‫فصل اول‬

‫مفاهیم کلی مدیریت مالی‬

‫تعاریف مدیریت مالی‬ ‫‪.1-1‬‬

‫مدیریت مالی فرآیند‪،‬به کارگیزی کار آمد و اثر بخش منابع از طریق انجام و ظایف ع ام و خ اص‬
‫است به عبارتی دیگر می توان مدیریت مالی را مدیریت منابع و مص ارف س رمایه در جهت تحق ق‬
‫اهداف شرکت تعریف نمود‪.‬ویا به عبارت ص حیح ت ر م دیریت م الی عب ارت از ب ه انج ام رس اند ن‬
‫وظایف اصلی برنامه ریزی وکنترل در مورد من ابع م الی ی ک س ازمان اس ت ک ه معم وًال ب ه دلی ل‬
‫اهمیتی که دارد بر عهدۀ یکی از معاونیت های اصلی مدیر عامل سپرده می شود‪.‬‬

‫در تعریف فوق مجموعه ای از واژه های کلیدی و اساسی وجود دارد از جمله‪:‬‬

‫کارآمد‪:1‬نسبت ستاده ها (خروجی ها) به داده ه ا(ورودی ه ا) درج ه اس تقاده ازمن ابع ک ه در حقیقت‬
‫نشانه کارآیی شرکت است‪.‬‬

‫اثربخش‪:2‬میزان دست یابی به اهداف تعریف میگرددکه نشانه اثر بخش اس ت وظ ایف ع ام و خ اص‬
‫در ادامه تو ضیع داده میشود‪،)4( .‬ص(‪)2‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Efficiency‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Effectiiveness‬‬

‫‪1‬‬
 ‫نگاهی مختصر به تاریخچه مدیریت مالی‬ ‫‪.1-2‬‬

‫در سال ‪ 1900‬مدیریت مالی یک رشته علمی شده از آن زم ان ت ا اکن ون وظ ایف و مس ئو لیته ای‬
‫مدیرین مالی همواره دستخوش تغیر بوده است و تردیدی نیست که در آینده نیز شاهد تغیرات خواه د‬
‫بود‪.‬‬

‫تا سال ‪ 1900‬مدیریت مالی ج زئ ازاقتص اد ک ار ب ردی ب ود طی دو ده ه ‪ 1890‬و ‪1990‬چن دین‬

‫شرکت بارگ امریکایی در هم ادغام شدند‪ 78 .‬شرکتی که به دنبال این ادغامها به وج ود آمدن د نیمی‬
‫از کل تولیدات صنایع مربوط را دردست گرفتند‪.‬‬

‫این ادغ ام ه ا نیازمن د س رمایه ه ای هنگفت ب ود ‪.‬م دیریت س اختار س رمایه یکی از و ظ ایف مهم‬
‫مدیران شد و (مدیریت مالی ) رشته خاصی از مدیریت بازرگانی شد ‪،‬یاد آوری این نکت ه مهم اس ت‬
‫که درآن زمان چگونگی تهی ه ص ورتهای م الی و تجزی ه و تحلی ل آنه ا دوران طف ولیت خ ود را می‬
‫گذراند‪،‬تجزیه و تحلیلی ه ای م الی فق ط در داخ ل ش رکتها انج ام می ش د ‪،‬ب ه آن ان ک ه در خ ارج از‬
‫سازمان قرار داشتند مانند سرمایه گذاران گزارشهایی در مورد وضع م الی و عملک رد ش رکتها داده‬
‫نمی شد تا بتوانند در زمینه های سرمایه گذاری تصمیم گیری کنند‪.‬‬

‫در دهه ‪ 1920‬شرکتهای تولیدی مقادیر فراوانی کاال تولید کردند و س ودهای کالنی بردن د این ام ر‬
‫باعث شد تا مسائل برنام ه ری زی و کن ترول ب ه وی ژه از نظ ر ق درت نق دینگی ب ه ت دریج در مبحث‬
‫مدیریت مالی مورد توجه قرار گیرد ولی تامین مالی این شرکتها و مس ائل مبتال ب ه س اختار س رمایه‬
‫در مورد ادغام هاباعث شد که موسسات تامین سرمایه بسرعت رشد یابن د س ندیکاهایی ک ه درس احه‬
‫وجود موسسات تامین س رمایه پدی د آمدن د ب ه ت امین م الی ش رکتها (از تض مین خری د اوراق به ادار‬
‫منتشر شده)کمکهای شایانی کردند‪.‬‬

‫با پیدایش صنایع جدید و اقدامات صنایع قدیم در راه دستیابی به تغییرات ناشی از تکنول وژی ن وین‬
‫و سازش با آن مبحث مدیریت مالی نیز بر پای ه علمی اس توار گردی د این رش ته علمی ب ا اس تفاده از‬
‫علوم کمپیوتر پژوهش عملیاتی و اقتصاد سنجی همچنان راه تکامل رامی پیمای د این روش های علمی‬
‫که ازسال ‪ 1950‬یکی پس از دیگری عرضه شد به صورت ابزاری در آمد که شرکتها برای تجزی ه‬
‫و تحلیل طرحهای مختلف سرمایه گذاری و محاسبه ریسک و بازدهی ازآنها اس تفاده می کنن د‪،‬ب رای‬
‫محاسبه حد اقل بازده مورد نظر‪،‬تجزیه و تحلیل و تحقیقات زیادی انچام شده است‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫در دهه‪ 1950‬نظریه ای عرضه شد به نام (نظریه نوین مدیریت مجموعه اوراق بهادار)یا( نظریه‬
‫نوین مدیریت پر تفوی) اساس و مبنای این نظریه میزان ریسک و بازدهی است که دارنده مجموع ه‬
‫اوراق بهادار از آن بهره مند می شود‪.‬مسئاله ای ک ه این نظری ه ب ا آن روب ه روس ت درج ه ریس کی‬
‫است که سرمایه گذار با توجه به مجموعه اوراق بهادارخود محاسبه می کند (ونه فقط ریسک متعل ق‬
‫به اقالم خاصی از آن پرتفوی)‪.‬‬

‫با توجه آنچه تاکنون گفتیم سیر تکامل مدیریت مالی دارای سه ویژه گی مهم به شرح زیر است‪.‬‬

‫‪ -1‬مدیریت مالی رشته ای نسبتا جدید و از شاخه های علم مدیریت است‪.‬‬

‫‪ -2‬مدیریت مالی آنگونه که در ح ال حاض ر ب ه ک ار می رود ب ر تص میم گ یری اس توار اس ت و از‬

‫ابزارهای مثل روشهای تجزیه و تحلیل داده ها‪،‬کمپیوتر‪،‬اقتصاد و حسابداری مالی استفاده می کند‪.‬‬

‫‪ -3‬حرکت مستمر و سرعت فزاینده پیشرفتهای اقتصادی نوی د بخش این اس ت ک ه م دیریت م الی ن ه‬
‫تنها نقشی مهم تر برعهده میگیرد بلکه بر سرعت پیشرفت این رشته علمی باز هم اقزوده خواهد شد‪.‬‬
‫(‪،)6‬صص(‪)9-11‬‬

‫اهداف مدیریت مالی‬ ‫‪.1-3‬‬

‫به تبع توسط کمی و کیفی قلمرو مدیریت مالی ‪،‬در سطح بنگاه ها‪،‬هدف مدیریت مالی ازکسب س ود‬
‫برای سهامداران فرا تر رفته است‪،‬بطوریک ه ه دف ح د اک ثر رس اندن ث روت س هامداران در چه ار‬
‫چوب اتخاذ تصمیمات بلند مدت و راهبردی جایگزین حد اکثر نمودن سود شده است‪.‬‬

‫زیرا تداوم فعالیت های واحدهای انتفاعی از طریق حد اکثر شدن ثروت سهامداران تحقق می یابدو‬
‫بر کسب سودهای باال و مقطعی تق دم یافت ه اس ت عالوه ب رآن س ود ه دف کوت اه م دت اس ت و س ود‬
‫ارزش زمانی پول را در نظرنمی گیرد سود‪،‬مخاطره رالحاظ نمی نماید‪ .‬بنابراسن اصلی ترین ه دف‬
‫مدیریت مالی یا قلمرومدیریت مالی‪،‬حداکثر نمودن(ماکزیمم نمودن) ثروت سهامداران یا ب ه عب ارتی‬
‫ارزش شرکت است‪.‬‬

‫افزایش ثروت سهامداران یا ارزش شرکت نتیجه افزایش ارزش (قیمت) دارایی های م الی ش رکت‬
‫علی الخص وص س هام ش رکت اس ت ب ه تعب یری اف زایش ارزش س هام ب ر ارزش ش رکت و ث روت‬
‫سهامداران تاثیر مستقیم دارد‪،9 .‬ص(‪)127‬‬

‫‪3‬‬
 ‫قلمرو مدیریت مالی‬ ‫‪.1-4‬‬

‫تحوالت پیاپی و تغیرات سریع در عرصه اقتصاد و تجارت موجب شد ت ا قلم رو م دیریت م الی از‬
‫نظرکمی و کیفی توسعه یابد‪ .‬امروزه قلمرو مدیریت مالی از عرصه بنگاه های اقتصادی فراتر رفت ه‬
‫است و در سطح جامعه نیز مطرح شده و در قبال آن مسئولیت یافته است‪ .‬ب دین مع نی ک ه مس ئولیت‬
‫اجتماعی نیز در قلمرو مدیریت مالی وارد گردیده است‪ .‬گفتنی است که توسعه شاخه های تخصص ی‬
‫در تهیه و تدارک اطالعات مالی نظیر حس ابداری م دیریت‪،‬حس ابداری م الی و حس ابداری ص نعتی‬
‫نشانه های گسترش قلمرو مدیریت مالی است که این واحدهای زیرمجموعه مدیریت م الی مس ئولیت‬
‫تهی ه و ت دارک اطالع ات درون س ازمانی (جهت اس تفاده م دیران)وب یرون س ازمانی‬
‫(سهامداران ‪،‬دولت‪،‬رقبا)‪....‬را برعهده دارند‪.‬‬

‫وظایف مدیر مالی‬ ‫‪.1-5‬‬

‫وظ‪..‬ایف ع‪..‬ام‪ :‬در ادبی ات م دیریت هرم دیر نظ یر م دیرمالی چه ار وظیف ه اص لی برنام ه‬
‫ریزی‪،‬سازماندهی ‪،‬هدایت و رهبری ‪،‬کنترول و نظارت را به عنوان وظیفه عام برعهده دارد‪.‬‬
‫وظایف خاص ‪:‬مدیرمالی با توجه به تخصص‪،‬تجرب ه‪،‬مس ئولیت و دسترس ی ب ه اطالع ات م الی و‬
‫ظایف خاص زیرا برعهده دارد‪.‬‬
‫‪ -‬تأمین منابع مالی ‪(،‬مدیریت منبع سرمایه)‬
‫‪ -‬تخصیص بهینه منابع مالی از طریق دخالت در چگونگی مصارف سرمایه‪.‬‬
‫‪ -‬برنامه ریزی مالی نظیر پیش بینی سود‪،‬پیش بی نی س اختمان م الی (وض عیت م الی و ترازنام ه) و‬
‫برنامه ریزی نقد‪.‬‬
‫‪ -‬سیاست تقسیم سود و تدوین خط مشی مربوطه‪.‬‬
‫‪ -‬تحلیل گیری مالی‪.‬‬
‫‪ -‬کنترولر(مدیریت حسابداری)‪.‬‬
‫‪ -‬خزانه دار (مدیریت وجوه نقد واعتبارات)‪.‬‬
‫‪ -‬دخالت در فرآیند قیمت گذاری محصوالت و راهبرد های بازاریابی و فروش ‪.‬‬
‫‪ -‬دخالت در تنظیم آئین نامه ها و دستور العمل ها‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫رشته های مختلف مدیریت مالی‬ ‫‪.1-6‬‬

‫‪-1‬امور مالی عمومی ‪:‬مقامات حکومتی پولی را که از منابع متع دد در اختی ار گرفت ه ان د ب ر اس اس‬
‫سیاست های خود مصرف می کنند ‪،‬مالیات ها وسایر وجوهات را جمع آوری می کنند و اهداف غیر‬
‫انتفاعی را تعققیب می نمایند‪.‬‬

‫‪-2‬تجزیه وتحلیل اوراق بهادار وس رمایه گ ذاری‪ :‬این رش ته توس ط اف راد وموسس ات س رمایه گ ذار‬
‫مورد اس تفاده ق رار می گ یرد ‪.‬ریس ک مع امالت اوراق به ادار را ان دازه گ یری می نماین د‪،‬وب ازده‬
‫احتمالی را ارزیابی می کنند‪.‬‬

‫‪-3‬امور مالی بین المللی ‪ :‬معامالت بین المللی اقتصادی میان افراد وملل را م ورد بررس ی ق رار می‬
‫دهد و با جریانات پول بین کشور ها مرتبط است ‪.‬‬

‫‪-4‬امور مالی موسسات مالی‪ :‬ساخت اقتصادی ی ک ملت از قبی ل موسس ات م الی ‪،‬اعتب اری ‪،‬بانکه ا‬
‫وغیره را شامل می شود این موسسات ‪،‬پول پس انداز کننده گان راجمع آوری نم وده ومب الغ الزم را‬
‫به نحوی مطلوب سرمایه گداری می کنند‪.‬‬

‫‪-5‬مدیریت مالی بخش خصوصی ‪ :‬مسائل مالی شرکتهای خصوصی رابررسی می کند‪،‬به جس تجوی‬
‫منابع وجوه با هزینه کم می پردازد ‪،‬وبه دنبال فعالیت های سود آوری تجاری می رود‪،)2 ( .‬صص(‬
‫‪)234-235‬‬

‫جايگاه مديران مالي در بازار سرمایه‬ ‫‪.1-7‬‬

‫از آنجايي كه روند شركت سازي وتفكيك عمليات پايين دستي ‪ ،‬ميان دستي و باالدستي ‪ ،‬به منظور‬
‫دستيابي به اهداف توسعه اقتص ادي و راهيابي ب ه بازاره اي س رمايه و س رمايه گ ذاري خ ارجي و‬
‫داخلي و همچنين تفكيك منطقي مالكيت واحدهاي اقتصادي از م ديريت آن ان و س وق دادن اقتص ادتك‬
‫محصولي بـه سمتي كه زمينه هاي شكوفايي خالقيتها و تن وع بخش ي درتوليد حاص ل گ ردد » زيرا‬
‫اقتصاد مبتني بر نفت ماهيتا ايجاد رانت مي كند و دولت و كشور را به شكل يك سوپرماركت بزرگ‬
‫در مي آورد به طوري كه نفت مي فروشيم و كاال مي خريم و در واقع درآمدهاي نفتي براي مصرف‬
‫صرف مي شود و در اين راه ديگرتوليد و نوآوري و تنوع در بخشها مفهومي ندارد« تهيه اطالع ات‬
‫موردنياز مربوط و به موقع و صحيح از بديهيات كار خواهد بود‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫دس تيابي ب ه اطالع ات س بب مي ش ود ك ه تص ميم گ يري م ديران آس ان ت ر‪ ،‬مطمئن ت ر‪ ،‬به تر‬
‫مفيدترصورت پذيرد‪.‬‬

‫جايگاه امور مالي ووظايف اساسي مديرمالي رامي توان به سه دسته ذيل تقسيم كرد‪:‬‬

‫حسابداري مالی‬ ‫‪-1‬‬

‫حسابداری مدیریت‬ ‫‪-2‬‬
‫امور مالي‬ ‫‪-3‬‬

‫حسابداري مالي گزارشگري اطالعات مرب وط ب ه رويدادهاي گذش ته را در ب رمي گ يرد و الزام ا‬
‫مباني الزم براي انجام بررسيهاي مالي رافراهم مي آورد‪ .‬به عبارت ديگر‪،‬حس ابداري م الي گذش ته‬
‫نگر است ‪.‬حسابداري مديريت و امور مالي شامل برنامه ريزي و ش كل دادن ب ه رويدادهاي آتي‬
‫هستند‪ ،‬به عبارتي آينده نگرند‪ .‬حسابداري مديريت ازطريق تامين اطالعات موردنياز ب راي تص ميم‬
‫گيريهاي مديران ‪ ،‬به كارگيري مدلهاي پيش بيني براي برآورد اطالعات آين ده و ب االخره برنام ه‬
‫ريزي و كنترل‪ ،‬وظايف خود را به انجام مي رساند‪ .‬امور مالي از طريق استراتژي ه اي ت امين‬
‫مالي ‪،‬سرمايه گذاري و نظارت بر فعاليتهاي بازار سرمايه در شكل دادن ب ه رويدادهاي م الي آتي‬
‫فعاليت مي كند‪.‬اطالعات و تصميمات و وظايف حسابداري مديريت و ام ور م الي ‪،‬مب اني الزم را‬
‫براي انجام حسابرسيهاي عملكرد مديريت فراهم مي كنند‪.‬‬

‫برنامه ريزيها و وظايف حسابداري مديريت و امور مالي از يك سو وارزيابيها و حسابرسيهاي‬

‫حسابرسان عملكرد مديريت از سوي ديگر‪،‬باعث مي شود كه واحـــــد انتفاعي به ط ور مس تمر ب ه‬
‫سوي بهبود روشهاي تصميم گيري و انتخاب استراتژي هاي مناســـب حركت كند و جايگ اه مناس بي‬
‫را در بازار رقابت به دست آورد‪.‬‬

‫ه بخش ‪:‬‬ ‫وان در س‬ ‫الي را مي ت‬ ‫ور م‬ ‫ي ام‬ ‫ايف اساس‬ ‫وظ‬

‫‪.1‬تامين مالي‪،‬‬

‫‪-2‬سرمایه گذاري؛‬

‫‪ -3‬نظارت بر بازار سرمايه خالصه كرد‪.‬‬

‫وظايف سه گانه فوق ايجاب مي كند كه ارزش زماني پول و نرخ بهره به نحوي مقتضي محاس به و‬
‫درتكنيك هاي مـربوطه ‪ ،‬به ويژه تكنيك هاي بودجه بندي سرمايه اي وارزشيابي اوراق بهادار مورد‬

‫‪6‬‬
‫استفاده قرار گيرد‪ ،‬گرچه اهميت پول در اداره عمليات و توسعه و رشد واح دهاي اقتص ادي بس تگي‬
‫به نحوه تامين وبه كارگيري موفقيت آميز آن دارد‪ ،‬ولي متاسفانه در سيستم دول تي ج ايگزين مناس بي‬
‫براي خالءهاي مديريتي گرديده است ‪ .‬علي هذا شايستگي وداش تن مه ارت و توان ايي م ديران م الي‬
‫دارايي ارزشمندي براي واحدهاي اقتصادي محسوب مي شود كه بايستي مدنظر قرار گيرد‪.‬‬

‫عوامل تأثیر گذار برمدیریت مالی‬ ‫‪.1-8‬‬

‫بط ور کلی مجموع ه عوام ل محیطی (داخلی) و (خ ارجی)ک ه محی ط عملی اتی م دیریت م الی را‬
‫تشکیل می دهد‪،‬برفعالیت مدیر مالی تأثیر می گذارد‪.‬‬

‫که بعضی از آنها با خصوصیات که دارند قرار ذیل است ‪.‬‬

‫‪-1‬شناخت انواع شرکتها‪:‬‬

‫الف) شرکتهای غیر سهامی‪:‬‬

‫شرکتهایی که مسئولیت مالکان محدود و یا نا محدود به م یزان س رمایه آنه ا اس ت ک ه طب ق ق انون‬

‫تجارت کشور این شرکتها تحت عنوان‪:‬‬

‫‪ -1‬شرکتهای تضامنی‪ :‬اگر دارایی برای بازپرداخت تمام قروض یا بدهی کافی نباش د هری ک از‬
‫شرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است‪ .‬از خصوصیات این ش رکتها این اس ت ک ه م دیران‬
‫مالکان شرکت نیز هستند‪.‬یع نی درین ن وع ش رکتها م دیران م الی درض من پیش ب ردن ام ور م الی‬
‫شرکت مالکان شرکت نیز هستند‪.‬‬

‫‪ -2‬شرکتهای با مسئولیت محدود‪ :‬شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل‬
‫می شود و هر یک ازشرکاء بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات سهم تقسیم شده باشد فقط تا میزان‬
‫سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات ش رکت اس ت‪ .‬مگ ر اینک ه ش ریک ض امن داش ته‬
‫باشد در این صورت برای شریک ضامن ‪،‬مسئولیت شرکتهای تضامنی جاری اس ت‪.‬ودراینج ا اس ت‬
‫که درزمان سنجش آخرین سرمایه شریک مدیرمسئول با مشکالت سنجش مواج ه می ش ود‪ .‬ک ه بای د‬

‫‪7‬‬
‫داکیومنت های از شروع فعالیت شرکت دردست داشته با شد تا دروقت س نجش این م ورد دچارک دام‬
‫مشکل نه شود‪.‬‬

‫‪ -3‬شرکت نسبی‪:‬مسئولیت هر یک از شرکاء ب ه نس بت س رمایه ای اس ت ک ه درش رکت گذاش ته‬

‫است ‪.‬که شرکأ میتوانند با استفاده از مسئولیت های خود مدیر مالی را کمک نمایند در بخش مدیریت‬
‫سرمایه خود‪.‬‬

‫‪ - 4‬شرکت مختلط غیر سهامی‪:‬شرکتی که دو ی ا چن د نف ر ش ریک ض امن و یکنف ر ش ریک ب ا‬

‫مسئولیت محدود بدون انتشار سهام را تشکیل می دهد‪ .‬که مسئولیت شرکت ض امن ب ه مانن د ش رکاء‬
‫شرکت تضامنی و مسئولیت ش ریک غ یر ض امن (بامس ئولیت مح دود)براس اس م یزان س رمایه وی‬
‫درشرکت می باشد‪.‬‬

‫ب) شرکتهای سهامی‪:‬‬

‫شرکتی که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی کل س هام‬
‫هر یک از آنان است و به دو دسته عام و خاص تقسیم شده است‪:‬‬

‫‪ -1‬شرکت سهامی عام‪:‬شرکتی که مئوسسین آن قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق ف روش اس هام‬
‫به مردم تأمین می کنند ودرزمان تأسیس مئوسیسن بای د اقال بیس ت در ص د س رمایه ش رکت را خ ود‬
‫تعهد کرده و ال اقل سی و پنج در ص د مبل غ تعه د ش ده را درحس ابی بن ام ش رکت در ش رف تأس یس‬
‫نزدیکی از بانکها سپرده نماید تا یک نوع ضمانت وجود داشته باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬شرکت سهامی خاص‪:‬شرکتی است ک ه تم ام س رمایه آنه ا در موق ع تأس یس منحص رأ توس ط‬
‫مئوسسین تأمین گردیده است‪.‬بررسی مفاهیم مدیریت مالی درشرکهایی که هدف کسب س ود را دنب ال‬
‫می کنند ملموس تر است‪.‬بنابراین از جمله عوامل مئ وثر ب ر م دیریت م الی ش ناخت ن وع و س اختار‬
‫شرکت است که وظایف مدیر مالی را تحت تأثیر قرار می ده د‪ .‬بط ور مث ال اگ ر م دیر م الی قص د‬
‫داشته باشد از طریق انتشار اوراق قرضه نیازمندی شرکت را تأمین نماید در هیچ یک از ش رکتهای‬
‫مذکور به استثناء شرکت سهامی عام نمی تواند از این شیوه استفاده کند زیرا طبق قانون تجارت تنه ا‬
‫شرکت سهامی عام و یا شرکت سهامی خاص که تمامی مق ررات ش رکت س هامی ع ام راب ع م وجب‬
‫قانون و طبق تشریفات قانونی پذیرفته باشد مجاز به انتشار اوراق بدهی است‪،)4( .‬صص(‪)3-5‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪-2‬عوامل خارجی مانند اقتصادی‪،‬قانونی‪،‬سیاسی و اجتماعی‬

‫توج ه ب ه اس اس ت رین مئولف ه ه ای مئ وثر ب یرونی بربنگ اه اقتص ادی مانن د ق وانین و مق ررات‬
‫(مالی ات‪،‬تج ارت‪،‬ک ار وت أمین اجتم اعی‪ ،‬گم رکی و بیم ه و ع وارض و‪ )....‬عوام ل اقص ادی‬
‫(رکود‪،‬رونق و تورم و دیگر وضعیت اقتصادی مانند نرخ بهره‪،‬ریسک ‪ ،‬بحران ‪ ،‬نرخ رشد و‪)...‬‬

‫عوام ل سیاس ی ( ح اکمیت‪،‬نهاده ای ق انونی وسیاس ی‪ ،‬اح زاب و تش کیل ه ای حرف ه ای و‬

‫تخصص ی‪،‬ت رکیب ق درت) و عوام ل اجتم اعی ( س اختارها ‪ ،‬نگ رش ه ا و رویکرده ای‬
‫اجتماعی ‪،‬هنجار ها و نرم ها) از ضروریات مدیریت مالی است‪.‬‬

‫بطوریکه مدیر مالی با شناخت عوامل مذکور‪ ،‬استفاده کارآمد و اثربخش منابع س رمایه را م دیریت‬
‫می نماید‪ .‬برای مثال توجه به مفاد قانون مالیات ازجمله معافیت های مالیاتی‪،‬استفاده از تش ویق ه ای‬
‫مالیاتی‪ ،‬پرداخت قسطی مالیات‪ ،‬که می توان د ش یوه ای مئ وثر در ت أمین م الی تلقی ش ود‪ ،‬خط ر را‬
‫کاهش و بازده را افزایش می دهد‪.‬‬

‫(‪، )5‬صص(‪)16-20‬‬

‫‪ .1-9‬بازارهای مالی وطبقه بندی آنها‬

‫بازارهای مالی بازاری است که عرضه کنندگان وجوه و تأمین کنندگان من ابع م الی‪ ،‬ب ا متقاض یان‬
‫وجوه و مصرف کنندگان منابع مالی داد و ستد دارایی مالی را انجام می دهند و به شیوه های مختلف‬
‫طبقه بندی می شوند‪:‬‬

‫طبقه بندی براساس ماهیت حق مالی ‪:‬‬ ‫ب)‬

‫الف) بازار بدهی‪:‬بازاری که ازطریق ایجاد بدهی ( اخذ وام و صدوراوراق قرضه ) نیاز مالی تأمین‬
‫می شود‪.‬‬

‫ب) بازار سرمایه‪:‬بازاری که از طریق مالکان(صدور سهام) نیازمالی تأمین می شود‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪ -2‬طبقه بندی براساس سررسید حق مالی‪:‬‬

‫الف) بازار پول‪:‬بازاربرای ابزار بدهی کوتاه مدت‪.‬‬

‫ب) بازارسرمایه‪:‬بازاری برای دارایی مالی ب ا سررس ید ط والنی ت ر( بیش از یکس ال) یع نی ب ازار‬
‫ابزارهای مالی بلند مدت تلقی میشود‪.‬‬

‫‪ – 3‬طبقه بندی براساس مرحله انتشار‪:‬‬

‫الف) بازاراولیه‪:‬بازارهای که باحق مالی تازه منتشر شده س روکاردارند‪.‬ب ه عب ارتی اوراق به اداری‬
‫که برای اولین بارمنتشرشده اندمعامله میشوند‪.‬‬

‫ب) بازار ثانویه‪:‬بازاره ایی ک ه در آن حق وق م الی مبادل ه می ش وند ک ه قبأل منتش ر ش ده اس ت‪ .‬ب ه‬
‫عبارتی اوراق بهادار منتشره برای دومین بارمعامله میشوند‪.‬‬

‫‪ – 4‬طبقه بندی براساس ساختار سازمانی‪:‬‬

‫الف) بازارحراج ‪:‬بازاری که خرید و فروش دارایی بر اساس مزایده در عالن عم ومی ص ورت می‬
‫گیرد‪.‬‬

‫ب) بازار خارج از بورس‪:‬معامله دارایی مالی درخارج از بورس نظیر بورس اوراق به ادار‪،‬دراین‬
‫بازار است‪ .‬در حقیقت این بازار‪ ،‬بازار غیر متشکل تلقی می گردد‪.‬‬

‫ج) بازاراز طریق واسطه‪:‬خرید وفروش در بازارتوسط معامله گران یا کار گزاران ویا دالالن اج را‬
‫می گردد‪.‬‬

‫‪ – 5‬طبقه بندی براساس داخلی و خارجی‪:‬‬

‫الف) بازارداخلی‪:‬ابزارمالی یک کشوراست که ناشران مقیم آن کش وراوراق به اداررا در آن منتش ر‬

‫می کنند و آن اوراق دراین بازار داد وستد می شوند‪.‬بازار درونی یا ملی نیز گفته می شود‪.‬‬

‫ب) بازار بین المللی‪ :‬بازاری ک ه دارایی م الی ب ه هنگ ام انتش ار و همزم ان درچن د کش وردراختیار‬
‫س رمایه گ ذاران ق رارمی گ یرد‪.‬وخ ارج از مح دوده ق انونی ی ک کش ور واح د منتشرمیش ود‪.‬ب ه این‬
‫بازار‪،‬بازاربرونی ‪،‬ماورای بحارنیز اطالق می گردد‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫فصل دوم‬

‫ابزارهای مالی وواسطه های مالی‬

‫‪ .2-1‬ابزارهای مالی‬

‫روش ی ا ش یوه ای ک ه ب ه طری ق آن نی از م الی ت أمین می گ ردد‪.‬ب ه عب ارتی‪ ،‬ان واع اوراق‬
‫بهادار‪،‬ابزارهای مالی تلقی می شوند‪.‬‬

‫ابزارهای مالی به دوگونه زیر دسته بندی شده است‪.‬‬

‫الف) ابزار بدهی‪ :‬شیوه و یا روشی که نیاز مالی شرکت از طریق دیگران غیراز مالک ان ت أمین می‬
‫شود‪.‬اخذ وام یاصدور اوراق قرضه ازابزارهای بدهی هستند‪.‬به عبارتی ن وعی ابزارم الی ب ا درآم د‬
‫ثابت است‪.‬‬

‫ب) ابزارس‪..‬رمایه‪ :‬ش یوه یاروش ی ک ه نی از م الی ش رکت ازطری ق مالک ان (س هامداران) ت أمین می‬
‫شود‪.‬صدور سهام اعم از عادی یا ممتاز از ابزارهای سرمایه هستند‪ .‬سهام عادی ابزارمالی با درآم د‬
‫متغیرو سهام ممتاز ابزار مالی با در آمد ثابت تلقی می گردند‪.‬‬
‫با توجه به نقش بازار مالی در اقتصاد که به شرح زیر می ت وان برش مرد‪ ،‬م دیرمالی می بایس ت ب ا‬
‫شناخت صحیح آن‪ ،‬درتجقق اهداف ووظایف خود ازآن بهره الزم ببرد‪.‬‬
‫‪ -‬کمک به تشکیل وانباشت سرمایه‬
‫‪ -‬تسهیل درنقدشوندگی اوراق بهادار و تأمین نقدینگیشرکتها‪.‬‬
‫‪ -‬ایجاد بازاری برای مبادله و دادو ستد اوراق بهادار‪.‬‬
‫‪ -‬بستری برای دستیابی به توسعه پایدار اقتصادی‪.‬‬
‫‪ -‬تعین قیمت اوراق بهادار درچهارچوب مبانی عرضه و تقاضا که منجر به تعیین قیمت عادالنه می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ -‬جلوگیری ازانحصار و نهادینه نمودن مشارکت عموم مردم‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫‪ .2-2‬واسطه های مالی‬

‫مئوسسات و واسطه های مالی‪،‬از جمله نهادهای مالی هستند که در بازارهای مالی فعالیت می کنن د‬
‫و در عملیت این بازارها‪ ،‬نقش مئوثری ایفاءمی نمایند‪.‬وظیفه اصلی این مئوسسات تس هیل در فرآین د‬
‫بازاردهی مالی است‪.‬‬

‫در نمودار زیر انواع واسطه گرهای مالی مطابق طبفه بندی‪ 3‬ارائه شده است‬

‫)واسطه گریهای مالی‬

‫واسطه گریهای مالی به جز و باز‬ ‫بیمه و بازنشستگی بجز تأمین‬ ‫فعالیتهای جنبی واسطه‬
‫نشستگی‬ ‫احتماعی اجباری‬ ‫گریهای مالی‬

‫فعالیت های که‬

‫سایر واسطه‬ ‫بیمه‬ ‫بیمه غیر‬ ‫فعالیت های که‬ ‫ارتباط نزدیک‬
‫واسطه گریهای‬ ‫گریهای مالی‬ ‫زندگی(شرکت‬ ‫زندگی(بیمه‬ ‫ارتباط نزدیک‬ ‫با واسطه‬
‫پولی‬ ‫بیمه دانا‪-‬‬ ‫آسیا‪ -‬بیمه‬ ‫با بیمه و باز‬ ‫گریهای مالی‬
‫صندوق های‬ ‫البرز‪ -‬بیمه‬ ‫‪.‬نشستگی دارد‬ ‫بجز بیمه و با‬
‫باز نشستگی‬ ‫صادرات‬ ‫‪.‬نشستگی دارد‬
‫مستقل)‬ ‫وسرمایه‬
‫گذاری)‬
‫فعالیت های‬
‫اجاره دارایی‬ ‫جنبی‬ ‫اداره بازارهای‬
‫بانکداری‬ ‫مالی‬ ‫مالی( یورس‬
‫مرکزی‬ ‫بیمه(نماینده‬
‫گی بیمه‪،‬داللی‬ ‫اوراق بهادار‪-‬‬
‫بیمه ‪،‬کارشناس‬ ‫سلف خری)‬
‫ی بیمه‪-‬‬
‫اعطای سایر‬ ‫کارگذاری بیمه‬ ‫فعالیت در‬
‫سایر واسطه‬ ‫اعتبارات(صند‬ ‫)‬ ‫معامالت‬
‫گریهای‬ ‫وق های قرض‬ ‫اوراق‬
‫پولی( انواع‬ ‫الحسنه شامل‬ ‫بهادار(کارگذار‬
‫بانکها)‬ ‫مئوسسه‬ ‫ی بورس)‬
‫اقتصاد‬ ‫فعالیت های‬
‫اسالمی)‬ ‫جنبی واسطه‬
‫گریهای‬
‫مالی(صرافی‬
‫سایرواسطه گریهای مالی‬
‫مئوسسات مالی‬ ‫ها‪-‬داللی ارز‪-‬‬
‫اعتباری‬
‫طبقه بندی نشده( سازمان‬
‫مشاوره در‬
‫مالی گسترش مالکیت‬ ‫امور مالی‬
‫واحدهای‬ ‫وسرمایه‬
‫تولیدی‪،‬شرکتهای سرمایه‬ ‫گذاری)‬
‫گذاری ‪،‬پست بانک)‬

‫نقش این مئوسسات در بازار های مالی(بازار پول و سرمایه )عبارتند از‪:‬‬
‫الف) هدایت صحیح و درست منابع و پس اندازهای عمومی‪.‬‬
‫ب) ارائه خدمات حرفه ای و تخصصی‪.‬‬
‫ج) تسهیل درداد وستد دارایی های مالی‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ISIC(International Standard Industrial Classification of all Economic Activities‬‬

‫‪12‬‬
 ‫د) کاهش ریسک غیر سیستماتیک از طریق ایجاد پرتفوی(بدره) یا تنع بخشی‪.‬‬
‫ه) کمک به عرضه عمومی اوراق بهادار‪.‬‬
‫و) تسهیل دستیابی اهداف توسعه اقتصادی پایدار‪.‬‬
‫ز) کمک به نهادینه نمودن فرهنگ مشارکت اقتصادی‪، )6( .‬صص(‪)22-23‬‬

‫نظر به اهمیت بازارهای مالی علی الخصوص بازار سرمایه‪ ،‬مدیریت مالی می باییست ب ا توج ه ب ه‬
‫مفروضات طبقه بندی بازار سرمایه از شکل قوی (کارا) ‪ ،‬نیمه قوی(نیم ه ک ارا)وض عیت‪ ،‬ش ناخت‬
‫الزم را بدست آورد و از آن در جهت تحقق و ظایف خود بهره جوید‪.‬‬

‫الف) بازار کارا‪:‬‬

‫بازاری ک ه اطالع ات ب ه ش کل کام ل و ش فاف در اختی ار هم ه متقاض یان و ک ار ب ران و تص میم‬

‫گیرندگان قرار دارد‪ ،‬اعم از تعداد معامالت‪ ،‬تغییرات قیمت‪،‬اطالعات مئوثر برقیمت‪ ،‬به عب ارتی در‬
‫این بازار یک بازی عادالنه ای حاکم است هرکس براساس ریسکی ک ه می پ ذیرد‪،‬ب ازده بدس ت می‬
‫آورد‪.‬‬

‫ب) بازار نیمه کارا‪:‬‬

‫در این بازار‪ ،‬قیمت سهام به شیوه ای تعیین شده است که همه اطالعات اعم از عم ومی و ت اریخی‬
‫را دارا باشد‪ .‬بنابراین با تحلیل وضعیت به صورت کالن و تحلیل ش رکت می ت وان س رمایه گ ذاری‬
‫در سهام را انجام داد‪.‬‬

‫ج) بازارضعیف‪:‬‬

‫بازار متأثر از اطالعات گذشته است‪ .‬بنابراین همبستگی بین قیمت های حال با گذشته و آینده صفر‬
‫‪،( 4‬ص ص(‬ ‫است‪ .‬لذا نمی توان با توجه به قیمت گذشته ‪،‬قیمت حال ی ا آین ده را پیش بی نی نم ود‪).‬‬
‫‪)10-11‬‬

‫‪13‬‬
 ‫‪ .2-3‬بازار بورس وبازار خارج از بورس‪:‬‬

‫بازار های دست دوم به دو طریق سازماندهی می شوند‪ :‬یک دسته به عنوان بازار بورس یع نی ب ه‬
‫صورت بازاری س ازماندهی می ش وند‪.‬ک ه ک ارگزاران یانماین دگان خری داران و فروش ندگان اوراق‬
‫بهادار در یک مکان گردهم می آیند تا دادو ستدهایی انجام بدهند‪ .‬نمونه های این نوع ب ازار عبارتن د‬
‫از بازار بورس نیویورک و بازار بورس امریکا که سهام شرکتها درآنها دادو ستد می شود و بورس‬
‫شیکاگو که در آن کاالهایی مثل غالت‪ ،‬نقره و سایر مواد اولیه دادو ستد می شوند‪.‬این بازارها نمون ه‬
‫های از بورسهای سازمان یافته اند‪.‬‬

‫گروه دوم بازارهای دست دوم بازارهای خ ارج ازب ورس هس تند ک ه در آن معامل ه گ ران‪ ،‬در نق اط‬
‫مختلف آماده خرید و فروش انواع اوراق بهادار می باش ند‪ .‬این اف راد ب ه ه ر مراجع ه کنن ده‪ ،‬اوراق‬
‫بهادار را به قیمت پیشنهادی عرضه می کنندیا از آنها می خرند‪ .‬از آنجاکه معامله گران بازار خارج‬
‫از بورس از طری ق ک امپیوتر ب ا یک دیگر ارتب اط داش ته‪ ،‬بخ وبی می دانن د ک ه قیمت اوراق به ادار‬
‫پیشنهادی چنداست‪ ،‬این بازارها بسیاررقابتی بوده‪ ،‬با بورسهای سازمان یافته تفاوت چندانی ندارند‪.‬‬

‫اگرچ ه س هام ش رکتهای ب زرگ‪،‬در بورس های س ازمان یافت ه‪،‬مث ل ب ورس نیوی ورک دادو س تد می‬
‫شوند‪،‬سهام بیشتر شرکتها در بازارهای خارج از بورس معامله می شوند‪ .‬بازاراواراق قرض ه دولت‬
‫امریکا که حجم معامالت آن از بازاربورس نیویورک بیشتراس ت‪ ،‬ب ه ص ورت بازاره ای خ ارج از‬
‫بورس می باشد‪.‬حدود معامله گردر بازار خارج از بورس اوراق قرض ه دولت امریک ا هس تند‪.‬س ایر‬
‫بازارهای خارج ازبورس عبارتند از بازارهایی که در آن گواهی سپرده قابل داد وستد‪ ،‬وجوه بان ک‬
‫مرکزی ‪ ،‬قبولی بانکهاو ارزهای خارجی دادو ستد می شوند‪.‬‬

‫‪ .2-4‬معرفی ابزارهای مالی بورس‬

‫(‪Future Contracts‬‬ ‫‪ -1‬قراردادفیوچرز‬

‫قراردادي است ک ه در آن دو ط رف تعه د مي کنن د ک ه در يک ت اريخ مش خص(تع يين ش ده طب ق‬

‫ضوابط بازار رسمي بورس) و با يک قيمت مشخص (تعيين شده طبق ضوابط بازار رسمي ب ورس)‬
‫يک کاال با کيفيت مشخص(تعيين شده طبق ض وابط ب ازار رس مي ب ورس) را مبادل ه نماين د‪ .‬در اين‬
‫قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل نمايند‪ .‬خريدار معموًال نگران است ک ه‬
‫قيمت کاال در آينده باال رود و فروشنده نگران است که قيمت کاال ثابت يا پايين بيايد‪ .‬اين ق رارداد ه ا‬

‫‪14‬‬
‫در بازارهاي رسمي يا بورس انجام مي گيرند و به نوعي نوس ان ه اي ش ديد قيمت ك اال در آين ده را‬
‫كاهش مي دهند‪ .‬در اين نوع قرارداد‪ ،‬پول كاالي م ورد معامل ه ت ا زم ان تحويل پ رداخت نمي ش ود‬
‫ولي هر دو طرف معامله جهت حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد وديع ه اي ب ه ات اق پاياپ اي ب ه‬
‫عن وان وج ه تض مين حس ن انج ام ق رارداد مي س پارند ‪ .‬ب رخي از قرارداده اي آتي قاب ل معامل ه و‬
‫واگذاري به ديگران در بورس (بازار دست دوم) هستند‪ .‬لذا اين نوع قراردادها ب ه عن وان ابزاره اي‬
‫سفته بازي نيزمورد استفاده قرار مي گيرند‪.‬‬

‫‪-2‬قرارداد فارورد ‪) Forward Contract‬‬

‫قراردادي است که در آن دو طرف تعهد مي کنند که در يک ت اريخ مش خص (ت وافقي اس ت طب ق‬

‫ضوابط بازار غير رسمي ب ورس) يا يک قيمت مش خص (ت وافقي اس ت طب ق ض وابط ب ازار غ ير‬
‫رسمي بورس) يک کاال با کيفيت مشخص (توافقي است طب ق ض وابط ب ازار غيررس مي) را مبادل ه‬
‫نمايند‪ .‬در اين قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل نمايند و خريدار معم وًال‬
‫نگران است که قيمت کاال در آينده باال رود و فروشنده نگران است که قيمت کاال ثابت مانده يا پ ايين‬
‫بيايد‪ .‬اين قرارداد ها در بازارهاي غيررسمي يا خ ارج از ب ورس ص ورت مي گيرن د و معم وًال ب ه‬
‫علت اعتبار باالي دو طرف معامله کل مبلغ در زمان تحويل کاال در سررسيد پرداخت مي شود‪.‬‬

‫قراردادها سلف‪ (Bai-salaf contract‬‬ ‫‪-6‬‬

‫قراردادي است که در آن دو طرف متعهد مي کنند که در يک تاريخ مشخص(توافقي است) و با يک‬

‫قيمت مش خص (ت وافقي اس ت) يک ک اال ب ا کيفيت مش خص (ت وافقي اس ت) را مبادل ه کنن د در اين‬
‫قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عم ل کنن د‪ .‬خريدار نگ ران اس ت ک ه قيمت‬
‫کاال در آينده باال رود و فروشنده نگران است که قيمت کاال ثابت يا پ ايين مي آيد‪ .‬اين ق رارداد در‬
‫بازار غيررسمي(خارج از بورس) در کشورهاي اسالمي صورت مي گيرند‪ .‬در اين قرارداده ا ک ل‬
‫مبلغ مورد معامله ابتدا به تحويل دهنده کاال پرداخت مي شود يعني تحويل دهنده کاال در ابتدا پ ول را‬
‫مي گيرد و در سررسيد کاال را تحويل مي دهد‪ .‬معامالت سلف به ن وعي در ش مار قرارداده اي آتي‬
‫قرار مي گيرند‪ .‬البت ه ميان مع امالت س لف و قرارداده اي آتي تف اوت ه ايي وج ود دارد‪ .‬در غ الب‬
‫كشورها از آنجا كه معامالت سلف در خارج از بورس انجام مي شود فاق د اس تانداردهاي لح اظ ش ده‬
‫در قراردادهاي آتي هستند‪ .‬لذا دو طرف معامله مي توانند قرارداد را به نحو دلخواه و براس اس نياز‬
‫خود به صورت توافقي تنظيم کنند‪ .‬در معامالت آتي‪ ،‬اتاق پاياپاي (نهاد تسويه) وجود دارد ك ه مبلغي‬

‫‪15‬‬
‫را به عنوان وديعه از هر دو طرف در هنگام عقد قرارداد دريافت مي كند در ح الي ك ه در ق رارداد‬
‫سلف اتاق پاياپاي موجود نيست و هر طرف مستقيمًا نسبت به ديگري مسئول است‪ .‬قرارداده اي آتي‬
‫در بورس كاال‪ ،‬تحت مقررات و نظارت كميته معامالت است‪ ،‬اما بازاره اي س لف تحت مق ررات و‬
‫ضوابط خاصي نيستند‪.‬‬

‫قراردادهاي استصناع ‪: Bai-Istisna‬‬ ‫‪-6‬‬

‫قراردادي است که در آن دو طرف تعهد مي کنند که در يک ت اريخ مش خص (ت وافقي اس ت) و ب ا‬

‫يک قيمت مشخص(توافقي است) يک کاال با کيفيت مشخص(ت وافقي اس ت) را مبادل ه نماين د‪ .‬در اين‬
‫قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل نمايند‪ .‬خريدار معموًال نگران است ک ه‬
‫قيمت کاال در آينده باال رود و فروشنده نگران است که قيمت کاال ثابت يا پايين بيايد‪ .‬اين ق رارداد در‬
‫بازار غيررسمي (خارج از بورس) در کش ورهاي اس المي ص ورت مي گيرن د در اين ق رارداد ک ل‬
‫مبلغ مورد معامله به صورت قسطي تا سررسيد به تحويل دهنده کاال پرداخت مي شود‪.‬‬

‫قراردادهاي معاوضه ایی‪)Swap Contracts( :‬‬ ‫‪-6‬‬

‫قراردادي است که در ان دو طرف متعهد هستند که براي مدت مش خص (ت وافقي اس ت) دو دارايي‬

‫يا منافع حاصله از دو دارايي را با کيفيت مشخص (توافقي است) به نسبت تعيين شده معاوضه نمايند‬
‫پس از سررسيد قرارداد دو دارايي يا منافع اين دو دارايي ب ه ص احبان اوليه آنه ا ب رمي گ ردد‪ .‬اين‬
‫داراييها مي توانند فيزيکي مثل گندم‪ ،‬طال‪ ،‬نفت‪ ،‬چوب و غيره يا مالي مثل اوراق قرضه‪ ،‬مش ارکت‪،‬‬
‫وام و غيره باشند در اين قرارداد دوطرف متعهد هس تند ک ه طب ق ض وابط ق رارداد عم ل نماين د‪.‬اين‬
‫قراردادبه صورت غيررسمي(خارج از بورس) انجام مي گيرند‪.‬‬

‫‪ -6‬قراردادهاي اختياري ‪( Option Contracts‬‬

‫الف‪ ،‬اختیارخرید ‪:‬‬

‫قراردادي است که صاحب اختيار(خريدار اختيار خريد) پس از پرداخت مبلغي مشخص(تعيين شده‬
‫توسط بازار رسمي بورس) به فروشنده اختيار‪ ،‬اين حق را پيدا مي کند که تا زماني مشخص (تع يين‬
‫شده توسط بازار رسمي بورس) دارايي رسمي مشخص را با کيفيت مشخص با قيمت مشخص(تعيين‬
‫شده توسط بازاررسمي بورس) اگر بخواهد از فروشنده اختيار‪ ،‬خريداري نمايد اين ص رفًا يک ح ق‬

‫‪16‬‬
‫يا امتيازخريداستنهاجبار‪.‬فروشنده اختيارخريد تا زماني كه خريدار اختيار خريد ح ق خ ود را اج را‬
‫نكرده هيچ تعهدي در اين قرارداد ن دارد زم اني ك ه خريدار اختيار خريد ح ق خ ود را اج را نمايد‬
‫فروشنده اختيار خريد اجباردارد كه تعهد را طبق قرارداد انجام دهد به عب ارتي ديگ ر خريداراختيار‬
‫خريد داراي يك حق است وفروشنده اختيار خريد درزمان اجراي اين ح ق داراي تعه د مي ش ود اين‬
‫يك نوع تعهد احتمالي براي فروشنده اختيار خريد تلقي مي شود‪ .‬صاحب اختيار خريد(خريدار) فك ر‬
‫مي كند كه قيمت دارائي باال مي رود و فروشنده اختيار خريد فك ر ميكن د ك ه قيمت دارائي پ ايين مي‬
‫آيد‪ .‬اين قرارداد به صورت رسمي در بورسهاي دنيا به روي دارايها واقعي ومالي معامل ه مي ش وند‬
‫چنانچه صاحب اختيار به داليل قيمتهاي بازار‪ ،‬ازحق خود استفاده نمايد حالتي ايجاد مي ش ود ك ه ب ه‬
‫آن درون پول اطالق میشود‪.‬‬
‫ب)اختيارفروش‪:‬‬

‫قرارداداي است كه صاحب اختيار(خريدار اختيار فروش) پس از پ رداخت مبلغي مش خص (تع يين‬
‫شده توسط بازار رسمي بورس) به فروش نده اختيار اين ح ق را پيدا مي كن د ك ه ت ا زم ان مش خص‬
‫(تعيين شده توسط بازار رس مي ب ورس) دارائي مش خص را ب ا كيفيتي مش خص ب ا قيم تي مش خص‬
‫(تعيين شده توسط بازار رسمي بورس) اگر بخواهد به فروشنده اختيار بفروشد‪ .‬اين هرگاه يك حق يا‬
‫امتيار فروش است نه اجبار‪ .‬فروشنده اختيار فروش تا زماني كه خريدار اختيار فروش ح ق خ ود را‬
‫اجرا نكرده هيچ تعهدي دراين قرارداد ندارد‪ .‬زماني كه خريدار اختيار فروش حق خود را اجرا نمايد‬
‫فروشنده اختيار فروش اجبار دارد كه تعهد را طب ق ق رارداد انج ام ده د‪ .‬ب ه عب ارتي ديگ ر خريدار‬
‫اختيار فروش داراي يك حق است و فروشنده اختيار فروش در زمان اجراي اين حق داراي تعهد مي‬
‫ش ود اين يك ن وع تعه د احتم الي ب راي فروش نده اختيار ف روش تلقي مي ش ود‪ .‬ص احب اختيار‬
‫فروش(خريدار) فكر مي كند كه قيمت دارائي پايين مي رود و فروشنده اختيار فروش فكر مي كند كه‬
‫قيمت دارائي ب اال مي رود اين قرارداده ا بص ورت رس مي در بورس هاي دنيا ب ه روي دارائيه اي‬
‫فيزيكي و مالي معامله مي شوند‪.‬‬

‫اگر قرارداد اختيار معامل ه ب ه گون ه اي بس ته ش ود ك ه دارن ده برگ ه بتوان د در ه ر زم ان (پيش از‬
‫سررسيد نهايي) از حق خود استفاده كند‪ ،‬آن را «اوراق آمريكايي» و اگر در برگ قرارداد اين جمله‬
‫قيد ش ده باش د ك ه دارن ده تنه ا در زم ان انقض ا مي توان د از آن ح ق اس تفاده كن د‪ ،‬آن را «اوراق‬
‫اروپايي»‪ ،‬مي نامند‪ .‬گواهي اختيار معامله نيز قابل معامله در بازار دست دوم (بورس) مي باش د‪[ .‬‬
‫‪]16‬‬

‫‪17‬‬
 ‫‪ .2-5‬اوراق بهاداردر بازارهای مالی‬

‫برای اینکه درک کام ل ودقیقی از ش یوه عملک رد بازاره ای م الی(یع نی ش یوه ای ک ه این بازاره ا‬
‫وجوه اض افی پس اندازکنن دگان را ب ه گیرن دگان وام می رس انند) داش ته باش یم‪ ،‬بای د درب اره اوراق‬
‫بهاداری که در بازارهای مالی دادو ستد می شوند اطالعاتی به دست آوریم‪.‬‬

‫درینج ا نخس ت ب ه اوراق به اداری ک ه در ب ازار پ ول دادوس تد می ش وندو بع د ب ه اوراق ک ه در‬

‫بازارسرمایه معامله می شوند می پردازیم‪.‬‬

‫‪ .2-6‬بازار پول واوراق بهادار‬

‫اوراق قرضه کوتاه مدت‪ ،‬سبب اینکه در دوره های کوتاه مدت به سررسید می رسند‪،‬دارای کمترین‬
‫نوسانات قیمت هستند و ریسک سرمایه گذاران در این اوراق به پایین ترین ح د ممکن می رس د‪ .‬در‬
‫طی سه دهه گذشته‪ ،‬بازارپول شاهد تحوالت زیادی بوده اس ت ‪ ،‬چراک ه تع داد زی ادی اوراق به ادار‬
‫جدید در مدت زمانی اندک به بازارعرضه شده است‪.‬‬

‫‪ .2-6-1‬گواهی سپرده بانکی قابل نقل و انتقال‪:‬‬

‫گواهی سپرده نوعی اوراق بهادار است که بانک به سپرده گذاران می فروشد و بر آن اساس ساالنه‬
‫مبلغی به عنوان بهره به صاحب این اوراق می دهدودرتاریخ سررسید‪،‬اص ل مبل غ ب از پ رداخت می‬
‫شود‪.‬‬

‫پیش از‪ 1961‬گواهیه ای س پرده ب انکی قاب ل نق ل و انتق ال وج ود نداش ت‪ ،‬یع نی دارن ده ورق نمی‬
‫توانست آن را به دیگری بفروشد و مجبور بود تا سررسید‪،‬آن را نگه دارد واگ ر پیش از آن ب ه پ ول‬
‫نیاز پیدا می کرد می باییست آن را به بانک بفروشد وبانک هم از این بابت اورا جریمه می کرد‪.‬‬

‫سیتی بان ک در ‪ 1961‬ب رای اینک ه ق درت نق د ش وندگی این اوراق را بیش تر ک رده آه ا را از نظ ر‬
‫سرمایه گذاران جذابتر کند‪،‬برای نخستین باز گواهی سپرده قابل نق ل و انتق ال(ب ه ص ورت برگه ا از‬
‫‪ 10000‬دالری) منتشر کرد ک ه ص احب ب رگ می توانس ت آن را در ب ازار دس ت دوم ب ه ف روش‬
‫برساند‪.‬هم اکنون‪،‬بسیاری از بانکهای تجاری این اوراق را منتشر می کنندو بازارآنهابسیار پر رونق‬
‫اس ت‪ .‬ب ه گون ه ک ه در ح ال حاض ر بیش از‪ 350‬میلی ارد دالرازاین اوراق دردس ت م ردم‬
‫است‪.‬گواهیهای سپرده یکی از منابع اصلی تأمین بودحه بانکهاست و آنها می توانند ب ه این وس یله از‬

‫‪18‬‬
‫شرکتها‪،‬صندوقهای مشترک سرمایه گذاری فعال در بازار پول‪ ،‬سازمانهای خیریه ونهاده ای دول تی‬
‫وام بگیرند‪.‬‬

‫جدول اوراق بهاداربازارپول‬

‫اوراق بهادار منتش ر ش ده در‬
‫دست مردم در پایان س ال‪،‬ب ه‬
‫ملیارد دالر‬
‫‪1993‬‬ ‫‪1990‬‬ ‫‪1980‬‬ ‫‪1970‬‬ ‫نوع اوراق بهادار‬
‫‪715‬‬ ‫‪527‬‬ ‫‪216‬‬ ‫‪81‬‬ ‫اوراق خزانه امریکا‬
‫گ واهی س پرده قاب ل نق ل‬
‫‪381‬‬ ‫‪543‬‬ ‫‪317‬‬ ‫‪55‬‬ ‫وانتقال‬
‫‪550‬‬ ‫‪557‬‬ ‫‪122‬‬ ‫‪33‬‬ ‫اوراق تجاری‬
‫‪32‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪7‬‬ ‫قبولی بانکها‬
‫‪168‬‬ ‫‪144‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪3‬‬ ‫قراردادهای بازخرید‬
‫‪62‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪16‬‬ ‫استقراض بین بانکها‬
‫‪63‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪2‬‬ ‫دالر اروپایی‬

‫‪ .2-6-2‬اوراق تجاری‬

‫بانکهای بزرگ و شرکتهای بسیار مشهور مثل ج نرال موت ورز و ش رکت تلفن و تلگ راف امریک ا‬
‫اوراق تجاری منتشر می کنند‪ .‬این اوراق کوتاه مدت هستند‪ .‬پیش از دهه ‪ 1960‬شرکتها وجوه م ورد‬
‫نیاز را از بانکها قرض می گرفتند‪ ،‬ولی از آن زمان تاکنون ب ا مراجع ه ب ه سایرواس طه ه ای م الی‬
‫وشرکتها و ازطریق فروش اوراق تجاری پول م ورد نی از خ ود را تهی ه ک رده ب ه ش یوه ای مس تقیم‬
‫تأمین مالی می کنند‪.‬بازاراوراق تجاری شاهدرشد بس یار زی ادی ب وده اس ت‪ .‬بین س الهای ‪- 1970‬‬
‫‪ 1993‬اوراق تجاری دردست مردم بیش از‪ 1500‬در صد افزایش یافت‪ ،‬یعنی از‪ 33‬میلیارد دالرب ه‬
‫‪550‬میلیارد دالر رسید‪.‬‬

‫‪ .2-6-3‬قبولی بانکی‬

‫‪19‬‬
‫این ووراق بهادارکه دربازارپول دادو ستد می ش وند‪ ،‬ص دها س ال اس ت ک ه در تج ارت بین المل ل‬
‫مورد استفاده قرارمی گیرند‪ .‬قبولی بانک ‪ ،‬یک برات بانکی است که ی ک ش رکت آن را ص ادر می‬
‫کند‪ ،‬در تاریخ آینده قابل پرداخت است وبانک از بابت مهری که به صورت (قب ولی) ب رآن زده وب ه‬
‫این وسیله پرداخت آن را تضمین کرده مبلغی بابت کارمزد دریافت میکند‪ .‬ش رکت ص ادر کنن ده این‬
‫برات بایددر تاریخ سررسید مبلغ برات را پرداخت کند‪ .‬اگر شرکت چنین نکند ضمانت بانک ب ه این‬
‫معنا است که باید در موعد مقررآن برات را پرداخت کند‪ .‬مزیت که سند مزب ور ب رای ش رکت دارد‬
‫این است که به هنگام خرید از خارج می تواند از آن استفاده کند‪ .‬زی را ص ادر کنن ده خ ارجی از این‬
‫امر آگاه است که اگر شرکت خریدار ورشکسته شود‪،‬برات مزبور به وس یله بان ک پ رداخت خواه د‬
‫شد‪ .‬معموال این سندهای (قبولی) در بازارهای دست دوم با تخفیف دادوستد می شوندو شباهت زیادی‬
‫به اوراق خزانه دارند‪.‬اصوال همان سازمانها و ش رکتهایی ک ه اوراق خزان ه را خری داری می کنن د‪،‬‬
‫این اوراق را هم می خرند‪ .‬از‪ 1970‬ت ا ‪ 1993‬ب ازاراین اوراق رش د چش مگیری ک رد و اوراق در‬
‫دست اشخاص ‪ 400‬در صد افزایش یافته‪ ،‬از‪ 7‬میلیارد دالربه ‪ 32‬میلیارد دالررسید‪.‬‬

‫‪ .3-6-4‬قراردادهای بازخرید‪:4‬‬

‫قرارداد بازخرید ن وعی وام کوت اه م دت اس ت ک ه سررس ید آن ب ه کم تر از دوهفت ه می رس د‪ .‬در‬

‫اجرای این قرارداد اوراق خزانه ب ه عن وان تض مینی ب ا وثیق ه م ورد اس تفاده ق رار میگیرن د‪ ،‬ب دین‬
‫معناک ه اگ ر گیرن ده وام نتوان د وام را ب ازپرداخت کن د‪ ،‬وام دهن ده ازاین اوراق اس تفاده خواه د‬
‫کرد‪.‬قراردادبازخرید بدین گونه بسته می شود‪ .‬یک شرکت بزرگ‪ ،‬مث ل ج نرال موت ورز در حس اب‬
‫خود نزد بانک مبلغی پول دارد‪ ،‬مثال یک میلیون دالر که می تواند آن را برای یک روز ب ه دیگ ری‬
‫قرض بدهد‪ .‬جنرال موتورز با این یک میلیون دالر از بان ک اوراق خزان ه می خ رد و بان ک طب ق‬
‫قرارداد این اوراق را به قیمتی‪ ،‬کمی باالتر از قیمت خرید‪،‬باز پس می خ رد‪.‬مس أله ب ه این ص ورت‬
‫در می آید که شرکت جنرال موتورز‪ ،‬وامی به مبلغ ی ک میلی ون دالر ب ه بان ک می ده د و ص احب‬
‫یک میلیون دالر از اوراق خزانه متعلق به بانک می شود‪ .‬تا اینکه بانک این اوراق را بازخرید کند‪.‬‬
‫در بازاره ای م الی‪ ،‬قراداده ای بازخری د ی ک ن وآوری م الی نس بتأ جدی د اس ت ک ه در ‪ 1969‬ب ه‬
‫بازارعرضه شد‪ .‬هم اکنون حجم این نوع قراردادها به بیش از ‪ 160‬میلیارد درالررسیده و اغلب وام‬
‫دهندگان هم شرکتهای بزرگ هستند‪.‬‬

‫‪ .3-6-5‬استقراض بین بانکی‬

‫‪4‬‬
‫‪Repurchase agreement‬‬

‫‪20‬‬
‫این نوع وامها برای دوره های بسیار کوت اه م دت‪،‬مثال ی ک روزه داده می ش ود‪ .‬وام دهن ده ب انکی‬
‫است که میزان سپرده اش نزد بانک مرکزی بیش تراز م یزان مقرراس ت‪ .‬وام گیرن ده بان ک دیگ ری‬
‫است که میزان سپرده اش که نزد بانک مرکزی کمتر ازحد قانونی است‪ .‬اگربانک در یابد که م یزان‬
‫سپرده هایش نزد بانک مرکزی بدان حد که مقررات تعیین کرده نرسیده اس ت‪،‬درچ نین وض عیتی از‬
‫سپرده بانک دیگری‪،‬نزد بانک مرکزی‪،‬استفاده می کند‪ ،‬که درچنین حالتی بانک وام دهنده این وجوه‬
‫را ازطریق سیس تم ب انکی ب ه حس اب بان ک وام گیرن ده منتق ل می کن د‪ .‬از نظ ر نیازه ای اعتب اری‬
‫بانکها‪ ،‬این دادوستد حساسیت زیادی دارد‪ ،‬زیرا نرخ بهره چنین وامه ایی( ک ه آن را ن رخ به ره بین‬
‫بانکی می نامند) به عنوان یک مبنا یا معیاری به حساب می آید که تعیین کننده شرایط بازار وام بوده‬
‫نشان دهنده نوع سیاست پولی بانک مرکزی است‪ .‬باال بودن نرخ این بهره مئوید این است که بانکه ا‬
‫از نظر پول بامشکل روبه رو هستند و هنگامی که نرخ بهره پایین باشد‪ ،‬بانکها می توانند وامهایی با‬
‫نرخ بهره بدهند‪.‬‬

‫‪ .3-6-6‬اوراق قرضه شرکتها‬

‫شرکتهای بزرگ که از نظر اعتباری در رده باالیی قراردارن د اراق قرض ه بلن د م دت منتش ر می‬
‫کنند‪ .‬شرکتهایی که اوراق قرضه منتشر می کنند‪ ،‬بهره این اوراق را سالی دوباربه دارنده این اوراق‬
‫می پردازند و ارزش اسمی آنها را نیز در تاریخ سررپرداخت می کنن د‪ .‬ب رخی ازاین اوراق قرض ه‬
‫که آنها را اوراق قرضه قابل تبدیل می نامند دارای این وی ژگی هس تند ک ه دارن ده آنه ا می توان د در‬
‫زمان مقرر‪ ،‬آنها را به تعدادی سهم عادی شرکت انتشار دهنده تبدیل کن د‪.‬این وی ژگی ب اعث ج ذابیت‬
‫بیش تر این دس ته از اوراق قرض ه می ش ود و از س وی دیگراگ ر قیمت س هام ش رکت اف زایش یاب د‬
‫شرکت نباید کماکان بهره پرداخت کند(زیرا دارندگان اوراق قرضه ‪ ،‬آنه ا را ب ه س هام ع ادی تب دیل‬
‫می کنند)ازآنجا که تعداد اوراق قرضه قابل تبدیل وغیرقابل تبدیل متعلق به یک شرکت چن دان زی اد‬
‫نیست‪ ،‬قدرت نقدشوندگی اوراق قرض ه ش رکتها ب ه ان دازه اوراق قرض ه دولت امریکانیس ت‪.‬اوراق‬
‫قرضه شرکتها به مراتب کوچکتر از بازار سهام است(اوراق قرض ه ش رکتهایی ک ه دردس ت م ردم‬
‫است به کمتر از‪ 5/1‬سهام سهام میرسد) ولی هرسال اوراق قرضه بیشتری منتشرمی شود(درمقاسیه‬
‫با سهام تازه یافته)‪ .‬بنابرین تغیرقیمت اوراق قرضه ه ر ش رکت در بازارم الی ب رای ش رکت ب رای‬
‫شرکت انتشاردنده اهمیت زیادی دارد( در مقایسه با تغییر ارزش سهام)‪.‬شرکتها ی بیمه‪ ،‬خانوارها و‬
‫صندوقهای بازنشستگی از جمله خریداران عمده اوراق قرضه شرکتها هستند‪،(7) .‬صص(‪)24-28‬‬

‫‪21‬‬
 ‫‪ .2-7‬استراتژی مومنتوم در مقابل استراتژی معکوس‬
‫‪-1‬استراتژی مومنتوم ‪:‬‬

‫استراتژی مومنتوم مفهومی در علم فیزیک می باشد که بیان می دارد که یک جسم در حال ح رکت‬
‫گرایش دارد که همچنان در حرکت باقی بماند مگر اینکه نیرویی از خ ارج ب ر آن وارد ش ود(ق انون‬
‫اول نیوتن)‪ .‬به عبارت دیگرمصداق این قانون در بازار این است که یک روند قیمتی تمایل دارد ک ه‬
‫باقی بماند تا زمانی که یک نیروي خارجی جلوي آن را بگیرد‪ .‬این استراتژي شامل س رمایه گ ذاري‬
‫در جهت بازار می باشد و ادعا می نماید که بازدهی مثبت یا منفی گذشته در دوره مشخصی از آین ده‬
‫نیز همچنان تداوم خواهد داشت‪.‬این استراتژی از خود همبستگی مثبت در بازدهی دارایی ها در میان‬
‫مدت حکایت می کند‪ .‬در این استراتژي بازدهی اضافی با خرید سهام برن ده گذش ته و ف روش س هام‬
‫بازنده گذشته قابل دستیابی می باشدجاگادیش و تیتمن‪. 1993 (،‬به عبارت دیگ ر اوراق به اداري ک ه‬
‫عملکرد خوبی(بدي)را در گذشته تجربه کرده اند‪ ،‬گرایش دارند که این بازدهی خوب(بد)را در آین ده‬
‫نیز ادامه دهند‪،‬یا به طور خالصه بهتر مومنتوم اعتقاد به استمراربازدهی میان مدت تاریخی دارد‪.‬‬

‫‪-2‬استراتژي معکوس‪:‬‬

‫استراتژي معکوس اعتقاد دارد که عوام و اکثریت بازار اشتباه می کنند و روندهاي اخ یر قیمت ه ا‬
‫بر می گردند‪ ،‬بنابراین براي دستیابی به بازدهی اضافی می باید ص بور ب ود و ب ا جس ارت در جهت‬
‫مخ الف ب ازار عم ل ک رد‪ .‬در مجم وع این اس تراتژي ه ا ب ه دنب ال شناس ایی رون دها ب ا اس تفاده از‬
‫معیارهاي مختلف و بهره گیري از آنها هستند‪.‬‬

‫به اعتقاد این استراتیژی همبستگی سریالی منفی در ب ازدهی اوراق به ادار اس توار می باش د و ادع ا‬
‫می شود که می بایستی ب راي غلب ه ب ر ب ازار س هام برن ده قبلی را ف روخت و س هام بازن ده قبلی را‬
‫خرید‪.‬‬

‫مقایسه دو روش‪:‬‬

‫نتایج تحقیقات نشان می دهد که در دوره هاي نگهداري متفاوت‪ ،‬استراتژي هاي متفاوت می توانند‬
‫سودمند باشند‪ .‬چنان که در دوره زم انی کوت اه م دت (کم تر از س ه ماه ه) رون دها ب ر می گردن د و‬
‫بنابراین استراتژي معکوس مناسب است‪ .‬این خ ود می توان د بخ اطر خ ود همبس تگی مقطعی و ن یز‬
‫هزینه هاي معامله باشد‪ .‬در دوره زمانی میان مدت(سه تا دوازده ماهه) به نظر می رسد که برندگان‬

‫‪22‬‬
‫گذشته نسبت به بازندگان گذشته بهتر عمل می کنند که این خود می تواند به خاطر عکس العمل کمتر‬
‫از اندازه باشد‪ .‬در نهایت در دوره زمانی بلند مدت( سه تا پنج سال) به نظر می رس د ک ه اس تراتژي‬
‫معکوس سودمندتر است و بازندگان تاریخی نسبت به برندگان تاریخی بهتر عمل می کنندَ‪]16[ .‬‬

‫فصل سوم‬

‫تحلیل وضعیت مالی و چگونگی تامین منابع مالی‬

‫‪ .3-1‬تحلیل گری مالی‬

‫‪23‬‬
 ‫تحلیل گری مالی از جمله وظایف خاص و حرفه ای مدیران مالی است‪.‬‬

‫تحلیل گری مالی عبارت است از شیوه ای که برای استفاده کننده گان اطالعات مالی این امک ان را‬
‫فراهم می کند تا هنگام تصمیم گیری برای مقاص د اقتص ادی ب ه اطالع اتی آن هم ب ه ش کل خ اص‬
‫دست یابند ‪.‬به عبارتی دیگر فرایند است که وضعیت و عملکرد شرکت از دی دگاه م الی بررس ی می‬
‫شود‪.‬‬

‫تحلیل گری مالی ابزارمدیر مالی در برنامه ریزی مالی است به طور که از این طریق می توان از‬
‫وضعیت گذشته آگاهی حاصل نمود ودر برنامه ریزی مالی از آن بهره گرفت‪.‬‬

‫‪ .3-2‬هدف تحلیل گری مالی‬

‫هدف آن تامین ان واع اطالع ات م الی س ودمند در تص میم گ یری از طری ق ش ناخت نق اط ق وت و‬
‫ضعف بنگاه اقتصادی در گذشته(تاریخی)است‪.‬‬
‫منابع مورد نیاز تحلیل گری مالی‬
‫الف‪-‬اطالعات مالی(صورتهای مالی اساسی و گزارشهای ساالنه‪،‬اطالعات بازار سهام و‪)...‬‬
‫ب‪ -‬اطالعات کمی غیر مالی(آمارهای تولید‪،‬تقاضاو اشتغال وآمار های رسمی اقتصادی)‬
‫ج‪ -‬اطالعات کیفی(گزارشهای حساب رسان‪،‬اخبار کار کنان‪ ،‬تفسیر مدیریت وتحلیل گران مالی)‬
‫د‪ -‬اظهار نامه گروه های ذینفع ‪،‬ذیعالقه وذیحق‪.‬‬

‫‪ .3-3‬روش های تحلیل گری مالی‬

‫الف‪ -‬تحلیل گری مالی با استفاده از نسبت های مالی‪:‬در این روش از نسبت ه ای م الی ک ه ارتب اط‬
‫ریاضی ارقام مالی مندرج در تراز نامه وصورت سود وزیان وجری ان نق د نظ یر دارایی ه ا ‪،‬ب دهی‬

‫‪24‬‬
‫ها‪،‬حقوق صاحبان سهام‪،‬در آمد و هزینه هاو س ایر را ب ه ص ورت کس ر بی ان می کن د‪،‬محاس به ودر‬
‫قضاوت بیان می کند‪.‬‬

‫ب‪ -‬تحلیل سری زمانی وپیش بینی ‪:‬در این روش متغییر های تاریخی ناشی از نتایج حسابداری ب ه‬
‫عنوان تکنیک پایه مورد توجه تحلیل گران مالی قرارمی گیرد‪.‬در حقیقت بررسی روند در این ش یوه‬
‫تحلیل گری مد نظرقرار می گیرد نظیر روند فروش‪،‬زوند تغییرات هزینه ها ومنابع مالی‪.‬‬

‫فرایند اجرایی دو روش فوق الذکر را می توان در قالب روشهای ذیل ارایه داد‪:‬‬

‫‪-1‬تجزیه وتحلیل درونی‪:‬در این روش مقدار و اهمیت نسبی هر کدام از ارقام یک ص ورت م الی در‬
‫مقام مقایسه با اقالم همان صورت مالی (ارقام ترازنامه وسود وزیان یک سال)تعیین می گردد‪.‬‬

‫‪-2‬تجزیه وتحلیل مقایسه ای‪:‬در این روش‪،‬صورتهای م الی دویاچن د دوره مت والی ب ا یکدیگرمقایس ه‬
‫می گردد‪.‬اصلی ترین عوامل و عناصر که در تحلی ل گ ری م الی می گ یرد ودر پ اره ای مواق ع می‬
‫تواند‪،‬حسب مورد یک روش تلقی گرددعبارتنداز‪:‬‬

‫الف‪ -‬تحلیل جریان نقد‪:‬در این روش گردش نقدینگی شرکت در طول یک سال گذشته یا س الهای قب ل‬
‫بررسی و اندازه گیری می شود‪.‬‬

‫ب‪ -‬تجزی ه و تحلی ل س رمایه در گ ردش‪:‬طی این روش عوام ل م وثردر ساختارس رمایه در گ ردش‬
‫شناخته شده و تحلیل می گردد‪.‬‬

‫ج‪ -‬خطر سنجی‪:‬منظور وهدف استفاده از این روش تعیین مواضع و عوامل ایجاد خط ر اس ت‪.‬خط ر‬
‫سنجی استباده از فنون ومطالعاتی است که ما رادر پیش بینی ن اتوانی در ب ازپرداخت ب دهی وب روز‬
‫زیان یاری می دهد‪.‬‬

‫‪ .3-4‬شاخص های مورد استفاده در تجزیه وتحلیل مالی‬

‫‪25‬‬
‫از شاخص های زیر می توان نسبت های مالی محاسبه شده را در تحلیل گری م الی م ورد اس تفاده‬
‫قرار داد‪.‬‬

‫نسبت تاریخی(روند)‪ :‬به کمک این شاخص می ت وان نس بت ه ای م الی محاس به ش ده را ب ا‬ ‫‪-1‬‬
‫سالهای قبل مقایسه و در خصوص وضعیت وعملکرد شرکت قضاوت نمود‪.‬‬
‫نس بت اس تندرد‪ :‬مقایس ه نس بت ه ای محاس به ش ده در س ال م ورد نظ ر ب ا اس تندرد (ن رم‬ ‫‪-2‬‬
‫یاانبظار)نسبت استندرد را می توان از بودجه ساالنه استخراج نم ود‪.‬بن ابراین می ت وان این ش اخص‬
‫رت تحت عنوان نسبت بودجه نیز تعریف کرد‪.‬‬
‫نسبت متوسط صنعت‪ :‬مقایسه نسبت های محاسبه ش ده ب ا نس بت متوس ط ص نعت در حقیقت‬ ‫‪-3‬‬
‫متوسط صنعت ‪،‬میانگین نسبت های مالی شرکت در یک صنعت در یک دوره ای مالی است‪.‬‬

‫‪ .3-5‬مراحل تحلیل گری مالی‬

‫الف‪-‬جمع آوری تطالعات مالی(صورت های مالی اساسی)‬

‫ب‪-‬محاسبه نسبت های مالی ویاشاخص های مورد نظر‬
‫ج‪-‬مقایسه نسبت ها با شاخص های مورد نظر‬
‫د‪-‬نتیجه گیری و ارائه پشنهادات )‪،(4‬صص(‪)18-20‬‬

‫‪ .3-6‬نسبت های مالی‬

‫ابزار تحلیل گری م الی‪،‬نس بت ه ای م الی اس ت ک ه از چه ار دی دگاه کلی جهت س نجش عملک رد‬
‫ووضعیت مالی شرکت استفاده می شود‪.‬‬

‫جدول زیر مفروضات واهداف دیدگاه های کلی تحلیل گری مالی را تبیین ونشان می‬

‫دهد‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫اهداف‬ ‫اهمیت‬ ‫نسبت ها‬

‫تعیین و سنجش توان پرداخت‬ ‫وجوه نقد‪،‬مدیریت دارایی هاو‬ ‫نسبت سیالیت‬
‫تعهدات کوتاه مدت‬ ‫بدهی هاکوتاه مدت وسرمایه‬
‫درگردش‬

‫اندازه گیری درجه کارایی‬ ‫سنجش عملکرد‪،‬سنجش کارا‬ ‫نسبت فعالیت‬

‫استفاده از شرکت‬ ‫یی واثر بخشی‪،‬تداوم فعالیتها‬

‫سنجش ترکیب سهم سهام‬
‫داران وبستانکاران در‬
‫منابع ‪،‬نحوه تامین منابع مالی‬
‫وسنجش توان پرداخت بهره‬
‫سرمایه گداری‪،‬ترکیب ساختا‬ ‫نسبت قرضه های بلند مدت‬
‫رمالی‪،‬هزینه تامین مالی‪،‬‬
‫سنجش ریسک تجاری‪،‬مالی‬
‫وورشکستگی‪،‬توان پرداخت‬
‫بهره‬

‫اندازه گیری وضعیت سود‬ ‫سودآوری‪،‬تداوم فعالیت‪،‬‬ ‫نسبت سودآوری‬

‫آوری‪،‬بازدهی فروش و‬ ‫سنجش عملکرداقتصادی‪،‬‬
‫بازدهی دارایی ها‬ ‫ارزش سهام‪،‬بازدهی فروش‪،‬‬
‫بازده صاحبان سهام‬

‫اول‪-‬نس‪..‬بت س‪..‬یالیت‪ :5‬حاص ل تقس یم دارایی ج اری ب ر ق روض ج اری عب ارت ازنس بت س یالیت‬
‫است‪.‬نسبت سیالیت نشان دهنده بازپرداخت قروض در کوتاه مدت است وبه دو دسته تقسیم می گردد‪.‬‬

‫‪-1‬نسبت سیالیت جاری‬

‫نسبت سیالیت آنی یاسریع وتوسط فورمول های ذیل حاصل می شود‪.‬‬ ‫‪-2‬‬

‫موجودی گدام ‪ +‬طلبات ‪ +‬وجوه نقد‬

‫=نسبت جاری‬
‫قروض جاری‬

‫‪5‬‬
‫‪Liquidity Ratios‬‬

‫‪27‬‬
‫ش رط کلی این اس ت ک ه قیمت ص ورت دو براب ر مخ رج باش د‪.‬در این ح الت س یالیت از نقط ه‬
‫نظرجاری باال است ولی در صورت که صورت بیشتر از دو برابر گ ردد نش ان دهن ده آن اس ت ک ه‬
‫نهاد از منابع مالی استفاده در ست نکرده است ودر حالتی دو برابر بودن مخ رج نس بت ب ه ص ورت‬
‫قدرت سیالیت وبازپرداخت شرکت مساوی به یک است‪.‬‬

‫موجودی گدام ‪+‬اوراق بهادار ‪ +‬وجوه نقد‬

‫= نسبت سریع‬
‫قروض آنی‬

‫شرط کلی این نسبت (‪)1=1‬است یعنی در این صورت نشان دهن ده ق درت پ رداخت س ریع ش رکت‬
‫است‪.‬‬

‫دوم‪ -‬نسبت فعالیت‪ : 6‬این نسبت تعیین کننده این است که موثریت که موسیسه یا نهاد دارایی را به‬
‫شکل درست به کار برده است یا نه ؟واین نسبت نشان دهنده موفقیت وعدم موفقیت شرکت است وب ه‬
‫سه کتگوری تقسیم شده است‪.‬‬

‫نسبت دوران دارایی هااین نسبت از تقسیم عاید فروش بر مجموع دارایی ه ا بدس ت‬ ‫‪-1‬‬
‫می آید‪ .‬به هر اندازه که دوران دارایی بیشتر باشد به همان اندازه فعالیت سریع تر است‪.‬‬

‫مجموع عاید فروش‬

‫= نسبت دوران دارایی ها‬
‫مجموع داراییها‬

‫نسبت دارایی های ثابت‪:‬این نس بت از تقس یم عای د ف روش ب ر مجم وع دارایی ه ای‬ ‫‪-2‬‬
‫ثابت بدست می آیدواین نسبت نشان دهنده مجموع سرمایه گذاری های ثابت بر عای د ف روش‬
‫بوده یعنی با به کار انداختن مبلغ معین چه مقدار عاید بدست آمده است‪.‬‬

‫عاید فروش‬
‫= نسبت دارایی های ثابت‬
‫داراییهای ثابت‬

‫نسبت سرمایه جاری‪:‬این نسبت از تقسیم عاید فروش بر سر مای ه ج اری بدس ت می‬ ‫‪-3‬‬
‫آیدواین نسبت نشان دهنده اینست که با به کارگیری سرمایه جاری چه مق دار عای د ب ه دس ت‬
‫آمده است‪.‬‬

‫عاید فروش‬
‫= نسبت دوران سرمایه‬
‫دوران سرمایه جاری‬
‫‪6‬‬
‫‪Operating Ratios‬‬

‫‪28‬‬
‫سوم ‪:‬نسبت بازپرداخت قروض بلندمدت‪ 7:‬یکی از مهمترین نس بت ه ا ب ه منظ ور تعین ق روض ب ه‬
‫مقروض نسبت باز پرداخت قروض بلند مدت است وبه دونوع می باشد‪.‬‬

‫نسبت قروض‪:‬این نسبت از تقسیم مجموع قروض بر مجم وع دارایی ه ا بدس ت می‬ ‫‪-1‬‬
‫آید‬

‫مجموع قروض‬
‫= نسبت قروض‬
‫مجموع داراییها‬

‫نسبت مجموع قروض بر حقوق صاحبان سهام‪ :‬این نس بت از تقس یم مجم وع حق وق‬ ‫‪-2‬‬
‫صاحبان سهام بر مجموع قروض به دست می آیدواین نسبت بی ان گ ر آن اس ت ک ه مجم وع‬
‫سهام یک شرکت به کدام اندازه است وبلند ب ودن س طح س هام نش ان دهن ده تادی ه قرض ه ب ه‬
‫موسیسات دیگر می باشد‪.‬‬

‫مجموع حقوق صاحبان سهام‬

‫= مجموع حقوق صاحبان سهام‬
‫مجموع قروض‬

‫چهارم‪ :‬نسبت س‪..‬ود آوری‪ 8‬ی‪..‬ا مف‪..‬اد خ‪..‬الص‪ :‬این نسبت نش ان دهن ده کف ایت اقتص ادی ی ک نه اد ی ا‬
‫موسیسه می باشدوبه سه دسته تقسیم گردیده است‪.‬‬

‫نسبت بازدهی دارایی‪ :‬این نسبت ذریعه سود خالص بر مجموع دارایی ه ا ب ه دس ت‬ ‫‪-1‬‬
‫می آید‪.‬این نسبت شاخص کیفیت بوده ویک فیصدی را نشان می دهد وبرای ق رض دهن ده و‬
‫قرض گیرنده جالب و مفید است‪.‬‬

‫سود خالص‬
‫‪ X 100‬مجموع دارایی = نسبت بازدهی دارایی (‪)100%‬‬

‫نسبت باردهی حقوق سهام‪ :‬این نسبت از تقسیم سود خالص ب ر حق وق س هام تش کیل‬ ‫‪-2‬‬
‫می شودونشان دهنده بازدهی سرمایه گذار است یعنی ب ا ب ه ک ار ان داختن س رمایه معین چ ه‬
‫مقدار سود بدست آمده است‪.‬‬

‫سود خالص‬
‫‪ =X 100‬نسبت حقوق سهام‬
‫حقوق سهام‬

‫‪7‬‬
‫‪Leverage Ratios‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Profitability Ratios‬‬

‫‪29‬‬
‫نسبت بازدهی سود فروش ‪ :‬این نسبت از حاصل تقس یم مف اد خ الص ب ر ف روش خ الص ب ه‬ ‫‪-3‬‬
‫دست می آید‪.‬یعنی ازمدرک فروش فی واحد کاال یا تولید به چه اندازه سود بدست آمده است‪.‬‬

‫مفاد خالص‬
‫‪ =X100‬نسبت بازدهی سود فروش‬
‫فروش خالص‬

‫)‪،(6‬صص(‪)39-49‬‬

‫‪ .3-7‬تامین منابع مالی‬

‫تامین منابع مالی شرکت ها و پروژه ها یکی از موارد بسا مهم می باش د ‪.‬واز اهمیت خ اص‬
‫ب ر خ وردار می باش د‪.‬وبای د ش رایط وعوام ل داخلی وخ ارجی در این مرحل ه م ورد توج ه ق رار‬
‫گیرد‪.‬تامین مالی یک نهاد و فعالیت گاه اقتصادی به روشهای متفاوت صورت می گیرد ونم ودارزیر‬
‫اع‬ ‫انوس‬

‫‪30‬‬
 ‫اعتبار اسنادی‬
‫اعتبارات تجاری‬
‫وبانکی‬
‫حد اعتباری‬

‫اوراق تجاری‬
‫تضمین قرار دادن‬
‫حساب های دریافتنی‬
‫وام های تضمینی‬
‫تضمین قراردادن‬
‫کوتاه مدت‬ ‫موجودی ها‬
‫پیش دریافت ها‬

‫هزینه های معوق‬

‫فروش حسات های‬
‫دریافتنی‬
‫فروش مطالبات‬
‫وموجودی ها‬
‫فروش اوراق تضمین‬
‫شده‬
‫اجاره دارایی مالی‬

‫اجاره‬
‫منابع مالی‬
‫اجاره عملیاتی‬

‫تضمین شده‬

‫بدهی‬ ‫تضمین نشده‬

‫وام بلند مدت‬

‫بلند مدت‬ ‫اوراق بهادار قابل‬ ‫اوراق قرضه‪،‬اوراق‬

‫تبدیل‬ ‫مشارکت‬

‫سهام عادی‬

‫سزمایه‬ ‫سهام ممتاز‬

‫سود انباشفه‬

‫ع روش ها و ابزار های تامین مالی بلند مدت وکوتاه مدت را نشان می دهد‪.‬‬

‫‪ .3-7-1‬تامین مالی کوتاه مدت‬

‫در انتخاب منابع تامین مالی کوتاه مدت ‪،‬توجه به نکات زیر ضروری است‪.‬‬
‫‪-1‬هزینه تامین مالی‬
‫‪-2‬اثر رده بندی اعتباری(مخاطره اعطای اعتبارنامه واحد انتفاعی)‬

‫‪31‬‬
 ‫‪-3‬قابلیت اتکاء‬
‫‪- 4‬محدودیتها(محدود کردن سهام پرداختنی ‪،‬حقوق ومزایای مدیریت ویا مخارج سرمایه ای)‬
‫‪-5‬قابلیت انعطاف‬

‫‪ -1‬اعتبارات تجاری‪:‬‬

‫یکی از روش های تامین مالی کوتاه مدت ‪،‬اعتبارات تجاری است‪.‬‬

‫هزینه های تامین مالی استفاده از اعتیارات تجاری به چند عامل بستگی دارد‪:‬‬

‫الف‪-‬دوره ای پرداخت‪:‬بسیاری از موسیسات سعی می کنند دوره ای پرداخت راطوالنی تر نماین د‪.‬ت ا‬
‫از این طریق منابع مالی کوتاه مدت بیشتری را تامین نمایند‪.‬‬

‫ب‪-‬سیاست تخفیف نقدی‪:‬تخفیف عاملی است که موجب کاهش قیمت وبه تبع کاهش درآمدمی گردد‪:‬‬

‫= نرخ هزینه نامین مالی ساالنه با احتساب عدم استفاده از تخفیف نقدی‬

‫درصد تخفیف‬ ‫‪360‬‬

‫‪x‬‬
‫مهلت پرداخت‪ −‬آخرین مهلت پرداخت جهت استفاده از تخفیف درصد تخفیف‪100 %−‬‬

‫ج‪-‬میزان اعتبارات خالص‪:‬از رابطه فوق می توان استفاده نمود‪.‬‬

‫نیاز مالی خالص‬

‫=مقدار اعتبار ناخالص‬
‫درصد مانده جبرانی‪1−‬‬

‫‪-2‬اعتبار بانکی‪:‬‬

‫دیگر روش تامین مالی کوتاه مدت اخذ اعتبار (وام)بانکی است معموال بانک ه ا جهت اعط ای وام‬
‫مبلغی را به عنوان مانده جبرانی استفاده می کنند که به عبارتی از حداقل مانده حساب جاری ش رکت‬
‫وام گیرنده‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫نیاز مالی خالص‬
‫=مقدار وام ناخالص‬
‫درصد مانده جبرانی‪1−‬‬

‫هزینه تامین مالی کوتاه مدت از بانک که در مدیریت مالی اهمیت دارد‪،‬عب ارت اس ت از ن رخ به ره‬
‫موثر وام بانکی (نرخ واقعی بهره)است که بر اساس مقدار وام ‪،‬بهره پرداختی‪،‬مدت وام وروش ب از‬
‫پرداخت وام ومیزان مانده جبرانی تعیین می شود و به عنوان نرخ استکه هزینه تامین مالی بر اساس‬
‫آن محاسبه می شود‪.‬‬

‫بهره‬ ‫‪360‬‬
‫=نرخ بهره موثر‬ ‫‪x 100 x‬‬
‫اصل وام‬ ‫مدت زمان واریز شدن وام‬

‫‪ .3-7-2‬تامین مالی بلند مدت‬

‫منابع تامین مالی بلند مدت شرکت عبارتند از‪:‬‬

‫اوراق قرضه(ابزار بدهی)‬ ‫‪-‬‬

‫سهام ممتاز(ابزار سرمایه)‬ ‫‪-‬‬
‫سهام عادی(ابزار سرمایه)‬ ‫‪-‬‬

‫اوراق قرضه و سهام ممتاز (در مواقعی که دارایی نرخ سود ثابت تض مین ش ده اس ت)‪:‬ب ه عن وان‬
‫اوراق بهادار با در آمد ثابت و سهام عادی به عنوان اوراق بهادار با در آمد متغییرمی باشد‪.‬‬

‫‪-1‬اوراق قرضه‪:‬‬

‫ورقه بدهی است ‪.‬خری دار اوراق قرض ه ب ه عن وان طلبک ار ش رکت محس وب می ش ود و ش رکت‬
‫متعهد است بهره را در موعد معین و اصل را در سر رسید پرداخت نماید‪.‬‬

‫انواع اوراق قرضه‪:‬‬

‫‪33‬‬
‫اوراق قرضه معمولی‪ :‬دارایی بهره ثابت و سر رسید معین است می تواند ‪،‬همراه با‬ ‫‪-1‬‬
‫وثیقه باشد‪.‬‬
‫اوراق قرض ه در آم د‪ :‬پ رداخت به ره در این ن وع اوراق ال زامی نیس ت وش رکت‬ ‫‪-2‬‬
‫زمانی التزام به پرداخت به ره دارد ک ه س ود داش ته باش د‪(.‬مش ابه ب ه س هام ممت از)این ن وع‬
‫اوراق قرضه ریسک ورشکستگی ندارد‪.‬‬
‫در این گونه اوراق به منتشر کننده اختیار داده می شودکه قبل از سر رسید بتواند با‬ ‫‪-3‬‬
‫یک صرف(پاداش)برارزش اسمی از قبل تعیین شده‪،‬اوراق قرضه را باز خرید نماید‪.‬قابلیت‬
‫باز خرید برای شرکت دومزیت اساسی دارد‪.‬اوال انعطاف پ ذیری م الی عملی اتی ب ه ش رکت‬
‫می دهد‪.‬ثانیا در صورت کاهش ن رخ به ره ج اری ب ازار‪،‬ش رکت می توان دبا انتش ار اوراق‬
‫جدید‪،‬هزینه بهره را کاهش دهد‪.‬‬
‫اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام‪:‬دراین نوع اوراق به دارنده این ح ق داده میش ودکه‬ ‫‪-4‬‬
‫اوراق قرضه خریداری را به شرکت عودت و درمقابل ‪،‬س هام ع ادی در ی افت کن د‪.‬ض ریب‬
‫تبدیل اوراق قرضه به سهام عادی زمان انتشار اوراق قرضه تعیین می کند‪.‬‬
‫اوراق قرضه با به ره ش ناور‪ :‬اوراق قرض ه اس ت ک ه به ره آن ث ابت نیس ت وت ابع‬ ‫‪-5‬‬
‫عوامل اقتصادی و مولفه های مرتبط ب ا آن نظ یر ت ورم‪،‬رک ود‪،‬رون ق ی ا ش اخص به ره بین‬
‫بانکی یا هر شاخص دیگر است‪.‬‬
‫اوراق قرض ه بنج ل‪ :‬اوراق قرض ه ک ه ص ادر کنن ده آن ت وان پ رداخت به ره را‬ ‫‪-6‬‬
‫ندارد ‪.‬به عبارتی در کالس پ ایین طبق ه بن دی می ش وند‪.‬قیمت آن ه ا در ب ازار بس یار پ ایین‬
‫است وریسک و بازده اوراق از سایر قرضه ها بیشتر است‪.‬‬
‫اوراق قرضه بدون بهره‪ :‬قرض ه اس ت ک ه گ وپن به ره نداردوب ه کس ر(تخفی ف)در‬ ‫‪-7‬‬
‫بازار فروخته می شود‪ .‬سرمایه گذار با خرید این نوع اوراق قرضه‪،‬از تفاوت ارزش اس می‬
‫درسر رسید وقیمت خرید نفع می برد‪.‬‬

‫مزایای تامین مالی از طریق ابزار بدهی‪:‬‬

‫‪-1‬ارزان ترین روش تامین مالی است‪.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫‪-2‬باعث مشارکت دیگران در اداره و کنترول شرکت و دخالت در تصمیم گیری نمی گردد‪.‬‬
‫‪-3‬برای شرکت مزیت مالیاتی ایج اد می کن د‪.‬زی را به ره متعل ق ب ه آن ب ه عن وان هزین ه قاب ل قب ول‬
‫مالیاتی است‪.‬‬
‫‪-4‬در صورت پایین بودن هزینه بهره نسبت به بازده س رمایه گ ذاری ‪،‬ت امین م الی از طری ق اوراق‬
‫قرضه باعث افزایش ‪ EPS‬می شود‪.‬‬
‫‪-5‬در شرایط تورمی به علت ثابت ب ودن به ره آن ‪،‬به ره واقعی ک ه ش رکت می پ رداخت م اهش می‬
‫یابد‪.‬‬

‫معایب تامین مالی از طریق ابزاربدهی‪:‬‬

‫‪-1‬اوراق قرضه با ایجاد اهرم مالی باعث افزایش ریسک مالی شرکت می شود‪.‬‬
‫‪-2‬در صورت عدم پرداخت به موقع اصل وبهره ‪،‬می تواند منجر به ورشکستگی بشود‪.‬‬
‫‪-3‬به علت افزایش ریسک ناشی از بکارگیری بدهی ‪،‬بازده مورد انتطار س هامداران ع ادی و ممت از‬
‫افزایش می یابد‪.‬‬
‫‪-4‬شرایط موجود در قرضه می تواند محدودیت های برای شرکت ایجاد کندومانع بسیاری از فع الیت‬
‫های سود آوری شرکت شود‪.‬‬

‫‪-2‬سهام ممتاز‬

‫سهام ممتاز سهامی است که بعضی از وی ژه گی ه ای اوراق قرض ه و س هام ع ادی را دارد‪.‬س هام‬
‫داران ممتاز در دریافت سود وسهم خود از دارایی بعد از دارنده گان قرضه قرار می گیرن د ونس بت‬
‫به سهامداران عادی اولویت دارند‪ .‬بدین معنی ک ه اگ ر درس ال معی نی ش رکت س ودآور نباش د مل زم‬
‫نیست سود سهام ممتاز را پرداخت کند و می تواند سود سهم ممتاز را به تاخیر انداخته و م وقعی ک ه‬
‫شرکت سودآور شد سود سهام ممتاز را پرداخت کند‪.‬‬

‫مزایای تامین مالی از طریق سهام ممتاز‪:‬‬

‫‪-1‬سهام ممتاز برای شرکت ریسک ورشکستگی ندارد‪.‬‬
‫‪-2‬شرکت می تواند سود سهام ممتاز را به تاخیر اندازدکه این باعث انعطاف مالی ب رای ش رکت می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪-3‬باعث تقسیم حق رای و کنترول شرکت نمی شود‪.‬‬

‫‪35‬‬
‫‪-4‬اگ ر ب ازده س رمایه گ ذاری ب االتر از ن رخ س ود س هام ممت از باش دبا سس تفاده از س هام ممت از‬
‫‪EPS‬شرکت افزایش می یابد‪.‬‬
‫سهام ممتاز ارزان تراز سهام عادی برای تامین مالی می باشد‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫‪-6‬سهام ممتاز بدون سر رسید است‪.‬بنابراین یک منبع تامین مالی دائمی است‪.‬‬
‫‪-7‬سهام ممتاز ظرفیت استقراض شرکت را افزایش می دهد‪.‬‬

‫معایب تامین مالی از طریق سهام ممتاز‪:‬‬

‫سهام ممتاز مزیت مالیاتی برای شرکت ایجاد نمی کند‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫هزینه سرمایه سهام ممتاز گران تر از اوراق قرضه می باشد‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫سهام ممتاز برای شرکت اهرم مالی ودر نتیجه ریسک مالی ایجاد می کند‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫عدم پرداخت سود سهام ممتاز می تواند تاثیر منفی ب ر ارزش ش رکت بگ ذارد‪.‬زی را‬ ‫‪-4‬‬
‫در صورت عدم پرداخت سود سهامداران ممتاز ب ه س هامداران ع ادی هیچ س ودی پ رداخت‬
‫نمی شودکه این تصورات را در مورد شرکت منفی می کند‪.‬‬

‫‪-3‬سهام عادی‬

‫دارن ده گ ان س هام ع ادی مالک ان ش رکت هس تند‪.‬زم انی س ود دری افت می کنندک ه س ود عای د‬
‫شود ‪.‬سهامداران در دریافت سود خود در اولویت بعدی نسبت به دارن ده گ ان قرض ه و س هام ممت از‬
‫قرار دارند‪.‬بنابر این ریسک آنها نسبت به اوراق قرضه و سهام ممتاز باال است‪.‬‬

‫مزایای تامین مالی از طریق سهام عادی‪:‬‬

‫یک منبع تامین مالی دائمی است و بدون سر رسید می باشد‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫سهام عادی پشتوانه دریافت وام وانتشار قرضه می باش د‪.‬بن ابر این ب ا انتش ار س هام‬ ‫‪-2‬‬
‫عادی ظرفیت استقراض شرکت افزایش می یابد‪.‬‬
‫ش رکت ال زام ق انونی در پ رداخت س ود س هام ع ادی ن دارد بن ابراین ب رای ش رکت‬ ‫‪-3‬‬
‫ریسکوورشکستگی وجود ندارد‪.‬‬
‫سود سهام عادی متغییر می باشدبنابراین شرکت دارایی انعطاف باالی خواهند بود‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫انتشار سهام عادی باعث کاهش اهرم مالی ودر یتیجه ریسک مالی شرکت می شود‪.‬‬ ‫‪-5‬‬
‫انتشار و عرضه سهام عادی آسانتر از سایر اوراق بهادار می باشد‪.‬‬ ‫‪-6‬‬

‫‪36‬‬
 ‫معایب تامین مالی از طریق سهام عادی‪:‬‬

‫سهام عادی گران ترین روش تامین مالی می باشد‪.‬‬ ‫‪-1‬‬

‫سود سهام عادی برای شرکت مزیت مالیاتی را ایجاد نمی کند‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫انتشار سهام عادی جدید باعث می شودبه طور موقت سود هر سهم به علت اف زایش‬ ‫‪-3‬‬
‫تعداد سهام عادی کاهش می یابد‪.‬‬
‫انتش ار س هام ع ادی در ص ورتیکه س هامداران از ح ق تق دم خری د س هام ع ادی‬ ‫‪-4‬‬
‫استفاده نکنند می تواند ب اعث تقس یم کن ترول و ح ق رای ش رکت بش ود‪،(4) .‬ص ص(‪-319‬‬
‫‪)312‬‬

‫‪ .3-8‬اجاره‬

‫یکی دیگر از زمینه های تامین نیازهای مالی گرفتن اجاره‪ 9‬است‪.‬در گذشته بیشتر ساختمان ها ب ه‬
‫اجاره گرفته می شد‪.‬درشرایط کنونی انواع متفاوت دارایی ها ث ابت ب ه اج اره داده می ش ود‪.‬اج اره‬
‫یکی از روشهای است که شرکت ها با استفاده از آن کارخانه ‪،‬اموال وتجهیزات را ت امین م الی می‬
‫کنند‪.‬می توان هر دارایی را که مستقیما خریده می شود‪،‬بااستفاده از اجاره هم تامین مالی کرد‪.‬استفاده‬
‫از اجاره دالیل منطقی زیادی دارد‪.‬مثال وقتی به تعطیالت یا یک سفر تجاری می رویم ‪،‬اج اره چن د‬
‫روزه ای یک خودرو یکی از مناسب ترین کارهای است که می توان انجام داد‪.‬گذش ته از ه ر چ یز‬
‫خرید یک خود رو وفروش آن پس از یک هفته می تواند درد سر ساز باشد‪.‬‬

‫تعری‪..‬ف اج‪..‬اره‪:‬اج اره ی ک م وافقت نام ه اس ت ک ه ب ه م وجب آن اج اره دهن ده دارایی را در‬
‫برابرمبالغ مشخص برای مدت معین در اختیار اجاره گیرنده(مستاجر)قرار می دهند‪.‬‬

‫‪ .3-8-1‬قرار داد اجاره و انواع آن‬

‫وموجرن د‪. 11‬مس تاجر‬ ‫‪10‬‬

‫قرار داد اجاره نوعی توافق بین دو شخص اس ت‪.‬این دو ش خص مس تاجر‬
‫استفاده کننده از تجهیزات وموجر مالک آن است ‪.‬معموال شرکت ابتدا دارایی های خود را مش خص‬
‫می کند و سپس در مورد تامین مالی آنه ا تص میم گ یری خواهن د ک رد‪.‬چنانچ ه در نه ایت اج اره‬
‫دارایی راانتخاب کند‪،‬برای استفاده از آن دارایی با یک موجر وارد مذاکره می شود ‪.‬طبق قرار داد‬
‫‪9‬‬
‫‪Lease‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Lessee‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Lessor‬‬

‫‪37‬‬
‫اجاره مستاجر حق دارد از دارایی استفاده کند‪.‬ولی در عوض باید ب ه ص ورت دوره ای مب الغی را‬
‫به موجر ی ا مال ک دارایی ب پردازد ‪.‬م وجر معم وال ی ا تولی د کنن ده دارایی اس ت ی ا ی ک ش رکت‬
‫لیزینگ مستقل ‪.‬اگر موجر شرکت لیزینگ مستقل باشد‪ ،‬باید دارای را از تولید کننده خریداری کند‬
‫سپس آن را به مستاجر تحویل دهد ‪.‬بدین ترتیب موجر ها هر دو نقش راایفا می کنند‪.‬‬

‫اجاره دارایی در مقایسه با خرید آن ‪:‬‬

‫در اجاره استفاده از دارایی است که اهمیت دارد نه اینکه چه کسی مالکیت قانونی آن را چه کس ی‬
‫داراست‪.‬یکی از راههای مجاز کردن استفاده از دارایی اجاره کردن آن اس ت‪ .‬روش دیگ ر‪،‬ت امین‬
‫وجه نقد از منابع خارج از شرکت‪،‬واستفاده از آن برای خری د دارایی م ورد نظ ر اس ت‪.‬پس تص میم‬
‫گیری در اجاره یا خرید یک دارایی ‪،‬معادل مقایسه روشهای مختل ف ب رای ت امین م الی اس تفاده از‬
‫دارایی است‪.‬‬

‫تجزی ه و تحلی ل اج اره ی ک دارایی را می ت وان تعمیم دادن تص میمات مرب وط ب ه بودج ه بن دی‬
‫سرمایه تلقی کرد‪.‬در واقع مستاجرقبال تجزیه وتحلیل بودجه بندی س رمایه ای را انج ام داده و ب ه این‬
‫نتیجه رسیده است که ارزش فعلی خالص دارایی مورد نظ ر ‪،‬مثبت اس ت‪.‬در تجزی ه و تحلی ل اج اره‬
‫بررسی می شود که ایا برای در دس ت گ رفتن اختی ار اس تفاده از دارایی‪،‬اج اره ک ردن آن مناس ب‬
‫است یا خریدآن‪.‬‬

‫در شکل ذیل خرید واجاره دارایی با هم مقایسه شده ان د‪.‬در این ش کل ش رکت ال ف می توان د ی ک‬
‫بیمارس تان‪،‬ی ک ش رکت مش اوره حق وقی ی ا ه ر ش رکت دیگ ری باش د ک ه از دارایی اس تفاده می‬
‫کند‪.‬موجر یک شرکت لیزینگ مستقل است که رایانه ه ا را از ی ک تولی د کنن ده خری ده اس ت‪.‬این‬
‫نوع قرارداد اجاره که در آن ش رکت لیزین گ دارایی را از تولی د کنن ده خری ده اس ت اج اره مس تقیم‬
‫نامیده می شود‪.‬البته ممکن اس ت ش رکت تولی د کنن ده خ ود ب ه عن وان م وجر عم ل کن د‪.‬بس یاری از‬
‫شرکت ها برای اجاره دادن محصوالت خود یک شرکت تابعه تاسیس ک رده ان د ک ه ش رکت ت امین‬
‫مالی اختصاصی نامیده می شود‪.‬مالکیت این شرکت تابعه به طور کامل متعلق به شرکت تولید کننده‬
‫است‪.‬‬

‫‪-1‬اجاره عملیاتی‪:‬‬

‫‪38‬‬
‫در گذشته قراردادهای که بر اساس آن مستاجر همراه با اجاره تجهیزات ‪،‬خدمات مربوط به به ره‬
‫برداری از آن را نیز دریافت می کرد‪،‬اجاره عملیاتی‪ 12‬نامیده می شد‪.‬امروزه تعری ف دقی ق اج اره‬
‫عملیاتی (یا اجاره خدماتی)مشکل است‪.‬اما این نوع اجاره چند ویژه گی مهم دارد‬

‫اولین ویژه گی اجاره عملی اتی این اســت ک ه معم وال مب الغ پرداخ تی مســتاجر ب ه م وجر ب رای‬
‫بازیافت بهای تمام شد دارایی به صورت کامل کافی نیست‪.‬یکی از دالیل اصلی این است ک ه اجـاره‬
‫های عملیاتی غالبآ کوتاه مدت اند‪ .‬در چنین موارد ی مدت زم ان ق رارداد اج اره مــی توان د بس یار‬
‫کمتر از طول عمر اقتصـــــادی دارایی مورد نظر باشد‪.‬به عـنوان مثال اگر یک اتومبیل را م دت دو‬
‫سال اجاره کنید ‪،‬در پایان سال دوم ارزش باقیمانده آن رقم بسیار بزرگی است و اقساطی که ش ما می‬
‫پردازید تنها معادل قسمتی از بهای تمام شده آن است ‪.‬‬

‫دومین ویژه گی اجاره عملیاتی این است که معـــموال م وجر هزین ه ه ای نگه داری دارایی را می‬
‫پردازد ‪.‬همچنین مسئول پرداخت مالیات و حق بیمه دارایی است‪.‬البته حداقل بخــــشی از این هزین ه‬
‫ها به صورت افزایش اجاره بها به مستاجر منتقل می شود‪.‬‬

‫سومین و ش اید ج ذاب ت رین وی ژه گی اج اره عملی اتی اختی ار فســــخ آن اس ت ‪.‬این وی ژه گی ب ه‬
‫مستاجر اختیار می دهد که قبل از زمان انقض ای ق رارداد ‪،‬آن را فســخ کن د ‪.‬چنانچ ه مستــاجر این‬
‫احتیار را اعمال کند تجهیزات به موجر باز گردانده می شود ورداخت اقســـاط پای ان می یاب د‪.‬ارزش‬
‫دارایی برای مستاجر از ارزش اقســـاطی که در آینده مـــی پردازد کمتر شود یا خیر‪.‬‬

‫‪-2‬اجاره مالی‪:‬‬

‫نوع مهم دیگر قراردادهای اجاره ‪،‬اجاره م الی‪ 13‬اس ت ‪.‬ب ر خالف اج اره عملی اتی در اج اره م الی‬
‫معموال مبلغی که مســتاجر می پردازد ‪،‬برای تامین کل بهای تمام شــده کاال کافی است و هم چ نین‬
‫موجر از محل این سرمایه گذاری بازده هم کسب می کند‪.‬ب ه همین دلی ل گاهــــی گفت ه می ش ود در‬
‫اجاره مالی کل دارایی مس تهلک می ش ود در ح الی ک ه در اج اره عملی اتی بخــشی از آن مس تهلک‬
‫خواهد شد‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫‪Operating Lease‬‬
‫‪13‬‬
‫‪Financial Lease‬‬

‫‪39‬‬
‫هم در اجاره عملیاتی وهم در اج اره م الی م الکیت رس می وق انونی دارایی اج اره ش ده متعل ق ب ه‬
‫م وجر اس ت ‪.‬ولی مســتاجر مش مول قاع ده ریســــک –ب ازده دارایی موج ود در اص ول و رواب ط‬
‫اقتصـــادی می شود ‪.‬هم چنین اجاره های عملیاتی بیشتر شبه قرار داد کرایه هستند‪.‬‬

‫در اجاره مالی معموال مستاجر (و نه موجــر)مسئول بیمه ‪،‬نگه داری و مالی ات دارایی اس ت وی ژه‬
‫گی های مه این نــوع قرارداد آن است که نمــی توان حــــد اقل بدون پ رداخت جریم ه هنگفت آن را‬
‫فسخ کرد‪.‬به عبارت دیگر مستاجر باید اقســــاط ق راردادرا ب ردازددر غ یر این ص ورت ب ا اق دامات‬
‫قانونی مواجه خواهد شد‪.‬‬

‫ویژه گی های اجاره مالی ‪،‬مخصوصا مستهلک شدن کامل دارایی‪،‬موجب می ـــشود ک ه این ن وع‬
‫قرارداد شباهت زیادی به تامین مالی ناشی از بدهی داشته اس ت ‪،‬پس ن ام گــــــــذاری آن منطقی ب ه‬
‫نظر می رسد‪.‬سه نوع خاص اجاره مـــــالی که اهمیت ویژه ای دارند عبارتند از‪ :‬اجاره مبتنی ب ر‬
‫مالحظات مالیاتی‪ ،‬قرار داد فروش و اجاره مجددواجاره اهرمی‬

‫قرارداد مبتنی بر مالحظات مالیاتی ‪:‬قراردادهای گه در آن ‪،‬موجر به دلیل مقاصد مالیاتی ‪ ،‬مال ک‬
‫دارایی شناخته می شود‪.‬قرارداد مبتنی بر مالحظات مالیاتی نامی ده می ش ودا ین ق رار داده ا اج اره‬
‫واقعی هستند‪.‬در عوض اجاره (مبتنی بر)توافق فروش مشروط ق رارداد اج اره واقعی نیــستند‪.‬در‬
‫این نوع قرارداد ‪ ،‬مستاجر برای اجاره مقا ص د مالی اتی ‪،‬مال ک دارایی ش ناخته می ش ود‪.‬اج اره‬
‫مبتنی بر توافق فروش مشروط دقیقا یک وام با وثیقه است‪.‬‬

‫قرارداد اجاره مبنتی بر مالحظات مالیاتی در مواردی که مستاجر نمی تواند از صــــــــرفه جویی‬
‫مالیاتی یا کاهش مالیات ناشی از استهالک بهره من د ش ود بیش تر از ه ر م وقعیت دیگ ر منطقی ب ه‬
‫نظ ر میرس د ‪.‬در این ن وع اج اره ‪،‬م وجراز ص رفه ج ویی مالی اتی ناش ی از اس تهالک به ره من د‬
‫شود‪.‬ومبلغ اجاره بها راکاهش می دهد‪.‬به این ترتیب بخشی از صرفه ج ویی مالی اتی ب ه مس تاجرباز‬
‫می گردد‪.‬‬

‫قرارداد های فروش و اجاره مجدد‪:‬در این نوع قرارداد ‪،‬شرکت یکی از داراییهای خود رابه شرکت‬
‫دیگری می فروشد و بالفاصله همان دارایی را اجاره می کند‪.‬این نوع قرارداد دو نتیجه دارد‪:‬‬
‫‪ .1‬مستاجر وجه نقد حاصل از فروش دارایی را دریافت می کند‪.‬‬
‫‪ .2‬مستاجر به استفاده از دارایی ادامه می دهد‪.‬‬

‫‪40‬‬
‫نمونه های از قراردادهای قروش واجاره مجدد در سال ‪ 1989‬رخ داد که شرکت ایر کان ادا چه ار‬
‫فرون د بوئن گ ‪ 767‬خ ود را ف روخت و س پس آنه ا را اج اره ک رد‪.‬خری دار این هواپیمــــــا های ک‬
‫موسسه مالی کانادایی و عواید ناشی از فروش برای ایر کانادا ‪ 260،‬میلی ون دال ر ب ود‪ .‬نمون ه ه ای‬
‫دیگری این نوع قرارداد را می توان در دانشگاه ها و بیمارســـــــتان ه ای کان ادا مش اهده ک رد ک ه‬
‫کتاب ه ای کتابخان ه و تجه یزات پزش کی خ ود را می فروش ند و مج ددا آنه ا را اج اره می کنن د‪.‬در‬
‫قرارداد های فروش و اجاره مج دد ممکن اس ت مســــــتاجر این اختی ار را داش ته باش دکه در پای ان‬
‫مدت قرارداد ‪،‬دارایی را باز خــــــــرید کند‪.‬در سالهای اخیر به دلیل تغییرات قوانین مالیاتی ‪،‬استفاده‬
‫از قرارداد های فروش و اجاره مجدد محدود شده است‪.‬‬

‫اجاره اهرمی ‪:‬اجاره اه رمی ‪ ،‬ی ک اج اره مبت نی ب ر مالحـــــــظات مالی اتی اس ت ک ه در آن س ه‬
‫شخص مختلف وجود دارند‪:‬مستاجر‪،‬موجر ووام دهنده ‪.‬معموال یک اجاره اه رمی م وارد ذی ل را در‬
‫بر می گیرد ‪.‬‬

‫‪.1‬مستاجر دارایی مورد نظر را شناسایی می کن د‪،‬ج ق اس تفاده از آن را می گ یرد واج اره به ا راب ه‬
‫صورت دوره ای می پردازد‪.‬‬

‫‪.2‬موجر معموال حد اک ثر ‪ 40‬ت ا‪ 50‬در ص د از مبل غ دارایی را ت امین می کن د‪،‬در ی افت اج اره به ا‬
‫ادعای قانونی دارد‪،‬مالک دارایی است و به وام دهنده بهره می پردازد‪.‬‬

‫‪.‬پس می‬ ‫‪.3‬وام دهنده م ابقی به ای دارایی رامی پ ردازد وبه ره آن را از م وجر در ی افت می کن د‬
‫توان گفت که سمت راست شکل ‪ 3-1‬معرفی کننده یک اجاره اهــــرمی است‪،‬اگر قسمت عمده به ای‬
‫دارایی را وام دهنده تامین کرده باشد‪.‬در اجاره اهرمی ‪ ،‬وام دهندم گان وام بدون حق مراجعه می‬
‫پردازند ‪،‬یعنی در صورت نکول مسـتاجر وام دهنده نمـــی تواند به موجر مراجـــــعه کن د ولی ب ه‬
‫دو طـــــــریق از نافع وام هنده محافظت کند‪.‬‬

‫‪.1‬در اصل دارایی اجاره شده در وثیقه وام دهنده است‪.‬‬

‫‪. 2‬ممکن است وام دهنده اجاره بها را از مستاجر دریافت نماید ‪.‬در این صورت ‪،‬اصل وام و‬
‫بهره آن را از اجاره بها کسر می کند ومابقی را در اختیار موجر قرار می دهد‪(3( .‬صص(‬
‫‪)586-606‬‬

‫‪41‬‬
 ‫‪ .3-8-2‬دالیل استفاده از اجاره‬

‫مدافعان استفاده از اجاره دالیل زیادی برای اجاره داراییها به جای خرید آنها مطرح می کنن دبرخی‬
‫از این دالیل منطقی و برخی دیگر غیر منطقی اند‪.‬در این قسمت دالیل منطقی و غیر منطقی اس تفاده‬
‫از اجاره را بررسی می کنیم‪.‬‬

‫‪-1‬دالیل منطقی استفاده از اجاره‪:‬‬

‫احتماالمنطقی بودن انتخاب اجاره دارایی یک یا چند مورد از دالیل زیر است‪:‬‬
‫‪.1‬اجاره ممکن است مالیات راکاهش دهد‪.‬‬
‫‪.2‬ممکن است انواع معیینی از عدم اطمین ان ک ه در ص ورت ع دم وج ود اج اره ارزش ش رکت را‬
‫کاهش می دهند‪،‬با استفاده از آن تقلیل می یابد‪.‬‬
‫‪.3‬هزینه معامالت ممکن است در مورد اجاره دارایی کمتر از خرید آن باشد‪.‬‬

‫منافع مالیاتی ‪:‬‬

‫هم ان ط ور ک ه در قس متهای مختل ف ی اد آور ش دیم ‪،‬مهم ت رین دلی ل اس تفاده از اج اره بلن د‬
‫مدت ‪،‬منافع مالیاتی است‪.‬اگر نرخ مالیات شرکت مناسب نباشد‪،‬اهمیت اجاره بلند مدت کاهش خواهد‬
‫یافت‪.‬دلیل وجود منافع مالیاتی اجاره این است که شرکت ه ای مس تاجر و م اجر در طبق ات مالی اتی‬
‫مختلف قراردارند ‪.‬می توان یک صرفه جویی مالیاتی بالقوه راکه اس تفاده از آن توس ط ی ک ش رکت‬
‫ممکن نیست از طریق اجاره به شرکت دیگری منتقل کرد‪.‬‬

‫کاهش عدم اطمینان‪:‬‬

‫در زمان انقضای اجاره ‪،‬مستاجرمالک دارایی نخواهد بود‪.‬ارزش دارا یی در زمان انقض أ ‪،‬ارزش‬
‫باقی مانده (یا ارزش اسقاط )نامی ده می ش ود ‪.‬در زم ان امض ای ق رار داداج اره ‪،‬ممکن اس ت ع دم‬
‫اطمینان زیادی در مورد ارزش باقیمانده وجود داشته باشد‪ .‬ق رار داد اج اره یکی از روش های اس ت‬
‫که این عدم اطمینان را از مستاجر به موجر منتقل می نماید‪.‬‬

‫انتقال عدم اطمینان درمورد ارزش باقی مانده دارایی به موجر ‪،‬در صورت ک ه توان ایی وی ب رای‬
‫پذیرش ریسک بیشتر باشد‪،‬منطقی به نظر می رسد ‪.‬مثال اگر موجر تولید کننده دارایی هم بوده باشد‪،‬‬
‫احتماال می تواند ریسک ارزش باقی مانده را بهتر ارزیابی و مدیریت کند‪ .‬انتقال این عدم اطمین ان‬

‫‪42‬‬
‫به موجر ‪،‬معادل نوع بیمه برای مس تاجر اس ت بن ابراین قرارداداج اره ‪،‬عالوه ب ر ت أمین م الی بلن د‬
‫مدت‪،‬پوشش بیمه هم فراهم می کند‪.‬البته مستاجر ب رای این پوش ش بیم ه‪ ،‬ب ه ص ورت ض منی پ ول‬
‫پرداخت می کند ‪،‬اما ممکن است آن را یک چانه زنی نسبی تلقی کند‪.‬‬

‫کاهش هزینه معامالت‪:‬‬

‫در بیشتر موارد هزینه مالکیت انتقال یک دارایی طی عمر مفید آن ‪،‬معم وال بیش از هزین ه تنظیم‬
‫و انعقاد قرار داد اجاره است‪.‬ف ردی را در نظ ر بگیری د ک ه در ش هر ونک وور زن دگی می کن د ولی‬
‫برای کار تجاری باید دو روز در ه الیفکس باش د مس لمأاجاره ات اقی در هوت ل ب ه م دت دو ش ب از‬
‫خرید یک آپارتمان و فروش آن پس از دو روز ‪ ،‬کم هزینه تر اس ت‪.‬پس هزین ه مع امالت می توان د‬
‫دلیل اصلی اجاره کوتاه مدت(اجاره عملیاتی )باشدولی احتماالدلیل اصلی اجاره بلند مدت نیست‪.‬‬

‫‪-2‬دالیل نا مناسب بودن اجاره‪:‬‬

‫اجاره و سود حسابداری‪.‬اجاره می تواند اثر چشم گیری بر ظاهر صورتهای م الی ش رکت داش ته‬
‫باشد‪ .‬اگر شرکتی به هر ترتیب بتواند اجاره ها را در صورتهای مالی خ ود افش ا نکن د ‪،‬ممکن اس ت‬
‫ترازنامه وسود و زیان آن بهتر به نظر برسد ‪.‬در نتیجه معیاره ای ارزی ابی عملک رد ک ه مبن ای‬
‫حساب داری دارند مانند نرخ بازده داراییها می تواند متفاوت از مقدار واقعی باشند‪.‬‬

‫مثآل قرارداده ای اج اره ک ه د ر دف اتر ش رکت ثبت نمی ش وند ب رای ش رکت هزین ه ایج اد می‬
‫کنن د‪.‬این هزین ه هم ان اقس اط اج اره اس ت ‪.‬ولی در س الهای اولی ه اج اره در ق الب اع داد و ارق ام‬
‫حسابداری معموال این هزینه از هزینه خرید دارایی کمتر است ‪.‬اگر ش رکت دارایی را ب ا اس تفاده‬
‫از وام بخرد برای محاسبه سود خالص حسابداری باید اس تهالک و هزین ه ه ای م الی را از ف روش‬
‫کسر کند‪.‬در استهالک تسریعی تقریبآ همواره مجموع هزینه استهالک و هزینه ه ای م الی ک ه از در‬
‫آم د کس ر می ش ود ‪،‬بیش از اقس اط اج اره اس ت‪.‬پس در اج اره (در مقایس ه ب ا خری د دارایی )س ود‬
‫خالص حسابداری بیشتر نشان داده می شود‪.‬‬

‫همچنین به دلیل اینکه اج اره ه ای عملی اتی در ترازنام ه افش ا نمی ش وند‪،‬مجم وع داراییه ا و‬
‫(مجموع بدهیها)کمتر از مواردی است با س ود خ الص تقس یم ب ر مجم وع داراییه ا در ص ورتی ک ه‬
‫شرکت به جای خرید دارایی‪،‬اجاره عملیاتی داشته باشد‪.‬سود خ الص ‪،‬بیش تر ‪،‬مجم وع دارا ه ا کم تر‬
‫ودر نتیجه نرخ بازده داراییها بزرگتر خواهد بود‪.‬‬

‫‪43‬‬
‫همان طوریک ه قبال هم اش اره ک ردیم کم تر احتم ال دارد ک ه افش ا نک ردن اج اره در ص ورتهای‬
‫مالی ‪،‬موجب گمراهی استفاده کننده گان از آن ها می شود‪.‬طبق معمول ‪،‬آنچه اهمیت دارد چریانات‬
‫نقدی ناشی از اجاره است ‪.‬مثبت و منفی بودن ارزش فعلی خالص اجاره ارتباط چندانی با ت اثیرات‬
‫آن بر صورتهای مالی ندارد‪.‬‬

‫تامین مالی ‪ 100‬در صدی غالبا ادعا می شود یکی از مزایای اجاره این است که دارایی ب ه ط ور‬
‫صد در صد تامین مالی می شود‪،‬در حالی که در قراردادهای دارای وثیقه برای خرید تجهیزات ی ک‬
‫پیش قسط اولیه هم الزم است ‪.‬البته شرکت می تواندبه راح تی پیش ئقس ط را از منب ع دیگ ری ک ه‬
‫وام بدون و ثیقه می دهد ‪ ،‬تهیه کند همچنین ‪،‬اجاره ها معموال شامل مقداری پیش پرداخت اج اره‬
‫هم هستند‪.‬حتی در صورتی که این پیش پرداخت وجود نداشته باشد‪،‬ممکن اس ت دارایی ه ای غ یر‬
‫از دارایی مورد اجاره به صورت ضمنی وثیقه اجاره قرار گیرند‪.‬‬

‫این نکته راهم باید ب ه مط الب ف وق اض افه ک نیم ک ه ممکن اس ت ب رخی از ش رکت ه ا(ومخص و‬
‫صآشرکت های بزرگ )مثال به این دلیل که شرایط گرفتن ب دهی بیش تر ب ا ش رایط ق راردادوام ه ای‬
‫قبلی منافات داردنتوانند به راحتی از طریق بدهی تامین مالی کنند ‪.‬اجاره ه ای عملی اتی غالب ا ب دهی‬
‫محسوب نمی شوند ‪،‬بنابر این ممکن است در این شرایط تنها منبع مالی باشند‪.‬در چنین مواردی بحث‬
‫اصلی ‪،‬اجاره یا خرید نیست ‪،‬بلک ه اج اره ی ا توق ف فع الیت ش رکت اس ت‪ .‬س ایر دالی ل اس تفاده از‬
‫اجاره‪:‬البته برخی از شرکت ها ب رای اس تفاده از مزای ای اج اره دالی ل خ واص دارن د ‪.‬مثال ممکن‬
‫است برای اجتناب از سیستمهای کنترول مخارج سرمایه ای که ش رکت ه ای دی وان س اال ر تنظیم‬
‫می کنند ‪،‬از اجاره استفاده شود ‪.‬کاهش هزینه های دولت موجب گیترس روز افزون اجاره در بین‬
‫شهر دارییها ‪،‬دانشگاه ها ‪،‬انجمن های نظارت بر مدارس و بیمارس تان ها ش ده اس ت‪ ))3‬ص ص(‬
‫‪606-609‬‬

‫‪44‬‬
 ‫نتیجه گیری‬

‫مدیریت مالی یک رشته علمی وبخش ی از رش ته ای علم م دیریت می باش د ک ه دارایی عم ر‬

‫زیادی نبوده واین رشته یک رشته کامال محرک ودینامی ک می باش د ‪،‬ک ه ب ا تغی یرات ک ه در‬
‫عرصه تکنالوِژ ی به میان می آید باعث تغییرات وتحول در این بخش نیز شده وبه س رعت آن‬
‫به طور روز افزون می افزاید ‪.‬سرعت ودقت در این علم سبب میگردد ت ا از من ابع ‪،‬فرص ت‬
‫ها ‪ ،‬امکانات وزمان به شکل درست استفاده به عمل آید که موجب افزایش وس رعت در رون د‬
‫رشد اقتصادی میگردد‪.‬‬

‫مدیریت مالی را میتوان در حقیقت یک علم مستقیل که خود داری ساحه های زیاد می باشد و‬
‫اداره را در جهت رسیدن ب ه اه داف اداره ک ه همان ا تنظیم درس ت من ابع و امکان ات در ی ک‬
‫ارگان می باشد ‪،‬میرساند‪ .‬مدیریت مالی از بیجا مصرف شدن منابع اداره جلوگ یری می نمای د‬
‫بنابرآن با در نظر داشت توسعه و انکشاف ادارات و پیچیده گی آنها اهمیت مدیریت مالی روز‬
‫به روز افزایش پیدا می کند‪.‬‬

‫با گسترش تجارت در جهان و رشد سازمانها ‪ ،‬مدیریت مالی منحث یک بخش عمده و اساسی‬
‫جایگاه خود را تثبیت نمود و سازمانها را وا داشت تا در برنام ه ه ای ک اری خ ویش م دیریت‬
‫مالی را جا دهند‪.‬‬

‫مدیریت مالی در هر اداره با در نظر داشت چگونگی وظایف و عملکرد آن ف رق می گ ردد‬

‫و مطابق هر اداره وظایف مدیر مالی متنوع و مختلف می باشد ‪ .‬به طور مثال در یک بان ک‬
‫مدیر مالی یک وظیفه خاص دارد و در یک نهاد اکادمی ک و ظیف ه دیگ ری از آن م دیر م الی‬
‫می باشد که به صورت نسبی و بعضا هم به صورت مطلق مختلف می باشد‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫پیشنهادات‪.‬‬

‫‪ -1‬درعرصه های مدیریت بااالخص مدیریت مالی باید توجه خاصی صورت بیگیرد‪.‬‬

‫‪ -2‬کارمندان ادارات باالخص کارمن دان دول تی دربخش ه ای مس لکی خ ود ترینن گ ه ای ب ا‬

‫همکاری ترینرهای وارد در مدیریت ‪ ،‬آموزش ببینند‪.‬‬

‫‪ -3‬سیس تم حس اب دهی بخش ه ای م الی کش ورباید ب ه سیس تم جدی د عی ار گردنن د ت ا ظه ور‬

‫اختالس ازبین برود‪.‬‬

‫‪ -4‬درادارات باید سطح تخصص و سپردن کار به اهل کار در نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫‪ -5‬فارغین جدید (اشخاص یکه درج ه لس انس را میگیرن د) و جوان ان در ادرات دول تی ج ذب‬
‫گردند‪.‬‬

‫‪-6‬ادارات باید با تکنالوژی جدید مجهزگردند‪.‬‬

‫‪ -7‬ازروش های جدید مدیریت مالی باید استفاده به عمل آید‪.‬‬

‫‪ -8‬یک استراتیژی هماهنگ سازی منابع مالی درکشورساخته شود تا منابع درس ت اداره ش ده‬
‫بتوانند‪.‬‬

‫‪ – 9‬زمانی ما می توانیم که منابع و مراجع مالی خ ود را ب ه ص ورت درس ت اداره نم ایم ک ه‬

‫فساد اداری در ادارات ریشه کن ساخته شود درینصورت باید فساد نابود گردد‪.‬‬

‫‪46‬‬
 ‫منابع وماخذ‪:‬‬
‫‪-1‬آریانفر‪،‬شمس الحق ‪.‬بحران و مدیریت‪.‬انتش ارات بنگ اه میون د‪.‬کاب ل ‪.‬چ اپ اول‪1388‬هـ ش‬
‫ص‪.))35‬‬
‫‪-2‬رضائیان ‪،‬علی‪.‬اصول مدیریت‪.‬انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسالمی‪.‬تهران‪.‬چ اپ اول‬
‫‪1369‬هـ ش‪.‬صص(‪.)234-235‬‬
‫‪ -3‬رن دلف‪،‬اس تفان راس وبرف وردجردن‪.‬س ترفیلد‪ .‬م ترجم علی جهانخ انی مجت بی‬
‫شوری‪.‬مدیریت مالی نوین‪ .‬انتش ارات مه ر‪.‬قم‪.‬چ اپ س وم ‪1389‬هـ ش ‪.‬ص ص(‪(.)586-599‬‬
‫‪.)606-609‬‬
‫‪-4‬رهنم ایی رود پش تی‪،‬فری دون‪.‬کلی‪..‬ات م‪..‬دیریت م‪..‬الی‪.‬انتش ارات جنگ ل‪.‬ته ران ‪1382.‬هـ‬
‫ش ‪.‬صص (‪)18-20(،)10-11( ، )3-5( )2‬و(‪.)312-319‬‬
‫‪-5‬نوروش‪ ،‬ایرج‪ ،‬ودیلمی ‪،‬زهرا دیانتی‪ ،‬مدیریت مالی‪،‬انتشارات دانشگاه تهران‪ ،‬تهران چاپ‬
‫اول ‪1383‬هـ ش ‪ ،‬صص (‪.)16-20‬‬
‫‪-6‬رضوانی ‪ ،‬حمید رضا ‪.‬برگرفته از مقال ة م ديريت بح ران س ازمانی‪ ، ،‬ت دبیر ش ماره ‪170‬‬
‫سال هفدهم تیر ‪ 1388‬هـ ش‬
‫‪-7‬عارف ‪،‬عبداالقیوم ‪.‬اقتص‪..‬اد عام‪..‬ه‪.‬انتش ارات فرهن گ ‪.‬کاب ل ‪.‬چ اپ اول ‪1389‬هـ ش ‪.‬ص(‬
‫‪.)127‬‬
‫‪ -8‬عالقه بند‪ ،‬علی‪ .‬مدیریت عمومی‪ ،‬انتشارات روان‪،‬تهران‪ .‬چ اپ دوم‪1383 ،‬هـ ش ‪ ،‬ص(‬
‫‪)77‬‬
‫‪-9‬نوو‪،‬ریموند پی ‪.‬مترجم رعلی جهانخانی و علی پارسائیان‪.‬مدیریت مالی(جلد اول)‪.‬انتشارات‬
‫وزارت فرهنگ وارشاد اسالمی‪.‬چاپ شانزده هم ‪1389‬هـ ش ‪.‬ص ص(‪-39()22-23(.)9-11‬‬
‫‪.))49‬‬
‫‪-10‬میش کن ‪،‬فری دریک ‪ .‬م ترجم علی جهانخ انی وعلی پارس ائیان‪.‬پ‪..‬ول ارزوبانک‪..‬داری‪.‬‬
‫انتشارات ذره‪.‬تهران ‪.‬چاپ ششم ‪1386.‬هـ ش ‪.‬صص(‪.)48-24‬‬

‫‪47‬‬