სატრფოს ნაზი საყურე,

სხივით უმღერის ვარსკვლავთა კრებულს,

დაღლილმა სევდით მე მივაშურე

ადგილს, ჩრდილებით გაწამწამებულს“.

(„თარეში“)

აქედან კი ორიოდ ნაბიჯია – აზრობრივად, და სულ ერთი წელი – ქრონოლოგიურად

სიმბოლისტურ „სიმაღლეთა ხილვამდე“:

„ვინ არის სარკის უფსკრულიდან რომ მევლინება,

ვისი თვალები ემუქრება ჩემს ფერმკრთალ თვალებს?

ნუთუ მიცქერის საკუთარი ჩემი ჩვენება?

ნუთუ ჩემს გულში მისტიური შიში იალებს?

მისი ღიმილი ჩემში ბნელად გაიშრიალებს,

უშიშარი დღის დაიკარგა ცხადი ხსენება,

თეთრი ოცნება გადარჩენის თოვლივით დნება,

დამწვარ სხეულის ჩემს გარშემო სუნი ტრიალებს“.

(„მე – სარკეში“)

ეს ლექსი 1916 წლით თარიღდება, რაც იმაზე მიანიშნებს, რომ ამ დროიდან ვალერიან
გაფრინდაშვილის შემოქმედებაში უკვე საბოლოოდ იკვეთება სიმბოლისტური
მსოფლმხედველობის კლასიკური სახეები და ფორმები. მათ შორისაა სარკისა და
ორეულის ცნებათა სიმბოლურ-პერსონიფიცირებული აღქმა, მრომელმაც
განსაკუთრებული ადგილი დაიკავა პოეტის შემოქმედებაში.

სტეფან მალარმეს პოეზიის უმნიშვნელოვანესმა სიმბოლომ ვალერიან გაფრინდაშვილის

ლექსებში უცვლელი მნიშვნელობით გადმოინაცვლა: „სარკე ხომ უდიდესი სიმბოლოა
ჩვენი ყოფნისა, არაფერი ისე მისტიურად არ გამოხატავს ჩვენი ყოფნის ლანდურობას,
ჩვენს ორობას, ჩვენს კავშირს წარსულთან და მომავალთან, როგორც სარკე“. – წერდა
ვალერიან გაფრინდაშვილი (200). ამდენად, სარკისადმი „ტრფობა განუკურნელი“ და
„ოცნება სარკის დაისებზე“, მისი პოეზიის სიმბოლოდ იქცა; სარკეში საკუთარი ორეულის
ხილვის თეორიამ ვალერიან გაფრინდაშვილის შემოქმედებაში თანდათან კიდევ უფრო
გამოკვეთილი სახე მიიღო და „ლანდური ყოფის“ „გრძნეულ სარკეებში ასახვის“ თემა
საკუთარი შემოქმედებითი პორტრეტის ასახვის ფორმად და „სინამდვილის უამრავ
სახეებად“ წარმოჩენის შესაძლებლობად მიიჩნია:

„მივდივართ ერთად თეთრ ქუჩაში – მორიდებულნი

და ჩვენზე ადრე ერთდებიან ჩვენი ლანდები,

მოულოდნელად გვაფეთებენ სახლთა კრებულნი

და სიჩუმეში ხმობის შემდეგ ჩვენ ვგვიანდებით.

ჩვენი ლანდები გვასწავლიან სინაზეს წყნარად

და სპეტაკდება მათ თრთოლვაში ჩვენი სურვილი,

ეს თეთრი ღამე ჩვენს ხსოვნაში იქნება მარად,

როგორც მადონა – ზამბახებით ჩამობურვილი“.

(„ჩვენი ლანდები“)
ორეულის – საგნის ლანდის სარკეში გამოსახულების გააზრების სიმბოლისტური თეორია
სამყაროს იდეალისტური აღქმის ერთი დამახასიათებელი ნიშნის – დუალისტური
ფილოსოფიური მსოფლმხედველობის – პირდაპირი მხატვრული რეალიზაციაა.

დუალიზმი ორი ურთიერთსაწინააღმდეგო პოლუსის არსებობაა. დუალისტურია

სამყაროში დღისა და ღამის, სინათლისა და სიბნელის , სიკეთისა და ბოროტების,
ლამაზისა და მახინჯის შეპირისპირება.

მოდერნისტული დუალიზმი გნოსტიკური დუალიზმის აღქმამდე, კეთილი და ბოროტი

საწყისების თანაარსებობამდე დადის, რომლის მიხედვითაც ღმერთს ორმაგი ბუნება აქვს :
ბოროტი და კეთილი. ეს თეორია არც ანტიკური ლიტერატურისთვის იყო უცხო.
სიმბოლისტურმა ფილოსოფიამ ერთმანეთს სილამაზისა და სიმახინჯის გაგება
დაუპირისპირა, ეს თეორია ლიტერატურულ ტექსტებში განსაკუთრებული სიმძაფრით
გამოვლინდა.

ვალერიან გაფრინდაშვილი წერდა: „მედუზას სახე ანტიკურ მითებში უკვე სიმბოლოა

სიმახინჯის, ხოლო მშვენიერი ელენეა ხორცშესხმული მშვენიერება . ანტიკურობის
ცნობილი გამოთქმა „ჯანსაღ სხეულში ჯანსაღი სულია“ ერთგვარად გამოხატავს მათ
დამოკიდებულებას და ესთეტიკურ აღქმას. რენესანსიდან იწყება ერთგვარი გადაფასება ,
ხოლო შემდეგ იწერება ნაწარმოებები, რომლებიც არღვევს ანტიკური გამოთქმის
ჭეშმარიტებას. ასეთია ვიქტორ ჰიუგოს „პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი“. ერთ-ერთი
პერსონაჟი, კვაზიმოდო, რომელიც გარეგნულდ საშინლად მახინჯია, სულიერად
საპირისპიროდაა დახატული“ (201).

ანდრე ჟიდი, რომელიც ამ შეხედულებათა კვალობაზე გავლენის აპოლოგეტად უნდა

მივიჩნიოთ, წერდა: „შეუძლებელია ადამიანმა გავლენები თავიდან აიცილოს , ისინი
ყველაზე უფრო წინდახედულ, ყველაზე უფრო ჩამოყალიბებულ პიროვნებებშიც კი
იგრძნობა... იმდენად ძნელია ყოველგვარი ბუნებისმიერი თუ ადამიანური გავლენისგან
თავდაღწეული კაცის წარმოდგენა, რომ როდესაც გამოჩნდნენ გმირები, რომელთაც
თითქმის არაფერი მიუღიათ გარესამყაროსგან, რომელთა ცხოვრების გზაც აუხსნელია ,
მათ ქცევას, უბირთათვის მოულოდნელსა და გაუგებარს, ვერავინ განმარტავდა ...
ამდენად, ძნელია ადამიანური თავისი არსით „დამოუკიდებელი“ იყოს...“ (202)

დუალისტური ფილოსოფია ქართულ სიმბოლისტურ დისკურსში ვალერიან

გაფრინდაშვილმა დაამკვიდრა: „არიან ბედნიერი და დაწყევლილი პოეტები პოეზიაში
ისე, როგორც ბუნებაში არის ორი სტიქია, ორი საწყისი – აპოლონური და დიონისური“
(203). სწორედ ამ ორსახოვნებით თუ ორმაგობით განიმსჭვალა სიმბოლისტ პოეტთა
პოეტური მანერაც. სამყარო ორმაგია, შემოქმედი კი თავის არსით ატარებს ამ ორმაგობის
ნიშანს – ნიღაბს. Duo – ორი, ორგზისობა განსაზღვრავს სამყაროს მაკრომოდელს და
მიკროარსსაც, როგორც რთულ, მაგრამ მაინც ერთიანობას ორი საწყისისა. სიმბოლისტიც
შემოქმედის გაორებული მოცემულობაა, ის მშფოთვარე, დიონისურად დინამიკური და
ქაოსურია, მაძიებელი და ტრაგიკომიკურის სინთეზი საკუთარი შემეცნებით , მუდმივად
საკუთარი თავის შეცნობითა და ცხოვრების საზრისის ამოხსნით გატაცებული და
აფორიაქებული.

სტეფან მალარმეს აზრით, პოეზიაში უნდა იდოს საიდუმლო, თვით პოეზია უხილავი იზიდაა
და ქვეყანაც სიმბოლოა, ორეულების სამკვიდრო. სიმბოლისტს გამუდმებით თან სდევს
აჩრდილი, ორეული ან მეორე მე, რაც არის კიდეც საგანთა და მოვლენათა დუალისტური
აღქმის საფუძველი. სტეფან მარალმემ ორეულის ხილვის გზად და სიმბოლოდ სარკე
მიიჩნია. სარკეც, თავის მხრივ, გასიმბოლურებული მნიშვნელობის მატარებელია , ის
მხოლოდ რეალისტური სიზუსტით კი არ ასახავს ადამიანს თუ საგანს, არამედ
ირაციონალურ ხილვათა სივრცეა, მასში შემოქმედის სული და ადამიანის შინასამყაროში
მიმდინარე მეტამორფოზები აისახება; შემოქმედებითი პროცესი , ქვეცნობიერი აზრი და
განცდები, ანუ ყოველივე ის, რაც ერთი შეხედვით თვალისთვის შეუცნობელია . მალარმემ
ტბა სარკედ აქცია სასიკვდილოდ განწირული გედისთვის, რათა სიკვდილის წინ საკუთარი
თავისთვის თვალებში ჩაეხედა, შეეცნო და დაეძლია სიკვდილის შიში (ვალერიან
გაფრინდაშვილიც საკუთარი თავის შეცნობის გზად სარკეს ირჩევს).

„ლანდთა დევნა ბედისწერაა სიმბოლისტისთვის, რადგან ის გაორებული ყოფისთვისაა

განწირული და რადგან „არავის ძალუძს ორთა უფალთა მონება“, ის მხოლოდ
წარმოსახვითი იდეალისტური ღირებულებაა ოცნებითა და შეგონებებით ნასაზრდოები .
ამიტომ განწირულია მალარმეს „გედი“, ის „განდევნილი იყინება ცივ სიზმრებივით “ და
თვით პოეტიც „სათუთ მიწაში ანგელოზად“ დარჩენისათვის. „თეთრი ოცნება გადარჩენის
თოვლივით დნება, დამწვარ სხეულის ჩემს გარშემო სუნი ტრიალებს“ – წერს ვალერიან
გაფრინდაშვილი.

არტურ რემბოს, შარლ ბოდლერის, სტეფან მალარმეს და სხვა სიმბოლისტთა

შეხედულებების კვალობაზე ვალერიან გაფრინდაშვილიც აღიარებდა სამყაროს აღქმის
ამ თეორიას, ის არა მხოლოდ თეორიულ მოსაზრებებს უზიარებდა მკითხველებს ამ
საკითხთან დაკავშირებით, არამედ პოეტურ მონოლოგებსაც უძღვნიდა. ამითაც აიხსნება
ვალერიან გაფრინდაშვილის პოეზიაში ლიტერატურის დიდი პარნასელების გავლენა .
პოეტისათვის სამყარო ორსახოვანია, ალტერნატიული, ლანდური, ფარდის მიღმა
რეალური სივრცის ალტერნატივაა – სიმბოლოებში კოდირებული საგნები და მოვლენები .
სწორედ ამ სივრცეში ჩნდებიან ირეალური, ლეგენდად ქცეული პერსონაჟები – ოფელია ,
პიერო, აშორდია, სხვებიც: „ახლოა მხარე საუკუნო თვლებით ქარგული, არლეკინები
გამოდიან და კოლომბინა“.

ამგვარი მხატვრული განსახოვნებისადმი პოეტის ინტერესს სხვადასხვა დროს შექმნილი

ლექსებიც ადასტურებს: „ცეცხლიან სარკეებში“, „სურნელი სარკე“, „ხელის ორეული“,
„დელფინი და მედუზა “, „ორეულები ანდროგინი“, „ორეულებთან შეხვედრა ხიდზე“,
„მარადი ლეგენდა“ და სხვა.

ორეულების ციკლი ერთი შემადგენელი ნაწილია პოეტის 1915-1925 წლებში შექმნილი

ლირიკული ლექსებისა, რომელთა შორის კიდევ რამდენიმე დამახასიათებელი
მხატვრული განზოგადების ნიმუში იკვეთება.

„დუელს ერთმანეთს ვპირდებოდით ბოროტ მიწაში,

როგორც ლურჯ გედის მოტრფიალე ფალავანდები.

აი, ცბიერად აქანდაკდა ის ჩემს წინაშე,

თითქოს მაშინებს საზიზღარი მისი ფანდები.

ზრდილობიანი ვით მსახური მაწვდის იარაღს...

როცა დამბაჩას დავუმიზნებ, მიეფარება

საშინელ სარკეს და სიჩუმეს სვამს როგორც არაყს,

შემდეგ ფრთიანი ავაზაკობს და მეპარება.

შემომთავაზა ორეულმა სამართებელი:

ერთად ვიპარსავთ – ის ბროლში და მე სიცხადეში

და თუ დაიჭრა სამუდამო ჩემი მხლებელი,

სწრაფად ჩავყვინთავ სასიკვდილო სარკის ბადეში,

ის დანით ყელთან მე მიცქერის, ვით თავის მკვლელი...

ისევ ერთმანეთს ვუკვირდებით, როგორც ჯაშუშებს.

ხელის გაქნევას უკანასკნელს იმისგან ველი

და ჩემს იარებს მოურჩენელს ვერ დააშუშებს“.

(„დუელი ორეულთან“)

პოეტი ამ ლექსებში ორი სამყაროს ზღვარზე ცხოვრობს, ორეულზე ფიქრს თან სდევს
პიროვნული გაორების განცდა:

„დავდივარ მარტო უანგარო და მგლოვიარე,

ჩემს ჩრდილთან ერთად მე ქუჩები შემოვიარე“.

(„ სონეტი“)

ეს „მე“ – ლირიკული გმირი, არასოდეს არის მშვიდი, ის მარადიული ფიქრითა და

შფოთით არის სავსე, „მისი ლანდური არსება“ ირეალურ სივრცეში მიისწრაფვის :

„მეტყვიან ლანდნი, უცხო ლანდნი, ისევ მოგელით,

შემოგვიერთდი ახლობელი გიცხადებთ ძმობას“.

(„ პირველი“)

განსაკუთრებული სიმბოლური დატვირთვა აქვს დაისების ციკლის ლექსებს. თავისი

პირველი პოეტური კრებულის სახელადაც პოეტმა „დაისები“ აირჩია , როგორც ჩანს,
ჩამავალი მზის, „გარდაცვლილი დღის“, „მზის მილევის“ სევდიანმა რეალობამ ფრანგი და
რუსი სიმბოლისტების – ბოდლერის, ვერლენის, მალარმეს, ბლოკის, გიპიუსის პოეტურმა
შეხედულებებმა – „დღის დასასრულის“, „მზის რომანტიკული ჩასვენების“ „ნაცრისფერი
ბინდისა“ თუ „ცისფერი მწუხრის“ პოეტურმა ხილვებმა – ვალერიან გაფრინდაშვილის
პოეტურ სამყაროშიც დაივანა, თუმცა ზემოაღნიშნულ პოეტთა მხატვრული ინიციაციები –
ბუნების პეიზაჟურობა, ბუნების სურათის აღწერა რომანტიკული მნიშვნელობით , მისი
წარმოსახვა, როგორც სამყაროს ფენომენი და პოეტის სულიერი განწყობილების
ანარეკლი, ვალერიან გაფრინდაშვილის პოეტურ სამყაროში განსხვავებით მოიაზრება ;
„დაისი“ არის სიმბოლო პოეტური, სულიერი ტკივილის და მისტიკური მეტამორფოზებისა ,
ირეალური სამყაროს შესაცნობი განწყობილების თუ მდგომარეობისა . დაისების
უმრავლესობა დანომრილია (დაისი მეორე, მესამე და ა.შ.), მხოლოდ რამდენიმე მათგანი
არის ტრადიციულად დასათაურებული: „დაისი აშორდია“, „დაისების სვინაქსარი “,
„დაისების ასოთამწყობი“... „დაისური“ განწყობილებანი ამ ციკლის ლექსებში
სტრიქონიდან სტრიქონში გადადის:

„კეკლუცთა ჯარი თეთრ გედებზე მიცურავს ნელა,

შავ ნირვანაში დაალურობს დღე ფერწასული

– ის ჭკნება, როგორც მშვენიერი ჭლექის ასული,

ტიტველ მხედართა მკრთალ ეთერში გაისმის ხველა.

სრულდება ცაზე მზის ბრწყინვალე ყრუ აგონია,

მისცურვენ ბაღთა და იდუმალ სოფელთა შორის...

კოშკების ჩრდილში ის სიმღერა გაიმეორეს,

გვიანი ხველა ლანდებისთვის გასაგონია“.

(„დაისი“)

„დაისებში“ უკვე ერთმნიშვნელოვნად ცხადდება ვალერიან გაფრინდაშვილის

„სიმბოლისტური მემარცხენეობა“. მან განსაკუთრებულად გაითავისა კლასიკური
სიმბოლისტური სააზროვნო სისტემის ყველაზე რადიკალური საწყისები და შეიძლება
ითქვას, რომ იგი „ცისფერყანწელთა ორდენის“ ყველაზე ორთოდოქსალური ფიგურაა.
სწორედ ვალერიან გაფრინდაშვილის ლექსებში გამოჩნდა ყველაზე მკაფიოდ იმ დროის
კრიტიკული აზრისათვის განსაკუთრებით სადავო და საქილიკო ბოჰემის, შეშლილობის ,
ჭლექიანობის, თვითგვემის, თვითმკვლელობის, მთვრალთა ორგიების პოეტურ-
სიმბოლური გაფეტიშება:

„სამარცხვინოა პოეტისთვის სხვა კარიერა,

გარდა თვითმკვლელობის,

არა მსურს ვიყო ვიქტორ ჰიუგო ან აკაკი,

მე მირჩევნია დავიღუპო, როგორც ბოჰემა.

სამარცხვინოა პოეტისთვის სხვა კარიერა,

გარდა სიგიჟის,

არ მსურს ვიყო ბედნიერი, როგორც გოეტე,

მე მირჩევნია დავიღუპო, როგორც როლლინა,

სამარცხვიანოა პოეტისთვის სხვა კარიერა,

გარდა ჭლექისა!“

(„ბოჰემის მონოლოგი“)
ამგვარი მსოფლმხედველობის ლექსები ვალერიან გაფრინდაშვილის ოციანი წლების
პოეტურ ბიოგრაფიაში განსაკუთრებულ ადგილს იკავებს, სამართლიანობა მოითხოვს ,
ისიც აღინიშნოს, რომ მიუხედავად პოეტისათვის ჩვეული მხატვრული დახვეწილობის ,
განწყობილებისა და იდეის საინტერესო, პოეტური ხერხებით გადმოცემის მცდელობისა ,
ვალერიან გაფრინდაშვილის სიმბოლისტური ორთოდოქსალიზმი, ნებსით თუ უნებლიეთ ,
გარკვეულწილად „სიმბოლისტ მამათა“ ეპიგონებადაც წარმოჩნდება, მათში არც
მანერულობა და გარკვეული პოეტური პოზაა ძნელად სახილველი.

სიმბოლიზმისთვის დამახასიათებელი სიმახინჯის ესთეტიზების ლეგალიზება ქართულ

შემოქმედებით დისკურსში ვალერიან გაფრინდაშვილის სახელს უკავშირდება . 1921 წელს
დაწერილ ესეიში „TEROR ANTIKUS“, ავტორის აზრით, სიმახინჯის ფერისცვალების სასწაული
შესაძლებელია მხოლოდ ლირიკაში. ის მკვეთრად მიჯნავს ლამაზსა და მშვენიერს. ამ
უკანასკნელს ავტორი ხელოვნების კატეგორიად მიიჩნევს, ის ფიქრობს, რომ ხელოვანს
შეუძლია მახინჯი შეიყვანოს ხელოვნების სფეროში და მშვენიერ მოვლენად აქციოს,
„ესთეტიურია ის ემოცია, რომელსაც ჩვენ ვიღებთ მახინჯიდან ხელოვნებაში “ (204).

ქართველი სიმბოლისტები სიმახინჯეს აღიქვამდნენ, როგორც სიმბოლოსა და ირონიას იმ

სტერეოტიპებისა და კლიშეების საპირისპიროდ, რომლებიც რეალისტურ ხელოვნებაში
იყო დამკვიდრებული .

ვალერიან გაფრინდაშვილი მახინჯს ვაჟურ საწყისად მიიჩნევდა , ლამაზს კი – ქალურად .

ეს შეხედულება ფრანგული სიმბოლისტური მსოფლმხედველობიდან მოდიოდა ,
რომლისთვისაც აღმოსავლური კულტურა, გარკვეულწილად, ინსპირაციულ სივრცედ
იქცა, როგორც, მაგალითად, ჩინურ მოძღვრებაშიც არსებული ინი და იანი – მამაკაცური
და ქალური საწყისი.

ამ მხრივ, ვალერიან გაფრინდაშვილის შეხედულებანი „ცისფერყანწელთა “ მიერ

აღიარებული ფრანგი სიმბოლისტების, ე.წ. „დაწყევლილი პოეტების“, შეხედულებათა
პირდაპირ გავლენას წარმოადგენს. განსაკუთრებით იკვეთება პოეტის სწორება სტეფან
მალარმეს ლიტერატურულ-მსოფლმხედველობრივ დოქტრინებზე. „მალარმე
ათავისუფლებდა სიტყვას ყოველდღიური ცხოვრების სამარცხვინო გავლენისაგან ...
მალარმეს ყურადღებას არ იპყრობდა პოლიტიკა: მალარმემ შექმნა ოთახის ესთეტიკა ,
რასაკვირველია, ოთახის თვალსაჩინო კატეგორია არის სარკე. შეიძლება მალარმე არის
პირველი პოეტი, რომელმაც მიაქცია ყურადღება სარკეს, როგორც შემოქმედების საგანს .
მალარმემ მოგვცა სარკის პოეზია...“ (205). პაოლო იაშვილის მსგავსად, ვალერიან
გაფრინდაშვილი არა მხოლოდ ლიტერატურულ მეტრად, არამედ თანაგუნდელად და
თანამოაზრედ წარმოსახავდა მალარმეს:

„მალარმე ცისფერ ჩაბალახით მეტად კარგია,

მის მოვლინებას საქართველო დიდხანს ელოდა“.

ხოლო მეორე „სიმბოლისტი მამის“, შარლ ბოდლერის მიმართ საკუთარ

დამოკიდებულებას ამგვარად წარმოაჩენდა:

„ავანთებ სანთელს...

გადავშლი ბოდლერს, გადავიკითხავ მის მარტოობას,

მეტყვიან ლანდნი, უცხო ლანდნი: ჩვენ შენ მოგელით,

შემოგვიერთდი, ახლობელო, გიცხადებთ ძმობას...“

„საშინელების მომხიბვლელობაზე“ ვალერიან გაფრინდაშვილი ესეებშიც არაერთგზის

მიუთითებდა: „შექსპირი ამბობს „მაკბეტში“: საშინელი მშვენიერია და მშვენიერი
საშინელია, ჰიუგო ფიქრობდა, რომ სიმახინჯეს აქვს ათასი ფორმა, მშვენიერს კი ერთი .
პოეზიის გიგანტებს ედგარ პოსა და მალარმეს სახე გამურული აქვთ და იმათ არ ეშინიათ
სიმახინჯის, რადგან მიხვდნენ სამუდამოდ რომ სიმახინჯე ქმნის ახალ სილამაზეს“(206).

ვალერიან გაფრინდშვილი ესეებში ყურადღებას ამახვილებდა იმ მხატვრულ ფორმებზე ,

რომლითაც გამოხატავდნენ პოეზიაში „საშინელ და მახინჯ სახეებს“ ფრანგი
სიმბოლისტები, პოეტის აზრით, ვერლენის ლექსები „მოწამლული ჰაერით“, ბოდლერის
„ყვავილებში“ „ბანოვანთა ნაცვლად ცხენის ლეშის განდიდება“ და ედგარის მოთხრობები
სიმახინჯის გამარჯვება იყო ხელოვნებაში. პოეტმა თავადვე თარგმნა ბოდლერის „ჰიმნი
მშვენიერებას“, რომელიც, მისი აზრით, საშინელების აპოთეოზი იყო:

„ვინ ხარ ქვესკნელის თუ სამოთხის იდუმალება,

ო, შენი ცქერა ღვთაებრივი და ეშმაური,

ბოროტებასთან თვით სიკეთე იქ იმალება

და ისე გვართობს ვით შხამიან ღვინის ხმაური“.

ამ სტრიქონებში ორი საწყისის ურთიერთდაპირისპირება იკვეთება :

„საშინელება შენ გამშვენებს ვით ბრილიანტი,

ვით ძვირფასი ქვა, შენს მუცელზე როკავს მკვლელობა,

მარად ღიმილით მიაბიჯებ გვამებზე ზანტი

და შენს სახეში არის მხოლოდ უდარდელობა“.

სიმახინჯის გაფეტიშება არ ხდებოდა მხოლოდ ერთი ფორმით, საშინელი სახეები ,

ბინძური ქალაქები და ქაოსი, როგორც სიმახინჯე, და კოსმოსი, როგორც წესრიგი,
ერთმანეთს შეუპირისპირეს სიმბოლისტებმა, მათი შეხედულებით, სიმახინჯე სამკაულია ,
ის ამშვენებს ადამიანს... ეს შეხედულებანი ვალერიან გაფრინდაშვილმა საკუთარ
შემოქმედებაში არა მხოლოდ გაითავისა, არამედ მის შთამაგონებელთა,
პირველწყაროთა, ქართული თარგმანებიც წარმოუდგინა მკითხველს, მათ შორისაა
არტურ რემბო – ერთ-ერთი „დაწყევლილი პოეტთაგანი“, რომელიც ასე მიმართვს პარიზს:

„რარიგ ძნელია შენი ნახვა ამ იარებით,

თუმც არასოდეს არ ყოფილა ასე ტანჯული

და აკუწული სხვა ქალაქი დედა-მიწაზე,

პოეტი მაინც გეუბნება – ხარ მშვენიერი“ (207).

- სწორედ „აკუწული“, „ტანჯული“ პარიზი არის ღირსი, პოეტმა შეამკოს და მშვენიერი
უწოდეს, რადგან სილამაზე სხვა არაფერია, თუ არა სიმახინჯის გარდაქმნა . ასეა პოეზიაც ,
მართალია, ის ბალზაკის ხანში შესული ქალია, დამშვენებული შემოდგომის სილამაზით ,
მაგრამ როდესაც ეს ქალი თმას ინით შეიღებავს, ოქროს კბილებს ჩაიჯენს და დღისით
ნაოჭების დამალვას ცდილობს, ღამე მაინც აჩვენებს ხალხს აღდგენილ, ახალ სახეს და
მხოლოდ ასეთ ქალს შეუძლია აამღეროს პოეტი.

ვალერიან გაფინდაშვილიც ასეთი განსაკუთრებული გარეგნობის ქალით არის

მოხიბლული ლექსში „ ქალს ჩაჯენილი თვალით“:

„ო, რა უცხოა შენი თვალი,მხიბლავი ყალბად -

ნეტავი იმას, ვინც ამ თვალზე ნაზად გაკოცებს!

თვალის მაგივრად შენ ძვირფას ქვას მუდამ ატარებ,

რომ მე ყოველთვის ვიოცნებო ხელოვნურ თვალზე;

შეშლილ ქალაქის ავხორციან სფინქსს შეგადარებ,

და გული ლექსში ატირდება თავის ფრიალზე!“

სილამაზის სიმახინჯით ასახვის ნიმუშად ვალერიან გაფრინდაშვილის მემკვიდრეობიდან

კიდევ არაერთი მაგალითი შეგვიძლია მოვიყვანოთ , როგორც ჩანს, პოეტი ქართულ
შემოქმედებით სივრცეში ფრანგული სიმბოლისტური ფილოსოფიის საჭიროებასაც
ხედავდა და კრიზისსაც, ამ მიზნით იქმნებოდა მისი ლირიკული მონოლოგები: „ჭლექის
ასული“, „პოეტების კუდი“, „სხვანაირი ტრფობა“, „ძონძებში“... ხოლო მკითხველისთვის
ზოგჯერ ამ საკმაოდ ბუნდოვან პოეტურ პოზიციაში, ცდილობდა, ნათელი თავად შეეტანა
და აეხსნა, თუ როგორ შეიძლება სიმახინჯეში მშვენიერის გაცნობიერება , ესთეტიკური
იდეალის აღმოჩენა.

„ღმერთო, მაპატიე უმიზნო ცხოვრება!

ღმერთო, მაპატიე პოეტობის სურვილი.

დღეს ჩემი ოცნება შენ გემათხოვრება,

სუსხიან უცრემლო ქვითინით დაბურვილი“.

(„ლოცვა“)

ამ განწყობილებათა პარალელურად, პოეტი მშვენივრად აცნობიერებდა მის სამშობლოში

მიმდინარე რთულ და მძიმე ისტორიულ პროცესებს. 1918 წლით თარიღდება ერთი ლექსი,
რომელიც პოეტის მძაფრ და არაორაზროვან დამოკიდებულებას გამოხატავს არსებული
ვითარებისადმი:

„მოქალაქის ვალს მე ავასრულებ,

თუმცა, მე მქვია პოეტი მხოლოდ...

სამშობლო! შვილებს ნუ ეხათრები,

იყავი მკაცრი და მიუდგომი,

გვემუქრებიან შმაგი თათრები,

მაგრამ ახსოვდეთ ასპინძის ომი,

როცა ერეკლემ თავის ამალით

სძლია მტერების ბრბო უამრავი,

როცა ერეკლემ თავის ამალით

კვლავ ასახელა დიდი თამარი“.

ვალერიან გაფრინდაშვილის პოეზიის ანალიზი შეუძლებელია იმ მხატვრულ

გამომსახველობათა და ჟანრულ ფორმათა წარმოჩენის გარეშე, რომელიც მისი
ლიტერატურული ბიოგრაფიის ერთგვარ ემბლემად იქცა, ამ მხრივ უპირველესად
იგულისხმება სონეტი და ტრიოლეტი – სიმბოლისტური განწყობილებისა და ემოციის
უპირველესი ფორმა. ეს გადაწყვეტილება ვალერიან გაფრინდაშვილს არასოდეს
შეუცვლია, ის ბოლომდე დარჩა სონეტის აპოლოგეტად.

ვალერიან გაფრინდაშვილის პოეტურ კრებულებში სონეტად დასათაურებულ თუ სონეტის

ფორმით შექმნილ ათეულობით მაგალითებს შორის ამ სალექსო ფორმის
მრავალსახოვანი მხატვრული სურათის არაერთი სახეა წარმოდგენილი : ყრუ სონეტს
კოჭლი სონეტი ცვლის, რასაც წვიმიანი და სენტიმენტალური მაისის ტრიოლეტები
ენაცვლებიან. ფაქტია, 1915-16 წლებში დაწერილი ეს პოეტური ქმნილებები
განსაკუთრებული მხატვრული სრულყოფილებით გამოირჩევიან:

„ვარ მოწყენილი, ვით ზამთარში ნაზი ბეღურა,

ვით შემოდგომის ღამეებში თეთრი ვერსალი,

შენს სილამაზეს ჩემი ტრფობა უსაფეხურა.

ვარ მოწყენილი ვით ზამთარში ნაზი ბეღურა,

მე განშორების ცივი თოვლი დიდხანს მეხურა,

ვტიროდი ხარბათ – მარტოობით ნაალერსალი,

ვარ მოწყენილი, ვით ზამთარში ნაზი ბეღურა

და შემოდგომის ღამეებში თეთრი ვერსალი“.

(„სენტიმენტალური ტრიოლეტი“, 1916 წ.)

თანაც, როგორც ჩანს, „ამირსიფალის“ ავტორს სონეტიც და ტრიოლეტიც პოეტური

სათქმელისა და განწყობის საუკეთესო გამოვლინების ფორმად მიაჩნდა არა მხოლოდ
შემოქმედების სიმბოლისტურ ეტაპზე, არამედ ცხოვრების მიმწუხრზეც :

„იგი ავდარში ვით უფსკრულში სჩანს დამხობილი,

იწვევს სულ მაღლა, აზიდული თეთრ ვარსკვლავებით

ცა უწმინდესი სუნთქავს ნისლით და უკვდავებით,

მისთვის არ კმარა ათას ერთი საგალობელი“.

(„ ზეციური სონეტი“, 1939 წ.)

ვალერიან გაფრინდაშვილის პოეტური ხელწერის ნიშნეული ნაწილია ლირიკული გმირის

პერსონიფიცირებულ სიმბოლოდ დამკვიდრება: აშორდია ლირიკული გმირია , მისი
პოეტური ნიღაბი ავტორს საკუთარ პოეტურ მესთან – პერსონაჟთან აიგივებს, აშორდია
ვალერიან გაფრინდაშვილის არაერთი ლექსის ფრიად შთამაგონებელი პერსონაჟია
(„აშორდია“, „დაისი აშორდია“, „აშორდია ტენორით“, „სამგლოვიარო მარში აშორდიას “).

ვალერიან გაფრინდაშვილის შემოქმედებაში „მეთოდოლოგიური შემობრუნება “ ოციანი

წლების მეორე ნახევრიდან დაიწყო, მეტიც შეიძლება ითქვას, ის ერთ -ერთი რუპორიც კი
იყო ამ მძიმე და რთული გარდატეხისა, რომელიც ქართული სიმბოლისტური სკოლის
წიაღში მიმდინარეობდა, „მიწასთან დაბრუნების“ დემონსტრაციული ლოზუნგის ავტორიც
თავად იყო...

ახალი შემოქმედებითი იმპულსები ახალ თემებში გამოჩნდა , მათ შორის კონიუნქტურული

„რევერანსებიც“ გამოიკვეთა, ამ ლექსებში ხელოვნურობა, მანერულობა და ნიღბის
მორგების მცდელობაც სახიერდება; თუკი ადრინდელი მიძღვნითი ლექსების ადრესატები
ვერჰარნი, ვერლენი, არტურ რემბო, პაოლო იაშვილი, ტიუტჩევი, ტიციან ტაბიძე , გრიგოლ
რობაქიძე, სანდრო ცირეკიძე, ნიკოლო მიწიშვილი და გიორგი ლეონიძე იყვნენ,
მოგვიანებით ამ სიას შოთა, ვაჟა, აკაკი, ილია, პავლე ინგოროყვა, ეგნატე ნინოშვილი ,
პუშკინი, გერონტი ქიქოძე, ნიკოლოზ ბარათაშვილი და სხვები შეემატნენ. ამავე დროს
ვალერიან გაფრინდაშვილი საკმაოდ ფართო და ნაყოფიერ მთარგმნელობით
საქმიანობას ეწეოდა, მის კალამს არაერთი მშვენიერი პოეტური თარგმანი ეკუთვნის .

თუმცა გაქრა ის ხაზგასმული ესთეტიზმი, სადღაც დაიკარგა ის ჯიუტი ჟინი გარკვეული

მიმართულებით წერისა, გაფერმკრთალდა მკვეთრი ფერები – ეს ის პოეტი აღარ იყო.

1930 წლიდან ვალერიან გაფრინდაშვილის ცხოვრება, ერთი შეხედვით, ცხოვრებაზე

რითმააწყობილი პოეტის შემოქმედებით ბიოგრაფიას ჰგავდა , თუმცა სინამდვილეში ,
ფრთამოტეხილი და მარტოდ შთენილი იყო. საწუთროს ერთმანეთის მიყოლებით
გაეცალნენ მისი სიმბოლისტი თანამოაზრენი: ალი არსენიშვილი, სანდრო ცირეკიძე ,
ლილი მეუნარგია, ეს ყოველივე ტიციანის დახვრეტით, პაოლოს თვითმკვლელობით და
გრიგოლ რობაქიძის საქართველოდან გადახვეწით დაგვირგვინდა . ვალერიან
გაფრინდაშვილის სტრიქონებს სევდა და დაეჭვება დაეუფლა , მარტოსული , გაემიჯნა
ყოფიერებას და ყველაზე გვიანდელ ლექსებში ყმაწვილკაცური იდეების და პოეტური
ფორმების ნოსტალგიამაც კი გაიჟღერა. პოეტმა საკუთარი თავი დამშრალ წყაროს
შეადარა და პოეზიასთან გამოთხოვების ილუზიური სცენებიც კი წარმოადგინა :

„ვიყავი მხოლოდ ლექსით მდიდარი,

არ მიძებნია მეტი ქონება

და ლექსის გარდა, არავითარი

მე არ მხიბლავდა სხვა შთაგონება.

ისეთი ლექსი დავწერო მინდა,

რომ არ დამჭირდეს კვლავ ლექსის წერა,

მსურს დავიფერფლო ვით ცეცხლი წმინდა

და ეს იქნება გედის სიმღერა“.

(„ისეთი ლექსი“)

თუმცა ამ დიდი ტკივილისა და სევდის მიუხედავად, პოეტს არ უთქვამს უარი

შემოქმედებითი საქმიანობის იმ პრინციპებზე, ჯერ კიდევ ათიან წლებში რომ აღიარა ,
ესთეტიკური აზროვნებისა და მხატვრული ღირებულების აპოლოგეტი ბოლომდე დარჩა .

„და ერთხელ ლექსი მოაქროლებს ისეთ მუდარას,

რომ დაიკვნესებს ოკეანე მთელი სხეულით,

გადიძრობს თავზე შორეული ტალღა სუდარას

და ჩუმად მეტყვის საიდუმლოს ცრემლმორეული“.

ვალერიან გაფრინდაშვილი 52 წლისა გარდაიცვალა და თან გაიყოლა ნაადრევად

დაღუპულ მეგობართა გლოვა, საკუთარი სათქმელის ბოლომდე ვერამოთქმის ტკივილი
და თავისი თაობის პოეტური სიტყვის ხიბლი.