ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ

ΔΟΚΙΜΙΟ ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ ΑΡΘΡΟ

- Αφόρμηση από
γεγονός της
επικαιρότητας.
- Αναγωγή σε
παρατηρήσεις, - Θέμα: γεγονός της
σκέψεις διαχρονικού επικαιρότητας.
χαρακτήρα
- Επιστημονικό- - Παρουσίασή του με :
αναφορικά με
εγκυκλοπαιδικό θέματα - Αντικειμενικά-
θέμα με γενικότερο/ επιστημονικά πληροφοριακά στοιχεία
Περιεχόμενο μονιμότερο εγκυκλοπαιδικά που το γνωστοποιούν.
ενδιαφέρον.
Θεωρητική η - Γράφεται από ειδικό - Υποκειμενικά σχόλια.
προσέγγισή του. σε κάποιο θέμα. - αξιολογήσεις που το
ερμηνεύουν.
- Προορίζεται να
δημοσιευθεί στον
τύπο σε ειδική θέση
(στο κάτω μέρος της
σελίδας των
εφημερίδων).

- Δηλωτική
- Δηλωτική
- Αναφορική - Αναφορική
- Ειδικό λεξιλόγιο
- Πλούσια, αισθητικά
Γλώσσα - Λόγιες εκφράσεις - Στοιχεία
επεξεργασμένη,
- Διάνθιση με προφορικότητας (α΄
λογοτεχνική.
λογοτεχνικές πρόσωπο, μεταφορές)
εκφράσεις, ανάλογα για την προσέγγιση του
με το θέμα. αναγνώστη.

- Προσωπικό - Επίσημο - Αντικειμενικό

- Οικείο - Σοβαρό
Ύφος - Σοβαρό
- Λογοτεχνικό - Αντικειμενικό

- Μόρφωση - Πληροφόρηση-
- Μετάδοση ενημέρωση του δέκτη
γνώσεων. - Καλλιέργεια πάνω σε τρέχουσες
Σκοπός εξελίξεις.
- Ανάπτυξη - Ανάπτυξη

Ειρήνη Καραλευθέρη Σελίδα 1

 προβληματισμού προβληματισμού - Καθοδήγησή του προς
πάνω σε θέματα τη διαμόρφωση
διαχρονικού γνώμης, άποψης.
ενδιαφέροντος.

- Τέρψη

ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Εξωτερικές
- Χαιρετισμός –Προσφώνηση/αποφώνηση
ενδείξεις
Ποικίλα θέματα:

- Γεγονότα της προσωπικής ζωής

Περιεχόμενο
- Ζητήματα σχετιζόμενα με τα ατομικά ενδιαφέροντα

- Καθημερινή, απλή
Γλώσσα
- Χρήση α` και β` ρηματικού προσώπου.
Ύφος - Άμεσο, οικείο, ελεύθερο, αυθόρμητο, αβίαστο
- Επικοινωνία με τον παραλήπτη:
- Ενημέρωσή του για τα γεγονότα της προσωπικής του ζωής.
Σκοπός
- Εκμυστήρευση στοχασμών/επιθυμιών.

ΟΜΙΛΙΑ

- Προσφώνηση-Αποφώνηση
Εξωτερικές
ενδείξεις - Εισαγωγική παράγραφος στην οποία ο ρήτορας αναφέρει το
λόγο που τον έκανε ν` ανέβει στο βήμα, περιγράφει την
κατάσταση, και διατυπώνει εν συντομία τη θέση του.

Περιεχόμενο - Ποικίλα θέματα.

- Ανάλογη προς το ακροατήριο.

- Χρήση α` πληθυντικού που δημιουργεί μια οικειότητα ανάμεσα

στον ομιλητή και στο κοινό του, με το οποίο μοιράζεται το
ενδιαφέρον για το υπό πραγμάτευση θέμα.

- Χρήση του α` ενικού προσώπου

Ειρήνη Καραλευθέρη Σελίδα 2

 - Επιδίωξη της έμφασης, του τονισμού κάποιων σημείων, ώστε να
καταστεί η ομιλία πιο ενδιαφέρουσα και να διευκολυνθεί ο
ακροατής στην παρακολούθηση με τους εξής τρόπους:
Γλώσσα - Χρήση εκφράσεων επιτονισμού

- Χρήση του σχήματος της αντίθεσης

- Χρήση ερωταπόκρισης

- Χρήση της επιδοτικής σύνδεσης (παρατακτική αντιθετική π.χ όχι

μόνο..αλλά και..)

- Ποικίλει ανάλογα με τις επικοινωνιακές περιστάσεις (οικείο,

Ύφος καθημερινό-επίσημο, σοβαρό, αποδεικτικό / πειστικό)

- Να μοιραστεί ο ρήτορας το ενδιαφέρον για το υπό πραγμάτευση

θέμα:

Σκοπός Να εκθέσει τις απόψεις του.

- Να πληροφορήσει.
- Να προβληματίσει.
- Να πείσει.

ΕΙΔΗ ΔΟΚΙΜΙΩΝ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ (ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ)
ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
ΔΟΚΙΜΙΟ

- Παρατηρήσεις
- Διατυπώσεις
- Επισημάνσεις
- Παρατηρήσεις, προβληματισμοί,
- Προβληματισμοί
ιδέες του συγγραφέα αλλά και
- Έκφραση των ιδεών του
εμπειρίες, αισθήσεις, οράματα,
συγγραφέα.
προσωπικές συλλήψεις και
- Ενασχόληση με ένα μόνο
αισθήματα του συγγραφέα.
θέμα.
- Βιωματικό περιεχόμενο.
Περιεχόμενο - Λογικό περιεχόμενο
- Πλασματική απεικόνιση της
- Αξιόπιστη, ρεαλιστική
πραγματικότητας.
απεικόνιση της
- Υποκειμενισμός.
πραγματικότητας.
- Ενασχόληση με ποικιλία θεμάτων.
- Απαιτούνται γνώσεις και
όχι φαντασία.

Ειρήνη Καραλευθέρη Σελίδα 3

 - Κυρίαρχη η γνωστική - Κυρίαρχη η ιδιότητα του
Συγγραφέας ιδιότητα, ο γνωστικός λογοτέχνη, η ευαισθησία, η
οπλισμός. φαντασία, η υποκειμενικότητα.
Τρόποι
- Επίκληση στη λογική - Επίκληση στο συναίσθημα
πειθούς
- Γλαφυρό, άμεσο, οικείο,
Ύφος - Σοβαρό, επίσημο, αυστηρό
προσωπικό

- Αυστηρή, λογική
οργάνωση και διευθέτηση
των ιδεών.
- Ελεύθερη πραγμάτευση του
- Τριμερής δομή (πρόλογος- θέματος.
κύριο μέρος-επίλογος).
- Περιήγηση στο χώρο των ιδεών.
- Παραγωγική ή επαγωγική
συλλογιστική πορεία. - Συνειρμικές μεταβιβάσεις.
Δομή

- Νοηματικές ενότητες. - Απουσία συνοχής.

- Ύπαρξη συνοχής,
συνεκτικότητας,
αλληλουχίας.

- Διερεύνηση του θέματος. - Συναισθηματική συμμετοχή του

- Υπεράσπιση ή ανασκευή δέκτη.
μιας θέσης. - Αφύπνιση της φαντασίας, της
Σκοπός - Πληροφόρηση ευαισθησίας.
- Πειθώ - Ανάπτυξη προβληματισμού.
- Διδαχή - Τέρψη
- Δηλωτική-κυριολεκτική. - Συνυποδηλωτική-μεταφορική
- Αφηρημένες λέξεις-ειδικοί - Παρέκκλιση από τη γλωσσική
Γλώσσα όροι. νόρμα. (Υ-Ρ-Α ή Υ-Ρ-Α-Α ή Υ-Ρ-Κ)
- Λόγιες λέξεις. - Προφορικότητα στην έκφραση
- Συνεκτικά μόρια. (χρήση καθημερινών λέξεων-
- Χρήση λέξεων-εκφράσεων εκφράσεων).
που: - Σχήματα λόγου.
- Προσδιορίζουν το ποσοστό - Χρήση συμβόλων.
αλήθειας (πιθανώς,
βεβαίως, ίσως). - Εικονοπλαστικός λόγος που
λειτουργεί συνειρμικά.
- Φανερώνουν την οπτική
γωνία θεώρησης των - Λέξεις-εκφράσεις με
λεγομένων. συγκινησιακή φόρτιση.

- Αποκαλύπτουν την - Λογοτεχνικότητα-καλαίσθητη

Ειρήνη Καραλευθέρη Σελίδα 4

 πρόθεση αναδιατύπωσης διατύπωση.
(αναλυτικά, συνοψίζοντας).

- Χαρακτηριστικά
επιστημονικού λόγου
(ειδικό λεξιλόγιο).

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ

Είδος έντεχνου λόγου με λογοτεχνική χροιά (χωρίς να σημαίνει ότι ανήκει

στη λογοτεχνία). Κάποτε εισχωρεί στο χώρο της λογοτεχνίας, κάποτε όχι,
παραμένοντας στην περιοχή της δημοσιογραφίας (δημοσιεύεται σε περιοδικά
και εφημερίδες, σε συγκεκριμένη στήλη).

Θεματολογία: ο χρονογράφος αντλεί τα θέματά του από την επικαιρότητα,

την οποία σχολιάζει.

Τόνος: το χρονογράφημα γράφεται σε τόνο εύθυμο, χιουμοριστικό, χαριτωμένο,

κάποτε επικριτικό / δηκτικό, συχνά ειρωνικό, παραινετικό, έμμεσα ή άμεσα
διδακτικό.

ΕΙΔΗΣΗ

Κείμενο πληροφοριακού χαρακτήρα → ο δημοσιογράφος στοχεύει να

πληροφορήσει τον αναγνώστη ως προς ένα γεγονός της επικαιρότητας.
Παρουσιάζει το γεγονός αποφεύγοντας την κριτική και το σχόλιο
(τουλάχιστον δεν σχολιάζει άμεσα τα γεγονότα).

Τύποι ασκήσεων:
- Να χαρακτηρίσετε το κειμενικό είδος στο οποίο ανήκει το κείμενο και να
παραθέσετε στοιχεία που να το αποδεικνύουν.
- Να σχολιάσετε τη γλώσσα/ ύφος του συγγραφέα.
- Ποιος είναι ο σκοπός του συγγραφέα;
(Συνήθως μεταδίδει πληροφορίες, τις απόψεις του, υποστηρίζει, αναλύει,
ερμηνεύει, επιχειρεί να πείσει. Σπανιότερα επιχειρεί να τέρψει, να
διασκεδάσει, να σχολιάσει, να εξομολογηθεί).
- Να αναφέρετε στοιχεία του κειμένου τα οποία δικαιολογούν την άποψη ότι το
συγκεκριμένο κείμενο συγγενεύει με τη λογοτεχνία.
(Τέτοια στοιχεία μπορούν να θεωρηθούν η παρουσία εκφραστικών μέσων, η
επίκληση στο συναίσθημα – φορτισμένος λόγος -, οι λογοτεχνίζουσες
εκφράσεις, η σεινειρμική γραφή, ο προσωπικός τόνος, η διάθεση
εξομολόγησης με έντονο το υποκειμενικό στοιχείο).

Ειρήνη Καραλευθέρη Σελίδα 5