2301117-2022 CALCULUS I

SECTION 3
M/TU/W/F 8:00-9:00

บทที่ 1 ลิมิตและความ อเนื่อง

ต่

2301117 CALCULUS I (SECTION 3 )

Instructor: วรรษมล นใ
Wasamon Jantai

Email: wasamon.j@chula.ac.th (best way to contact me)

Office: MHVH 1408/6

Office Hours: Wednesdays 10:15 AM – 12:15 PM, and by appointment.

Required Text and Material:

Join us on Line!

2
จั
ต้
 สัญลักษ

ℝ แทนเซตของจ นวนจริง
ส หรับฟังก์ชันค่าจริง f (x) เราให้ Df แทนโดเมน (Domain) ของ f
Rf แทนพิสัย (Range) ของ f

3
ำ
ณ์
ำ

 1.1 ความหมายของลิมิต
เราจะเริ่ม น วยการพิจารณา าของ ง ชันเพื่อเ นแนวทางไป เรื่องลิมิต

พิจารณา ง ชัน f ดังรูป

• า x มี าเ าใก 1 ในลักษณะที่ x < 1 (ซึ่งจะก าว า x เ าใก 1 ทาง าย) หรือ
ในลักษณะที่ x > 1 (ซึ่งจะก าว า x เ าใก 1 ทางขวา) จะไ f(x) มี าเ าใก 2
ในกรณีเ นนี้ จะก าว า f(x) มีลิมิตเ น 2 เมื่อ x เ าใก 1 และเขียนแทน วย
สัญลักษ

• สังเกต าในที่นี่ f(1) = 1 แ เราไ ไ สนใจ าของ f(1) เลย าจะมี าหรือไ

4
ถ้

ว่
ค่
ช่
ณ์
ฟั
ต้

ข้
ก์
ด้
ล้
ล่
ว่
ต่
ล่
ค่
ว่
ม่
ด้
ป็
ฟั
ข้
ก์
ค่
ล้
ล่
ป็
ข้
ว่
ล้
ว่
ข้
ด้
ล้
สู่
ค่
ค่
ซ้
ม่
ข้

ด้
ล้




 1.1 ความหมายของลิมิต

x−1
พิจารณา ง ชัน f ซึ่งก หนดโดย f (x) =
x−1

เราค นวน าของ f (x) ส หรับ x บาง าที่มี าเ าใก 1 ไ ดังตาราง อไปนี้

x 0.99 0.999 0.9999 1.0001 1.001 1.01 1.1

x−1
f (x) = 0.5012563 0.5001251 0.5000125 0.4999875 0.4998751 0.4987562 0.4880885
x−1

x−1
ดังนั้น lim f (x) = 0.5 หรือ  lim = 0.5
x→1 x→1 x−1
5
ำ

ฟั
ค่
ก์
ำ
ำ
ค่
ค่
ข้
ล้

ด้
ต่
 สรุปนิยามลิมิต: กำหนดใ น าคงตัว y = f(x) และ a, L เ
า าของ ง ชัน f(x) มี าเ าใก L ในขณะที่ x เ าใก a เขียน
แทน วย
lim f(x) = L
x→a
และ าน าลิมิตของ f(x) เมื่อ xเ าใก a มี าเ ากับ L

a a a

6
ถ้
ค่
อ่
ด้
ว่

ฟั
ก์

ค่
ข้
ห้
ล้
ข้
ล้
ค่
ท่
ข้
ป็
ล้
ค่
บทนิยาม (บทนิยาม 1.1.1 ในหนังสือ)

ให้ a ∈ E ⊆ ℝ เราจะกล่าวว่า a เป็นจุดลิมิต (limit point) ของ E ก็ต่อเมื่อ ส หรับทุก ๆ จ นวนจริงบวก δ

จะได้ว่า (a − δ, a + δ)∖{a} ∩ E ≠ ∅

ตัวอย่าง:
1. ถ้า E1 = [1,2] จงหาจุดลิมิต (limit point) ของ E1 .......................................
2. ถ้า E1 = (1,2) จงหาจุดลิมิต (limit point) ของ E2 ......................................
3. ถ้า E1 = {1,2,3} จงหาจุดลิมิต (limit point) ของ E3 ...................................
4. ถ้า E1 = ℝ จงหาจุดลิมิต (limit point) ของ E4 ..........................................
7

ำ
ำ
 Precise De nitions of Limits (บท ยาม 1.1.2 ในห ง อ)

ก หนดให้ f : D → ℝ, D ⊆ ℝ และ a เป็นจุดลิมิตของ D

เราจะกล่าวว่าฟังก์ชัน f(x) มีลิมิต (limit) เป็นจ นวนจริง L ในขณะที่ x มีค่าเข้าใกล้ a ซึ่งเขียนแทนด้วย lim f(x) = L
x→a
ก็ต่อเมื่อ ส หรับทุก ๆ ϵ > 0 จะมี δ > 0 ส หรับทุก ∀x ∈ D ถ้า 0 < | x − a | < δ แล้ว | f(x) − L | < ϵ

a−δ a a+δ

8
ำ
ำ
fi
ำ
ำ
นิ

นั
สื

ตัวอย่างที่ 1 จงแสดงว่า lim (4x + 9) = 5 โดยใช้บทนิยาม 1.1.2 ในหนังสือ

x→−1

y = 4x + 9

9
ตัวอย่างที่ 2 จากรูปจงหาค่าต่อไปนี้

10
 1.2 ลิมิตทาง ายและลิมิตทางขวา

พิจารณา ง ชัน

• เมื่อ x เ าใก 0 ทาง าย าของ ง ชัน f จะใก -1 เราก าว า

“-1 เ นลิมิตทาง ายของ f(x) เมื่อ x เ าใก 0” เขียนแทน วย

• เมื่อ x เ าใก 0 ทางขวา าของ ง ชัน f จะใก 1 เราก าว า

“1 เ นลิมิตทางขวาของ f(x) เมื่อ x เ าใก 0” เขียนแทน วย

11
ป็
ป็

ข้
ข้
ฟั
ก์
ล้
ล้
ซ้
ซ้
ซ้
ค่
ค่
ฟั
ฟั
ก์
ก์
ข้
ข้
ล้
ล้
ล้
ล้
ล่
ล่
ด้
ด้
ว่
ว่




 1.2 ลิมิตทาง ายและลิมิตทางขวา

พิจารณา ง ชัน

• าของ f(x) ไ ไ เ าใก าใด าหนึ่งที่แ นอน ในกรณีนี้จะก าว า

ลิมิตของ f(x) เมื่อ x เ าใก 0 ไ มี า เขียนแทน วยสัญลักษ

• การพิจารณา าของลิมิตของ ง ชัน f เมื่อ x เ าใก a เรา องพิจารณา า

ของ f(x) ที่จุดอื่น ๆ ในโดเมนที่อ ใก ๆ a แสดง า a องเ นจุดที่มีจุดอื่น
ในโดเมน ซึ่งจุดที่มีสมบัติเ นนี้เราเรียก า จุดลิมิต

12
ค่

ฟั
ก์
ค่
ม่
ด้
ข้
ข้
ซ้
ล้
ค่
ข่
ล้
ฟั
ค่
ก์
ม่
ยู่
ค่
ล้
ว่
น่
ข้
ด้
ว่
ล้
ต้
ต้
ป็
ล่
ณ์
ว่


ค่




 บทนิยาม (บทนิยาม 1.2.1 ในหนังสือ)
ก หนดให้ f : D → ℝ, D ⊆ ℝ และ a เป็นจุดลิมิตของ D ∩ (−∞, a)
เราจะกล่าวว่าฟังก์ชัน f(x) มีลิมิต (limit) เป็นจ นวนจริง L ในขณะที่ x มีค่าเข้าใกล้ a ทางซ้าย ซึ่งเขียนแทนด้วย
lim− f(x) = L ก็ต่อเมื่อ ส หรับทุก ๆ ϵ > 0 จะมี δ > 0 ถ้า a − δ < x < a แล้ว | f(x) − L | < ϵ
x→a
L ถูกเรียกว่า ลิมิตทางซ้าย (left-hand limit) ของ f(x)

a−δ a a+δ

13
ำ
ำ
ำ

 บทนิยาม (บทนิยาม 1.2.1 ในหนังสือ)

ก หนดให้ f : D → ℝ, D ⊆ ℝ และ a เป็นจุดลิมิตของ D ∩ (a, ∞)
เราจะกล่าวว่าฟังก์ชัน f(x) มีลิมิต (limit) เป็นจ นวนจริง L ในขณะที่ x มีค่าเข้าใกล้ a ทางขวา ซึ่งเขียนแทนด้วย
lim+ f(x) = L ก็ต่อเมื่อ ส หรับทุก ๆ ϵ > 0 จะมี δ > 0 ถ้า a < x < a + δ แล้ว | f(x) − L | < ϵ
x→a
L ถูกเรียกว่า ลิมิตทางขวา (right-hand limit) ของ f(x)

a−δ a a+δ

14
ำ
ำ
ำ

 อสังเกตอื่น ๆ
• ทฤษฎีบท 1.1.1 ในหนังสือก าว า าลิมิตมี าแ ว าของลิมิตมีเพียง าเดียวเ านั้น
• ทฤษฎีบท 1.2.1 ในหนังสือก าว า าลิมิตทาง ายเมื่อ x เ าใก a และลิมิตทางขวาเมื่อ x เ าใก a หา าไ และเ น
จำนวนจริงที่มี าเ ากัน แ วลิมิตเมื่อ x เ าใก a มี าและลิมิตเ ากับจำนวนจริงนั้น วย

• ในกรณีที่โดเมนเ น วงที่มีจุด a เ นจุดปลาย วง าจุด a เ นจุดปลาย วงทาง าย แ วเราจะไ า

ในทำนองเดียวกัน าจุด a เ นจุดปลาย วงทางขวา แ วเราจะไ า

EX: f(x) = x จงหา lim f(x)

x→0

15
ข้
ค่
ป็

ท่
ช่
ถ้
ล้
ล่
ล่
ว่
ว่
ป็
ป็
ถ้
ถ้
ข้
ค่
ช่
ช่
ล้
ซ้
ล้
ถ้
ค่
ค่
ข้
ล้
ป็
ล้
ท่
ด้
ค่
ว่
ช่

ท่
ซ้
ด้

ล้

ข้
ด้
ว่
ล้

ค่
ด้
ป็
16
 ตัวอ างที่ 3 กำหนดกราฟของ ง ชัน f ดังรูป จงเติมคำตอบใน อง าง

17
ย่

ฟั
ก์
ช่
ว่
 1.3 ทฤษฎีบทเกี่ยวกับลิมิต

18

 ทฤษฎีบท 1.3.3 (ในหนังสือ)

หมายเหตุ: กฎเหล่านี้เป็นจริงส หรับลิมิตทางซ้ายและลิมิตทางขวาด้วย

19
ำ
 3x + x−5
ตัวอ างที่ 4 จงหา าของ lim
x→4 x+1

20
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 5 กำหนด ง ชัน

จงพิจารณา า lim f (x) และ lim f (x) มี าหรือไ เพราะเหตุใด

x→2 x→−2

21
ย่
ว่

ฟั
ก์
ค่
ม่
เทคนิคของการหาลิมิต

22
 x3 − 8
ตัวอ างที่ 6 จงหา าของ lim
x→2 x − 2

23
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 7 จงหา าของ

24
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 8 จงหา าของ ( าลิมิตมี า)

25
ย่

ค่
ถ้
ค่
 ตัวอ างที่ 9 จงหา าของ

26
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 10 จงหา าของ

27
ย่

ค่
 ลิมิตของ ง ชันตรีโกณมิติ
ในบางกรณีนิสิตอาจจะ องใ ทฤษฎีบท 1.3.4 (Sandwich
Theorem or Squeeze Theorem) วยในการหาลิมิต

28

ฟั
ต้
ก์
ช้
ช่

 ( 3)
π
ตัวอย่างที่ 11 จงหาค่าของ lim sin x 2 + (ตัวอย่าง 1.3.9)
x→ π

Recall ทฤษ บท 1.3.3 (ในห ง อ)

29
ฎี
นั
สื
 tan x
ตัวอ างที่ 12 จงหา าของ lim
x→0 3x

30
ย่

ค่
 sin(x − 2)
ตัวอ างที่ 13 จงหา าของ lim
x→2 x 2 − 4

31
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 14 จงหา าของ

32
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 15 เมื่อวาดกราฟของ ง ชัน f (x) = x 2 ln(x 2) พบ า − | x | ≤ x 2 ln(x 2) ≤ | x | ดังแสดงใ ในรูป าน าง
จงหา าของ lim f (x)
x→0

33
ย่
ค่

ฟั
ก์


ว่



ห้
ด้
ล่
 ตัวอ างที่ 16 จงหา าของ

34
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 17 จงหา าของ

35
ย่

ค่
 ลองมาดูตัวอ างที่ดัดแปลงมาจาก อสอบเ า

ตัวอ างที่ 18 จงหา าของ เมื่อ

36
ย่
ย่

ค่
ข้

ก่
 ลองมาดูตัวอ างที่ดัดแปลงมาจาก อสอบเ า

ตัวอ างที่ 19 จงหา าของ

37
ย่
ย่

ค่
ข้

ก่
 ลองมาดูตัวอ างที่ดัดแปลงมาจาก อสอบเ า

ตัวอ างที่ 20 จงหา าของ

38
ย่
ย่

ค่
ข้

ก่
 ตัวอ างที่ 20 ( อ)

39
ย่
ต่

 1.4 ลิมิตเกี่ยวกับอนัน
ในหัว อนี้ เราจะแยกพิจารณาเ นสองกรณี คือ

1. การหา าของลิมิต เมื่อ x มี าเพิ่มขึ้นหรือลดลงอ างไ มีขีดจำกัด

นั่นคือ เราจะเรียนวิธีการหา าของ
และ

2. ลิมิตเมื่อ าของ มี าเพิ่มขึ้นหรือลดลงอ างไ มีขีดจำกัด

นั่นคือ เราจะเรียนวิธีการแสดงวิธีทำและสรุป า
หรือ

40

ข้
ค่
ค่
ค่
ค่
ค่
ป็
ต์

ว่
ย่
ย่
ม่
ม่




ลิมิตเมื่อ x ไปอนัน (Limits at infinity)

41
ต์
การหา าของลิมิต เมื่อ มี าเพิ่มขึ้นหรือลดลงอ างไ มีขีดจำกัด

42
ค่
ค่
ย่
ม่
ทฤษฎีบทต่อไปนี้จะช่วยให้เราหาลิมิต เมื่อ x → ∞ และ x → − ∞ ได้ง่ายขึ้น

43
 3x 3 − 7
ตัวอ างที่ 21 จงหา าของ lim
x→−∞ x 4 + 5x 2

44
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 22 จงหา าของ

45
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 23 จงหา าของ

46
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 24 จงหา าของ

47
ย่

ค่
 x2 + 4
ตัวอ างที่ 25 จงหา าของ lim
x→−∞ x+3

48
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 26 จงหา าของ lim x 2 + 2x + x
x→−∞

49
ย่

ค่
ลิมิตเมื่อ าของ f(x) มี าเพิ่มขึ้นหรือลดลงอ างไ มีขีดจำกัด (Infinite limits)

50
ค่
ค่
ย่
ม่
ลิมิตเมื่อ าของ f(x) มี าเพิ่มขึ้นหรือลดลงอ างไ มีขีดจำกัด (Infinite limits)

51
ค่
ค่
ค่
ค่
ย่
ย่
ม่
ม่
ลิมิตเมื่อ าของ f(x) มี าเพิ่มขึ้นหรือลดลงอ างไ มีขีดจำกัด (Infinite limits)

52
ค่
ค่
ค่
ค่
ย่
ย่
ม่
ม่
 อตกลงเพิ่มเติม

หมายเหตุ

53
ข้
54
 ตัวอ างที่ 27 จงพิจารณากราฟของ ง ชันที่กำหนดใ และเติมคำตอบลงใน อง าง กรณีที่ลิมิตไ มี า
ใ ระบุ วย าเ น หรือ หรือไ มี า

55

ย่


ห้
ด้
ว่
ป็
ฟั
ก์

ห้
ม่
ค่
ช่
ว่
ม่
ค่


 ตัวอ างที่ 28 จงพิจารณากราฟของ ง ชันที่กำหนดใ เมื่อโดเมนเ น [−4,0) ∪ (0, ∞) และเติมคำตอบลงใน อง าง
กรณีที่ลิมิตไ มี า ใ ระบุ วย าเ น หรือ หรือไ มี า

56

ย่


ม่
ค่
ห้
ฟั
ก์
ด้
ว่
ป็
ห้
ป็
ม่
ค่
ช่
ว่


 ตัวอ างที่ 29 จงพิจารณากราฟของ ง ชันที่กำหนดใ และเติมคำตอบลงใน อง าง กรณีที่ลิมิตไ มี า
ใ ระบุ วย าเ น หรือ หรือไ มี า

57

ย่


ห้
ด้
ว่
ป็
ฟั
ก์

ห้
ม่
ค่
ช่
ว่
ม่
ค่


 เราไ เรียน การ านลิมิตที่มี าเ นอนัน จากกราฟที่กำหนดใ ไปแ ว อไปเราจะเรียน วิธีการเขียนแสดงวิธีทำ
ในการแสดง าลิมิตเ น ∞ หรือ −∞ เราจะแสดงโดยใ ทฤษฎีบท 1.4.3 (ในหนังสือ)

58
ด้
รู้
ว่
อ่
ป็
ค่
ป็
ต์
ช้
ห้
ล้
ต่
รู้

 2 + 3x
ตัวอ างที่ 30 จงหา าของ lim
x→−1 (1 − x 2)4

59
ย่

ค่
 x+7
ตัวอ างที่ 31 จงหา าของ lim
x→7+ x 4 − 49x 2

60
ย่

ค่
 (x − 2)
ตัวอ างที่ 32 จงหา าของ lim
x→1 (x − 1)3

61
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 33 จงหา าของ

62
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 34 จงหา าของ

63
ย่

ค่
INFINITE LIMITS AT INFINITE

64
INFINITE LIMITS AT INFINITE
ทฤษฎีบท
1.4.3 (ในหนังสือ)

65

 ตัวอ างที่ 35 จงหา าของ

66
ย่

ค่
 ตัวอ างที่ 36 จงหา าของ

67
ย่

ค่
1.5 ความ อเนื่องของ ง ชัน
พิจารณากราฟของ ง ชัน อไปนี้

68

ต่
ฟั
ก์
ต่
ฟั
ก์
69
กราฟขาดตอนที่ x = a เป็นไปได้ 3 แบบ

บทนิยาม 1.5.1

70
 ตัวอ างที่ 37 กำหนดใ

71
ย่

ห้
 ตัวอ างที่ 38 กำหนดใ จงหา าของ และ ที่ทำใ มีความ อเนื่องที่

72
ย่

ห้




ค่
ห้
ต่
 ความต่อเนื่องของฟังก์ชันประกอบ

เอา ง ชัน อเนื่องมา บวกลบคูณหารกัน

ก็ยัง อเนื่องอ

73
ฟั
ต่
ก์
ต่
ยู่


 ✓ ทฤษฎีบท 1.5.3 : ง ชันพหุนาม p(x) ดีกรี n ∈ ℕ ∪ {0} ซึ่งอ ในรูป
p(x) = a0 + a1x + a2 x 2 + … + an xn ซึ่ง an ≠ 0 อเนื่องทุกจุดบน ℝ

p(x)
✓ ทฤษฎีบท 1.5.4 : ง ชันตรรกยะ f (x) ซึ่งอ ในรูป f (x) = q(x)
เมื่อ p(x), q(x)

เ น ง ชันพหุนาม อเนื่องทุกจุดบน ℝ

✓ ทฤษฎีบท 1.5.5 : ง ชัน f (x) ซึ่งอ ในรูป f (x) = n

x เมื่อ n ∈ ℕ มีความ อเนื่อง
ทุกจุดบน Df

✓ ง ชัน sin x และ cos x อเนื่องทุกจุดบน ℝ โดยทฤษฎีบท 1.3.8 ( อ 3 และ อ 4)

74
ฟั
ป็
ก์
ฟั
ก์
ฟั
ฟั
ฟั
ต่
ก์
ก์
ก์
ต่
ยู่
ยู่
ต่
ยู่
ข้
ต่
ข้
ความต่อเนื่องทางซ้ายและทางขวาของฟังก์ชัน

บทนิยาม 1.5.3

บทนิยาม 1.5.4

75
ความต่อเนื่องบนช่วง
บทนิยาม 1.5.5
1. f ต่อเนื่องบนช่วงเปิด (a,b) ก็ต่อเมื่อ f มีความต่อเนื่องที่ทุกจุดใน (a,b)
****** ถ้ามี x0 ∈ (a, b) ซึ่ง f ไม่ต่อเนื่องที่ x = x0 เราจะกล่าวว่า f ไม่มีความต่อเนื่องบนช่วง (a,b)
2. f ต่อเนื่องบนช่วงเปิด [a,b) ก็ต่อเมื่อ f มีความต่อเนื่องที่ทุกจุดใน (a,b) และ f มีความต่อเนื่องทางขวาที่จุด x = a
3. f ต่อเนื่องบนช่วงเปิด (a,b] ก็ต่อเมื่อ f มีความต่อเนื่องที่ทุกจุดใน (a,b) และ f มีความต่อเนื่องทางซ้ายที่จุด x = b
4. f ต่อเนื่องบนช่วงเปิด [a,b] ก็ต่อเมื่อ เงื่อนไขทั้ง 3 ข้อเป็นจริง
4.1 f มีความต่อเนื่องที่ทุกจุดใน (a,b)
4.2 f มีความต่อเนื่องทางซ้ายที่จุด x = b [i.e., lim− f (x) = f (b)]
x→b
4.3 f มีความต่อเนื่องทางขวาที่จุด x = a [ i.e., lim+ f (x) = f (a)]
x→a

**** ส หรับช่วง [a, ∞) และ (−∞, b] พิจารณาความต่อเนื่องบนช่วงได้ท นองเดียวกับบทนิยาม 1.5.5 ข้อ 2 และ ข้อ 3 ตามล ดับ

*****. f ต่อเนื่องบน (−∞, ∞) ก็ต่อเมื่อ f มีความต่อเนื่องที่ c เมื่อ c เป็นจ นวนจริงใดๆ

76
ำ

ำ
 ตัวอ างที่ 39 ใ จงพิจารณา า มีความ อเนื่องบน วง หรือไ เพราะเหตุใด

77
ย่

ห้




ว่
ต่
ช่
ม่
 ตัวอ างที่ 40 ใ จงหา าของ และ ที่ทำใ มีความ อเนื่องบนโดเมนของ

78
ย่

ห้




ค่
ห้
ต่
 ตัวอ างที่ 41 ใ จงพิจารณา า มีความ อเนื่องบน วง หรือไ เพราะเหตุใด

79
ย่

ห้




ว่
ต่
ช่
ม่
80
 ตัวอ างที่ 42 จงตรวจสอบ า f (x) = x 4 + x 3 − x − 5 มีคำตอบบน วง [−1,4] หรือไ โดยใ ทฤษฎีบท าระห างกลาง

81
ย่

ว่



ช่
ม่
ช้
ค่
ว่
82
REFERENCES

83
Any Questions?