Tema 2: Penerokaan Unsur dalam Alam

Bab 4: Kereaktifan Logam

Num Subtopik
4.1 Kepelbagaian Mineral
4.2 Siri Kereaktifan Logam
4.3 Pengekstrakan Logam daripada Bijihnya

4.1 Kepelbagaian Mineral

Pelbagai mineral terdapat di kerak bumi yang biasanya dijumpai dalam batu-
batan.
Mineral – Unsur atau sebatian pepejala yang wujud secara semula jadi dengan
struktur hablur dan komposisi kimia yang tertentu.
1. Unsur- ( Emas, Perak, Merkuri, Platinum, karbon dan sulfur)
2. Sebatian- ( Bauksit, Hematit, Kasiterit, Galena, Malakit, Pirit, Magnesit &
Batu kapur)

Sebatian semula jadi dan unsurnya

Sifat Fizikal dan Kimia
Fizikal
1) Warna
 Hematit- perang
 Malakit- grey
 Kalsit/Batu kapur- putih
 Galena-
 Kasiterit-
2) Kekerasan
 Kalsit (skala 3 )
 Intan (skala 10)-paling
keras
 Skelerometer- alat
pengukur
 Skala Mohs-menentukan
kekerasan mineral
Kegunaan Mineral semula jadi
1. Kalsium oksida dan kalsium karbonat -
meneutralkan tanah yang berasid.
2. Kalsium karbonat -
digunakan dalam relau bagas untuk mengasingkn bendasing semasa
pengekstrakan besi.
3. Silikon dioksida -
membuat kaca.
4. Aluminium oksida -
bahan dalam krim pelindung sinaran matahari, gincu & pengilat kuku.
Kimia
1)Larutan dalam air
 Mineral yang ada logam natrium
& kalium sahaja akan larut dalam
air
2)Kesan Pemanasan
 Mineral yang ada logam oksida
biasanya tidak terurai apabila
dipanaskan. Namun jika
dipanaskan dengan karbon,
logam tulen dan gas karbon
dioksida akan dihasilkan.
 Mineral yang ada logam karbonat
dan logam sulfida akan terurai
apabila dipanaskan.
 Contoh :
i. Kalsium karbonat -->
Kalsium oksida + karbon
dioksida
ii. Zink sulfida --> Zink
oksida + sulfur dioksida
3)Tindak balas dengan asid
 Mineral yang ada logam oksida
dan karbonat akan larut dalam
asid dan membebaskan gas
karbon dioksida.
Sebatian semula jadi ialah gabungan beberapa Unsur

Tindakan pada kalsium Keadaan air kapur Keadaan air kapur selepas
karbonat sebelum gas yang gas yang dibebaskan
dibebaskan melaluinnya melaluinnya
Kalsium karbonat Air kapur terang Air kapur menjadi keruh
dicampur dengan asid
hidroklorik cair
Kalsium karbonat Air kapur terang Air kapur menjadi keruh
dipanaskan

 Gas yang diuji dengan menggunakan air kapur ialah karbon dioksida.
 Lalukan gas yang diuji melalui air kapur.Jika air kapur bertukar menjadi
keruh,gas yang diuji ialah karbon dioksida . Sebaliknya,jika air kapur tidak
menjadi keruh,gas yang diuji bukan karbon dioksida.
 Gas yang dibebaskan daripada kalsium karbonat ialah karbon dioksida.
 Rajah 4.1 :
Kalsium karbonat + Asid hydroklorik Kalsium klorida + karbon
dioksida + air
 Rajah 4.2 :
Kalsium karbonat Kalsium oksida + Karbon dioksida
 Unsur kalsium, karbon dan Oksigen bergabung dengan kalsium karbonat
 4.2 Siri Kereaktifan Logam (pg130&131)

 Logam dipanaskan dengan oksigen akan menghasilkan logam oksida.

 Logam yang berbeza mempunyai tahap tindak balas yang berbeza dengan
oksigen.
 Dalam tindak balas yang lebih cergas antara logam yang lebih reaktif , api
bernyala dengan terang.
 Dalam tindak balas perlahan yang kurang reaktif, hanya cahaya atau
perubahan warna yang malap dapat diperhatikan.
 Contoh :
 Logam + Oksigen --->Logam Oksida
Zink+ oksigen --> Zink oksida
Magnesium + oksigen --> Magnesium oksida
Kuprum + oksigen --> Kuprum oksida
Zink + oksigen  Zink oksida
Aluminium + osigen Aluminium oksida

Kalau
Nak
Cabut
Mengapa
Anuar
Zain
Fedup
Sangat
Pergi
Cuti
Hong Kong
Argentina
Australia
 Kedudukan Karbon(C)
ditentukan dengan
membandingkan
kecendurungannya untuk
menyingkirkan oksigen
Kedudukan Karbon dalam Siri Kereaktifan Logam daripada oksida logam

 Logam yang kurang reaktif daripada karbon dalam siri kereaktifan

logam dapat diekstraksi dari bijihnya melalui pengurangan oksida
logam ini oleh karbon.
 Contoh:
i. Zink oksida + Karbon -> Zink + Karbon dioksida
ii. Plumbum (II) oksida + Karbon -> Plumbum + Karbon dioksida

 Logam yang lebih reaktif daripada karbon di dalamnya siri kereaktifan

logam tidak dapat diekstrak dari bijihnya.

 Contohnya:-
i. Aluminium oksida + Karbon -> tiada perubahan
 Penetapan kedudukan karbon dalam siri kereaktifan logam untuk kegunaan
industri adalah pengekstrakan logam.

Ka
Kalium
Na
Natrium
Ca
Kalsium
Mg Magnesium oksida+ Karbon  Tiada perubahan
Magnesium
Al
Aluminium
C
Karbon
Zn
Zink
Fe
Ferum (II) oksida + Karbon  Ferum + Karbon dioksida
Ferum
Sn
Timah
Pb
Plumbum
Cu
Kuprum Kuprum oksida + Karbon  Kuprum + Karbon dioksida
Hg
Merkuri
Ag
Argetum
Au
Emas
 Kedudukan Hidrogen (H)
ditentukan dengan tindak balas
penurunan hidrogen dengan
logam.
Kedudukan Hidrogen dalam Siri Kereaktifan Logam (pg 134&135)

 Logam yang kurang reaktif daripada hidrogen dalam siri kereaktifan logam
dapat diekstraks dari bijihnya melalui penurunan oksida logam ini oleh
hidrogen.
 Contoh :-
 Besi (III) oksida + Hidrogen -> Besi + air
 Plumbum (II) oksida + Hidrogen -> Plumbum + air

 Logam yang lebih reaktif daripada hidrogen di dalamnya siri kereaktifan

logam tidak dapat diekstrak dari bijihnya.
 Contohnya:-
 Aluminium oksida + Hidrogen -> tiada perubahan
 Hidrogen tidak dapat menurunkan aluminium oksida

Ka
Kalium
Na
Natrium
Ca
Kalsium
Mg
Magnesium
Al
Aluminium
Zn
Zink
H
Hidrogen
Fe
Ferum
Sn
Timah
Pb
4.3 Pengekstrakan Logam daripada Bijihnya Plumbum
Cu
 Pengekstrakan logam- proses untuk memperoleh sesuatu
Kuprum
logam daripada bijihnya.
 Siri Kereaktifan Logam dan Kaedah Pengekstrakan Hg
Merkuri
Ka Ag
Kalium Argetum
Na Au
Natrium Emas
Kaedah Pengekstrekaan: Logam yang lebih tinggi
Elektrolisis daripada Karbon
 Ca
Kalsium
Mg
Magnesium
Al
Aluminium
C
Karbon
Zn
Zink
H
Hidrogen
Fe
Ferum
Sn
Timah
Pb
Plumbum
Cu
Kuprum
Hg
Merkuri
Ag
Argetum
Au
Emas

Proses Pengekstrekaan
Campuran bijih besi/ oksida
besi yang dipekatkan, arang
kok + batu kapur dimasukkan
ke dalam relau bagas melalui
bahagian atas relau bagas.

1) Bijih besi (Hematit) + Arang

Kok(Karbon) + Batu Kapur
(Kalsium Karbonat)
{memerangkap bendasing}
Isu perlombongan di Malaysia

 Pencemaran udara akibat pembakaran bahan bakar

 Pencemaran air kerana pembersihan bijih
 Hakisan tanah akibat perlombongan bijih
 Pencemaran bunyi dari mesin perlombongan
 Kemusnahan habitat kerana pembinaan lombong
 Penggunaan sejumlah besar tenaga elektrik
 Pencemaran udara oleh gas yang dikeluarkan dari relau bagas