‫كابل – افغانستان‬

‫معلــم حج‬
‫احكام و واجبات‬

‫تاليف ‪ :‬خاك عبدالظاهر‬

‫سال ‪ 1241‬هـ ‪ .‬ق‬
‫مقـدمــه‬
‫‪1‬‬
 ‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬
‫الحمد هلل رب العالمين ‪ ،‬والصالة والسالم على محمد وعلى آله وأصحابه اجمعين‬
‫وعلى من اتبع نهجـه وسلك مسلكه إلى يوم اليقين ‪ ،‬اما بعد ‪:‬‬
‫مؤمنان عالقمند ( حج ) ! تا كنون كتابهاي رهنماي حج ‪ ،‬مسائل واحكام حج ‪،‬‬
‫بصورت مستقل ويا هم شامل كتب فقهي مختلف بشكل زيادي تحرير گرديده كه شايد‬
‫براي كتابت درين موضوع مجالي باقي نمانده باشد ‪ ،‬ولي من به اساس ضرورت‬
‫دوستان خواستم ‪ ،‬رهنمايي را به شكل معلـم رهنما خدمت تان بگونه تحرير نمايم كه‬
‫موضوعات حج را بصورت روزانه از وقت نيت حج نمودن شروع ‪ ،‬تا روز‬
‫حركت ‪ ،‬روزهاي رسيدن به بيت هللا شريف ‪ ،‬روزهاي مناسك حج وروز هاي‬
‫برگشت بيان نمايد ‪ ،‬تا حجاج محترم به ترتيب همين کتاب همه روزه همان صفحهء‬
‫مطلوب را باز نموده و احكام آنرا باالي خود بشكل عملي تطبيق نماينـد ‪ ،‬اميد وارم‬
‫تا فرصت پيدا نمايم تا اين كتاب را به شكل عملي در كست هاي تايبي و فلم هاي‬
‫ويديويي و ‪ cd‬ها تنظيم گردد ‪ ،‬تا هيچ مشكلي براي حاجيان محترم نباشد ‪ ،‬ولي‬
‫ازينكه ساختن فلم وغيره مصارف زيادي دارد براي فعال همين كتاب را به شكل‬
‫تحريري خدمت تان تقديم ميدارم كه البته كست صوتي آنرا نيز خدمت تان ترتيب‬
‫نموده بدسترس تان قرار ميدهم ‪ .‬اميد است حاجيان محترم با استفاده ازين كتاب بنده‬
‫را از دعاي خير در اماكن مقدسـه فراموش ننماينــد ‪.‬‬

‫والسالم عليكم ورحمة هللا وبركاته‬

‫آنچه را بايد همه بدانند‬

‫باالي هر مسلمان الزم است كه بداند كه زماني انسان امكانات رفتن به حج را داشت‬
‫باالي وي حج فرض ميباشد ‪ ،‬زيرا حج ركن پنجم دين مقدس اسالم است كه باالي‬

‫‪4‬‬
‫كسانيكه تواناني ( زاد و راحلـه ) مصارف سفر ‪ ،‬مصارف نفقه فاميل ‪ ،‬ومصارف‬
‫ترانسپورتی رفت وبرگشت را داشته باشته فرض ميباشد ‪.‬‬
‫( وهلل على الناس حج البيت من استطاع إليه سبيال ومن كفر فإن هللا غني عن‬
‫العالمين ) خداوند باالي مردم صاحب استطاعت حق دارد كه بيت هللا را حج نمايند‬
‫‪ ،‬وهركه كافرشد ‪ ،‬خداوند از مردمان بي نياز است ‪.‬‬
‫آغاز تفكير به حج رفتن‬
‫هرگاه كسي بدين فگر شد كه او امكانات مادي ‪ ،‬وتوانايي جسمي دارد كه حج را‬
‫باالي او فرض ميگرداند ‪ ،‬وميخواهد به حج بيت هللا شريف برود ‪ ،‬الزم است اين‬
‫نقاط را درنظر گرفته شروع به ثبت نام براي حج نمايد ‪:‬‬
‫‪ -1‬پول حج وي بايد از پول حالل باشد ‪ :‬زيرا اگركسي براي شما خوراك‬
‫بسيار خوبي را آماده نمايد ولي شما متوجه شويد كه درآن به اندازه بسيار كم‬
‫مرداري افتاده است ‪ ،‬آن غذا را نميخوريد ‪ ،‬بناء هرگاه شما قصد حج ميكنيد‬
‫ودرپول تان يك افغاني هم پول حرام باشد ‪ ،‬خداوند متعال حج شما را نميپذيريد ( إن‬
‫هللا طيب ال يقبل إال طيبا ) خداوند پاك است وبدون از چيزهاي پاك مرداري هارا‬
‫نميپذيرد ‪.‬‬
‫اگرچه فرض از گردن وی ساقط ميگردد و لی برايش ثواب واجر نميباشد ‪.‬‬
‫‪ -4‬توجه به حالت فقيران وسايرحق داران ‪ :‬بعضي از اشخاص باالي غريبان‬
‫ترحم نميكنند ‪ ،‬زكات كه يك ركن اساسي مثل حج وقبل ازحج ميباِشد ‪ ،‬فراموش‬
‫ميشود ‪ ،‬حقوق فقرا را درنظر نميگيرند ‪ ،‬كسانيكه خود شان به شكم سير خواب‬
‫ميكنند و همسايه هاي شان گرسنه ميخوابند ‪ ،‬اصال ايمان شان قبول نميگردد ‪.‬‬
‫بناء براي كسانيكه باالي شان حج فرض ميگردد ‪ ،‬همچنان كمك ومساعدت فقراء‬
‫نيز فرض ميباشد كه فراموش اين احكام ضرر به عبادت آنان ميرساند ‪.‬‬
‫‪ -3‬بعضي از مردم دروقت رفتن به حج وبعد از بر گشت بوطن مهماني هايي‬
‫بسيار شانداري ميكنند كه اين مهماني ها سبب خستگي تمامي اعضاي فاميل شان‬
‫ميگردد بخصوص سنوهاي طفل دار آنان كه روزانه صدها نان پخته و ديگ هاي‬
‫زيادي را بار ميكنند ‪ ،‬كه اين ظلم براي يك حاجی جايز نبوده ‪ ،‬زيرا هرگاه عبادت‬
‫انسان سبب درد ورنج براي ديگران گردد مورد قبول بارگاه الهي قرار نميگيرد ‪.‬‬
‫همچنان درين مصارف يکنوع ريا کاری نيز ميباشد که حاجی بايد از رياکاری‬
‫هاخود داری نمايد ‪.‬‬
‫‪ -4‬اخالص وتواضع را جدا مراعات نمايد ‪ ،‬يعني اول تمامي اعمال صرف‬
‫بخاطر رضايت خداوند متعال باشد ‪ ،‬براي خداوند عهد نمايد كه خدايا من اين اعمال‬
‫را با مصارف پول ‪ ،‬تكليف سفر صرف بخاطر رضايت خودت مينمايم ‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫درهنگام حج و وقت برگشت نهايت متواضع وشكسته باشد ‪ ،‬هيچگاهي قصه هاي‬
‫خود ساختـه و براي بهترجلوه دادن خود براي مردم نكند زيرا عبادت يك رازي‬
‫است بين بنده وخدا ‪.‬‬
‫‪ -5‬باالي شخص فلج ‪ ،‬شيخ فاني ‪ ،‬نابينا و درجانشسته ضرور نيست كه‬
‫حتما خودش به حج برود بلكه در صورت فرضيت حج بااليش ‪ ،‬ميتواند كسي را به‬
‫عوض خويش بفرستد ‪ ،‬تا براي او حج نمايد ‪.‬‬
‫‪ -6‬كساني هستند بخاطر نداشتن پول هديه براي اقارب ‪ ،‬حج را‬
‫تأخيرميكنند كه اين كار گناه پنداشته ميشود ‪ .‬هديه حج صرف خرما و آب زمزم‬
‫درصورت توانايی ميباشد ‪ .‬خود سازی های بيجا نوعی از ريا کاری است که به‬
‫عوض ثواب گناه دارد ‪.‬‬
‫‪ -7‬کسب پول حرام برای ادای حج ‪ :‬بعضي اشخاص كوشش ميكنند كه به‬
‫هرشكلي كه ميشود پول بدست آورند تا به حج بروند ‪ ،‬بايد دانست كه اول پول حرام‬
‫هيچ ثوابي به حج ندارد ‪ ،‬دوم اينكه به رحمت خداوند دو بناي اسالم ( زكات وحج )‬
‫باالي فقيران وكسانيكه توانايي مالي ندارد هيچ فرض نميباشد ‪ .‬پس چيز با اموال‬
‫نامشروع خود را مكلف به اين وچيبه نماييم ‪.‬‬
‫‪ -8‬ذکردر راه حج واجتناب از منکرات ‪ :‬درحج از ضياع وقت ‪ ،‬مزاح ‪ ،‬جنگ‬
‫وساير كارها خود داري نمايد ‪ ،‬وبمجرد حركت از خانه زبان خود را به ذگر خداوند‬
‫مصروف نمايد ‪.‬‬
‫‪ -9‬عدم ضرر رساندن ‪ :‬درهنگام مراسم حج كوشش نمايد كه براي كسي ضرر‬
‫نرساند ‪ ،‬كدام حاجی ضعيف را تكليف ندهد ‪ ،‬زيرا تكليف رساندن به ديگران ثواب‬
‫حج را باطل ميكند ‪ ،‬بسياري از مردم كوشش ميكنند با هرشكلي كه شود حجر‬
‫األسود را بوسه كنند بناء سبب اذيت ديگران شده خود را بدانجا ميرساند درحاليكه‬
‫بوسيدن حجراالسود درصورت ضرر رساندن به مردم حتمی نيست ‪.‬‬
‫بسياري مردم خانم ‪ ،‬مادر وپ در ضعيف خويش را بزور به غار حرا باال ميكنند‬
‫رفتن به غارحرا نه فرض است ونه هم شامل مناسك حج ‪.‬‬
‫‪ - 01‬حج بمجرد توانايي باالي انسان فرض ميگردد ‪ ،‬تأخير آن براي زمان‬
‫پيري سبب گناه ميگردد ‪.‬‬
‫‪ -11‬بعضي از اشخاص به عوض اينكه حجش قبول گردد دو باره قاتل بر ميگردد ‪،‬‬
‫زيرا درهنگام زدن شيطان چنان شتاب ميكند كه مردان وزنان ضعيف زير پايش‬
‫ميشوند ‪ ،‬او درحاليكه شيطان را به سنگ ميزند خود شيطان گشته است ‪ .‬كسيكه‬
‫تقوا وحقوق ديگران را درحج مراعات نميكند رفتن به حج برايش به عوض اجر‬
‫سبب گناه ميشود ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ -14‬بعضي از مردم درهنگام حج از خيرات ها و كمك های مردم ‪ ،‬خود را حاجی‬
‫ميسازند درحاليكه حج باالي اغنياء فرض است وهرگاه كسي غني باشد ‪ ،‬خوردن‬
‫خيرات وصدقات برايش نا روا ميباشد ‪.‬‬

‫هنگام تصميم گرفتن به حج‬

‫هرگاه ميخواهيد تصميم به حج رفتن بگيريد ‪ ،‬الزم است تا نقاط ذيل را مراعات‬
‫نماييد ‪:‬‬
‫‪ -1‬با يك شخص عالم با تقوا درين مورد مشوره نماييد ‪.‬‬
‫‪ -4‬درمورد رفتن به حج استخاره نماييد ‪.‬‬
‫‪ -3‬قرض ها وديون مردم كه باالي تان است آنرا ادا نماييد ‪.‬‬
‫‪ -2‬يك شخص عالم ‪ ،‬صالح ‪ ،‬نيكوكار ‪ ،‬را هم سفر خود درحج اختيار كنيد ‪.‬‬
‫‪ -5‬از کسانيکه در حصه شان جفا کرده ايد معذرت بخواهيد ‪.‬‬

‫بعد ازتصميم گرفتن به حج‬

‫بعد از ينكه تصميم گرفتيد كه به حج ميرويد‬
‫‪ -1‬الزم است درنخست از تمامي گناهان خويش توبه نماييد ‪ .‬و نيت خويش را‬
‫خاص برضايت خداوند متعال ( جل جالله ) خالص بسازيد ‪.‬‬
‫‪ -4‬مقصد ازحج تان بايد رضايت خداوند متعال باشد ‪ ،‬از شبهات و واموريكه شك‬
‫ريا در آن باشد ‪ ،‬اجتناب ورزيد ‪ ،‬زيرا خداوند متعال ذات بزرگي است كه ميگويد ‪:‬‬
‫هرگاه بندهء من در كاري با من كسي ديگري را شريك نمايد ‪ ،‬من تمام آن چيز را‬
‫براي آن شخص ميدهم ‪ ،‬بناء اگر در اعمال انسان ‪ 99%‬رضايت خداوند ( جل جالله )‬

‫باشد و فيصدي كمي از ريا كاري وجود داشته باشد ‪ ،‬آن عمل انسان برباد ميرود ‪.‬‬
‫برحاجی الزم است كه در فگر ونيت خويش تجارت را جا ندهد ‪ ،‬بلكه قصد او تنها‬
‫حج باشد ‪ ،‬ولي اگر در پهلوي حج خريد وفروش هم نمود نقصي برايش نميكند ‪.‬‬
‫ولي تمامي فکر او نبايد در امور تجارتي صرف گردد ‪.‬‬
‫نيت وفکرقلبی اساسی بسيار مهم است که حاجی بايد نيت خود را خالص برای ادای‬
‫فريضه گرداند و هميشه درين فکر باشد که حج خود را با تمامی احکام آن بصورت‬
‫درست ادا نمايد ‪.‬‬
‫‪ -3‬در امورحج از خود سازي ها ‪ ،‬ومصارف واسراف بيجا اجتناب صورت گيرد ‪،‬‬
‫مثال ‪ :‬بعضي از اشخاص به عوض توجه به امور فرايض و واجبات حج مصروف‬
‫تحفـه خريدن ها ‪ ،‬سيالي ها وغيره اموري ميگردند ‪ ،‬ونسبت به مصارف امورحج‬
‫مصارف عنعنوي آنان زياد ه ميشود كه احيانا اين رياكاري ها بعضي ها را از رفتن‬

‫‪5‬‬
‫به حج مانع ميگردد ‪ ،‬وگاهي هم اين رواج هاي پوچ وبي ارزش سبب اسراف ‪ ،‬و‬
‫دوري از توجه به طاعت الهي ميگردد‪.‬‬
‫ياداشت ‪ :‬دانستن احكام حج ضروري ميباشد كه درصفحات اخير اين كتاب بيان شده‬
‫است ‪.‬‬
‫هنگام حركت از خانـه‬
‫سفرتانرا صبح روز‬ ‫( صلى هللا عليه وسلم )‬ ‫اگر امك انات وجود داشته باشد مطابق سنت پيامبر‬
‫دوشنبه يا پنجشنبه آغاز نماييد ‪.‬‬
‫هنگام حركت از خانه اين دعا را بخوانيد‪:‬‬
‫( بـسم هللا وال حول والقوة إال باهلل العلي العظيم ‪ ،‬توكلت على هللا ‪،‬‬
‫اللهم وفقنـي لما تـحب وترضـى واحفظني من الشيطان الرجيم )‬
‫يكبار آيت الکرسي ‪ ،‬سوره اخالص ‪ ،‬الفلق و الناس را بخوانيد ‪.‬‬
‫هنگام سوار شدن به طياره‬
‫هرگاه كسي سوار طياره ميشود‪:‬‬
‫‪ -1‬الزم است اخالق اسالمی باال پايان شدن و نشستن درطياره را توجه نمايد از‬
‫مناقشات بيجا‪ ،‬سخن هاي بيهوده ‪ ،‬تيله کردن يكديگردرهنگام باال شدن وضرر‬
‫رساندن به ديگران خود داري نمايد ‪.‬‬
‫‪ -4‬با ساير ضرورت مندان همکاری نمايد‪.‬‬
‫‪ -3‬ودر بين طياره به ذکر خداوند متعال جل جالله مشغول باشد ‪ ،‬هميشه استغفار وتوبه‬
‫نمايد ‪ ،‬و اگرميخواست صحبت كند بايد بجز از ضرورت ‪ ،‬قصه هاي خارج برنامه‬
‫حج را نكند ‪ ،‬و با كسانيكه باوي هستند ‪ ،‬در باره احكام حج صحبت نمايد ‪.‬‬
‫‪ -2‬متوجه باشد كه چي وقت به ميقات ميرسد ‪ .‬تا قبل از رسيدن به ميقات احرام‬
‫خود را بسته نمايد ‪.‬‬
‫‪ -5‬از امور جنجالی زبان خود را حفظ نمايد ‪.‬‬
‫هنگام احرام بستـن‬
‫كسيكه اراده حج ميكند الزم است تا احرام خود را قبل از ميقات ( كه ازطرف‬
‫مسؤولين بيان ميگردد ) بسته نمايد ‪.‬‬
‫‪ -1‬قبل از احرام بستن غسل يا وضو نمايد وغسل بهترتراست ‪.‬‬
‫‪ -4‬مردان احرام را به شكلي ببند ند كه يكبارچه آن از زير ناف تا زير زانو را پت‬
‫نمايد وپارچه ديگرش از زيرقول دست راست به شانه دست چپ انداخته شود ‪ .‬شانه‬
‫دست راست برهنه بماند وشانه دست چپ پت شود ‪.‬‬
‫‪ -3‬البته عورت مردان كه از زيرناف تا زير زانوا ميباشد ‪ ،‬با احرام پت شود ‪،‬‬
‫زانوهاي مردان نيز شامل عورت است كه آشكارشدن آن ترك فرض ميگردد ‪ .‬اما‬

‫‪1‬‬
‫براي زنان لباسهاي شان حكم احرام را دارد كه بعد ازوضو يا غسل اين لباسهاي پاك‬
‫پوشيده ميشود ‪.‬‬
‫‪ -2‬دو ركعت نفل بعد از احرام بخواند‪.‬‬
‫ازينكه اكثر حاجی هاي افغانستان حج ( تمتع ) ميكنند ‪ ،‬يعني اول وقتي ميروند عمره‬
‫ميكنند ‪ ،‬وبعد از آن موهاي خود را كم ميكنند و در مكه مكرمه ميباشند تا كه روز‬
‫هاي حج فرضي بيايد ‪ ،‬بناء اول بايد نيت عمره نمايد ‪.‬‬
‫( اللـهم اني اريد العمرة فيسره لي و تقبلـه مني )‬
‫خدايا من اراده عمره نموده ام آنرا برايم آسان بگردان وقبول نما ‪.‬‬
‫بعد از نيت تلبيـه بگويد ‪:‬‬
‫( اللهم لبيك – لبيك ال شريك لك لبيك – إن الحمد‬
‫والنعمة لك والملك – ال شريك لك )‬
‫‪ -3‬وقتي تلبـه گفت محرم شد ‪ ،‬بايد از آن چيزهاييكه باالي محرم حرام است اجتناب‬
‫نمايد ‪.‬‬
‫‪ -2‬هرگاه درزينه ‪ ،‬موتر ‪ ،‬طياره ‪ ،‬بلند وغيره باالي يا پايان ميشود تلبيه گويد ‪،‬‬
‫همچنان وقتي سواره ها را ميبيند ‪ ،‬تلبيــه گويد ‪.‬‬

‫آنچه براي حاجی ( درحالت احرام ) ناروا است‬

‫خداوند متعال ميفرمايد ( فمن فرض فيهن الحج فال رفث وال فسوق والجدال في‬
‫الحج ) هرگاه كسي باالي خود حج را الزم گردانيد ( احرام بست ) پس رفث ‪ ،‬فسوق‬
‫و مجادله درحج جايز نيست ‪.‬‬
‫اكنون معاني ( رفث – فسوق ومجادله ) را شرح ميكنم ‪.‬‬
‫‪ ( -1‬رفث ) در زبان عربي تمامي اموري با همسر مثل يكجا شدن جنسي ‪ ،‬بوسيدن ‪،‬‬
‫مسح گردن باشهوت ‪ ،‬سخنان فحش وسخنان متعلق به جنس با همراي خانمش جايز‬
‫نميباشد ‪ ( .‬اين امور با خانمش که محرمش است جايز نيست با نامحرمان در تمامی‬
‫حاالت ناروا ميباشد )‬
‫‪ ( -4‬فسوق ) منظور از فسوق تمامي گناهان مثل مزاح هاي بي مورد ‪ ،‬قصه هاي‬
‫بي فايده ‪ ،‬غيبت ‪ ،‬مسخره گي ‪ ،‬سخنان بيهوده ‪ ،‬عيب جويي ‪ ،‬سخن چيني ‪ ،‬به‬

‫‪7‬‬
‫نامحرم نظر گردن ‪ ،‬با زنان نامحرم بدون ضرورت صحبت گردن ‪ ،‬دست دادن و‬
‫خنديدن با نامحرمان ‪ ،‬عدم توجه به عفت خويش وديگران ‪ ،‬درهنگام احرام متوجه‬
‫نبودن به ستر عورت خويش ‪.‬‬
‫‪ ( -3‬جدال ) منظور از جدال مجادله هاي زباني و فزيكي مثل جنك گردن ‪ ،‬دشمنان‬
‫دان ‪ ،‬دعوا گردن ‪ ،‬باالي كسي حمله گردن ‪ ،‬آبروي كسي را ريختاندن ‪ ،‬تيله کردن‬
‫درهنگام باال وپ ايان شدن از موتر ‪ ،‬طياره ‪ ،‬اطاق وغيره ‪ ،‬و آسيب رساندن به ساير‬
‫حاجی ها درتمامي حاالت ‪.‬‬
‫‪ -2‬استخدام خوشبويي عطر ‪ ،‬كلونيا وغيره ‪.‬‬
‫‪ -5‬پوشيدن لباسهاي دوختگي براي مردان مثل ايزار ‪ ،‬پيراهن ‪ ،‬پطلون ‪ ،‬زير‬
‫پيراهني ‪ ،‬كاله ‪ ،‬دستكش ‪ ،‬جراب و بوت ‪.‬‬
‫‪ -1‬پوشاندن رو وسر ( براي مردان ) ولي زنان بايد سروموهاي خود را بشكل‬
‫درست بپوشانند ‪ ،‬زيرا موهاي زنان جزء عورت شان بوده كه درهنگام حج از آشكار‬
‫شدن گردن ‪ ،‬موها ‪ ،‬ساقها وغيره خود داري نماينــد ‪.‬‬
‫‪ -5‬شكار کردن ويا به شكار اشاره نمودن ‪.‬‬
‫‪ -1‬استعمال کريم ‪ ،‬واسلين ‪ ،‬لبسرين وغيره وسايل زينتي ‪.‬‬
‫‪ -7‬موي سر وبدن را كم ويا ترا ش ننمايد‪.‬‬
‫‪ -8‬ناخن هاي خود را نگيرد ‪.‬‬
‫‪ -9‬لباس رنگ زده را نپوشـد ‪.‬‬
‫‪ -19‬ختمي وغيره گياه ها را استعمال ننمايد ‪.‬‬

‫آنچه براي حاجی ( درحالت احرام ) جايز است‬

‫غسل کردن‬ ‫‪-1‬‬
‫به تشناب رفتن ورفع ضرورت نمودن‬ ‫‪-4‬‬
‫سايه نمودن با چتري ويا وسيله ديگر‬ ‫‪-3‬‬
‫همياني ( كمر بند بستن براي نگهداشتن پول ‪ ،‬اسناد پاسپورت وغيره )‬ ‫‪-2‬‬
‫شرط احرام‬
‫درهنگام احرام تلبيه گفتن شرط پنداشته ميشود ‪ ،‬خواه احرام براي حج باشد يا عمره‬
‫‪ ،‬ودر آغاز طواف تلبيه قطع ميشود ‪.‬‬
‫هنگام رسيدن به مكه مگرمـه‬
‫وقتي حاجی به مكه مکرمه رسيد ‪ ،‬اين دعا را بخواند ‪ ( :‬اللهم إن هذا الحرم‬
‫حرمك ‪ ،‬والبلد بلدك ‪ ,‬واألمن أمنك ‪ ،‬والعبد عبدك ‪ ،‬جئتك من بالد بعيدة‬
‫بذنوب كثيرة ‪ ،‬وأعمال سيئة ‪ ،‬أسألك مسألة المضطرين إليك ‪ ،‬المشفقين‬

‫‪8‬‬
‫من عذابك أن تستقبلني بمحض عفوك و أن تدخلني فسيح جنتك ‪ ،‬جنة‬
‫النعيم ‪.‬اللهم إن هذا حرمك وحرم رسولك ‪ ،‬حرم لحمي ودمي وعظمي على‬
‫النار ‪ ،‬اللهم امنـي من عذابك يوم تبعث عبادك ‪ ،‬اسالك بانك انت ال اله اال‬
‫انت الرحمن الرحيم ‪ ،‬ان تصلى وتسلم على سيدنا محمد وعلى آله تسليما‬
‫كثيرا ابدا )‬
‫سپس به گفتن تلبيه دوام دهد تا اينكه به بيت شريف برسد ‪ ،‬با پاي راست داخل حرم‬
‫شريف شود ‪ ،‬وهنگاميكه چشمش به بيت هللا شريف خورد ( هللا اكبر) و ( ال إله إأل‬
‫هللا ) بگويد ‪ .‬اين دعا را بخواند ‪:‬‬
‫( أعوذ باهلل العظيم و بوجهه الکريم وسلطانه القديم من الشيطان الرچيم ‪،‬‬
‫بسم هللا ‪ ،‬اللهم صل على محمد و آله وسلم ‪ ،‬اللهم اغفرلي ذنوبي وافتح لي‬
‫أبواب رحمتك )‬
‫وقتي نزديك بيت هللا شريف شد ‪ ،‬طواف قدوم را آغاز نمايد ‪.‬‬

‫طـواف قــدوم‬
‫سؤال ‪ :‬طواقف قدوم چي معنا ؟‬
‫جواب ‪ :‬معناي طواف قدوم ( نخستين طواف كه به مجرد رسيدن انجام ميگيرد ) كه‬
‫يك طواف هفت شوط دارد ‪.‬‬
‫سؤال ‪ :‬فرق بين طواف وشو ط چيست ؟‬
‫جواب ‪ :‬يكبار دور خوردن به گرد كعبه كه از حجر االسود شروع و به حجراألسود‬
‫ختم ميگردد ‪ ،‬شوط ناميده ميشود ‪ ،‬و هفت شوط يك طواف ميشود ‪.‬‬
‫سؤال ‪ :‬حكم اين طواف چيست ؟‬
‫جواب ‪ :‬اين طواف سنت است ‪.‬‬
‫سؤال ‪ :‬طواف قدوم چگونه انجام ميشود ؟‬
‫جواب ‪ :‬وقتي حاجی نزديك بيت هللا شريف شد ‪ ،‬ببيند كه حجر األسود دركجاست ‪،‬‬
‫سپس از پيش حجر األسود ( سنگ سياه ) دست هاي خود را بلند كند ‪ ،‬اگر توانست‬
‫حجراألسود را ببوسد ‪ ،‬واگر مردم اذيت ميشدند رو بطرف آن نموده ( ال إله إال هللا )‬
‫و ( هللا اكبر) و ( الحمد هلل ) و ( اللهم صل على محمد وعلى آل محمد كما صليت‬
‫على ابراهيم وعلى آل ابراهيم ) بگويد وطواف را آغاز نمايد ‪.‬‬
‫درطواف دست چپ به طرف حجر األسود ميشود ‪ ،‬ومثل عقربه ساعت حركت‬
‫ميشود ‪ .‬يعني آغاز طواف از مقابل حجراألسود شروع و برحجر األسود ختم‬
‫ميگردد ‪.‬‬
‫به تصوير ببينيــد ‪:‬‬
‫هفت بار گرد خانه كعبـه طواف نمايد ‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫ياداشت ‪ :‬طواف را درمقبل حجرا األسود از راست خود شروع كند ‪ ،‬كه راست كعبه‬
‫‪ ،‬طواف را درعقب حطيم نمايد ‪ ،‬درحطيم داخل نشود ‪ ،‬حطيم درعقب كعبه ديواری‬
‫است مثل نصف دايره كه در تصوير فوق نشان داده شده است ‪.‬‬
‫درسه طواف اول پهلواني نمايد ‪ ،‬وپهلواني به شكلي است كه در وقت رفتن ‪ ،‬شانه‬
‫هاي حاجی شور بخورد ‪ ،‬مثل كسيكه درميدان جنگ در بين دو صف شور ميخورد ‪،‬‬
‫وشانه هايش حركت ميكند ‪.‬‬
‫دربقيه طواف به شكل عادي حركت نمايد ( بدون پهلواني )‬
‫اگر دراثناي پهلوانی مردم درمقابلش مانع ميشدند ايستاده شود و مردم را اذيت ننمايد‬
‫وبعدا حركت نمايد ( پهلوانی را تنها مردان بکنند و بی بی حاجی ها به حالت عادی‬
‫حرکت نمايند بدون پهلوانی ) ‪.‬‬
‫‪ -‬هرمرتبه كه به حجراألسود ميرسد آنرا بوسه نمايد واگر نتوانست روبطرف آن‬
‫نموده تكبير وال إله إال هللا بگويد ‪.‬‬
‫ـ هفتمين دور طواف خويش را در صورت امكان به بوسيدن حجراألسود ختم نمايد‬
‫واگر ممكن نبود ومردم اذيت ميشدند بدون بوسيدن حجر األسود ختم نمايد ‪.‬‬
‫در بوسيدن حجراألسود سه شرط است ‪:‬‬
‫‪ -1‬سبب تكليف حاجيان نگردد ‪ ،‬ورنه گناهش بسيار زياد ميشود ‪ ،‬وهيچ ثواب حاصل‬
‫نميكند ‪.‬‬
‫‪ -4‬حجر األسود را بدون آواز ببوسد ‪ ،‬يعني بوسه اش آواز نداشته باشد ‪.‬‬
‫‪ -3‬هنگام بوسيدن حجر األسود سخن عمر( رضي هللا عنه ) را بياد داشته باشد كه‬
‫درمقابل حجراألسود گفت ‪ :‬اي سنگ سياه من ميدانم كه توهيچ نفع وضرري براي‬
‫من گرده نميتواني ‪ ،‬واگر پيامبر( صلى هللا عليه وسلم ) را نميديدم كه ترا ميبوسد‬
‫هرگز ترا بوسه نميکردم ‪.‬‬
‫سوال ‪ :‬بعد از ختم طواف چی کند ؟‬
‫جواب ‪ :‬بعد ازختم طواف به مقام ابراهيم كه درپهلوی كعبه شريفه است رفته دو‬
‫ركعت نماز بخواند اين نماز واجب است ‪ ،‬وخواندن آن در ( مقام ابراهيم ) سنت‬
‫است ‪ ،‬در ركعت اول آن ( قل يا أيها الكافرون ) و در ركعت دوم آن ( سوره‬
‫اخالص ) خواندن مستحب است ‪ .‬و اگر ازدحام زياد بود در هرجاييكه توانست‬
‫بخواند البته در داخل حرم شريف نه درخارج حرم‪.‬‬
‫اين طواف ( طواف قدوم ) گفته ميشود وسنت است ‪.‬‬
‫سؤال ‪ :‬بعد از ختم طواف قدوم و خواندن دو رکعت نماز چـي كنـد ؟‬
‫جواب ‪ :‬بعد از آن به ( تپه صفا ) برود ‪ ،‬اين آيت شريف را بخواند ‪:‬‬
‫( إن الصفا والمروة من شعائر هللا ) ‪،‬‬
‫وقتي به ( صفا ) رسيد ‪ ،‬رو بطرف كعبه شريفه نمايد ( هللا اكبر) و ( ال إله إال هللا )‬
‫و ( اللهم صل على محمد وعلى آل محمد كما صليت على ابراهيم وعلى آل ابراهيم )‬
‫بگويد ‪ ،‬دستان خود را بلند نموده دعا كند ‪ ،‬وبهتراست اين دعا را بخواند ‪:‬‬

‫‪19‬‬
‫( ال إله إال هللا وحده ال شريك له له الملك و له الحمد يحيي ويميت وهو على كل شيء‬
‫قدير ‪ ،‬ال إله اال هللا وحد ه ‪ ،‬انجز وعده ونصر عبده ‪ ،‬وهزم األحزاب وحده ) وهر‬
‫حاجتي كه داشته باشد از خداوند متعال ( جل جالله ) بخواهد ‪.‬‬
‫بعدا به طرف ( تپه مروه ) حركت نمايد ‪ ،‬ووقتي در نزد ستون هاي سبز رسيد‬
‫پهلواني نمايد ‪ ،‬تاوقتي ستون هاي سبز ديگربرسد ‪ ،‬وبعد از آن به شكل عادي برود تا‬
‫به ( تپـه ء مروه ) برسد ‪ ،‬اما بي بي حاجی از صفا تا مروه به شكل عادي راه‬
‫برود ‪.‬‬
‫سؤال ‪ :‬سعي بين صفا ومروه چگونه صورت ميابد ؟‬
‫جواب ‪ :‬سعي بين صفا و مروه از صفا آغاز ميگردد ‪ ،‬واين سعي هم هفت مرتبه‬
‫است كه اول آن از صفا آغاز ميگردد وختم آن درمروه ميباشد ‪.‬‬
‫هفت مرتبه به اينقسم ‪:‬‬
‫مرتبه دوم ‪ :‬از مروه تا صفا‬ ‫مرتبه اول ‪ :‬از صفا تا مروه‬
‫مرتبه چهارم‪ :‬از مروه تا صفا‬ ‫مرتبه سوم ‪ :‬از صفا تا مروه‬
‫مرتبه ششـم ‪ :‬از مروه تا صفا‬ ‫مرتبه پنجم‪ :‬از صفا تا مروه‬
‫مرتبه هفتم ‪ :‬از صفا تا مروه ‪ ،‬درمروه ( سعي بين صفا ومروه ) ختم ميگردد ‪.‬‬
‫سؤال ‪ :‬حكم سعي بين صفا ومروه چيست ؟‬
‫جواب ‪ :‬سعي در بين صفا ومروه واجب است ‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬در هنگام سعي بين صفا و مروه چی را بخواند ؟‬

‫جواب ‪ :‬در هنگام رفت و آمد بين صفا ومروه اين دعا را بخواند ‪ ( :‬رب اغفروارحم‬
‫إنك أنت األعز واألكرم ) و ميتواند تالوت قرآن ‪ ،‬ذكر و دعا بكند ‪.‬‬
‫سؤال ‪ :‬بعد از ختم سعي بين صفا ومروه چي كند ؟‬
‫جواب ‪ :‬بعد از آن درمكه مکرمه اقامت ميكند ‪ ،‬و در احرام ميباشد ‪ ،‬زيرا او نيت‬
‫حج نموده وهروقتي بيت هللا شريف را ميبيند هفت مرتبه طواف نمايد ‪ ،‬و بعد از آن‬
‫دو ركعت نماز نفل بخواند و ( سعي بين صفا ومروه ) نكند ‪.‬‬
‫احكام عمــرة ‪:‬‬
‫عمره يك فرض ‪ ،‬دو واجب دارد ‪.‬‬
‫‪ -1‬طواف ( هفت مرتبه گشتن گرد كعبه شريفة ) فرض است ‪.‬‬
‫‪ -4‬سعي ميان صفا ومروه و ( حلق ) تراشيدن سر ويا ( قصر) كوتاه کردن مو در‬
‫ختم عمره واجب ميباشند ‪.‬‬
‫‪ -3‬خود عمره سنت است ‪.‬‬
‫جنايات عمره دو قسم است ‪:‬‬

‫‪11‬‬
‫الف ‪ :‬جناياتيكه سبب دم ميگردد ‪ :‬در عمره جناياتي صورت ميگيرد كه هرگاه‬
‫حاجی يكي از اين اشتباهات را مرتكب گردد ‪ ،‬بااليش دم واجب ميگردد كه اين‬
‫جنايات عبارت اند از ‪:‬‬
‫‪ -1‬تأخير بستن احرام از ميقات‬
‫‪ -4‬طواف نمودن ‪ ،‬درحالت جنابت ‪ ،‬حيض ونفاس ‪.‬‬
‫‪ -3‬تراشيدن سر قبل از سعي ميان صفا ومروه‬
‫‪ -2‬تراشيدن يا كم کردن موي خارج حرم براي خالصي از إحرام ‪.‬‬
‫ب ‪ :‬جناياتيكه سبب فاسد شدن عمره ميگردد ‪ :‬درهنگام عمره جناياتي وجود دارد‬
‫كه ارتكاب آن سبب فاسد شدن عمره ميگردد ‪ ،‬وحاجی بايد عمره خود را از سر‬
‫بگرداند اين جنايت عبارت است از ‪:‬‬
‫‪ -1‬هرگاه حاجی در طواف قبل از ‪ 2‬شوط مرتكب جماع ( همجنس شدن با‬
‫همسرش ) گردد ‪ ،‬عمره اش فاسد شده بااليش قضايي ‪ ،‬ودم واجب ميگردد ‪ .‬اما اگر‬
‫اين كار را بعد از ‪ 2‬شوط انجام داد ‪ ،‬عمره اش فاسد نميگردد ‪ ،‬ولي بااليش دم و‬
‫قضايي واجب ميگردد ‪.‬‬
‫درصورت انجام يكي ازين چهار جنايت بااليش دم ( ذبح حيوان ) واجب ميگردد ‪.‬‬

‫مواقيت احرام عمـرة ‪:‬‬

‫ميقات ( جاي بستن احرام عمره ) مانند ميقات حج فرضي ميباشد ‪ ،‬وهرگاه كسي در‬
‫داخل بيت شريف ميخواهد ‪ ،‬مرتبه ديگر عمره كند ‪ ،‬پس بايد از حرم شريف خارج‬
‫شده به منطقه حل رفته واز همان جا ‪ ،‬غسل نموده ‪ ،‬احرام جديد را بسته نمايد ‪.‬‬
‫اين اعمال قبل از روز هفتم ذي الحجة ميباشد ‪ ،‬زيرا از رسيدن به بيت هللا شريف‬
‫( طواف بيت هللا شريف ‪ ،‬وسعي بين صفا ومروه ) را عمره گويند ‪ ،‬ومراسم حج‬
‫فرضي از روز هفتم ذي الحجة آغاز ميگردد ‪.‬‬
‫( ياداشت ‪ :‬بعضي مردمان عالقه دارند كه دربيت شريف سكونت كنند ‪ ،‬بعضي ها‬
‫يكماه قبل آنجا ميروند ‪ ،‬ولي بايد درنظر داشت كه درصورت باقي ماندن در بيت هللا‬
‫شريف الزم است كه انسان تمامي آداب را مراعات نموده ‪ ،‬وكوشش نمايد كه گناهي‬
‫از وي سرنزند ‪ ،‬زيرا به همين اندازه كه ثواب عبادت در حرم شريف زياد است به‬
‫همان اندازه گناه در آن بسيار خطرناک ميباشد ‪.‬‬
‫حضرت عبدهللا بن عباس ( رضي هللا عنهما ) ميفرمايد ‪ :‬هرگاه پنجاه گناه درخارج‬
‫مكه نمايم بهتراست نسبت از يك گناه در داخل مكه ‪.‬‬
‫حضرت عمر ( رضي هللا عنه ) هفتاد گناه فرموده است ‪ .‬مراد اين دو صحابه اينست‬
‫كه گناه درمكه پنجاه إلى هفتاد چند اضافه است نسبت به خارج آن ‪.‬‬

‫آغاز مراسم حج فرضي‬

‫‪14‬‬
 ‫براي شروع به حج فرضي دو چيز الزم است ‪:‬‬
‫‪ -1‬وقت شروع حج فرضي ‪ :‬كه از روز هفتم ذي الحجه آغاز ميكردد ‪ ،‬و چند روز‬
‫دوام ميكند ‪ .‬و بدون اين وقت معين حج فرضي ادا نميشود ‪ ( .‬كه اينرا ميقات‬
‫زماني ميگويند )‬
‫‪ -4‬اماكن مخصوص حج ‪ :‬براي حج اماكني مشخصي وجود دارد ‪ ،‬كه مراعات اين‬
‫اماكن در اداي حج مهم ميباشد ‪ ،‬مثال ‪:‬‬
‫ميقات ‪ :‬مكاني است كه بايد قبل از آن احرام بسته شود ‪.‬‬
‫كعبه ‪ :‬مكاني است كه طواف صرف در آن ميشود ‪.‬‬
‫كوه صفا ومروه ‪ :‬مكاني است كه در آن سعي بين صفا ومروه ميشود ‪.‬‬
‫كوه عرفات ‪ :‬مكاني است كه تنها در آن فرض ( ايستادن به عرفات ) انجا صورت‬
‫ميكيرد كه اين فرض تنها در همين جا در همان وقت مشخص انجام ميشود ‪.‬‬
‫به همين قسم جاهاي ديكري است مثل ‪ :‬منا ‪ ،‬مزدلفة وغيره ‪.‬‬

‫روز هفتــم ذي الحجـة‬

‫روزه هفتم ذي الحجة إمام تقرير مينمايد ‪ ،‬و در خالل آن تقرير مردم را به مراسم‬
‫رفتن به منـا و عرفات واحكام آن رهنمايي مينمايد ‪.‬‬

‫روز هشتــم ذي الحجـة‬

‫در روز هشتم ذي الحجة وقتي حاجيان نماز صبح را در مكه مگرمه خواندند ‪ ،‬به‬
‫طرف منا ميروند ‪ ،‬نماز پيشين ‪ ،‬ديگر ‪ ،‬شام ‪ ،‬خفتن روز هشتم ونماز صبح روز‬
‫نهم ذي الحجة را نيز در منا ميخوانند ( بنج وقت نماز جماعت درمنا ادا ميشود )‬
‫روز هشتم ذي الحجة را ( يوم التروية ) نيز گويند ‪ ،‬و تروية از آب گرفته شده ‪،‬‬
‫زيرا حاجي ان درهمين روز حيوانات خود را آب داده ‪ ،‬آماده حركت ميشدند ‪ ،‬تامراسم‬
‫را آغاز نمايند ‪.‬‬

‫روز نهـم ذي الحجـة ( روز عرفـه )‬

‫بعد از اداي نماز صبح روز نهم ذي الحجة در ( منا) البته بعد از طلوع آفتاب همه‬
‫حاجيان ( الإله إال هللا – هللا اكبر و تلبيه ) گويان به طرف عرفات حركت ميكنند و به‬
‫عرفات ميروند ‪ ،‬نماز پيشين و ديگر را در مسجد ( نمره ) ميخوانند و دروقت نماز‬
‫پيشين امام خطبه ميخواند و بعد از آن نماز پيشين و نماز ديگر را كه يك آذان گفته‬
‫ميشود و هردو نماز يكجا خوانده ميشود ‪ ،‬ادا ميكنند ‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫اول اقامه گفته ميشود نماز پيشين را ميخوانند ‪ ،‬باز اقامه گفته ميشود و نماز عصر‬
‫را ميخوانند ‪.‬‬
‫بعد از آن همه به طرف موقف ( ساحـه عرفات ) ميروند كه بنام ( جبل الرحمـة )‬
‫( كوي رحمت ) ياد ميگر دد ‪ ،‬ميروند ‪ ،‬وتمام عرفات بغير از ( بطن عرنـه ) بنام‬
‫موقف ياد ميگردد ‪.‬‬
‫بعد از آن امام در عرفـه خطبه ميخواند ‪ ،‬و دعاميكند ‪ ،‬و مردم همه دعا مينمايند ‪ ،‬و‬
‫قبل از ايستادن در عرفه غسل سنت ميباشد ‪.‬‬
‫حاجی در عرفات دعا نمايد ‪ ،‬وهروقت تلبيه بگويد ‪.‬‬
‫در روز عرفه تا شام حجاج در عرفات ميباشند ووقتي آفتاب غروب نمود ‪ ،‬همهء‬
‫حاجيان از كوه عرفات پايان شده بـه مزدلفه ميروند ‪ ،‬ونزديك ( جبل قزح ) كوه قزح‬
‫جمع شده نماز شام و خفتن را يكجا ( دروقت نماز خفتن ) ادا مينمايند ‪.‬‬
‫جايز نيست كسي نماز شام را در راه بخواند ‪.‬‬
‫اين شب را حجاج در مزدلفه ميگزرانند ‪ ،‬تا صبح شود ‪ ،‬ومزدلفه همه موقف است‬
‫بغير از ( بطن محسر )‬

‫روزدهــم ذي الحجـة ( روز عيـد قربان )‬

‫در روز دهم ذي الحجه كه روز عيد است ‪ ،‬وبنام ( يوم النحر) نيز ياد ميشود ‪ ،‬زيرا‬
‫درهمين روز قرباني نيز انجام ميشود ‪.‬‬
‫حاجيان در روز دهم ذي الحجة نماز صبح را در مزدلفه ميخوانند ‪ ،‬و امام و حجاج‬
‫همه دعا ميكنند ‪ ،‬تكبير ‪ ،‬و تلبيه و كلمه طيبه ميخوانند ‪ ( :‬هللا اكبر )‬
‫(اللهم لبيك ‪ /‬لبيك ال شريك لك لبيك ‪ /‬إن الحمد والنعمة لك والملك ‪/‬‬
‫ال شريك لك ) ( الإله إال هللا )‬
‫اين ايستادن در مزدلفه واجب است ‪ ،‬اگر كسي بدون عذر ترك كند ‪ ،‬بااليش ( دم )‬
‫ذبح حيوان الزم ميگردد ‪ .‬بعد از اداي نماز صبح به مشعر الحرام ميروند در‬
‫مشعرالحرام كه در راه منا واقع است اين دعا ها خوانده ميشود ‪:‬‬
‫( اللهم ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي اآلخرة حسنة وقنا عذاب النار ) سه بار ( هللا‬
‫اكبر) بكويد ‪ ،‬بعد از آن بخواند ( ال إله إال التله وهللا اكبر هللا اكبر وهلل الحمد ) ‪.‬‬
‫وقتي آفتاب نزديك طلوع شد ‪ ،‬امام وحجاج همه به طرف منا درحركت ميشوند ‪.‬‬
‫در منا در بطن وادي ( جمره عقبه ) را آغاز ميكنند ‪.‬‬
‫جمره عقبه يعني شيطان زدن كه بواسطه هفت سنگجل ( سنگريزه ) زده ميشود ‪ ،‬و‬
‫در زدن هر سنگريزه ( هللا اكبر) بگويد ‪ ،‬و در آغاز سنگ زدن تلبيه گفتن را قطع‬
‫نمايد ‪ ،‬تلبيه نگويد بلكه ( هللا اكبر) بگويد ‪ .‬بهتراست دروقت سنگ زدن اين دعا را‬
‫بخواند ( اللهم اجعله حجا مبرورا ‪ ،‬و ذنبا مغفورا ‪ ،‬و سعيا مشكورا )‬
‫بهتراست سنگريزه ها را از مزدلفه بكيرند ‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫طريقه سنگ زدن ‪ :‬سنگريزه را در انگشت كالن دست راست گذاشته و با انگشت‬
‫پهلوي آن بزند ‪.‬‬
‫هرگاه كسي در روز اول سنگ زده نتواند ميتواند قضايي آنرا در روز دوم بياورد‬
‫البته به همراي ( دم ) ذبح حيوان ‪ .‬وهرگاه تمامي روزها ازنزدش ترك شدن نيز‬
‫باالي وي يك دم ميباشد ‪ .‬زاد الفقيـه ص ‪432‬‬
‫سؤال ‪ :‬بعد از ختم جمره عقبه (سنگ زدن شيطان ) در روز عيد قربان حاجی چي‬
‫كند ؟‬
‫جواب ‪ :‬وقتي حاجی جمره عقبه ( سنگ زدن شيطان را ) ختم نمود ‪ ،‬قرباني ذبح‬
‫مينمايد ‪.‬‬
‫بعد از آن مردان موهاي سر خود را تراش يا كوتاه ميكند ‪ ،‬وزنان تنها كمي موي‬
‫خود را ميكيرند ‪.‬‬
‫بعد از كرفتن مو براي حاجی تمامي اشياء بجز از ( همجنسي با همسرش ) حالل‬
‫ميشود ‪.‬‬
‫واختيار دارد كه همين روز به مكه مكرمه ميايد يا فردا يا پس فردا ‪.‬‬
‫در روز عيد بايد ‪ 2‬چيز را انجام بدهد ‪:‬‬
‫‪ -1‬سنگ زدن شيطان‬
‫‪ -4‬تراشيدن يا كوتاه كردن موي‬
‫‪ -3‬قرباني‬
‫‪ -2‬طواف زيارت‬
‫ياداشت ‪ :‬اين طواف كه مدت آن سه روز است ( كه از طلوع أفتاب روز دهم ( روز‬
‫عيد شروع ميشود ‪ ،‬و تا غروب آفتاب روز دوازدهم دوام دارد ‪ .‬اين طواف فرض‬
‫ميباشد )‬
‫با انجام دادن اين فرض ( باهمسرپيش شدن ) نيز برايش جايز ميشود ‪.‬‬
‫سؤال ‪ :‬هرگاه حاجي در روز دهم طواف فرضي را نمود ‪ ،‬باز چي كنــد ؟‬
‫جواب ‪ :‬بعد از طواف فرضي ‪ ،‬حاجی دو باره به منا رفته و در آنجا اقامت نمايد ‪.‬‬
‫روز يازدهم ذي الحجة( دوم عيد )‬
‫وقتي آفتاب روز دوم عيـد زوال نمود ‪ ،‬حاجی جمره ( سنگ ريزه زدن ) را شروع‬
‫ميكند ‪.‬‬
‫‪ -1‬شروع از جمرهء كه نزديك مسجد خيف است ميكند ‪ ،‬دروقت سنگريزه زدن هللا‬
‫اكبر ميگويد و نزديك ايستاده دعا ميكند ‪.‬‬
‫‪ -4‬بعد جمرهء وسطي را انجام ميدهد سپس جمره عقبه را زده و درين وقت ايستاده‬
‫نميشود ‪.‬‬
‫‪ -3‬سپس جمره عقبه را زده و دروقت آن ايستاده نميشود ‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫روز دوازدهم ذي الحجة ( روز سوم عيد)‬
‫همچنان وقتي صبح شد هرسه جمره را بعد از زوال آفتاب ميزند واگر به رفتن مكه‬
‫عجله داشت به مكه برود و اگر عجله نداشت به همانجا باشد ‪.‬‬
‫روز سيزدهم ذي الحجة ( روز چهارم عيد )‬
‫روز چهارم بعد از زوال آفتاب جمره سه گانه را رمي كند ‪.‬‬
‫ايام تشريق ( روز ‪ ) 01 -01 – 00‬ذي الحجة‬
‫اين سه روز در شريعت اسالمي بنام ايام تشريق ياد ميگردد ‪ .‬احيانا روزهاي نهم إلى‬
‫سيزدهم را بنام تشريق ياد ميكنند ‪.‬‬
‫ختم مناسك حج‬
‫بعد از تمام شدن مناسك حج ‪ ،‬حاجی صاحبان از منا به مكه مكرمه برگشت ميكنند ‪،‬‬
‫و در ميان منا ومكه مقامي است بنام ( محصب ) كه بايد به آنجا آمده وسپس به مكه‬
‫مكرمه داخل شوند ‪.‬‬
‫بعد از داخل شدن به مكه طواف صدر ( كه بنام طواف وداع ) نيز ناميده شده انجام‬
‫دهند ‪.‬‬
‫اين طواف بـه غير از اهالي مكه باالي همه واجب ميباشد ‪.‬‬
‫درطواف صدرپهلوانی نميباشد ‪.‬‬
‫آب زمزم ‪ :‬استنجا و دور نمودن نجاست با آب زمزم جايز نميباشد ‪ ،‬وهرگاه كسي‬
‫پ اك باشد و با آب زمزم غسل نمايد جايز است ‪ ،‬نقل گردن آب زمزم به وطن جايز‬
‫بلكه مستحب ميباشد ‪.‬‬
‫منظور از حج اكبر چيست ؟‬
‫دانشمندان اسالمي بدين نظرند كه هرگاه عرفه در روز جمعه بيايد حج اكبر گفته‬
‫ميشود ‪ ،‬وبعضي از دانشمندان ميگويند كه عمر حج اصغر و حج فرضي حج اكبر‬
‫ميباشد فتاواي شامي ‪149 /4‬‬
‫هرگاه كسي پول براي رفتن به حج داشته و براي رفتن به مدينه منوره پول نداشته‬
‫باشد ‪ ،‬ميتواند كه تنها به بيت هللا رفته حج فرض خويش را ادا نمايد ‪ ،‬زيرا رفتن به‬
‫مدينه منوره شامل مناسك حج نميباشد ‪ .‬زاد الفقيه تلخيص الشامي ص ‪434‬‬
‫بعضي از موضوعات مهم براي زنان‬
‫حج زنان مثل حج مردان ميباشد ‪ ،‬صرف در چند نقطه فرق دارند كه عبارت اند از ‪:‬‬
‫‪ -1‬همراي زنان محرم شرط ميباشد ‪.‬‬
‫‪ -4‬سر زنان به خالف مردان هميشه پت ميباشد ‪.‬‬
‫‪ -3‬تلبيه وذكرهاي زنان خفيه ميباشد ‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫‪ -2‬زنان در طواف و بين دو ميل سبز پهلوانی نميكنند ‪.‬‬
‫‪ -5‬زنان لباس دوختگي ميپوشند ‪.‬‬

‫احكام ضروري حج را كه بايد بداند‬

‫فرايض حج ‪ :‬حج سه فرض دارد ‪:‬‬
‫‪ -1‬احرام بستن ‪ :‬احرام را با نيت حج يا عمره بسته نمايد ‪ ،‬و بزبان تلبيه گويد‬
‫‪ -4‬وقوف در عرفات ‪ :‬ايستادن در کوه عرفه ‪ ،‬كه در روزعرفه بتاريخ ( نهم‬
‫ماه ) ‪.‬‬
‫‪ -3‬طواف بيت شريف ‪ :‬طواف فرضي در روز عيد قربان تا روز دوازدهم ادا‬
‫ميگردد ‪.‬‬
‫ياد داشت ‪ :‬هرگاه از فرايض حج كدام يكي از نزد حاجی فوت شود ‪ ،‬حج او درست‬
‫نبوده مجبور است سال آينده حج نمايد ‪.‬‬
‫واجبات حج ‪ :‬حج پنج واجب دارد ‪:‬‬
‫‪ -1‬سعي در بين صفا ومروه‬
‫‪ -4‬وقوف در مزدلفة‬
‫‪ -3‬جمره زدن ( سنگ زدن شيطان را )‬
‫‪ -2‬تراشيدن موي سر براي مردان وكم كردن آن براي زنان‬
‫‪ -5‬طواف صدر ‪.‬‬
‫سنت هاي حج ‪:‬‬
‫‪ -1‬طواف قدوم ( براي حاجيانيكه از بيرون مكه ميايند ) وبراي حاجی قران‬
‫‪ -4‬پهلوانی كردن در طواف هاييكه بعد از سعي بين صفا ومروه ميشود ‪.‬‬
‫‪ -3‬شانه جب مردان برهنه باشد ‪.‬‬
‫‪ -2‬رفتن به منا در روز هشتــم ذي الحجة‬
‫‪ -5‬سپري نمودن شب نهم در منا‬
‫‪ -1‬در روز عرفه بعد از بلند شدن آفتاب به از منا خارج شدن وبطرف عرفات‬
‫حركت كردن ‪.‬‬
‫‪ -7‬سپری كردن شب عيد قربان ( شب دهم ) در مزدلفة ‪.‬‬
‫‪ -8‬سپری كردن شبهاي روز هاي عيد در منا‬
‫‪ -9‬ترتيب بين سه جمره ‪.‬‬
‫مستحبات حج ‪:‬‬
‫‪ -1‬پايان شدن نزديك كوه رحمت درعرفات‬
‫‪ -4‬بسيار دعا كردن و وحاجات خود را درهنگام ايستادن درعرفات خواستن‬
‫‪ -3‬استادن درحالت دعا درعقب امام درصورت امكان‬

‫‪17‬‬
 ‫اداي نماز صبح درمشعر الحرام‬ ‫‪-2‬‬
‫بعد از طلوع آفتاب على الفور جمره عقبه را زدن‬ ‫‪-5‬‬
‫اداي طواف زيارت در آغاز روز عيد‬ ‫‪-1‬‬
‫پابندي به اعمال واذكار حج‬ ‫‪-7‬‬
‫مكروهات حج ‪:‬‬
‫تأخير دروقوف به عرفات بعد از جمع نماز پيشين وديگر‬ ‫‪-1‬‬
‫قبل از امام از عرفه برگشتن‬ ‫‪-4‬‬
‫سنگ زدن شيطان با سنگ هاي استعمال شده‬ ‫‪-3‬‬
‫كرفتن سنگريزه هاي مسجد وزدن آن‬ ‫‪-2‬‬
‫زدن با سنگ بزرك‬ ‫‪-5‬‬
‫تنها جهارم حصه سر را تراشيدن‬ ‫‪-1‬‬
‫سپری نمودن شب عرفه وشبهاي عيد در غير منا‬ ‫‪-7‬‬
‫ترك واجب وسنتهاي حج‬ ‫‪-8‬‬
‫ممنوعات حج ‪:‬‬
‫‪ -1‬همجنس شدن با همسرو مقدمات آن‬
‫‪ -4‬جنگ وجدال‬
‫‪ -3‬پوشيدن لباسهاي دوخته شده براي مردان ‪.‬‬
‫‪ -2‬پوشانيدن سر براي مردان‬
‫‪ -5‬پوشانيدن روي براي مردان وزنان‬
‫‪ -1‬قطع و تراشيدن موها درهنگام احرام‬
‫‪ -7‬ناخن كرفتن درهنگام احرام‬
‫‪ -8‬استعمال عطروخوشبويي درحالت احرام‬
‫‪ -9‬شكار واشاره به آن درحالت احرام‬
‫‪-19‬استخدام كريم و حربي ها دربدن درهنگام احرام‬
‫مفسدات حج‬
‫‪ -1‬همجنس شدن با همسر به دو شرط‬
‫الف ‪ ( :‬به شكل كامل ) در شرمكاه باشد‬
‫ب ‪ :‬درصورتيكه قبل از وقوف به عرفه باشد ‪.‬‬

‫‪18‬‬