อนุรักษนิยม: วิกฤตและบุคลิกวิธีคิด (1)

โดย เกษียร เตชะพีระ

(โธมัส บีบริคแฮ กับหนังสือเ ม าสุดของเขา กลาง/ขวา: วิกฤตสากลของอนุรักษนิยม)

Thomas Biebricher เ นศาสตราจาร ชาวเยอรมัน เชี่ยวชาญ านทฤษฎีการเมือง ประวัติศาสต
ความคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับระบบเศรษฐกิจ สังกัดมหาวิทยาลัยเกอเ ณ เมืองแฟรง เ ต อัมไม เขามีผล
งานก างขวางมากหลายเกี่ยวกับลัทธิเสรีนิยมให เสรีนิยมที่มีการกำกับ (ordoliberalism) อนุรักษนิยมของ
เยอรมนีและยุโรป รวมทั้ง ญญาชนนักวิชาการชื่อดังอ างมิเชล ฟูโก และเยอ เกน ฮาเบอ มาส เ น น
(https://www.fb03.uni-frankfurt.de/125241069/Thomas_Biebricher)
าสุด อาจาร บีบริคแฮ เพิ่งตีพิม หนังสือเรื่อง Mitte/Rechts: Die internationale Krise des
Konservatismus (กลาง/ขวา: วิกฤตสากลของอนุรักษนิยม https://www.suhrkamp.de/buch/thomas-
biebricher-mitte-rechts-t-9783518430996) ออกมาเมื่อเดือนเมษายน ศกนี้ ซึ่งสะ อนและวิเคราะ
วิกฤต จจุบันของบรรดาพรรคอนุรักษนิยมสายกลาง (ขวากลาง) ในนานาประเทศยุโรปตะวันตก าจะยังคง
กุมสถานการ การเมืองและครองอำนาจ อไปไ หรือไ ในสภาพที่หลายพรรคกำลังถดถอยเพลี่ยงพล้ำใ แ
พรรค ายขวาจัด หรือมิฉะนั้นก็สวิงไปทางอำนาจนิยมยิ่งขึ้นเสียเอง ไ าพรรคคริสเตียนเดโมแครตในเยอรมนี
และอิตาลี, พรรคชาวสาธารณรัฐ (สมาทานแนวทางการเมืองของอดีตประธานาธิบดีชา ล เดอ โกล) ใน
ฝรั่งเศส, และพรรคอนุรักษนิยม (ทอรี่) ในสหราชอาณาจักร เ น น
ที่สำคัญเขาเสนอ าสภาพ ญหาของอนุรักษนิยมนั้นสำคัญยิ่ง ออนาคตของระบอบเสรีประชาธิปไตย
ตะวันตกเลยทีเดียว

คอลัมน์การเมืองวัฒนธรรม CONSERVATISIM1 เกษียร เตชะพีระ 1

ว้
ฝ่
ปั
ล่
ณ์
ร์
ย์
ว่
ปั
ล่
ล่
ป็
ร์
ปั
ต่
พ์
ด้
ย์
ม่
ย่
ม่
ป็
ผู้
ต้
ธ่
ต์
ม่
ต่
ว่
ด้
ร์
ก์
ฟิ
ร์
ท้
ร์
ร์
ว่
น์
ป็
ต้
หฺ์
ห้
ร์
ก่
 บรรดาคำถาม าสนใจในเรื่องนี้ไ แ ก็แ วตัวบีบริคแฮ เองเ าใจลัทธิอนุรักษนิยม าอ างไร? มัน
ประกอบไป วยกระแสหลัก ๆ อะไร าง? จะสรุปรวบยอดความคิดเกี่ยวกับวิกฤตของอนุรักษนิยม จจุบัน า
อ างไร? อะไรคือลักษณะพื้นฐานของวิกฤตดังก าว? และก าวใ เฉพาะเจาะจงยิ่งขึ้น วิกฤตที่ าเกี่ยว องกับ
แ มุม านวิธีดำเนินการ (procedural aspects) และแ มุม านแ นสารสาระ (substantive aspects) ของ
อนุรักษนิยมรวมทั้งความสัมพัน ระห างแ มุมสอง านนั้นอ างไร?
บุคลิกวิธีคิดอนุรักษนิยม
อนอื่นบีบริคแฮ ชี้ าสำหรับนักประวัติศาสต ความคิดแ ว มัน อน างเ น ญหาที่จะก าวถึง
อนุรักษนิยม (หรือก ม อนธรรมเนียมแนวคิดอุดมการ ให อื่น ๆ เ น เสรีนิยม, สังคมนิยม ฯลฯ) ในเชิง
นามธรรมอ างเ นเอกพจ ราวกับ ามันกลมกลืนเ นเนื้อเดียวกัน เพราะเอาเ าจริงมันก็ วนแ คลี่คลาย
ขยายตัวตามกาลเวลาที่ วงเลยไป

กระนั้นก็ตาม หากอาศัยแนวทางการศึกษาอุดมการ การเมืองแบบสัณฐานวิทยา (morphology) ใน

งานของ Michael Freeden ศาสตราจาร แ งมหาวิทยาลัยออกซฟอ ดแ ว (ไมเคิล ฟรีเดน, เสรีนิยม:
ความ ฉบับพกพา, 2563 ดูภาพประกอบ างบน) ก็เ นไปไ ที่จะพูดถึงอง ประกอบแกนกลางอ าง อย 2
ประการของอนุรักษนิยม ไ แ ขั้วแ นสารสาระ (substantive pole) กับขั้ววิธีดำเนินการ (procedural
pole) โดยที่ความคิดอนุรักษนิยมหลากเฉดหลายกระแสก็ วนแ ดำรงอ ในระห างแถบ 2 ขั้วดังก าวและ
ผสมผสาน 2 ขั้วนั้นเ า วยกันในระดับที่แตก างกันไป
ในแ ขั้วแ นสารสาระ (substantive pole) ประเด็น อน างเห็นไ ชัดแ งอ เองแ ว าอนุรักษ-
นิยม องการสงวนรักษาหรืออนุรัก บางสิ่งบางอ างไ ตามนัยแ งชื่อของมัน

คอลัมน์การเมืองวัฒนธรรม CONSERVATISIM1 เกษียร เตชะพีระ 2

ง่
ย่
ต้
รู้
ด้
ก่
ย่
ด้
ง่
ป็
ก่
ลุ่
ข้
น่
ก้
ด้
ล่
ร์
ด้
น์
ว่
ก่
ธ์
ษ์
บ้
ว่
ก่
ว่
ด้
ข้
ง่
ย์
ก่
ต่
ห่
ล่
ล้
ย่
ด้
ป็
ป็
ว้
ร์
ณ์
ง่
ล้
ด้
ญ่
ล่
ด้
ย่
ณ์
ค่
ร์
ห่
ต่
ห้
ก่
ล้
ข้
ช่
ข้
ร์
ยู่
ค่
ค์
ล้
ด้
ข้
ข้
ว่
ป็
จ้
ปั
ยู่
ล้
ว่
ล้
ว่
ย่
ว่
ย่
ต่
ปั
ล่
ล่
น้
ข้
ว่
 ท านั่นมิไ หมายความ าจะ องอนุรัก ปก องสภาพดังที่เ นอ เดิม (status quo) ทั้งหมดอ าง
เบ็ดเสร็จ แ าบางทีมันจะถูกตีความไปทำนองนั้นก็ตาม ประเด็นสำคัญจึงจะ องแยกแยะแจกแจงออกมา า
สภาพดังที่เ นอ เดิมประเภทไหนชนิดใด? อีกทั้งลักษณะแ มุมไหน วนใดของมันกันแ ที่อนุรักษนิยมอยาก
อนุรัก ไ ?
ทั้งนี้ก็เพราะพวกอนุรักษนิยมมีทรรศนะอ าง อยก็โดยนัยเรื่องระเบียบสังคมที่ดี ที่เ นปกติ ที่เ น
ธรรมชาติ ที่เห็นไ ชัดแ งอ แ วในตัวและเ นที่รับเชื่อกันทั่วไป ซึ่งพึง องปก องไ
อีกทั้ง นตอ อเกิดของระเบียบดังก าวก็เ นแห งโลกุตรภูมิ (transcendental source) หรือพูด
อีกนัยหนึ่งคือมันเ นโลกุตรธรรมเหนือโลกกายภาพ เ น สันดานมนุษ , ระเบียบสวรร , เทพเ า, หรือจิต
วิญญาณประวัติศาสต อันเ นปฐมเหตุที่มาซึ่งดลบันดาลสรรพสิ่งใ เกิดขึ้น วิวัฒ มาและกำหนดมันใ เ นอ
อ างที่มันเ น
ฉะนั้นการอวดอุตตริมนุสธรรมพยายามเ าไปแทรกแซงดัดแปลงมันเสียให ใ บิดเบนเฉไฉไปจากเดิม
อ างที่มันเ นอ -ควรเ น-จำ องเ น จึง อมเหลวเป าและกระทั่งนำไป ความพินาศฉิบหายไ
จะเห็นไ าขั้วแ นสารสาระที่แรกเริ่มเดิมที งดู ายเหมือนเห็นไ ชัดแ งอ แ วในตัวกลับลงเอยเ น
ปริศนาอันซับ อน อนเงื่อน าที่มันเ นนามธรรมอ างยิ่งนั่นเอง จนกลายเ น าในทางปฏิบัติพวกอนุรักษ-
นิยมจะ สำนึก าอะไรในสังคมที่ตัวพึง องอนุรัก ไ ก็ อเมื่อสิ่งนั้นถูก าทายแ วนั่นเอง
สำหรับอง ประกอบแกนกลางของอนุรักษนิยมอันที่สองนั้นไ แ ขั้ววิธีดำเนินการ (procedural
pole) ซึ่งเ นตัวตอบ ญหาที่ าหากเกิดการเปลี่ยนแปลงขึ้นมาในสังคม และเหลือวิสัยจะหลีกเลี่ยงมันไ ใน
ายที่สุดแ จะพยายาม ดเ าขัดขวางมันอ างเต็มกำลังแ วก็ตาม อะไรจะเ นฉากทัศ ในอุดมคติที่การ
เปลี่ยนแปลงพึงเกิดขึ้นในมุมมองอนุรักษนิยม?
บีบริคแฮ สรุปคำตอบแบบอนุรักษนิยมใ าไ แ ลัทธิ อยเ น อยไปบนพื้นฐานประสบการ
(experience-based incrementalism)
นั่นแปล าหากการเปลี่ยนแปลงใด ๆ จะเกิดแ สังคม อสำคัญสำหรับพวกอนุรักษนิยมคือ องไ ใ
วยวิธีการปฏิวัติ ซึ่ง อใ เกิดการเปลี่ยนแปลงขนานให แบบ น วนเสียกระบวน โดยเฉพาะการเปลี่ยน
แปลงตามอ างพิม เขียวที่พวก ญญาชนนักวิชาการ นเ องกันขึ้นมา วยอุดมการ หรือทฤษฎีนามธรรม
นั่นจะถือเ นฉากทัศ เลว ายที่สุดที่เลวไ เลยทีเดียวในสายตาอนุรักษนิยม

คอลัมน์การเมืองวัฒนธรรม CONSERVATISIM1 เกษียร เตชะพีระ 3

ท้
ด้
ย่
ย่
ษ์
รู้
ว้
ป็
ป็
ว่
ม้
ป็
ป็
ป็
ม้
ย่
ว่
ซ้
ว่
ต้
ยู่
ยู่
ด้
ว่
ป็
ร์
ด้
ว่
ซ่
ค์
พ์
ด้
ก่
น์
บ่
ปั
ร์
ป็
ปั
จ้
ห้
ก่
ร้
ป่
ป็
ยู่
ค่
ว่
ต้
ล้
ปั
ว่
ป็
ต้
ป็
ต้
ด้
ย่
ย่
ล่
ป็
ษ์
ษ์
ข้
ห้
ย่
ว้
ว่
ป็
ย่
ป้
ฟั
ฝั
ช่
ต่
น้
ล่
ด้
ก่
ญ่
ง่
ฟื่
ก่
ล่
ล้
ง่
ปั่
ข้
ค่
ป่
ห้
ป็
ส่
ด้
ท้
ป็
ย์
ด้
ก่
ด้
ค่
ต้
ยู่
สู่
ป็
ป็
ต้
ล้
จ้
ว่
ป้
น์
ม่
ยู่
ณ์
ห้
ว้
ล้
ค์
น์
น่
ป็
จ้
ด้
ต้
ห้
ด้
ย่
ณ์
ป็
ม่
ป็
ว่
ป็
ช่
ยู่
 ดังนั้น การเปลี่ยนแปลงที่พึงประสง จึง องเกิดขึ้นทีละเล็กทีละ อยทีละคืบทีละ าวไปเรื่อย ๆ โดย
คำนึงถึงภูมิ ญญาของสังคมวัฒนธรรมอันสืบทอดกันมาแ โบราณกาลและสั่งสมไ ในธรรมเนียมประเพณีและ
สถาบัน าง ๆ เหมือนการขันสกรูเครื่องจักรเครื่องยน อ าง อยเ น อยไปไ หักหาญจนแตกราน
โดยภาพรวมแ ว จึงอาจก าวไ าวิธีดำเนินการของชาวอนุรักษนิยมนั้นอุปมาอุปไมยเสมือนหนึ่งคน
ทำสวน หวัง าการเปลี่ยนแปลงจะเกิดขึ้นในลักษณะกระบวนการเจริญเติบโตแบบอินทรียภาพของ นหมาก
รากไ คนทำสวนอาจ วยเพาะชำเกื้อหนุนบำรุงเลี้ยงพืชพัน องกันแมลงศัตรูพืช าง แ ไ ควรหลงคิด าตน
จะไปกำกับควบคุมการคลี่คลายขยายตัวของสรรพสิ่งในสวนไ ในมืออ างเบ็ดเสร็จเด็ดขาด หาก สำนึก
สำเหนียก อนไหว อความเปราะบางของสถาบันทางสังคมซึ่งมิอาจดึงดันดัดแปลงไ ตามอำเภอใจอ างไ
ขอบเขต
( าน อสัปดา ห า)

คอลัมน์การเมืองวัฒนธรรม CONSERVATISIM1 เกษียร เตชะพีระ 4

ม้
ต่
ผู้
อ่
อ่
ปั
ว่
ต่
ต่
ช่
ห์
ล้
น้
ล่
ด้
ว่
ค์
ต้
ต์
ย่
ต่
ธุ์
ค่
ว้
ป้
ป็
ค่
ย่
น้
ม่
ว้
บ้
ด้
ต่
ก้
ม่
รู้
ต้
ย่
ว่
ร้