Professional Documents
Culture Documents
Table of 110 Main Drugs
Table of 110 Main Drugs
Home
syllabus of Dravyaguna
Dravyaguna Persons Address
Important Links
Research activity
BAMS syllabus 110 Detailed Drugs
Alphabetical information
A 1-13
B 14-23
C 24-25
D 26-32,110 SN P.N ����� ��म प्रम�ख कम� FAMILY LATIN NAME पय��य Eng. Name MORPH. Chem. compo. ग�ण रस ��प�क ��य� आम�यक प्रय�ग प्रय��य��ग DOSE ����ष्ट य�ग
E,F 33-34 1 7अ�हफ़� न मदक�र� Papaveraceae Papaver somniferum आफ़� फ,ओ�पयम Opium क्ष�प Morhhine,Codeine लघ�,रूक्ष,स��म,�यव�य�,�वक�स��तक्त,कष�य कट� उ�ण क�सहर,ध�त�श�षक,�त�भन,प�रुष�वन�शक �नय��स 30-125 mg कप�ररस,अ�हफ� न�सव
G 35-38
2 84अ��नम�थ श�थहर Verbaenaceae Premna mucronata जय,��पण�,ग�णक��रक�,व�त�न�, . व�क्ष 25 फ�ट . रूक्ष,लघ� �तक्त,कट� ,कष�य,मध�र कट� उ�ण म�द���न,श�थ,प��ड� ,रस�यन,आमवत,प्रम�ह पत्र,म�ल �वक 1-3 gm दशम�ल��रष्ट
H,I 39-41
J 42-46 3 323अगरु श�तप्रशमन Thymelaeaceae Aquilaria agallocha ल�ह,क� �मज,क� �मज�ध,अगर Aloe/ eagle wood व�क्ष Sesquiterpene लघ�,रूक्ष,त��ण कट� ,�तक्त कट� उ�ण �व�य,कण�न�त्रर�गहर,कफ़हर,व�तरक्त,आमव�त,श्व�स,व��जक�रक क��डस�र,त�ल 1-3 gm अग�व���द त�ल
K 47-61 4 341आमलक� रस�यन Euphorbiaceae Emblica officinalis ध�त्र� Emblic myrobalan व�क्ष Vit C high, galic acid, Ca ग�रु,रूक्ष,श�त प�चरस लवणव�ज�त अ�लप्रध�न मध�र श�त रक्त�पत,प्रम�ह,व��य,रस�यन,�त्रद�षहर,�वब�धहर फल 3-6 gm �यव�प्र�श,ब्रह्मरस�यन,ध�त्र�ल�ह
L 62-63
5 225अप�म�ग� यक� �य Amaranthaceae Achyranthes aspera �शखर�,अधश�य,मय�रक,खरम�जर�,प्र�यकप��प�,आघ�ट,�चङ�चङ�,लटज�र�Prickly chalff flower क्ष�प 2 फ�ट Potass लघ�,रूक्ष,त��ण कट� ,�तक्त कट� उ�ण स�रक,वमन,कफ़,म�द,व�य�,ह्रद्र�ग,अश�,क�ड� ,उदर,अपच� म�ल,पत्र,त�ड� ल,प�च��ग 1-2 gm अप�म�ग�क्ष�र -त�ल
M 64-69
N,O 70-72 6 64आर�वध क� ष्ठ�न Leguminosae Cassia fistula र�जव�क्ष,श�प�क,क� तम�ल,चत�रग��ल,द�घ�फल,�वण�भष� ण Purging nut व�क्ष Sugar,pectine,gultine ग�रु,म�द,� ��न�ध मध�र मध�र श�त �वर,ह्रद्र�ग,रक्त�पत,उद�वत�,�वब�ध,क� ष्ठ फलम�ज� 5-10 gm आर�यवध��द-त�ल-ल�ह-अ�रष्ट
P,Q 73-79 मध�र
लघ�,��न�ध (श��ठ�) (श��ठ�)
R 80-81
S 82-94 7 134आद्र�क/श��ठ� त��प्त�न Zingiberaceae Zingiber officinale न�गर,मह�षध,�वश्वभ�षज,��ग� व�र,आद्र�क Dry Ginger क्ष�प Zingirol कट� उ�ण मद����न,�जह्व�क�ठ�वश�धन,क� ष्ठ,प��ड� ,श�त�पत्त,श्व�स,क�स क�द 1-2 gm स�भ��यश��ठ� प�क
T 95-99 ग�रु,रूक्ष,त��ण,(आद�क) कट�
U-100 (आद्र�क)
धवल,कक� भ,व�रव�क्ष,नद�सज�,इ�द्र�द� व�क्ष 60 फ�ट लघ�,रूक्ष हृद्य,क्षत,क्षय,म�द,प्रम�ह,व्रण,प्रम�ह �प�डक�,कफ�पत्तहर
V.101-107
Y.108-109
8 75अज��न ह�द्य Combretaceae Terminalia arjuna Arjuna Arjunetin,Tannin कष�य कट� श�त �वक 3-6 Gm अज��न��रष्ट-घ�त
Table of 110 main drugs 9 179अक� त��ण�वर� चन Asclepidaceae Calotropis procera त�लफल,क्ष�रपण�,आ�फ�ट,मद�र Madar ग��म Tripsin, Uscarine, Calotropin लघ�,रूक्ष,त��ण कट� ,�तक्त कट� उ�ण स�ग्र�ह�,ग��म,श�थ,आमव�त,उदरर�ग,श्व�स,क�स,यक� त,अब��द क्ष�र,म�ल,क��ड,पत्र,प��प 0.5-1gm अक� लवण,अक� त�ल,अक� श्वर
128 Sub main drugs अश्वग�ध�-�रष्ट-च�ण-� घ�त-
WHOs Essential Drug List 10 343अश्वग�ध� रस�यन Solanaceae Withania somnifera वर�हकण� क्ष�प 5 फ�ट Cuseohygrine,withanaloids लघ�,��न�ध �तक्त,कट� ,मध�र मध�र उ�ण ब�य,श�क्रल,रस�यन,व�त,कफ,�श्वत्र,श�थ,क्षयहर म�ल 3-6 gm
Principles of general Pharmacology
रस�य�न
plant extracts 11 171अश्वग�ल म�द�� वर� चन Plantaginaceae Plantago ovata ईषद� ग�ल,अश्वकण�ब�ज,श�तब�ज Spogel seeds क्ष�प Mucilage ग�रु,��न�ध,�प��छल मध�र मध�र श�त आ�तस�र,प्रव��हक�,श��कक�स,त�ष�,�वब�ध,अ�सर,अ�ल�पत्त ब�ज,�वक 5-10 gm
Contact us
12 261अश�क आत�वस�ग्रहण�य Caesalpiniodae Saraca asoca ह�मप��प,त�म्रप��व व�क्ष Haematoxylin,Tannin लघ�,रूक्ष कष�य,�तक्त कट� श�त ग्र�ह�,व��य�,क� ष्ट�त�व,श्व�त-रक्तप्रदर,रक्त��तस�र,गभ��शय�श�थलत�हर �वक,ब�ज,प��प 3-6 Gm अश�क��रष्ट
13 144अ�त�वष� द�पन Ranunculaceae Aconitum heterophyllum भ�गर� �,श���क�द�,घ�णव�लभ�,क��म�र�,�शश�भष� �य� Indian Atees क्ष�प 3 फ�ट Atisine, hetisine लघ�,रूक्ष �तक्त,कट� कट� उ�ण प�चक,अ��नद�पक,ग्र�ह�,�वरहर,स�ग्रहण�,�वष,क� �म,वमन म�ल,क�द 1-3 gm अ�त�वष��द च�ण,� ब�लचत�भद्र� �
14 66ब�क� च� क� ष्ठ�न Leguminosae Psoralia corylifolia क� �णफल�,क� ष्ठ�न�,प��तफल� Psoralea seed क्ष�प psoralin, Fixed oil लघ�,रूक्ष कट� ,�तक्त कट� उ�ण क� �म�न,�वकद�षहर,व्रणर�पण,�श्वत्र,क� ष्ठ,स�र�य�सस,�वब�धहर ब�ज,त�ल 1-3 Gm ब�क� च�-च�ण-� त�ल
15 329अ�तबल� ब�य Malvaceae Abutilon indicum क� क�तक�,क� घ� Country mallow ग��म Asparegin लघ�,��न�ध,�प��छल मध�र मध�र श�त व�तहर,रस�यन,म�त्रजनन,व�ज�कर,प्रदरहर,ब�य म�ल,ब�ज 3-6 Gm
बल�द्य-घ�त-�रष्ट-
15 328बल� ब�य Malvaceae Sida cordifolia व�ट� य��लक�,खरय�ष्टक�,ब�रय�र,�खर� ट�,ब�जब�द Country mallow क्ष�प Ephedrine,Steroid,mucin,KNO3लघ�,��न�ध,�प��छल मध�र मध�र श�त रस�यन,म�त्रजनन,व�ज�कर,प्रदरहर,ब�य,क्षय,श्व�सहर म�ल,ब�ज 3-6 Gm
च�दनबल�ल�क्ष��द त�ल
16 119भ��रग� श्व�सहर Verbaenaceae Clerodendrum serratum ब्र�ह्मण�ष्ठक�,खरश�क,प��, . क्ष�प 8 फ�ट Saponin antihistamine लघ�,रूक्ष �तक्त,कट� कट� उ�ण ग��म,रक्तद�ष,श�थ,क�स,श्व�स,प�नस,�वर,अ��नम��द्यहर म�ल 3-6 Gm भ�र� �य��द �व�थ
17 63भ�ल�तक क� ष्ठ�न Anacardiaceae Semicarpus anacardium अरु�कर,अ��न,श�फक� त,अ��नम�ख Marking nut व�क्ष Semicarpol,Bhilawanol लघ�,��न�ध,त��ण कट� ,�तक्त,कष�य मध�र उ�ण श�क्रल,उदरर�ग,क� ष्ठ,ग्रहण�,�श्वत्र,अ��नम��द्य,क� �म,व्रण,अश�,व�तकफहर,�वब�ध फल,ब�ज 3-6 Gm अम�तभ�ल�तक,�तल�रु�करय�ग
18 93�बभ�तक छ� दन Combretaceae Terminalia bellirica कष�फल,अक्ष,क�लद्र�म,बह�ङ� Belliric Myrobalan व�क्ष 60 फ�ट Tannin रूक्ष,लघ� कष�य मध�र उ�ण भ�दन,क�स,न�त्रर�ग,क� �य,क� �म,�वरभ�द,मदक�र� फल 3-6 Gm त��लस��द च�ण,� ल�वग��द वट�
19 297ब�जक म�त्रस�ग्रहण�य Papilionatae Pterocarpus marsupium असन,प�तश�ल,�वजयस�र, Kino tree व�क्ष Kinotanic acid लघ�,रूक्ष कष�य,�तक्त कट� श�त क� ष्ठ,�वसप�,प्रम�ह,�श्वत्र,रक्त�पत्त,क� �य,�वक �वक�रहर,रस�यन,अ�तस�र क��डस�र,�नय��स 50-100 ml
��फल,श���ड�य,श�लष� ,म�ल�र,ग�धगभ�,सद�फल,मह�क�प�थ,ग्र��थल,ब�ल Bael व�क्ष 25 फ�ट Micilage, Pectine, Sugarm लघ�,रूक्ष अप�व-ग्र�ह�,अ��नवध�क,�पत्तक�रक,कफन�शक,बलक�रक,आ�त्रबलक�रक म�ल,�वक,फल,पत्र
�ब�वप�चक �व�थ,�ब�व��द
20 187�ब�व ग्र�ह� Rutaceae Aegle marmelos कष�य,�तक्त कट� उ�ण 3-6 gm
Mermelosine च�ण,� �ब�वत�ल
21 2ब्र�ह्म� म��य Scrophulariaceae Bacopa monnieri ऎ�द्र�,जलन�म Indian pennywort प्रसर� क्ष�प Brhamine लघ� �तक्त कट� उ�ण आय��य�,रस�यन�,�वय��,�म��तप्रद�,क� ष्ठ,प��ड� ,म�ह,रक्त,क�स,�वष,�वरहर प�च��ग 10-20 ml ब्र�ह्म� प�नक
22 47भ�ग� र�ज क� �य Compositae Eclipta alba म�क� व,क� शर�ज,क� शर� जन . क्ष�प Ecliptine, रूक्ष,लघ� कट� ,�तक्त कट� श�त क� �य,रस�यन,�व�य,क� �म,क�स,श�थ,प��ड� ,द�तर�ग,ब�य,क� ष्ठ,�शर�र�गहर प�च��ग 5-10 ml भ�ग� र�ज त�ल,षड�ब�द� त�ल
23 112ब�हत� क�सहर Solanaceae Solanum indicum क्ष�द्रभ�ट�क�,�स�ह�, . क्ष�प Soanine,Solanidine लघ�,रूक्ष,त��ण कट� ,�तक्त कट� उ�ण स�ग्र�ह�,क�ठ� य,प�चक,अरु�चहर,�वर,श्व�स,क�स,म�द���नहर म�ल,फल 40-80 ml दशम�ल��रष्ट
24 317च�दन द�हप्रशमन Santalaceae Santalum album ��ख�ड,ग�धस�र,मलयज Sandal wood व�क्ष Santalol लघ�,रूक्ष �तक्त,मध�र कट� श�त आ���दतकर,श�ष,�वष,�� �म�,�पत्त,रक्त,द�हहर क��डस�र,�नय��स 3-6 Gm च�दन��द-च�ण-� वट�-च�दन�सव
24 318रक्तच�दन द�हप्रशमन Papilionatae Pterocarpus santalinus ल�लच�दन Red sanders व�क्ष Pterocarpin, Santalin ग�रु,रूक्ष �तक्त,मध�र कट� श�त त��ण�,न�त्रर�ग,व��य,व्रण,वमन,�वष,रक्त�पत्त,�वरहर क��डस�र 3-6 Gm
25 146�चत्रक द�पन Plumbaginaceae Plumbago zeylanica अ��न Leadwort क्ष�प 4 फ�ट Plumbagine लघ�,रूक्ष,त��ण कट� कट� उ�ण ग्र�ह�,ग्रहण�,म�द���न,क� ष्ठ,श�थ,अश�,क� �म,क�स,व�तकफहर,आमव�त म�ल�वक 1-2 gm �चत्रक��द वट�,�चत्रकहर�तक�
द��ङम-चत�सम-आष्टक-आद्यघ�त-
26 138द��ङम र�चन Punicaecae Punica granatum द�तब�ज,ल��हतप��पक,अन�र Pomergaranate व�क्ष Pelletierine लघ�,��न�ध मध�र,कष�य,अ�ल मध�र अन��ण स�तप�क,श�क्रजनक,ग्र�ह�,म�ध���नबलवध�क,हृद्य,क�ठ,म�खर�गहर,क� �मन�शक �फ�तक� �म फल,फल�वक,म�ल�वक 20-50 ml
त�ल
27 176द�त� त��ण�वर� चन Euphorbiaceae Baliospermum montanum उद��बरपण�,एर�डफल�,श�घ्र�,�नक� �भ,प्र�य�क��ण� . ग��म/ क्ष�प Oil ग�रु,त��ण कट� कट� उ�ण श�थ�न,र� चन,उदर,जल�दर,क�मल�,यक� त�वक�र,ग��म,�वर,�वब�ध म�ल,ब�ज,पत्र 1-3 gm द��य��रष्ट,द��य��दच�ण,� द�त�हर�तक�
28 223द�रूह�द� यक� �य Berberidaceae Berberis aristata द�व�,क� टकट�र�,पच�मपच�,द�रुह�द� Indian berberry ग��म 6&18 फ�ट Berberine लघ�,रूक्ष �तक्त,कष�य कट� उ�ण न�त्र-कण�र�गहर,द�पन,प�चन,ग्र�ह�,ग�डम�ल�,प्रदर,यक� त�ल�ह�र�ग,क�मल�,सप�दश� , म�ल,क��ड,फल 1-3 gm द��य���द-�व�थ-ल�ह-त�ल
29 130ध��यक त��ण��नग्रहण Umbelliferare Coriandrum sativum छत्र�,क� �त��बरु,�वत��नक, Coriander क्ष�प Coriandrol लघ�,��न�ध कष�य,�तक्त,मध�र,कट� मध�र उ�ण �वर�न,त��ण�,द�ह,वमन,क�स,क� �म,�त्रद�षहर,म�त्रल,आद्र� �पत्तन�शक, फल,प�च��ग 3-6 gm ध��यप�चक �व�थ
30 193ध�तक� �त�भन Lythraceae Woodfordia fruticosa ध�त�प�� प�,व���व�ल�,ध�य, Fire flame bush ग��म 10 फ�ट Lawsone, Tannin लघ�,रूक्ष कष�य कट� श�त त��ण�,क� �म,�पत्तन�शक,अ�तस�र,प्रदर,प्रव��हक�,आसव��रष्ट म� �क�व��प�त प��प 1-3 gm ध�त�य��द च�ण,� ध�त�य��द त�ल
31 51द्र�क्ष� �न�ह�पग Vitaceae Vitis vinefera म�द�क�,ग��तन�,द�ख Grape लत� Glucose म�द,� ग�रु,��न�ध मध�र मध�र श�त चक्ष��य�,ब��हण,�वय��,श्व�स,क�स,व�तरक्त,क�मल�,श�ष,मद��यहर,स�ष्टम�त्र�वट फल द्र�क्ष�-�रष्ट-घ�त-�व�थ-ल�ह
32 242द�व�� प्रज��थ�पन Graminae Cynodon dactylon द�ब,शतपव�� Conch grass क्ष�प Protine लघ� कष�य,मध�र मध�र श�त कफ�पत्तहर,त��ण�,द�ह,रक्त�पत्त,�वकर�गहर,अ�मर� प�च��ग 10-20 ml द�व���द �व�थ-घ�त-त�ल
एल��द च�ण-� ग��टक�-म�दक-�व�थ-
33 319एल� द�हप्रशमन Zingiberaceae Elettaria cardamomum �त्रप�ट�,त्र��ट,द्र�वङ�,स��म�ल�,इल�यच� Lesser cardamom क्ष�प K,Mn लघ�,रूक्ष कट� ,मध�र मध�र श�त कफ,श्व�स,क�स,अश�,म�त्रक� ��,म�खग�धहर ब�ज .5-1 gm
�रष्ट
34 21एर�ड व�दन��थ�पन Euphorbiaceae Ricinus communis ग�घव�ह�त,�य�घ्रप��छ,प�च�ग�ल, Castor व�क्षक Ricine (Poisonus) ��न�ध,त��ण,स��म मध�र,कट� ,कष�य मध�र उ�ण व�त�न,कफ,क� �म,म�त्रक� ��,ग��मब��तश�लहर� ,यक� त,�ल�ह�,उदर,अश�,�वब�ध,आमव�तहरम�ल,पत्र,ब�ज 20 gm एर�ड-प�क-त�ल
द�पन,प�चन,म��य,भ�दन�,भ्रम,श�ष,त��ण�,श�ल,अश�,�वष,द�ह,�वरहर,फल-
35 86ग�भ�र� श�थहर Verbaenaceae Gmelina arboria ��पण�,मध�प�ण�क�,क��मर�,प�तर�हण� . व�क्ष 60 फ�ट Resin ग�रु �तक्त,कष�य,मध�र कट� उ�ण म�ल �वक,फल 50-100 ml दशम�ल��रष्ट
क� �य,रस�यन,रक्त�पत्तहर
ग�क्ष�र��द-च�ण-� अवल�ह-ग��ग�ल-�
36 268ग�क्ष�र म�त्र�वर� चन�य Zygophyllaceae Tribulus terrestris �व�द�क�टक,श्वद����,�त्रक�टक,चणद्र�म,वन��ग� �ट,इक्ष�ग��धक�,ग�खरु Puncture vine प्रसर� क्ष�प Harman,No3 ग�रु,��न�ध मध�र मध�र श�त ब��तश�धन,व��य,अ�मर�हर,प्रम�ह,श्व�स,क�स,अश�,म�त्रक� ��,हृद्र�ग,�व�नद�ष व�तहर फल 1-3 gm
�व�थ-दशम�ल��रष्ट
अम�त��रष्ट,ग�ड��य��द-च�ण-� स�व-
37 342ग�ड�च� रस�यन Menispermaceae Tinospora cardifolia मध�पण�,अम�त�,�छ�नरुह�,व�स�दन�,त��त्रक�,क� �डलन�,चक्रलक्ष�णक�,�गल�य लत� Giloin, Berberine ग�रु,��न�ध �तक्त,कष�य मध�र उ�ण भ�नस�ध�न,व��य,�वय�,रस�यन,आमव�तग्र��थहर,कफव्रण अपच�हर,प�र�ण म�द�हर क��ड 3-6 gm
�व�थ-ल�ह-त�ल
38 20ग��ग�ल� व�दन��थ�पन Burseraceae Commiphora mukul द�वध�प,म��हष�क्ष,प�लकष�,प�र Indian bedellium ग��म Gum, vol.oil लघ�,रूक्ष,त��ण,�वशद,स��म,सर,स�ग��ध �तक्त,कट� कट� उ�ण �त्रद�षहर,रस�यन,म�ह,क�स,प्रम�ह,क�मल�,क� ष्ठ,�क्र�म,हृद्र�ग,व�तरक्तहर �नय��स 2-4gm च�द्रप्रभ� वट�,य�गर�ज ग��ग�ल�
39 62ह�रद्र� क� ष्ठ�न Zingiberaceae Curcuma longa क��चन�,क� �म�न�,�नश�,ग�र�,य��षत�प्रय�, Turmeric क्ष�प Curcumine,Vit. A रूक्ष,लघ� �तक्त,कट� कट� उ�ण व�य��,�व�द�ष,म�ह,रक्त�वक�र,श�थ,प��ड� ,व्रण,श�त�पत्त,क�स,अ��थभ�न क�द ह�रद्र�ख�ड
40 340हर�तक� रस�यन Combretaceae Terminalia chebula अभय�,प�य�,हरङ Chebulic myrobalan व�क्ष chubulic acid लघ�,रूक्ष प�चरस लवणव�ज�त कष�यप्रध�न मध�र श�त �त्रद�षहर,मलश�धक,स�ग्र�ह�,रस�यन,प��ड� ,न�त्रर�ग,उदर,प्रम�ह,अश�,क�स,व्रण फल 3-6 gm अभय��रष्ट,अग��यहर�तक�
41 143�ह�ग� द�पन Umbelliferare Ferula narthex सहस्त्रव��ध,जत�क,ब���क,र�मठ Asafoetida क्ष�प 6 फ�ट V.oil,Asaresinotannol लघ�,��न�ध,त��ण कट� कट� उ�ण प�चक,रू�चक�रक,व�तकफहर,श�ल,ग��म,उदर,आन�ह,क� �म,आत�वजनन �नय��स 125-500 mg रजप्रवत�न� वट�,�ह�गक
� प��र वट�
Jamboline, Strach, लघ�,रूक्ष व्रण,प्रम�ह,भ�न,अ�तस�र,अ�य�त�व,वमन,रक्त��तस�र ज��व�द्य त�ल,प�चप�लव य�ग
42 284ज�ब� म�त्रस�ग्रहण�य Myrtaceae Syzygium cumini मह�फल�,फल��द्र�,ज�म�न Jaman व�क्ष कष�य,�तक्त,मध�र कट� श�त फल,फलअ��थ,पत्र,�वक~ 3-6 gm
Tannin
43 10जट�म��स� स����थ�पन Valerianaceae Nordostachys jatamansi भ�तजट�,तप�वन�,स�ल�मश� Spikenard क्ष�प Volatile oil लघ�,��न�ध �तक्त,कष�य,मध�र कट� श�त म��य,व�य�,ब�य,�त्रद�षहर,द�ह,�वसप�,क� ष्ठन�शक,रक्तप्रव�ह स�त��लत म�ल 2-4 Gm म���य��द �व�थ
Nutmeg व�क्ष 40 फ�ट लघ�,त��ण द�पन,ग्र�ह�,�वय�,व�तकफहर,म�खव�र�यहर,क� �म,क�स,श्व�स,हृद्र�ग,क�ठ� य ज��तफल��द च�ण,� ज��तफल��द वट�
44 188ज��तफल ग्र�ह� Myrtaceae Myristica fragrans ज��तक�ष,म�लत�फल,ज�यफल Vol oil, Myritic acid �तक्त,कट� कट� उ�ण ब�ज,क�ष 0.5-1 gm
tree
Black लघ�,रूक्ष अश�,आन�ह,ट�.ब�.हर,व�त�न�ल�मन,�त�यजनन,अपचन
45 149क� �णज�रक द�पन Umbelliferare Carum Blubocastanum क��म�रज�रक क्ष�प Vol.oil कट� कट� उ�ण ब�ज 1-3 gm
Caraway
Cummin लघ�,रूक्ष ज�रक�द्य-च�ण-� त�ल-�रष्ट-म�दक
45 148ज�रक द�पन Umbelliferare Cuminum cyminum जरण,अज�ज�,द�घ�ज�रक क्ष�प Cumaldehyde कट� कट� उ�ण आन�ह,व�त�न�ल�मन,�त�यजनन,अपचन,अ�तस�र,अ��नम��द्यहर,ग्र�ह� ब�ज 3-6 gm
seed
46 4�य��तषम�त म��य Celastraceae Celastrus panniculatis प�र�वतपद�,क�क��ड�,प�तत�ल� Staff tree लत� Celastrine,Panniculatineत��ण, कट� ,�तक्त कट� उ�ण अ�त उ�ण,व�मक,म�ध�-जठर���न-�मरणश�क्त वध�क,व�त�वक�र,आमव�त,म�ईग्र�न ब�ज,त�ल 5-10 drop �य��तषम�त त�ल
Kalmeghin,
47 225क�लम�घ/भ��न�ब यक� �य Acanthaceae Andrographis paniculata क�लम�घ,यव�तक्त�, Kalmegh क्ष�प 2 फ�ट लघ�,रूक्ष �तक्त कट� उ�ण यक� त�वक�र,�वर,आम,प���त्तक�वक�र,क� �म,द�ह,अ�ल�पत्त,व्रण प�च��ग 1-3 gm क�लम�घ-तरल-स�व
Andrographolid
कक� श,रक्त��ग,र� चन,कब�ल� Kamala व�क्ष 30 फ�ट लघ�,रूक्ष,त��ण कफ�पत्तहर,रक्त,क� �म,ग��म,उदर,व्रण,र� चक,प्रम�ह,�वष,अ�मर�हर
48 216क��पलक क� �म�न Euphorbiaceae Mallotus philippinesis Rottlerin कट� कट� उ�ण फलरज 1-3 gm �क्र�मघ�तन� वट�
tree
49 91क��चन�र ग�डम�ल�न�शन Leguminosae Bauhinia veriegata ग�ड��र,चम�रक,य��मपत्रक,कब��द�र,�व�पक� शर� . व�क्ष Tannin रूक्ष,लघ� कष�य कट� श�त � ,ग�डम�ल�,व्रण,प्रदर,क्षय,क�सहर
श�त,ग्र�ह�,कफ�पत्तहर,क� �म,क� ष्ठ,ग�दभ�श �वक,प��प 3-6 gm क��चन�र ग��ग�ल�
Yellow
द��पश��,क्ष�द्र�,�य�घ्र�,�न�द��धक� berried लघ�,रूक्ष,त��ण क�टक�र� घ�त,�य�घ्र�हर�तक�
50 111क�टक�र� क�सहर Solanaceae Solanum surattense प्रसर� क्ष�प Diosgenin, kno3 �तक्त,कट� कट� उ�ण प�चन,क�स,�वर,कफव�तश�मक,प�नस,प�श्व�प�ङ�,क� �म,हृद्र�ग,म�त्रल प�च��ग 40-80 ml
night
shade
51 237क�पक�छ� व��य Leguminosae Mucuna prurita आ�मग�प्त�,मक� ट�,क�ड� र�,श�क�श�ब�,क� व��च Cowhage लत� Pruriyenine ग�रु,��न�ध मध�र,�तक्त मध�र उ�ण प�चन,क�स,�वर,कफव�तश�मक,प�नस,प�श्व�प�ङ�,क� �म,हृद्र�ग,म�त्रल ब�ज,र�म,म�ल 3-6 gm व�नर� ग��टक�,म�षबल��द प�चन
52 113कक� ट� �ग� � क�सहर Anacardiaceae Pistacia integerrima अज��ग� �,क� ल�र�वष��णक�,वक्र�, . व�क्ष 40 फ�ट Tannin, Vol oil लघ�,रूक्ष कष�य,�तक्त कट� उ�ण कफव�तहर,क्षय,�वर,श्व�स,उ�व�व�त,त��ण�,क�स,�ह�क�,अरु�च,वमनहर क�ष 1-3 Gm ���� य��द च�ण,� ब�लचत�भद्र� �
53 76कप��र ह�द्य Lauraceae Cinnamomum camphora घनस�र,च�द्र,�हम�ह्व Camphor व�क्ष 100 फ�ट Camphor oil लघ�,त��ण �तक्त,कट� ,मध�र कट� श�त श�तल,चक्ष��य,ल�खन,कफ�पत्त�वषहर,द�ह,त��ण�,म�खम�दग�धहर,स�ग��ध स�व 125-375 mg कप��ररस-आसव-अक�
54 182कट� क� �पत्त�वर� चन Scrophulariaceae Picrorhiza kurroa �तक्त�,कट� र�हण�,क��डरुह�,म��यशकल�,चक्र��ग�,क� �णभ�द�,शतपव��,क� टक�Picrorhiza क्ष�प Picrorhizine, Kutkine रूक्ष,लघ� �तक्त कट� श�त भ�दन�,द�पन�,हृद्य,कफ�पत्त�वरहर,प्रम�ह,श्व�स,क�स,द�ह,क� �म,क� ष्ठहर म�ल,भ��मक क��ड 0.5-1 gm आर��यव�ध�न�,�तक्त��द �व�थ
55 61ख�दर क� ष्ठ�न Leguminosae Acacia catachu रक्तस�र,द�तध�वन,ब�लपत्र,क�टक� Cutch tree व�क्ष Catechin, tannin लघ�,रूक्ष �तक्त,कष�य कट� श�त श�तल,श्व�स,कफ�पत्त,क�स,क� ष्ठ,व्रण,प्रम�ह,�श्वत्र,�वर�न,रक्त�पत्तहर �वक,स�र 1-3 Gm ख�दर��द-वट�-च�ण-� �रष्ट-�व�थ
56 304�कर�त�तक्त �वर�न Gentianaceae Swertia chirayata �कर�त,�चर�यत� Chiretta क्ष�प Mengigerin, Gentianine लघ�,रूक्ष �तक्त कट� उ�ण स�रक,श�तल,�वर�न,स��नप�त�वर,श्व�स,कफ�पत्त,क�स,श�थ,क� ष्ठ,व्रण,क� �महर प�च��ग 1-3 gm स�दश�न च�ण,� �कर�त��द �व�थ
57 184क� म�र� �पत्त�वर� चन Liliaceae Aloe vera ग�हक�य�,घ�तक� म�र�,�व�रप�ठ�, Indian aloeक्ष�प 2 फ�ट Aloin ग�रु,��न�ध,�प��छल �तक्त कट� उ�ण ब�य,व�त�वषहर,व��य,चक्ष��य,रस�यन,ग��म,�ल�ह�,यक� त,ग्र��थ,अ��नद�ध,र� चन�,अन�त�व पत्र,एल�व� 0.1-0.2 gm क� म�य��सव,क� म��रक�वट�,रज�प्रवत�न�वट�,क� म��रक�प�क
58 31क� प�ल� आक्ष�पजनन Loganiaceae Strychnos nuxvomica �वष�त�द� क ,क�क�त�द� क ,क� चल� Nuxvomicaव�क्ष 50 फ�ट Strychanine लघ�,रूक्ष,त��ण �तक्त,कट� कट� उ�ण मदक�रक,कफ�पत्तहर,�यथ�हर(व�दन�),ग्र�ह�,पक्ष�घ�त,व�ज�कर,आमव�त ब�ज म�ज� 60-250 mg �वष�त�द�क वट�, नवज�वन रस
59 53 Iridaceae Crocus sativus Saffron Volatile oil,Crocin 250-500 mg
http://indianmedicine.tripod.com/id33.html 3/24/2018
Table of 110 main drugs Page 2 of 2
क� क� म व�य� घ�सण,रक्त,व���क,क��म�र क्ष�प ��न�ध कट� ,�तक्त कट� उ�ण व�य�,�शर�र�ग,क� �म,वमन,�य�ग(���ई),�त्रद�षहर क� शर क�� क� म��द-घ�त-त�ल
White
60 5क� �म��ड म��य Cucurbitaceae Benincasa hispida प��पफल,व�ल�फल,ब�हतफल guard लत� Cucurbitine लघ�,��न�ध मध�र मध�र श�त ब�य,ब��तश�धक,म��य,अ�ल�पत्तहर,�पत्तश�मक,व��य,�त्रद�षहर ब�ज,त�ल,फल 10-20 Gm क� �म��ड-घ�त
melon
81 26रस�न व�दन��थ�पन Liliaceae Allium sativum उग्रग�ध,यवन�ष्ठ, Garlic क्ष�प Allyl-propyl sulphide ��न�ध,त��ण,ग�रु,�प��छल,सर प�चरस अ�लर�हत कट� उ�ण ब��हण,प�चन,सर,स�ध�नकर,क�ठ� य,बलवण�कर,म��य,रस�यन,चक्ष��य,हृद्र�ग,�वर,क� �क्षश�ल,ग��म,अश�,व�तकफहरक�द,त�ल
82 70स�र�यक क� ष्ठ�न Acanthaceae Barleria prionitis सहचर,���ट�,�पय�ब�स� . ग��म . लघ� �तक्त,मध�र कट� उ�ण क� ष्ठ,व�तरक्त,क�ड� ,�वषहर,क� शर� जक प�च��ग 10-20 ml
oleo resin gum, Boswellia लघ�,रूक्ष
83 202श�लक� प�र�ष�वरजन�य Burseraceae Boswellia serrata स�स्रव�,गजभ�य�,सलई,क� �द�रू Indian olibanum tree व�क्ष कष�य,�तक्त,मध�र कट� श�त �पत्त,�� �म,अ�तस�रहर,रक्त�पत्त,व्रणहर,प��ष्टकर,अश�हर �नय��स 1-3 gm
oil
84 310सप्तपण� �वषम�वर�न Apocynaceae Alstonia scholaris �वश�ल�वक,श�रद,�वष��छद,�छतवन Dita व�क्ष Ditamine लघ�,��न�ध �तक्त,कष�य कट� उ�ण व्रण,व�तकफहर,क� ष्ठ,ज�त��न,द�पन,ग��महर,श्व�स,�वषम�वरहर �वक 50-100 ml सप्त��द��द-�व�थ-वट�-त�ल
85 12सप�ग�ध� �नद्र�जनन Apocynaceae Rauwolfia serpentina च�द्रम�र,धवल�वटप . क्ष�प Reserpine रूक्ष �तक्त कट� उ�ण श�मक,उ�चरक्तच�प,उ�म�द,अ�नद्र�,अप�म�रहर,म�न�सक�य��धहर म�ल 1-2Gm सप�ग�ध�घन वट�
Methoxy salicylic स��रव��द-�व�थ-वट�-अवल�ह-
86 363स��रव� रक्तप्रस�धन Asclepidaceae Hemidesmus indicus उ�पलस��रव�,ग�पव�ल�,अन�तम�ल,कप�र� Indian sarsaparilla लत� ग�रु,��न�ध मध�र,�तक्त मध�र श�त श�क्रकर,अ��नम��द्य,अरु�च,श्व�स,क�स,आम,�वषन�शन,�त्रद�षहर,रक्तप्रदरहर म�ल 5-10 gm
aldehyde आसव
87 374श�लपण� अ�गमद� प्रशमन Leguminosae Desmodium gangeticum �वद�र�ग�ध�,अ�शम� त�,स�रवन क्ष�प 4 फ�ट Resin ग�रु,��न�ध मध�र,�तक्त मध�र उ�ण वमन,�वर,श्व�स,अ�तस�र,श�ष,�त्रद�षन�शक,रस�यन,�वष,क� �महर प�च��ग 50-100 ml श�लप�य���द �व�थ,दशम�ल��रष्ट
88 203श��मल� प�र�ष�वरजन�य Bombacaceae Salmalia malabarica म�च�,�प��छल,रक्तप��प,��थर�य�,क� टक���य,त��लन�,स�मल Silk cottan tree व�क्ष 125 फ�ट Tannic acid, Gallic acid लघ�,��न�ध,�प��छल मध�र मध�र श�त श�तल,रस�यन,व�तरक्त,रक्त�पत्त,स�ग्र�ह�,व��य,प��ष्टक,य�व�न�प�डक�हर म�ल,प��प,फल,�नय��स 3-6 gm श��म�लघ�त
89 3श�खप��प� म��य Convolvulaceace Convolvulus pluriculis क्ष�रप��प�,म��ग�यक� सम� . बह�वष��य� क्ष�प Shankhpuspine ��न�ध,�प��छल �तक्त मध�र श�त सर,म��य,व��य,रस�यन,म�नसर�गहर,अप�म�र,�वष,क� ष्ठहर,�म��त,क���तप्रद प�च��ग 10-20 ml श�खप��प� प�नक,म��यकष�य
90 234शत�वर� व��य Liliaceae Asparagus racemosus बह�शत� �,शतव�य��,शतम�ल�,अ�तरस� लत� Saponin ग�रु,��न�ध मध�र,�तक्त मध�र श�त रस�यन,म��य,अ��नवध�क,प��ष्टद�यक,�त�यवध�क,श�क्रवध�क,चक्ष��य,व�त�पत्तहर,श�थहर क�द 3-6 Gm शत�वर�घ�त,न�र�यणत�ल,�व�ण�त�ल
91 165शतप��प� व�त�न�ल�मन Umbelliferare Anethum sowa छत्र�,स�य� Dill क्ष�प Vol oil लघ�,रूक्ष,त��ण कट� ,�तक्त कट� उ�ण अ��नद�पक,त��ण,व�त�न�ल�मन,व्रण,श�ल,न�त्रर�गहर अक� ,त�ल 1-3 Gm शतप��प�क�
�शग्र�,त��णग�ध�,म�चक,अक्ष�व Moringine, लघ�,रूक्ष,त��ण कट� ,�तक्त
92 43श�भ��जन �व�द�पग Moringaceae Moringa oleifera Drumastic plant व�क्ष कट� उ�ण अ��नद�पक,त��ण,चक्ष��य,श�थ,क� �म,म�द�र�ग,अपच�,�वष,गलग�ड,व्रणहर,पत्र-व�दन�हर ब�ज,म�ल�वक 1-3 Gm श�भ��जन��द ल�प
Pterygospermine
93 348�शर�ष �वष�न Mimosoideae Albizzia lebbeck श�कतरु,क�पतन,भ�ड�र,श�क�प्रय व�क्ष Tannin,Saponin लघ�,रूक्ष,त��ण कष�य,�तक्त,मध�र कट� क��ण व�तहर,श�क्र�त�भन,श�थ,�वसप�,�वष,क�स,ग�डम�ल�हर �वक,पत्र,ब�ज,प��प 3-6 gm मह��शर�ष अगद,�शर�ष��रष्ट
94 192�य�न�क उपश�षक Bignoniaceae Oroxylum indicum ट� �ट� क,क� ट�नट,भ�ल�क,प�थ�� श�ब,स�न�प�ठ� व�क्ष 40 फ�ट Oroxylin, Baicalein लघ�,रूक्ष मध�र,�तक्त,कष�य कट� उ�ण अ��नद�पक,मलस�ग्र�हक,श�थ,अ�तस�र,आम��तस�र,स�ग्रहण�,कण�स्र�व-श�लहर म�ल�वक 3-6 Gm ब�ह�प�चम�ल �व�थ
95 95त�ल�स छ� दन Pinaceae Abies webbiana पत्र���य,ध�त्र�पत्र,श�क�दर Fir व�क्ष 150 फ�ट Vol oil लघ�,त��ण �तक्त,मध�र कट� उ�ण श्व�स,क�स,कफ़व�त,अरु�च,ग��म,आम,अ��नम��द्य,क्षयर�गहर पत्र 2-5 gm त��लस��द च�ण-� वट�
96 46�तल क� �य Pedaliaceae Sesamum indicum �तल Seasamum क्ष�प Vit A-B-C, Ca, Fat ग�रु,��न�ध मध�र,कष�य,�तक्त मध�र उ�ण ब�य,क� �य,�व�य,द��य,ग्र�ह�,अ��नम�तप्रद,अ�पम�त्रकर,क� �ण�तल ��ष्ठ,व�य�प्रद ब�ज,त�ल 3-6 Gm �तल��द ग��टक�
97 173�त्रव�त स�ख�वर� चन Convolvulaceace Operculina terpethum �त्रभ�ड�,सरल�,र� चन�,स�वह�,�नश�थ� Indian jalap लत� Terpethine लघ�,रूक्ष,त��ण �तक्त,कट� कट� उ�ण र� चन,व�तहर,�पत्त�वर,कफ़,�पत्त,श�थ,उदरर�गहर,क�मल�,अश�हर म�ल�वक 1-3 gm �त्रव�त-च�ण-� ग��टक�-�व�थ-घ�त
क्ष�प 4 फ�ट Vol oil, phenol,Ascarbic लघ�,रूक्ष कट� ,�तक्त
98 314त�लस� �वषम�वर�न Labiatae Ocimum sanctum स�रस�,अप�तर�क्षस�,भ�त�न�,बह�मज� र�,द�वद��द�भ�,स�लभ�,ग्र��य� Holy basil कट� उ�ण � हर,व�तकफ़हर,श्व�स,क�स,म�ल-व�य��त�भक
ह्रद्य,अ��नद�पक,क� ष्ठ,प�श्व�शल पत्र,प��प,ब�ज,म�ल 1-3 gm
acid
Cinnamomum व�क्ष 25 फ�ट
99 97�वक छ� दन Lauraceae उ�कट,द�रु�सत�,द�लच�न� Cinnamon Eugenol,Cinnamaldehydeलघ�,रूक्ष,त��ण कट� ,�तक्त,मध�र कट� उ�ण �व��दष्ट,�तक्त,व�त�पत्तहर,स�ग��ध,श�क्रल,ब�य,म�ख-श�ष-त�ष-क� �सरहर �वक,त�ल,पत्र 1-3 Gm �सत�पल��द च�ण�
zeylanicum
100 44उश�र �व�द�पनयन Graminae Vetiveria zizanoides नलद,अम�ण�ल,खस,समग�धक Khaskhas grass त�ण Volatile oil रूक्ष,लघ� �तक्त,मध�र कट� श�त �त�भन,�वर,वमन,द�ह,अ���पत्त,त�ष�,�वसप�,म�त्रक� ��,�वष,रक्त�वक�रहर म�ल 3-6 Gm उश�र�सव,षड�गप�न�य
लघ�,त��ण कट� ,�तक्त व�मक,अ��नवध�क,�वब�धहर,आ�म�न,श�ल,उ�म�द,क� �महर,वचनश�क्तवध�क, म�ल,क��ड 125-500
101 9वच� स����थ�पन Araceae Acorus calamus षडग्र�थ�,ग�ल�म�,उग्रग�ध� Sweet flag क्ष�प A & b -Asarone कट� उ�ण स�र�वत च�ण�
mg
102 280वरूण अ�मर� भ�दन Capparidaceae Crataeva nurvala �तक्तश�क,बरन� Three leaved caper व�क्ष Saponin, Tannin लघ�,रूक्ष �तक्त,कष�य कट� उ�ण भ�दन,म�त्रक� �छ� हर,अ�मर�भ�दन,ग��म,व�तरक्तहर,अ��न-�पत्तवध�क,पत्र-म�दहर �वक 50-100 ml वरुण��द �व�थ
103 94व�स� छ� दन Acanthaceae Adhatoda vasica �स�ह��य,व��जद�त,आटरुषक Malabar Nut क्ष�प Adhatodic acid रूक्ष,लघ� �तक्त,कष�य कट� श�त हृद्य,क�स,श्व�स,रक्त�पत्त,�वर,प्रम�ह,क� ष्ठ,क्षयहर,क� �म�न पत्र,म�ल,प��प 10-20 gm व�स��रष्ट
104 286वट म�त्रस�ग्रहण�य Moraceae Ficus bangalensis �यग्र�ध,बह�प�द,बङ Banyan व�क्ष Tannin ग�रु,रूक्ष कष�य कट� श�त ग्र�ह�,व्रणहर,व�य�,द�ह�न,प्रम�ह,�य�ग,य��नद�षहर, फल,क्ष�र,प्रर�ह,पत्र,�वक~ 3-6 gm �य�ग्र�ध��द-च�ण-� घ�त
105 42व�सन�भ �व�द जनन Ranunculaceae Aconitum ferox अम�त,�वष,म�ठ��वष Monk's hood क्ष�प Aconitine,PsudoAco.. रूक्ष,त��ण,लघ�,�यव�य�,�वक�स� मध�र मध�र उ�ण �वर�न,�व�दजनन,हृदय�त्त�जक,प�ङ�श�मक,श�थहर,कफव�तहर,ब�य,अ��नम��द्य,ग्रहण�,अ�तस�रहर म�ल 15 mg आन�दभ�रव रस,र�मब�ण,कफक� त�
106 332�वद�र� ब�य Leguminosae Pueraria tuberosa �व�द�क�द�,इक्ष�क�द�,गजव��ज�प्रय�,क�दपल�श,भ��मक� �म��ड,�वद�र�क�द,पत�लक�हङ�Indian kudju लत� carbohydrate 64% ग�रु,��न�ध मध�र मध�र श�त ब��हण,�त�यश�क्रबलवण�कर,�वय�,म�त्रल,�पत्तरक्तव�तद�हहर,रस�यन क�द 3-6 Gm
107 208�वड�ग क� �म�न Myrsinaceae Embelia ribes क� �म�न,�चत्रत�ड� ल,व�य�वड�ग ग��म Embelin, christembine लघ�,रूक्ष,त��ण कट� ,कष�य कट� उ�ण अ��नम��द्य-श�ल-आ�म�न-उदर-क� �म-व�त-�वब�धहर फल 5-10 gm �वड�ग��द-च�ण-� ल�ह-त�ल
108 98यष्ट�मध� छ� दन Papilionatae Glycyrrhiza glabra मध�क,�ल�तक,मध�यष्ठ� Liquorice ग��म Glycyrrhizin ग�रु,��न�ध मध�र मध�र श�त चक्ष��य,बलवण�कर,श�क्रल,क� �य,�वय��,�पत्तव�तरक्त�जत,व्रण,श�थ,�वष,छ�द�,अ�लक्षयहर म�ल 3-6 Gm यष्ट�य��द-च�ण-� �व�थ
109 204यव�न� श�लप्रशमन Umbelliferare Trachyspermum ammi यव�न�,अजम��दक�,द��यक�,अजव�यन Ajowan क्ष�प 3 फ�ट Thymol, carvacrol लघ�,रूक्ष,त��ण कट� ,�तक्त कट� उ�ण द�पन,प�चन,रु�य,�पत्तकर,श�क्रश�लहर,व�तकफ़-उदर-आन�ह-ग��म-�ल�ह�-क� �महर फल 1-3 gm यव��नक�च�ण,� यव�न�ष�डव,यव��य�क�
110 27द�वद�रु व�दन��थ�पन Pinaceae Cedrus deodara भद्रद�रू,स�रभ�रूह Deodar मह�व�क्ष Sesquiterpene लघ�,��न�ध �तक्त कट� उ�ण �वब�ध,आ�म�न,श�थ,त�द्र�,�ह�क�,�वर,प्रम�ह,प�नस,क�स,क�ड� ,व�त,व�दन�हर क��ड,स�र,त�ल 3-6 Gm द�वद�व���द-�व�थ-त�ल
http://indianmedicine.tripod.com/id33.html 3/24/2018