TUTORIAL 1

TOPIC 1: THE AIR AND RESOURCES AROUND US

TOPIC 2: METALS
KOMPOSISI UDARA
 SIFAT OKSIGEN DAN KARBON
DIOKSIDA
SIFAT KARBON DIOKSIDA OKSIGEN
WARNA & BAU TANPA WARNA & BAU TANPA WARNA & BAU

KELARUTAN DALAM AIR LEBIH LARUT LARUT SEDIKIT

KELARUTAN DALAM SANGAT LARUT TIDAK LARUT
NATRIUM HIDROKSIDA,
NaOH
KELARUTAN DALAM TIDAK LARUT LARUT
LARUTAN PIROGALOL
BERALKALI
DALAM AIR KAPUR KERUH TIADA PERUBAHAN
PEMBAKARAN TIDAK MEMBANTU MEMBANTU PEMBAKARAN
PEMBAKARAN
NILAI pH BERASID NEUTRAL
 KEPENTINGAN GAS OKSIGEN
• PERNAFASAN
 PEMBAKARAN
• Bahan api utama ialah petroleum, gas asli dan
arang batu.
PENCEMARAN UDARA
PUNCA –PUNCA PENCEMARAN UDARA
• KILANG
• KENDERAAN
• PEMBAKARAN HUTAN
• GUNUNG API
 KESAN PENCEMARAN UDARA
Hujan asid, kesan rumah hijau &
lapisan ozon
KESAN ATAS KESIHATAN, EKOSISTEM
DAN WARISAN
LOGAM
 SIRI KEREAKTIFAN LOGAM
LOGAM KAEDAH EKSTRAKSI

Elektrolisis bijih lebur

Na NaCl  Na+ + Cl-
Al Katod: Na+ + e  Na
Al2O3  2Al3+ + 3O2-
(tambah kriolit untuk mengurangkan takat lebur)
Katod: Al3+ + 3e  Al

Zn Penurunan bijih menggunakan karbon dalam relau bagas

Fe
Sn
Pb
Cu

Ag
Au Memanaskan bijih secara terus
 SIFAT LOGAM & ALOI
• Saiz atom logam besar, elektron valens bebas
bergerak membentuk awan elektron yang
mengalirkan arus elektrik
• Logam mulur dan mudah ditempa sebab saiz
atom yang sama, susunan atom dalam logam
tulen teratur dan mudah bergelongsur
• Aloi lebih keras dan kuat sebab saiz atom
dalam aloi tidak sama, susunan atom dalam
aloi tidak teratur, sukar bergelongsur
 KEGUNAAN LOGAM DAN ALOI
Aloi Komposisi Sifat Kegunaan
Loyang 70% Cu Lebih keras daripada Barangan hiasan,
30% Zn kuprum tulen alat muzik, alat
elektrik dan tombol
pintu
Gangsa 90% Cu Berkilat Pingat dan perisai
10% Sn Keras dan kuat
Tidak mudah terkakis
Duralumin 93% Al Ringan tetapi kuat Kapal terbang
3% Cu
3% Mg
1% Mn
Pewter 96% Sn Berkilat dan tidak Barangan hiasan
3% Cu terkakis
1% Sb
Keluli 99% Fe Keras dan kuat Bangunan dan
1% C jambatan
Keluli nirkarat 74% Fe Berkilat, kuat dan Peralatan makan
8% C tidak karat Alat bedah
18% Cr Bangunan
 Industri besi dan keluli dan pencemaran
Bil Proses Pencemaran HAP Pencegahan
1 Penghasilan Arang Kok
Oven kok byproduct Bahan organik: Benzena, -Program latihan pekerja
membebaskan bahan butana, butena,etana, utk tujuan
organik mudah meruap etena, hidrogen sianida, penyelenggaraan
melalui kebocoran metana, propana -Tukar alatan, oven kok
propena, toluena, xilena by product ke oven kok
nonrecovery
2 Penghasilan Sinter
Mendapat semula bahan Bahan organik dan logam Memilih bahan mentah
mentah daripada bahan berat yang kurang berminyak
buangan
3 Pembuatan Besi
Bijih besi, arang kok Logam berat: kadmium, Kaedah penurunan terus,
dipanaskan dalam relau kromium, plumbum, tidak memerlukan arang
bagas manganan dan nikel kok. Arang, bijih besi dan
batu kapur dileburkan
dalam kukus cecair.
 Industri besi dan keluli dan pencemaran
Bil. Proses Pencemaran HAP Pencegahan
4 Pembuatan keluli
Secara meniup oksigen Logam berat: kadmium, Kaedah terus yang tidak
ke dalam campuran kromium, plumbum, memerlukan arang kok
leburan besi dan keluli manganan, nikel
dalam relau asas
5 Pembuatan aloi
6 Membentuk
7 Langkah penamat
-Asid hidroklorik diguna Asid hidroklorik meruap Ganti dengan asid
untuk rawat permukaan membentuk wap HCl organik sumber makanan
produk besi utk
menyingkir oksida besi
-Permukaan besi disadur Zink, kromium, plumbum Ganti dengan
dengan zink (besi penyaduran timah
galvani), kromium atau menggunakan pelarut
plumbum dalam pelarut Klorin, sianida dan asid metana sulfonik
yang merupakan bahan ethena glikol
pencemar
Pencegahan Pencemaran oleh industri besi
dan keluli
• Ubah alatan atau teknologi
• Ubah proses
• Ubahsuai produk
• Ganti bahan mentah
• Menambahbaik penyelenggaraan dan latihan
• Guna semula dan kitar semula barangan besi
dan keluli
 Logam Kumpulan 1
Logam alkali
• Logam kumpulan 1, logam alkali sangat reaktif,
boleh bertindak balas dengan air sejuk
membebaskan gas hidrogen dan
menghasilkan larutan beralkali
• 2Li + 2H2O  2LiOH + H2
• 2Na + 2H2O  2NaOH + H2
• 2K + 2H2O  2KOH + H2
• http://www.youtube.com/watch?v=uixxJtJPVX
k
 Tutorial 2
• Topic 3: Electrolysis
• Topic 4: Oxidation and Reduction
 ELEKTROLISIS
• Pertukaran tenaga Elektrik kepada tenaga Kimia.
• Proses yang mana tenaga elektrik apabila dialir
melalui sejenis elektrolit, menguraikan bahan itu
kepada komponennya.
• Elektrolit:
• Sebatian ion dalam keadaan leburan atau larutan
akueus mempunyai ion yang bebas bergerak.
• Dalam keadaan leburan, hanya kation dan anion
elektrolit sahaja hadir
• Dalam larutan akueus, selain daripada kation dan
anion elektrolit, H+ dan OH- daripada air turut
hadir.
Elektrod:
• Rod karbon atau logam mengalirkan tenaga
elektrik ke dalam elektrolit
– Karbon dan Platinum merupakan elektrod lengai,
tidak mengambil bahagian dalam proses
– Bagi elektrod logam yang lain, anod akan mengion.
Faktor yang menentukan hasil elektrolisis:
• Kepekatan ion, ion yang lebih pekat akan dipilih
untuk dinyahcas.
• Kedudukan ion dalam Siri Elektrokimia; ion pada
kedudukan yang lebih bawah akan dipilih untuk
dinyahcas.
• Jenis elektrod yang digunakan, elektrod karbon
dan platinum lengai manakala anod logam yang
lain akan mengion.
 ELEKTROLIT DAN BUKAN ELEKTROLIT
Elektrolit memerlukan ion-ion yang bebas bergerak
Sebatian ion:
• Keadaan pepejal – Bukan elektrolit sebab ion-ion tidak
bergerak bebas
• Keadaan leburan – Elektrolit sebab kehadiran ion-ion
yang bebas bergerak
• Larutan akueus – Elektrolit sebab kehadiran ion-ion
yang bebas bergerak
Sebatian kovalen:
• Bukan elektrolit dalam semua keadaan kerana tiada
ion-ion yang bebas bergerak (terdiri daripada molekul-
molekul yang neutral sahaja)
Logam – Pengalir elektrik tetapi bukan elektrolit sebab tidak
terurai kepada komponennya apabila dialirkan arus
elektrik. Logam mengalirkan arus elektrik sebab kehadiran
awan elektron.
 ELEKTROLISIS SEBATIAN LEBUR
Plumbum(II) bromida lebur dengan elektrod karbon
Tuliskan formula bagi semua Pb2+, Br-
ion yang hadir.
Tuliskan formula bagi ion yang Anod: Br-
tertarik kepada anod dan katod Katod: Pb2+
Tuliskan persamaan setengah Anod: 2 Br-  Br2 + 2e
bagi tindak balas di anod dan di Katod: Pb2+ + 2e  Pb
katod
Namakan hasil yang terbentuk Anod: Gas bromin
di anod dan di katod Katod: Logam plumbum
Berikan pemerhatian di anod Anod: Gas perang
dan di katod Katod: Manik kelabu kilat
 ELEKTROLISIS LARUTAN AKUEUS
1. Larutan kuprum(II) sulfat dengan elektrod karbon

Tuliskan formula bagi semua ion yang
hadir.
Tuliskan formula bagi ion yang
tertarik kepada anod dan katod
Tuliskan formula bagi ion yang
dinyahcas di anod dan katod, dan
berikan sebab mengapa
Tuliskan persamaan setengah bagi
tindak balas di anod dan di katod
Namakan hasil yang terbentuk di anod Anod: Gas oksigen
dan di katod
Berikan pemerhatian di anod dan di
katod
Perubahan warna elektrolit
Cu2+, H+, SO42-, OH-
Anod: SO42-, OH-
Katod: Cu2+, H+
Anod: OH-
(Kedudukan bawah di SEK)
Katod: Cu2+
(Kedudukan bawah di SEK)
Anod: 4OH-  2H2O + O2 + 4e
Katod: Cu2+ + 2e  Cu
Katod:Logam kuprum
Anod: Gelembung gas tidak berwarna
Katod:Pepejal perang terenap
Keamatan warna biru berkurang sebab
kepekatan Cu2+ berkurang
 ELEKTROLISIS LARUTAN AKUEUS
2. Larutan kuprum(II) sulfat dengan elektrod kuprum

Tuliskan persamaan setengah bagi Anod: Cu  Cu2+ + 2e

tindak balas di anod dan di katod Katod:Cu2+ + 2e  Cu

Namakan hasil yang terbentuk di anod Anod: ion kuprum(II)

dan di katod Katod: logam kuprum

Berikan pemerhatian di anod dan di Anod: elektrod kuprum menipis

katod Katod: elektrod kuprum menebal

Perubahan warna elektrolit Keamatan warna biru kekal sebab

kepekatan Cu2+ kekal
 Asid sulfurik cair dengan elektrod karbon

Tuliskan formula bagi semua ion yang H+, SO42-, OH-

hadir.

Tuliskan formula bagi ion yang Anod: SO42-, OH-

tertarik kepada anod dan katod Katod: H+

Tuliskan formula bagi ion yang Anod: OH-

dinyahcas di anod dan katod, dan (Kedudukan bawah di SEK)
berikan sebab mengapa Katod: H+

Tuliskan persamaan setengah bagi Anod: 4 OH-  2 H2O + O2 + 4e

tindak balas di anod dan di katod Katod: 2 H+ + 2e  H2

Namakan hasil yang terbentuk di anod Anod: gas Oksigen

dan di katod Katod: gas Hidrogen

Berikan pemerhatian di anod dan di Anod: Gelembung gas tidak berwarna

katod Katod: Gelembung gas tidak berwarna
 ELEKTROLISIS DALAM INDUSTRI
1. Pengekstrakan logam reaktif

(a) Elektrolisis natrium klorida lebur menggunakan elektrod karbon

NaCl(s)  Na+ + Cl-

Katod: Na+ + 1e  Na
Anod: 2Cl-  Cl2 + 2e

(b)Elektrolisis aluminium oksida lebur menggunakan elektrod karbon

Kriolit ditambahkan untuk mengurangkan takat lebur Al2O3 .
Al2O3  2Al3+ 3O2-

Katod: Al3+ + 3e  Al
Anod: 2O2-  O2 + 4e
2.Penulenan logam
Logam tidak tulen sebagai anod
Logam tulen sebagai katod
Larutan garam logam sebagai elektrolit
3. Penyaduran logam
Objek logam yang akan disadur sebagai katod
Logam penyadur sebagai anod
Larutan garam logam diguna sebagai elektrolit
Contoh:
Bagi menyadur sudu besi dengan logam kuprum,
gunakan sudu besi sebagai katod, logam kuprum
sebagai anod dan larutan kuprum(II) sulfat
sebagai elektrolit.
Anod akan mengion : Cu  Cu2+ + 2e
Cu2+ akan dinyahcas di katod dan terenap
pada permukaan sudu besi:
Cu2+ + 2e  Cu
 Oxidation and Reduction
Reduksi/ penurunan Oksidasi/ pengoksidaan

1. Terima atom hidrogen 1. Buang atom hidrogen

2. Buang atom oksigen 2. Terima atom oksigen
3. Terima elektron 3. Buang elektron
4. Nombor oksidasi berkurang 4. Nombor oksidasi bertambah
Agen penurunan Agen pengoksidaan

1. Menderma elektron 1. Menerima elektron

2. Mengalami pertambahan nombor 2. Mengalami pengurangan nombor
oksidasi oksidasi
Contoh: Contoh:
1. Besi(II) sulfat 1. Larutan kalium manganat(VII)
2. Kalium iodida berasid
3. Gas hidrogen 2. Larutan kalium dikromat(VI)
4. Serbuk zink berasid
5. Gas sulfur dioksida 3. Air klorin
6. Gas hidrogen sulfida 4. Air Bromin
 PENGARATAN SEBAGAI TINDAK BALAS REDOKS
Gas oksigen dan air diperlukan bagi pengaratan besi:

Di tengah titisan air, atom besi dioksidakan secara buang 2

elektron dan membentuk ion Fe+2.
Fe  Fe2+ + 2e
Elektron itu bergerak ke pinggir titisan air di mana kepekatan
oksigen lebih tinggi. Air dalam kehadiran gas oksigen
menerima elektron itu dan membentuk ion hidroksida.
2H2O + O2 + 4e  4OH-
Ion Fe2+ bergabung dengan ion OH- membentuk mendakan
hijau, besi(II) hidroksida.
Fe2+ + 2OH-  Fe(OH)2
Dalam kehadiran udara, Fe(OH)2 dioksidakan kepada Fe(OH)3
kemudian kepada karat, Fe2O3, yang berwarna perang.
 Fe2+
O2 O2

Fe  Fe2+ + 2e
EKSPERIMEN untuk mengkaji kesan logam yang
berlainan terhadap pengaratan. Rajah menunjukkan
susunan radas untuk mengkaji kesan logam terhadap
pengaratan.
Set I Agar-agar + Set II
larutan kalium
heksasianoferat(III)

Paku besi
kuprum

magnesium
 Jadual keputusan eksperimen
Set Logam yang bersentuhan Pemerhatian
paku besi
I Magnesium Tiada warna biru
terbentuk
II Kuprum Warna biru terbentuk

Kesimpulan: Logam magnesium menghalang pengaratan manakala

kuprum menggalakkan pengaratan dalam besi.
 Perbincangan
Perbincangan:
Warna biru tanda pengaratan dalam besi (kehadiran
ion Fe2+ dikesan oleh larutan kalium
heksasianoferat(III))
Logam magnesium lebih elektropositif berbanding
besi, magnesium akan mengion sebelum besi,
pengaratan besi dihalang.
Logam kuprum kurang elektropositif berbanding
besi, besi akan mengion sebelum kuprum maka
pengaratan besi digalakkan.

Catatan: Kakisan logam ialah perubahan logam

kepada ionnya.
 SEL KIMIA
• Apabila dua elektrod logam yang berlainan
direndam ke dalam elektrolit dan litar ditutup,
tindak balas kimia akan menghasilkan tenaga
elektrik.
• Elektrod logam yang lebih elektropositif akan
mengalami pengoksidaan secara buang elektron
dan membentuk terminal negatif (anode).
• Elektron akan mengalir melalui litar luar kepada
elektrod logam yang kurang elektropositif iaitu
terminal positif (katod) di mana penurunan
berlaku.
Contoh:
Satu sel kimia dibina menggunakan elektrod zink
dan kuprum. Elektrod zink direndam ke dalam
larutan zink sulfat manakala elektrod kuprum
direndam ke dalam larutan kuprum(II) sulfat.
Kedua-dua elektrod logam itu disambung
kepada voltmeter dengan wayar penyambung
dan litar dilengkapkan dengan titian garam.
 Penerangan
Zink yang lebih elektropositif daripada kuprum
akan menjadi terminal negatif
Zn(p) → Zn2+(ak) + 2e- Pengoksidaan

Kuprum akan menjadi terminal positif

Cu2+ (ak) + 2e- → Cu(p) Penurunan
Perubahan tenaga yang berbeza bagi dua jenis sel.
Sel I: Tenaga elektrik kepada tenaga kimia
Sel II:Tenaga kimia kepada tenaga elektrik

Terminal yang berbeza sebagai anod bagi dua jenis sel.

Sel I: Anod ialah terminal positif
Sel II: Anod ialah terminal negatif (elektrod zink)

Terminal yang berbeza sebagai katod bagi dua jenis sel.

Sel I: Katod ialah terminal negatif
Sel II: Katod ialah terminal positif (elektrod kuprum)

Hasil yang berbeza di terminal positif bagi dua jenis sel.

Sel I: ion kuprum(II) Cu  Cu2+ + 2e
Sel II:atom kuprum Cu2+ + 2e  Cu

Hasil yang berbeza di terminal negatif bagi dua

jenis sel.
Sel I: atom kuprum Cu2+ + 2e  Cu
Sel II:ion zink Zn  Zn2+ + 2e
 Tutorial 3
Speed of Chemical Reactions

Pengaratan Memasak Letupan

Tindak balas lambat Tindak balas sederhana Tindak balas cepat
Kadar Rendah Kadar sederhana Kadar tinggi

Tindak balas kimia di sekeliling kita berlaku dengan kadar yang

berlainan.
 Aktiviti pembelajaran:
Dalam kumpulan kecil, adakan perbincangan untuk menentukan contoh
tindak balas yang berlaku dengan cepat dan tindak balas yang berlaku
dengan perlahan.
Fotosintesis ialah proses
Pengaratan besi berlaku
Letupan bunga api tumbuhan hijau membina
dalam
makanan dalam cahaya
kehadiran air dan oksigen
matahari dengan
menyerap gas karbon
dioksida dan membebaskan
gas oksigen

Penapaian Pemendakan
larutan plumbum(ii) iodida
glukosa Pembakaran pita
membentuk magnesium mengeluarkan
minuman nyalaan putih berkilauan
keras
 Mengukur kadar tindak balas
Kadar tindak balas ialah ukuran perubahan
sesuatu yang dapat diperhatikan per unit
masa
 Apakah cara yang boleh digunakan untuk
menentukan kadar tindak balas?
• Masa untuk tindak balas selesai, kadar sama
dengan nilai 1/masa
• Jisim bahan tindak balas yang tertinggal pada
jangka masa tertentu
• Kuantiti hasil tindak balas yang terbentuk per
unit masa
• Jumlah haba yang dibebaskan
• Kekurangan kepekatan bahan tindak balas per
unit masa
 Tindak balas yang menghasilkan gas:
Perubahan isi padu gas dengan masa
CaCO3 + 2HCl  CaCl2 + CO2 + H2O
Zn + H2SO4  ZnSO4 + H2
Isi padu gas
(cm3)

Masa(s)
Masa(s) 0.0 30.0 60.0 90.0 120.0 150.0 180.0
Bacaan
buret
(cm3)

Isi padu
gas (cm3)
 Tindak balas yang membentuk mendakan:
Na2S2O3 + H2SO4  Na2SO4 + S + SO2 + H2O
Sukat masa yang diambil untuk hilangkan
penglihatan pangkah x

Kepekatan (mol dm-3)

Masa (s)
1/masa (s-1)
Tindak balas yang melibatkan pengurangan jisim:
CaCO3 + 2HCl  CaCl2 + CO2 + H2O
Zn + H2SO4  ZnSO4 + H2
Jisim
(g)

Masa (s)

Masa (s) 0.0 30.0 60.0 90.0 120.0 150.0

Jisim (g)
 Pengiraan kadar tindak balas
1. Kadar tindak balas purata
Jumlah isipadu gas, V yang dihasilkan per jumlah
masa, t yang diambil V
(cm3)

cm3
t (s)
Kadar tindak balas purata = V
ts
= V/t cm3 s-1
2. Kadar tindak balas pada masa tertentu ialah
tangen garis sentuh
Perhitungan memerlukan satu segi tiga tepat
pada graf untuk menghitung tangen
lengkungan.
Isi padu gas
(cm3) a

t Masa (s)

Kadar tindak balas pada masa t = a/b cm3 s-1

 Teori Perlanggaran
• Zarah-zarah bahan tindak balas perlu
berlanggar
• Perlanggaran mesti mengikut orientasi yang
betul dan dengan tenaga yang cukup untuk
membentuk hasil
• Tenaga minimum yang dikehendaki ialah
tenaga pengaktifan, Ea
• Perlanggaran yang membentuk hasil dipanggil
perlanggaran berkesan
• Kadar tindak balas ditentukan oleh frekuensi
perlanggaran berkesan
FAKTOR YANG MEMPENGARUHI KADAR TINDAK BALAS
1. Saiz reaktan pepejal/ jumlah luas permukaan
Apabila saiz berkurang, jumlah luas permukaan yang
terdedah kepada tindak balas bertambah

Arang dipotong kecil-

kecil supaya senang
Ubi kentang yang dibakar
dipotong terlebih dahulu
lebih cepat masak
Apabila saiz berkurang,
jumlah luas permukaan
yang terdedah kepada
tindak balas bertambah Memotong kayu
api kecil-kecil
supaya senang
dibakar
2. Kepekatan larutan
Apabila kepekatan bertambah bilangan zarah-
zarah per unit isi padu larutan bertambah
Perlanggaran antara zarah-zarah bertambah
Kepekatan
(mol dm-3)

Kepekatan
Masa(s) (mol dm-3)

1/Masa(s-1)
3. Suhu larutan
Pada suhu yang lebih tinggi zarah-zarah bergerak
lebih cepat dan mempunyai tenaga kinetik
yang lebih tinggi
Lebih banyak zarah-zarah yang dapat mengatasi
tenaga pengaktifan, Ea
Makanan lambat
basi pada
Enzim dalam serbuk suhu yang
pencuci bertindak rendah sebab
secara optimum pada suhu yang
pada suhu 37 oC rendah
tindakan enzim
bacteria menjadi
perlahan
4. Pemangkin menambahkan kadar tindak balas
secara mengurangkan tenaga pengaktifan
Lebih banyak zarah-zarah dapat mengatasinya
 Tutorial 4: Carbon Compounds
• Topic 6 & 7
Ubat Plastik
Vitamin

Gentian Kegunaan
harian Pelekat

Getah Sintetik Cat

Detergen
 Carbon Compounds
SEBATIAN KARBON
Sebatian karbon merupakan sebatian kovalen sebab atom karbon mempunyai 4
elektron valens.
• Atom karbon membentuk ikatan secara berkongsi elektron valens dengan atom
lain.
• Sebatian karbon dikumpulkan dalam Siri Homolog seperti Alkana, Alkena, Alkohol,
Asid Karboksili dan Ester.
• Siri Homolog ialah satu kumpulan sebatian karbon yang mempunyai formula am
dan kumpulan berfungsi yang sama, sifat kimia yang sama dan boleh disediakan
dengan kaedah yang sama dalam makmal.
• Setiap siri homolog diwakili oleh satu formula am dengan kumpulan berfungsi
yang sama.
• Kumpulan berfungsi merupakan tempat-tempat pada molekul di mana tindak
balas kimia berlaku.
• Jenis tindak balas bergantung kepada jenis kumpulan berfungsi.
• Setiap ahli siri homolog mempunyai sifat kimia yang sama dan boleh disediakan
dengan kaedah yang sama dalam makmal.
• Ahli-ahli yang berikutan dalam siri homolog berbeza sebanyak –CH2 atau jisim 14
dan sifat fizik berbeza secara berperingkat.
• Hidrokarbon ialah sebatian yang mengandungi atom-atom hidrogen dan karbon
sahaja.
• Alkana dan Alkena merupakan hidrokarbon.
Siri Homolog Formula am Kumpulan Jenis Jenis
berfungsi kumpulan tindak balas
berfungsi
Alkana CnH2n+2 C-C Ikatan C-C Pembakaran
tunggal Penukargantia
n
Alkena CnH2n C=C Ikatan C=C Pembakaran
dubel Penambahan
Alkohol CnH2n+1OH -OH Kumpulan Pembakaran
hidroksil Pendehidratan
Pengoksidaan
Pengesteran
Asid CnH2n+1COOH -COOH Carboxyl Sifat asid
karboksilik group Pengesteran
Ester CmH2m+1COO -COO- Carbonyl Bau manis,
CnH2n+1 group Tidak larut
campur
dengan air,
Kurang
tumpat
daripada air.
Penamaan IUPAC bagi sebatian organik:

• Rantai terpanjang digunakan sebagai nama induk.

• Rantai cabang, alkil (-CnH2n+1) dinamakan
mengikut bilangan atom karbon (metil, etil, propil
dll).
• Rantai cabang diberikan nombor mengikut
kedudukan masing-masing.
• Rantai cabang yang sama jenis diberikan prefik di,
tri, tetra dll. Mengikut bilangan yang wujud.
• Semasa penamaan rantai cabang ditulis mengikut
turutan abjad (etil, metil, propil dll.) dengan
mengabaikan prefik mereka.
• Semasa penamaan sebatian, pilih nombor yang
lebih kecil.
Siri Homolog ialah satu kumpulan sebatian karbon
yang mempunyai formula am dan kumpulan
berfungsi yang sama, sifat kimia yang sama dan
boleh disediakan dengan kaedah yang sama
dalam makmal. Ahli-ahli yang berikutan dalam siri
homolog berbeza sebanyak –CH2 atau jisim 14
dan sifat fizik berbeza secara berperingkat.
Kumpulan berfungsi merupakan tempat-tempat
pada molekul di mana tindak balas kimia berlaku.
Jenis tindak balas bergantung kepada jenis
kumpulan berfungsi.
Hidrokarbon ialah sebatian yang mengandungi
atom-atom hidrogen dan karbon sahaja. Alkana
dan Alkena merupakan hidrokarbon.
Petroleum atau minyak mentah ialah campuran hidrokarbon. Petroleum ialah
bahan api fossil yang sukar diganti. Sebanyak 90 peratus petroleum diguna
sebagai bahan api manakala 10 peratus diguna untuk menghasilkan
barangan keperluan seperti plastik, detergen, ubat, getah sintetik dan lain-
lain. Wujudnya persaingan antara kegunaan petroleum sebagai bahan api
dan sebagai bahan mentah petrokimia.
 Alkana, CnH2n+2
Bilangan atom Formula Molekul Formula Nama
karbon Struktur

1 CH4 Metana

2 C2H6 Etana

3 C3H8 Propana

4 C4H10 n-Butana

2- metilpropana
alkana
 Sifat kimia alkana
Alkana merupakan hidrokarbon tepu sebab kehadiran ikatan tunggal C-
C.
Alkana mengalami tindak balas penukargantian dengan halogen dalam
kehadiran cahaya matahari.

CH4 + Cl2  CH3Cl + HCl

CH3Cl + Cl2  CH2Cl2 + HCl
CH2Cl2 + Cl2  CHCl3 + HCl
CHCl3 + Cl2  CCl4 + HCl

Alkana bakar dalam gas oksigen membentuk gas karbon dioksida dan
air sahaja.
CH4 + O2  CO2 + 2H2O
C2H6 + 3O2  2CO2 + 3H2O
 Alkena, CnH2n
Bilangan atom Formula
Nama
karbon Formula Molekul Struktur

Metene tidak
wujud sebab atom
karbon
memerlukan 4
1 CH2 H–C–H
ikatan kovalen
untuk mencapai
susunan elektron
yang stabil

2 C2H4
Etena

3 C3H6
Propena
 Sifat kimia alkena
• Sifat kimia Alkena:
– Alkena merupakan hidrokarbon tidak tepu sebab
kehadiran ikatan dubel C=C.
– Alkena mengalami tindak balas penambahan
dengan hidrogen, halogen, stim dan larutan
kalium manganat(VII) berasid.
– Alkena mengalami proses pempolimeran bagi
membentuk polimer.
Tindak balas penambahan:
1. Penghidrogenan dalam kehadiran pemangkin seperti platinum, nickel
atau paladium pada suhu 180 oC bagi membentuk alkana masing-
masing. Cth. Etena kepada etana.

Pt/ Ni/ Pd
CH2=CH2 + H2 (g)  CH3-CH3

2. Penghidratan secara satu campuran alkena dan stim melalui asid

fosforik pekat sebagai pemangkin pada suhu 300 oC dan tekanan 60
atm bagi membentuk alkohol masing-masing. Cth. etena kepada
etanol
CH2=CH2 + H2O (g)  CH3-CH2OH

3. Penghalogenan dalam pelarut organik ( CH3CCl3, C6H5 CH3)

CH2=CH2 + X-X  CH2X-CH2X

4. Tindak balas dengan larutan kalium manganat(VII) berasid sejuk bagi

membentuk diol. Larutan ungu menjadi tidak berwarna.
CH2=CH2 + [O] + H2O  CH2(OH)-CH2(OH)
PEMPOLIMERAN ialah proses yang melibatkan
beribu-ribu molekul ringkas yang dikenali
sebagai monomer bergabung membentuk
molekul besar berantai panjang iaitu polimer.
Semasa pempolimeran, beribu monomer alkena
membentuk polimer pada suhu tinggi
Contoh: Etena membentuk polietena
n CH2=CH2  (-CH2-CH2-)n
 Polimer semula jadi Polimer sintetik
Monomer Polimer Monomer Polimer
Glukosa Kanji Etena Polietena

Isoprena Getah asli Stirena Polistirena

Asid Amino Protein Vinil klorida Polivinilklorida,

PVC
Polietena ialah plastik yang digunakan dalam
beg sampah, penebat wayar, botol dan tali
rafia. Teflon digunakan dalam alat masak jenis
tidak lekat.
n CH2=CH2  (-CH2-CH2-)n
 KEISOMERAN
Isomer merupakan molekul-molekul yang
mempunyai formula molekul yang sama tetapi
formula struktur yang berlainan.
Contoh: Isomer bagi butana mempunyai
formula molekul (C4H10) yang sama tetapi
formula struktur dan nama yang berlainan.
Isomer bagi butana ialah n-butana dan
2-metilpropana.
 PETROLEUM

ETANA peretakan
ETANOL
Gas Al2O3
Hidrogen KARBON
Oksigen
ETENA berlebihan DIOKSIDA
Air Bromin + AIR
C2H4
Air
DIBROMOETANA Klorin DIKLOROETANA

Larutan kalium pempolimeran

manganat(VII)
stim
beralkali
POLIETENA
ETAN-1, 2-DIOL

ETANOL
 Alkohol, CnH2n+1OH
Sifat fizik Alkohol:
1. Alkohol wujud sebagai cecair
2. Larut dalam kedua-dua air dan pelarut organik
3. Bakar dalam udara dengan nyalaan biru, membentuk gas karbon dioksida
dan air

Persediaan Alkohol:

1. Penapaian larutan glukosa dengan kehadiran enzim zimase daripada yis.

yis
C6H12O6  2C2H5OH + 2CO2
Zimase

2. Penghidratan Alkena.
Satu campuran alkena dan stim dialirkan melalui asid fosforik sebagai
pemangkin pada 300 oC dan tekanan 60 atm.
H3PO4
CH2=CH2 + H2O (g)  CH3CH2OH
Penapaian:
Perhatikan bahawa
Buih terbentuk dan
Air kapur menjadi keruh

Fikirkan...
Semasa penyediaan
samsu haram, metanol
yang turut terhasil tidak
disingkirkan secara
penyulingan. Orang
yang terminum metanol
boleh menjadi buta
ataupun maut.
Formula Molekul Formula Struktur Nama
CH3OH CH3OH Metanol

C2H5OH CH3CH2OH Etanol

C3H7OH CH3CH2CH2OH 1- propanol

CH3CH(OH)CH3 2- propanol

CH3CH2CH2CH2OH 1- butanol
C4H9OH
isomers CH3CH(OH)CH2CH3 2- butanol

CH3CH(CH3)CH2OH 2-metil-1-propanol

CH3C(CH3)(OH)CH3 2-metil-2-propanol
Tindak balas Alkohol:
(a) Tindak balas dengan logam natrium menghasilkan gas hidrogen.

2C2H5OH + 2Na  2C2H5ONa + H2

(b) Pengesteran
Satu campuran alkohol dan asid karboksilik dipanaskan bawah refluks dengan asid
sulfurik pekat sebagai pemangkin untuk membentuk ester.

C2H5OH + CH3COOH CH3COOC2H5 + H2O

(c) Pengoksidaan alkohol primer membentuk asid karboksilik

Satu campuran alkohol, kalium dikromat(VI) dan asid sulfurik pekat dipanaskan bawah
refluks.

CH3CH2OH + 2[O]  CH3COOH+ H2O

etanol asid etanoik

(d) Pengdehidratan alkohol primer membentuk alkena.

Wap alkohol dialirkan melalui serpihan porselin yang panas (atau asid sulfurik pekat)
dan gas yang dihasilkan dikumpul melalui sesaran air.

CH3CH2OH  CH2=CH2 + H2O

etanol H2SO4 pekat etena
Pengdehidratan alkohol
Kegunaan alkohol
Alkohol banyak digunakan dalam kehidupan harian. Alkohol dalam
bentuk gliserol terdapat dalam losen kulit. Mentol ialah sejenis
alkohol semula jadi yang digunakan dalam ubat gigi. Alkohol
jenis etanol daripada penapaian jagung atau tebu juga boleh
digunakan sebagai bahan api bagi kereta kerana membakar
dengan nyalaan biru tanpa berjelaga.

Penyalahgunaan alkohol
Kegunaan utama alkohol ialah dalam minuman keras. Dalam
kuantiti yang kecil ia merupakan sumber tenaga tetapi dalam
kuantiti yang besar, ia mengganggu system saraf manusia.
Seseorang yang mabuk hilang kawalan otot, keseimbangan dan
kebolehan mental. Alkohol menagihkan dan kalau diambil bagi
jangka masa panjang, boleh merosakkan kesihatan terutamanya
sirosis hati. Ia boleh membawa maut dan merosakkan keluarga.
Kemalangan Jalan Raya
Jangan minum dan memandu, ia dapat
mendatangkan maut di jalan raya.
 ETENA KARBON DIOKSIDA +
AIR
Stim
Asid fosforif pekat
Suhu: 300 oC Oksigen
Tekanan: 60 atm berlebihan
ETANOL
C2H5OH Larutan kalium
dikromat(VI) berasid
yis
ASID ETANOIK
GLUKOSA
Porselin
atau Asid Etanoik dan
alumina asid sulfurik pekat
Hydrolisis berasid panas
KANJI
ETIL ETANOAT
ETENA
 ASID KARBOKSILIK , CnH2n+1COOH
n Formula Nama
0 HCOOH Asid Metanoik

1 CH3COOH Asid Etanoik

2 CH3CH2COOH Asid Propanoik

3 CH3CH2CH2COOH Asid Butanoik

Penyediaan asid karboksilik

Pengoksidaan alkohol sama ada dengan agen pengoksidaan atau oleh gas oksigen
dalam udara apabila didedahkan lama.

(1) KMnO4 OH
RCH 2 OH RCOOH
(2)
H3O

Dua atom
(1)hidrogen, H telah diganti oleh satu atom oksigen, O.
Ag 2 O or Ag(NH3) 2 OH
3OH + 2[O]  HCOOH + H2O
CHRCHO RCOOH
Metanol (2)asid
H 3metanoik
O
CH3CH2OH + 2[O]  CH3COOH + H2O
Etanol asid etanoik

CH3CH2CH2OH + 2[O]  CH3CH2COOH + H2O

Propanol asid propanoik

CH3CH2CH2CH2OH + 2[O]  CH3CH2CH2COOH + H2O

Butanol asid butanoik
Asid karboksilik dineutralkan oleh alkali membentuk garam.
karboksilik bertindak balas dengan logamzink atau magnesium membentuk gas
hidrogen.

2 CH3COOH + Zn  (CH3COO)2Zn + H2
2 CH3COOH + Mg  (CH3COO)2Mg + H2

Asid karboksilik bertindak balas dengan serpihan marmar membentuk gas

karbon dioksida.
2CH3COOH + CaCO3  (CH3COOH)2Ca + CO2 + H2O

Cuka nipah hasil daripada

Penapaian nira nipah dan
dioksidakan

Asid karboksilik mengalami pengesteran apabila dipanaskan bawah refluks

bersama alkohol dan asid sulfurik pekat.
 Buah oren
mengandungi
asid sitrik
Pelari jarak jauh
Asid laktik ialah sejenis asid karboksilik yang
dihasilkan oleh tubuh manusia apabila
seorang itu berada dalam keletihan. Orang
itu akan merasa letih sehingga tubuhnya
mengubah semua asid itu kepada air dan
Anjing pengesan karbon dioksida.
menghidu peluh
manusia yang
mengandungi
campuran asid
karboksilik dalam
komposisi yang unik Sengatan semut mengeluarkan asid metanoik
bagi setiap orang. yang memedihkan. Asid metanoik dikenali
sebagai asid formik kerana perkataan fourmi
bermaksud semut dalam bahasa Perancis
 Hidrolisis KANJI
berasid

Penapaian GLUKOSA
yis ETIL
ETANOAT
Pengoksidaan Etanol dan
ETANOL
Larutan kalium asid sulfurik
dikromat (VI) berasid pekat

ASID ETANOIK
CH3COOH Serpihan
Natrium
marmar
hidroksida Peneutralan KALSIUM
ETANOAT +
NATRIUM ETANOAT KARBON
+ AIR DIOKSIDA + AIR
Pita
Natrium Magnesium
oksida

NATRIUM ETANOAT MAGNESIUM ETANOAT +

+ AIR HIDROGEN
 ESTER
Satu campuran asid karboksilik dan alkohol mengalami proses
pengesteran apabila dipanaskan bawah refluks bersama asid
sulfurik pekat. Kumpulan berfungsi ester ialah kumpulan
karbonil, - COO-

Bahagian Bahagian
asid alkohol

Asid karboksilik Alkohol Ester

Asid Butanoik Propanol Propil butanoat
Asid Etanoik Metanol Metil ethanoat
Asid Propanoik Etanol Etil propanoat
Sifat Ester:
1.Berbau wangi buah-buahan.
2.Tidak larut campur dengan air
3.Kurang tumpat daripada air dan terapung di atas air
 Daun pandan Serai Kulit buah oren

Ester semula
jadi terdapat
dalam daun,
kulit dan bunga
tumbuhan yang
wangi

Bunga ros Kulit buah apel Bunga cempaka

 Tutorial 5: Natural and Manufactured materials
Getah asli daripada pokok getah Hevea brasiliensis yang berasal
dari hutan belantara Lembah Amazon, Brasil dan ditanam di
Malaysia pada tahun 1877 di kawsan Bukit Residency, Kuala
Kangsar, Perak sebagai tanaman percubaan. Hari ini getah asli
merupakan eksport utama negara kita.
Getah asli ialah polimer semula jadi yang terdiri daripada
monomer yang dipanggil isoprena atau 2-metilbut-1,3-diena
Kelebihan getah asli berbanding getah sintetik untuk
menghasilkan sarung tangan getah ialah getah asli tidak
mendatangkan kesan alergi.
POLIMER SINTETIK Polimer ialah molekul besar, berantai panjang hasil
daripada gabungan secara ikatan kovalen, beribu-ribu molekul ringkas
yang dikenali sebagai monomer.

Polimer sintetik Monomer

Politena H H H H etena H H H H

H C C C C H C C C C H

H H H H
H
Polistirena H H
stirena H H

C6H6 C C
H C C C

H H H
H C H
Polipropena H
Propena

H H
| |
C == C
Cl | |
H Cl
Polivinil klorida, PVC Kloroetena (vinil klorida)
 KACA DAN SERAMIK
Jenis kaca Sifat istimewa Kegunaan
Kaca Borosilikat Boleh menahan suhu Alat memasak
SiO2/silika/pasir tinggi Alat radas makmal
Na2O Boleh menentang tindak
CaO balas kimia
B2O3
Kaca silika terlakur Mengembang sedikit Kanta
SiO2 apabila dipanaskan Cermin Teleskop
Kaca kristal plumbum Menarik Barangan hiasan
SiO2 Indeks biasan yang tinggi
Na2O
PbO
Kaca soda kapur Takat lebur rendah Botol
SiO2 Senang diacuan dan Tingkap
Na2O dibentuk
CaO
 Seramik
Sifat seramik:

– Keras tetapi rapuh

– Menahan haba
– Kuat, menahan tekanan
– Tahan tindakan kimia
– Pengalir haba dan elektrik yang baik

Kegunaan seramik

– Blok engin
– Bahan binaan
– Alas dinding relau
BAHAN KOMPOSIT- Bahan komposit ialah struktur bahan hasil daripada gabungan
dua atau lebih bahan dan sifatnya lebih baik daripada komponen asalnya
Bahan Komponen Sifat istimewa Kegunaan
Komposit
Kaca Fiber Kaca-keras tetapi Kekuatan tarik yang tinggi, Tangki air,
rapuh senang diwarna dan Raket
Plastik-kenyal dan dibentuk, tahan tindakan Topi keledar
fleksibel kimia dan ketumpatan yang Ski
rendah Perahu
Kaca fotokromik Kaca – lutsinar Menjadi gelap apabila Kanta optik
Bahan fotokromik– terdedah kepada cahaya UV Cermin depan
argentuk halida (eg. kereta
AgCl) Tingkap
Konkrit Simen- kuat tetapi Bahan kukuh dengan Bangunan
rapuh kekuatan tarik yang tinggi Jambatan
Keluli- kekuatan Platform
tarik yang tinggi Minyak
Bahan Seramik - kuat Mengalirkan elektrik tanpa Kereta api laju
superkonduktor Oksida logam- rintangan apabila Magnetic
mengalirkan elektrik disejukkan ke suhu yang Resonance
• SABUN ialah garam natrium atau kalium bagi
asid lemak berantai panjang
• PENYEDIAAN SABUN secara hidrolisis beralkali
minyak dan lemak dipanggil saponifikasi
 TINDAKAN MENCUCI sabun

Cloth
Grease

Anion sabun bersifat bipolar iaitu bahagian hidrofilik (kepala ion) dan bahagian
hidrofobik (ekor kovalen).
Kepala ion larut dalam air manakala ekor kovalen larut dalam gris.
Anion sabun mengurangkan tekanan permukaan air dan menambahkan kuasa
basah air.
Apabila kain bergris direndam dalam air sabun dan diberus, gris dipecahkan
kepada titisan kecil dalam air dan membentuk larutan emulsi.
Kotoran gris ditanggal daripada kain dengan pengaliran air semasa membilas.