You are on page 1of 4

Table of 110 main drugs

indianmedicine.tripod.com/id33.html

SN P.N ह द नाम मुख कम FAMILY LATIN NAME पयाय Eng. Name MORPH. Chem. compo. गुण रस वपाक वीय आम यक योग यो यांग DOSE व श ट योग

1 7 अ हफ़ेन मदकार Papaveraceae Papaver आफ़ूफ,ओ पयम Opium ुप Morhhine,Codeine लघु, ,सु म, यवायी, वकासी त त,कषाय कटु उ ण कासहर,धातुशोषक, तंभन,पु ष वनाशक नयास 30-125 कपूररस,अ हफेनासव
somniferum mg

2 84 अि नम थ शोथहर Verbaenaceae Premna जय, ीपण,ग णका रका,वात नी, . वृ 25 फ ट . ,लघु त त,कटु ,कषाय,मधुर कटु उ ण मंदाि न,शोथ,पा डु ,रसायन,आमवत, मेह प ,मूल वक 1-3 gm दशमूला र ट
mucronata

3 323 अग शीत शमन Thymelaeaceae Aquilaria लोह,कृ मज,कृ मज ध,अगर Aloe/ eagle वृ Sesquiterpene लघु, ,ती ण कटु , त त कटु उ ण व य,कणने रोगहर,कफ़हर,वातर त,आमवात, वास,वािजकारक का डसार,तैल 1-3 gm अगुवा द तैल
agallocha wood

4 341 आमलक रसायन Euphorbiaceae Emblica officinalis धा ी Emblic वृ Vit C high, galic acid, Ca गु , ,शीत पंचरस लवणविजत मधुर शीत र त पत, मेह,वृ य,रसायन, दोषहर, वब धहर फल 3-6 gm यव ाश, मरसायन,धा ीलौह
myrobalan
अ ल धान

5 225 अपामाग यकॄ य Amaranthaceae Achyranthes शखर ,अधश य,मयूरक,खरमंजर , यकपु पा,आघाट, चङ चङा,लटजीरा Prickly chalff ुप 2 फ ट Potass लघु, ,ती ण कटु , त त कटु उ ण सारक,वमन,कफ़,मेद,वायु, ोग,अश,क डु ,उदर,अपची मूल,प ,त डु ल,पंचांग 1-2 gm अपामाग ार -तैल
aspera flower

6 64 आर वध कु ठ न Leguminosae Cassia fistula राजवृ ,श पाक,कृतमाल,चतुरगुंल,द घफल, वणभूषण Purging nut वृ Sugar,pectine,gultine गु ,मृद,ु ि न ध मधुर मधुर शीत वर, ोग,र त पत,उदावत, वब ध,कु ठ फलम जा 5-10 gm आर यवधा द-तैल-लेह-अ र ट

7 134 आ क/ तॄि त न Zingiberaceae Zingiber officinale नागर,महौषध, व वभेषज, ंग


ृ वेर,आ क Dry Ginger ुप Zingirol लघु,ि न ध (शु ठ ) कटु मधुर(शु ठ ) उ ण मदांि न,िज वाक ठ वशोधन,कु ठ,पा डु ,शीत प त, वास,कास क द 1-2 gm सौभा यशु ठ पाक
शु ठ गु , ,ती ण,(आदक) कटु (आ क)

8 75 अजुन य Combretaceae Terminalia arjuna धवल,ककुभ,वीरवृ ,नद सज,इ दु Arjuna वृ 60 फ ट Arjunetin,Tannin लघु, कषाय कटु शीत य, त, य,मेद, मेह, ण, मेह प डका,कफ प तहर वक 3-6 Gm अजुना र ट-घृत

9 179 अक ती ण वरे चन Asclepidaceae Calotropis तूलफल, ीरपण,आ फोट,मदार Madar गु म Tripsin, Uscarine, Calotropin लघु, ,ती ण कटु , त त कटु उ ण सं ाह ,गु म,शोथ,आमवात,उदररोग, वास,कास,यकृत,अबुद ीर,मूल,का ड,प ,पु प 0.5-1gm अकलवण,अकतैल,अक वर
procera

10 343 अ वग धा रसायन Solanaceae Withania वराहकण ुप 5 फ ट Cuseohygrine,withanaloids लघु,ि न ध त त,कटु ,मधुर मधुर उ ण ब य,शु ल,रसायन,वात,कफ,ि व ,शोथ, यहर मूल 3-6 gm अ वग धा- र ट-चूण-घृत-
somnifera
रसायान

11 171 अ वगोल मॄद ु वरे चन Plantaginaceae Plantago ovata ईष गोल,अ वकणबीज,शीतबीज Spogel seeds ुप Mucilage गु ,ि न ध, पि छल मधुर मधुर शीत आ तसार, वा हका,शु ककास,तृषा, वब ध,अ सर,अ ल प त बीज, वक 5-10 gm

12 261 अशोक आतवसं हणीय Caesalpiniodae Saraca asoca हे मपु प,ता प व वृ Haematoxylin,Tannin लघु, कषाय, त त कटु शीत ाह ,वृ य,कृ टातव, वेत-र त दर,र ता तसार,गभाशय श थलताहर वक,बीज,पु प 3-6 Gm अशोका र ट

13 144 अ त वषा द पन Ranunculaceae Aconitum भंगरु ा,शु क दा,घुणव लभा,का मीरा, शशुभष
ै या Indian Atees ुप 3 फ ट Atisine, hetisine लघु, त त,कटु कटु उ ण पाचक,अि नद पक, ाह , वरहर,सं हणी, वष,कृ म,वमन मूल,क द 1-3 gm अ त वषा द चूण, बालचतुभ ा
heterophyllum

14 66 बाकुची कु ठ न Leguminosae Psoralia corylifolia कृ णफला,कु ठ नी,पू तफल Psoralea seed ुप psoralin, Fixed oil लघु, कटु , त त कटु उ ण कृ म न, वकदोषहर, णरोपण,ि व ,कु ठ,सोराय सस, वब धहर बीज,तैल 1-3 Gm बाकुची-चूण-तैल

15 329 अ तबला ब य Malvaceae Abutilon indicum कंक तका,कंघी Country गु म Asparegin लघु,ि न ध, पि छल मधुर मधुर शीत वातहर,रसायन,मू जनन,वाजीकर, दरहर,ब य मूल,बीज 3-6 Gm
mallow

15 328 बला ब य Malvaceae Sida cordifolia वा या लका,खरयि टका,ब रयार, खरट ,बीजब द Country ुप Ephedrine,Steroid,mucin,KNO3 लघु,ि न ध, पि छल मधुर मधुर शीत रसायन,मू जनन,वाजीकर, दरहर,ब य, य, वासहर मूल,बीज 3-6 Gm बला य-घृत- र ट-
mallow
च दनबलाला ा द तैल

16 119 भांरगी वासहर Verbaenaceae Clerodendrum ा मणि ठका,खरशाक,प ा, . ुप 8 फ ट Saponin antihistamine लघु, त त,कटु कटु उ ण गु म,र तदोष,शोथ,कास, वास,पीनस, वर,अि नमां यहर मूल 3-6 Gm भारं या द वाथ
serratum

17 63 भ लातक कु ठ न Anacardiaceae Semicarpus अ कर,अि न,शोफकृत,अि नमुख Marking nut वृ Semicarpol,Bhilawanol लघु,ि न ध,ती ण कटु , त त,कषाय मधुर उ ण शु ल,उदररोग,कु ठ, हणी,ि व ,अि नमां य,कृ म, ण,अश,वातकफहर, वब ध फल,बीज 3-6 Gm अमृतभ लातक, तला करयोग
anacardium

18 93 बभीतक छे दन Combretaceae Terminalia कषफल,अ ,क ल म


ु ,बहे ङा Belliric वृ 60 फ ट Tannin ,लघु कषाय मधुर उ ण भेदन,कास,ने रोग,के य,कृ म, वरभेद,मदकार फल 3-6 Gm ता लसा द चूण, लंवगा द वट
bellirica Myrobalan

19 297 बीजक मू सं हणीय Papilionatae Pterocarpus असन,पीतशाल, वजयसार, Kino tree वृ Kinotanic acid लघु, कषाय, त त कटु शीत कु ठ, वसप, मेह,ि व ,र त प त,के य, वक वकारहर,रसायन,अ तसार का डसार, नयास 50-100
marsupium ml

20 187 ब व ाह Rutaceae Aegle marmelos ीफल,शोि ड य,शैलष


ू ,मालूर,ग धगभ,सदाफल,महाक प थ, ि थल,बेल Bael वृ 25 फ ट Micilage, Pectine, Sugarm लघु, कषाय, त त कटु उ ण अप व- ाह ,अि नवधक, प तकारक,कफनाशक,बलकारक,आ बलकारक मूल, वक,फल,प 3-6 gm ब वपंचक वाथ, ब वा द
Mermelosine
चूण, ब वतैल

21 2 ा मी मे य Scrophulariaceae Bacopa monnieri ऎ ,जलनीम Indian pennywort सर Brhamine लघु त त कटु उ ण आयु या,रसायनी, वया, मृ त दा,कु ठ,पा डु ,मेह,र त,कास, वष, वरहर पंचांग 10-20 ा मी पानक
ml
ुप

22 47 भृंगराज के य Compositae Eclipta alba माकव,केशराज,केशरं जन . ुप Ecliptine, ,लघु कटु , त त कटु शीत के य,रसायन, व य,कृ म,कास,शोथ,पा डु ,द तरोग,ब य,कु ठ, शरोरोगहर पंचांग 5-10 भृंगराज तैल,षड ब दु तैल
ml

23 112 बृहती कासहर Solanaceae Solanum indicum ु भ टाक , संह , . ुप Soanine,Solanidine लघु, ,ती ण कटु , त त कटु उ ण सं ाह ,क य,पाचक,अ चहर, वर, वास,कास,म दाि नहर मूल,फल 40-80 दशमूला र ट
ml

24 317 च दन दाह शमन Santalaceae Santalum album ीख ड,ग धसार,मलयज Sandal wood वृ Santalol लघु, त त,मधुर कटु शीत आ ला दतकर,शोष, वष, ले मा, प त,र त,दाहहर का डसार, नयास 3-6 च दना द-चूण-वट -च दनासव
Gm

24 318 र तच दन दाह शमन Papilionatae Pterocarpus लालच दन Red sanders वृ Pterocarpin, गु , त त,मधुर कटु शीत तृ णा,ने रोग,वृ य, ण,वमन, वष,र त प त, वरहर का डसार 3-6
santalinus Santalin Gm

25 146 च क द पन Plumbaginaceae Plumbago अि न Leadwort ुप 4 Plumbagine लघु, ,ती ण कटु कटु उ ण ाह , हणी,म दाि न,कु ठ,शोथ,अश,कृ म,कास,वातकफहर,आमवात मूल वक 1-2 च का द वट , च कहर तक
zeylanica gm
फट

26 138 दा ङम रोचन Punicaecae Punica granatum द तबीज,लो हतपु पक,अनार Pomergaranate वृ Pelletierine लघु,ि न ध मधुर,कषाय,अ ल मधुर अनु ण स तपक,शु जनक, ाह ,मेधाि नबलवधक, य,क ठ,मुखरोगहर,कृ मनाशक फल,फल वक,मूल वक 20-50 दा ङम-चतुसम-आ टक-आ यघृत-तैल
ml
फ तकृ म

27 176 द ती ती ण वरे चन Euphorbiaceae Baliospermum उदु बरपण ,एर डफला,शी ा, नकु भ, येक ेणी . गु म/ Oil गु ,ती ण कटु कटु उ ण शोथ न,रे चन,उदर,जलोदर,कामला,यकृत वकार,गु म, वर, वब ध मूल,बीज,प 1-3 द या र ट,द या दचूण,द तीहर तक
montanum gm
ुप

28 223 दा ह द यकॄ य Berberidaceae Berberis aristata दाव ,कंटकटे र ,पचंमपचा,दा ह द Indian berberry गु म Berberine लघु, त त,कषाय कटु उ ण ने -कणरोगहर,द पन,पाचन, ाह ,ग डमाला, दर,यकृत ल हारोग,कामला,सपदं श, मूल,का ड,फल 1-3 दा या द- वाथ-लेह-तैल
gm
6&18
फट

29 130 धा यक तॄ णा न हण Umbelliferare Coriandrum छ ा,कु तु ब , वतु नक, Coriander ुप Coriandrol लघु,ि न ध कषाय, त त,मधुर,कटु मधुर उ ण वर न,तृ णा,दाह,वमन,कास,कृ म, दोषहर,मु ल,आ प तनाशक, फल,पंचांग 3-6 धा यपंचक वाथ
sativum gm

30 193 धातक त भन Lythraceae Woodfordia धातुपु पी,वि न वाला,धाय, Fire flame bush गु म 10 Lawsone, Tannin लघु, कषाय कटु शीत तृ णा,कृ म, प तनाशक,अ तसार, दर, वा हका,आसवा र ट म क वो प त पु प 1-3 धात या द चूण,धात या द तैल
fruticosa gm
फट

31 51 ा ा नेहोपग Vitaceae Vitis vinefera मृद का,गो तनी,दाख Grape लता Glucose मृद,ु गु ,ि न ध मधुर मधुर शीत च ु या,बृंहण, वया, वास,कास,वातर त,कामला,शोष,मदा यहर,सृ टमू वट फल ा ा- र ट-घृत- वाथ-लेह

32 242 दूवा जा थापन Graminae Cynodon दूब,शतपवा Conch grass ुप Protine लघु कषाय,मधुर मधुर शीत कफ प तहर,तृ णा,दाह,र त प त, वकरोगहर,अ मर पंचांग 10-20 दूवा द वाथ-घृत-तैल
dactylon ml

33 319 एला दाह शमन Zingiberaceae Elettaria पुटा, ु ट, ावङ ,सू मैला,इलायची Lesser ुप K,Mn लघु, कटु ,मधुर मधुर शीत कफ, वास,कास,अश,मू कृ ,मुखग धहर बीज .5-1 एला द चूण-गु टका-मोदक- वाथ- र ट
cardamomum cardamom gm

/
34 21 एर ड वेदना थापन Euphorbiaceae Ricinus ग घवह त, या पु छ,पंचागुल, Castor वृ क Ricine (Poisonus) ि न ध,ती ण,सु म मधुर,कटु ,कषाय मधुर उ ण वात न,कफ,कृ म,मु कृ ,गु मबि तशूलहरं ,यकृत, ल हा,उदर,अश, वब ध,आमवातहर मूल,प ,बीज 20 gm एर ड-पाक-तैल
communis

35 86 ग भार शोथहर Verbaenaceae Gmelina arboria ीपण ,मधुप णका,का मर ,पीतरोहणी . वृ 60 Resin गु त त,कषाय,मधुर कटु उ ण द पन,पाचन,मे य,भेदनी, म,शोष,तृ णा,शूल,अश, वष,दाह, वरहर,फल- मूल वक,फल 50- दशमूला र ट
100
फट के य,रसायन,र त प तहर ml

36 268 गो ुर मू वरे चनीय Zygophyllaceae Tribulus terrestris वादुक टक, वदं ा, क टक,चण म
ु ,वन ंग
ृ ाट,इ ुगि धका,गोख Puncture vine सर Harman,No3 गु ,ि न ध मधुर मधुर शीत बि तशोधन,वृ य,अ मर हर, मेह, वास,कास,अश,मू कृ , ोग, व नदोष वातहर फल 1-3 गो ुरा द-चूण-अवलेह-गु गुल-ू वाथ-
gm
ुप दशमूला र ट

37 342 गुडूची रसायन Menispermaceae Tinospora मधुपण ,अमृता, छ न हा,व सादनी,ति का,कु डलनी,च ल णका, गलोय लता Giloin, Berberine गु ,ि न ध त त,कषाय मधुर उ ण भ नसंधान,वृ य, वय,रसायन,आमवात ि थहर,कफ ण अपचीहर,पुराण मेदोहर का ड 3-6 अमृता र ट,गुडू या द-चूण-स व-
cardifolia gm
वाथ-लौह-तैल

38 20 गु गुलू वेदना थापन Burseraceae Commiphora दे वधूप,मा हषा ,पंलकषा,पुर Indian bedellium गु म Gum, vol.oil लघु, ,ती ण, वशद,सु म,सर,सुगि ध त त,कटु कटु उ ण दोषहर,रसायन,मेह,कास, मेह,कामला,कु ठ, म, ोग,वातर तहर नयास 2- च भा वट ,योगराज गु गुलू
mukul 4gm

39 62 हर ा कु ठ न Zingiberaceae Curcuma longa कांचनी,कृ म ना, नशा,गौर ,यो षत या, Turmeric ुप Curcumine,Vit. A ,लघु त त,कटु कटु उ ण व या, व दोष,मेह,र त वकार,शोथ,पा डू , ण,शीत प त,कास,अि थभ न क द ह र ाख ड

40 340 हर तक रसायन Combretaceae Terminalia अभया,प या,हरङ Chebulic वृ chubulic acid लघु, पंचरस लवणविजत मधुर शीत दोषहर,मलशोधक,सं ाह ,रसायन,पा डू ,ने रोग,उदर, मेह,अश,कास, ण फल 3-6 अभया र ट,अग यहर तक
chebula myrobalan gm
कषाय धान

41 143 हंगु द पन Umbelliferare Ferula narthex सह वे ध,जतुक,बा ल क,रामठ Asafoetida ुप 6 V.oil,Asaresinotannol लघु,ि न ध,ती ण कटु कटु उ ण पाचक, चकारक,वातकफहर,शूल,गु म,उदर,आनाह,कृ म,आतवजनन नयास 125- रज वतनी वट , हंगुकपुर वट
500
फट mg

42 284 ज बू मू सं हणीय Myrtaceae Syzygium cumini महाफला,फले ा,जामुन Jaman वृ Jamboline, Strach, लघु, कषाय, त त,मधुर कटु शीत ण, मेह,भ न,अ तसार,अ यातव,वमन,र ता तसार फल,फलअि थ,प , वक~ 3-6 ज वा य तैल,पंचप लव योग
Tannin gm

43 10 जटामांसी सं ा थापन Valerianaceae Nordostachys भूतजटा,तप वनी,सुलोमशा Spikenard ुप Volatile oil लघु,ि न ध त त,कषाय,मधुर कटु शीत मे य,व य,ब य, दोषहर,दाह, वसप,कु ठनाशक,र त वाह स तु लत मूल 2-4 मां या द वाथ
jatamansi Gm

44 188 जा तफल ाह Myrtaceae Myristica fragrans जा तकोष,मालतीफल,जायफल Nutmeg tree वृ 40 Vol oil, Myritic acid लघु,ती ण त त,कटु कटु उ ण द पन, ाह , वय,वातकफहर,मुखवैर यहर,कृ म,कास, वास, ोग,क य बीज,कोष 0.5-1 जा तफला द चूण,जा तफला द वट
gm
फट

45 149 क णजीरक द पन Umbelliferare Carum का मीरजीरक Black ुप Vol.oil लघु, कटु कटु उ ण अश,आनाह,ट .बी.हर,वातानुलोमन, त यजनन,अपचन बीज 1-3

Blubocastanum Caraway gm

45 148 जीरक द पन Umbelliferare Cuminum जरण,अजाजी,द घजीरक Cummin seed ुप Cumaldehyde लघु, कटु कटु उ ण आनाह,वातानुलोमन, त यजनन,अपचन,अ तसार,अि नमां यहर, ाह बीज 3-6 जीरका य-चूण-तैल- र ट-मोदक
cyminum gm

46 4 यो तषम त मे य Celastraceae Celastrus पारावतपद ,काका डी,पीततैला Staff tree लता Celastrine,Panniculatine ती ण, कटु , त त कटु उ ण अ त उ ण,वामक,मेधा-जठराि न- मरणशि त वधक,वात वकार,आमवात,माई ेन बीज,तैल 5-10 यो तषम त तैल
panniculatis drop

47 225 कालमेघ/ यकॄ य Acanthaceae Andrographis कालमेघ,यव त ता, Kalmegh ुप 2 Kalmeghin, लघु, त त कटु उ ण यकृत वकार, वर,आम,पैि तक वकार,कृ म,दाह,अ ल प त, ण पंचांग 1-3 कालमेघ-तरल-स व
paniculata Andrographolid gm
भू न ब फट

48 216 कि पलक कॄ म न Euphorbiaceae Mallotus ककश,र तांग,रे चन,कबीला Kamala tree वृ 30 Rottlerin लघु, ,ती ण कटु कटु उ ण कफ प तहर,र त,कृ म,गु म,उदर, ण,रे चक, मेह, वष,अ मर हर फलरज 1-3 मघातनी वट
philippinesis gm
फट

49 91 का चनार ग डमालानाशन Leguminosae Bauhinia ग डा र,चम रक,यु मप क,कबुदार, व पकेशर . वृ Tannin ,लघु कषाय कटु शीत शीत, ाह ,कफ प तहर,कृ म,कु ठ,गुदभृंश,ग डमाला, ण, दर, य,कासहर वक,पु प 3-6 का चनार गु गुलू
veriegata gm

50 111 क टकार कासहर Solanaceae Solanum दु पशा, ु ा, या ी, न दि धका Yellow berried सर Diosgenin, kno3 लघु, ,ती ण त त,कटु कटु उ ण पाचन,कास, वर,कफवातशामक,पीनस,पा वपीङा,कृ म, ोग,मू ल पंचांग 40-80 क टकार घृत, या ीहर तक
surattense night shade ml
ुप

51 237 क पक छु वॄ य Leguminosae Mucuna prurita आ मगु ता,मकट ,क डु रा,शूक श बी,केवांच Cowhage लता Pruriyenine गु ,ि न ध मधुर, त त मधुर उ ण पाचन,कास, वर,कफवातशामक,पीनस,पा वपीङा,कृ म, ोग,मू ल बीज,रोम,मूल 3-6 वानर गु टका,माषबला द पाचन
gm

52 113 कक ंगी कासहर Anacardiaceae Pistacia अज ंग


ृ ी,कुल र वषा णका,व ा, . वृ 40 Tannin, Vol oil लघु, कषाय, त त कटु उ ण कफवातहर, य, वर, वास,उ ववात,तृ णा,कास, ह का,अ च,वमनहर कोष 1-3 ं ृ या द चूण, बालचतुभ ा
integerrima Gm
फट

53 76 कपूर य Lauraceae Cinnamomum घनसार,च , हमा व Camphor वृ Camphor oil लघु,ती ण त त,कटु ,मधुर कटु शीत शीतल,च ु य,लेखन,कफ प त वषहर,दाह,तृ णा,मुखमेदग धहर,सुगि ध स व 125- कपूररस-आसव-अक
camphora 375
100
mg
फट

54 182 कटु का प त वरे चन Scrophulariaceae Picrorhiza kurroa त ता,कटु रोहणी,का ड हा,म यशकला,च ांगी,कृ णभेदा,शतपवा,कुटक Picrorhiza ुप Picrorhizine, Kutkine ,लघु त त कटु शीत भेदनी,द पनी, य,कफ प त वरहर, मेह, वास,कास,दाह,कृ म,कु ठहर मूल,भौ मक का ड 0.5-1 आरो यव धनी, त ता द वाथ
gm

55 61 ख दर कु ठ न Leguminosae Acacia catachu र तसार,द तधावन,बालप ,क टक Cutch tree वृ Catechin, tannin लघु, त त,कषाय कटु शीत शीतल, वास,कफ प त,कास,कु ठ, ण, मेह,ि व , वर न,र त प तहर वक,सार 1-3 ख दरा द-वट -चूण- र ट- वाथ
Gm

56 304 करात त त वर न Gentianaceae Swertia chirayata करात, चरायता Chiretta ुप Mengigerin, Gentianine लघु, त त कटु उ ण सारक,शीतल, वर न,सि नपात वर, वास,कफ प त,कास,शोथ,कु ठ, ण,कृ महर पंचांग 1-3 सुदशन चूण, कराता द वाथ
gm

57 184 कुमार प त वरे चन Liliaceae Aloe vera गह Indian aloe Aloin 0.1-
ृ क या,घृतकुमार , वारपाठा, ुप 2 गु ,ि न ध, पि छल त त कटु उ ण ब य,वात वषहर,वृ य,च ु य,रसायन,गु म, ल हा,यकृत, ि थ,अि नद ध,रे चनी,अनातव प ,एलुवा कुमायासव,कुमा रकावट ,रजः वतनीवट ,कुमा रकापाक
0.2
फट gm

58 31 कुपीलू आ ेपजनन Loganiaceae Strychnos वष त दुक,काक त दुक,कुचला Nuxvomica वृ 50 Strychanine लघु, ,ती ण त त,कटु कटु उ ण मदकारक,कफ प तहर, यथाहर(वेदना), ाह ,प ाघात,वाजीकर,आमवात बीज म जा 60- वष त दुक वट , नवजीवन रस
nuxvomica 250
फट mg

59 53 कंकुम व य Iridaceae Crocus sativus घुसण,र त,वा ल क,का मीर Saffron ुप Volatile oil,Crocin ि न ध कटु , त त कटु उ ण व य, शरोरोग,कृ म,वमन, यंग(झांई), दोषहर केशर 250- कंु कुमा द-घृत-तैल
500
mg

60 5 कू मा ड मे य Cucurbitaceae Benincasa पु पफल,व ल फल,बृहतफल White guard लता Cucurbitine लघु,ि न ध मधुर मधुर शीत ब य,बि तशोधक,मे य,अ ल प तहर, प तशामक,वृ य, दोषहर बीज,तैल,फल 10-20 कू मा ड-घृत
hispida melon Gm

61 96 लवंग छे दन Myrtaceae Syzygium दे वकुसम, ी सून,च दनपु पक,वा रज Clove वृ 30 Vit. & Vol oil लघु,ि न ध त त,कटु कटु शीत च ु य,कफ प तशामक,तृ णा,छ द,आ मान,शूलहर,कास, वास, ह का, य,अ ल प तहर,द तपीङाहर पु पक लका 1 gm अ वपि तकर चूण
aromaticum
फट

62 190 कुटज उपशोषक Apocynaceae Holarrhena गर मि लका,व सक,क लंग,इ वृ ,कुङा Kurchi वृ 40 Conessin लघु, त त,कषाय कटु शीत अश,अ तसार, प तर त,कफ,तृ णा,आम,कु ठहर वक,बीज 3-6 gm कुटजा- र ट-अवलेह-
antidysenterica
फट सुरा

63 260 लो आतवसं हणीय Symplocaceae Symplocos थू व कल वृ Loturine लघु, कषाय कटु शीत ाह ,च ु य,कफ प तहर,र त प त,र त दर,अ तसार, वा हका, ल पद,शोथहर, वक 1-3 Gm लो ासव
recemosa

64 152 मदनफल वमन Rubiaceae Randia Spinosa छदन, प डी,श यक, वषपु पक,मैनफल Emetic nut वृ 25 Saponin लघु, कषाय,मधुर, त त,कटु कटु उ ण लेखन,वामक, व धहर, त याय, ण,कु ठ,कफ,आनाह,गु म फल 1-2 gm १३३ योग च०क० १
फट

65 364 मंिज ठा र त साधन Rubiaceae Rubia cordifolia वकसा,योजनव ल ,मंजीठ Indian madder लता Manjistine गु , त त,कषाय,मधुर कटु उ ण वरवणकर, वष,कफ,शोथ,यो नरोग,कणरोग,र तदोष, वसप, ण, मेहहर मूल 1-3 Gm मंिज ठा द-चूण- वाथ

66 147 म रच द पन Piperaceae Piper nigrum वे लज,कृ ण,उषण,सुवत


ृ Black pepper लता Piperine, Vol oil लघु,ती ण कटु कटु उ ण द पन,कफवात, वास,शूल,कृ म, फल 0.5-1 कटु ,म र या द वट -
gm
तैल-चूण

67 172 माकि डका सुख वरे चन Caesalpiniodae Cassia angustifolia सनाय,माकि डका, वणप ी Indian senna गु म Sennodiside लघु, ,ती ण कटु , त त,मधुर,कषाय कटु उ ण मृदरु े चनी,कु ठ,उभयतोभागहर, वष,दुग ध,कासहर,गु म,उदर प ,फल .5-2 gm प चसकार चूण

68 232 मुशल वॄ य Liliaceae Asparagus सफ़ेद मूसल ुप Asparegin गु ,ि न ध मधुर मधुर शीत वृ य,बृंहण,रसायन,गु पाक ,अश,वातशामक क द 3-6 Gm मुसल पाक
adscendens

/
69 149 मु तक द पन Cyperceae Cyperus rotundus वा रद,मोथा Nut grass ुप Vol.oil लघु, त त,कटु ,कषाय कटु शीत ाह ,द पन,पाचन,कफ, प त,तृ णा,अ च, वर,अ तसार, हणी क द 3-6 gm मु तका द वाथ-
र ट-चूण

70 353 नागकेशर र त त भन Guttiferae Mesua ferrea नागपु प,चा पेय,नागच पा,पीलानागकेशर Mesua वृ म यम Mesuol, oil लघु, कषाय, त त कटु को ण आमपाचन, वर,क डू , वेद,छ द, लास,दुग ध,कु ठ,वीसप, प त, वष,र त प त- दर-अ तसार-अश पुंकेशर 1-3 Gm नागकेशरचूण,पु यानुग
चूण

71 57 न ब क डू न Meliaceae Azadiracta indica पचुमद,अ र ट, हंगु नयास Margosa tree वृ Nimbine,tannine लघु त त,कषाय कटु शीत च ु य,कृ म, वष,अरोचक,कु ठ,गु म,मेह,भेदन, वर, ण,अ य वक,प ,बीज,फल,मूल 1-3 Gm न बा द-तैल-चूण-
र ट

72 24 नगु डी वेदना थापन Verbaenaceae Vitex nigundo स हालू, स दुवार,हरे णक


ु ा Five leaved गु म Volatile oil लघु, कटु , त त कटु उ ण के य,ने हत,शूल,शोथ,आमवात,कृ म,कु ठ,अ च, वर मूल,प ,बीज 1-3 Gm नगु डी-क क-तैल
chaste

73 209 पलाश कॄ म न Leguminosae Butea monosperma कं शुक,र तपु प, ार े ठ, मवृ ,स म वर,टे सू वृ 40 Kinotanic acid, लघु, कटु , त त,कषाय कटु उ ण द पन,भ नसंधानकर, हणी,अश,कृ म,वृ य,पु प-तृ दाह,वातर त,कु ठ,फल- मेह,अश,कृ म पु प,बीज, वक, नयास 3-6 gm पलाश ारघृत
palasonin
फट

74 25 पला डु वेदना थापन Liliaceae Allium cepa दुग ध,यवने ठ,मूखदूषक Onion ुप Allyl-propyl गु ,ती ण,ि न ध मधुर, त त मधुर को ण कफकारक,वातहर,बलवीयवधक,रा य धता बीज,क द 1-3gm
disulphide seed

75 279 पाषाण भेद अ मर भेदन Saxifragaceae Bergenia ligulata अ म न ुप Tannic acid लघु,ि न ध,ती ण कषाय, त त कटु शीत बि तशोधक,भेदक,गु म,पथर , ोग,यो नरोग, मेह, ल हा,शूल, ण मूल 3-6 gm पाषाणभेदा द वाथ-
चूण

76 85 पाटला शोथहर Bignoniaceae Stereospermum मधुदत


ू ी,अ तव भा,ता पु पी,कृ णवृ ता,कुबेरा ी,कु भीपु पी,अमोघा,अ बुवासनी . वृ 60 Gum लघु, त त,कषाय कटु उ ण दोषहर,अ च, वास,शोथ,र त,छ द, ह का,तृषाहर,पु प- य,क य मूल वक 50-100 दशमूला र ट
suaveolens ml
फट

77 307 पटोल वर न Cucurbitaceae Trichosanthes dioica कुलक,ककश छद,राजीफल,बीजगभ,परवल Pointed Gourd लता Carbohadrate, लघु, त त कटु उ ण पाचन, य,वृ य,अि नद पन,कास, वर, दोष,कृ महर प ,मूल 10-20 पटोला द वाथ-चूण
29% seed oil ml

78 110 प पल कासहर Piperaceae Piper longum मागधी,वैदह ,कृ णा,कणा,चपला,ती णत डु ला,उषणा,शो डी,कोला Long pepper लता Piperine, Vol oil लघु,ि न ध,ती ण कटु मधुर अनु णशीत वास,कास,कु ठ,गु म,अश,मेदकफहर,वृ य,मे य,गुङयु त-अि नवधक,जीण वर, फल,मूल 1.5- गुङ प पल ,
1gm
प प यासव

79 267 पुननवा मू वरे चनीय Nyctagiinaceae Boerhavia diffusa पुननवा,शोथ नी,वषाभू,गदहपुरना Spreding सर ुप K,No3,Sulphate लघु, मधुर, त त,कषाय मधुर उ ण सं ाह ,र तवधक,उदररोग, वष,अि नद पक, न,शोथ,पा डु हर मूल,बीज,पंचांग 1-3 gm पुननवा- टक-आसव-
Hogweed
दम डू र

80 13 रा ना वेदना थापन Compositae Pluchea lanceolata यु ता,एलापण ,सुरभी . ुप Quersitine, गु त त कटु उ ण उदररोग, वष,८० वकार वातनाशक,कास,,शोथ, वर,वातर त, स महर प 100 ml रा ना द- वाथ-घृत-
Puchine
तैल

81 26 रसोन वेदना थापन Liliaceae Allium sativum उ ग ध,यवने ठ, Garlic ुप Allyl-propyl sulphide ि न ध,ती ण,गु , पि छल,सर पंचरस अ लर हत कटु उ ण बृंहण,पाचन,सर,स धानकर,क य,बलवणकर,मे य,रसायन,च ु य, ोग, वर,कु शूल,गु म,अश,वातकफहर क द,तैल

82 70 सैरेयक कु ठ न Acanthaceae Barleria prionitis सहचर, झ ट , पयाबासा . गु म . लघु त त,मधुर कटु उ ण कु ठ,वातर त,क डु , वषहर,केशरं जक पंचांग 10-
20
ml

83 202 श लक पुर ष वरजनीय Burseraceae Boswellia सु वा,गजभ या,सलई,कु दु Indian वृ oleo resin gum, Boswellia लघु, कषाय, त त,मधुर कटु शीत प त, ले म,अ तसारहर,र त प त, णहर,पुि टकर,अशहर नयास 1-3
serrata olibanum oil gm
tree

84 310 स तपण वषम वर न Apocynaceae Alstonia वशाल वक,शारद, वष छद, छतवन Dita वृ Ditamine लघु,ि न ध त त,कषाय कटु उ ण ण,वातकफहर,कु ठ,ज तु न,द पन,गु महर, वास, वषम वरहर वक 50- स त दा द- वाथ-वट -तैल
scholaris 100
ml

85 12 सपगंधा न ाजनन Apocynaceae Rauwolfia च मार,धवल वटप . ुप Reserpine त त कटु उ ण शामक,उ चर तचाप,उ माद,अ न ा,अप मारहर,मान सक या धहर मूल 1- सपग धाघन वट
serpentina 2Gm

86 363 सा रवा र त साधन Asclepidaceae Hemidesmus उ पलसा रवा,गोपव ल ,अन तमूल,कपूर Indian लता Methoxy salicylic गु ,ि न ध मधुर, त त मधुर शीत शु कर,अि नमां य,अ च, वास,कास,आम, वषनाशन, दोषहर,र त दरहर मूल 5-10 सा रवा द- वाथ-वट -अवलेह-आसव
indicus sarsaparilla aldehyde gm

87 374 शालपण अंगमद Leguminosae Desmodium वदार ग धा,अंशम


ु ती,स रवन ुप 4 Resin गु ,ि न ध मधुर, त त मधुर उ ण वमन, वर, वास,अ तसार,शोष, दोषनाशक,रसायन, वष,कृ महर पंचांग 50- शालप या द वाथ,दशमूला र ट
gangeticum 100
शमन फट ml

88 203 शा मल पुर ष वरजनीय Bombacaceae Salmalia मोचा, पि छल,र तपु प,ि थरायु,कंटका य,तु लनी,सेमल Silk cottan वृ Tannic acid, Gallic acid लघु,ि न ध, पि छल मधुर मधुर शीत शीतल,रसायन,वातर त,र त प त,सं ाह ,वृ य,पौि टक,युवान प डकाहर मूल,पु प,फल, नयास 3-6 शा म लघृत
malabarica tree gm
125
फट

89 3 शंखपु पी मे य Convolvulaceace Convolvulus ीरपु पी,मांग यकुसमा . बहुवषायु Shankhpuspine ि न ध, पि छल त त मधुर शीत सर,मे य,वृ य,रसायन,मानसरोगहर,अप मार, वष,कु ठहर, मृ त,काि त द पंचांग 10- शंखपु पी पानक,मे यकषाय
pluriculis 20
ुप ml

90 234 शतावर वॄ य Liliaceae Asparagus बहुशत


ु ा,शतवीया,शतमूल ,अ तरसा लता Saponin गु ,ि न ध मधुर, त त मधुर शीत रसायन,मे य,अि नवधक,पुि टदायक, त यवधक,शु वधक,च ु य,वात प तहर,शोथहर क द 3-6 शतावर घृत,नारायणतैल, व णुतल

racemosus Gm

91 165 शतपु पा वातानुलोमन Umbelliferare Anethum sowa छ ा,सोया Dill ुप Vol oil लघु, ,ती ण कटु , त त कटु उ ण अि नद पक,ती ण,वातानुलोमन, ण,शूल,ने रोगहर अक,तैल 1-3 शतपु पाक
Gm

92 43 शोभा जन वेदोपग Moringaceae Moringa श ु,ती णग धा,मोचक,अ ीव Drumastic वृ Moringine, लघु, ,ती ण कटु , त त कटु उ ण अि नद पक,ती ण,च ु य,शोथ,कृ म,मेदोरोग,अपची, वष,गलग ड, णहर,प -वेदनाहर बीज,मूल वक 1-3 शोभा जना द लेप
oleifera plant Pterygospermine Gm

93 348 शर ष वष न Mimosoideae Albizzia lebbeck शुकत ,क पतन,भ डीर,शुक य वृ Tannin,Saponin लघु, ,ती ण कषाय, त त,मधुर कटु को ण वातहर,शु त भन,शोथ, वसप, वष,कास,ग डमालाहर वक,प ,बीज,पु प 3-6 महा शर ष अगद, शर षा र ट
gm

94 192 योनाक उपशोषक Bignoniaceae Oroxylum टु टु क,कुट नट,भ लूक,पृथु श ब,सोनापाठा वृ 40 Oroxylin, Baicalein लघु, मधुर, त त,कषाय कटु उ ण अि नद पक,मलसं ाहक,शोथ,अ तसार,आमा तसार,सं हणी,कण ाव-शूलहर मूल वक 3-6 बृह प चमूल वाथ
indicum Gm
फट

95 95 ताल स छे दन Pinaceae Abies webbiana प ा य,धा ीप ,शुकोदर Fir वृ Vol oil लघु,ती ण त त,मधुर कटु उ ण वास,कास,कफ़वात,अ च,गु म,आम,अि नमां य, यरोगहर प 2-5 ता लसा द चूण-वट
gm
150
फट

96 46 तल के य Pedaliaceae Sesamum तल Seasamum ुप Vit A-B-C, Ca, Fat गु ,ि न ध मधुर,कषाय, त त मधुर उ ण ब य,के य, व य,द य, ाह ,अि नम त द,अ पमू कर,कृ ण तल े ठ,वीय द बीज,तैल 3-6 तला द गु टका
indicum Gm

97 173 वॄत सुख वरे चन Convolvulaceace Operculina भ डी,सरला,रे चनी,सुवहा, नशोथ ् Indian jalap लता Terpethine लघु, ,ती ण त त,कटु कटु उ ण रे चन,वातहर, प त वर,कफ़, प त,शोथ,उदररोगहर,कामला,अशहर मूल वक 1-3 वृत-चूण-गु टका- वाथ-घृत
terpethum gm

98 314 तुलसी वषम वर न Labiatae Ocimum सुरसा,अपेतरा सी,भूत नी,बहुमंजर ,दे वदु दुभी,सुलभा, ा या Holy basil ुप 4 Vol oil, phenol,Ascarbic लघु, कटु , त त कटु उ ण य,अि नद पक,कु ठ,पा वशूलहर,वातकफ़हर, वास,कास,मूल-वीय त भक प ,पु प,बीज,मूल 1-3
sanctum acid gm
फट

99 97 वक छे दन Lauraceae Cinnamomum उ कट,दा सता,दालचीनी Cinnamon वृ 25 Eugenol,Cinnamaldehyde लघु, ,ती ण कटु , त त,मधुर कटु उ ण वा द ट, त त,वात प तहर,सुगि ध,शु ल,ब य,मुख-शोष-तृष-कै सरहर वक,तैल,प 1-3 सतोपला द चूण
zeylanicum Gm
फट

100 44 उशीर वेदापनयन Graminae Vetiveria नलद,अमृणाल,खस,समग धक Khaskhas तृण Volatile oil ,लघु त त,मधुर कटु शीत तंभन, वर,वमन,दाह,अि प त,तृषा, वसप,मू कृ , वष,र त वकारहर मूल 3-6 उशीरासव,षडंगपानीय
zizanoides grass Gm

101 9 वचा सं ा थापन Araceae Acorus calamus षड था,गोलोमी,उ ग धा Sweet flag ुप A & b -Asarone लघु,ती ण कटु , त त कटु उ ण वामक,अि नवधक, वब धहर,आ मान,शूल,उ माद,कृ महर,वचनशि तवधक, मूल,का ड 125- सार वत चूण
500
mg

102 280 व ण अ मर भेदन Capparidaceae Crataeva त तशाक,बरना Three वृ Saponin, Tannin लघु, त त,कषाय कटु उ ण भेदन,मू कृ छृहर,अ मर भेदन,गु म,वातर तहर,अि न- प तवधक,प -मेदहर वक 50- व णा द वाथ
nurvala leaved 100
caper ml

/
103 94 वासा छे दन Acanthaceae Adhatoda संहा य,वािजद त,आट षक Malabar ुप Adhatodic acid ,लघु त त,कषाय कटु शीत य,कास, वास,र त प त, वर, मेह,कु ठ, यहर,कृ म न प ,मूल,पु प 10- वासा र ट
vasica Nut 20
gm

104 286 वट मू सं हणीय Moraceae Ficus य ोध,बहुपाद,बङ Banyan वृ Tannin गु , कषाय कटु शीत ाह , णहर,व य,दाह न, मेह, यंग,यो नदोषहर, फल, ीर, रोह,प , वक~ 3-6 यो ाधा द-चूण-घृत
bangalensis gm

105 42 व सनाभ वेद जनन Ranunculaceae Aconitum ferox अमृत, वष,मीठा वष Monk's ुप Aconitine,PsudoAco.. ,ती ण,लघु, यवायी, वकासी मधुर मधुर उ ण वर न, वेदजनन, दयो तेजक,पीङाशामक,शोथहर,कफवातहर,ब य,अि नमां य, हणी,अ तसारहर मूल 15 आन दभैरव रस,रामबाण,कफकेतु
hood mg

106 332 वदार ब य Leguminosae Pueraria वादुक दा,इ ुक दा,गजवािज या,क दपलाश,भू मकु मा ड, वदार क द,पतालकोहङा Indian लता carbohydrate 64% गु ,ि न ध मधुर मधुर शीत बृंहण, त यशु बलवणकर, वय,मू ल, प तर तवातदाहहर,रसायन क द 3-6
tuberosa kudju Gm

107 208 वडंग कॄ म न Myrsinaceae Embelia ribes कृ म न, च त डु ल,वाय वडंग गु म Embelin, christembine लघु, ,ती ण कटु ,कषाय कटु उ ण अि नमां य-शूल-आ मान-उदर-कृ म-वात- वब धहर फल 5-10 वडंगा द-चूण-लौह-तैल
gm

108 98 य ट मधु छे दन Papilionatae Glycyrrhiza मधुक, ल तक,मधुय ठ Liquorice गु म Glycyrrhizin गु ,ि न ध मधुर मधुर शीत च ु य,बलवणकर,शु ल,के य, वया, प तवातर तिजत, ण,शोथ, वष,छ द,अ ल यहर मूल 3-6 य या द-चूण- वाथ
glabra Gm

109 204 यवानी शूल शमन Umbelliferare Trachyspermum यवानी,अजमो दका,द यका,अजवायन Ajowan ुप 3 Thymol, carvacrol लघु, ,ती ण कटु , त त कटु उ ण द पन,पाचन, य, प तकर,शु शूलहर,वातकफ़-उदर-आनाह-गु म- ल हा-कृ महर फल 1-3 यवा नकाचूण,यवानीषाडव,यवा याक
ammi gm
फट

110 27 दे वदा वेदना थापन Pinaceae Cedrus deodara भ दा ,सुरभू ह Deodar महावृ Sesquiterpene लघु,ि न ध त त कटु उ ण वब ध,आ मान,शोथ,त ा, ह का, वर, मेह,पीनस,कास,क डू ,वात,वेदनाहर का ड,सार,तैल 3-6 दे वदावा द- वाथ-तैल
Gm

You might also like