Samar State University

Graduate Studies
Catbalogan City, Samar

FIL 507

PAGSASALING-
WIKA
English - Filipino - Waray

a. Tayutay
b. Idyoma
c. Talumpati
d. Tula

Shannen A. Pabunan
 MAED Filipino
Tayutay
ENGLISH
Heart of stone. (metaphor)
The world is a stage. (metaphor)
The flowers nodded.
(personification)
As slippery as an eel. (simile)
I’ve told you to stop a thousand
times. (hyperbole)
Eats like a pig. (simile)
As wise as an owl. (simile)
Everybody knows that.
(hyperbole)
The wind howled. (simile)
I came, I saw, I conquered.
(hyperbole)-Julius Ceasar
FILIPINO
Pusong bato.
Ang mundo ay entablado.
Ang mga bulaklak ay tumango.
Kay dulas gaya ng igat.
Sinabihan na kitang tumigil ng
libong beses.
Kumain tulad ng baboy.
Matalinong tulad ng kwago.
Alam ng lahat ‘yan.
Ang pag-ugong ng hangin.
Napuntahan ko, nakita ko,
nasupil ko.
 IDYOMA
ENGLISH FILIPINO

A blessing in disguise. Ang nakakubling biyaya.

Call it a day. Itigil na.
I’m feeling under the weather. May dinaramdam ako.
I’m mad as a wet hen. Galit ako tulad ng basing sisiw.
Our family has some skeletons in May tinatagong lihim ang aming
the closet. pamilya.
Costs an arm and a leg. Nagkakahalaga ng braso at binti
Once in a blue moon. Minsan lang.
Burn bridges. Putulin ang ugnayan.
Break the ice. Basagin ang katahimikan.
Run like the wind. Bilisan ang pagtakbo tulad ng
hangin.
 talumpati
ENGLISH FILIPINO

THREE GOALS TO STRIVE TATLONG

LAYUNIN NA
IN LIFE PAGSUSUMIKAPAN SA
BUHAY
First of all a very good To become successful
morning to everyone present person we need to have a goal. A
here in this auditorium. I am life without a goal can be
very glad to be the first speaker compared with a ship without a
of this program. Today I want to compass.
talk to you about the three main
goals of our life.
A goal can be defined as an
Una sa lahat magandang
objective that we all want to
umaga sa lahat ng narito sa
achieve in our life. It is an
awdituryom. Ako’y lubos na
important process of moving
nagagalak bilang unang
from where you are standing
tagapagsalita ng programa.
now, to where you want to be in
Ngayong araw, gusto kong
near future. All successful people
magbahagi tungkol sa tatlong
have distinct and clearly defined
pangunahing layunin sa ating
goals in their lives, This provides
buhay.
them with immense power,
purpose and a sense of direction Ang layunin ay maituturing
throughout their lives. na tunguhin sa buhay na gusto
nating makamit. Ito ay
napakahalagang kaparaanan sa
pagkilos mula sa kinatatayuan
mo ngayon hanggang sa gusto
mong maging sa hinaharap.
Lahat ng matagumpay na tao ay
may malinaw at namumukod-
tanging mga layunin sa buhay.
Nakapagbibigay ito sa kanila ng
.No matter how you had
been in the previous years, but
what matters most today is how
well you will utilize your
capabilities and the facilities
provided by your present and
future.
How many people do have
a specific goal in their life?
People who had high goals in life
proved themselves to be great
and respectable persons for their
countries.
Specific goals in life unable
us and give us the courage to
move forward with serious
determination. And this
determination persuades us to
strive hard to achieve our goal.
lakas, dahilan at ng direksyon sa
buong buhay nila.
Upang maging
matagumpay na tao kailangan
natin ng layunin. Ang buhay na
walang layunin ay
maikukumpara sa isang barkong
walang kumpas.
Kahit ano man ang napagdaanan
mo noon, ang mahalaga ngayon
ay kung paano mo igugugol ang
iyong mga kakayahan at
kapasidad na inilaan ng
kasalukuyan at ng hinaharap.
Ilang tao nga ba ang may
tiyak na layunin sa buhay? Ang
mga taong may mataas na
layunin sa buhay nagpapatunay
lamang na sila ay kahanga-hanga
at kagalang-galang na indibidwal and start working towards
ng bansa. achieving them, you will begin to
feel satisfied that you are in
Ang mga tiyak na layunin
control of your life or you are
ay maaring hindi at
aware about your future path.
makapagbigay sa atin ng tapang
You’ll also can spot the
na magpatuloy ng may
distractions and obstructions
pagpupunyagi. Ang
very soon, that can lure you out
pagpupunyagi ay humihimok
upang tayo ay magsikap ng sa from your original course.
gayun ay makamit ang ating Goal setting is a powerful
mithiin. method for thinking about your
ideas of future, and for
motivating yourself to turn this
vague dream of future into
reality. More than this, properly
set goals can encourage and
inspire very much, thus building
your self-confidence.
Maximum number of Halos lahat ng bilang ng tao ay
people are unable to be happy hindi lubos na maligaya sa
because they can’t determine in kadahilanang hindi nila matukoy ang
which they are going in life, and gusto nilang maging sa buhay, kung
so their lives become kaya’t ang buhay nila ay nawawalan
ng saysay at halaga. Bunga nito ay
meaningless and without any
ang kawalan ng pagpapahalaga sa
value. As a result they lack an
sarili, madalas sila ay naiirita at
inner sense of self-esteem, often ibinubunton nila ang kanilang
becoming irritated and taking it kabiguan sa ibang tao. Nang
out their frustration on other malaman mo ang kaparaanan sa
people. When you learn the paghubog ng mga layunin at simulan
procedure of setting these goals ang pagyari tungo sa pag-abot nito,
mararamdaman mo na ang ganap na
kasiyahan ng paghutok ng iyong
buhay o may kamalayan ka na
tungkol sa iyong hinaharap.
Matutukoy mo na rin ang
makakagulo at makakasagabal ng
maaga, na maaaring maging sanhi
upang ikaw ay matuko palayo sa
iyong orihinal na daan.
There are distinctly three
types of goals; based on time,
focus and topic.
1. Time goals are the ones
we can refer to as short-term or
long-term. These types of goals
solely depend on the duration of
time.
2. Focus goals: These types of
goals depend on the thoughts or
decisions of the person himself.
It emphasizes on the focal point.
3. Topic-based goals can be
personal, professional, career
and financial. These types of
goals depend on the personality
of the thinker or the person. It
can vary as personalities or
thoughts change.
Ang paghubog ng layunin ay
napakamakapangyarihang paraan
upang mapag-isipan ng lubos ang
iyong hinaharap, at ng sa gayon ay
mag-udyok sa iyo na ang malabong
pangarap na ito sa hinaharap ay
maging totoo. Higit pa man, ang
tiyak na layunin ay makakatulong at
makapagbibigay ng inspirasyon,
upang hubugin ang iyong tiwala sa
sarili.
Time, focus, and topic goals
are not mutually exclusive.
Therefore we all have to be
very careful and attentive in
setting the right goal for us for
the success of our future. Thank
you once again.
Mayroong tatlong natatanging uri ng
mga layunin batay sa oras, lunduyan
at paksa.
1. Layuning pang-oras ay
maituturing nating pangmadalian o
pangmatagalan. Ito ang uri ng
layunin na nakabatay mismo sa tagal
ng panahon
2. Lunduyang layunin: Uri ng layunin
na nakadepende sa kaisipan at
desisyon ng tao. Binibigyang-diin nito
ang punto ng pukos.
 3. Layuning batay sa paksa ay
maaring personal, pangpropesyonal,
karera at pinansyal. Ang uri ng
layuning ito ay nakabatay sa
personalidad ng tagaisip o ng tao.
Maaaring mabago batay sa
katauhan at kaisipan.
Oras, lunduyan at paksa ay
mga layuning hindi pare-pareho’t
katangi-tangi.
Kung kaya’t tayo ay maging
maingat at masigasig sa pagbuo ng
wastong layunin para sa atin nang
maging matagumpay ang ating
kinabukasan. Muli, maraming
salamat.

tula
English

GOD THE ARTIST

BY ANGELA MORGAN

God, when you thought of a pine tree,

How did you think of a star?
How did you dream of the Milky Way
To guide us from afar
How did you think of a clean brown pool
Where flecks of shadows are?

God when you thought of a cobweb,

How did you think of a dew?
How did you know a spider’s house
Had shingles bright and new?
How did you know the human folk
Would love them like they do?

God when you patterned a bird song,

Flung on a silver string,
How did you know the ecstasy
 That crystal call would bring?
How did you think of a bubbling throat
And a darling speckled wing?

God when you chiselled a raindrop,

How did you think of a stem,
Bearing a lovely satin leaf
To hold the tiny gem?
How did you know a million drops
Would deck the morning’s hem?

Why did you mate the moonlit night

With the honeysuckle vines?
How did you know Madeira bloom
Distilled ecstatic wines?
How did you weave the velvet disk
Where tangled perfumes are?

God, when you thought of a pine tree,

How did you think of a star?

Filipino

PANGINOON, ANG PINTOR

NI ANGELA MORGAN
ISINALIN NI SHANNEN A. PABUNAN

Panginoon, noong naisip mo ang puno ng pino

Paano mo naisip ang bituin?
Paano mo napanaginipan ang ariwanas?
Para gabayan kami mula sa malayo
Paano mo nagunita ang malinis na kulay-kapeng lawa?
Kung saan may kunting bahid ng lilim?

Panginoon, noong naisip mo ang sapot

Paano mo naisip ang hamog?
Paano mo nalaman ang bahay ng gagamba?
Na may tisang matingkad at bago?
Paano mo napagtanto na ang mga tao
Ay magigiliw rito.
Panginoon noong pinarisan mo ang awit ng ibon
Ipinukol sa pilak na lubid
Paano mo napagtanto ang lubos na kaligayahan
Ng malakristal na tawag na hatid
Paano mo naisip ang mabulang lalamunan
At ang hirang na may butil sa paglipad?

Panginoon noong pumait ang patak ng ulan,

Paano mo naisip ang tangkay,
Na dala ang marilag na dahong makintab
Tangan ang munting hiyas?
Paano mo napagtanto na ang milyong patak
Ay gagayak ang lupi ng umaga?

Bakit mo pinaris ang buwan

Sa baging ng matamis na pulot?
Pa’no mo napagtanto na pagsibol ng Madeyra’y
Dalisay at kalugod-lugod na alak?
Pa’no mo hinabi ang pelus na disko
Kung saan ang nabuhol na pabango ay naroon?

Panginoon, noong naisip mo ang puno ni pino,

Paano mo naisip ang bituin?
 Waray (vernacular)

GINOO, AN PINTOR
NI ANGELA MORGAN
IGINHUBAD NI SHANNEN A. PABUNAN

Ginoo, han imo nahunahunaan an puno han pino,

Pano mo nahunahunaan an bituon?
Pano mo nainopan an ariwanas
Na maggiya ha aton hin kita hin harayo
Pano mo nahunahunaan an malihaw nga kolor kape nga sapa?
Kun diin may gudti nga tiunob hin anino?

Ginoo han nahunahunaan mo an sapot

Pano mo naisip an tun-og?
Pano mo nahibaruan an balay han gagamba,
Mayda tisa nga mainggat ngan bag o
Pano mo nabaruan nga an mga tawo
Maiinganyar hadto.

Ginoo han imo ginsubad an kanta han tamsi

Nakasabit han higot nga plata
Pano mo nabaruan an sugad nga kalipayan
Nga sugad hit Kristal an tawag nga mahahatag?
Pano mo nahunahunaan an pagbura han lalamunan
Ngan an hinigugma nga gugti nga batik han pako?

Ginoo han nagpait an turo han uran,

Pano mo naisip an sanga,
Na magdara hin dahon nga mainggat,
Bitbit an guti nga dyamante?
Pano mo nahibaruan an milyon nga turo
Matatan aw ha kada pagsirak han adlaw.

Kay ano mo ginpadis an bulan

Han balagon han matam is nga dugos
Pano mo nabaruan nga an Madeyra makahatag
Hin destilada nga makalilipay ng irimnon?
Pano mo ginsulsi an pelus nga disko
 Nga an pahamot in nagkasalabid ngadto?

Ginoo, han nahunahunaan mo an puno han pino,

Pano mo nahunahunaan an bituon?

tula
English

A POISON TREE
BY WILLIAM BLAKE

I was angry with my friend;

I told my wrath, my wrath did end.
I was angry with my foe:
I told it not, my wrath did grow.

And I watered it in tears,

Night and morning with my tears:
And I sunned it with smiles,
And with soft deceitful wiles.

And it grow both day and night.

Till it bore an apple bright.
And my foe beheld it shine,
And he knew that it was mine.

And into my garden stole,

When the night had veiled the pole;
 In the morning glad I see;
My foe outstretched beneath the tree.
 Filipino

ANG PUNO NG LASON

NI WILLIAM BLAKE
ISINALIN NI SHANNEN A. PABUNAN

Nagalit ako sa kaibigan ko;

Sinabi ko ang galit ko, nawala rin ito.
Nagalit ako sa kaaway ko;
Hindi ko sinabi, sumihol ang galit ko.

At diniligan ko ito ng luha;

Gabi at araw ng aking luha;
At saka pinagtakpan ko ito ng ngiti,
At ng malinlang ang lalang ng mabini.

At sumibol ito sa bawat araw at gabi.

Hanggang sa nagbunga ng matingkad na mansanas.
At saka napagmasdan ng may kinang ng aking katunggali,
At napagtanto niyang iyon ay akin.

At doon sa aking hardin duwitin,

Nang ang gabi’y tinakpan ang tikin;
Sa umaga’y nalugod sa napagtanto;
Aking kaalitan nakadipa sa ilalim ng puno.
 Waray (vernacular)

AN PUNO NGA LASON

NI WILLIAM BLAKE
IGINHUBAD NI SHANNEN A. PABUNAN

Nag-isog ako han akon sangkay;

Ginyakan ko an akon kaisugon, ini hin nawara.
Nag-isog ako han akon kaaway;
Waray ako magsumat, an akon kaisugon hin dumako.

Ngan ginsaribuhan ko ini hin luha,

Gab i ngan adlaw an akon pagtangis;
Ngan gintahuban ko ini hin hiyom,
Nga hinay-hinay nga nagkunwari.

Ngan nagdinako la ini han kada adlaw ngan gab-i.

Ngada han magbunga hin maiinggat nga mansanas.
Ngan an akon kaaway natan-aw ini nga malamrag,
Ngan nahibaro hiya nga akon adto.

Ngan didto ha akon libong may nawara,

Han pagtahub han gab-i han poste;
Ha pag-aga nalipay ako han natan-aw;
An akon kaaway nakadupa ha ilarom han puno.
 tula
English

LIFE’S JOURNEY
BY JON M. NELSON

As we journey through our lives,

We all take separate paths,
Sometimes they’re filled with sorrow
Other times they are full of laughs.

There is no exact destination,

We just follow where it goes.
We travel until our journey ends
When that is, nobody knows.

We all make big decisions,

As to different roads we’ll take
We all learn from accomplishments,
And mistakes that we will make.

What will lie ahead of us?

No one can make that call.
But we all need someone with us,
To pick us up, after we fall.

In life our paths will cross,

We won’t always be alone.
 We’ve seen what’s behind us.
But our future remains unknown.

Filipino

ANG PAGLALAKBAY NG BUHAY

NI JON M. NELSON
ISINALIN NI SHANNEN A. PABUNAN

Sa ating paglalakbay sa buhay,

Lahat tayo ay nagkakahiwalay ng mga daan,
Minsan ito ay puno ng pighati
Madalas naman ay puno ng tawanan.

Walang tumpak na destinasyon,

Tayo’y sumasabay lamang sa paroroonan.
Naglalakbay tayo hanggang sa ito ay magwakas,
Kung kailan, walang nakakaalam.

Lahat tayo ay gumagawa ng malaking desisyon,

Tungo sa iba’t ibang landas na tatahakin
Lahat tayo natuto sa mga napagtagumpayan,
At sa mga pagkakamali na atin pang gagawin.

Ano nga ba ang nakaabang sa atin?

Walang makapagsasabi nito.
Subalit lahat tayo’y nangangailan ng isang tao,
Na pupulutin tayo, pagkatapos nating bumagsak.
Sa ating buhay ang mga landas nati’y magtatagpo,
Kailanma’y hindi tayo mag-iisa.
Ang nakaraa’y atin ng napagtanto.
Subalit mananatiling lihim ang hinaharap.
 Waray (vernacular)

ANG PAGLALAKBAY NG BUHAY

NI JON M. NELSON
IGINHUBAD NI SHANNEN A. PABUNAN

Han aton paglakaton ha kinabuhi.

Kita hin nag-iiba-iba hin dalan.
Danay ini hin puno hin kasulub on
Usahay naman duro hin kalipay.

Waray eksakto nga karadtuan,

Nasunod la kita bisan man pakain.
Padayon an aton lakaton ngada ha katapusan,
Kun san o man ito, waray may maaram.

Tanan kita may naghimo hin dagko nga desisyon,

Tungod han iba-iba nga dalan na aton aagian
Nahibaro kita han aton mga nahimo,
Ngan han mga sayop nga aton nahimo.

Ano pa ba an aton makakatapo?

Waray hini makakapagyakan.
Pero kinahanglan naton hin usa nga makakaupod,
Nga kita purutan, hin kita matumba.

Ha dalan han aton kinabuhi,

Diri kita permi mag-iinusahan.
 Nakita na naton an aton gin-again.
Pero an aton kabubuwason waray makakasabot.