Iueam v9n36p77 Fa

‫فصلنامه علمي اقتصاد و مديريت شهري‪(4(9 ،‬پياپي ‪77-94 ،))36‬‬
‫‪www.iueam.ir‬‬
‫نمايه در ‪،Magiran ،Noormags ،Google Scholar ،SID ،GateWay-Bayern ،EBZ ،Econbiz ،EconLit ،ISC‬‬
‫فصلنامه علمي‬
‫‪Civilica ،RICeST ،Ensani‬‬
‫اقتصاد و مديريت شهري‬
‫شاپا‪2345-2870 :‬‬
‫بررسی تأثير شاخصهای توسعه مالی‪ ،‬رشد اقتصادی و تجارت بينالمللی با رويکرد مقايسهای‬
‫در کشورهای درحالتوسعه و توسعهيافته‬
‫گروه مديريت صنعتي‪ ،‬واحد تهران مركزي‪ ،‬دانشگاه آزاد اسالمي‪ ،‬تهران‪ ،‬ايران‬ ‫سارا مالكي‬
‫*‬
‫گروه مديريت صنعتي‪ ،‬واحد تهران مركزي‪ ،‬دانشگاه آزاد اسالمي‪ ،‬تهران‪ ،‬ايران‬ ‫مهرزاد مينويي‬
‫گروه مديريت صنعتي‪ ،‬واحد تهران مركزي‪ ،‬دانشگاه آزاد اسالمي‪ ،‬تهران‪ ،‬ايران‬ ‫ميرفيض فالح شمس‬
‫نوع مقاله‪ :‬پژوهشي‬

‫دريافت‪1400/02/13 :‬پذيرش‪1400/04/20 :‬‬
‫قابليات دسترساي باه‬ ‫چكيده‪ :‬توسعه مالي و رشد اقتصادي‪ ،‬از موضوعات مهم اقتصادي در دهههاي اخير بوده است‪ .‬افزاي‬
‫هزينههاي دسترسي به خدمات مالي‪ ،‬از مؤلفههاي اصلي توسعهياافتگي ياك سااختار ماالي مناسا‬ ‫اطالعات مالي و كاه‬
‫است‪ .‬در خصوص رابطه توسعه واسطههاي مالي و رشد اقتصاادي ديادگاه‪‎‬هااي متفااوتي وجاود دارد‪ .‬برخاي از اقتصااددانان‬
‫معتقدند كه توسعه مالي‪ ،‬نتيجه رشد اقتصادي است و جهت عليت از رشد اقتصادي به توسعه مالي است و نظام ماالي نقا‬
‫اساسي را در تخصيص مناب به سمت طرحهايي با بهرهوري بازتر ايفا ميكند‪ .‬مطالعه حاضر بر آن است تا رابطاه باين رشاد‬
‫اقتصادي و توسعه مالي در كشورهاي درحالتوسعه و توسعهيافته را براساس دو شاخص عملكرد اقتصادي و تجارت بينالملل‬
‫در دسته تحقيقات كاربردي و براساس نوع بررسي متغيرها از ناوع علّاي و‬ ‫بر اساس اهداف پژوه‬ ‫بررسي نمايد‪ .‬اين پژوه‬
‫آن از نوع نيمهتجربي و با استفاده از رويكارد پاس رويادادي (از طرياق‬ ‫از لحاظ روش نحوه گردآوري دادهها و طرح پژوه‬
‫توسعهيافته طي ساال‪‎‬هااي ‪-2018‬‬
‫‪‎‬‬ ‫در ‪ 52‬كشور درحالتوسعه و ‪ 50‬كشور‬ ‫اطالعات گذشته) ميباشد‪ .‬نمونه آماري پژوه‬
‫نشان‬ ‫دادهها بر اساس مدل پنل ديتا‪ ،‬اثرات ثابت و ‪ GLS‬تخمين زده شده است‪‎ .‬‬
‫يافتههاي پژوه‬ ‫‪ 2001‬بررسي شدهاست‪‎ .‬‬
‫‪‎‬‬
‫ميدهندكه شاخصهاي توسعه مالي و رشد اقتصادي داراي اثرات معنيداري بر متغيرهااي تولياد ناخاالص داخلاي و حجام‬
‫نالملل ‪‎‬‬
‫ميباشد‪.‬‬ ‫تجارت بي ‪‎‬‬
‫واژگان كليدي‪ :‬توسعه مالي‪ ،‬رشد اقتصادي‪ ،‬پانل ديتا‪ ،‬تجارت بينالملل‪ ،‬كشورهاي درحالتوسعه‪ ،‬كشورهاي توسعهيافته‬
‫طبقهبندي ‪O47, P33, O57, O16 : JEL‬‬
‫] ‪[ Downloaded from iueam.ir on 2022-07-20‬‬
‫* نويسنده مسئول‪meh.minouei@iauctb.ac.ir :‬‬

‫‪ 78‬اااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااا اقتصاد و مديريت شهري‪ /‬شماره سيوششم‪ ،‬پاييز ‪1400‬‬
‫ماالي باه جااي آنكاه جااذب و‬ ‫واقعيت است كه بخ‬ ‫‪ -1‬مقدمه‬

‫ياك فرساتنده‬ ‫دف كننده شوك باشد ميتواناد در نقا‬ ‫رشد و توسعه اقتصادي از اهداف اصلي علم اقتصاد‬
‫شوك به اقتصاد عمل كند‪ .‬در اين صورت توساعه بخا‬ ‫بهشمار ميرود‪ .‬از اين رو در سالهاي اخير ساازوكارهاي‬
‫مالي بهواسطه تخصيص كارآمادتر منااب و تاأمين ماالي‬ ‫مرتبط با بهبود كيفيت و حضور سازمانهاا‪ ،‬مؤسساات و‬
‫فعاليتهاي نوين به تقويت رشد اقتصادي كماك خواهاد‬ ‫دولتها در اقتصاد توسعه يافتاه و باه‪‎‬دنباال آن افازاي‬
‫‪‎‬‬
‫كرد (فتحيزاده و همكاران‪ .)1399 ،‬همواره ايجاد ثبات و‬ ‫رشد اقتصادي مورد توجه قارار گرفتاه اسات (رضاايي و‬
‫رشد پايدار از طرياق توساعه ماالي در ادبياات اقتصاادي‬ ‫همكاران‪ .)1399 ،‬شناخت و بررسي عوامل تعيينكنناده‬
‫مورد تأكيد است‪ .‬با بررسي ارتبااط و همبساتگي توساعه‬ ‫رشد اقتصادي براي دستياابي باه توساعه اقتصاادي در‬
‫مالي و رشد بلندمدت مشخص ميگردد كه سيستمهااي‬ ‫نهادها همواره از اهميت زيادي برخوردار است (چنگيزي‬
‫ريساك و اثارات آن در بخا هااي‬ ‫مالي قادر به كاه‬ ‫و همكاران‪ .)1399 ،‬توسعه مالي بهعنوان يكاي از عوامال‬
‫مختلااف ماايباشااند (حساايني و همكاااران‪1390 ،‬‬ ‫مهم و تأثيرگذار بار رشاد اقتصاادي بلندمادت شاناخته‬
‫‪ .)Asandului et al., 2021‬سيسااتم مااالي در زمااان‬ ‫ميشود كه مايتواناد اثارات مطلاوب ياا در عاين حاال‬
‫شوكهاي منفي نسابت باه زمااني كاه شارايط مطلاوب‬ ‫نااامطلوبي را در سيسااتمهاااي اقتصااادي داشااته باشااد‬
‫است‪ ،‬از كانالهاي متفاوت عمال مايكناد‪ .‬ايان تفااوت‪،‬‬ ‫(سايهميري و همكاران‪ .)1397 ،‬توساعه ماالي‪ ،‬فراينادي‬
‫بهويژه در كشورهاي باا ساطح توساعهياافتگي پاايينتار‬ ‫اساات كااه طااي آن كمياات‪ ،‬كيفياات و كااارايي خاادمات‬
‫بيشتر ديده ميشود‪ .‬در شارايط مطلاوب‪ ،‬شاركتهاا در‬ ‫واسطههاي مالي بهبود مييابد‪ .‬اين فرايند كاه ‪‎‬‬
‫باهدنباال‬
‫كشورهاي نوظهور و درحالتوسعه فعاليتهاي خاود را از‬ ‫حقيقي اقتصاد و سيساتم ماالي وارد‬ ‫بررسي رابطه بخ‬
‫بانكداري رسمي و بيشاتر باا‬ ‫طريق منابعي غير از بخ‬ ‫ادبيات اقتصادي گرديد‪ ،‬بياانگر تعامال مياان بساياري از‬
‫استفاده از اعتبارهاي تجاري و درآمدهاي انباشته‪ ،‬تاأمين‬ ‫فعاليتها و نهادها است (برخورداري و همكاران‪.)1398 ،‬‬
‫مالي ميكنند‪ .‬بهنظر ميرسد در اين شرايط‪ ،‬تأمين ماالي‬ ‫كشورهاي برخوردار از سيستم مالي توسعهيافتهتر‪ ،‬به اين‬
‫غيررسمي محدوديت چندان مهمي بر سار راه گساترش‬ ‫دليل كه باعث ميشوند اقتصاد موردنظر توانايي تجرباه و‬
‫شركتها نباشد‪ .‬هرچند اينگونه روشهاي تاأمين ماالي‪،‬‬ ‫ناارخهاااي رشااد بااازتر را داشااته باشااد‪ ،‬در مسااير رشااد‬
‫با وارد آوردن شوك به شركتهاي خصوصي و تسري آن‬ ‫اقتصادي سري تري قرار ميگيرند (ابوناوري و همكااران‪،‬‬
‫به ساير بخ هااي سيساتم‪ ،‬خطار اثارات زنجيارهاي را‬ ‫‪ .)1392‬اثرگذاري توسعه مالي بر رشد اقتصادي ميتواناد‬
‫ميدهند (جواهريتفتي‪ .)1399 ،‬باا ايان وجاود‪،‬‬ ‫افزاي‬ ‫به دو صورت انجام گيرد‪ :‬نخست اين كه سارمايهگاذار را‬
‫توسعه مالي از طريق كانالهاي مستقيم و غيرمستقيم به‬ ‫تشويق و بهطور مستقيم نرخ رشاد را از طرياق انباشات‬
‫رشد و توسعه اقتصادي كه همواره از اهداف كشورهاا باه‬ ‫سرمايه تحت تأثير قرار دهد‪ .‬دوم واسطهگريهااي ماالي‬
‫حساب ميآيد‪ ،‬كمك ميكند‪ .‬از آنجااييكاه كشاورهاي‬ ‫در حالتيكه سطح سرمايهگذاري ثابت باشاد مايتوانناد‬
‫با ساختار مالي توسعهيافتاهتار از سارعت رشاد باازتري‬ ‫باعث بهبود در تخصيص مناب شوند (فطرس و همكاران‪،‬‬
‫نسبت به ديگر كشورها برخوردار ميباشند‪ ،‬رشد واقعي را‬ ‫‪ .)1389‬در واق توسعه ماالي مايتواناد باهعناوان ياك‬
‫ميتوان تحت تأثير توسعه ساختار مالي دانست‪ .‬بناابراين‬ ‫ناگهااني اقتصااد جلاوگيري‬ ‫شاخص تأثيرگذار‪ ،‬از انقبا‬
‫مالي بار رشاد واقعاي ياك‬ ‫بررسي تأثيرات توسعه بخ‬ ‫دهد‪.‬‬ ‫كرده و ميزان ريسك را در بحرانهاي مالي‪ ،‬كاه‬
‫اقتصاد و شناخت عوامل مؤثر‪ ،‬از اهميت زيادي برخوردار‬ ‫با اين حال اين شاخص در انبساطهاي اقتصاادي چناين‬
‫است‪ .‬توسعه مالي عااملي بسايار مهام و ماؤثر بار رشاد‬ ‫نقشي را ايفا نميكند‪ .‬بحران مالي اخير بيانكنناده ايان‬
‫بررسي تأثير شاخصهاي توسعه مالي‪ ،‬رشد اقتصادي ‪ /...‬سارا مالكي‪ ،‬مهرزاد مينويي‪ ،‬ميرفيض فالح شمس ااااااااااااااااااااااا ‪79‬‬
‫مالي و اقتصادي كشورهاي منتخ در بازه زمااني ‪2016‬‬ ‫اقتصادي است كه از طرق مختلف آن را تحت تأثير قرار ميدهد‬
‫‪ 1990-‬بااا اسااتفاده از روش اثاارات تصااادفي و حااداقل‬ ‫)‪ .(Hossin,‎2020;‎Wu‎et‎al.,‎2020;‎Čižo‎et‎al.,‎202‬از‬
‫مربعات پرداختند‪ .‬نتايج نشان دادند مناب طبيعي بهطاور‬ ‫ديگر عوامل مهم در توساعه و رشاد اقتصاادي كشاورهاا‬
‫قابلمالحظهاي بر تجاارت باينالمللاي و توساعه ماالي و‬ ‫ميتوان به فعاليت در زمينه تجارت خارجي اشااره كارد‪.‬‬
‫اقتصادي كشورهاي منتخ تأثير دارد‪.‬‬ ‫در تاادوين برنامااههاااي توسااعه و پيشاارفت بااهويااژه در‬
‫‪2‬‬
‫صافي و همكاران (‪ )2021‬در پژوهشي به بررساي‬ ‫‪‎‬‬
‫درحالتوساعه‪ ،‬تجاارت خاارجي از موضاوعات‬ ‫كشورهاي‬
‫بيثباتي مالي بر رشد و تجارت اقتصاادي در باازه زمااني‬ ‫مهم مرتبط با رشد اقتصادي ميباشد‪ .‬ازاينرو نظريههااي‬
‫‪ 1995-2018‬در كشااورهاي ‪ E7‬بااا اسااتفاده از روش‬ ‫مختلفي توسط اقتصاددانان و متخصصان مبني بر ارتباط‬
‫گشتاوري پرداختند‪ .‬نتايج نشان دادند بيثباتي ماالي بار‬ ‫نرخ اقتصاادي ارائاه‬ ‫ميان سياستهاي خارجي و افزاي‬
‫رشد و تجارت اقتصادي اثرات معنيداري دارد‪.‬‬ ‫شده اسات كاه تااكنون توافاق مطلاوبي باين نظرياههاا‬
‫لاي‪ 3‬و همكاااران (‪ )2016‬در پژوهشاي بااا بررسااي‬ ‫بهدست نيامده است‪ .‬باا توجاه باه مؤلفاههااي ساهگاناه‬
‫توساعه ماالي در ‪ 26‬كشاور‬ ‫عوامل تعيينكنناده بخا‬ ‫برمبناي بحث‪ ،‬تجزياهوتحليال‬ ‫مذكور‪ ،‬هدف اين پژوه‬
‫توسعهيافته و درحال‪‎‬توسعه آسيا در دوره زمااني ‪-2011‬‬ ‫مقايسهاي تأثيرات هريك از شاخصهااي توساعه ماالي‪،‬‬
‫‪ 1995‬و با استفاده از روش گشتاورهاييافتاه سيساتمي‬ ‫رشااد اقتصااادي و تجااارت بااينالمللااي در كشااورهاي‬
‫باه ايان نتيجاه رسايدند كاه حكمراناي بهتار و تجااارت‬ ‫درحالتوسعه و توسعهيافته ‪‎‬‬
‫ميباشاد‪ .‬از ايان رو ساؤازت‬
‫ماالي در اقتصاادهاي‬ ‫توساعه بخا‬ ‫بينالمللاي موجا‬ ‫عبارتند از‪:‬‬ ‫پژوه‬
‫كشااورهاي درحااال‪‎‬توسااعه ماايشااود‪ .‬درحاااليكااه رشااد‬ ‫‪ -‬آيا روابط تعادلي بلندمدت براي كشورهاي توسعهيافتاه‬
‫اقتصادي و باز بودن تجاري عوامال تعياينكنناده عماق‬ ‫وجود دارد‬
‫مالي در اقتصادهاي توسعهيافته هستند‪.‬‬ ‫‪ -‬آياااا رواباااط تعاااادلي بلندمااادت باااراي كشاااورهاي‬
‫منياه‪ 4‬و همكاران (‪ )2014‬در مقاله اي باه بررساي‬ ‫درحالتوسعه وجود دارد‬
‫ارتباط توساعه ماالي و رشاد اقتصاادي باراي ‪ 21‬كشاور‬ ‫‪ -‬آيا حجم تجارت بينالملل‪ ،‬توسعه شاخصهاي انساني‪،‬‬
‫آفريقايي با اساتفاده از تكنياك عليات گرنجار پاانلي باا‬ ‫توليدات صنعتي و صادرات‪ ،‬بر شااخص توساعهياافتگي و‬
‫‪5‬‬
‫رويكرد بوت استرپ پرداختند‪ .‬نتايج تحقيق نشان دادند‬ ‫روابط تعادلي بلندمدت مؤثر است‬
‫كه توسعه مالي و آزادسازي تجارت اثر معناداري بر رشاد‬ ‫‪ -‬علت تأثير گذاري ياا عادم تاأثيرگاذاري شااخصهااي‬
‫ندارد‪.‬‬ ‫توسعه مالي و رشاد اقتصاادي و تجاارت باينالمللاي بار‬
‫آديو‪ 6‬و همكاران (‪ )2013‬در مطالعه‪‎‬اي‪ ،‬به بررساي‬ ‫يكديگر در كشورهاي درحالتوسعه و توسعهيافته چيست‬
‫تأثيرات بلندمدت رشد و توساعه ماالي پرداختناد‪ .‬نتاايج‬ ‫از كارايي ارائه اين مدل براي كشور‬ ‫‪ -‬برآورد اين پژوه‬
‫نشان دادناد كاه اثارات رشاد توساعه ماالي باه انتخااب‬ ‫ايران چگونه تخمينزده ميشود‬
‫شاخص حساس است‪ .‬در واق ‪ ،‬خوب يا بد باودن توساعه‬

‫مالي براي رشد‪ ،‬باه شااخص مورداساتفاده ايان توساعه‬ ‫‪ -2‬پيشينه تحقيق‬
‫بستگي دارد‪ .‬بنابراين توصيه شده اسات كاه در انتخااب‬ ‫الف) پژوه هاي خارجي‬
‫ريدموند و نصير‪ )2020( 1‬در پژوهشي باه بررساي‬
‫‪2- Safi‬‬
‫‪3- Le‬‬ ‫فراواني مناب طبيعي‪ ،‬تجارت بينالمللاي و توساعه‬ ‫نق‬
‫‪4- Menyah‬‬
‫‪5- Bootstrapped‬‬
‫‪6- Adu‬‬ ‫‪1- Redmond & Nasir‬‬
‫اقتصادي بخ هاي صنعت و معادن و خادمات منفاي و‬ ‫شاخصهااي توساعه ماالي باه‪‎‬عناوان ابازار سياسات در‬
‫‪‎‬‬
‫كشاورزي مثبت و معنادار است‪ .‬تأثير‬ ‫معنادار و در بخ‬ ‫طراحي و اجراي سياست‪‎‬هاي رشد‪ ،‬دقت شود‪.‬‬
‫توسعه مالي بر رشاد اقتصاادي بخا هااي كشااورزي و‬ ‫ب) پژوه هاي داخلي‬
‫صاانعت و معاادن مثباات و معنااادار اساات‪ ،‬درحااالي‪‎‬كااه‬ ‫فطرس و همكاران (‪ )1399‬به بررسي وجود رابطاه‬
‫عليرغم تأثير مثبت توسعه ماالي بار رشاد اقتصاادي در‬ ‫بلندمدت مياان تقاضااي انارژي و توساعه ماالي و رشاد‬
‫خدمات‪ ،‬ضري اين متغير به لحاظ آماري معناادار‬ ‫بخ‬ ‫اقتصادي باا اساتفاده از اطالعاات دوره ‪ 1349‬تاا ‪1396‬‬
‫نيست‪ .‬همچنين‪ ،‬براساس نتايج تجزيه واريانس در مادل‬ ‫تااورش‬ ‫پرداختنااد‪ .‬در اياان راسااتا بااهمنظااور كاااه‬
‫‪ SVAR‬رشد شدت انرژي و توسعه مالي سهم زياادي از‬ ‫برآوردهاي انجام شده‪ ،‬متغيرهاي سرمايهگذاري مساتقيم‬
‫نوسانات رشد اقتصادي بخ هاي مختلف اقتصااد اياران‬ ‫خارجي و تجارت آزاد و تشكيل سرمايه ثابت ناخالص نيز‬
‫داشتهاند‪ .‬بهطور مشابه‪ ،‬رشد اقتصادي و توسعه مالي نياز‬ ‫در الگو‪ ،‬در نظر گرفتهشاده اسات‪ .‬باراي تخماين رابطاه‬
‫سهم قابالتاوجهي از نوساانات شادت انارژي بخا هاا‬ ‫بلندمدت مدنظر از رگرسيون حداقل مربعات تعميميافته‪،‬‬
‫داشته اند‪ .‬در نهايت‪ ،‬شادت انارژي بيشاترين ساهم را از‬ ‫تحت شكست ساختاري و روش همانباشتگي تركيبي باير‬
‫صانعت داشاته اسات‪،‬‬ ‫نوسانات توساعه ماالي در بخا‬ ‫‪ -‬هانك‪ 1‬استفاده شده است‪ .‬نتايج اين تحقيق نشاان داد‬
‫درحاليكه سهم رشد اقتصادي از نوساانات توساعه ماالي‬ ‫تقاضاي انرژي ناشاي از توساعه ماالي بسايار‬ ‫كه افزاي‬
‫خدمات نيز قابل‪‎‬توجه است‪.‬‬ ‫در بخ‬ ‫ناچيز و تأثير تجارت‪ ،‬تشاكيل سارمايه ثابات ناخاالص و‬
‫منصف و همكاران (‪ )1392‬به بررسي جهت عليات‬ ‫توليد ناخالص داخلي واقعاي بار تقاضااي انارژي مثبات‬
‫بين شاخصهاي بازارهاي مالي و رشد اقتصادي در گاروه‬ ‫است‪ .‬همچنين‪ ،‬نتايج حاصل از آزماون عليات نامتقاارن‬
‫آزماون عليات‬ ‫دي هشت پرداخته اند‪ .‬روش اين پاژوه‬ ‫نشان داد كه توليد ناخالص داخلي واقعي و تجارت آزاد و‬
‫نشاان‬ ‫پانلي كونيا‪ )2006( 2‬باوده اسات‪ .‬نتاايج پاژوه‬ ‫تشكيل سرمايه ثابت ناخاالص‪ ،‬علات گرنجاري تقاضااي‬
‫مي دهدكه جهت عليت بين توسعه مالي و رشد اقتصادي‬ ‫انرژي در بلندمدت هستند‪ .‬در نهايت‪ ،‬نتايج ايان تحقياق‬
‫نهتنها در كشورها متفاوت است بلكه از ياك شااخص باه‬ ‫حاكي از آن است كاه تاأثير رشاد اقتصاادي بار مصارف‬
‫شاخص ديگر نيز تفاوت دارد‪.‬‬ ‫انرژي بسيار بيشتر از تأثير توساعه ماالي بار ايان متغيار‬
‫عصاري آراني و همكااران (‪ )1387‬در مقالاهاي باا‬ ‫است‪.‬‬
‫عنوان «توسعه مالي و رشد اقتصادي‪ :‬مقايسه كشاورهاي‬ ‫فتحيزاده و همكاران (‪ )1399‬به بررسي رابطه بين‬
‫نفتي عضو اوپك و غيرنفتي درحالتوساعه باا اساتفاده از‬ ‫رشد اقتصادي‪ ،‬شدت انرژي و توسعه مالي در بخ هااي‬
‫روش گشتاورهاي تعميميافته»‪ ،‬به بررسي ارتبااط مياان‬ ‫كشاورزي‪ ،‬صنعت و معادن و خادمات در اقتصااد اياران‬
‫توسعه ماالي و رشاد اقتصاادي پرداختاهاناد‪ .‬در مطالعاه‬ ‫پرداختند‪ .‬به اين منظور‪ ،‬از داده هاي سري زماني ساازنه‬
‫ماذكور رابطاه توساعه ماالي و رشد اقتصادي با توجه به‬ ‫بخ ها از سال‪ 1353‬تا ‪ 1395‬اساتفاده شاد‪ .‬باهمنظاور‬
‫درآمدهاي نفتي و در نظر گرفتن سرمايهگااذاري بااراي‬ ‫تحليل روابط‪ ،‬روشهااي خودرگرسايون باا وقفاه توزيا‬
‫كشاورهاي عضاو اوپك مورد بررسي قرار ميگيرند‪ .‬نتايج‬ ‫شااده (‪ )ARDL‬و خودرگرساايون باارداري ساااختاري‬
‫حاصل از تحقيق‪ ،‬دال بر تأثير منفي توسعه مالي بر رشاد‬ ‫(‪ )SVAR‬بهكار گرفته شد‪ .‬نتايج رابطه بلندمادت مادل‬
‫اقتصادي در كشورهاي نفتي عضو اوپك است درحاليكاه‬ ‫‪ ARDL‬نشان ميدهد كه تاأثير شادت انارژي بار رشاد‬
‫هماين رابطاه در كشاورهااي درحاالتوساعه غيرنفتاي‪،‬‬
‫‪1- Bayer-Hank‬‬
‫‪2- Kónya‬‬
‫مدلهاي رشد‪ ،‬همان نهادههاي سرمايه فيزيكي و نيروي‬ ‫مثبت است‪ .‬تأثير توسعه مالي بار نارخ سارمايهگااذاري‬
‫كار در تاب توليد هستند‪ .‬در مادلهااي جديادتر عامال‬ ‫در كشاورهاي عضاو اوپك‪ ،‬با توجه باه نتاايج حاصال از‬
‫انرژي نيز به عوامل فوق اضافه شاد‪ .‬طباق تعرياف‪ ،‬تااب‬ ‫تخمين منفي است‪ ،‬درحاليكه درآمادهاي نفتاي تااأثير‬
‫توليد‪ ،‬نمايشي رياضي از رابطه كمي ميان عوامل توليد و‬ ‫مثبتاي بار رشد سرمايهگذاري داشت‪.‬‬
‫سطح توليد كازهاا ياا خادمات باوده كاه نشااندهناده‬
‫حداكثر مقدار محصولي است كه مايتاوان از هار مقادار‬ ‫‪ -3‬مباني نظري‬
‫خاص نهاده بهدست آورد‪ .‬محققان عوامال مهام ديگاري‬ ‫در قرن ‪ 19‬رشد اقتصادي تعداد محادودي از كشاورها‬
‫نيز تعيين كرده اند كه باهطاور خالصاه بياان مايگاردد‬ ‫را شامل ميشد‪ ،‬بهتدريج اين موضوع در دهههاي بعد به سااير‬
‫(پورعلي و همكاران‪:)1399 ،‬‬ ‫كشورها گسترش يافت بهطوريكاه در ساالهااي اخيار باه‬
‫‪ -‬مناااب محيطااي‪ :‬شااامل محصااوزت و مناااب‬ ‫موضوعي مهم در سياستهااي كاالن كشاورها تباديل شاده‬
‫زيرزميني و سطح زمين كه مرتبط باا شارايط اقليماي و‬ ‫است‪ .‬گرچاه نحاوه گساترش در كشاورهاي مختلاف باا هام‬
‫آب و هوايي است‪ .‬اين عامل‪ ،‬بهويژه در كشورهاي كمتار‬ ‫متفاوت بوده‪ ،‬با اين حال تنها مكانيزم پرقادرت باراي افازاي‬
‫توسعهيافته در مراحل اوليه رشد ميتواند تأثير بيشاتري‬ ‫بلندمدت در درآمد سازنه را ميتوان رشاد اقتصاادي دانسات‬
‫در رشد اقتصادي داشته باشد‪ .‬البته اين تأثير با توجه باه‬ ‫)‪ .(Peprah & Adekoya, 2020‬مدلهاي رشد مختلفاي‬
‫محدوديت ساير عوامل نظير سرمايه‪ ،‬تكنولوژي و نياروي‬ ‫براي اين منظور طراحي شده است كه به بررسي عوامال‬
‫كار متخصص ميباشد‪.‬‬ ‫تأثيرگذار ميپردازد‪ .‬ماادلهاااي رشااد نئوكالساايكي‪،‬‬
‫‪ -‬سرمايه فيزيكي‪ :‬لوازم‪ ،‬ابزارها و تأسيسات انباشته‬ ‫مانند سولو‪ 1‬متغيرهايي نظير سارمايهگاذاري خصوصاي‪،‬‬
‫شده در انبارها ميتواند بهعنوان سرمايه شاناخته شاود و‬ ‫رشد جمعيات‪ ،‬پيشارفت برونازاي تكنولااوژي و سااطح‬
‫به عقيده بيشتر نظريهپاردازان‪ ،‬محارك رشاد اقتصاادي‬ ‫اولياه درآمد سرانه را ماؤثر بار رشاد دانساته اسات‪ .‬در‬
‫بهحساب ميآيد‪.‬‬ ‫حاليكه مدلهاي كالن اقتصادي‪ ،‬فرضيههاي جديادي را‬
‫‪ -‬سرمايهگذاري‪ :‬اين عامل‪ ،‬مهمتارين معياار باراي‬ ‫مطرح ميكند‪ .‬در ايان مادلهاا نهادهاااي سياساي‪ ،‬عوامال‬
‫تعيين و اندازهگياري رشاد اقتصاادي تلقاي مايشاود و‬ ‫يا شاخصهاي نهاادي عوامال‬ ‫سياسي‪ -‬اقتصادي‪ ،‬انباشت دان‬
‫كمباود آن مايتواناد علاات اصالي نباود رشاد و توسااعه‬ ‫ماؤثر بار رشاد اقتصاادي معرفاي شادهاناد )‪.(Haller, 2020‬‬
‫‪3‬‬
‫كشورهاي توسعهنيافته باشد‪ .‬بسياري از مادلهااي ارائاه‬ ‫پژوهشگران الگوهاايي نظيار لوكااس‪ )1988( 2‬و رومار‬
‫شده در زمينه رشد اقتصادي نظير مدل هاارود‪ -‬دوماار‪،4‬‬ ‫(‪ )1986‬بااهمنظاااور رفاا اشااكازت الگوهااااي رشاااد‬
‫روستو‪ 5‬و مدل رشاد نئوكالسايكهاا بار اهميات نقا‬ ‫نئوكالسيكي را طراحي كردند كه در آنها باهطاور درونزا‬
‫عرضه اقتصاد‬ ‫تقاضا و هم در بخ‬ ‫سرمايه‪ ،‬هم در بخ‬ ‫از متغيرهاي اثرگذار تأثير ميپذيرد‪ .‬ويژگاي بسايار مهام‬
‫تأكيد دارند زيرا داشتن نرخ بااز در سارمايهگاذاري باه‬ ‫مدلهاي رشد درونزا‪ ،‬نبود بازدهيهاي نزولي نسبت باه‬
‫توان اقتصادي كشور و در نتيجه حركتاي‬ ‫معناي افزاي‬ ‫نهادههايي است كه مايتوانناد انباشات شاوند‪ .‬در رشاد‬
‫سري تر به سوي رشد اقتصادي است‪.‬‬ ‫اقتصادي بلندمدت‪ ،‬متغيرهايي نظيار صاادرات و واردات‪،‬‬
‫‪ -‬نيروي كار متخصص‪ :‬شامل كليه افاراد شااغل و‬ ‫بهرهوري عوامل تولياد از اهميات‬ ‫مخارج دولت و افزاي‬
‫افراد در جستوجوي كاار مايباشاد‪ .‬تئاوريهااي رشاد‬ ‫ويژهاي برخوردارند‪ .‬عوامال ماؤثر بار رشاد اقتصاادي در‬
‫‪1- Solow‬‬
‫‪4- Harrod – Domar‬‬ ‫‪2- Lucas‬‬
‫‪5- Rostow‬‬ ‫‪3- Romer‬‬
‫‪ -4‬روش تحقيق‬ ‫نيروي كار را به عنوان يكي از عوامال پاياهاي تولياد و از‬
‫در دساته‬ ‫براسااس اهاداف پاژوه‬ ‫اين پاژوه‬ ‫اركان رشد اقتصادي ميدانند‪.‬‬
‫تحقيقات كاربردي و براساس نوع بررسي متغيرها از ناوع‬ ‫‪ -‬تكنولوژي‪ :‬اين عامل بر پايه علم و فناوري است و‬
‫علااي و از لحاااظ روش نحااوه گااردآوري دادههااا و طاارح‬ ‫باار مهااارتهاااي فااردي تأكيااد كاامتااري دارد‪ .‬برخااي از‬
‫آن از نوع نيماهتجرباي و باا اساتفاده از رويكارد‬ ‫پژوه‬ ‫تئااوريهااا مفهااوم تكنولااوژي را بااا بهاارهوري متاارادف‬
‫پسرويدادي (از طريق اطالعات گذشته) ميباشد‪ .‬هادف‬ ‫دانستهاند‪ .‬از جمله در تئاوري نئوكالسايكهاا‪ ،‬تغييارات‬
‫كااربردي در ياك‬ ‫پژوه هاي كااربردي‪ ،‬توساعه دانا‬ ‫تكنولوژي هم بهعنوان جانشيني براي تغييرات بارونزاي‬
‫زميناه خااص در پاساخ بااه مساائل و مشاكالت و مااورد‬ ‫بهرهوري و هم بهعنوان عنصار پساماند در توضايح نارخ‬
‫خصوصي است‪.‬‬ ‫حمايت بخ‬ ‫رشد توليد در زمانيكه قسمتي از رشاد باه وسايله نارخ‬
‫از سااال ‪ 2001‬تااا ‪2018‬‬ ‫قلماارو زماااني پااژوه‬ ‫رشد نهادههاي نيروي كار و سرمايه توضايح داده نشاده‪،‬‬
‫ميالدي ميباشد‪ .‬در اين تحقيق‪ 52 ،‬كشور درحالتوسعه‬ ‫بهكار ميرود‪.‬‬
‫‪‎‬‬
‫تقسايمبنادي‬ ‫و ‪ 50‬كشور توسعهيافته بررسي شده است‪.‬‬ ‫‪ -‬توسعه انسااني‪ :‬فراينادي اسات باراي گساترش‬
‫كشااورهاي موردمطالعااه بااه دو گااروه توسااعه‪‎‬يافتااه و‬ ‫تاوان و قابلياتهااي نياروي‬ ‫انتخابهاي مردم‪ .‬افازاي‬
‫‪‎‬‬
‫درحال توسعه براساس تعريف بانك جهاني (‪ )2015‬انجام‬ ‫مزيتهاي نسبي‬ ‫كارايي بنگاهها و افزاي‬ ‫انساني‪ ،‬افزاي‬
‫شده است كشورهايي كه درآمد سرانه بازتر از ‪ 12‬هازار‬ ‫را در اقتصاد بهدنبال دارد‪ .‬توساعه انسااني هام از طرياق‬
‫دزر برخوردار بوده‪‎‬اند جزو كشورهاي توسعه‪‎‬يافته و سااير‬ ‫سرمايهگذاري و توزيا درآماد و هام از طرياق افازاي‬
‫كشورها نيز جزو كشورهاي درحاال‪‎‬توساعه طبقاه‪‎‬بنادي‬ ‫بهرهوري نيروي كار ميتواند بر رشد اقتصادي مؤثر باشد‪.‬‬
‫شدهاند‪ .‬اسامي كشورهاي در‪‎ ‎‬‬
‫حالتوسعه عبارتند از‪ :‬مصار‪،‬‬ ‫‪ -‬سرمايهگذاري مستقيم خاارجي‪ :‬سارمايهگاذاري‬
‫كنيا‪ ،‬ناميبياا‪ ،‬ساريالنكا‪ ،‬بانگالدش‪ ،‬الساالوادور‪ ،‬برزيال‪،‬‬ ‫مستلزم ارتباط بلندمدت در كشوري باهجاز ماوطن فارد‬
‫گويااان‪ ،‬مااالزي‪ ،‬پانامااا‪ ،‬تااونس‪ ،‬بلغارسااتان‪ ،‬ويتنااام‪،‬‬ ‫است و نشاندهنده مناف پايدار و كنترل واحد اقتصاادي‬
‫گاساااتاريكا‪ ،‬جامائيكاااا‪ ،‬مغولساااتان‪ ،‬رومااااني‪ ،‬زامبياااا‪،‬‬ ‫مقيم يك كشور بر واحد اقتصادي مقيم كشور ديگر است‪.‬‬
‫ارمنساااتان‪ ،‬قرقيزساااتان‪ ،‬نپاااال‪ ،‬ساااوازيلند‪ ،‬بولياااوي‪،‬‬ ‫ارزش‬ ‫رشد اقتصادي‌را ميتوان باهمعنااي افازاي‬
‫گرجستان‪ ،‬لبنان‪ ،‬نيجريه‪ ،‬تانزانيا‪ ،‬بوتسوانا‪ ،‬غنا‪ ،‬مقدونيه‪،‬‬ ‫كازها و خدمات تنظيم شده با تورم در طول زمان تعريف‬
‫پاكستان‪ ،‬تايلند‪ ،‬هندوستان‪ ،‬ماوريس‪ ،‬پاراگوئاه‪ ،‬تركياه‪،‬‬ ‫كرد‪ .‬معموزً متخصصان چنين رشدي را بهصورت درصاد‬
‫چين‪ ،‬اندونزي‪ ،‬مكزيك‪ ،‬پرو‪ ،‬اوكراين‪ ،‬كلمبياا‪ ،‬مولاداوي‪،‬‬ ‫افزاي ‌توليد ناخالص داخلي حقيقي ياا طاي ياك دوره‬
‫فيليپااين‪ ،‬ساااحل عاااج‪ ،‬اردن‪ ،‬صربسااتان‪ ،‬مونتااه تگاارو‪،‬‬ ‫زماني يكساله توليد ناخاالص داخلاي )‪ 1(GDP‬تعرياف‬
‫اكااوادور‪ ،‬قزاقسااتان‪ ،‬مااراك ‪ ،‬آفريقاااي جنااوبي‪ .‬اسااامي‬ ‫ميكنند )‪ .(Zamanianfar et al., 2021‬توليد ناخالص‬
‫كشورهاي توسعهيافته عبارتند از‪ :‬استراليا‪ ،‬فنالند‪ ،‬ژاپان‪،‬‬ ‫داخلي يكي از مقياسهاي اندازهگياري در اقتصااد اسات‬
‫عمان‪ ،‬سوئد‪ ،‬اتاري ‪ ،‬فرانساه‪ ،‬كاره‪ ،‬لهساتان‪ ،‬ساوئيس‪،‬‬ ‫كه مجموع ارزش پولي كل كازها و خدمات نهايي تولياد‬
‫لتوني‪ ،‬قطر‪ ،‬امارات متحده عرباي‪ ،‬بلژياك‪ ،‬هنا ‪‎‬كنا ‪،‬‬ ‫شده در يك كشور را در يك بازه زماني معين (سازنه ياا‬
‫ليتواني‪ ،‬روسيه‪ ،‬امريكا‪ ،‬كانادا‪ ،‬مجارساتان‪ ،‬لوكزامباور ‪،‬‬ ‫فصلي) اندازهگيري ميكند‪.‬‬
‫ايرلند‪ ،‬هلند‪ ،‬اسلواكي‪ ،‬جمهوري چك‪ ،‬اسلوني‪ ،‬دانمارك‪،‬‬
‫ايتاليا‪ ،‬نروژ‪ ،‬اسپانيا‪ ،‬نيوزيلند‪ ،‬بحارين‪ ،‬آلماان‪ ،‬عربساتان‬
‫سااعودي‪ ،‬اوروگوئااه‪ ،‬كوياات‪ ،‬پرتغااال‪ ،‬ترينيااداد‪ ،‬توباااگو‪،‬‬ ‫‪1- Gross Domestic Product‬‬
‫خصوصي سپرده پولي‬ ‫برابر است با اعتبارات بخ‬ ‫باريااادوس‪ ،‬يونااان‪ ،‬كرواسااي‪ ،‬ايساالند‪ ،‬مالاات‪ ،‬ساانگاپور‪،‬‬
‫بانكها تقسيم بر توليد ناخالص داخلي‪.‬‬ ‫ونزوئال‪ ،‬قبرس‪ ،‬بريتانيا‪ ،‬استوني و تايوان‪.‬‬
‫‪ :PMit‬حاشيه سود خالص باناكهاا در كشاور ‪ i‬در‬ ‫گردآوري اطالعات از دو روش كتابخانهاي و ميداني‬
‫سال ‪ t‬كه بهصاورت تفااوت مياان ساود درياافتي بابات‬ ‫صااورت گرفتااه اساات‪ ،‬بااراي تكمياال ادبيااات موضااوع و‬
‫تسهيالت و سود پرداختي به سپردههاي بانكي بهصاورت‬ ‫مراجعه به كتابخاناههاا و پاژوه هااي‬ ‫پيشينه پژوه‬
‫زير محاسبه ميشود‪:‬‬ ‫انجام شده و براي دادههاي مالي و اقتصاادي كاه شاامل‬
‫سود پرداختي به ساپردههاا ‪ -‬ساود حاصال از اعطااي‬ ‫شاخصهاي باانكي‬ ‫شاخصهاي توسعه مالي در دو بخ‬
‫تسهيالت = حاشيه نرخ سود بانك‪.‬‬ ‫‪ Bank-Index‬و شاااخصهاااي بااازار ساارمايه ‪Stock-‬‬
‫‪ :FOit‬نسبت تمركز بانكهاي كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كه‬ ‫‪ Index‬و همچنااين ارقااام مربااوط بااه ‪ GDP‬و تجااارت‬
‫‪1‬‬
‫با شاخص هرفيندال هيرشمن )‪ (H‬باهصاورت مجماوع‬ ‫بااينالملاال از پايگاااه دادههاااي ‪( WDI‬شاااخص توسااعه‬
‫مربعات سهم درصد هار باناك از شابكه باانكي محاسابه‬ ‫جهاني) استفاده ميشود و به منظور تجزيهوتحليل دادهها‬
‫ميشود‪.‬‬ ‫و استخراج آمار توصيفي و آماار اساتنباطي از نارمافازار‬
‫‪ :ROEit‬باازده حقااوق صاااحبان سااهام بانااكهاااي‬ ‫‪Eviews‬استفاده گرديد‪.‬‬
‫كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كه بهصورت تقسايم خاالص ساود بار‬ ‫دو مدل برآورد شدهاست‪.‬‬ ‫در اين پژوه‬
‫حقوق صاحبان سهام محاسبه ميشود‪.‬‬ ‫مدل اول بهصورت زير ميباشد‪:‬‬
‫‪ :CRit‬نسبت هزينه به درآمد بانكها در كشور ‪ i‬در‬ ‫‪GDPit=‎β0 +‎ β1MDit +‎β2FDit +‎ β3debtit +‬‬
‫سال ‪ t‬كه برابر است با هزينههاي بانك تقسيم بر درآماد‬ ‫‪β4Creditit +‎β5PMit +‎β6FOit +‎β7ROEit + β8CRit‬‬
‫‪+‎ β9BIit +‎ β10INit +‎ β11Tradeit +‎ β12Compit +‬‬
‫بانك‪.‬‬ ‫‪β13Turnoverit +‎β14FDIit +‎β15INFit +‎β16Git‬‬
‫‪ :BIit‬شاخص ثبات بانكي يا ريسك ورشكستگي‬ ‫كه در آن‪:‬‬
‫)‪ (Z-score‬در كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كه بهصورت زير‬ ‫‪ :GDPit‬توليد ناخالص داخلي كشور ‪ i‬در سال ‪t‬‬
‫محاسبه ميشود‪.‬‬ ‫‪ :MDit‬نسبت دارايي سپرده پولي بانكها به توليد‬
‫ناخالص داخلي كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كه برابر است با ميازان‬
‫دارايي كه از سپردههاي پولي باناكهاا نازد باناك اسات‬
‫‪ :INit‬نسبت سرمايهگذاري در بازار سهام باه تولياد‬ ‫تقسيم بر توليد ناخالص داخلي‪.‬‬
‫ناخالص داخلي در كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كاه برابار اسات باا‬ ‫‪ :FDit‬نسبت سپردههاي سيساتم ماالي باه تولياد‬
‫ميزان سرمايهگاذاري در باازار ساهام تقسايم بار تولياد‬ ‫ناخالص داخلاي كشاور ‪ i‬در ساال ‪ t‬كاه برابار اسات باا‬
‫ناخالص داخلي‪.‬‬ ‫سپردههاي سيستم مالي بانكها تقسيم بر توليد ناخالص‬
‫‪ :Tradeit‬نسبت كال ارزش معاامالت باازار ساهام باه‬ ‫داخلي‪.‬‬
‫توليد ناخالص داخلي در كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كاه برابار اسات باا‬ ‫‪ :debtit‬نسبت بدهيهاي نقدي به توليد ناخالص‬
‫ارزش معامالت بازار سهام تقسيم بر توليد ناخالص داخلي‪.‬‬ ‫داخلي كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كه برابر است با بدهيهاي‬
‫‪ :Compit‬تعداد شركتهاي پذيرفتاه شاده باهازاي‬ ‫نقدي بانكها تقسيم بر توليد ناخالص داخلي‪.‬‬
‫هريك ميليون نفر در كشور ‪ i‬در سال‬ ‫‪ :Creditit‬نسبت اعتبارات خصوصي سپرده پولي‬
‫بانكها به توليد ناخالص داخلي كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كه‬
‫‪1- Herfindahl-Hirschman‬‬
‫مدل دوم بهصورت زير ميباشد‪:‬‬ ‫‪ :Turnoverit‬نسبت حجم معامالت بازار ساهام در‬
‫‪InTradeit=‎ β0 +‎ β1MDit +‎ β2FDit +‎ β3debtit +‬‬ ‫كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كه از تقسيم كل معامالت انجاام شاده‬
‫‪β4Creditit +‎β5PMit +‎β6FOit +‎β7ROEit +‎β8CRit‬‬
‫بااه ارزش سااهام شااركتهاااي داخلااي حاضاار در بااورس‬
‫‪+‎ β9BIit +‎ β10INit +‎ β11Tradeit +‎ β12Compit +‬‬
‫‪β13Turnoverit +‎β14FDIit +‎β15INFit +‎β16Git‬‬ ‫محاسبه ميشود‪.‬‬
‫كه در آن ‪ :InTradeit‬حجم تجارت بينالملل است‬ ‫‪ :FDI‬درجه آزادي تجاري يا بااز باودن اقتصااد در‬
‫كه برابر است باا ميازان خاالص صاادرات در كشاور ‪ i‬در‬ ‫كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كه در اين تحقيق براي اين شااخص از‬
‫سال ‪ .t‬ميزان خالص صادرات بهصورت زير محاسبه ميشود‪:‬‬ ‫سرمايهگذاري مستقيم خارجي استفاده شده است‪.‬‬
‫‪NX=EX-IM‬‬ ‫‪ :INFit‬نرخ تورم در كشور ‪ i‬در سال ‪t‬‬
‫‪ :NX‬خالص صادرات‪ :EX ،‬مقدار صاادرات و ‪:IM‬‬
‫‪ :Git‬نسبت هزيناههااي مصارفي دولات باه تولياد‬
‫مقدار واردات ميباشد‪.‬‬
‫ناخالص داخلي در كشور ‪ i‬در سال ‪ t‬كاه برابار اسات باا‬
‫هزينههاي مصرفي دولت تقسيم بر توليد ناخالص داخلي‪.‬‬
‫متغيرهاي وابسته‬
‫متغيرهاي مستقل‬
‫سرانه توليد ناخالص داخلي )‪(GDP‬‬
‫حجم تجارت بينالملل به نسبت توليد‬ ‫نسبت دارايي سپرده پولي بانكها به توليد ناخالص داخلي‬
‫ناخالص داخلي‬ ‫نسبت سپردههاي سيستم مالي به توليد ناخالص داخلي‬
‫نسبت بدهيهاي نقدي به توليد ناخالص داخلي‬
‫نسبت اعتبارات خصوصي سپرده پولي بانكها به توليد ناخالص داخلي‬
‫حاشيه سود خالص بانكها‬
‫نسبت تمركز بانكها‬
‫بازده حقوق صاحبان سهام بانكها‬
‫نسبت هزينه به درآمد بانكها‬
‫شاخص ثبات بانكي‬
‫متغيرهاي كنترل‬ ‫نسبت سرمايهگذاري در بازار سهام به توليد ناخالص داخلي‬
‫درجه آزادي تجاري يا باز بودن اقتصاد‬ ‫نسبت كل ارزش معامالت بازار سهام به توليد ناخالص داخلي‬
‫نرخ تورم يا نرخ رشد شاخص قيمت خردهفروشي‬ ‫تعداد شركتهاي پذيرفتهشده بهازاي هريك ميليون نفر‬
‫كازها‬ ‫نسبت حجم معامالت بازار سهام‬
‫نسبت هزينههاي مصرفي دولت به توليد ناخالص‬
‫داخلي‬
‫شكل ‪ -1‬مدل مفهومي پژوه‬
‫دادهها (پنل ديتا) است‪ .‬جدول ‪ 1‬نتايج آزمون ‪ F‬ليمار را‬ ‫‪‎ -5‬‬
‫يافتههاي تحقيق‬
‫براي هر دو مدل نشان مي‪‎‬دهد‪.‬‬ ‫‪1‬‬
‫آزمون ‪ F‬ليمر‬
‫‪2‬‬
‫بهمنظور بررسي مدل به لحاظ تلفيقي بودن (پاول‬
‫ديتا) يا تابلويي‪ 3‬بودن (پنال ديتاا) دادههاا‪ ،‬از آزماون ‪F‬‬
‫ليمر استفاده ميشود‪ .‬فرضيه صفر ايان آزماون‪ ،‬تلفيقاي‬
‫مقابل آن‪ ،‬تابلويي باودن‬ ‫بودن دادهها (پول ديتا) و فر‬
‫‪1- F-Leamer Test‬‬

‫‪2- Pooling Data‬‬
‫‪3- Panel Data‬‬
‫جدول ‪ -1‬آزمون ‪ F‬ليمر‬

‫نتيجه‬ ‫احتمال آماره‬ ‫آماره ‪ F‬ليمر‬ ‫مدل‬
‫پنل ديتا‬ ‫‪0/01‬‬ ‫‪1/630‬‬ ‫اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬
‫كشورهاي توسعهيافته‬
‫پنل ديتا‬ ‫‪0/00‬‬ ‫‪4/771‬‬ ‫دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬
‫پنل ديتا‬ ‫‪0/00‬‬ ‫‪14/69‬‬ ‫اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬
‫كشورهاي درحالتوسعه‬
‫پنل ديتا‬ ‫‪0/02‬‬ ‫‪2/48‬‬ ‫دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬
‫آزمون هاسمن‬ ‫همانطور كه در جدول ‪ 1‬مالحظه ميشاود ساطح‬

‫آزمون هاسمن براي انتخاب يكي از دو روش اثرات‬ ‫احتمال در هر دو مدل كمتار از ‪ 0/05‬مايباشاد و مادل‬
‫ثابت و اثرات تصاادفي در مادل داده‪‎‬هااي تاابلويي (پنال‬ ‫بهصورت پنل ديتا است بنابراين براي انتخاب يكي از دو‬
‫ديتا) استفاده ميشود‪ .‬فرضيه صافر ايان آزماون‪ ،‬اثارات‬ ‫روش اثاارات ثاباات و اثاارات تصااادفي از آزمااون هاساامن‬
‫تصادفي و فرضيه مقابل آن‪ ،‬اثرات ثابت مي‪‎‬باشاد‪ .‬جادول‬ ‫استفاده ميگردد‪.‬‬
‫‪ 2‬نتايج آزمون هاسمن را نشان مي‪‎‬دهد‪.‬‬
‫جدول ‪ -2‬آزمون هاسمن‬

‫نتيجه‬ ‫احتمال آماره‬ ‫آماره هاسمن‬ ‫مدل‬
‫اثرات ثابت‬ ‫‪0/00‬‬ ‫‪35/275‬‬ ‫اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬
‫اثرات ثابت‬ ‫‪0/00‬‬ ‫‪159/566‬‬ ‫دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬
‫اثرات ثابت‬ ‫‪0/00‬‬ ‫‪64/124‬‬ ‫اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬
‫اثرات ثابت‬ ‫‪0/00‬‬ ‫‪66/253‬‬ ‫دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬
‫همانطور كاه در جادول ‪ 3‬مالحظاه ماي‪‎‬شاود ساطح‬

‫‪‎‬‬ ‫همانطور كه مالحظاه ماي‪‎‬شاود‪ ،‬در هار دو مادل‬
‫‪‎‬‬
‫احتمال آماره جارك برا در هر دو مدل بيشاتر از ‪ 0/05‬اسات‬ ‫سطح احتمال كمتر از ‪ 0/05‬است بناابراين روش اثارات‬
‫بنابراين نرمال بودن اجزاي خطا پذيرفته مي‪‎‬شود‪.‬‬ ‫ثابت براي اين مدل‪‎‬ها انتخاب مي‪‎‬گردد‪.‬‬
‫آزمون جارك برا‬

‫جدول ‪ -3‬نتايج آزمون جارك برا‬
‫نتيجه‬ ‫سطح احتمال‬ ‫آماره جاركبرا‬ ‫مدل‬
‫نرمال است‬ ‫‪0/14‬‬ ‫‪3/887‬‬ ‫اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬
‫نرمال است‬ ‫‪0/33‬‬ ‫‪2/136‬‬ ‫دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬
‫نرمال است‬ ‫‪0/12‬‬ ‫‪4/185‬‬ ‫اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬
‫نرمال است‬ ‫‪0/65‬‬ ‫‪0/859‬‬ ‫دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬
‫آن ناهمساني واريانس اجزا خطا ميباشد‪ .‬در صاورتيكاه‬ ‫آزمون بروش پاگان گادفري‬
‫سطح احتمال آزمون بازتر از ‪ 0/05‬باشاد‪ ،‬فرضايه صافر‬ ‫آزمون باروش پاگاان گاادفري باه منظاور بررساي‬
‫پذيرفته ميشود‪ .‬نتايج آزمون بروش پاگان گادفري باراي‬ ‫همساني واريانس اجزاي خطا بهكار ميرود‪ .‬فرضيه صافر‬
‫هر دو مدل به صورت جدول ‪ 4‬است‪.‬‬ ‫اين آزمون‪ ،‬همساني واريانس اجزاي خطا و فرضيه مقابل‬
‫جدول ‪ -4‬آزمون بروش پاگان گادفري‬

‫نتيجه فرضيه همساني‬ ‫احتمال‬ ‫آماره بروش‬
‫مدل‬
‫واريانس‬ ‫آماره‬ ‫پاگان گادفري‬
‫ناهمساني واريانس‬ ‫‪0/00‬‬ ‫‪21220/30‬‬ ‫اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬
‫ناهمساني واريانس‬ ‫‪0/00‬‬ ‫‪3447/708‬‬ ‫دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬
‫ناهمساني واريانس‬ ‫‪0/00‬‬ ‫‪23654/02‬‬ ‫اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬
‫ناهمساني واريانس‬ ‫‪0/00‬‬ ‫‪32456/58‬‬ ‫دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬
‫كشورهاي توسعه‪‎‬يافته‬ ‫همانطور كه مالحظاه ماي‪‎‬شاود در هار دو مادل‪،‬‬

‫‪‎‬‬
‫مطابق با آزمونهاي انجام شده‪ ،‬مادل اول (متغيار‬ ‫سطح احتمال آماره بروش پاگان گادفري از ‪ 0/05‬كمتار‬
‫وابسته ‪ )GDP‬بهصورت پنل ديتاا‪ ،‬اثارات ثابات و ‪GLS‬‬ ‫است و اين مدل داراي ناهمساني واريانس اسات از ايان‬
‫تخمينزده شد (جدول ‪.)5‬‬ ‫رو براي رف اين مشكل از روش ‪ GLS‬بهمنظور تخماين‬
‫مدلها استفاده م ‪‎‬‬
‫يشود‪.‬‬ ‫‪‎‬‬
‫جدول ‪ -5‬نتايج تخمين مدل اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬

‫سطح احتمال‬ ‫آماره ‪t‬‬ ‫انحراف استاندارد‬ ‫ضري‬ ‫نام متغير‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪6/98‬‬ ‫‪1/079‬‬ ‫‪7/535‬‬ ‫از مبدأ‬ ‫عر‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪17/48‬‬ ‫‪0/0418‬‬ ‫‪0/731‬‬ ‫)‪GDP(-1‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪-3/20‬‬ ‫‪0/023‬‬ ‫‪-0/075‬‬ ‫‪MD‬‬
‫‪0/03‬‬ ‫‪2/14‬‬ ‫‪0/028‬‬ ‫‪0/060‬‬ ‫‪FD‬‬
‫‪0/32‬‬ ‫‪0/98‬‬ ‫‪0/0085‬‬ ‫‪0/0083‬‬ ‫‪Debt‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪2/96‬‬ ‫‪0/0081‬‬ ‫‪0/024‬‬ ‫‪Credit‬‬
‫‪0/23‬‬ ‫‪-1/20‬‬ ‫‪0/0080‬‬ ‫‪-0/0096‬‬ ‫‪PM‬‬
‫‪0/03‬‬ ‫‪-2/14‬‬ ‫‪0/0071‬‬ ‫‪-0/015‬‬ ‫‪FO‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪2/72‬‬ ‫‪0/0076‬‬ ‫‪0/0209‬‬ ‫‪ROE‬‬
‫‪0/06‬‬ ‫‪-1/88‬‬ ‫‪0/00017‬‬ ‫‪-0/00032‬‬ ‫‪CR‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪-4/28‬‬ ‫‪0/00071‬‬ ‫‪-0/0030‬‬ ‫‪BI‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪-2/65‬‬ ‫‪0/0095‬‬ ‫‪-0/025‬‬ ‫‪IN‬‬
‫‪0/10‬‬ ‫‪1/56‬‬ ‫‪0/0021‬‬ ‫‪0/0033‬‬ ‫‪Trade‬‬
‫‪0/22‬‬ ‫‪1/21‬‬ ‫‪0/00019‬‬ ‫‪0/00023‬‬ ‫‪Comp‬‬
‫‪0/37‬‬ ‫‪-0/88‬‬ ‫‪0/0038‬‬ ‫‪-0/0034‬‬ ‫‪Turnover‬‬
‫‪0/80‬‬ ‫‪-0/24‬‬ ‫‪0/0469‬‬ ‫‪-0/0114‬‬ ‫‪OPEN‬‬

‫‪0/05‬‬ ‫‪-1/92‬‬ ‫‪0/0011‬‬ ‫‪-0/0021‬‬ ‫‪INF‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪-7/33‬‬ ‫‪0/0013‬‬ ‫‪-0/0096‬‬ ‫‪G‬‬
‫ضري تعيين (‪ ،0/89 =)R2‬دوربين واتسون (‪ ،1/90 = )DW‬آماره ‪ ،20165/56 = F‬سطح احتمال آماره ‪0/00 = F‬‬
‫‪‎‬‬
‫ميدهد‪ .‬در واق متغيرهاي مستقل به ميازان ‪ 89‬درصاد‬ ‫مقاادار ضااري تعيااين يااا ‪ R2‬براباار بااا ‪0/89‬‬
‫توانستهاند متغير وابسته را تبيين كنناد‪ .‬مقادار دورباين‬ ‫باهدسااتآمااده كااه خااوبي باارازش را در تخمااين نشااان‬
‫‪−0/075‬‬
‫بلندمدت ‪MD‬‬ ‫‪ = 1−0/731 = −0/278‬كش‬ ‫واتسااون براباار بااا ‪ 1/90‬بااهدسااتآمااده كااه نبااود‬
‫بلندمدت ‪FD‬‬
‫‪0/06‬‬
‫‪ = 1−0/731 = 0/223‬كش‬ ‫خودهمبستگي را در ميان اجزاي خطاا نشاان ماي‪‎‬دهاد‪.‬‬
‫‪−0/024‬‬
‫بلندمدت ‪Credit‬‬ ‫‪ = 1−0/731 = −0/089‬كش‬ ‫همچنين آماره ‪ F‬برابر با ‪ 20165/56‬باهدساتآماده كاه‬
‫بلندمدت ‪FO‬‬ ‫= كش‬
‫‪−0/01536‬‬
‫‪= −0/056‬‬ ‫معنادار نيز مي‪‎‬باشد‪ .‬بنابراين كل مدل رگرسايون از نظار‬
‫‪1−0/731‬‬
‫‪−0/0209‬‬ ‫آماااري معنااادار اساات‪ .‬ضااري متغيرهاااي ‪،PM ،debt‬‬
‫بلندمدت ‪ROE‬‬ ‫‪ = 1−0/731 = −0/056‬كش‬
‫بلندمدت ‪CR‬‬ ‫= كش‬
‫‪−0/00032‬‬
‫‪= −0/0011‬‬ ‫‪ Turnover ،Comp‬و ‪ Open‬در سطح احتمال ‪ 5 ،1‬ياا‬
‫‪1−0/731‬‬
‫بلندمدت ‪BI‬‬
‫‪−0/0030‬‬
‫‪ = 1−0/731 = −0/011‬كش‬ ‫‪ 10‬درصد معنادار نميباشند‪ .‬لذا اين متغيرهاا از تحليال‬
‫بلندمدت ‪IN‬‬
‫‪−0/025‬‬
‫‪ = 1−0/731 = −0/092‬كش‬ ‫خارج ميشوند‪ .‬مدل برآوردشده باه صاورت زيار نوشاته‬
‫‪0/0033‬‬ ‫ميشود‪:‬‬
‫بلندمدت ‪Trade‬‬ ‫‪ = 1−0/731 = 0/012‬كش‬
‫‪−0/0021‬‬ ‫‪GDP=7.53+0.731GDP(-1)–0.075MD+0.06FD+‬‬
‫بلندمدت ‪INF‬‬ ‫‪ = 1−0/731 = −0/0078‬كش‬
‫‪0.024Credit–0.0153FO+0.0209ROE–0.00032CR‬‬
‫‪−0/0096‬‬
‫بلندمدت ‪G‬‬ ‫‪ = 1−0/731 = −0/035‬كش‬ ‫‪-0.0030BI–0.025IN+0.0033Trade–0.0021INF‬‬
‫‪– 0.0096G‬‬
‫تخمين مدل دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬
‫محاسبه كش ‪‎‬هاي بلندمدت‬
‫مطابق با آزمون‪‎‬هاي انجام شده‪ ،‬مادل دوم (متغيار‬
‫براي محاسبه كش هاي بلندمدت از نسبت ضري‬
‫وابسته ‪ )InTrade‬باهصاورت پنال ديتاا‪ ،‬اثارات ثابات و‬
‫هر شاخص به توليد ناخالص داخلي (‪ )1-GDP‬اساتفاده‬
‫‪ GLS‬تخماين زدهشااد‪ .‬جادول ‪ 6‬نتااايج تخمااين دوم را‬
‫كش هااي بلندمادت متغيرهااي‬ ‫ميگردد‪ .‬بدين ترتي‬
‫نشان مي‪‎‬دهد‪.‬‬
‫مستقل بهصورت زير محاسبه ميشود‪.‬‬
‫جدول ‪ -6‬نتايج تخمين مدل دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬

‫‪0/00‬‬ ‫‪4/363‬‬ ‫‪0/662‬‬ ‫‪2/892‬‬ ‫از مبدأ‬ ‫عر‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪18/223‬‬ ‫‪0/043‬‬ ‫‪0/801‬‬ ‫)‪InTrade(-1‬‬
‫‪0/55‬‬ ‫‪0/596‬‬ ‫‪0/0067‬‬ ‫‪0/004‬‬ ‫‪MD‬‬
‫‪0/17‬‬ ‫‪-1/345‬‬ ‫‪0/0100‬‬ ‫‪-0/0135‬‬ ‫‪FD‬‬
‫‪0/05‬‬ ‫‪1/936‬‬ ‫‪0/021‬‬ ‫‪0/0407‬‬ ‫‪Debt‬‬
‫‪0/03‬‬ ‫‪2/129‬‬ ‫‪0/011‬‬ ‫‪0/023‬‬ ‫‪Credit‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪-2/719‬‬ ‫‪0/007‬‬ ‫‪-0/019‬‬ ‫‪PM‬‬
‫‪0/14‬‬ ‫‪-1/457‬‬ ‫‪0/0095‬‬ ‫‪-0/013‬‬ ‫‪FO‬‬
‫‪0/35‬‬ ‫‪-0/926‬‬ ‫‪0/012‬‬ ‫‪-0/011‬‬ ‫‪ROE‬‬
‫‪0/84‬‬ ‫‪0/195‬‬ ‫‪0/0039‬‬ ‫‪0/00077‬‬ ‫‪CR‬‬
‫‪0/10‬‬ ‫‪1/629‬‬ ‫‪0/0030‬‬ ‫‪0/00502‬‬ ‫‪BI‬‬
‫‪0/45‬‬ ‫‪-0/743‬‬ ‫‪0/0122‬‬ ‫‪-0/00908‬‬ ‫‪IN‬‬

‫‪0/28‬‬ ‫‪-1/067‬‬ ‫‪0/0073‬‬ ‫‪-0/0078‬‬ ‫‪Trade‬‬
‫‪0/19‬‬ ‫‪-1/294‬‬ ‫‪0/021‬‬ ‫‪-0/027‬‬ ‫‪Comp‬‬
‫‪0/38‬‬ ‫‪-0/863‬‬ ‫‪0/013‬‬ ‫‪-0/011‬‬ ‫‪Turnover‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪4/189‬‬ ‫‪0/016‬‬ ‫‪0/069‬‬ ‫‪OPEN‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪4/314‬‬ ‫‪0/0034‬‬ ‫‪0/014‬‬ ‫‪INF‬‬
‫‪0/01‬‬ ‫‪-2/497‬‬ ‫‪0/0006‬‬ ‫‪-0/0015‬‬ ‫‪G‬‬
‫محاسبه كش هاي بلندمدت‬ ‫تعيين يا ‪ R2‬برابر ‪ 0/89‬بهدست آمده‬ ‫مقدار ضري‬

‫كش هاي بلندمدت متغيرهاي مستقل باهصاورت‬ ‫است كه خوبي برازش را در تخمين نشاان مايدهاد‪ .‬در‬
‫زير محاسبه ميشود‪:‬‬ ‫واق متغيرهاي مستقل به ميزان ‪ 89‬درصاد توانساته‪‎‬اناد‬
‫‪0/0407‬‬
‫بلندمدت ‪Debt‬‬ ‫‪ = 1−0/801 = 0/204‬كش‬ ‫متغير وابسته را تبيين كنند‪ .‬مقدار دوربين واتسون برابار‬
‫‪0/023‬‬
‫بلندمدت ‪Credit‬‬ ‫‪ = 1−0/801 = 0/115‬كش‬ ‫‪ 2/15‬بهدست آمده است كه نباود خودهمبساتگي را در‬
‫‪−0/019‬‬
‫بلندمدت ‪PM‬‬ ‫‪ = 1−0/801 = −0/095‬كش‬ ‫ميان اجزاي خطا نشان مي‪‎‬دهد‪ .‬همچنين آمااره ‪ F‬برابار‬
‫‪0/00502‬‬
‫بلندمدت ‪BI‬‬ ‫‪ = 1−0/801 = 0/025‬كش‬ ‫‪ 29824/68‬بهدسات آماده كاه معناادار نياز مايباشاد‬
‫‪0/069‬‬
‫بلندمدت ‪Open‬‬ ‫‪ = 1−0/801 = 0/346‬كش‬ ‫بنابراين كل مدل رگرسيون از نظر آماري معناادار اسات‪.‬‬
‫‪−0/014‬‬ ‫متغيرهااااي ‪،IN ،CR ،ROE ،FO ،FD ،MD‬‬ ‫ضاااري‬
‫بلندمدت ‪INF‬‬ ‫‪ = 1−0/801 = −0/070‬كش‬
‫‪−0/0015‬‬ ‫‪ Comp ،Trade‬و ‪ Turnover‬در سطح احتماال ‪ 5 ،1‬و‬
‫بلندمدت ‪G‬‬ ‫‪ = 1−0/801 = −0/0075‬كش‬
‫كشورهاي درحالتوسعه‬ ‫يا ‪ 10‬درصد معنادار نميباشند‪ .‬لذا اين متغيرها از تحليل‬
‫تخمين مدل اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬ ‫خارج ميشوند‪ .‬مدل برآورد شده به صاورت زيار نوشاته‬
‫مطابق با آزمونهاي انجام شده‪ ،‬مادل اول (متغيار‬ ‫ميشود‪:‬‬
‫وابسته ‪ )GDP‬بهصورت پنل ديتاا‪ ،‬اثارات ثابات و ‪GLS‬‬ ‫‪InTrade=2.892+0.801InTrade(-1)+0.0407Debt+‬‬
‫‪0.023Credit–0.019PM+0.00502BI+0.069Open‬‬
‫تخمينزده شد‪ .‬جدول ‪ 7‬نتايج تخمين مدل را نشان ميدهد‪.‬‬
‫‪- 0.014INF – 0.0015G‬‬
‫جدول ‪ -7‬نتايج تخمين مدل اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬

‫‪0/00‬‬ ‫‪5/392‬‬ ‫‪5/434‬‬ ‫‪29/307‬‬ ‫از مبدأ‬ ‫عر‬
‫‪0/04‬‬ ‫‪2/075‬‬ ‫‪0/079533‬‬ ‫‪0/165‬‬ ‫)‪GDP(-1‬‬
‫‪0/04‬‬ ‫‪-2/049‬‬ ‫‪0/0051‬‬ ‫‪-0/0105‬‬ ‫‪MD‬‬
‫‪0/10‬‬ ‫‪-1/638‬‬ ‫‪0/00208‬‬ ‫‪-0/0034‬‬ ‫‪FD‬‬
‫‪0/02‬‬ ‫‪-2/397‬‬ ‫‪0/0074‬‬ ‫‪-0/017‬‬ ‫‪Debt‬‬
‫‪0/55‬‬ ‫‪0/603‬‬ ‫‪0/0019‬‬ ‫‪0/0012‬‬ ‫‪Credit‬‬
‫‪0/93‬‬ ‫‪-0/088‬‬ ‫‪0/0041‬‬ ‫‪-0/00036‬‬ ‫‪PM‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪3/557‬‬ ‫‪0/0072‬‬ ‫‪0/025‬‬ ‫‪FO‬‬
‫‪0/10‬‬ ‫‪-1/661‬‬ ‫‪0/0018‬‬ ‫‪-0/003‬‬ ‫‪ROE‬‬
‫‪0/05‬‬ ‫‪-1/970‬‬ ‫‪0/00807‬‬ ‫‪-0/015‬‬ ‫‪CR‬‬
‫‪0/39‬‬ ‫‪-0/869‬‬ ‫‪0/0024‬‬ ‫‪-0/002‬‬ ‫‪BI‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪5/726‬‬ ‫‪0/0031‬‬ ‫‪0/017‬‬ ‫‪IN‬‬
‫‪0/98‬‬ ‫‪-0/021‬‬ ‫‪0/0027‬‬ ‫‪-0/00000606‬‬ ‫‪Trade‬‬
‫‪0/56‬‬ ‫‪-0/585‬‬ ‫‪0/0221‬‬ ‫‪-0/0129‬‬ ‫‪Comp‬‬

‫‪0/85‬‬ ‫‪0/187‬‬ ‫‪0/0039‬‬ ‫‪0/00074‬‬ ‫‪Turnover‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪4/244‬‬ ‫‪0/0027‬‬ ‫‪0/0117‬‬ ‫‪OPEN‬‬
‫‪0/15‬‬ ‫‪1/460‬‬ ‫‪0/0044‬‬ ‫‪0/0064‬‬ ‫‪INF‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪-4/969‬‬ ‫‪0/0349‬‬ ‫‪-0/173‬‬ ‫‪G‬‬
‫مقدار ضري تعيين يا ‪ R2‬برابر ‪ 0/89‬بهدست آمده‬

‫‪−0/0105‬‬
‫بلندمدت ‪MD‬‬ ‫‪ = 1−0/165 = −0/012‬كش‬ ‫كه خوبي برازش را در تخمين نشاان مايدهاد‪ .‬در واقا‬
‫‪0/0034‬‬
‫بلندمدت ‪FD‬‬ ‫‪ = 1−0/165 = −0/004‬كش‬ ‫متغيرهاي مستقل به ميزان ‪ 89‬درصد توانستهاند متغيار‬
‫‪−0/0178‬‬
‫بلندمدت ‪Credit‬‬ ‫‪ = 1−0/165 = −0/021‬كش‬ ‫وابسته را تبيين كنند‪ .‬مقدار دوربين واتسون برابار ‪1/79‬‬
‫‪0/025‬‬
‫بلندمدت ‪FO‬‬ ‫‪ = 1−0/165 = 0/029‬كش‬ ‫بهدست آمده كه نبود خودهمبستگي را در مياان اجازاي‬
‫‪−0/003‬‬
‫بلندمدت ‪ROE‬‬ ‫‪ = 1−0/165 = −0/003‬كش‬ ‫خطا نشان ميدهد‪ .‬همچنين آمااره ‪ F‬برابار ‪30711/31‬‬
‫‪−0/0159‬‬
‫بلندمدت ‪CR‬‬ ‫‪ = 1−0/165 = − 0/019‬كش‬ ‫بهدست آمده كه معنادار نيز ميباشد‪ .‬بنابراين كال مادل‬
‫‪0/0178‬‬
‫بلندمدت ‪IN‬‬ ‫‪ = 1−0/165 = 0/021‬كش‬ ‫رگرسيون از نظر آماري معنادار است‪ .‬ضاري متغيرهااي‬
‫‪0/0117‬‬
‫بلندمدت ‪Open‬‬ ‫‪ = 1−0/165 = 0/014‬كش‬ ‫‪ Turnover ،Comp ،Trade ،BI ،PM ،Credit‬و ‪INF‬‬
‫‪−0/0173‬‬ ‫در سطح احتمال ‪ 5 ،1‬يا ‪ 10‬درصد معنادار نمايباشاند‪.‬‬
‫بلندمدت ‪G‬‬ ‫‪ = 1−0/165 = −0/207‬كش‬
‫تخمين مدل دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬ ‫لذا اين متغيرها از تحليل خارج مايشاوند‪ .‬مادل بارآورد‬
‫مطابق با آزمونهاي انجام شده‪ ،‬مادل دوم (متغيار‬ ‫شده به صورت زير نوشته ميشود‪:‬‬
‫وابسته ‪ )InTrade‬باهصاورت پنال ديتاا‪ ،‬اثارات ثابات و‬ ‫–‪GDP=29.307+0.165GDP(-1)–0.0105MD‬‬
‫‪0.0034FD–0.0178Debt+0.025FO– 0.003ROE‬‬
‫‪ GLS‬تخمينزده شد‪ .‬جدول ‪ 8‬نتايج تخماين مادل دوم‬ ‫‪–0.0159CR+0.017IN + 0.0117Open – 0.173G‬‬
‫را نشان ميدهد‪.‬‬ ‫محاسبه كش هاي بلندمدت‬
‫كش هاي بلندمدت متغيرهاي مستقل باهصاورت‬
‫زير محاسبه ميشود‪:‬‬
‫جدول ‪ -8‬نتايج تخمين مدل دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬

‫‪0/00‬‬ ‫‪15/18‬‬ ‫‪1/313‬‬ ‫‪19/95‬‬ ‫از مبدأ‬ ‫عر‬
‫‪0/09‬‬ ‫‪1/71‬‬ ‫‪0/069‬‬ ‫‪0/119‬‬ ‫)‪InTrade(-1‬‬
‫‪0/01‬‬ ‫‪2/45‬‬ ‫‪0/045‬‬ ‫‪0/110‬‬ ‫‪MD‬‬
‫‪0/30‬‬ ‫‪1/045‬‬ ‫‪0/0204‬‬ ‫‪0/021‬‬ ‫‪FD‬‬
‫‪0/37‬‬ ‫‪-0/88‬‬ ‫‪0/035‬‬ ‫‪-0/031‬‬ ‫‪Debt‬‬
‫‪0/01‬‬ ‫‪-2/43‬‬ ‫‪0/013‬‬ ‫‪-0/033‬‬ ‫‪Credit‬‬
‫‪0/04‬‬ ‫‪-2/10‬‬ ‫‪0/019‬‬ ‫‪-0/0407‬‬ ‫‪PM‬‬
‫‪0/06‬‬ ‫‪-1/85‬‬ ‫‪0/029‬‬ ‫‪-0/054‬‬ ‫‪FO‬‬
‫‪0/60‬‬ ‫‪-0/51‬‬ ‫‪0/0108‬‬ ‫‪-0/0055‬‬ ‫‪ROE‬‬
‫‪0/65‬‬ ‫‪-0/45‬‬ ‫‪0/033‬‬ ‫‪-0/0154‬‬ ‫‪CR‬‬
‫‪0/10‬‬ ‫‪-1/64‬‬ ‫‪0/0088‬‬ ‫‪-0/0145‬‬ ‫‪BI‬‬
‫‪0/07‬‬ ‫‪-1/83‬‬ ‫‪0/023‬‬ ‫‪-0/044‬‬ ‫‪IN‬‬

‫‪0/01‬‬ ‫‪-2/46‬‬ ‫‪0/026‬‬ ‫‪-0/064‬‬ ‫‪Trade‬‬
‫‪0/52‬‬ ‫‪0/63‬‬ ‫‪0/028‬‬ ‫‪0/017‬‬ ‫‪Comp‬‬
‫‪0/17‬‬ ‫‪-1/36‬‬ ‫‪0/029‬‬ ‫‪-0/041‬‬ ‫‪Turnover‬‬
‫‪0/16‬‬ ‫‪1/40‬‬ ‫‪0/015‬‬ ‫‪0/021‬‬ ‫‪OPEN‬‬
‫‪0/78‬‬ ‫‪-0/27‬‬ ‫‪0/036‬‬ ‫‪-0/0101‬‬ ‫‪INF‬‬
‫‪0/00‬‬ ‫‪3/78‬‬ ‫‪0/102‬‬ ‫‪0/389‬‬ ‫‪G‬‬
‫دارند‪ .‬امروزه سياستگذاران توجه باي ‪‎‬تاري باه بخا‬ ‫مقدار ضري تعيين يا ‪ R2‬برابر ‪ 0/89‬بهدست آمده‬
‫مالي نشان مي‪‎‬دهند‪ .‬آنها معتقدند كاه سيساتم ماالي باا‬ ‫كه خوبي برازش را در تخمين نشاان مايدهاد‪ .‬در واقا‬
‫بهاره‪‎‬وري‬ ‫افزاي‬ ‫انتخاب پروژه‪‎‬هاي با بازده بازتر موج‬ ‫متغيرهاي مستقل به ميزان ‪ 89‬درصد توانستهاند متغيار‬
‫كل اقتصاد مي‪‎‬شود‪ .‬از طرف ديگر سيستم مالي با فاراهم‬ ‫وابسته را تبيين كنند‪ .‬مقدار دوربين واتسون برابار ‪1/60‬‬
‫آوردن اطالعات براي سرمايه‪‎‬گذاران به دنبال آن است كه‬ ‫بهدست آمده كه نبود خودهمبستگي را در مياان اجازاي‬
‫ساطح اطالعاات و كااه‬ ‫بهارهوري‪ ،‬افازاي‬ ‫با افزاي‬ ‫خطا نشان ميدهد‪ .‬همچنين آمااره ‪ F‬برابار ‪1836/934‬‬
‫دهاد‪.‬‬ ‫هزينه مبادله‪ ،‬سارعت رشاد اقتصاادي را افازاي‬ ‫بهدست آمده كه معنادار نيز ميباشد‪ .‬بنابراين كال مادل‬
‫سيستم مالي توسعهيافته به‪‎‬وسيله شناسايي فرصاتهااي‬ ‫رگرسيون از نظر آماري معنادار است‪ .‬ضاري متغيرهااي‬
‫طاليي سرمايه‪‎‬گاذاري‪ ،‬تجميا پاس‪‎‬انادازها‪ ،‬نظاارت بار‬ ‫‪ Open ،Turnover ،Comp ،CR ،ROE ،Debt ،FD‬و‬
‫ريساك و‬ ‫قدرت تجارت‪ ،‬كاه‬ ‫عملكرد مديران‪ ،‬افزاي‬ ‫‪ INF‬در سااطح احتمااال ‪ 5 ،1‬يااا ‪ 10‬درصااد معنااادار‬
‫سارمايه‪‎‬گاذاري‬ ‫تسهيل مبادزت تجااري باعاث افازاي‬ ‫نميباشند‪ .‬لذا اين متغيرهاا از تحليال خاارج مايشاوند‪.‬‬
‫ميشود‪ .‬باه‪‎‬دنباال آن تخصايص بهيناه منااب ‪ ،‬افازاي‬ ‫مدل برآورد شده به شكل زير نوشته ميشود‪:‬‬
‫سرعت انباشت سرمايه فيزيكي و انساني صورت مي‪‎‬گيارد‬ ‫‪InTrade=19.95+0.119InTrade(-1) + 0.110MD‬‬
‫‪–0.033Credit–0.0407PM–0.054FO – 0.014BI‬‬
‫كه منجر به رشد اقتصادي ماي‪‎‬گاردد‪ .‬در هماين راساتا‪،‬‬
‫‪– 0.044IN – 0.064Trade + 0.389G‬‬
‫‪‎‬‬
‫شااخصهااي‬ ‫حاضر باه بررساي رابطاه و تاأثير‬ ‫پژوه‬ ‫محاسبه كش هاي بلندمدت‬
‫توسعه مالي و شاخص‪‎‬هاي عملكرد اقتصادي شامل رشاد‬ ‫كش هاي بلندمدت متغيرهاي مستقل بهصورت‬
‫اقتصادي و تجارت بين‪‎‬المللي در كشورهاي درحالتوسعه‬ ‫زير محاسبه ميشود‪.‬‬
‫و كشورهاي توسعه‪‎‬يافته پرداخته است‪ .‬نتايج اين پژوه‬ ‫بلندمدت ‪MD‬‬
‫‪0/110‬‬
‫‪ = 1−0/119 = 0/124‬كش‬
‫‪−0/033‬‬
‫نشااان داد روابااط تعااادلي بلندماادت بااراي كشااورهاي‬ ‫بلندمدت ‪Credit‬‬ ‫‪ = 1−0/119 = −0/037‬كش‬
‫توسعهيافته وجود دارد‪ ،‬اما براي كشورهاي درحالتوساعه‬ ‫‪−0/0407‬‬
‫بلندمدت ‪PM‬‬ ‫‪ = 1−0/119 = −0/046‬كش‬
‫روابط بلندمدت وجود ندارد‪ .‬دليل آن ميتواند اين باشاد‬ ‫بلندمدت ‪FO‬‬
‫‪−0/054‬‬
‫‪ = 1−0/119 = −0/061‬كش‬
‫كه كشورهاي توساعهيافتاه همگاي از رشاد اقتصاادي و‬ ‫بلندمدت ‪BI‬‬
‫‪−0/014‬‬
‫‪ = 1−0/119 = −0/015‬كش‬
‫درآمد سرانه باز برخوردارند و شاخصهاي توسعهياافتگي‬ ‫بلندمدت ‪IN‬‬
‫‪−0/044‬‬
‫‪ = 1−0/119 = −0/049‬كش‬
‫مانند شاخص توسعه انساني در اين كشورها باز است لذا‬ ‫بلندمدت ‪Trade‬‬
‫‪−0/064‬‬
‫‪ = 1−0/119 = −0/072‬كش‬
‫كشورهاي توسعهيافته با توجه به روند منظمي كاه باراي‬ ‫‪0/389‬‬
‫بلندمدت ‪G‬‬ ‫‪ = 1−0/119 = 0/441‬كش‬
‫رشد و توسعه اقتصادي دارند‪ ،‬روابط تعادلي بلندمدت نيز‬
‫بااراي اياان كشااورها وجااود دارد‪ .‬امااا در كشااورهاي‬ ‫‪ -6‬نتيجهگيري و پيشنهاد‬
‫درحالتوسعه با توجه به نامنظم باودن رشاد اقتصاادي و‬ ‫يكي از اهداف محققاان و سياسات‪‎‬گاذاران‪ ،‬ياافتن‬
‫نوسانات شديد نرخ ارز و همچناين پاايين باودن درآماد‬ ‫تدابيري در راستاي نيال باه رشاد اقتصاادي ماي‪‎‬باشاد‪.‬‬
‫سرانه و شاخص توسعه انساني‪ ،‬رشد اقتصاادي و تجاارت‬ ‫توسعه مالي از جمله سياست‪‎‬هايي اسات كاه بساياري از‬
‫بينالملل در بلندمدت از روند منظمي پيروي نمايكناد‬ ‫اقتصاددانان براي رسايدن باه رشاد و توساعه اقتصاادي‬
‫لذا روابط بلندمدت براي كشورهاي درحالتوساعه وجاود‬ ‫توصيه ميكنند‪ .‬از اين ديدگاه توسعه مالي‪ ،‬موتوري براي‬
‫عصااري آراناي و‬ ‫‪‎‬‬
‫يافتاههااي پاژوه‬ ‫ندارد‪ .‬اين نتايج با‬ ‫رشد اقتصادي بوده و سياستگذاران بايد توجه خود را بر‬
‫همكاااران (‪ )1387‬مطابقاات دارد‪ .‬همچنااين كشااورهاي‬ ‫ايجااد و گسااترش مؤسسااات و بازارهااي مااالي معطااوف‬
‫درحالتوسعه صاادر كنناد‪ .‬ايان نتاايج باا پاژوه ‪‎‬هااي‬ ‫توسعهيافته در اثر پيوساتن باه ساازمان تجاارت جهااني‬
‫ولااي‪‎‬زاده و اكبااري (‪ )1389‬مطابقاات دارد از اياان رو بااا‬ ‫توانستهاند حجم تجارت بينالملل خاود را ارتقاا دهناد و‬
‫توجه به موارد گفته شده‪ ،‬كشورهاي درحالتوسعه‪ ،‬روابط‬ ‫اين نظم در روند رشاد‪ ،‬منجار باه ايجااد رابطاه تعاادلي‬
‫تعااادلي بلندماادت را بااراي رشااد اقتصااادي و تجااارت‬ ‫‪‎‬‬
‫درحالتوسعهيافتاه ياا‬ ‫بلندمدت شده است اما كشورهاي‬
‫بينالملل مشاهده نميكنند‪ .‬به منظور كامل كردن بحاث‬ ‫در سازمان تجارت جهاني حضور ندارند يا حضور آنهاا در‬
‫و امكان مقايسه‪ ،‬با توجه به مدلهاي ارائاه شاده بارآورد‬ ‫اين سازمان اثر پررنگي بر روند تجارت آنها نداشته اسات‪.‬‬
‫ميشود كه نتايج اين مدلها براي كشاور اياران مناسا‬ ‫گرشاسابي و همكااران‬ ‫‪‎‬‬
‫يافتاههااي پاژوه‬ ‫اين نتايج با‬
‫نباشند و نتوانند برآورد دقيقي از متغيرهاي تأثيرگذار بار‬ ‫(‪ )1396‬مطابقت دارد‪ .‬كشورهاي توسعهيافته با نرخ تولد‬
‫توليد ناخالص داخلاي و حجام تجاارت باينالملال ارائاه‬ ‫پااايين و ناارخ ماار ومياار كمتاار نساابت بااه كشااورهاي‬
‫دهند‪ .‬به نظر ميرسد ضراي تخمينها براي كشور ايران‬ ‫درحالتوسعه توانستهاند شاخصهااي توساعه انسااني را‬
‫تا حدودي غيرواقعي است كه مايتواناد باهدليال كوتااه‬ ‫دهند بهطاوري كاه در كشاورهاي توساعهيافتاه‬ ‫افزاي‬
‫بودن دوره زماني موردمطالعه يا مشكالت تورم شاديد در‬ ‫مانند نروژ‪ ،‬استراليا‪ ،‬هلند‪ ،‬ايازتمتحاده آمريكاا‪ ،‬آلماان‪،‬‬
‫كشور ايران باشد‪ .‬يكي ديگر از دزيال آن مايتواناد ايان‬ ‫كانادا و غيره‪ ،‬شاخص توسعه انساني بازي ‪ 0/9‬اسات اماا‬
‫باشد كه مدل هاي حاضر باه دليال مناسا باودن باراي‬ ‫كشورهاي درحالتوسعه همگي شااخص توساعه انسااني‬
‫روش دادههاي تركيبي‪ ،‬براي سري زماني بهخوبي جاواب‬ ‫متوسط يا پاييني دارند‪ .‬اين نتايج با نتايج پژوه ‪ ‎‬ربيعي‬
‫ندهند‪ .‬لذا مدل حاضر براي كشور ايران بهصاورت ساري‬ ‫و همكاران (‪ )1392‬مطابقت دارد‪ .‬يكاي ديگار از دزيال‬
‫زماااني و مقايسااه آن بااا كشااورهاي درحااالتوسااعه يااا‬ ‫وجود رابطه تعادلي بلندمدت براي كشورهاي توسعهيافته‬
‫كشورهاي توساعهيافتاه و باهصاورت دادههااي تركيباي‬ ‫و نبااود رابطااه تعااادلي بلندماادت بااراي كشااورهاي‬
‫احتمازً نميتواند مناس باشد‪ .‬در نهايت ميتوان نتيجاه‬ ‫درحالتوسعه‪ ،‬وابسته بودن اقتصاد كشورهاي توسعهيافته‬
‫گرفت كه اين مادلهااي رگرسايون باراي كشاور اياران‬ ‫صاانعت و وابسااته بااودن اقتصاااد كشااورهاي‬ ‫بااه بخ ا‬
‫نيستند‪ .‬البته باراي اعاالم نظار قطعاي نيازمناد‬ ‫مناس‬ ‫خاادمات اساات‪ .‬كشااورهاي‬ ‫درحااالتوسااعه بااه بخاا‬
‫محاسبات و آزمونهااي دقياق مايباشاد‪ .‬باراي بارآورد‬ ‫صانعت‪ ،‬تكنولاوژي خاود را‬ ‫توسعهيافته با ارتقاي بخا‬
‫متغيرهاي تأثيرگذار بار تولياد ناخاالص داخلاي و حجام‬ ‫داده و منجر به انتقال به سامت راسات منحناي‬ ‫افزاي‬
‫تجارت بينالملل در كشور ايران بايد از مدلهاي مناس‬ ‫امكانااات توليااد در كشااور خااود ماايشااوند از اياان رو‬
‫ديگر استفاده نمود‪.‬‬ ‫توليادات صانعتي و‬ ‫كشورهاي توساعهيافتاه باا افازاي‬
‫از آن‪‎‬جااا كااه درجااه آزادي تجاااري در كشااورهاي‬ ‫صادرات آن به كشورهاي ديگر‪ ،‬روند مانظم رو باه رشاد‬
‫توسعهيافته تاأثير زياادي بار حجام تجاارت باين‪‎‬الملال‬
‫‪‎‬‬ ‫توسعه اقتصادي خاود را حفال مايكنناد‪ .‬همچناين باا‬
‫دارد لااذا كشااورهاي درحااالتوسااعه بايااد نساابت بااه‬ ‫توليد باه درجاه باازي شااخص توساعهياافتگي‬ ‫افزاي‬
‫توليااادات كازهااااي نهاااايي اقااادام كنناااد و از واردات‬ ‫مي رسند اما كشورهاي درحالتوساعه‪ ،‬توليادات خاود را‬
‫كازهاااي نهااايي و صااادرات مااواد اوليااه خااودداري‬ ‫بيشتر در توليد مواد اوليه و صادرات آن دارند كه پاس از‬
‫نماينااد‪ .‬بااازار سااهام در كشااورهاي درحااالتوسااعه‬ ‫توليد كازهاي نهايي در كشورهاي توسعهيافته‪ ،‬آن را باه‬
‫قاادرت بيشااتري از كشااورهاي توسااعه‪‎‬يافتااه دارد لااذا‬ ‫چنااد براباار قيماات مااواد اوليااه ماايخرنااد‪ .‬كشااورهاي‬
‫بااا توجااه بااه قاادرت بااازار سااهام و همچنااين دولاات در‬ ‫توسعهيافته به دليل داشتن تكنولوژي و قدرت در تولياد‬
‫اين كشورها‪ ،‬به شاركتهااي بورساي توصايه ماي‪‎‬شاود‬ ‫ميتوانند توليدات صنعتي داشته باشند و باه كشاورهاي‬
‫اسدي‪ ،‬علي‪ ،‬اسماعيلي‪ ،‬سيد مياثم‪ .)1392( .‬بررساي وجاود‬ ‫كازهاااي خااود را در جهاات صااادرات كشااور قااراردهنااد‬
‫رابطه پويا ميان مصرف انرژي و توسعه ماالي در اياران‪.‬‬ ‫تولياد‬ ‫صاادرات و هام افازاي‬ ‫تا هم منجر باه افازاي‬
‫فصلنامه سياستهاي راهبردي و كالن‪.17-34 ،)3(1 ،‬‬ ‫ناخاااالص داخلاااي كشاااور شاااوند‪ .‬ورود تكنولاااوژي در‬
‫برخورداري‪ ،‬ساجاد ابريشامي‪ ،‬حمياد ذوالفقااري‪ ،‬مجتباي‪.‬‬
‫كشورهاي درحالتوساعه بسايار بازسات كاه منجار باه‬
‫(‪ .)1398‬تأثير توسعه ماالي بار توساعه انسااني در كشاورهاي‬
‫رشد اقتصاادي ناه‪‎‬چنادان بااز در ايان كشاورها شاده‪-‬‬
‫درحالتوسعه با تمركز بر ويژگيهاي نهادي‪ ،‬اجتمااعي و‬
‫است‪ .‬لذا ززم اسات تكنولاوژي در داخال كشاور تولياد‬
‫اقتصادي‪ ،‬فصلنامه اقتصادي مالي‪.217-237 ،)48(13 ،‬‬
‫شااده و از واردات آن تااا حااد امكااان جلااوگيري شااود‪.‬‬
‫‪‎‬‬
‫دالمانپاور‪ ،‬محماد‪.)1399( .‬‬ ‫پورعلي‪ ،‬منيره رجاائي‪ ،‬يدالاه‬
‫اثارات متغيرهاااي كااالن اقتصااادي و نهااادي باار رشااد‬
‫توسااعه اقتصااادي زماااني بااهوجااود مااي‪‎‬آيااد كااه رشااد‬
‫اقتصادي كشورهاي منتخا درحاالتوساعه‪ .‬فصالنامه‬ ‫اقتصادي باثباات و طاوزنيمادت باشاد‪ .‬بناابراين باراي‬
‫اقتصادي كاربردي‪ 32(10 ،‬و ‪.79-96 ،)33‬‬ ‫رساايدن بااه توسااعه اقتصااادي ززم اساات كشااورهاي‬
‫جااواهريتفتااي‪ ،‬محمااد ابااراهيم‪ .)1399( .‬توانمندسااازي و‬ ‫درحااالتوسااعه اياان موضااوع را ماادنظر داشااته باشااند‪.‬‬
‫پايداري سازمان تأمين اجتماعي‪ .‬نشاريه پاژوه هااي‬ ‫يكي از ملزوماات توساعه اقتصاادي‪ ،‬صاادرات اسات كاه‬
‫پيشرفت و تعالي‪.1-9 ،)3(1 ،‬‬ ‫كشورهاي توساعهيافتاه آن را باهخاوبي اجارا كاردهاناد‪.‬‬
‫چنگيزي‪ ،‬پريسا سعيده زرآبادي‪ ،‬زهرا سادات ماجدي‪ ،‬حميد‪.‬‬ ‫اياان كشااورها بايااد از لحاااظ صااادرات تكنولااوژي و‬
‫(‪ .)1399‬تدوين متغيارهااي رشاد و توساعه اقتصاادي‬
‫كازهااااي نهاااايي باااراي كشاااورهاي درحاااالتوساااعه‬
‫شهرها در جهت رقابتپاذيري مجموعاههااي شاهري‪،‬‬
‫‪‎‬‬
‫بهعنوان الگو باشند‪.‬‬
‫فصلنامه اقتصاد و مديريت شهري‪.49-68 ،)33(9 ،‬‬
‫به دليل گستردگي اين تحقيق در بررسي كشورها‪،‬‬
‫حسيني‪ ،‬سيدمهدي اشرفي‪ ،‬يكتاا صايامي عراقاي‪ ،‬اباراهيم‪.‬‬
‫پيشنهادهايي بهعنوان مكمال باراي نتاايج ايان تحقياق‬
‫(‪ .)1390‬بررسي رابطه توسعه مالي و رشد اقتصادي در‬
‫‪‎‬‬
‫شااخصهااي‬ ‫بهصورت زير ارائه مي‪‎‬شاود‪ :‬بررساي تاأثير‬
‫ايران با معرفي متغيرهاي جديد‪ .‬فصلنامه پاژوه هاا و‬
‫سياستهاي اقتصادي‪.19-34 ،)60(19 ،‬‬ ‫پايداري و زيستمحيطي بر رشد اقتصادي در كشاورهاي‬
‫ربيعي‪ ،‬مهناز حيدري‪ ،‬سميه شريعت بهاادري‪ ،‬ميناا كناي‪،‬‬ ‫توسعهيافته و درحالتوسعه و مقايسه آنها‪ ،‬بررساي تاأثير‬
‫صديقه‪ .)1392( .‬تأثير شاخصهااي ساالمت بار رشاد‬ ‫متغيرهاي اقتصاد كالن مانند بيكاري‪ ،‬دستمزد حقيقي و‬
‫اقتصااادي‪ :‬مطالعااه مااوردي كشااورهاي توسااعهيافتااه و‬ ‫غيره بر توليد ناخالص داخلي در كشورهاي توسع ‪‎‬هيافته و‬
‫درحالتوسعه‪ .‬نشريه اقتصادي‪7(13 ،‬و ‪.73- 88 ،)8‬‬ ‫درحاالتوسااعه و مقايسااه آنهاا‪ ،‬بررسااي تااورم بهينااه در‬
‫توسلي ركنآباادي‪ ،‬مجياد‪.‬‬ ‫رضايي‪ ،‬علي مظاهري‪ ،‬طهماس‬ ‫كشورهاي توسعه‪‎‬يافته و توسعهنيافته با استفاده از الگاوي‬
‫(‪ .)1399‬بررسي رابطه باين اساتقالل باناك مركازي و‬
‫‪ DSGE‬و مقايسه آنها‪.‬‬
‫تحقق شاخصهاي حكمراني خوب در راساتاي رشاد و‬
‫توسعه اقتصادي ايران‪ ،‬فصالنامه پاژوه هااي رشاد و‬
‫توسعه اقتصادي‪.53-64 ،)41(11 ،‬‬ ‫‪ -7‬مناب‬

‫‪‎‬‬
‫سايهمياري‪ ،‬علاي اميادي‪ ،‬مهادي پرويزفار‪ ،‬الهاه‪.)1397( .‬‬ ‫ابونااوري‪ ،‬عباسااعلي تيمااوري‪ ،‬منيااژه‪ .)1392( .‬بررسااي اثاار‬
‫متاآناليز تأثير توسعه مالي بر رشد اقتصاادي‪ ،‬فصالنامه‬ ‫توسااعه مااالي باار رشااد اقتصااادي‪ :‬مقايسااه‪‎‬اي بااين‬
‫مطالعات مالي و بانكداري اسالمي‪.131-150 ،)11(4 ،‬‬ ‫كشااورهاي ‪ OECD‬و ‪ .UMI‬فصاالنامه پااژوه هاااي‬
‫عصاري آراني‪ ،‬عباس ناصري‪ ،‬عليرضا آقايي خوندابي‪ ،‬مجياد‪.‬‬ ‫رشد و توسعه اقتصادي‪.29-40 ،)39(11 ،‬‬
‫(‪ .)1387‬توسااعه مااالي و رشااد اقتصااادي‪ :‬مقايسااه‬
‫كشورهاي نفتي عضو اوپك و غيرنفتي درحالتوسعه‪ ،‬با‬
93 ‫ ميرفيض فالح شمس ااااااااااااااااااااااا‬،‫ مهرزاد مينويي‬،‫ سارا مالكي‬/... ‫ رشد اقتصادي‬،‫بررسي تأثير شاخصهاي توسعه مالي‬
Čižo, E., Lavrinenko, O., & Ignatjeva, S. .(GMM) ‫يافتاه‬‎‫استفاده از روش گشاتاورهاي تعمايم‬
(2020). Analysis of the relationship .146-141 ،)82(43 ،‫مجله تحقيقات اقتصادي‬
between financial development and
economic growth in the EU countries. ‎
،‫ علي امينايفارد‬،‫ مسعود حقيقت‬،‫ حسين نونژاد‬،‫فتحيزاده‬
Insights into Regional Development, ‫ شدت انارژي‬،‫) رابطه بين رشد اقتصادي‬1399( .‫عباس‬
2(3), 645-660. ‫ فصالنامه‬.‫هااي اقتصااد اياران‬‎ ‫و توسعه مالي در بخا‬
Haller, A. (2020). From classical and
.55-76 ،)40(10 ،‫پژوه هاي رشد و توسعه اقتصادي‬
neoclassical economic growth to
degrowth in Europe. Challenges for ،‫اللهاي‬‎‫ علي نعمات‬،‫ محمدحسن مريديان پيردوستي‬،‫فطرس‬
public administration. Administratie si ‫ بررسااي تاأثير توسااعه مااالي و رشااد‬.)1399( .‫فاطمااه‬
Management Public, (34), 150-170. ‫ رهيافات‬،‫اقتصادي بر تقاضاي انارژي در اقتصااد اياران‬
Hossin, M. S. (2020). Interest rate
deregulation, financial development and ،‫ نشريه اقتصاد باثباات و توساعه پايادار‬.‫عليت نامتقارن‬
economic growth: Evidence from .79-106 ،)1(1
Bangladesh. Global business review, ،‫ ابوالفضاال‬،‫ محمدحساان نجااارزاده نااوشآبااادي‬،‫فطاارس‬
0972150920916564.
‫ بررسي رابطه توسعه مالي و‬.)1389( .‫ حسين‬،‫محمودي‬
Le, T. H., Kim, J., & Lee, M. (2016).
Institutional quality, trade openness, and ‫ باا اساتفاده از روش تحلياال‬:‫رشاد اقتصاادي در ايااران‬
financial sector development in Asia: An ،‫ فصلنامه پژوه هاا و سياساتهااي اقتصاادي‬.‫عاملي‬
empirical investigation. Emerging Markets .73-94 ،)56(18
Finance and Trade, 52(5), 1047-1059.
Menyah, K., Nazlioglu, S., & Wolde-Rufael, .‫ ساايدعلي‬،‫ باااقر موسااوي‬،‫ عليرضااا ادبااي فيروزجاااني‬،‫گرشاساابي‬
Y. (2014). Financial development, trade ‫ بررسي توسعهيافتگي بازارهاي مالي كشور با تأكياد‬.)1396(
openness and economic growth in .‫بر نظام بانكي از منظر رقابتپذيري مجما جهااني اقتصااد‬
African countries: New insights from a
.7-19 ،83 ‫ و‬82 ‫ شماره‬،‫نشريه بررسيهاي بازرگاني‬
panel causality approach. Economic
Modelling, 37, 386-394. .)1392( .‫ سايد جاابر‬،‫ لايال علاوي‬،‫ تركي‬،‫ عبدالعلي‬،‫منصف‬
Peprah, A. A., & Adekoya, A. F. (2020). ‫تحليل اثر توسعه مالي بر رشد اقتصاادي در كشاورهاي‬
Entrepreneurship and economic growth
‫ عليت گرنجار پاانلي باا رويكارد باوت‬:‫گروه دي هشت‬
in developing countries: Evidence from
Africa. Business Strategy & Development, ‫ نشاريه پاژوه هااي رشاد و‬.)2010-1990( ‫استرپ‬
3(3), 388-394. .73-91 ،)10(3 ،‫توسعه اقتصادي‬
Redmond, T., & Nasir, M. A. (2020). Role of ‎
‫ انتقاال تكنولاوژي و‬.)1389( .‫ زهارا‬،‫ مجتبي اكبري‬،‫وليزاده‬
natural resource abundance, international
.‫راهكارهاي موفقيات آن در كشاورهاي درحاالتوساعه‬
trade and financial development in the
economic development of selected .‫چهارمين كنفرانس ملي مديريت تكنولوژي ايران‬
countries. Resources Policy, 66, 101591. Adu, G., Marbuah, G., & Mensah, J. T.
Safi, A., Chen, Y., Wahab, S., Ali, S., Yi, X., (2013). Financial development and
& Imran, M. (2021). Financial instability economic growth in Ghana: Does the
[ Downloaded from iueam.ir on 2022-07-20 ]
and consumption-based carbon emission measure of financial development

in E-7 countries: The role of trade and matter?. Review of Development finance,
economic growth. Sustainable Production 3(4), 192-203.
and Consumption, 27, 383-391. Asandului, M., Lupu, D., Maha, L. G., &
World Bank Financial Structure Database. Viorică, D. (2021). The asymmetric
(2018). World Bank World development effects of fiscal policy on inflation and
Indicators (WDI) Database. http://econ. economic activity in post-communist
worldbank.org. European countries. Post-Communist
Economies.
1400 ‫ پاييز‬،‫ شماره سيوششم‬/‫ اااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااا اقتصاد و مديريت شهري‬94
Wu, C. F., Huang, S. C., Chang, T., Chiou, C.

C., & Hsueh, H. P. (2020). The nexus of
financial development and economic
growth across major Asian economies:
Evidence from bootstrap ARDL testing
and machine learning approach. Journal
of Computational and Applied
Mathematics, 372, 112660.
Zamanianfar, L., Rahnamay Roodposhti, F.,
Banimahd, B., Nikoomaram, H., &
Deilami, Z. D. (2021). The Role of
Earnings Management in Economic
Growth and Corporate Growth Illusion.
Advances in Mathematical Finance and
Applications, 6(4), 1-19.
‫فصلنامه علمي اقتصاد و مديريت شهري‪(4(9 ،‬پياپي ‪95-111 ،))36‬‬
‫‪www.iueam.ir‬‬
‫نمايه در ‪،Magiran ،Noormags ،Google Scholar ،SID ،GateWay-Bayern ،EBZ ،Econbiz ،EconLit ،ISC‬‬
‫فصلنامه علمي‬
‫‪Civilica ،RICeST ،Ensani‬‬
‫اقتصاد و مديريت شهري‬
‫شاپا‪2345-2870 :‬‬
‫تأثير تحوالت بازارها بر بازار مسکن شهری در ايران‪ :‬با تأکيد بر نااطمينانیهای قيمت بازار طال‬
‫استاد گروه اقتصاد‪ ،‬دانشكده معارف اسالمي و اقتصاد‪ ،‬دانشگاه امام صادق (ع)‪ ،‬تهران‪ ،‬ايران‬ ‫مهدي صادقي شاهداني‬
‫دانشجوي دكتري اقتصاد‪ ،‬دانشكده اقتصاد و علوم سياسي‪ ،‬دانشگاه شيد بهشتي‪ ،‬تهران‪ ،‬ايران‬ ‫*‬
‫محمدرضا سزاوار‬
‫دانشجوي دكتري اقتصاد‪ ،‬دانشكده اقتصاد و علوم سياسي‪ ،‬دانشگاه شيد بهشتي‪ ،‬تهران‪ ،‬ايران‬ ‫عليرضا خزايي‬
‫دانشجوي دكتري اقتصاد‪ ،‬دانشكده اقتصاد‪ ،‬دانشگاه عالمه طباطبائي‪ ،‬تهران‪ ،‬ايران‬ ‫مجتبي اسالميان‬
‫نوع مقاله‪ :‬پژوهشي‬

‫دريافت‪ 99/11/26 :‬پذيرش‪99/12/27 :‬‬
‫مسكن‪ ،‬يكي از بخ هاي عمده اقتصادي است كه رابطه وسايعي باا سااير بخا هااي اقتصاادي باه لحااظ‬ ‫چكيده‪ :‬بخ‬
‫ارتباطات پسين و پيشين خود دارد و از تحوزت ساير بخ ها تأثير پذيرفته و خود بر آنها اثر ميگاذارد‪ .‬در ايان باين باازار‬
‫مسكن تأثيرگذار بوده و است‪ .‬در ايان‬ ‫طال يكي از بخ هاي مهم اقتصادي است كه همواره بر روند حركتي متغيرهاي بخ‬
‫مسكن از نااطمينانيهاي بازار طال و نياز‬ ‫مسكن‪ ،‬به بررسي تأثيرپذيري بخ‬ ‫تحقيق درخصوص اثرگذاري بازار طال بر بخ‬
‫مسكن شهري پرداخته شده است‪ .‬بدين منظور بازارهاي پاول‪ ،‬ارز‪،‬‬ ‫روند حركتي بلندمدت آن به عنوان جانشيني براي بخ‬
‫سهام و طال به عنوان بازارهاي موازي و بازار نفت نيز به عنوان بازار مؤثر بر اقتصاد ايران در نظر گرفته شده و باا اساتفاده از‬
‫دادههاي فصلي از سال ‪ 1371‬تا ‪ 1397‬مورد بررسي قرار گرفتهاند‪ .‬نتايج آزمون ريشه واحاد فصالي ‪ HEGY‬نشاان داد كاه‬
‫سريهاي زماني مطالعه حاضر داراي ريشه واحد فصلي ميباشند‪ .‬همچنين نااطميناني بازار طال با استفاده از الگوي وارياانس‬
‫ناهمساني شرطي خودرگرسيون تعميميافته نامتقارن كه نسبت به خانواده مدلهاي خودبازگشتي واريانس ناهمساني شرطي‬
‫متغيرهااي الگاو‬ ‫براي مدلسازي دادههاي سري زماني منعطفتر است‪ ،‬استخراج شاده اسات‪ .‬باا توجاه باه مقاادير كشا‬
‫مهمترين عامل اثرگذار بر شاخص مسكن به ترتي متغيرهاي نوسان در بازار طال و توليد ناخالص داخلي بوده است‪ .‬در ايان‬
‫اساسي دو متغير نرخ ارز و نقدينگي نيز حائزاهميت است‪.‬‬ ‫ميان نق‬
‫واژگان كليدي‪ :‬بازار مسكن‪ ،‬بازار ارز‪ ،‬بازار پول‪ ،‬بازار سهام‪ ،‬قيمت نفت‪ ،‬نااطميناني بازار طال‬
‫‪‎‬‬
‫طبقهبندي ‪C13, R21, G18, G11:JEL‬‬
‫* نويسنده مسئول‪mr.sezavar@yahoo.com :‬‬
‫‪ -1‬مقدمه‬
‫قيمات مساكن نقا آفارين‬ ‫مهم ديگري نيز در افازاي‬ ‫امروزه با رشد روزافازون بازارهااي ماالي‪ ،‬تغييارات‬
‫هستند (كمالي دهكردي‪.)1399 ،‬‬ ‫اين بازارها توانساته اسات تاأثيرات شاگرفي بار اقتصااد‬
‫هرچند در كشور‪ ،‬مطالعات گساترده اي در ارتبااط‬ ‫كشورها بگذارد‪ .‬ازاين رو دستيابي به رشد مداوم اقتصادي‬
‫با تبيين عوامل تأثيرگذار بر قيمات مساكن انجاام شاده‬ ‫نيازمند تجهيز و تخصيص بهينه مناب در ساطح اقتصااد‬
‫اساات‪ ،‬امااا آنچااه كااه در اينجااا بااهمياات مااينمايااد‪،‬‬ ‫ملي بوده و تحقق اين مهم‪ ،‬بدون كمك بازارهاي مالي به‬
‫تأثيرپذيري اين بازار از بازارهااي جاايگزيني مانناد باازار‬ ‫سااهولت امكااانپااذير نخواهااد بااود زياارا ركااود و رونااق‬
‫طال است كه خود بر اهميات ثباات در بازارهاا و انتقاال‬ ‫بازارهاي مالي نه تنها اقتصاد ملي بلكه اقتصااد جهااني را‬
‫هرگونه بي ثباتي آنها بر يكديگر صحه ميگاذارد‪ .‬شاواهد‬ ‫نيز تحاتتاأثير قارار مايدهاد‪ .‬از ساوي ديگار ناه تنهاا‬
‫تجربي نشان داده اند كه بازارها از يكديگر جدا نيساتند و‬ ‫دستيابي به رشد اقتصاادي مساتلزم گساترش بازارهااي‬
‫حركااتهاااي آنهااا در يااك فضاااي جاادا از هاام صااورت‬ ‫مالي بوده بلكه رشد اقتصادي نيز پي نيااز توساعه ايان‬
‫نميگيرد (سزاوار و همكاران‪.)1398 ،‬‬ ‫بازارها است‪ .‬در اين ميان بازار مسكن‪ ،‬يكي از مهامتارين‬
‫هاادف اصاالي اياان تحقيااق آن اساات كااه مياازان‬ ‫بازارهاي سرمايهاي‪ -‬ماالي اسات كاه تحاوزت آن نقا‬
‫اثرگذاري بازار طاال و نااطميناانيهااي قيمتاي ناشاي از‬ ‫اساسااي باار اقتصاااد ملااي و جهاااني دارد (كميجاااني و‬
‫نوسانات آن را با استفاده از تكنيكهاي اقتصادسنجي اعم‬ ‫مسكن شاهري از‬ ‫همكاران‪ .)1392 ،‬به بيان ديگر‪ ،‬بخ‬
‫از واريانس ناهمساني شارطي و هامانباشاتگي بار بخا‬ ‫بخ هاي پيشرو در هر اقتصادي است كه توجاه بااه آن‬
‫مسكن كشور ارزيابي شود‪ .‬به عبارت ديگر‪ ،‬در اين مقالاه‬ ‫عاالوهبار تاأثيرات ژرف اجتمااعي‪ -‬فرهنگاي‪ ،‬باه لحااظ‬
‫به دنبال پاسخ به اين سؤال برآمدهايام كاه باازار مساكن‬ ‫اقتصادي نيز حائزاهميت باوده و همچاون موتور رشاد و‬
‫شهري چه ميزان از ساير بازارها تحول مايپاذيرد و ايان‬ ‫توسعه عمل مينمايد از اين رو كشورها در شرايط بحران‬
‫مهم با تأكيدي بر نااطمينانيهاي قيمت بازار طاال انجاام‬ ‫اقتصادي و جدي شادن معضال بيكااري از ايان بخاا‬
‫پذيرفته است‪.‬‬ ‫بهعنوان موتور رشد و مولد اشتغال كمك مايگيرنااد‪ .‬در‬
‫عاين حاال هرگوناه بايثبااتي در اقتصاد كالن ميتواناد‬
‫‪ -2‬پيشينه تحقيق‬ ‫اقتاصادي ديگاري) را‬ ‫سيستم كاراي مسكن ( و هر بخ‬
‫الف) پژوه هاي خارجي‬ ‫مسكن را‬ ‫غياركارآمد كرده و اهداف تعيين شده در بخ‬
‫‪1‬‬
‫تريپاااتي (‪ )2019‬بااا اسااتفاده از تجزيااهوتحلياال‬ ‫دور از دسترس سازد‪ ،‬پس شارط اولياه در تمهيد بخا‬
‫‪2‬‬
‫مدلهاي تصادفي نشان ميدهد كه اجاره‪ ،‬نسبت قيمات‬ ‫مسااكن كارآمااد‪ ،‬ايجاااد محاايط باثبااات اقتصااادي اساات‬
‫به درآمد‪ ،‬نسابت قيمات باه اجااره‪ ،‬شهرنشايني‪ ،‬تولياد‬ ‫(احمدي‪ .)1384 ،‬همچنين طي دهههاي اخير با افزاي‬
‫ناخالص داخلي سارانه‪ ،‬تاورم‪ ،‬ساهم جمعيات ‪ 15‬تاا ‪64‬‬ ‫جمعيت و رشد صنعتي كشور‪ ،‬مهاجرت به سوي شاهرها‪،‬‬
‫ساله‪ ،‬نرخ رشد توليد ناخالص داخلي‪ ،‬حجام پاول و نارخ‬ ‫بعاد خاانوار‪ ،‬تاأمين‬ ‫جمعيات شاهري و كااه‬ ‫افزاي‬
‫واقعي ارز‪ ،‬از نظر آماري تأثير قابلتوجه مثبتي بر قيمات‬ ‫مسكن مناس براي خانوارها با مشكالت عديدهاي مواجه‬
‫واقعي مساكن دارد‪ .‬در مقابال‪ ،‬درصاد ساهم اشاتغال در‬ ‫شاده اسات‪ .‬دورههااي ركاود و ركاود تاورمي و افازاي‬
‫خدمات بر قيمت واقعي مسكن تأثير منفي ميگذارد‪.‬‬ ‫آن اجاارهبهاا و‬ ‫بيرويه قيمت مسكن و زمين و متعاقا‬
‫تبديل تقاضاي مؤثر به تقاضاي غيرمؤثر‪ ،‬گواه اين مطلا‬
‫قيمات مساكن را تنهاا باه‬ ‫است‪ .‬نميتوان دليل افازاي‬
‫‪1- Tripathi‬‬ ‫قيمت تمام شده آن مرتبط ساخت‪ ،‬بلكاه عوامال‬ ‫افزاي‬
‫‪2- Random-Effect Models‬‬
‫تأثيار تحوزت بازارهاا بر بازار ‪ /...‬مهدي صادقي شاهداني‪ ،‬محمدرضا سزاوار‪ ،‬عليرضا خزايي‪ ،‬مجتبي اسالميان ااااااااااااااااااا ‪97‬‬
‫از جمله پكن‪ ،‬شانگهاي‪ ،‬كواززمپور‪ ،‬باانكوك‬ ‫شهر بزر‬ ‫ناااان گنا ا ‪ )2018( 1‬در مقالاااهاي باااا عناااوان‬
‫و سئول پرداختند‪ .‬در اين تحقياق متغيرهاايي همچاون‬ ‫«تعيينكنندههااي اساساي قيمات خاناه در اقتصاادهاي‬
‫توليااد ناخااالص داخلااي‪ ،‬جمعياات‪ ،‬ناارخ رهاان‪ ،‬نساابت‬ ‫پيشرفته» براساس تجزيهوتحليل پانل متقابال‪ 2‬كشاور از‬
‫اعتبارات رهني به توليد ناخاالص داخلاي‪ ،‬نارخ ارز ماؤثر‬ ‫قيمت خانه در ‪ 20‬كشور عضو سازمان همكاري و توسعه‬
‫واقعي بلندمدت و روند بلندمدت شاخص قيمت سهام باه‬ ‫اقتصادي (‪ 3)OECD‬به بررسي عواملي كه انتظار ميرود‬
‫تقاضاي قيمات مساكن‬ ‫عنوان عوامل تعيينكننده جان‬ ‫روند بلندمدت قيمت خانههاا را تعياين كنناد‪ ،‬از جملاه‬
‫لحاظ شاده اسات‪ .‬در حاالي كاه باراي جانا عرضاه از‬ ‫عوامل نهادي و ساختاري پرداخته است‪ .‬براسااس نتاايج‬
‫متغيرهايي همچاون شااخص هزيناه سااخت و شااخص‬ ‫بهدست آمده تأثير شوك بر قيمتهااي بلندمادت خاناه‬
‫عرضه زمين در كنار چهار جزء اصلي از متغيرهاي نهادي‬ ‫بسته به سياستها و عوامل ساختاري متفاوت اسات‪ .‬باه‬
‫اقتصاد اعم از شاخص آزادي مالي‪ ،‬شااخص فسااد اداري‪،‬‬ ‫ماليااات سااخاوتمندانه‪ ،‬كنتاارل‬ ‫طااور خاااص‪ ،‬كاااه‬
‫شاخص آزادي تجاري و در نهايت شاخص حقوق مالكيت‬ ‫سختگيرانهتر رانت و پاسخگويي باه عرضاه در بلندمادت‬
‫استفاده شده است‪ .‬در اين مقاله باراي نشاان دادن روناد‬ ‫قيمت خانه موردتوجاه قارار گرفتاه‬ ‫براي كنترل افزاي‬
‫بلندمدت بازار سهام از روش هودريك‪ -‬پرسكات‪ 7‬استفاده‬ ‫است‪ .‬اصالحات ساختاري مايتوانناد باا گذشات زماان‪،‬‬
‫شده است‪ .‬سپس با استفاده از دادههاي فصلي مربوط باه‬ ‫قيمت مساكن را تثبيات كنناد و از ايان طرياق موجا‬
‫سالهاي ‪ 1993‬تا ‪ 2006‬و بهكارگيري تكنيك دادههااي‬ ‫ثبات مالي گردند‪.‬‬ ‫انباشت بدهي و افزاي‬ ‫كاه‬
‫‪4‬‬
‫تابلويي‪ ،‬به برآورد الگوهاي بلندمدت و كوتاهمدت قيمات‬ ‫گابريلي و همكاران (‪ )2018‬در مقاله‪‎‬اي با عناوان‬
‫مسكن مبادرت شد‪ .‬نتايج نشان دادناد كاه تاأثير تولياد‬ ‫«تخمين دينامياك حبااب در باازار اماالك و مساتغالت‬
‫ناخااالص داخلااي بااه عنااوان عاماال بيااانكننااده سااطوح‬ ‫چااين»‪ ،‬بااه بررسااي وجااود حباااب در بااازار امااالك و‬
‫درآمدي تقاضاكنندگان و سهم اعتبارات از توليد ناخالص‬ ‫مستغالت چين پرداختهاند‪ .‬اين مادل متغيرهااي ساري‬
‫داخلي كه نشااندهناده ميازان وامگياري باراي تاأمين‬ ‫زماني اقتصاد كاالن و اماالك و مساتغالت را باه عناوان‬
‫هزينههاي خريد مسكن است‪ ،‬بر روناد حركتاي شااخص‬ ‫ورودي در نظاار ماايگياارد و از فيلتاار كااالمن‪ 5‬اسااتفاده‬
‫قيمت مسكن در بلندمدت تأثيري مثبت و معادل ضري‬ ‫ميكند تا با استفاده از تقاضا و عرضه امالك و مساتغالت‬
‫درآمدي دارد‪.‬‬ ‫چين‪ ،‬قيمت اساسي تخميني را بهدست آورد‪ .‬بار اسااس‬
‫‪8‬‬
‫تساتسااارونيس و زو (‪ )2004‬بااه منظااور بررسااي‬ ‫نتايج‪ ،‬شواهدي از وجاود حبااب باه وياژه پاس از ساال‬
‫عوامل تعيينكننده قيمت مساكن در باين هفاده كشاور‬ ‫اساساي ناكارآمادي‬ ‫‪ 2010‬مشاهده مايشاود كاه نقا‬
‫صاانعتي پيشاارفته از متغيرهااايي همچااون ناارخ رشااد‬ ‫سياستهاي نرخ بهره در آن وجود دارد‪.‬‬
‫اقتصااادي‪ ،‬ناارخ تااورم برگرفتااه از شاااخص قيمتااي‬ ‫جلينادرو‪ 6‬و همكااران (‪ )2018‬در مقالاهاي تحات‬
‫مصاارفكننااده‪ ،‬ناارخ بهااره كوتاااهماادت‪ ،‬حاشاايه بهااره‬ ‫عنوان «تعيينكنندههااي قيمات مساكن در نااه اقتصااد‬
‫اوراققرضه به عنوان مالكاي از باازدهي باازار ماالي و در‬ ‫آسيايي و منطقه اقيانوس آرام»‪ ،‬باه بررساي دو دساته از‬
‫نهايت نرخ رشاد اعتباارات باانكي باه عناوان متغيرهااي‬ ‫عوامل اقتصادي عرضه و تقاضااي قيمات مساكن در ‪32‬‬
‫توضيحدهنده روند حركتي قيمت مسكن استفاده كردناد‪.‬‬
‫‪1- Geng‬‬
‫در اين مطالعه با استفاده از دادههااي ساازنه مرباوط باه‬ ‫‪2- Cross-Country Panel Analysis‬‬
‫‪3- Organisation for Economic Co-operation and‬‬
‫‪Development‬‬
‫‪4- Gabrieli‬‬
‫‪7- Hodrick-Prescott‬‬ ‫‪5- Kalman Filter‬‬
‫‪8- Tsatsaronis & Zhu‬‬ ‫‪6- Glindro‬‬
‫هزارجريبي و امامي غفاري (‪ )1398‬در مقالهاي باا‬ ‫ساااالهااااي ‪ 1970‬تاااا ‪ 2003‬و باااهكاااارگيري روش‬
‫عنوان «بررسي تحوزت سياستگذاري رفاهي مساكن در‬ ‫خودرگرسيون برداري ساختاري‪ ،‬به تجزيهوتحليل هر يك‬
‫ايران»‪ ،‬به مطالعه سياسات مساكن در اياران پرداختناد‪.‬‬ ‫از متغيرهاي مذكور بر شاخص قيمات پرداختاه شاد‪ .‬در‬
‫اين است كه تأثير عملكرد دولاتهاا‬ ‫اين پژوه‬ ‫پرس‬ ‫اين تحقيق پيشنهاد شد كاه دولات و مقاماات پاولي باا‬
‫بر سياست مسكن اقشار كمدرآمد در ايران چگوناه باوده‬ ‫كنترل حجم پول و تورم ميتوانند به طور قابلتوجهي به‬
‫است براي پاسخ باه ايان پرسا ‪ ،‬سياسات مساكن در‬ ‫ثباتبخشي در حوزه مسكن كماك كنناد‪ .‬همچناين باا‬
‫طول سالهاي ‪ 1358‬تاا ‪ 1392‬باا اساتفاده از دادههااي‬ ‫ماالي و جلاوگيري از رشاد حجام‬ ‫ثباتبخشي در بخا‬
‫كيفي موردمطالعاه قارار گرفات‪ .‬نتاايج نشاان مايدهاد‬ ‫اعتبارات در كنار كنترل حاشايه بهاره مايتاوان از روناد‬
‫سياستهاي دولتهاي يادشده در حوزه مسكن خصوصااً‬ ‫قيمت مسكن كاست‪.‬‬ ‫افزاي‬
‫از دولت سازندگي تاكنون‪ ،‬نتوانستند از چنان سنجيدگي‬ ‫زورنس‪ )2003( 1‬باا اساتفاده از دادههااي فصالي‬
‫و كارايي ززم برخوردار باشند كه كمدرآمدها را باه حاق‬ ‫قيمااات طاااالي لنااادن از ژانوياااه ‪ 1975‬تااا دساااامبر‬
‫خود در زمينه تأمين مسكن مناس برساانند‪ ،‬در نتيجاه‬ ‫‪ 2001‬و بهاارهگيااري از روش خودرگرساايون باارداري‬
‫يافته و بر ميزان بايمساكني و‬ ‫اسكان غيررسمي افزاي‬ ‫دريافت كه وابستگي معناداري بين بازدههااي قيمت طال‬
‫بدمسكني در طول سالهاي اخير افازوده شاده اسات‪ .‬از‬ ‫و تغييرات برخي از متغيرهاي كالن اقتصادي مثل تاورم‪،‬‬
‫طرف ديگر با فاصله گرفتن از دهاه اول انقاالب تااكنون‪،‬‬ ‫توليد ناخالص داخلي و نرخ بهره وجاود دارد‪ .‬وي نتيجاه‬
‫سياستگذاري مسكن بهگونهاي بوده كه انباشت سارمايه‬ ‫گرفت كه بازده قيمتي طال به شاخصهاي بازده ساهام و‬
‫را براي سوداگران فراهم كرده و از سوي ديگر منجار باه‬ ‫اوراق قرضه كمتار از بازده ساير كازها وابسته است‪.‬‬
‫شهروندزدايي از اكثريت جامعه شده و اين امر منجار باه‬ ‫ب) پژوه هاي داخلي‬
‫كازيي شدن زمين و مسكن و رشاد ارزش مباادزتي آن‬ ‫احماادي و همكاااران (‪ )1399‬در مقالااهاي تحاات‬
‫شده است‪.‬‬ ‫عنوان «بررسي اثار شاوك سياسات پاولي و رفتاار باازار‬
‫قااادري و اياازدي (‪ )1394‬در مقالااهاي بااا عنااوان‬ ‫داراييها بر توانپذيري قيمت مسكن شاهري در اياران»‪،‬‬
‫«بررسي تاأثير عوامال اقتصاادي و اجتمااعي بار قيمات‬ ‫به منظور بررسي رفتار شاخص توان پذيري قيمت مسكن‬
‫مسكن در ايران»‪ ،‬اثر متغيرهااي اقتصااد كاالن از قبيال‬ ‫شهري‪ ،‬از آزماون همگراياي گرنجار و باراي تبياين اثار‬
‫نرخ شهرنشيني‪ ،‬نرخ اجارهبهاا‪ ،‬درآماد سارانه‪ ،‬اعتباارات‬ ‫شاوكهااي مااورد بحاث بار شاااخص ماذكور‪ ،‬از الگااوي‬
‫مسكن‪ ،‬ماليات بر مساكن‪،‬‬ ‫اعطايي بانك مسكن به بخ‬ ‫خودرگرسيون برداري ساختاري استفاده كردناد‪ .‬مطاابق‬
‫نرخ بيكاري‪ ،‬توليد ناخالص ملي‪ ،‬مخارج دولات در فصال‬ ‫نتايج اين پژوه ‪ ،‬نوسانات شاخص تاوانپاذيري قيمات‬
‫تأمين مسكن‪ ،‬شااخص قيمات نهاادههااي سااختماني و‬ ‫مسكن شهري از عدمتعادل كوتاهمدت فراتر رفتاه اسات‪،‬‬
‫تعداد پروانههاي ساختماني صادرشده بر قيمت مسكن باا‬ ‫درآماد‬ ‫از پي‬ ‫بهطوري كه به واسطه فاصله گرفتن بي‬
‫استفاده از روش برآورد حداقل مربعات معمولي در فاصله‬ ‫خانوار و قيمت مسكن شهري از يكديگر‪ ،‬همگراياي ايان‬
‫زماني ‪ 1350-91‬در ايران را بررسي كردند‪ .‬نتايج حااكي‬ ‫دو متغياار تأييااد نشااد‪ .‬مطااابق نتااايج ماادل ‪،SVAR‬‬
‫از آن است كه قيمت مسكن در درجاه اول تحات تاأثير‬ ‫بيشترين تأثيرپذيري شاخص توان پذيري قيمت مساكن‪،‬‬
‫نرخ شهرنشيني‪ ،‬درآماد سارانه‪ ،‬نارخ اجاارهبهاا و تولياد‬ ‫از شوك وارد شده به خود شاخص است‪.‬‬
‫ناخالص ملي و در درجه دوم تحت تاأثير هزيناه سااخت‬
‫‪1- Lawrence‬‬
‫سرمايه و داراييها و تغييرات طرف عرضه مسكن از قبيل‬ ‫است و در نهايت سياستهاي پولي و ماالي دولات نقا‬
‫هزينه ساخت مسكن به خصاوص در باازه زمااني‬ ‫افزاي‬ ‫ناچيزي بر قيمت مسكن داشته است‪.‬‬
‫‪ 1374-1375‬دانست‪.‬‬ ‫عسگري و الماسي (‪ )1390‬در مقالاهاي باا عناوان‬
‫جعفري صميمي و همكاران (‪ )1386‬در مقالهاي با‬ ‫«بررسي عوامل مؤثر بر قيمت مسكن در منااطق شاهري‬
‫عنوان «عوامل مؤثر بر تعيين رفتار شاخص قيمت مسكن‬ ‫كشور به روش دادههاي تابلويي (طي سالهاي ‪ 1370‬تاا‬
‫در ايااران»‪ ،‬بااه بررسااي اثاار برخااي از متغيرهاااي كااالن‬ ‫‪ ،»)1385‬نوسان قيمات مساكن طاي ‪ 15‬ساال در كال‬
‫اقتصادي بر تعيين رفتار شاخص قيمت مساكن در اياران‬ ‫كشور و در سطح استان ها را مورد ارزيابي قرار دادناد‪ .‬در‬
‫پرداختند‪ .‬آنها باا بهارهگياري از مادل اقتصااد كاالن باا‬ ‫اين مقاله عوامل مؤثر بر سطح قيمت مسكن (بلندمادت)‬
‫پايههاي اقتصاد خاردي كاه در آن از متغيرهااي درآماد‬ ‫و نوسانهاي آن (كوتاهمدت) در بين اساتانهااي كشاور‬
‫ساارانه خااانوار‪ ،‬شاااخص قيماات سااهام‪ ،‬شاااخص قيماات‬ ‫طي دوره زمااني ‪ 1370‬تاا ‪ 1385‬باا باهكاارگيري روش‬
‫خدمات ساختماني‪ ،‬تعداد سااختمانهااي تكميال شاده‪،‬‬ ‫دادههاي تركيبي (تابلويي) مورد بررسي قرار گرفته است‪.‬‬
‫حجم پول و نرخ تاورم‪ ،‬باه عناوان متغيرهااي توضايحي‬ ‫نتايج نشان دادند كه در كوتاهمدت شاخص قيمات باازار‬
‫براي متغير وابسته شاخص قيمت مسكن استفاده شاده و‬ ‫اوراق بهادار (باورس)‪ ،‬ساطح عماومي قيماتهاا در دوره‬
‫با بهكارگيري دادههااي فصالي ساالهااي ‪1373-1384‬‬ ‫قبل‪ ،‬قيمت زمين‪ ،‬هزيناه سااخت‪ ،‬قيمات نفات‪ ،‬مقادار‬
‫اقتصاد ايران و استفاده از مدل خودتوضايحي رگرسايون‬ ‫خصوصي‪ ،‬مخارج خانوار‪ ،‬نارخ ساود‬ ‫سرمايهگذاري بخ‬
‫با وقفههاي گسترده توزي شده به برآورد مدل پرداختناد‪.‬‬ ‫وامهاي بانكي‪ ،‬مهمترين عوامل در تعيين نوسانات قيمت‬
‫نتايج حاصل از تحقيق مذكور حاكي از آن است كه سطح‬ ‫مسكن به شمار ميروناد‪ .‬در بلندمادت نياز قيماتهااي‬
‫درآمد افراد در ايران فقط ‪ 20‬درصاد از تغييارات قيمات‬ ‫مسكن در دورههاي قبال‪ ،‬تعاداد خاانوار‪ ،‬شااخص باازار‬
‫مسكن را توضيح ميدهد‪ .‬به عباارت ديگار عماده منااب‬ ‫اوراقبهادار (بورس)‪ ،‬مخارج خانوار‪ ،‬قيمت طال و زماين و‬
‫خرياد مسااكن در ايااران وابساته بااه فراينااد وامگيااري و‬ ‫نظير اينهاا عوامال تعياينكنناده ساطح قيمات مساكن‬
‫از بانكها است‪ .‬در ضامن روناد تغييار قيمات‬ ‫استقرا‬ ‫هستند‪ .‬يافتاه ديگار اينكاه در تعياين قيمات مساكن و‬
‫مسكن بهطور مستقيمي از نرخ تورم و حجام پاول‬ ‫بخ‬ ‫نوسااانات آن بااهترتي ا قيماات زمااين‪ ،‬سااطح عمااومي‬
‫در بلندمدت نشأت ميگيرد‪.‬‬ ‫قيمتهاي دوره قبل‪ ،‬نرخ سود وامهااي باانكي و قيمات‬
‫بهطور خالصاه مايتاوان اذعاان داشات كاه اكثار‬ ‫نفت بيشترين تأثير را داشتهاند‪.‬‬
‫مطالعات وابستگي مثبت بين قيمات بازارهااي ماوازي از‬ ‫قليزاده و كمياب (‪ )1390‬در مقالهاي باه بررساي‬
‫جمله سهام و طال و مسكن را مورد توجه قرار دادهاند كه‬ ‫عوامل مؤثر بر تعيين سهم حباب قيمت در بازار مساكن‬
‫اين امر حاكي از وجود رابطه جانشيني باين ايان بازارهاا‬ ‫طااي چهااار دوره ‪ 1378-82 ،1374-77 ،1371-74‬و‬
‫براي سرمايهگذاران ميباشد‪.‬‬ ‫‪ 1383 -86‬با بهرهگيري از روش خودرگرسايون بارداري‬
‫پرداختند‪ .‬نتايج تجزيه واريانس حاكي از آن است كه در‬

‫‪ -3‬مباني نظري‬ ‫تمامي دورههاي موردبررسي‪ ،‬شاوك قيمات مساكن و در‬
‫نظريههاي تعيين قيمت مسكن‬
‫نتيجه نوسانات حباب شاكل قيمات مساكن را مايتاوان‬
‫نظريه سبد دارايي خانوار‬
‫ناشاي از اجاراي سياساتهااي پاولي از قبيال افازاي‬
‫بر اساس اين نظريه‪ ،‬مسكن يكي از اجزاء داراييهاا‬
‫نقدنيگي باه خصاوص در فاصاله زمااني ‪ 1384-1386‬و‬
‫در سبد دارايي خانوارها بوده و بر مبناي ريسك و بازدهي‬
‫نرخ بهره واقعي و همچنين نقل و انتقاازت باازار‬ ‫كاه‬
‫سرمايهگذاري در پروژه قطعي مثل خريد اوراق مشااركت‬ ‫سهم آن از كل داراييهاا تعياين مايشاود‪ .‬در برخاي از‬
‫دولت كه نرخ بازدهي قطعي ‪ 10‬درصد را بهدنباال دارد و‬ ‫تحليلها مسكن به عنوان دارايي كه قادرت نقدشاوندگي‬
‫موقعيت ‪ X2‬معرف پروژه تصادفي مثل خريد داراييهااي‬ ‫كمتري دارد و داراي هزينه نقال و انتقاال زياادي اسات‬
‫توأم با ريسك نظير مسكن و سهام است كاه داراي تااب‬ ‫مورد توجاه قارار گرفتاه اسات‪ .‬در ايان روش چاارچوب‬
‫ميشود‪ .‬موقعيت ‪ X2‬به احتمال‬ ‫توزي خاصي است فر‬ ‫مطلوبيت انتظاري براي تصميمگيري سرمايهگاذار ماورد‬
‫‪ 50‬درصد بازدهي ‪ 15‬درصد را ايجاد ميكناد (قلايزاده‪،‬‬ ‫استفاده قرار ميگيرد‪ .‬براي مثال اگر چنانچه سرمايهگذار‬
‫‪.)1387‬‬ ‫با دو موقعيات ‪ X1‬و ‪ X2‬مواجاه باشاد كاه موقعيات ‪X1‬‬
‫نمودار ‪ -1‬مطلوبيت ناشي از انتخاب پروژههاي قطعي و تصادفي‬
‫است‪ .‬چنانچه ريسك و بازدهي پاروژههاا متفااوت باشاد‬ ‫تاااب مطلوبياات كاال ساارمايهگااذار بااراي فاارد‬
‫انتخاب پروژه بهيناه بار اسااس منحنايهااي مطلوبيات‬ ‫ريسكگريز به صورت ذيل است‪:‬‬
‫يكسان صورت ميگيارد و ايان منحناي مكاان هندساي‬ ‫)‪U‎=‎f‎(μ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫تركي هاايي از ريساك و باازدهي اسات كاه مطلوبيات‬ ‫رابطه يك بيان ميكند مطلوبيت انتخاب هر گزينه‬
‫مشااابهي را بااهوجااود ماايآورد‪ .‬ارزيااابي ساارمايهگااذاري‬ ‫بااه بااازدهي آن بسااتگي دارد‪ .‬مبناااي انتخاااب مقايسااه‬
‫براساس تاب مطلوبيت صورت ميگيرد كه خود تاابعي از‬ ‫مطلوبيت پروژه قطعي ‪ X1‬و مطلوبيت انتظااري موقعيات‬
‫از‬ ‫ريسك و بازدهي پروژهها بوده و چنانچه يك ياا باي‬ ‫تصادفي ‪ X2‬خواهاد باود‪ .‬در نماودار ‪ ،1‬برمبنااي ساطح‬
‫يااك پااروژه تصااادفي وجااود داشااته و بااازدهي آن بااه‬ ‫مطلوبيت پروژه برتر انتخاب ميشود‪ fC .‬سطح مطلوبيت‬
‫طورقطعي قابل تعيين نباشد‪ ،‬مطلوبيت انتظاار پاروژههاا‬ ‫ناشي از انتخاب پروژه قطعي است و ‪ fB‬ميانگين وزناي و‬
‫مبناي تصميمگيري قرار ميگيرد‪:‬‬ ‫سطح مطلوبيت انتظاري پروژه تصادفي يا موقعيت دوم را‬
‫‪E(U)‎=‎E‎(‎f(μ,σ))‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎)3‬‬ ‫نشان ميدهد‪ .‬موقعيت اول ساطح مطلوبيات بيشاتري را‬

‫مطلوبيت انتظاري ارتباط مثبتي با بازدهي و ارتباط‬ ‫ايجاد ميكند و بهعبارت ديگر‪:‬‬
‫منفي با ريسك دارد‪ .‬چنانچاه پاروژهاي مثال ‪ A‬در نظار‬ ‫و يا )‪U(X1) > EU (X2‬‬ ‫‪oa> os‬‬ ‫‪)2‬‬
‫گرفتااه شااود‪ ،‬در فضاااي ريسااك و بااازدهي وضااعيت‬ ‫سرمايهگذار ريسكگريز بر مبناي مقايسه مطلوبيت‬
‫مقايسهاي آن با ساير پاروژههاا در نماودار ‪ 2‬نشاان داده‬ ‫دو موقعيت‪ ،‬موقعيت قطعي ‪ X1‬را ترجيح مايدهاد‪ .‬ايان‬
‫شده است‪ .‬كليه نقاطي كه در فضاي ‪ D‬قرار دارند نشانگر‬ ‫ثابت بودن ريساك دو پاروژه باوده‬ ‫تصميمگيري با فر‬
‫فضاي ‪ B‬داراي ريسك كمتر و بازدهي بيشتر باوده پاس‬ ‫ريساك بيشاتر و بااازدهي كمتار بااوده لاذا داراي سااطح‬
‫نسبت به نقطه ‪ A‬مرج هستند‪ .‬در فضاي ‪ E‬پروژههاايي‬ ‫مطلوبيت كمتري در مقايسه با نقطه ‪ A‬مايباشاد‪ .‬نقااط‬
‫قرار دارند كه داراي ريسك و بازدهي بيشتر باوده لاذا در‬ ‫واق در فضاي ‪ C‬معرف پروژه هاي باا ريساك و باازدهي‬
‫مقايسااه بااا نقطااه ‪ A‬داراي وضااعيت ماابهم ماايباشااند‬ ‫كمتر بوده و لذا سطح مطلوبيت آنها قابل مقايسه با نقطه‬
‫(قليزاده و كمياب‪.)1390 ،‬‬ ‫‪ A‬نبوده لذا داراي وضعيت مبهم ميباشند‪ .‬نقاط واق بار‬
‫بازدهي (‪)μ‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪A‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬
‫ريسك (‪)σ‬‬
‫نمودار ‪ -2‬مقايسه تطبيقي پروژهها بر اساس ريسك و بازدهي‬
‫ثابت باقي مي‪‎‬ماند‪ .‬بديهي است منحني‪‎‬هايي كه در سطح‬ ‫با استفاده از منحنيهاي بيتفااوتي وقتاي بار روي‬
‫بازتري قرار مي‪‎‬گيرناد ساطح رفااه اجتمااعي باازتري را‬ ‫منحني خاص حركت به سمت محور افقي ادامه ميياباد‪،‬‬
‫نشان مي‪‎‬دهند‪.‬‬ ‫ماي‪‎‬ياباد و ساطح رفااه‬ ‫و بازدهي كااه‬ ‫ريسك افزاي‬
‫‪u2‬‬
‫بازدهي (‪)μ‬‬
‫‪u1‬‬
‫‪u0‬‬
‫ريسك (‪)σ‬‬
‫نمودار ‪ -3‬منحنيهاي بيتفاوتي سرمايهگذاران بر اساس ريسك و بازدهي‬
‫شي شعاع ضري تغييرات را نشان خواهاد داد‪ .‬هرچناد‬ ‫مقايسه سطح رفااه دو پاروژه واقا بار دو منحناي‬
‫تغييرات كمتر باشد سطح مطلوبيت بيشتر خواهد‬ ‫ضري‬ ‫‪‎‬‬

‫بيتفاوتي دشوار است زيرا تركي ريسك و باازدهي هار‬
‫بود‪ .‬فرمول محاسبه اين شاخص عبارت است از‪:‬‬ ‫نقطه واق بر منحني بي‪‎‬تفااوتي باا نقطاه ديگار متفااوت‬
‫‪‬‬ ‫است‪ .‬در اين موارد استفاده از شااخص ضاري تغييارات‬
‫‪v‬‬
‫‪‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫توصيه مي‪‎‬شود كه حاصل نسبت ريسك به بازدهي است‪.‬‬
‫تصميمگيري فرد ريسكگريز براي انتخااب پاروژه‬ ‫چنانچااه شااعاعي از مباادأ مختصااات بااه منحنااي‪‎‬هاااي‬
‫بهينه به صورت ذيل است‪:‬‬ ‫مطلوبيت يكسان عبور داده شود‪ ،‬در ايان صاورت عكاس‬
‫دهد اقدام به سرمايهگذاري ميكند‪ .‬براي مثال اگر ارزش‬ ‫‪ -‬از ميان دو موقعيت كه باازدهي يكساان هساتند‬
‫واحد مسكوني ويالياي طاي ساالهااي اخيار باه شادت‬ ‫پروژهاي انتخاب مي‪‎‬شود كه داراي ريسك كمتري باشد‪.‬‬
‫‪‎‬‬
‫يافته باشد بورس‪‎‬باز چندين واحد مسكوني مشاابه‬ ‫كاه‬ ‫‪ -‬از ميان دو موقعيات كاه داراي ريساك يكسااني‬
‫قيمت آنها را دارد‪.‬‬ ‫را خريداري مي‪‎‬كند زيرا انتظار افزاي‬ ‫هسااتند پااروژه‪‎‬اي كااه بااازدهي بيشااتري دارد انتخاااب‬
‫ديدگاهي كه در ذهن بورس‪‎‬باز قرار دارد آن است كاه باا‬ ‫‪‎‬‬
‫ميشود‪.‬‬
‫خريد ارزان‪ ،‬نگهداري داراياي و فاروش باا قيمات باازتر‬ ‫‪ -‬از ميان دو موقعيت كه داراي باازدهي و ريساك‬
‫منفعت سرمايه مطمئن باه دسات ماي‪‎‬آرود‪ .‬باياد توجاه‬ ‫پراكندگي پروژه‬ ‫متفاوتي هستند براساس شاخص ضري‬
‫داشت بورس‪‎‬بازي نتيجه رفتار فردي نيست بلكاه حاصال‬ ‫بهينه انتخااب ماي‪‎‬شاود و آن پاروژه‪‎‬اي اسات كاه داراي‬
‫مجموعهاي از پديده‪‎‬هاي پيچيده است‪ .‬بورس‪‎‬بازي نه تنها‬
‫‪‎‬‬ ‫ضري پراكندگي كمتري مي‪‎‬باشد‪.‬‬
‫از سوي خريداران بلكه توسط سازندگان حرفه‪‎‬اي كاه باا‬ ‫تلفيق مقايسه ريسك و باازدهي (ساطح مطلوبيات‬
‫هدف فروش توليد مي‪‎‬كنند و همچنين سارمايه‪‎‬گاذاران و‬ ‫پروژهها) و به‪‎‬كارگيري شاخص ضري تغييرات نتايج ذيل‬
‫‪‎‬‬
‫مؤسسات پولي و اعتباري سارمايه‪‎‬گاذار در باازار اماالك‬ ‫را به‪‎‬دنبال دارد‪:‬‬
‫تشويق و تشديد مي‪‎‬شوند‪ .‬سازندگان و مؤسساات تاأمين‬ ‫الف) در صورت ثابت بودن سطح مطلوبيت پروژه‪‎‬ها‬
‫مالي با هدف بورس‪‎‬باازي وارد باازار داراياي غيرمنقاول و‬ ‫(قرار داشتن پروژه‪‎‬ها بر روي منحني باي‪‎‬تفااوتي خااص)‪،‬‬
‫مسكن مي‪‎‬شاوند‪ .‬ايان پدياده در بساياري از كشاورهاي‬ ‫پااروژه‪‎‬اي كااه داراي ضااري تغيياارات كااوچكتري اساات‬
‫توسعهيافته و يا درحال‪‎‬توساعه در باازار مساكن مصاداق‬
‫‪‎‬‬ ‫انتخاب مي‪‎‬شود‪.‬‬
‫دارد (خداداد كاشي و رزبان‪.)1393 ،‬‬ ‫تغييرات يكسان باشد پاروژه‪‎‬اي‬ ‫ب) چنانچه ضري‬
‫به طور كلي باراي نظرياه باورسباازي مساكن دو‬ ‫انتخاب مي‪‎‬شود كه بر روي منحني بي‪‎‬تفاوتي بازتري قرار‬
‫حالت متفاوت قابل ارائه است كه عبارتند از‪:‬‬ ‫گيرد‪.‬‬
‫الف) روند قيمت بلندمدت مسكن افزايشي و خطي‬ ‫تغييارات متفااوت و‬ ‫ج) اگر دو پروژه داراي ضري‬
‫باشد يعني قيمت مسكن باا نارخ ثابات در طاول زماان‬ ‫سااطح مطلوبياات متفاااوت باشااند پااروژه داراي ضااري‬
‫يابد‪.‬‬ ‫افزاي‬ ‫تغييرات كمتر و سطح مطلوبيت بازتر انتخااب ماي‪‎‬شاود‬
‫ب) روند قيمت بلندمدت مسكن ثابت باشد‪ ،‬يعناي‬ ‫‪‎‬‬
‫(قليزاده‪.)1387 ،‬‬
‫قيمت مسكن در طول زمان ثابت بماند‪.‬‬ ‫نظريه بورسبازي قيمت مسكن‬
‫حالت اول در نمودار چهار نشان داده شاده كاه در‬ ‫‪‎‬‬
‫بورسبازي حرفهاي دارايي عبارت است از شخصاي‬
‫آن متوسااط قيماات بلندماادت معااادل ‪ p‬اساات‪ ،‬در دوره‬ ‫كه انگيزه اصلي حاكم بر خريد او كس سود است كاه از‬
‫رونق يعني از زمان صفر تا ‪ t1‬خرياد مساكن باه منظاور‬ ‫طريق فروش دارايي در آينده ناه چنادان دور باه دسات‬
‫فروش آن سودآور ميباشد‪ .‬باا اساتفاده از نماودار چهاار‬ ‫ميآورد به ويژه زماني كه منفعت سرمايه به اندازه كاافي‬
‫خريد و فاروش مساكن توضايح داده شاده‬ ‫زمان مناس‬ ‫باشد‪ .‬به عبارت ديگر باورسبااز‪ ،‬شخصاي اسات كاه باه‬
‫است‪.‬‬ ‫انتظار وقوع حادثه يا حوادثي كه ارزش دارايي را افازاي‬
‫قيمت مسكن‬ ‫قيمت‬
‫روند قيمت‬
‫در بلند مدت‬
‫‪0‬‬ ‫‪t‬‬ ‫زمان‬

‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬
‫نمودار ‪ -4‬روند بلندمدت و قيمت جاري مسكن‬
‫تقاضاي دارايي مسكن آن است كاه ايان گاروه افاراد در‬ ‫چنانچاه قيماات رايااج در باازار از قيماات انتظاااري‬
‫زمان طوزني اقدام به نگهداري مسكن نميكنند و تاالش‬ ‫بلندمدت آن فاصله بگيرد انتظار بر آن اسات كاه مجادداً‬
‫مينمايند طي دوره كوتاه از طريق خريد و فروش مسكن‬ ‫به سطح بلندمدت خود برگردد‪ .‬باراي مثاال اگار قيمات‬
‫سود بيشتري كس كنند زيرا بار اسااس نظرياه حبااب‬ ‫رايج در بازار مسكن كمتر از روند بلندمدت قيمت مسكن‬
‫شكل باودن‪ ،‬قيمات مساكن در مياان‪‎‬مادت‪ ،‬ثابات و در‬ ‫يافتاه و باه‬ ‫باشد‪ ،‬انتظار بر آن است كاه قيمات افازاي‬
‫‪‎‬‬
‫كوتاهمدت‪ ،‬نوسان خواهد داشت‪ .‬سايكل تجااري فاصاله‬ ‫سمت روند بلندمدت قيمت مساكن حركات كناد و لاذا‬
‫زماني بين دو نقطه اوج يا دو نقطاه حضايض اسات و در‬ ‫خريد مسكن سود آور خواهد بود‪ .‬برعكس چنانچه قيمت‬
‫اين فاصله قيمت مسكن از نوسان شديد برخوردار خواهد‬ ‫از روند بلندمادت آن بيشاتر باشاد انتظاار آن اسات كاه‬
‫بود‪ .‬اين روش رفتار سيكلي بازار امالك و مسكن را تأييد‬ ‫باراي‬ ‫پيدا كند و لذا زمان مناسا‬ ‫قيمت مسكن كاه‬
‫نموده و علل و چگونگي شكلگيري بورسبازي را توضيح‬ ‫فروش مسكن خواهد باود زيارا نگهاداري مساكن زياان‬
‫ميدهد كه ميتواند در طول سيكل تجااري چنادين باار‬ ‫سرمايه ايجاد ميكند‪ .‬بورسباز حرفهاي مايتواناد دوران‬
‫بورسبازي اتفاق بيفتد‪.‬‬ ‫موجود در بازار مسكن را پي ‪‎‬بيناي نماياد و در فرصات‬
‫نماااودار پااانج ساااازوكار سااايكل تجااااري را در‬ ‫مناس اقدام به خريد‪ ،‬نگهداري يا فروش آن كند‪ .‬از آنجا‬
‫حالت دوم توضيح ميدهاد كاه در آن خاط روناد ثابات‬ ‫كااه افااراد داراي انتظااارات مختلااف نساابت بااه آينااده‬
‫بوده و داراي شي صفر است‪.‬‬ ‫خريد و فاروش ياا نگهاداري‬ ‫ميباشند‪ ،‬لذا زمان مناس‬
‫مسكن متفاوت خواهاد باود‪ .‬ويژگاي مشاخص ايان ناوع‬
‫قيمت مسكن‬
‫‪G‬‬ ‫قيمت‬
‫‪C‬‬
‫‪B‬‬
‫‪F‬‬ ‫روند قيمت‬
‫‪D‬‬
‫‪A‬‬
‫در بلند‬
‫‪E‬‬
‫‪0‬‬ ‫زمان‬
‫نمودار ‪ -5‬ادوار بورس بازي مسكن‬

‫سقوط ميكند و خريداران و ساازندگان از ورود باه باازار‬ ‫اولين مرحله شاروع دوره روناق اسات و باه دليال‬
‫صرفنظر مايكنناد كاه در نماودار نقطاه ‪ D‬تاا ‪ E‬ايان‬ ‫تقاضا مازاد عرضه از بين ميرود‪ .‬به دليل افزاي‬ ‫افزاي‬
‫وضعيت را نشان ميدهد يعناي باازار باا ساقوط روباهرو‬ ‫قيمت اعتماد به بازار مسكن تقويت ميشود باراي مثاال‬
‫ميشود‪ .‬در اين وضعيت ساازندگان حرفاهاي هام باراي‬ ‫قيمت مسكن باه‬ ‫حركت از ‪ A‬به ‪ B‬يا از ‪ E‬به ‪ .F‬افزاي‬
‫توليااد و هاام بااراي فااروش بااا مشااكالت زيااادي مواجااه‬ ‫چهار دليل ميتواند اتفاق بيفتد‪:‬‬
‫ميشوند‪ .‬مؤسسات اعتباري تمايلي براي اعطاي وام بابت‬ ‫‪ -1‬رونق بازار بعد از اتمام دوره ركود‬
‫توليد يا فروش نخواهند داشت‪ .‬باه وياژه در صاورتي كاه‬ ‫‪ -2‬بهبود امور زيربنايي و خدماتي در منطقه خاص‬
‫مشتريان قبلي اقساط وام خود را تسويه نكرده باشند‪.‬‬ ‫و تمايل خانوارها براي خريد مسكن در منطقه مورد نظر‬
‫بعد از پشت سر گذاشتن دوره ركود‪ ،‬بازار به تدريج‬ ‫‪ -3‬بهبااود شاارايط اقتصااادي و تقوياات اسااتطاعت‬
‫با رونق مجدد مواجه مايشاود‪ .‬باه دليال وقاوع يكاي از‬ ‫مردم و ايجاد فرصتهاي جديد براي مردم‬
‫حالتهاي چهارگاناه بياان شاده دوبااره روناق باهوجاود‬ ‫‪ -4‬وجود داراييها و امالك باا قيات جاذاب باراي‬
‫ميآيد‪ .‬بهعبارت ديگر سيكل ديگاري باراي باورسباازي‬ ‫خريد و كس سود قابلتوجه‪.‬‬
‫آغاز ميشود‪.‬‬ ‫اين موارد تقاضا براي امالك را تقويات مايكناد و‬
‫قابلتوجه در سطح بازدهي مسكن در منطقاه ياا‬ ‫افزاي‬
‫‪ -4‬روش تحقيق‬ ‫بازار خاص به وجاود مايآورد‪ .‬مرحلاه دوم شاكلگياري‬
‫هدف اصلي ايان پاژوه ‪ ،‬بررساي تاأثير تحاوزت‬ ‫حباب قيمت مسكن است مثل حركت از نقطه ‪ B‬باه ‪C‬‬
‫بازارها بار باازار مساكن شاهري در اياران باا تأكياد بار‬ ‫مييابد‬ ‫يا ‪ F‬به ‪ .G‬در اين مرحله قيمت به شدت افزاي‬
‫نااطمينانيهاي قيمت بازار طال است‪ .‬از ايان رو از لحااظ‬ ‫و به سطحي بازتر از نرمال ميرسد كه ناشاي از افازاي‬
‫هدف كاربردي و از لحاظ روش اقتصادسانجي مايباشاد‪.‬‬ ‫بعدي تقاضا خواهد بود (قليزاده‪.)1387 ،‬‬
‫بااازه زماااني تحقيااق نيااز سااال‪‎‬هاااي ‪ 1371‬الااي ‪1397‬‬ ‫افراد زيادي وجود دارند كه به منظور دريافت ساود‬
‫ميباشد كه در آن از دادههاي فصالي متغيرهااي مادنظر‬ ‫كوتاهمدت در فعاليتهاي سرمايهگذاري شركت ميكنند‪.‬‬
‫استفاده شده است‪.‬‬ ‫مايياباد و‬ ‫در مراحل بعدي قيمتها باه آراماي افازاي‬
‫‪1‬‬
‫با توجاه باه مطالعاات چان و پاتال‬ ‫در اين بخ‬ ‫نهايتاً به نطقه اوج خود در سيكل نزدياك مايشاوند‪ .‬در‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫(‪ ،)1998‬شن (‪ )2005‬و كايس و واداس (‪ )2005‬كاه‬ ‫اين شرايط معموزً دولتها براي مهار بورسبازي مساكن‬
‫براساس نظريه سبد دارايي پرداختهاند و با در نظر گرفتن‬ ‫اقدام به تدوين قوانين و مقررات وياژهاي ماينمايناد‪ .‬در‬
‫بازارهاي موجود در اقتصاد ايران شامل بازار مسكن‪ ،‬پول‪،‬‬ ‫از حاد تولياد‪،‬‬ ‫باي‬ ‫سومين مرحلاه باه دليال افازاي‬
‫سرمايه‪ ،‬طال و ارز و با توجه به تأثير بازار نفت بر اقتصااد‬ ‫ميكند و بازار مساكن از نقطاه‬ ‫قيمتها شروع به افزاي‬
‫ايران‪ ،‬رابطه تعادلي به صورت زير ارائه ميشود‪:‬‬ ‫‪ C‬به نقطه ‪ D‬حركت ميكند‪ .‬حتي در ايان مرحلاه نياز‬
‫رابطه تعادلي قيمت مسكن‪:‬‬ ‫بعدي قيمات باورسباازي انجاام‬ ‫عدهاي به اميد افزاي‬
‫)‪PH=ƒ(GDP,PS,EX,M2,COIN,OIL,COIN_UNCER‬‬
‫از حد و بهوجاود آمادن واحادهاي‬ ‫ميدهند‪ .‬توليد بي‬
‫از طرفي نوسانات باازار طاال باه معناي بااز رفاتن‬
‫مسكوني خالي و واحدهاي مساكوني زيااد باراي فاروش‬
‫نااطميناني در اين بازار ميباشد و چاون سارمايهگاذاران‬
‫شرايط جديادي را در باازار مساكن ايجااد مايكناد‪ .‬در‬
‫شديد قيمت‬ ‫مرحله چهارم و مرحله نهايي ركود و كاه‬
‫‪1- Chen and Patel‬‬
‫‪2- Shen‬‬ ‫مسكن اتفاق ميافتد و قيمت به سطح پايينتار از نرماال‬
‫‪3- Kiss and Vadas‬‬
‫سعي ميشد به گونهاي واريانس ناهمسااني را در معادلاه‬ ‫معموزً افراد ريسكگريزي هستند لاذا ساعي مايكنناد‬
‫برآورد شده از بين بارد‪ .‬يافتاه انگال (‪ )1982‬مبناي بار‬ ‫اثرات اين نااطميناني را از سبد دارايي خود حذف كنند و‬
‫اينكه هر چند ممكن است باين جماالت اخاالل معادلاه‬ ‫به ساوي بازارهااي جاايگزين مطمائن همچاون مساكن‬
‫رگرسيون همبستگي وجود نداشته باشد اما اين احتماال‬ ‫حركت كرده و سرمايهگذاري ميكنند‪.‬‬
‫وجود دارد كه تاوانهااي دوم ايان جماالت باا يكاديگر‬ ‫با توجه به روابط ارائه شده‪ ،‬متغيرهاي مورد بررسي‬
‫همبسته باشند نه تنها باه بهباود روش بارآورد معاادزت‬ ‫در اين تحقيق شامل ‪ :PH‬شااخص قيمات مساكن‪:PS ،‬‬
‫واريانس ناهمسان كمك كرد بلكه الگاويي باراي توضايح‬ ‫شاخص قيمت بورس‪ :GDP ،‬توليد ناخاالص داخلاي باه‬
‫واريانس كه ميتواند به منزله ريساك تلقاي شاود را باه‬ ‫قيماات ثاباات‪ :COIN_UNCER ،‬نااطميناااني ناشااي از‬
‫عرصاه اقتصااد معرفااي نماود‪ .‬ايان الگااو باه ناام الگااوي‬ ‫نوسانات قيمتي در باازار طاال‪ :EX ،‬نارخ غيررسامي ارز‪،‬‬
‫‪ ARCH‬شهرت يافته است‪ .‬بار اسااس الگاوي ‪،ARCH‬‬ ‫‪ :M2‬حجم نقدينگي و ‪ :OIL‬قيمت نفت ميباشد‪.‬‬
‫اگر ‪ εt‬جمله اخالل معادله رگرسيوني باشد آنگاه واريانس‬ ‫دادههاي مربوط به شاخص قيمات مساكن‪ ،‬تولياد‬
‫شرطي آن كه به صورت ‪ σ2t‬بيان ميشود به صورت زيار‬ ‫ناخالص داخلي‪ ،‬نرخ ارز‪ ،‬قيمت طال و حجام نقادينگي از‬
‫نشان داده ميشود‪:‬‬ ‫حسابهاي اقتصاادي باناك مركازي جمهاوري اساالمي‬
‫‪𝜎𝑡2 = 𝑣𝑎𝑟(𝜀𝑡 |𝜀𝑡−1 , 𝜀𝑡−2 , … ) = 𝐸 [(𝜀𝑡 −‬‬ ‫ايران و شاخص قيمت بورس از ساايت ساازمان باورس و‬
‫‪2‬‬ ‫اوراق بهادار تهران‪ ،‬جم آوري شدهاند‪ .‬قيمت نفت نياز از‬
‫] … ‪𝐸(𝜀𝑡 )) | 𝜀𝑡−1 , 𝜀𝑡−2 ,‬‬ ‫‪)5‬‬
‫ميشود كه ‪ 𝐸(𝜀𝑡 ) = 0‬بنابراين‪:‬‬ ‫به طور معمول فر‬ ‫آمار اوپك استخراج شده است‪.‬‬
‫= ) … ‪𝜎𝑡2 = 𝑣𝑎𝑟(𝜀𝑡 |𝜀𝑡−1 , 𝜀𝑡−2 ,‬‬ ‫به منظور اندازهگيري نااطميناني و نااطمينانيهااي‬
‫] … ‪𝐸[(𝜀𝑡 )2 |𝜀𝑡−1 , 𝜀𝑡−2 ,‬‬ ‫‪)6‬‬ ‫بازار بورس مطالعات زيادي در عرصه اقتصادسنجي انجام‬
‫معادله باز بيان ميكند كه وارياانس شارطي ياك‬ ‫شااده اساات‪ .‬اياان مطالعااات عماادتاً از الگااوي واريااانس‬
‫توزي نرمال با ميانگين صفر برابار ارزش انتظااري تاوان‬ ‫ناهمسان شرطي (‪ 1)ARCH‬بهاره مايگيرناد كاه باراي‬
‫دوم آن متغير است‪.‬‬ ‫اولين بار توسط انگل‪ )1982( 2‬ارائه شد و سپس توساط‬
‫بااه طااور خالصااه در اياان ماادل همااراه بااا باارآورد‬ ‫بولرساالو‪ )1986( 3‬و بولرساالو و همكاااران (‪ ،)1992‬بااه‬
‫ميانگين شارطي متغيار ساري زمااني‪ ،‬معادلاه وارياانس‬ ‫ماادلهاااي واريااانس ناهمساااني شاارطي خودرگرساايوني‬
‫كه معماوزً‬ ‫شرطي نيز تخمين زده ميشود بدين ترتي‬ ‫تعميميافته (‪ 4)GARCH‬توسعه يافت‪.‬‬
‫يك مادل ‪ AR‬باهعناوان معادلاه مياانگين تخماين زده‬ ‫ثابت بودن واريانس جزء اخالل در مادل كالسايك‬
‫ميشود و ساپس جازء خطااي معادلاه ‪ AR‬باراي مادل‬ ‫رگرسيون خطي يكي از فرضايات بسايار مهام و كليادي‬
‫‪ ARCH‬مااورد اسااتفاده قاارار ماايگياارد‪ .‬معادلااه ‪AR‬‬ ‫است كه به عنوان واريانس همساني شناخته ميشود‪ .‬اگر‬
‫بهصورت زير ميباشد‪:‬‬ ‫جمالت اخالل واريانس ناهمسان باشند هرچناد ضاراي‬
‫𝑡𝜀 ‪yt = c + ρ1 yt−1 + ⋯ + ρm yt−m +‬‬ ‫‪)7‬‬ ‫برآورد شده بدون تورش خواهند باود اماا وارياانس آنهاا‬
‫كه در آن ‪ yt‬يك متغير سري زمااني و ‪ρ1 , … , ρm‬‬ ‫كمتر از مقدار واقعي برآورد خواهد شد‪ .‬ايان امار ممكان‬
‫و ‪ c‬پارامترهاااي ماادل و ‪ εt‬جملااه اخااالل ماايباشااد‪.‬‬ ‫است محقق را به استنباطهاي غلطي بكشااند‪ .‬از ايان رو‬
‫همچنين اگر متغير ساري زمااني و وقفاههااي آن داراي‬
‫ميااانگين صاافر و فاقااد خودهمبسااتگي باشااند‪ ،‬در اياان‬ ‫‪1- Autoregressive Conditional Heteroskedastity‬‬
‫‪2- Engel‬‬
‫‪3- Bollerslev‬‬
‫‪4- Generalized Autoregressive Conditional Heteroskedastity‬‬
‫همچون بازار سهام استفاده كرد‪ .‬در گام اول به تبعيات از‬ ‫صورت معادله مياانگين شارطي باه صاورت زيار تعياين‬
‫انگاال (‪ ،)1982‬بولرساالو (‪ )1986‬و بولرساالو و همكاااران‬ ‫خواهد شد‪:‬‬
‫(‪ )1992‬به تصريح و برآورد شاخص قيمت سهام براساس‬ ‫𝑡𝜀 = ‪𝑦t‬‬
‫يك الگوي خود رگرسيوني ميپاردازيم زيارا رفتاار ياك‬ ‫انگاال همچنااين 𝑡𝜀 را بااه صااورت 𝑡𝑧 𝑡‪𝜀𝑡 = √ℎ‬‬
‫متغير اقتصادي ميتواند متوسطي از رفتار دورههاي قبال‬ ‫تعريف مينمايد كه در آن 𝑡𝑧 يك فرايند تصادفي است كه باه‬
‫آن باشد )‪ .(Andersen et al., 2004‬مدل انتخابي براي‬ ‫طور مستقل و يكسان توزي شده است بهطوري كه‪:‬‬
‫‪𝑣𝑎𝑟(𝑧𝑡 ) = 1, 𝐸(𝑧𝑡 ) = 0‬‬
‫بهدست آوردن نااطميناني بازار بورس به صورت زير است‪:‬‬
‫ماايباشااد‪ .‬طبااق تعريااف 𝑡𝜀 بااهصااورت سااريالي‬
‫𝜀‪COINt=𝑎0 + 𝑎1 COINt-1 +...+ 𝑎𝑛 COINt-n +‬‬
‫‪ht = 𝛽0 + 𝛽1 𝜀𝑡−1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪+ 𝛽2 ht-1‬‬ ‫ناهمبسته بوده و مياانگين آن برابار باا صافر اسات‪ ،‬اماا‬
‫كه ‪ ht‬همان واريانس شرطي است‪ .‬با توجه به اينكه‬ ‫واريانس شرطي آن ‪ 𝜎𝑡2‬ميباشد كه طي زماان مايتواناد‬
‫در متغيرهاي مالي‪ ،‬يك شوك منفي بيشتر از يك شاوك‬ ‫تغيير نمايد‪.‬‬
‫بايثبااتي‬ ‫مثبت (هم اندازه با شوك منفي) باعث افزاي‬ ‫عالوه بر اين واريانس شرطي ‪ 𝜎𝑡2‬باه ارزش گذشاته‬
‫ميگاردد )‪ )Brooks, 2008‬از ايان رو باراي اساتخراج‬ ‫مرب جمله اخالل نيز بستگي دارد‪ .‬باه عباارت ديگار در‬
‫بيثباتي متغيرهااي ماالي بهتار اسات از روش نامتقاارن‬ ‫اين حالت ‪ 𝜎𝑡2‬به صورت زير است‪:‬‬
‫𝑞‬ ‫‪2‬‬
‫اساااتفاده گاااردد كاااه يكاااي از روشهااااي نامتقاااارن‬ ‫𝑖‪𝜎𝑡2 = 𝜔 + ∑𝑖=1 𝛼𝑖 𝜀𝑡−‬‬ ‫‪)8‬‬
‫‪ EGARCH1‬است كه چنادين مزيات نسابت باه مادل‬ ‫رابطه باز توصيف ميكناد چطاور متغيار وارياانس‬
‫‪ GARCH‬معمولي دارد‪ .‬اول اينكه در مدل ‪EGARCH‬‬ ‫شرطي در طول زمان تغيير ميكند‪ .‬همچنين از آنجاايي‬
‫حتي اگر پارامترها منفي باشند ‪ 𝜎 2‬مثبت خواهاد باود‬ ‫كه ‪ 𝜎𝑡2‬واريانس شرطي اسات بناابراين ارزش آن هماواره‬
‫زيرا ‪ 𝜎 2‬به صورت لگاريتمي وارد شاده اسات‪ .‬از ايان رو‬ ‫مثبت است‪.‬‬
‫ديگر هيچ ضرورتي براي اعمال محدوديت غيرمنفي بودن‬ ‫بولرسلو (‪ )1986‬و بولرسلو و همكااران (‪ )1992‬در‬
‫ضراي وجود ندارد‪ .‬دوم اينكه در مدل فوق امكان لحااظ‬ ‫الگوي ‪ ARCH‬واريانس را به وقفههاي خود نياز وابساته‬
‫عدمتقارن شوكهاي مثبت و منفي بار بايثبااتي وجاود‬ ‫ميدانند و اين مدل را به صورت زير ارائه ميدهند‪:‬‬
‫𝑝‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬‫𝑞‬
‫دارد‪ .‬با توجه به فصلي بودن دادههاي مورد بررساي ابتادا‬ ‫𝑗‪𝜎𝑡2 = 𝜔 + ∑𝑗=1 𝛽𝑗 𝜎𝑡−‬‬ ‫𝑖‪+ ∑𝑖=1 𝛼𝑖 𝜀𝑡−‬‬ ‫‪)8‬‬
‫الگوي خودرگرسيون با چهار وقفه برآورد شد‪ ،‬ساپس باا‬ ‫كه در آن ‪ 𝛼1 ≥ 0 ،𝑤 > 0‬و‪ 𝛽1 ≥ 0‬ميباشند‪.‬‬
‫توجه باه معنايداري ضاراي رگرسايون ماذكور‪ ،‬تعاداد‬ ‫بولرساالو (‪ )1986‬بيااان ماايدارد كااه اياان ماادل از‬
‫وقفههاي بهينه يك تعيين گرديد‪ .‬بر اساس نتايج الگاوي‬ ‫برآورد معادله واريانس با وقفههاي زياد اجتناب مايكناد‪.‬‬
‫برآورد شده شاخص قيمت سهام با نرمافازار ‪Eviews11‬‬ ‫در نتيجه يك روش كارا محسوب مايشاود‪ .‬عاالوهباراين‬
‫معادله ميانگين و واريانس شاخص قيمت سهام به صورت‬ ‫پي بيني روزانه بازار بورس را بر اسااس مادل وارياانس‬
‫زير ارائه شده است‪:‬‬ ‫ناهمساااني شاارطي تعم ايميافتااه بااه صااورت زياار ارائااه‬
‫‪LCOIN‬‬
‫⏟‬ ‫‪= 0.088‬‬
‫⏟‬ ‫‪+ 0.92‬‬
‫)‪⏟ LCOIN(−1‬‬ ‫ميدهند‪:‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪1.76‬‬ ‫‪12.2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪R2=.99‬‬ ‫‪DW=1.56‬‬ ‫‪𝜎𝑡+1‬‬ ‫‪= 𝜔 + 𝛽1 𝜎𝑡−1‬‬ ‫‪+ 𝛼1 𝜀𝑡2‬‬ ‫‪)9‬‬
‫𝜀‬
‫‪ln(𝜎 2 ) = −0.25 −‬‬ ‫‪0.22 |(𝜎𝑡−1‬‬
‫‪2 )| +‬‬ ‫همچنانكااه پيشااتر نيااز اشاااره شااد‪ ،‬ماايتااوان از‬
‫‪𝑡−1‬‬
‫( ‪0.41‬‬
‫‪𝜀𝑡−1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪) + 0.88 log 𝜎𝑡−1‬‬ ‫مدلهااي وارياانس ناهمساان شارطي باراي الگوساازي‬
‫‪√𝜎𝑡−1‬‬
‫نااطمينانيهاي موجود در بخ هااي مختلاف اقتصاادي‬
‫‪1- Exponential Garch‬‬
‫ميانگين‪ ،‬واريانس‪ ،‬كواريانس و ضراي همبساتگي آن در‬ ‫در معادلااه فااوق نشااانگر ماادل )‪EGARCH(1,1‬‬
‫طول زمان ثابت باقي بماند‪.‬‬ ‫است و در نتيجه جايگزيني باراي نااطمينااني باازار طاال‬
‫هيلبر ‪ 2‬و همكاران (‪ )1990‬براي اولين بار بهطور‬ ‫است كه آن را ‪ COIN_UNCER‬ميناميم و در بررساي‬
‫رسمي اقدام به آزمون خصوصيات يكسري زماني فصالي‬ ‫مساكن ماورد‬ ‫تأثيرگذاري نوسانات باازار طاال بار بخا‬
‫شامل روند تصادفي و فصلي تصادفي كردند‪ .‬ايان آزماون‬ ‫استفاده قرار خواهد گرفت‪.‬‬
‫مي تواند ريشه هاي واحد فصالي و غيرفصالي را باه طاور‬
‫جداگانه در فراواناي هااي مختلاف تعياين كناد‪ .‬در ايان‬ ‫‪ -5‬يافتههاي تحقيق‬
‫مطالعه از فرضيه وجود ريشه واحد فصالي و غيرمتنااوب‬ ‫برآورد مدل‬

‫‪1‬‬
‫آزمااون پايااايي از الزامااات مهاام در برآوردهاااي‬
‫استفاده شده است و بر مبناي آن متغيرهااي موجاود در‬
‫معادزت اقتصاادي باا دادههااي ساري زمااني محساوب‬
‫تاب قيمت مسكن در ساطح اطميناان ‪ 95‬درصاد ناپاياا‬
‫مي شود‪ .‬يك متغير ساري زمااني هنگاامي پاياسات كاه‬
‫هستند و تفاضل مرتبه اول هر كدام از متغيرهااي فاوق‪،‬‬
‫پايا ميباشند‪.‬‬
‫جدول ‪ -1‬نتايج آزمون ريشه واحد فصلي ‪HEGY‬‬
‫‪ F‬بحراني‬ ‫‪ F‬محاسباتي‬ ‫آزمون‬ ‫متغير‬
‫‪6.6‬‬ ‫‪3.2‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪LM2‬‬
‫‪5.99‬‬ ‫‪14.5‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪DLM2‬‬
‫‪6.47‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪LEX‬‬
‫‪6.6‬‬ ‫‪9.5‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪DLEX‬‬
‫‪5.8‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪LPH‬‬
‫‪6.2‬‬ ‫‪12.9‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪DLPH‬‬
‫‪4.8‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪LGDP‬‬
‫‪5.2‬‬ ‫‪7.4‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪DLGDP‬‬
‫‪6.6‬‬ ‫‪3.4‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪LPS‬‬
‫‪6.7‬‬ ‫‪15.8‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪DLPS‬‬
‫‪5.8‬‬ ‫‪2.9‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪LCOIN‬‬
‫‪5.95‬‬ ‫‪11.6‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪DLCOIN‬‬
‫‪6.5‬‬ ‫‪2.6‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪LOIL‬‬
‫‪6.8‬‬ ‫‪10.3‬‬ ‫‪F1,2,3,4‬‬ ‫‪DLOIL‬‬
‫و با استفاده از دادههااي ساري زمااني فصالي ‪ 1371‬تاا‬ ‫بنابراين با درنظر گرفتن ويژگي‪‎‬هاي آماري هر ياك‬
‫‪ 1397‬به صورت زير است‪:‬‬ ‫از متغيرهاي مذكور‪ ،‬برآورد الگو به روش همانباشاتگي از‬
‫‪PH=-14.0+0.17LM2+0.14LPS+0.15LOIL‬‬ ‫اهميت ويژه‪‎‬اي برخوردار خواهد بود‪.‬‬
‫‪+0.86LGDP+0.25LEX+0.06LCOIN+10.3LC‬‬
‫برآورد ضراي تاب تعادلي بلندمدت تاب قيمت مسكن‬
‫‪OIN-UN‬‬
‫‪t‬‬ ‫(‪)-8.3‬‬ ‫(‪)3.0‬‬ ‫(‪)3.1‬‬ ‫(‪)3.08‬‬ ‫اكنون كه مرتبه جمعي بودن متغيرهاي تاب قيمت‬
‫(‪)5.45‬‬ ‫(‪)3.07‬‬ ‫(‪)0.68‬‬ ‫(‪)3.6‬‬ ‫مسكن با توجه به آزمون هاي صورت گرفته تعياين شاد‪،‬‬
‫‪R2=0.98‬‬ ‫به برآورد رابطه ارتباطدهنده بين بازار طال و بازار مساكن‬
‫‪DW=0.83‬‬ ‫به روش ‪OLS‬‬ ‫مي پردازيم‪ .‬نتايج حاصل از برآورد ضراي‬
‫‪1- Stationary‬‬
‫‪2-‎Hyllberg‬‬
‫برخاوردار اسات‪ .‬كليااه ضاراي متغيرهااا از نظار آماااري‬ ‫از آنجا كه متغير مربوط به طال بيمعني است‪ ،‬لاذا‬
‫معنيدار بوده و عالمت آنها موافق انتظار است‪ .‬به منظاور‬ ‫آن را حذف و تنها با در نظر گرفتن نوساانات باازار طاال‪،‬‬
‫مساكن و‬ ‫اطمينان از اينكه رگرسيون ارتباطدهنده بخ‬ ‫رابطه فوق مجدد تخمين زده ميشود‪.‬‬
‫بازار طال يك رگرسيون كاذب نيست‪ ،‬آزماون همجمعاي‬ ‫‪PH=-14.17+0.19LM2+0.15LPS+0.16LOIL‬‬
‫‪+0.86LGDP+0.28LEX+8.85LCOIN-UN‬‬
‫بين متغيرهاي تاب قيمت مسكن در بلندمادت باه روش‬
‫‪t‬‬ ‫(‪)-8.6‬‬ ‫(‪)4.19‬‬ ‫(‪)3.4‬‬ ‫(‪)3.3‬‬
‫انگل و گرينجر براساس ديكي فولر تعميميافته ‪ ADF‬بار‬ ‫(‪)5.4‬‬ ‫(‪)4.0( ) 4.8‬‬
‫روي جمله پسماند رگرسيون كه به عنوان جمله خطااي‬ ‫‪R2=0.98‬‬
‫‪DW=0.89‬‬
‫تعادلي )‪ (EET‬در بلندمدت نيز ميباشد انجاام شاد كاه‬
‫نتايج حاصل از برآورد تاب قيمت مسكن حااكي از‬
‫نتايج آن در جدول ‪ 2‬ارائه شده است‪.‬‬
‫آن است كه الگو از قدرت توضيحدهنادگي نسابتاً خاوبي‬
‫جدول ‪ -2‬آزمون انگل‪ -‬گرينجر‬

‫حالت تاب‬
‫نتيجه آزمون‬ ‫كميت بحراني ‪%5‬‬ ‫آماره آزمون‬ ‫نام متغير‬ ‫آزمون‬
‫‪T ,C‬‬
‫)‪EET I(0‬‬ ‫‪-2/89‬‬ ‫‪-2/92‬‬ ‫‪0,0‬‬ ‫‪EET‬‬ ‫‪ADF‬‬
‫از نظر آماري معني‪‎‬دار باوده و عالمات آن موافاق انتظاار‬ ‫بنابراين يك رابطه تعاادلي بلندمادت باين قيمات‬
‫است و با توجه به ضري خطاي بلند‪‎‬مدت با وقفه‪ ،‬خطاي‬ ‫مسكن و متغيرهاي توضيح‪‎‬دهناده آن از جملاه شااخص‬
‫‪‎‬‬
‫عدمتعادل در هر فصل به اندازه ‪ 4‬درصد و در هر سال به‬ ‫‪‎‬‬
‫اطمينانيهاي ناشي از آن به گوناه اي‬ ‫قيمت بازار طال و نا‪‎‬‬
‫اندازه ‪ 16‬درصد تعديل ميشود‪.‬‬ ‫كه در الگو تصريح شده است برقرار است‪.‬‬
‫در نهايت به منظور بررسي صحت و اعتباار بارآورد‬ ‫تاب پوياي كوتاهمدت قيمت مسكن‬ ‫برآورد ضراي‬
‫مسكن كشاور و‬ ‫ضراي تاب پويايي‪‎‬هاي كوتاه‪‎‬مدت بخ‬ ‫نتايج به دست آمده از برآورد تاب كوتاه‪‎‬مادت الگاو‬
‫كالسايك‪ ،‬آزماون‬ ‫نيز حصول اطمينان از وجاود فارو‬ ‫به صورت ذيل ارائه ميگردد‪:‬‬
‫همبستگي جمالت خطا (آزمون ضراي زنگرانژ)‪ ،‬آزماون‬ ‫‪D(LPH)=0.026-‬‬
‫واريااانس ناهمساااني بااروش‪ ،‬پاگااان و گااادفري‪ ،‬آزمااون‬ ‫‪0.035D(LCOIN)+0.38D(LPH(-1))-‬‬
‫)‪0.041ECM(-1‬‬
‫واريانس ناهمساني شرطي (آزمون آرچ) و آزمون تصاريح‬ ‫‪t‬‬ ‫(‪)5.7( )-1.5‬‬ ‫(‪)4.23‬‬ ‫(‪)-2.42‬‬
‫‪2‬‬
‫درست تاب (آزمون رمزي) انجام شد‪ .‬نتاايج آزماونهااي‬ ‫‪R =0.23‬‬
‫مذكور و مقادير احتمال اين آمارهها به صورت زير ميباشد‪.‬‬ ‫‪DW=2.066‬‬
‫نتايج حاصل از برآورد تاب حااكي از آن اسات كاه‬
‫ضري برآورد شده مربوط به سرعت تعديل در بلندمادت‬
‫جدول ‪ -3‬آزمونهاي تأييد اعتبار مدل پوياييهاي كوتاهمدت تاب قيمت مسكن‬
‫نتيجه آزمون‬ ‫احتمال‬ ‫آماره آزمون‬ ‫نام آزمون‬
‫همبستگي پياپي جمالت خطا در مدل وجود ندارد‪.‬‬ ‫‪0/59‬‬ ‫‪0/28‬‬ ‫آزمون همبستگي پياپي جمالت خطا (آزمون ضراي زنگرانژ)‬
‫واريانس ناهمساني در مدل وجود ندارد‪.‬‬ ‫‪0/65‬‬ ‫‪0/75‬‬ ‫آزمون واريانس ناهمساني بروش‪ ،‬پاگان و گادفري‬
‫واريانس ناهمساني شرطي در مدل وجود ندارد‪.‬‬ ‫‪0/87‬‬ ‫‪0/02‬‬ ‫آزمون واريانس ناهمساني شرطي (آزمون آرچ)‬
‫مدل درست‪ ،‬تصريح‪‎‬شده و هيچ متغير حذف شدهاي در مدل وجود ندارد‪.‬‬ ‫‪0/10‬‬ ‫‪2/36‬‬ ‫آزمون تصريح درست تاب (آزمون رمزي)‬
‫مسكن داراي اثرات مثبت و معني‪‎‬داري مي‪‎‬باشاند‪.‬‬ ‫بخ‬ ‫همااانطور كااه در جاادول باااز مالحظااه ماايشااود‪،‬‬
‫آنها (قيمت دارايي در بازارهااي‬ ‫به عبارت ديگر با افزاي‬ ‫فرضيات صفر براي تمامي آزمون‪‎‬هاي به كار گرفته شاده‬
‫ماي‪‎‬ياباد و لاذا شااخص‬ ‫موازي) قيمت مساكن افازاي‬ ‫در سطح احتمال ‪ 5‬درصد رد مي شود‪ ،‬در نتيجه ضاراي‬
‫مسكن رشد مي‪‎‬كند‪.‬‬ ‫برآورد شده تاب پوياييهاي كوتاه‪‎‬مدت الگو از اعتبار ززم‬
‫برخوردار است‪.‬‬
‫‪ -6‬نتيجهگيري و پيشنهاد‬ ‫نتايج حاصل از برآورد الگو نياز حااكي از آن اسات‬
‫مسكن به عنوان يكاي از بخا ‪‎‬هااي عماده‬ ‫بخ‬ ‫كه اثر واريانس شرطي قيمت بازار طال بهعنوان جانشيني‬
‫و وسيعي با ساير‬ ‫اقتصادي كشور است كه رابطه تنگاتن‬ ‫مساكن‬ ‫براي نااطميناني قيمتي در باازار طاال بار بخا‬
‫بخ ‪‎‬هاي اقتصادي به لحاظ ارتباطات پساين و پيشاين‬ ‫نوسانات قيمتي‬ ‫مثبت مي‪‎‬باشد‪ .‬به عبارت ديگر با افزاي‬
‫خود دارد و لذا از تحوزت ساير بخ ‪‎‬ها تأثير پذيرفتاه و‬ ‫از اقتصااد باا‬ ‫در بازار طاال‪ ،‬سارمايه‪‎‬گاذاران ايان بخا‬
‫خود بر آنها اثر مي‪‎‬گذارد‪ .‬بنابراين تحوزت باازار مساكن‬ ‫نااطميناني هاي بيشتر مواجه شده و لذا افراد سرمايه‪‎‬هاي‬
‫متأثر از مجموعه اي از عوامل است و تنها با يك يا تعاداد‬ ‫خود را به ساير بخ ‪‎‬هاي اقتصاد سوق مي‪‎‬دهند‪ .‬به بياان‬
‫محدودي از عوامل نمي توان جهت اين بازار را تغيير داده‬ ‫ديگر از آنجا كه حجم پول‪‎‬هاي سرگردان در اقتصاد ايران‬
‫يا بر آن اثر تعيينكننده بر جااي گذاشات‪ .‬در ايان باين‬ ‫زياد است به محض تالطم در يك باازار‪ ،‬بازارهااي ديگار‬
‫يكي از بخ ‪‎‬هاي مهام اقتصاادي كاه هماواره بار روناد‬ ‫نيز دچار نوسان مي شوند و از ايان جهات اقتصااد دچاار‬
‫مسكن تأثيرگذار باوده و اسات‪،‬‬ ‫حركتي متغيرهاي بخ‬ ‫ب‪‎‬‬
‫يثباتي خواهد گرديد‪ .‬وقتي نقدينگي جديد وارد اقتصاد‬
‫ياا‬ ‫بازار طالي كشور مي‪‎‬باشد‪ .‬باه‪‎‬طاوري كاه باا افازاي‬ ‫متناس‬ ‫ميشود در حاليكه هنوز سطح قيمتها افزاي‬
‫در شاخص قيمت طال به عنوان عملكرد اين باازار‬ ‫كاه‬ ‫پيدا نكرده است‪ ،‬اين ميازان نقادينگي جدياد باه شاكل‬
‫مسكن ماي‪‎‬شاود‪ .‬در واقا ‪ ،‬از‬ ‫منجر به تأثيرپذيري بخ‬ ‫قدرت خريد جديد ظااهر مايشاود‪ .‬ايان قادرت‬ ‫افزاي‬
‫آنجا كه در اقتصاد ايران‪ ،‬بيثباتي در يك بازار ميتواند به‬ ‫خريااد ماايتوانااد در مبااادزت كاااز و خاادمات يااا در‬
‫سرعت به ساير بازارها نيز انتقال يابد‪ ،‬بازار طال به عناوان‬ ‫فعاليت هاي سوداگرانه به كار گرفته شود‪ .‬اگار اقتصااد در‬
‫مهماي ايفاا‬ ‫بازاري كاه در ورود پاساناداز ماردم نقا‬ ‫شرايط ركودي مانند شرايط سالهااي اخيار اقتصااد ماا‬
‫مي نمايد‪ ،‬به عنوان نمادي از بازارهااي جانشاين مساكن‬ ‫باشد‪ ،‬حجم نقادينگي جدياد‪ ،‬باراي دساتيابي باه باازده‬
‫انتخاب و مورد بررسي قرار گرفت‪ .‬لذا در اين تحقياق در‬ ‫بيشتر‪ ،‬در بازار داراياي فعاال ماي شاود‪ .‬ايان دارايايهاا‬
‫مساكن باه بررساي‬ ‫خصوص اثرگذاري بازار طال بر بخ‬ ‫ميتوانند سهام‪ ،‬ارز‪ ،‬طال‪ ،‬مسكن و كازهاي باادوام مانناد‬
‫مسكن از نااطميناني‪‎‬هااي باازار طاال و‬ ‫تأثيرپذيري بخ‬ ‫خودرو و لوازم خاانگي باشاند‪ .‬در واقا باازار داراياي باا‬
‫نيز روند حركتي بلندمدت آن به عنوان جانشايني باراي‬ ‫هجوم نقدينگي مواجه ميشود و جه هاا در ايان باازار‬
‫مسكن پرداخته شده است‪.‬‬ ‫بخ‬ ‫بيشاتر قيمات اناواع داراياي‪،‬‬ ‫شكل ميگيرد‪ .‬باا افازاي‬
‫در اين ميان بر اساس نتايج برآورد مدل‪ ،‬دو متغيار‬ ‫پس اندازهاي پولي كوچاك هام باه ايان سامت سارازير‬
‫به‪‎‬سزايي در آشفتگي بازارهاا‬ ‫نرخ ارز و نقدينگي نيز نق‬ ‫ميشوند‪ .‬ضاري متغيار توضايح‪‎‬دهناده تولياد ناخاالص‬
‫در اقتصاد كشور ايفا مي نمايند‪ .‬نرخ ارز باه عناوان لنگار‬ ‫مسكن به عنوان عامل بيان‪‎‬كنناده‬ ‫داخلي بر قيمت بخ‬
‫كلياادي در كنتاارل سااطح قيمااتهااا در‬ ‫اساامي نق ا‬ ‫وضعيت درآمدي افراد جامعه و نياز ساطح فعاليات‪‎‬هااي‬
‫بخ ا هاااي مختلااف اقتصااادي دارد‪ .‬بااهطااور ويااژه در‬ ‫اقتصااادي داراي تااأثير مثباات و معنااي‪‎‬داري ماايباشااد‪.‬‬
‫كشورهايي نظير ايران به دليل نبود بازار عميق رقاابتي و‬ ‫ساير متغيرهاي توضيح‪‎‬دهنده ماؤثر بار‬ ‫همچنين ضراي‬
‫توانپاذيري قيمات مساكن شاهري در اياران‪ .‬نشاريه‬ ‫كمبود درآمدهاي ارز و ساوءماديريت در ايان خصاوص‪،‬‬
‫سياستها و پژوه هاي اقتصادي‪.271-305 ،)95(28 ،‬‬ ‫نرخ ارز به واسطه تحات تاأثير قارار دادن بخا‬ ‫افزاي‬
‫جعفري صميمي‪ ،‬احمد علمي‪ ،‬زهرا (ميال) هاادي‪‎‬زاده‪ ،‬آرش‪.‬‬ ‫خارجي و داخلي اقتصاد‪ ،‬ميتواند عملكارد كلاي اقتصااد‬
‫(‪ .)1386‬عوامل مؤثر بر تعياين رفتاار شااخص قيمات‬
‫كشور را در بازارهاي دارايي و بازار واقعي كااز و خادمات‬
‫مسكن در ايران‪ .‬نشريه پژوه ‪‎‬هااي اقتصاادي اياران‪،‬‬
‫نقادينگي در اخاتالزت ايجااد‬ ‫تحتتأثير قرار دهد‪ .‬نق‬
‫‪.53-31 ،)32(9‬‬
‫شده در بازارها نيز حائزاهميت است‪ .‬باه عباارت ديگار از‬
‫خااداداد كاشااي‪ ،‬فرهاااد رزبااان‪ ،‬ناارگس‪ .)1393( .‬نقاا‬
‫آنجا كه حجم عظيم نقادينگي در اقتصااد اياران‪ ،‬عااملي‬
‫‪‎‬‬
‫ساافتهبااازي باار تغيياارات قيماات مسااكن در ايااران‬
‫(‪ .)1370-1387‬نشااريه پااژوه هااا و سياسااتهاااي‬
‫مهم براي ايجاد تالطمات شديد در بازار داراييها اسات و‬
‫اقتصادي‪.5-28 ،)71(23 ،‬‬ ‫از آنجا كه سيستم بانكي سهم زيادي در توليد نقادينگي‬
‫ساازاوار‪ ،‬محمدرضااا‪ ،‬خزائااي‪ ،‬عليرضااا اسااالميان‪ ،‬مجتبااي‪.‬‬ ‫دارد لذا باراي جلوگياري از هجاوم نقدينگي سارگردان‬
‫(‪ .)1398‬بررسي همبستگي شرطي ميان بازارهااي ارز‪،‬‬ ‫به بازارهايي ماننااد مسااكن‪ ،‬ارز‪ ،‬طاال و سااهام‪ ،‬ززم و‬
‫طال‪ ،‬مسكن‪ ،‬سهام و نفات در اقتصااد اياران‪ .‬فصالنامه‬ ‫ضروري است بانك مركزي با نظارت دقيق و كاافي‪ ،‬ايان‬
‫راهبرد اقتصادي‪37-60 ،)29(8 ،‬‬ ‫امكان را از آنها سل نمايد‪ .‬ايان در حاالي اسات كاه در‬
‫عسگري‪ ،‬حشمتاهلل الماسي‪ ،‬اسحاق‪ .)1390( .‬بررسي عوامل‬ ‫مطالعه موسوي و دروديان (‪ )1394‬رابطه معناداري ميان‬
‫مؤثر بر قيمت مسكن در مناطق شهري كشور باه روش‬
‫نقدينگي و قيمت مسكن در شهر تهران يافت نشده است‪.‬‬
‫دادههااي تاابلويي (طااي ساالهااي ‪ 1370‬تااا ‪.)1385‬‬
‫با توجه به نتايج‪ ،‬پيشنهاد مي‪‎‬شود به منظور تثبيت‬
‫نشريه پژوهشنامه اقتصادي‪.224-201 ،)2(11 ،‬‬
‫بي‪‎‬رويه قيمت در ايان‬ ‫بازار مسكن و جلوگيري از افزاي‬
‫قادري‪ ،‬جعفر ايزدي‪ ،‬بهناام‪ .)1394( .‬بررساي تاأثير عوامال‬
‫به كنترل نوسانات متغيرهاي نرخ ارز و نقادينگي و‬ ‫بخ‬
‫اقتصادي و اجتماعي بر قيمت مسكن در ايران‪ .‬فصلنامه‬
‫اقتصاد شهري‪.75 – 55 ،)1(1 ،‬‬
‫مسكن پرداختاه شاود‬ ‫همچنين بازارهاي جانشين بخ‬
‫قليزاده‪ ،‬علي‪‎‬اكبر‪ .)1387( .‬نظريه قيمت مسكن در ايران (به‬

‫‪‎‬‬ ‫كه البته اين موضوع با توجه به ارتباطات پسين و پيشين‬
‫زبان ساده)‪ .‬تهران نور علم‪.‬‬ ‫مسااكن بااا ساااير بخ ا ‪‎‬هاااي اقتصااادي سااب‬ ‫بخ ا‬
‫قليزاده‪ ،‬علياكبر كمياب‪ ،‬بهناز‪ .)1390( .‬بررسي عوامل مؤثر‬ ‫‪‎‬‬
‫ثباتبخشي به كل اقتصاد نيز خواهاد شاد‪ .‬همچناين باا‬
‫بر تعيين سهم حباب قيمت در بازار مساكن‪ .‬فصالنامه‬ ‫توجه به تغييرات بازار زمين و مسكن در آينده‪ ،‬جمعيات‬
‫پژوهشنامه بازرگاني‪ ،‬شماره ‪.174-143 ،58‬‬ ‫غيربومي بيشتري وارد اين محدوده اجتماعي خواهد شاد‬
‫كمالي دهكاردي‪ ،‬پرواناه‪ .)1399( .‬تحليال اثار شاوك ارزي‪،‬‬ ‫و در نتيجه بافت اجتماعي چندگانهاي را ب ‪‎‬هوجود ميآورد‬
‫تحريمهاي اقتصادي و قيمت نفت بر باازار مساكن (باا‬
‫كه پيامد آن شكل گياري تعارضاات اجتمااعي در ساطح‬
‫بهكارگيري الگاوي خودرگرسايوني بارداري سااختاري‬
‫شهري خواهد بود بنابراين در راستاي ساناريوي عادالت‬
‫‪ .)SVAR‬نشريه نظريه‪‎‬هاي كاربردي اقتصاادي‪،)4(7 ،‬‬
‫مسكن شهري داشت‪.‬‬ ‫اجتماعي بايد توجه بيشتري به بخ‬
‫‪.56-27‬‬
‫كميجاني‪ ،‬اكبار گنادلي عليخااني‪ ،‬نادياا ناادري‪ ،‬اساماعيل‪.‬‬
‫(‪ .)1392‬تحليل پولي حبااب باازار مساكن در اقتصااد‬
‫‪ -7‬مناب‬
‫ايران‪ .‬نشريه راهبرد اقتصادي‪.39-7 ،)7(2 ،‬‬ ‫و جايگاه دولت در‬ ‫احمدي‪ ،‬سيد وحيد‪ .)1384( .‬بررسي نق‬
‫موسوي‪ ،‬ميرحسين دروديان‪ ،‬حسين‪ .)1394( .‬تحليل عوامل‬ ‫تأمين مسكن‪ .‬نشريه روند‪ ،‬شماره ‪.66-41 ،46‬‬
‫مؤثر بر قيمت مسكن در شهر تهران‪ .‬فصلنامه مدلسازي‬ ‫احمدي‪ ،‬سيد وحيد عباسي‪ ،‬ابراهيم محسني‪ ،‬رضا‪.)1399( .‬‬
‫اقتصادي‪127-103 ،)31(9 ،‬‬ ‫بررسي اثر شوك سياست پولي و رفتار بازار داراييها بر‬
111 ‫ مجتبي اسالميان ااااااااااااااااااا‬،‫ عليرضا خزايي‬،‫ محمدرضا سزاوار‬،‫ مهدي صادقي شاهداني‬/... ‫تأثيار تحوزت بازارهاا بر بازار‬
model. International Economics and ‫ بررساي‬.)1398( . ‫ زينا‬،‫ جعفار اماامي غفااري‬،‫هزارجريبي‬

Economic Policy, 15(2), 483-499. ‫ فصلنامه‬.‫تحوزت سياستگذاري رفاهي مسكن در ايران‬
Geng, M. N. (2018). Fundamental drivers of
house prices in advanced economies. .119-75 ،38 ‫ شماره‬،‫برنامهريزي رفاه و توسعه اجتماعي‬
International Monetary Fund. Andersen, T. G., Bollerslev, T., & Meddahi,
Glindro, E. T., Subhanij, T., Szeto, J., & Zhu, N. (2004). Analytical evaluation of
H. (2018). Determinants of house prices volatility forecasts. International Economic
in nine Asia-Pacific economies. 26th Review, 45(4), 1079-1110.
issue (September 2011) of the International Bollerslev, T. (1986). Generalized autoregressive
Journal of Central Banking. conditional heteroskedasticity. Journal
Lawrence, C. (2003). Why is gold different of econometrics, 31(3), 307-327.
from other assets? An empirical investigation. Bollerslev, T., Chou, R. Y., & Kroner, K. F.
London, UK: The World Gold Council. (1992). ARCH modeling in finance: A
Shen, Y., Hui, E. C. M., & Liu, H. (2005). review of the theory and empirical
Housing price bubbles in Beijing and evidence. Journal of econometrics, 52(1-
Shanghai. Management Decision. 2), 5-59.
Tripathi, S. (2019). Macroeconomic Determinants Bollerslev, T., Engle, R. F., & Nelson, D. B.
of Housing Prices: A Cross Country (1994). ARCH models. Handbook of
Level Analysis. econometrics, 4, 2959-3038.
Tsatsaronis, K., & Zhu, H. (2004). What Brooks, C. (2008). RATS Handbook to
drives housing price dynamics: cross- accompany introductory econometrics for
country evidence. BIS Quarterly Review, finance. Cambridge Books.
March. Chen, M. C., & Patel, K. (1998). House price
Vadas, G., & Kiss, G. (2005). The Role of the dynamics and Granger causality: an
Housing Market in Monetary Transmission analysis of Taipei new dwelling market.
(No. 0512010). University Library of Journal of the Asian real estate society,
Munich, Germany. 1(1), 101-126.
Gabrieli, T., Pilbeam, K., & Wang, T. (2018).
Estimation of bubble dynamics in the
Chinese real estate market: a State space
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

Iueam v9n36p77 Fa

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Iueam v9n36p77 Fa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫فصلنامه علمي اقتصاد و مديريت شهري‪(4(9 ،‬پياپي ‪77-94 ،))36‬‬

‫در کشورهای درحالتوسعه و توسعهيافته‬

‫نوع مقاله‪ :‬پژوهشي‬

‫* نويسنده مسئول‪meh.minouei@iauctb.ac.ir :‬‬

‫ماالي باه جااي آنكاه جااذب و‬ ‫واقعيت است كه بخ‬ ‫‪ -1‬مقدمه‬

‫شاخص حساس است‪ .‬در واق ‪ ،‬خوب يا بد باودن توساعه‬

‫شكل ‪ -1‬مدل مفهومي پژوه‬

‫‪1- F-Leamer Test‬‬

‫جدول ‪ -1‬آزمون ‪ F‬ليمر‬

‫آزمون هاسمن‬ ‫همانطور كه در جدول ‪ 1‬مالحظه ميشاود ساطح‬

‫جدول ‪ -2‬آزمون هاسمن‬

‫همانطور كاه در جادول ‪ 3‬مالحظاه ماي‪‎‬شاود ساطح‬

‫آزمون جارك برا‬

‫جدول ‪ -4‬آزمون بروش پاگان گادفري‬

‫كشورهاي توسعه‪‎‬يافته‬ ‫همانطور كه مالحظاه ماي‪‎‬شاود در هار دو مادل‪،‬‬

‫جدول ‪ -5‬نتايج تخمين مدل اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬

‫‪0/80‬‬ ‫‪-0/24‬‬ ‫‪0/0469‬‬ ‫‪-0/0114‬‬ ‫‪OPEN‬‬

‫جدول ‪ -6‬نتايج تخمين مدل دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬

‫‪0/45‬‬ ‫‪-0/743‬‬ ‫‪0/0122‬‬ ‫‪-0/00908‬‬ ‫‪IN‬‬

‫محاسبه كش هاي بلندمدت‬ ‫تعيين يا ‪ R2‬برابر ‪ 0/89‬بهدست آمده‬ ‫مقدار ضري‬

‫جدول ‪ -7‬نتايج تخمين مدل اول (متغير وابسته ‪)GDP‬‬

‫‪0/56‬‬ ‫‪-0/585‬‬ ‫‪0/0221‬‬ ‫‪-0/0129‬‬ ‫‪Comp‬‬

‫مقدار ضري تعيين يا ‪ R2‬برابر ‪ 0/89‬بهدست آمده‬

‫جدول ‪ -8‬نتايج تخمين مدل دوم (متغير وابسته ‪)InTrade‬‬

‫‪0/07‬‬ ‫‪-1/83‬‬ ‫‪0/023‬‬ ‫‪-0/044‬‬ ‫‪IN‬‬

‫توسعه اقتصادي‪.53-64 ،)41(11 ،‬‬ ‫‪ -7‬مناب‬

and consumption-based carbon emission measure of financial development

Wu, C. F., Huang, S. C., Chang, T., Chiou, C.

‫نوع مقاله‪ :‬پژوهشي‬

‫* نويسنده مسئول‪mr.sezavar@yahoo.com :‬‬

‫پرداختند‪ .‬نتايج تجزيه واريانس حاكي از آن است كه در‬

‫نمودار ‪ -1‬مطلوبيت ناشي از انتخاب پروژههاي قطعي و تصادفي‬

‫‪E(U)‎=‎E‎(‎f(μ,σ))‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎)3‬‬ ‫نشان ميدهد‪ .‬موقعيت اول ساطح مطلوبيات بيشاتري را‬

‫نمودار ‪ -2‬مقايسه تطبيقي پروژهها بر اساس ريسك و بازدهي‬

‫نمودار ‪ -3‬منحنيهاي بيتفاوتي سرمايهگذاران بر اساس ريسك و بازدهي‬

‫تغييرات كمتر باشد سطح مطلوبيت بيشتر خواهد‬ ‫ضري‬ ‫‪‎‬‬

‫قيمت مسكن‬ ‫قيمت‬

‫در بلند مدت‬

‫‪0‬‬ ‫‪t‬‬ ‫زمان‬

‫نمودار ‪ -4‬روند بلندمدت و قيمت جاري مسكن‬

‫نمودار ‪ -5‬ادوار بورس بازي مسكن‬

‫مطالعه از فرضيه وجود ريشه واحد فصالي و غيرمتنااوب‬ ‫برآورد مدل‬

‫جدول ‪ -2‬آزمون انگل‪ -‬گرينجر‬

‫قليزاده‪ ،‬علي‪‎‬اكبر‪ .)1387( .‬نظريه قيمت مسكن در ايران (به‬

model. International Economics and ‫ بررساي‬.)1398( . ‫ زينا‬،‫ جعفار اماامي غفااري‬،‫هزارجريبي‬

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

You might also like