Filipino7 Gabay Sa Asignatura Ikatlong Markahan Version2.0

FILIPINO 7 | IKATLONG MARKAHAN
FILIPINO
Gabay sa Asignatura
IKATLONG MARKAHAN:
Panitikang Luzon:
Larawan ng Pagkakakilanlan
Mga May-akda:
Gng. Marissa A. Cabrera

Bb. Abish Ckaz D. Baniago
Gng. Lolita F. Cleofe
DEPED DASMARINAS | PAHINA | 1

Para sa Mga Mag-aaral

Pagbati sa iyo sapagkat natapos mo na ang Ikalawang Markahan. Natitiyak ko na
madami kang natutuhan mula sa mga aralin sa Ikalawang Markahan. Sa asignaturang
Filipino 7, Ikatlong Markahan, marami kang bagong kuwento na mababasa at mga aralin
sa gramatika na malalaman na may kaugnayan sa Kabisayaan. Ang gabay na ito ay
naglalaman ng mga gawain at mahahalagang impormasyon na maaaring makatulong sa
iyo sa paggamit ng Filipino 7 Moodle Classroom. Nawa ay maging kawili-wili para sa iyo
ang pagsasagot ng mga nilalaman ng Moodle Classroom. Huwag kang mawalan ng pag-
asa kung nahihirapan sa pagsagot. Buo ang aming tiwala sa iyong kakayahan na
matatapos mo ang mga iniatas na gawain! Mabuhay ka!
- Mga May-akda

Tungkol sa mga May-akda

Kung ikaw ay may katanungan o nais linawin tungkol sa nilalaman ng mga aralin, sila
ang puwede mong tanungin:

Mga Panuntunan sa Paggamit ng

Moodle Classrom ng Filipino 7
Narito ang mga alituntunin na dapat mong sundin sa paggamit ng ating Moodle
Classroom:
1. Basahing mabuti ang mga aralin at gawaing nakatakda sa bawat modyul. Huwag
magmadali upang lubos na maunawaan ang aralin.
2. Siguraduhing nasagutan ang lahat ng mga gawain na naibigay sa iyo bago lumipat sa
iba pang gawaing nakapaloob sa modyul.
3. Maging magalang sa guro at kapwa mag-aaral sa tuwing magbibigay ng mensahe at

komento.
4. Tiyakin na wasto ang paggamit ng gramatika at mga baybay ng salita upang mahasa
ang kakayahan sa asignaturang Filipino.
5. Kung sakaling ikaw ay nahihirapang sagutin ang mga gawain sa bawat modyul,
maaari kang magtanong sa iyong guro. Maaari ka ring magpatulong sa iyong magulang
at iba pang kasama sa bahay.
Kapag sinunod mo ang mga alituntunin na ito, tiyak kong magiging matagumpay
ang iyong pag-aaral! Umaasa kami, na sa pamamagitan ng mga Aralin sa MOODLE
CLASSROOM na ito, makararanas ka nang makahulugang pagkatuto at
makakakuha ka nang malalim na kasanayan na naayon sa mahahalagang
kompetensi ng kurso/ asignatura. Kaya mo ito!

Mga Icon sa Moodle

Classroom ng Filipino 7
Ang sumusunod ay ang mga icon sa moodle classroom ng Filipino 7:


Mga Bahagi ng Aralin

Ang sumusunod ay ang mga bahagi ng aralin ng Filipino 7:
PANIMULA (INTRODUCTION)
Ang bahaging ito ay naglalaman ng tatalakaying panitikan at gramatika. Ito ay
naglalaman din ng mga dapat na matutuhan ng mga mag-aaral tungkol sa aralin.
PAGPAPAUNLAD (DEVELOPMENT)
Dito makikita ang iba't ibang mga gawain at pagtalakay na kaugnay ng aralin.
PAGPAPALIHAN (ENGAGEMENT)
Naglalaman ng performance task ng aralin.
PAGLALAPAT (ASSIMILATION)
Malikhaing paglalahat mula sa mga natutuhan. Maaaring isang tanong, gawain o iba pa
na susubok sa natutuhan sa kabuoan ng aralin.

Ikatlong Markahan:
Panitikang Luzon:
Larawan ng Pagkakakilanlan
Deskripyon ng Asignatura
Ang panitikan ay salamin ng lipunan. Anumang nangyayari sa lipunan ay sumasalamin
sa ilang pangyayari sa akda maging ang mga tagpuan at tauhan. Bagamat hindi tunay
na hinango ang ilang akda dahil likha ito ng malikhaing imahinasyon ng manunulat, may
mga kultura at buhay sa isang lipunang inilalarawan ng akda. May panitikan dingnalikha
hango sa buhay at kulturang naging bahagi na ng buhay ng may- akda o maaaring
kanyang nasaksihan, nasaliksik, o napag-alaman. Nagiging daan ito upang makilala at
maunawaan ang identidad o pagkakakilanlan, buhay na ginagalawan, katangian at
kultura ng isang lipunang maaaring kaiba o katulad ng ating mundong ginagalawan.
Gaano mo ba kakilala ang iyong pook na kinabibilangan? Nais mo bang mas lalong
lumawak pa ang iyong kaalaman kaugnay sa pook na iyong kinabibilangan, lipunan o
mundong ginagalawan? Nais mo bang masaksihan ang tunay na larawan ng isang isla
na may natatangi at magagandang kultura at pagkakakilanlan?
Matutunghayan mo ang larawan ng pagkakakilanlan ng Luzon sa pamamagitan
ng iba’t ibang anyo ng panitikang iyong babasahin at pahahalagahan gaya ng mga tula,
awitin, kuwentong-bayan, sanaysay at maikling kuwento. Matapos makilala ang ilang
kaugalian o pagkakakilanlan ng Luzon, maaari mo na ring maihambing ang mga ito sa
iyong pook na kinabibilangan. Patutunayan natin kung nakikilala nga ba ang pinagmulan,
identidad at kultura ng isang lahi sa pamamagitan ng pag-unawa at pagpapahalga sa
mga akdang pampanitikan ng isang rehiyon. Paano makikilala ang identidad at kultura
ng isang lahi? Bakit mahalagang maunawaan ang mga akdang pampanitikan ng
isang rehiyon?
Sa modyul na ito, tutuklasin mo ang mga kasagutan sa mga tanong na ibinigay

sa pamamagitan ng ating pagsusuri sa iba’t ibang panitikan sa rehiyong Luzon.

Pamantayang Pangnilalaman
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga akdang pampanitikan ng Luzon
Pamantayan sa Pagganap
Naisasagawa ng mag-aaral ang komprehensibong pagbabalita (news casting) tungkol
sa kanilang sariling lugar
Mga Kasanayang Pampagkatuto

Sa pagtatapos ng kabuuang aralin, ang sumusunod na layunin ay inaasahang matamo:
Aralin Kompetensi Gawaing Pampagkatuto
1.1 Panitikan: Mga Tulang Naipaliliwanag ang

Panudyo, Tugmang de- kahalagahan ng paggamit
Gulong, Palaisipan/ ng suprasegmental
Bugtong (tono,diin,antala) (F7PN-
IIIa-c-13)
1.2 Wika:
Ponemang Naihahambing ang mga Paghahambing sa Katangian
Suprasegmental katangian ng tula/awiting ng iba’t ibang kaalamang-
panudyo, tugmang de- bayan
gulong at palaisipan
Nasusuri ang nilalamanng Pagsusuri sa napanood na

napanood na dokumentaryo / bahagi ng
dokumentaryo kaugnayng pelikula
tinalakay na akda (F7PD-
IIIa-c-13)
Naisusulat ang sariling Paglikha ng ilang halimbawa

tula/awiting panudyo, ng mga kaalamang-bayan
tugmang de gulong at
palaisipan batay sa
itinakdang mga
pamantayan (F7PU-IIIa-c-
13)
Natutukoy ang Paghahambing at pagsusuri

2.1 Isang Matandang magkakasunod at ng mito, alamat at kuwentong-
Kuba sa Gabi ng Caňao magkakaugnay na mga bayan
pangyayari sa tekstong

napakinggan (F7PN-IIId-e-14) Pagsulat ng isang Talatang
Nagsasalaysay
2.2 Mito/Alamat/
Kuwentong- bayan Napaghahambing ang mga
katangian ng mito/alamat/
kuwentong-bayan batay sa
2.3 Wika:
paksa, mga tauhan, tagpuan,
Hudyat ng
kaisipan at mga aspetong
Pagkakasunud-sunod
ng mga Pangyayari at pangkultura (halimbawa:
Iba pang Panandang heograpiya, uri ng
Pantalakay pamumuhay, at iba pa) na
nagbibigay hugis sa panitikan
ng Luzon (F7PB-IIId-e-15)
Nasusuri ang mga katangian

at elemento ng mito, alamat
at kuwentong-bayan
Naisusulat ang buod ng isang

mito/alamat/ kuwentong-
bayan nang may maayos na
pagkakaugnay ng mga
pangyayari (F7PB-IIId-e-16)
3.1. Si Mangita at Si Larina

Naipaliliwanag ang tema at Pagbuo ng Graphic Organizer
iba pang elemento ng
3.2 Angkop na mgaPahayag mito/alamat/kuwentong-bayan
sa Panimula, Gitnaat Wakas batay sa napanood na mga
halimbawa nito (F7PD-IIId-e-
14)
Nasusuri ang katangian at

elemento ng mito, alamat at Pagbuo ng Talahanayan
kuwentong-bayan mula sa
Luzon batay sa paksa, mga
tauhan, tagpuan, kaisipan at
mga aspetong pangkultura
(heograpiya, uri ng
pamumuhay at iba pa)(F7PB-
IIId-e-16)

Nagagamit nang wasto ang
angkop na mga pahayag sa
panimula, gitna at wakas ng
isang akda (F7WG-IIId-e-14)
Wastong Paggamit ngAngkop
Naisusulat ang buod ng isang na Pahayag sa Panimula,
mito/alamat/ kuwentong- Gitna at Wakas
bayan nang may maayos na
pagkakaugnay-ugnay ng mga
pangyayari (F7PU-IIId-e-14)
Pagbubuod ng Mito/ Alamat/
Kuwentong-Bayan
4.1 Ang Ningning at ang Naibubuod ang tekstong Pagbubuod ng Tekstong

Liwanag binasa sa tulong ng Binasa
pangunahin at mga pantulong
4.2 Mga Pahayag sa na kaisipan (F7PB-IIIf-g-17)
Paghihinuha ng mga
Pangyayari Naipaliliwanag ang kahulugan
ng salitang nagbibigay ng
hinuha (F7PT-IIIf-g-15) Pagbibigay- Kahulugan sa
mga Salitang Naghihinuha
Nasusuri ang mga elemento (Pasulat)
at sosyo-historikal na
konteksto ng napanood na
dulang pantelebisyon (F7PD-
IIIf-g-15) Pagsusuri ng mga Pahayagna
Ginagamit sa Paghihinuha
Naibabahagi ang ilang piling
dayalogo ng tauhan na hindi
tuwirang ibinibigay ang
Pagsusuri sa Elemento at
kahulugan (F7PS-
Sosyo- Historikal na
IIIf-g-15)
Konteksto ng Dula
Pagbabahagi ng Ilang Piling

Dayalogo ng Tauhan
5.1 Yumayapos ang Nahihinuha ang kahihinatnan Paghihinuha ng kahihinatnan

Takipsilim ng mga pangyayari sa ng mga pangyayari sa
kuwento (F7PB-III h-i- maikling kuwentong

5.2 Anaporik at Kataporik 18) “Yumayapos ang Takipsilim”
Nagagamit ang wastong mga Paggamit ng wastong mga

panandang anaporik at panandang anaporik at
kataporik ng pangngalan kataporik ng pangngalan
(F7WG-III h-i-)
Nasusuri ang mga salitang Pagbuo ng komprehensibong

Pangwakas na Gawain: ginamit sa pagsulat ng balita pagbabalita
ayon sa napakinggang
Pagbabalita halimbawa (F7PN-IIIj-17)
Naisasagawa ang
komprehensibong
pagbabalita newscasting)
tungkol sa sariling lugar/
bayan (F7PS-IIIj-17)

Aralin 1
A. Pamagat ng Aralin: PANITIKANG LUZON
Aralin 1: Mga Kaalamang-Bayan

Panitikan: Mga Tulang Panudyo, Tugmang de-Gulong,Palaisipan/Bugtong
Wika at Gramatika: Ponemang Suprasegmental
B. Panimula
Kumusta? Ito ang Ikatlong Markahan para sa asignaturang Filipino 7. Matututuhan

mo rito ang mga panitikang nagmula sa Luzon na makapaglalarawan ng ating
pagkakakilanlan bilang mga Pilipino tulad ng mga kaalamang-bayan gaya ng tulang-
panudyo, awiting-panudyo, tugmang de-gulong, bugtong atpalaisipan. Matututuhan mo
naman sa Gramatika ang kahalagahan ng paggamit ng suprasegmental (
tono,diin,antala).
Gawain: Panonood ng Video

Magandang araw! Ngayon ay sisimulan na natin ang ating pag-aaral, paglalakbay
sa kapuluan ng Luzon at pagtuklas sa mahahalagang kaisipang inilalantad ng
bawat teksto. Sa iyong paggalugad sa bahaging ito, pag-isipan mo ang tungkol
sa tanong na ito: Paano makikilala ang identidad at kultura ng isang lahi? Ang
tanong na ito ay ilan sa mahahalagang tanong na iyong sasagutin.
Handa ka na ba? Mahalagang maging masikap at masipag sa pagbabasa at
paggawa ng mga inihandang gawain.
Panuto:
1. Kopyahin sa kuwaderno ang sumusunod na tanong:
A. Ano ang mensahe ng awitin?
B. Isa-isahin ang mga bugtong na binanggit sa awitin at
isulat ang angkop na sagot
2. Pakinggan sa You Tube ang awiting Bugtong-Bugtong ni Florante
3. Pagkatapos makopya sagutin ang mga tanong.
Video Link
https://www.youtube.com/watch?v=zqxGIRzMkXc

C. Pagpapaunlad ng Aralin
Ngayon, malalaman natin ang iba’t ibang mga kaalamang-bayan.
Aralin 1.1
MGA KAALAMANG- BAYAN
Inilalarawan ng mga tulang panudyo ang mga kaisipan, pang-araw- araw na

buhay at katutubong paligid ng mga Pilipino. Bilang isang maikling tula, madalas itong
naging palaisipan sa tuwing naglalaro ang mga bata na naglalayong magbiruan,
magtuksuhan, mag-asaran o magpahayag ng babala o paalala sa kapwa bata na mag-
ingat sa kanilang gawi, kilos o pananalita.
Ang Tugmang de gulong sa simpleng pagpapakahulugan ay ang mga paalala

na maaari nating matagpuan sa mga pampublikong sasakyan tulad ng dyip, bus at
tricycle. Ang "Tugmang De Gulong" ay nabuo ni Dr. Paquito B. Badayos bilang
pagpapayaman sa pasalitang uri ng panitikan. Ang mga “Tugmang De Gulong” ay
maaaring nasa anyo ng salawikain o ng maikling tula o kasabihan.
Palaisipan at pahulaan naman ang bugtong. Isinasagawa ito tuwing may
okasyon o anumang pagtitipon gaya ng lamay, kapag walang kuryente, o kayanama’y
kapag walang magawa at nagpapalipas-oras lamang upang malibang. Ang "palavvun"
o bugtong ay ginagamit ng mga Ibanag bilang isang anyong pangkasiyahan at isang
anyo rin ng tagisan ng talino. Ito ay itinuturing na pangrelaks kung pagod. Sa
Pangasinan ay “pablit”a o “bonikew” at “ burburtia” naman sa mga Ilokano.
Bukod pa sa mga bugtong ay ibinigay ni Gervacio ang mga katangian at

estruktura ng bugtong na nabanggit sa Vocabulario de la Lengua Tagala. Ilan sa mga
ito ay ang sumusunod:
1. Ito ay isang pagsubok sa siste. Inaasahan na ang bugtong na hulaan ng tagapakinig

ang mga bagay na tinutukoy sa pamamagitan ng pagkilala sa pagkakatugma ng
literal na paglalarawan at kung ano talaga ang bagay na iyon.
2. Isang uri ito ng initiatory form of oral lore. Pagmumulat ito at pagpapatalas ng

sensibilidad ng tagapakinig upang salatin mula sa kaniyang karanasan kung ano
ang tamang sagot sa bugtong.
3. Bukod sa sinusubok nito ang siste at talim ng isip ng tao, nagiging pagsubok na
rin ito ng gunita at alaala.
4. Gumagamit ang bugtong ng mga literal na katotohanan. Ngunit para masagot ito,
kinakailangan ng metaporikal na pagtingin.
5. Dahil inaangat nito ang kasanayan sa pag-oobserba ng mga kasangkot, ang

pagsagot sa bugtong ay isang pagkilos ng imahinasyon at hindi ng lohika.
Nagdudulot ang pagsagot sa bugtong ng kapangyarihan ng kalikasan, ang
kalikasang madalas ay mas mahirap maunawaan
6. Nilalayon ng bugtong ang aktibong pakikisangkot ng mga tagapakinig.
GAWAIN 1: Paghambingin Mo!
Mula sa nabasang kaalaman tungkol sa mga uri ng tula, gawin ang susunod na kahon
upang mailahad ang pagkakaiba at pagkakapareho ng mga ito.
Mga uri ng Tula Isa-isahin ang Ibigay ang natatanging

pagkakapareho o kaugnayan katangian ng bawat uri
ng mga uri ng tulang binasa ng tula
Panudyo
De Gulong
Bugtong
GAWAIN 2: Panoorin Mo
Panoorin sa youtube ang link na ito:

http://www.youtube.com/watch?v=02ZUoKilByI na mapapanood ang ilang bahagi ng
pelikulang pinamagatang Tanging Ina Nyong Lahat at sagutin ang mga tanong.
Sagutin mo ang mga tanong.

1. Ano-ano ang mga kaisipang nakapukaw sa iyong kaisipan at damdamin na

binigkas ng mga tauhan sa pelikulang iyong napanood?
Mga Kaisipang Binigkas Mensahe o Kahulugan
2. Paano nakatulong ang mga kasabihang binigkas ng mga tauhan upang mailarawan
ang kultura ng isang lipunan?
3. Ano-ano ang nakatulong upang maging mabisa ang mga kaisipang binigkas ng
mga tauhan?
4. Naging mabisa ba ang paggamit ng wika at ng pagbigkas ayon sa

suprasegmental upang mailahad ang mensahe ng pelikula?
5. Paano inilantad ang kaugalian at kultura ng iyong pook na kinabibilangan ang

video na iyong napanood?
6. Nakatulong ba ang video upang lubos mong makilala ang kultura at identidad ng
Luzon? Patunayan.
__

ARALIN 1.2 WIKA AT GRAMATIKA: MGA PONEMANG SUPRASEGMENTAL
TANDAAN!
Magiging kawili-wili ang isang tula kung isaalang-alang natin ang kaalaman sa
suprasegmental. Sinasabing mas magiging mabisa ang pakikipag-talastasan kung
alam nating tukuyin ang kahulugan at layunin ng nagsasalita sa pamamagitan ng
suprasegmental o ng haba, diin, tono at antala sa pagbigkas ng anumang pahayag.
Pag-aralang mabuti ang mga kahalagahan ng paggamit ng Mga Ponemang

Suprasegmental (tono, diin, haba, antala) Maaari mo ring i-download ang word file nito.
Pagkatapos, sagutan ang mga pagsasanay tungkol dito.
Mga Ponemang Suprasegmental by Sir Juan Malaya

Video Link: https://www.youtube.com/watch?v=68x4rIah5FA
Tala: Narito ang karagdagang nilalaman ng word file tungkol sa Mga Ponemang
Suprasegmental.
Basahin at unawain mo ang mga halimbawa.
1. Haba
Mauunawaan ang kahulugan batay sa pagbigkas nang mahaba sa patinig at

gumamit ng tuldok para sa pagkilala sa haba.
Halimbawa: pu. no = leader o tree
puno= full
mag. sa. sa. ka = pandiwa ( to farm)
magsasaka= pangngalan (farmer)

2. Diin
Mauunawaan ang kahulugan batay sa paggamit ng simbolo sa itaas ng patinig

upang bigyang diin ang tunog sa pagbigkas.
a. Malumay. Mabagal na binibigkas at walang diin sa dulo. Nangangahulugang

tuloy-tuloy ang daloy ng hangin sa dulo kung bibigkasin ang salita.
Halimbawa: pinuno , babae , prinsesa, mabuhay, Pilipino
b. Malumi. May diing pababa sa dulo ng pantig. Nangangahulugang may pagbara

ng hangin sa lalamunan ngunit binibigkas nang mabagal ang salita.
Halimbawa: lupa, pusa, pagdurusa
c. Mabilis. May diing pataas sa dulo ng pantig. Nangangahulugang mabilis na

binibigkas ang salita at tuloy-tuloy ang hangin sa dulo.
Halimbawa: paruparo, ako, isa, sising-sisi
d. Maragsa. May diing pakupya sa dulo ng patinig. Nangangahulugang mabilis na

binibigkas at may biglang pagbara ng lalamunan sa dulo ng pantig na may diin.
Halimbawa: puno (full), tayo (stand)
3. Tono
Nagpapalinaw ng mensahe o intensyong nais ipabatid sa kausap. May mga

bahaging mababa, katamtaman at mataas na tono. Subukin mong bigkasin ang
salitang kahapon. Gamitin ang 1 sa mababa, 2 sa katamtaman, at 3 sa mataas.
KAHAPON- 213; pag-aalinlangan o pagtatanong

KAHAPON- 231; paniniguro o pagpapatibay
Maaari namang maunawaan ang pahayag o damdamin batay sa paggamit ng
bantas gaya ng sumusunod:

Talagang darating ka? May duda sa pagdating niya

Talagang darating ka! Namangha o sumigla sa pagdating niya
Talagang darating ka. May kasiguruhan sa pagdating niya
Talagang darating ka… May nais pang ipahiwatig o sasabihin
4. Antala
Saglit na pagtigil o paghinto sa pagbigkas sa isa o ilang bahagi ng pahayag upang

higit na maunawaan ang mensaheng nais iparating.
Halimbawa:
Hindi ako ang pinuno. (Itinatanggi niyang hindi siya ang pinuno.)
Hindi, ako ang pinuno. (Ipinagpipilitan niyang siya ang pinuno.)
D. Pagpapalihan
GAWAIN 3: Lumikha Ka
Matapos mong malaman ang mga mahahalagang datos kaugnay ng mga

kaalamang-bayan, tiyak kong handa ka na sa paglikha. Basahin mo ang panuto sa
gawaing nakaatas sa iyo sa bahaging ito.
Panuto: Lumikha ng isang tugmang de-gulong, tulang panudyo at bugtong.
Pamantayan sa pagmamarka:
✓ Orihinalidad
✓ Kaayusan
✓ Sukat at Tugma
✓ Kaangkupan ng nilalaman

D. Paglalapat
GAWAIN 4: Pahalagahan Mo
Panuto: May dalawang bahagi ang gawaing ito.

(A) Unang Bahagi
➔ Sagutin ang tanong tungkol na :
Ano ang kahalagahan ng pagpapalaganap ng mga kaalamang-
bayan na mayroon tayo?
(B) Ikalawa, magbigay ng maikling paglalahat o komento (3 pangungusap) tungkol sa

dalawang (2) kasagutan ng dalawang kaklase.
I- post sa Class Forum ang iyong naging sagot sa mga katanungang ito.
➔ Tandaan lamang na hindi pinahihintulutan ang panggagaya ng sagot ng kaklaseo

sipi mula sa internet o copy-paste, pakikipag-usap nang walang kaugnayan sapaksa
lalo na ang mga walang galang na tugon sa sagot ng mga kaklase.
E. Mga Karadagang Kagamitan

- Paggamit ng mga Youtube Video Presentation
- Paggamit ng mga Word File
- Curriculum Guide ng Deped
F. Mga Sanggunian:
Mga Aklat
1. Julian, Lontoc, Esguerra. (2015). Pinagyamang Pluma 7. Quezon City, Philippines:
Phoenix Publishing House, Inc
Mga Video
Bugtong
1. Sir Juan Malaya. “Mga Ponemang Suprasegmental” Abril 28, 2020.
Mga Karagdagang Kompetensi Galing sa Deped Curriculum Guide (2016)

Aralin 2
A. Pamagat ng Aralin: PANITIKAN NG LUZON
Aralin 2 : Katangian ng Mito, Alamat at Kuwentong-Bayan
Panitikan : Isang Matandang Kuba sa Gabi ng Canao
Wika at Gramatika : Hudyat ng Pagkakasunud-sunod ng mga Pangyayari
B. Panimula
Pagbati dahil sa natapos mo na ang unang aralin at natutuhan mo ang mga
kaalamang-bayan. Pagkatapos ng araling ito, inaasahang makapaghahambing ka ng
mga katangian ng mito, alamat at kuwentong-bayan batay sa paksa ng mga tauhan,
tagpuan at kaisipan at mga aspetong pangkultura. Inaasahan ding masusuri mo ang
katangian at elemento ng mga ito, maisasalaysay nang maayos at magkakaugnay ang
mga pangyayari sa nabasang mito, alamat at kuwentong-bayan. Sa araling Gramatika
naman ay matututuhan ninyo ang mga hudyat ng pagkakasunud-sunod ng mga
pangyayari. Halina’t simulan na ang pagtalakay
Magandang Buhay!
Isa na marahil ang mga Pilipino sa mga bansang nagsasagawa ng maraming
pagdiriwang na panrehiyon taon-taon bilang tanda ng pagsamba, pasasalamat o
pananalangin sa Diyos na ating kinikilala- ito man ay sa grupo ng mga Muslim o mga
Kristiyano. Ang mga ito ay naging bahagi na ng ating kultura at paniniwala, mga gawaing
nagpapatibay na tayong mga Pilipino ay tunay na maka-Diyos. Bilang panimula ng
gawain, magtala ka ng mga pagdiriwang panrehiyon na hanggang sa kasalukuyan ay
isinasagawa pa rin sa inyong lugar o lalawigan. Itala ang mga ito sa inyong
kuwaderno at sagutin mo ang mga tanong ukol dito.
1. Sa iyong palagay, ano-ano ang mga dahilan bakit patuloy na nananatili ang mga
pagdiriwang na iyong naitala sa inyong lugar?
2. Alin sa mga nabanggit na mga pagdiriwang ang higit na nagugustuhan mo?
3. Paano ito nakaapekto sa iyong personal na buhay bilang kabataan?
4. Paano ka makatutulong upang patuloy na mapanatili ang mga ito nang sa gayon ay
maabutan pa ito ng mga susunod na henerasyon?

C. Pagpapaunlad
Nasubukan mo na bang magbigay kahulugan ayon sa tindi ng pagpapakahulugan? Mas
palalawakin pa natin ang iyong kaalaman sa pamamagitan ng pagsagot sa mga gawain
na makikita sa mga susunod na bahagi ng modyul.
GAWAIN 1: Palawakin ang Talasalitaan
May ilang salita sa tatlong akdang babasahin ang kailangang maunawaan dahil sa tindi ng
salitang ginamit sa pagpapahayag. Punan mo ang mga kahon upang mabuo ang intensidad
ng pagpapakahulugan ng salita. Nakasalalay ang intensidad ng salita batay sa paggamit ng
wika (karaniwan patungong malalim) o sa sitwasyon at emosyon. Gawing batayan ang
pangungusap na ibinigay bilang halimbawa.
1. Labis ang paghanga ng maraming katutubo sa Mangkutom(pari) dahil sa

kontribusyon ng mga ito sa buhay ng mga Igorot.
Paghanga Pagmamahal pag-ibig Pagsinta
Paliwanag: Ang paghanga ang pinakamababa sa antas dahil sa pagiging huwaran

nito sa kapwa. Higit na mas mataas ang antas na pagmamahal, may pagpapahalaga.
Maaari mong ibigin ang ibang kasarian ngunit hindi maaaring sambahin dahil ang
pagsamba ay tanging sa Diyos lamang. Pagsinta ang pinakamataas na antas ng mga
salitang inisa-isa.
2. Gayon na lamang ang pagsunggab ng lalaki sa gintong ibinigay ng diwata sa kanya.

Paghawak Pagsunggab
3. Nayamot ang ate ni Balanga-atan sa kanya dahil sa hindi niya sinunod ang lahat ng
kanyang utos.
Nayamot Nagalit
4. Itinaboy ni Balanga-atan ang mga baboy-ramo sa daang patungo sa kanyang ate

upang ubusin ang mga tanim na gabi.
Itinaboy Pinaalis
5. Hindi maigiya .ng isang kapitbahay ni Bal-lakay ang baboy patungo sa tamang
direksyon.
Umantas Sumulong
6. Mabilis na sumulong ang dalawang nayon dahil sa pagkawala na ng digmaan at

patuloy na katahimikang nararanasan.
Umantas Sumulong

Maituturing na mayaman sa panitikan ang Pilipinas. Ang ating panitikan ay

nagkaroon ng malaking impluwesiya sa pag-unawa sa kultura at paniniwala ng ating
lipunan. Masasalamin sa ating mga panitikan ang ating mga pangarap, paniniwala, gawi,
kultura at tradisyon.
Sa bahaging ito, inaasahang mas mauunawaan mo ang masining at mayamang

kultura ng Luzon sa pamamagitan ng ilang akdang iyong babasahin . Sa araling ito,
susubukan nating sagutin ang sumusunod na tanong: Bakit mahalagangmaunawaan
ang mga akdang pampanitikan ng isang rehiyon? Sa paanong paraan magiging
mabisang maisasalaysay ang kultura ng isang rehiyon?
Ang layunin sa bahaging ito ng modyul ay matutuhan at maunawaan ang iba’t

ibang kultura at pagkakakilanlan ng ilang rehiyon sa Luzon. Basahin at unawain
ang mga sumusunod na akda. Sagutin mo ang sumusunod na mga tanong
pagkatapos ng pagbasa.
Alam Mo Ba?
Sa mga sinaunang tao hanggang 300 AD nagsimula ang ang mga mito, alamat
at kuwentong-bayan. Sa mga kuwentong-bayan at alamat nakilala si Bernardo Carpiong
San Mateo, Rizal at si Maria Makiling ng Laguna. Nagsasalaysay naman angmitolohiya
ng kaayusan ng sanlibutan, simula ng buhay sa mundo at ng ugnayan ng mga tao sa
kanilang mga diyos tulad ng pangalang Kabunian bilang diyos ng mga Ibaloi at
Kankanaey, si Makanungan ng mga Ifugao, si Bathala ng mga Tagalog, at si Apo Malyari
ng mga Aeta.
Ang mitolohiyang Pilipino at mga kuwentong- bayan ay kinabibilangan ng mga

salaysay at pamahiin hinggil sa mga masalamangkang mga nilalang at nilikha ng mga
Pilipino. Ito'y mga paniniwala na mula sa mga panahon bago dumating ang mgaEspanyol
at ipinakilala ang Kristyanismo. Hangang ngayon ang paniniwala sa mga diyos-diyosan
sa mitolohiyang Pilipino at mga pamahiin ay buhay pa rin sa kulturang Pilipino lalo na sa
mga probinsiya. Sa mitolohiyang Pilipino, si Bathala ang itinuturing bilang
makapangyarihang diyos sa buong daigdig. Ang mitolohiyang Pilipino ay halo- halo dahil
sa dami ng mga etnikong grupo at katutubo na may sari-saring paniniwala at diyos-
diyosan. Ang mitolohiyang Pilipino ay binubuo ng mga diyos, mga hayop, mga
mahiwagang nilalang at mga diwata.
Ang kuwentong-bayan ay mga salaysay hinggil sa mga likhang-isip na mga tauhan

na kumakatawan sa mga uri ng mamamayan, katulad ng matandang hari, isang
marunong na lalaki, o kaya sa isang hangal na babae. Karaniwang kaugnay ang
kwentong-bayan ng isang tiyak na pook o rehiyon ng isang bansa o lupain. Ito ay isang

anyo ng panitikan na pampalipas oras at kadalasa'y ikinukwento sa mga bata upang
kapulutan ng aral. Ilan sa mga kadalasang paksa ay mga bagay na nakapaninindig-
balahibo tulad ng tungkol sa mga aswang, maligno, kapre, mga sirena at nuno sa punso.
Noong unang panahon, maraming mga sinaunang Pilipino ay sumasamba sa
kalikasan at mga hayop na tinatawag na paganismo at animismo. Ang mga paniniwala
nila ay naimpluwensiyahan ng mga banyaga lalo na ang mga Indiyano, Malay atIndones
at ibang mga Asyano na lumahok sa pangangalakal sa Pilipinas. Si Bathala ay may
pagkakatulad sa diyos ng mga Indones na si Batara Guru at ng mga Indiyano na si Shiva,
habang ang Indiyanong epiko na Ramayana at Mahabharata ay isinalin sa
katutubong wika ng Pilipino at maraming salin ito sa iba't ibang relihiyon ng mga
katutubong Pilipino. Ang mga impluwensiya na ito ay idinala ng mga nangangalakal mula
sa karatig na mga bansa noong nabuhay pa ang Indiyanong kaharian sa Taylandiya,
Malaysia at Indonesia. Ang mga diyos sa mitolohiyang Tagalog ay bahagyang dahan-
dahang nawala sa pagdating ng mga Espanyol at ipinakilala ang Kristiyanismo. Ang mga
Espanyol ay naging agresibo sa kanilang kampanya laban sa mga katutubong relihiyon
na naging resulta sa diskriminasyon sa mga hindi Kristiyano. Inutos ng Simbahang
Katoliko na sunugin at itapon ang mga anito ng mga Pilipino. Lahat na mahuhuling
sumasamba sa mga anito ay susunugin o kaya’y paparusahan.
Ilan sa mga sumusunod ay mga katawagang ginagamit sa Diyos o Panginoon.

Bathala ang pinakamakapangyarihang Diyos sa lahat ng mga diyos, siya rin ay kilala
bilang Maykapal .Lakampati ang diyosa ng pagkamayabong. Pati ang diyos ng
ulan.Lakambakod ang diyos ng mga palay at ang paghilom ng mga sugat. Apolaki ang
pinapaniwalaan na diyos ng digmaan, paglalakbay at pangangalakal. Malyari ang diyosa
ng buwan.Lakambini ang diyosa ng pagkain.Lingga ang diyos ng paghilom ng sugat at
pagkamayabong. Mangkukutod ang diyos ng isang partikular na grupo ng mga Tagalog.
Anitong ang diyos ng ulan at hangin. Agawe ang diyos nang tubig. Hayo ang diyos ng
dagat. Idionale ang diyos ng pagsasaka.
Ilan naman sa mga mahiwagang nilalang na pinaniniwalaan ng mga Tagalog ay

ang sumusunod: Ang aswang na isang diyos pero pinapaniwalaang taong kumakain ng
kapwa tao. Pinaniniwalaan ding may mga pakpak at gising kung gabi para maghanap
ng mabibiktima lalo na sa mga sanggol at mga buntis.
Ang duwende na pinapaniwalaan bilang isang maliit na tao na may mga

mahiwagang kapangyarihan. Ang kapre naman ay isang uri ng halimaw na napakalaki
at napakamabalahibo at pinaniniwalaang mahilig sa tabako.
May maligno na nakatatakot ang anyo ng isang nilalang na may kapangyarihang

hindi nakikita ng tao at bigla-bigla na lamang nagpapakita at sanhi ng pagkakasakit ng
sinumang nakakakita nito. May tikbalang na kalahating kabayo at kalahating tao. May
tiyanak na isang sanggol na nagiging halimaw tuwing sasapit ang gabi at lalong mabangis
tuwing kabilugan ng buwan.
Ikaw,naniniwala ka rin ba?

GAWAIN 2: Alamin Mo ang mga Kuwento Ko!
Basahin ang tatlong akda at buuin ang sumusunod na gawain matapos itong mabasa.
Isaalang-alang ang mga dapat isaalang-alang upang matagumpay ka sa pagbuo ng
bawat gawain.
Kuwentong Bayan ng Isang Matandang Kuba sa Mitolohiya ng mga

Mt. Province Gabi ng Caňao (Alamat) Kankanaey
Panuto: Dugtungan o Panuto: Isalaysay mo ang Panuto: Ibuod ang
punan ang mga patlang wastong pagkasunod-sunod binasang alamat ayon sa
batay sa binasang ng mga pangyayari. Gawing sariling pag-uawa.
kuwentong-bayan. gabay ang sumusunod: Maaring gawing batayan
ang sumusunod:
Unang Talata: 1. Simula: Ipakilala ang
Nagsimula ang kuwento pangunahing tauhan at 1. Tungkol saan ang
sa tagpuan sa isang paraang kuwento? Saan ito
. gumagalaw umiikot na sitwasyon o
Ang pangunahing tauhan pangyayari?
ay si . 2. Paano nagkaroon ng
Siya ay isang problema o suliranin? 2. Ano-ano ang
. Ang mahahalagang kaisipang
pangalawang tauhan 3. Paano hinarap ng mga inilalantad ng kuwento?
naman ay si . tauhan ang naging suliranin?
Siya ay . 3. Ano-ano naman ang
4. Ano ang pinakamasidhing mga kaisipang
Ikalawang Talata: pangyayari o pinakamatinding maiuugnay sa mga
Ang naging suliranin sa tunggalian sa kuwento? sitwasyon sa
kuwento ay kasalukuyan lalo na sa
. Hinarap ng 5. Paano nalutas ang pook na inilalarawan ng
pangunahing tauhan ang kuwento? kuwento?
suliranin sa pamamagitan
ng 6. Ano ang naging kalutasan 4. Ano ang nabuo mong
. sa kuwento? reyalisasyon o aral na
Ang pinakamatinding natutuhan sa kuwento?
pangyayari sa kuwento Bakit?
ay .
Huling Talata:
Nagwakas ang
kuwento sa
.
Basahin ang kuwentong-bayan ng Mt. Province.

Teksto 1
Bal-lakay
(mula sa kuwento ni G. Leonardo dela Cruz Jr.)
Noong unang panahon ay may isang lalaking nagngangalang Bal-lakay na

nakatira sa Banao. Masagana ang kanyang buhay. Upang mapanatili ang kasaganaang
ito, pinayuhan siya ng mga matatanda na magpista. Nagkatay sila ng baboy. Nang
walang apdo ang baboy, pinayuhan sila ng mangkutom (pinakapari ng pamayanan) na
lisanin ang kanyang pamilya para hindi siya mamatay kaya’t pagkatapos ng ngilin
(pahinga), umalis siya patungong Guinzadan. Sa Guinzadan ay muli siyang nag-asawa
at nagkaroon ng limang anak. Nang napanaginipan niyang nasunog ang kanyangbahay
at maisip na ito’y nangangahulugang kamatayan niya, pumunta siya sa pandayan at
doon tumira. Nasunog nga ang kanyang bahay. Bumalik siya roon at nagtayo ng bagong
bahay. Nagkautang siya sa pagsasagawa ng ritwal noong itinayo niya ang bahay kung
kaya’t nagnegosyo siya kasama ang kaibigang si Cal-libu. Yumaman siya at nakilala sa
lipunan.
Noong namatay ang kanyang asawa, kinatay niya ang kanyang mga alagang
baboy. Sa gabi ng libing, narinig niya ang boses ng asawa na nagsasabing “Bal-
lakay,hindi ko maigiya ang mga baboy sa kanilang pupuntahan”. Tahimik na tumungo si
Bal-lakay sa kapitbahay at sinabi ito, “Halika at igiya mo ang mga baboy sa kanilang
pupuntahan”. Agad na siyang umalis. Sumunod ang kapitbahay at tinanong kung nasaan
ang mga baboy. Nang hindi sumagot si Bal-lakay ay bumalik ito sa kanyang bahay. Hindi
nagtagal ay namatay ang kapitbahay.
Teksto 2
ISANG MATANDANG KUBA SA GABI NG CAÑAO

Ito ay sinulat at Akda ni Simplicio Bisa
Dumating ang matatandang iyon sa isang pagkakataong hindi inaasahan. Isa

iyong matandang kubang papilay-pilay na lumapit at naupo sa nakatumbang lusong.
Walang makapagsasabi kung siya at wala namang nag-aksaya pa ng panahong mag-
usisa. Ang totoo’y hindi siya gaanong napag-ukulan ng pansin kung hindi lamang siya
nadagil ng mga katutubong nagkakatuwaan pa sa paghabol sa iaalay na baboy kaugnay
ng idinaraos nilang Caňao.
Isang tanging piging iyon upang mag-alay kay Kabunian, ang pinakadakilang
Bathala. Kanina, sa pagtungo ni Lifu-o sa kaingin, ay nakakita siya ng isang uwak sa gitna
ng daan. Iyon ay isang masamang pangitain. Bumalik na siya sa kanilang ato. Ipinasiya
ni Lifu-ong tawagin ang mga intugtukon. Ibig niyang magdaos ng Caňao. Ibig niyang
ganapin iyon sa kanilang af-fong.
Ang pagdiriwang na tugging ito na nagliliklik sa mga labis, sa mga burol, at sa mga
bundok ay tibok ng buhay sa pook na iyon ; sa idinaraos na Caňao nakatuon ang pansin
ng nakakaunawa sa kahulugan niyon: pagkakasal kaya pagsilang, pagtatanim,

pag-aari kaya, pakikipagdigmaan, paghinging biyaya, paghinging-patnubay, pagkamatay
kaya ng isang katutubo? Dinadaluhan nila ang ganitong Caňao at naiisip niya ang
matandang kubang iyon ay isa sa naaakit dumalo; isa ring intugtukon sa ili na sumakop
sa ato nila.
“Ama,” pumukaw ang tinig si Sabsafung. “Ihahanda ko na ang mga tap-pey at
fayas.”
Binabalingan ni Lifu-o ang anak na nakalapit na nang hindi niya namamalayan. Sa
makulay nitong lufid na nabibigkisan ng wakes, naisip niyang isang tanging canao ang
idinaraos. Naiiba ang ganda ng anak niya ngayon. Makintab ang buhok nito na sinusupil
ng ap-pong. Sa malikot na liwanag ng mga sulo at siga, ang fatek sa braso, balikat at
leeg ng anak ay nagiging magagandang guhit na hindi makapagkukubli sa katotohanang
dalaga na rin ang anak; malusog na ang dibdib nito na naiitiman din ng iginuhit na fatek.
Naisip ni Lifu-o na makakatulong na sa kanya ang anak sa pangangasiwa sa pagtatanim
at pag-aani sa kanilang kaingin… at sa pagdaos ng Caňao.
“ihanda mo na… Tulungan mo ang iyong ina…”
Bigla ang bulalas na sigawan. Hinahabol ng mga kabataang Igorot ang baboy na
papatayin sa Caňao. Sa paghahabulan ay napadako sa lusong na kinauupuan ng
matanda. Sa biglang daluhong ng mga nagsisihabol, natumba ang lusong kasama ang
matandang kuba.
Natanaw ni Lifu-o kung paano tinulungang makatayo ang matanda. Muli itong naupo sa
lusong. Sa saglit na iyon, may nakita si Lifu-ong na tila kakaiba—pang-akit
Wari sa katauhan ng matanda. Nagsalita iyon “Bayaan na ninyo ako…”
Nakiumpok si Lifu-o sa mga intugtukon. Siya’y nag-iisip. Ang mga am-ama ay umaawit
na ng ay-eyeng— malalakas a nananawagan: iligtas kami sa anumang panganib… iligtas
kami sa mga kapahamakang darating, kadakilaan… O, Kabunian!
Sa kalooban ni Lifu-o’y naroon din ang piping dakilang dalangin: bigyan mo: Bigyan mo,
Dakilang Kabunian, ng masagana at mahabang buhay ang mga nasa ato s ailing ito.
Napatay na ng matatanda ang baboy at kasalukuyang dinadarang na sa apoy.
Mamamasid-masid lamang ang matandang kuba sa pagkakaupo. Nahiwalay na siya sa
karamihang ngayo’y nakapaligid sa kinakalusang baboy. Ang ningas ay kumain na sa
tinipong kahoy; mga baga na lamang iyon ng sigang kangina’y nakatanglaw sa matanda.
Nasa dilim na siya…
Binalikan ni Lif u-o ang matanda.
Doon ka, am-ama. Makiisa ka sa amin.”
Babalik din sila riyo…”
“Ibig mo bang ngumata ng tabako habang naghihintay?”
Dumukot si Lifu-o sa nakasuklob na tinuod at iniabot na tuyong dahon ng tabako.
“Salamat… Ngunit bumalik ka na roon.” Itinaboy siya ng matanda.
Bumalik na nga sai Lifu-o sa bahay. Kailangang roon siya sa pagdaraos ng ritwal.
Hinahanap na nga siya.
“Nasaan si lifu-o?”
“Si Lifu-o?”
“Lifu-o…?”

Bumalik pagkaraan ng mga sandal ang lahat sa labas ng bahay na malapit sa binuhay
na mga siga… bumalik silang masasaya… at lumalakas ang awiitan… ang tunog ng
gangsa, ng kalos, ng koongan.
Nasiyahan ang mga anito… ang apdo ng baboy ay nakaturong palabas…”
Tuhugin sa patpat…suksok sa bubungan… sa malapit sa pintuan!”
“Magbibigay ng magandang kapalaran ang mga anito sa patnubay ni Kabunian…!”
“Dulatan ng karne ang mga anito: ilagay sa kiyag… paanyayahan muna ng panalangin!”
“Lifu-o,” bahagyang nagulantang ang tinawag. “Idudulot na ang tap-pey, Lifuu-o.” Nasa
tabi na ni Lifu-o ang asawang si Napat-a.
Teksto 3
Mitolohiya ng mga Kankanaey
(Saling-akda mula sa kompilasyon ni Delfin Tolentino)
Noong unang panahon, may isang batang lalaking nagngangalang Balanga- atan
na may isang nakatatandang kapatid na babae na may isang anak na lalaki. Maaga silang
naulila kung kaya’t kinailangan niyang pumisan sa kanyang kapatid. Walong taong gulang
lamang siya.
Nang magsampung taon na siya, ipinagawa sa kanya ang lahat ng gawaing-

bahay at iba pang trabaho. Inihiwalay siya sa isang kuwarto sa tuwing oras ng kainan at
parang pagkaing para sa aso at baboy ang ibinibigay sa kanya.
Isang araw ay inutusan siya ng kanyang ate na magbayo ng bigas, alagaan ang
kanyang anak at iba pang gawain. Nais ng mag-asawa na wala nang gagawin pagdating
nila dahil na rin sa pagod sa pagtatrabaho. Ngunit nag-iwan siya ng gagawin ang mag-
asawa pagdating nila dahil na rin sa kapagurang magtrabaho sa bahay habang nag-
aalaga ng isang bata na hindi kakatwang magawa ng isang batang lalaking tulad ni
Balanga-atan. Kinagabihan, nalaman ng mag-asawa na hindi pa pinakain ng bata ang
mga baboy. Labis ang pagpalo sa kanya ng kanyang nayamot na ate na sukdulang
mahiwalay ang kanyang balat. Pinalayas siya nang gabing iyon. Nakatulog si Balanga-
atan na walang kamiseta sa isang bakanteng kulungan ng baboy. Umiyak na
ipinanalangin niya na mas mabuti pang mamatay na siya kaysa patuloy ang kanyang
paghihirap.
Kinaumagahan, napagpasiyahan ni Balanga-atan na pumunta sa gubat at

hayaang makain ng mababangis na hayop. Gutom na gutom na siya nang makarating sa
gubat. Humiga siya sa damuhan at sariwa pa sa kanyang salamisim ang masasamang
trato sa kanya ng kanyang kapatid. Biglang may nagpakitang matandang babae at
nagtanong kung bakit siya umiiyak. Sinabi ni Balanga-atan sa matanda ang kanyang
naging karanasan at mas nanaisin pa raw niyang maging baboy-ramo kaysa patuloy
siyang magdurusa. Mataman siyang tiningnan ng matanda at natunghayan ang kanyang
pagiging inosente, mabait at kaawa-awang kalagayan.

Ang matandang ito ay diwata ng gubat. Tinawag niya agad ang mga baboy- ramo.
Sa loob ng limang minuto ay dumating ang hari ng baboy-ramo at ang kanyang mga
kasamahan. Pinatulog siya ng matanda at inutusan ang hari ng baboy-ramo na hubugin
ang ulo at katawan ng bata sa isang katamtamang laki. Hinubog nga ng baboy-ramo ang
ulo at katawan ng bata at sa mahiwagang boses ng diwata ay naging ganap na baboy-
ramo ito. Ginising siya ng diwata. Tuwang- tuwa ang bata at nagpasalamat sa diwata.
Sumama na siya sa kagaya niyang baboy-ramo hanggang hindi nagtagal ay hinirang
siyang pinuno ng mga baboy- ramo. Iginiya niya ang mga ito sa daan papuntang bukid
kung saan makahahanap ng maraming gabi na makakain. Hanggang sa natalunton ang
bukid ng kanyang ate. Samantala, masaya pa rin ang kanyang ate. Inimbita niya ang
kanyang mga kaibigan sa kanilang bahay at nagkaroon ng masayang piging samantalang
nagsasaya naman ang mga baboy-ramo sa pagkain ng mga gabisa kanilang malawak
na bukirin.
ARALIN 2.2. GRAMATIKA: Hudyat ng Pagkakasunod-sunod ng mga Pangyayari at

iba pang Panandang Talakayan
HUDYAT SA PAGKAKASUNOD-SUNOD NG MGA

PANGYAYARI AT IBA PANG PANANDANG TALAKAYAN
May mga panandang ginagamit na naghuhudyat ng pag-uugnayan sa iba’t ibang
bahagi ng pagpapahayag. Sa Filipino, ang mga panandang ito ay kadalasang
kinakatawan ng mga pang-ugnay. Ipinakikilala nito ang mga pag-uugnayang
namamagitan sa mga pangungusap o bahagi ng teksto.
May mga tungkuling ginagampanan ang mga pananda. Ilan sa mga ito ay ang
sumusunod:
1. Mga Panandang Naghuhudyat ng Pagkakasunod-sunod ng mga Kilos /

Pangyayario Gawain
A. sa pagsisimula : Una, sa umpisa, noong una, unang-una
B. sa gitna : ikalawa, ikatlo, …, sumunod, pagkatapos, saka
C. sa wakas : sa dakong huli, sa huli, wakas
2. Pagbabagong-lahad – sa ibang salita, sa kabilang dako, sa madaling salita
3. Pagbibigay-pokus – bigyang-pansin ang, pansinin na, tungkol sa
4. paglalahat – bilang paglalahat, sa kabuoan, samakatuwid
5. Pagtitiyak o pagpapasidhi - siyang tunay, walang duda
Ang mabisang salaysay ay gumagamit ng mga pahayag upang maging maayos at
malinaw ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari. Gaya ng sumusunod:
Ingklitik: kaya, naman, din, tuloy, nga, na, rin/din

tingin Panghalip panunuran: una, ikalawa, panghuli

Panuring: agad-agad, bigla-bigla
Pang-ugnay: kung kaya’t, saka, gayundin, higit sa lahat, samakatuwid

Sa huli, Sa ko,
Tandaan lamang na maging maayos ang mga detalye sa paraang kronolohikal.

Magsimula sa komplikasyon o masalimuot na pangyayari hanggang sa
pinakakasukdulan hanggang sa wakas. Gumamit ng malinaw na paglalarawan at kilos
na konsistent ang panahunan upang madama at makita ng mambabasa ang iyong
karanasan.
Video: https://www.youtube.com/watch?v=H3FwZAEWkgQ&t=13s
D. Pagpapalihan
GAWAIN 3: Pagsulat ng Talatang Nagsasalaysay
Pumili ng isang tagpuan upang isalaysay ang isang mabuti o masamang naging
karanasan mo dito na dapat matutuhan ng isang Pilipino. Sumulat ng isang talatang
nagsasalaysay gamit ang mga pahayag sa wastong pagsusunod-sunod. Lagyan din ng
angkop na pamagat.
_
Pamagat

E. Paglalapat
GAWAIN 4: Paghambingin Mo Nga!
Punan ang kahon ng mga impormasyon batay sa binasang mga kuwento upang
maibigay mo ang mga elementong taglay ng mga ito.
Elemento/Katangian Kuwentong- Alamat ng Mitolohiya ng

bayan ng Mt. Laguna Ifugao
Province
1.Paksa
2.Mga Tauhan
3.Tagpuan
4.Kaisipan o Aral
5.Heograpiya ng
Pook na Inilarawan
6.Uri ng Pamumuhay
ng Lugar
Sagutin mo ang mga tanong.
1. Bakit mahalagang maunawaan ang mga elemento ng bawat akdang

pampanitikan?

2. Ang mga tauhan, tagpuan at mga pangyayari ba sa kuwento ay may kaugnayan
sa pook na inilalarawan? Magbigay ng patunay.
3. Bakit mahalagang pag-aralan ang mga akdang pampanitikan ng bawat rehiyon?

__
4. Ano-anong paniniwala, kultura, at identidad ng mga sumusunod na lahi ang

inilalarawan o inilalantad sa mga salaysay na iyong nabasa?
Mt. Province:
Kankanaey:
MgaTagalog:
5. Alin sa mga ito ang lubos mong pinaniniwalaan? Bakit?
6. Paano nakatulong ang mga akdang iyong binasa upang makilala ang kultura o
kaugalian at identidad ng isang pook gaya ng Luzon?

F. Mga Karagdagang Kagamitan

• Paggamit ng mga Youtube Video Presentation
• Paggamit ng mga Word File
• Paggamit ng HTML File
• DepEd MELCs para sa Taong Panuruan 2020-2021
G. Mga Sanggunian:
Mga Aklat
1. Baisa-Julian, et. al. (2018) Pinagyamang Pluma 7: Wika at Panitikan sa
Mataas na Paaralan (Ikalawang Edisyon). Quezon City, Philippines:
Phoenix Publishing House, Inc.
2. Marquez Jr., Servillano T. Ph.D. (2018) Pintig ng Lahing Pilipino 7
(Ikalawang Edisyon). Quezon City, Philippines: Sibs Publishing House, Inc.
pahina 36.
Mga Video
https://www.youtube.com/watch?v=H3FwZAEWkgQ&t=13s
Mga Karagdagang Sanggunian

3. DepEd Curriculum Guide 2016

Aralin 3
A. Pamagat ng Aralin: MGA PANITIKAN NG LUZON
Aralin 3: Mito at Alamat
Panitikan: Mangita at Larina
Wika at Gramatika – Angkop na Mga Pahayag sa Panimula, Gitna at Wakas
B. Introduksyon sa Aralin
Kamusta? Binabati kita sa ipinamalas mong kahusayan sa pag-aaral ng nakalipas

na aralin. Sa pagsisimula ng panibagong aralin, nawa ay taglayin mo ang bukas atmasiglang
isipan at malakas na pagnanais na matuto. Para sa aralin 3, susunod ito sa dalawang bahagi
ng pagkatuto, Ang Panitikan at Wika at Gramatika. Sa Panitikan, makikilala mo ang
magkapatid na sina Mangita at Larina. Sa Wika at Gramatika naman, matututunan mo ang
angkop na paggamit ng mga salitang hudyat o pahayag sa simula, gitna at wakas.
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahang: (1) maipapaliwanag mo ang tema at iba
pang elemento ng mito/alamat/kuwentong-bayan batay sa napanood na halimbawa nito, (2)
nasusuri mo ang katangian at elemento ng mito, alamat at kuwentong-bayan mula sa
Luzon batay sa paksa, mga tauhan, tagpuan, kaisipan at mga aspetong pangkultura (3)
nagagamit mo nang wasto ang angkop na mga pahayag sa panimula, gitna at wakas ng
isang akda. at (4) masasanay kang magsalaysay nang maayos at magkakaugnay na mga
pangyayari sa mito/alamat/kuwentong bayan na napanood o nabasa sa pamamagitan ng
pagsulat ng buod.
3.1 PANITIKAN: Mangita at Larina

GAWAIN 1: Graphic Organizer ng Elemento ng Mito at Alamat, Buuin!
Ang alamat ay binubuo ng mga bahagi na kung tawagin ay elemento. Basahin ang
teksto sa kasunod na pahina upang maunawaan ang mga elemento.
MGA ELEMENTO NG ALAMAT
1. BANGHAY – ito ang elemento na kung saan makikita ang maayos na pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari sa akda. Ito ay ang sumusunod:
a. Panimulang Pangyayari – dito nagaganap ang pagpapakilala ng tauhan, tagpuan at suliraning
kakaharapin.
b. Papataas na Pangyayari – dito nagkakaroon ng pagtatangkang malutas ang suliraning magpapasidhi
sa interes o kapanabikan.
c. Kasukdulan – pinakamasidhing bahagi kung saan haharapin ng pangunahing tauhan ang kanyang
suliranin.
d. Pababang Pangyayari – nalulutas ang suliranin at natatamo ng pangunahing tauhan ang layunin.
e. Resolusyon – nagkakaroon ang kuwento ng isang makabuluhang wakas.

2. TAGPUAN – ang pook/lugar at panahon kung saan nangyari ang kabuuan ng mito/alamat/kuwentong-
bayan.
3. TAUHAN – ang mga gumaganap sa mito/alamat/kuwentong-bayan. May iba’t ibang uri nito:
a. Pangunahing Tauhan – ang pinakamahalagang tauhan sa akda. Sa kanya umiikot ang kuwento, mula
sa simula hanggang wakas.
b. Katunggaling Tauhan – siyang sumasalungat o kalaban ng pangunahing tauhan.
c. Pantulong na Tauhan – karaniwang kasama ng pangunahing tauhan. Siya ang nagsisilbing
kapalagayang-loob o sumusuporta sa tauhan.
4. TEMA – ang paksa ng kuwento. Halimbawa nito ay kabutihan laban sa kasamaan, pag-ibig, kabayanihan,
paglilingkod, pag-ibig, pagkakaibigan, digmaan, at iba pa.
PANUTO: Panoorin ang Youtube video ng Alamat ni Mangita at Larina. Kung hindi mo man
mabuksan ang Youtube video, maaari mong basahin ang nasa word file nito. Matapos ito ay
kumpletuhin ang graphic organizer sa ibaba.
Video Link: https://www.youtube.com/watch?v=B324AL-UtIk

GAWAIN 2: Angkop na Pahayag, Isulat!
Ibigay ang kasingkahulugan ng salitang may diin sa bawat pangungusap. Piliin sa kahon
sa ibaba ang tamang sagot.
1. Humahangos na nilapitan ni Mangita ang matandang nasaktan.
2. Lalong namuhi si Larina sa kapatid dahil sa inakalang pakikialam nito sa kanyang mga
ginagawa.
3. Hinalughog ng matandang babae ang buong kabahayan subalit hindi niya nakita ang
hinahanap.
4. Natalos ng matanda ang tunay na ginawa ni Larina sa iniwan niyang supot ng mga buto.
5. Namalagi sa tahanan ng diwata si Mangita samantalang nasadlak sa ilalim ng lawa si

Larina.
Hinalungkat Nagmamadali
Mabilis Nalalaman
Nagalit Tumira

3.2 WIKA AT GRAMATIKA: MGA ANGKOP NA PAHAYAG SA SIMULA, GITNA AT WAKAS
Matapos mong maunawaan ang mga elemento at katangian ng mito/alamat/kuwentong

bayan, mahalagang matutunan mo ang wastong paggamit ng mga hudyat o pahayag na
ginagamit sa pagpapahayag ng simula, gitna at wakas. Mahalagang matutuhan ito upang
maging kahika-hikayat ang simula, nakakapukaw-kaisipan ang gitna at kapana-panabik ang
wakas ng iyong pagkukuwento.
Handa ka na bang matuto? Halina’t magpatuloy tayo!

Panonood ng Video
Panoorin ang video clip ni Sir Juan Malaya tungkol sa Angkop na mga Pahayag sa
Panimula, Gitna at Wakas. Kung hindi mo naman nais ang panonood, maaari mo na lamang
basahin ang teksto sa word file link sa ibaba:
Video Clip: https://www.youtube.com/watch?v=28yMrlzj-No
Word File:
SIMULA GITNA WAKAS

• Noong unang panahon, … • Kasunod Sa huli
• Sa simula pa lamang, … • Pagkatapos Sa wakas
• Walang ano- Sa
ano’y dakong huli
Na sinusundan ng mga sumusunod: • Sumunod
Pang-uri • Una
• Napakadilim at napakalamig ng paligid • Ikalawa
• Nananabik sa mangyayari • Ikatlo
Pandiwa
• Nagtatakbuhan ang kalalakihan at
naghahanda ang kababaihan nang…
• Nagmamasid ang matanda at misteryosong
kuba habang…
Pang-abay
• Maagang gumising ang tribo,…
• Nananabik na masaksihan ang pagdiriwang…

D. Pagpapalihan
GAWAIN 3.3: Mito/Alamat, Ating Ibuod!
Yehey!!! Natutunan mo na rin ang wastong paggamit ng mga pahayag sa simula, gitna
at wakas. Ngayon, susubukan ang iyong pag-alala sa mahahalagang bahagi ng Alamat ni
Mangita at Larina sa pamamagitan ng buod. Unawain nang mabuti ang mga paalala at
magpatuloy sa gawaing pampagkatuto.
PAALALA SA PAGSULAT NG BUOD

WASTONG PAGBUBUOD MALING PAGBUBUOD
Ito ay pinaiksing pagpapahayag sa pagsulat o Hindi ito pagbabago ng paksa at tema

pagsasalita ng iyong pagkakaalala sa mga ng istorya.
mahahalagang detalye ng akdang iyong binasa.
Hindi ito nagdudulot ng kalituhan

Ito ay pagpahayag na maayos at may bunsod ng kulang-kulang na
pagkakasunud-sunod. Maisasakatuparan ito sa mahahalagang detalye o pagkakagulo
paggamit ng mga angkop na salitang- ng mga detalye ng akda.
hudyat/pananda sa simula, gitna at wakas.
Ito ay iyong orihinal na gawa sapagkat gagamitin Hindi ito copy-paste na gawa mula sa
mo rito ang iyong mga sariling salita at gawa ng kaklase, sa ibang aklat o
pagkakaunawa. anumang sanggunian sa internet.
PANUTO: Gagawa ka ng isang buod ng akdang si Mangita at Larina. Isaalang-alang ang

sumusunod na pamantayan:

E. Paglalahat/Repleksyon
Ang galing mo! Marami ka na ring natutunan sa mga nakalipas na bahagi nitong aralin
na ito. Upang makumpleto mo ang aralin na ito, gagamitin mo ulit ang mga angkop na pahayag
sa panimula, gitna at wakas sa pagsasagot ng huling gawain. Paalala na isaalang-alang ang
graphic
GAWAIN 3.4: Pagbabago ng Daloy ng Kaganapan ng Mito/Alamat
PANUTO: Gumawa ng buod ng Mangita at Larina na sinasaalang-alang ang sumusunod na tanong:
Kung may babaguhin ka sa naging takbo ng buhay nina Mangita at Larina, ano iyon? Bakit?
Note: I-post sa Forum 1 ang iyong kasagutan. Kinakailangang binubuo ng 100 salita o higit pa ang iyong
kasagutan. Gumamit ng limang (5) angkop na pahayag sa simula, gitna at wakas. Salungguhitan o
lagyan ng underline sa mga pangungusap na mabubuo.

Word File
Videos
G. Mga Sanggunian:
Mga Aklat
Julian, Lontoc, Esguerra. (2015). Pinagyamang Pluma 7. Quezon City, Philippines:
Mga Video
Filipino Fairy Tales. Si Mangita at Larina. Mangita and Larina Story in Filipino. Hinango
sa https://www.youtube.com/watch?v=B324AL-UtIk
Malaya, Sir Juan (2020). Angkop na Mga Pahayag sa Panimula, Gitna at

Wakas. Hinango sa https://www.youtube.com/watch?v=28yMrlzj-No
Curriculum Guide ng DepEd sa Filipino. (2016)
Most Essential Learning Competencies (MELC) of 2020.

Aralin 4
Pamagat ng Aralin: MGA PANITIKAN NG LUZON
Aralin 4: Sanaysay
Panitikan: Ningning at Liwanag ni Emilio Jacinto
Wika at Gramatika – Mga Pahayag sa Paghihinuha
A. Introduksyon sa Aralin
Kamusta? Binabati kita! Naisalaysay mo nang may kaayusan ang Mangita at Larina.
Ngayon naman, pupukawin ng sanaysay na Ningning at Liwanag ang iyong kamalayan ukol sa
bakit mahalagang mabuhay sa liwanag o katotohanan at hindi lamang sa ningning na bunga ng
kasikatan ng kapangyarihan. Sa bahaging gramatika naman, masusuri mo naman ang mga
pahayag na ginagamit sa paghihinuha. Halina’t magsimula sa ating aralin.
B. Pagpapaunlad ng Aralin
Ang sanaysay ay isang uri ng panitikang nasusulat sa anyong tuluyan na karaniwang

pumapaksa sa mga kaisipan at mga bagay-bagay na sadyang kapupulutan ng aral at aliw ng mga
mambabasa. Sa uring ito ng panitikan, maibibilang ang mga sulating pampahayaganggaya
ng artikulo, natatanging pitak o lathalain, at tudling, ang mga akdang pandalub-aral gaya ng tesis,
disertasyon at diskurso; gayundin ang mga panunuring pampanitikan at mga akdang
pampanitikan at mga akdang pampanaliksik.
PANITIKAN: ANG NINGNING AT LIWANAG NI EMILIO JACINTO
GAWAIN 4.1: Simplehan Lang, Ibuod Mo!

Halina’t magbasa at umunawa ng sanaysay na pinamagatang “Ang Ningning at
Liwanag” sa pamamagitan ng susunod na gawain.
TALA: I-SE-SET-UP SA MOODLE
Panuto: Basahin ang tekstong “Ang Ningning at Liwanag” sa pamamagitan ng unang word file
na nilaan. Kung hindi mo nais ang magbasa, panoorin mo ang video clip sa pamamagitan ng
pag-click sa link na nilaan. Pagkatapos, gumawa ng buod ng akda gamit ang Cyclical Thinking
Map na nasa ikalawang word file. Sa bahagi ng pag-uugnay ng aral sa sariling karanasan,
gumamit ng mga pahayag sa paghihinuha. Isaalang-alang ang rubriks sa baba sa
pagsasagawa ng gawaing ito.
Word File Bilang 1:
Word File Bilang 2:

Video Link: https://www.youtube.com/watch?v=qi_ug5wTnFU
NILALAMAN NG WORD FILE
PANGUNAHING PAKSA
Kaibahan ng Ningning at Liwanag
1.
2.
3.
PAG-UUGNAY NG ARAL NA Mga Pantulong na Kaisipan

NAKUHA SA SARILING KARANASAN Mga Nagagawa ng Ningning
1. BUOD NG 1.
ANG NINGNING AT ANG
2. LIWANAG 2.
3. 3.
MGA PANTULONG NA KAISIPAN

Kahalagahan ng Paghanap sa Liwanag
1.
2.
3.
Gamitin ang sumusunod na pamantayan:

PAMANTAYAN SA PAGBUBUOD NG SANAYSAY
Pamantayan Napakahusay Mahusay Di-gaanong Nangangailangan
4 3 Mahusay pa ng pagsasanay
2 1
Pagtukoy ng Maayos na Maayos ang Hindi gaanong Hindi maayos ang
Pangunahin maayos ang pagtukoy ng maayos ang ang pagtukoy ng
at Pantulong pagtukoy ng pangunahin at pagtukoy ng pangunahin at
na Kaisipan pangunahin at pantulong na pangunahin at pantulong na
30% pantulong na kaisipan. pantulong na kaisipan.
kaisipan. kaisipan.
Paggamit ng Gumamit ng 3 o Gumamit ng 2 Gumamit ng 1 Walang ginamit na
Pahayag sa higit pang pahayag. pahayag. pahayag.
Paghihinuha pahayag.
30%

Gramatika Walang May 1-2 May 3-5 May 6 o higit pang

20% pagkakamali sa pagkakamali sa pagkakamali sa pagkakamali sa
gramatika. gramatika. gramatika. gramatika.
Paggamit ng Nakagamit ng12 Nakagamit ng 7- Nakagamit ng 4-6 Gumamit ng 1-3
Pangungusa o higit pang 11 na na pangungusap sa pangungusap sa
p sa pangungusap sa pangungusap sa pagpapahayag. pagpapahayag.
Pagpapahay pagpapahayag. pagpapahayag.
ag
20%
ANO ANG PAGHIHINUHA?

Ang paghihinuha ay ang pagbibigay ng mga pahayag ng mga inaakalang mangyayari
batay sa sitwasyon o kondisyon, maging sa pagkakaintindi o pagniniwala. Ang hinuha ay
kasingkahulugan ng haka-haka, opinyon, pagpapalagay o panghuhula. Subukan mong
maghinuha sa tulong ng kasunod na gawain.
WIKA AT GRAMATIKA: MGA PAHAYAG SA PAGHIHINUHA

GAWAIN 4.2: Pahayag sa Paghihinuha, Tukuyin!
Palaguin mo ang iyong kaalaman sa kung papaano mapagyayaman ang mga salita o
pahayag na ginagamit sa paghihinuha sa pamamagitan ng kasunod na gawain. Panoorin ang
video clip tungkol sa Mga Pahayag sa Paghihinuha. Kung hindi mo nais ang panonood, basahin
ang mga impormasyon tungkol sa mga pahayag na ginagamit sa paghihinuha sa Wordfile
1. Matapos ang pagbabasa, sagutan ang gawain sa Wordfile 2.
Video Clip: https://www.youtube.com/watch?v=btdBtBNoJt0
WG_PAGHIHINUH
A.
Wordfile1: docx

Nilalaman ng Wordfile 2:
ang tingin ko ay… di malayo…

di kaila… sa palagay ko…
marahil… tila…
siguro… yata…
1. Maaaring gumanda ang buhay ng taong may pera.
2. Pagkalulong sa bisyo ang sa palagay ko’y maaaring kahinatnan ng

isang taong sagana sa materyal na bagay sa buhay.
3. Ang mga taong magaganda ay tila nagiging mayabang sa buhay.
4. Di malayong umabuso sa kapangyarihan ang taong may mataas na

posisyon sa pamahalaan.
5. Baka dumami ang kanyang kaibigan dahil sa dami ng pera niya sa

bangko.
C. Pagpapalihan
GAWAIN 4.3: It’s Suri Time, Dulang Pantelebisyon

Ngayon naman, iyong matutunan ang katangian ng sanaysay gayundin ang elemento
nito gamit ang pagsusuri sa sanaysay na “Ang Ningning at Ang Liwanag”. Basahin mo ang mga
impormasyon nito sa wordfile na inilaan at tumungo sa susunod na gawain.
SANAYSAY.docx
Wordfile:

PANUTO: Panoorin ang mga piling eksena na naghuhudyat ng simula, gitna at wakas ng “Wildflower” gamit
ang video link sa baba. Suriin din ito ayon sa mga elemento at sosyo-historikal na konteksto. Suriin ito gamit
ang talahanayan sa baba.
Video Links:
SIMULA (Running Time: 3:49): https://www.youtube.com/watch?v=9EBIqhfUYxo&list=PLU5ouQvg-
TeutbRG_-zfsn2rtIDu2CkmY&index=4
GITNA(Running Time: 3:49): https://www.youtube.com/watch?v=CYR_Z4tWJtg
WAKAS (Running Time: 3:37): https://www.youtube.com/watch?v=Wf2hIPFCWqE

PAGSUSURI SA DULANG PANTELEBISYON NA “WILDFLOWER”
MGA ELEMENTO NG DULANG PANTELEBISYON MGA PALIWANAG AT PATUNAY

Anu-ano ang sosyo-historikal (panlipunan at
historikal na kaugnayan sa konteksto ng akda)
Paano sinimulan ang dulang pantelebisyon? Ano ang

masasabi mo hinggil dito?
Ano ang katawan o nilalaman ng dulang

pantelebisyon? Ano ang masasabi mo hinggil dito?
Paano winakasan ang dulang pantelebisyon?
Ano ang gintong aral na iyong natutuhan?
D. Paglalahat/Repleksyon
Dahil sa mala-Ivy Aguas mong kahusayan na magpagtagumpayan ang pagkumpleto ng
talahanayan ng pagsusuri, limang palakpak para sa iyo!!!
Nawa ay nananatili pa rin sa iyong isipan ang mga natutuhan mo sa ibang aralin. Para
sa huling bahagi ng araling ito, sagutan ang huling gawain.
GAWAIN 4.4: Para sa Katotohanan, Maghinuha Ka!
Bumuo ng opinyon gamit ang mga pahayag na naghihinuha sa pagsagot ng tanong na ito.
“Paano mo makakamtan ang katotohanan sa lahat ng iyong pag-aaral at pagkilos bilang isang
kabataan?”
Note: I-post sa Forum 1 ang iyong kasagutan. Kinakailangang binubuo ng ito ng tatlong (3) pangungusap.
Gumamit ng tatlong (3) pahayag sa paghihinuha. Salungguhitan ang mga pahayag na magagamit.
Pagkatapos, magbigay ng feedback o komento sa tugon ng dalawa mong kaklase.

E. Mga Karagdagang Kagamitan

-Powerpoint Presentations
-Word File
-Videos
F. Mga Sanggunian:
Mga Aklat
Julian, Lontoc, Esguerra. (2015). Pinagyamang Pluma 7. Quezon City, Philippines:
Mga Video
Malaya, Juan D. (2020) Mga Pahayag sa Paghihinuha ng mga Pangyayari. Hinango sa
https://www.youtube.com/watch?v=btdBtBNoJt0
ABS-CBN Entertainment. (2017) Wildflower: Lily will seek revenge | EP4 . Hinango sa
https://www.youtube.com/watch?v=9EBIqhfUYxo&list=PLU5ouQvg-TeutbRG_-
zfsn2rtIDu2CkmY&index=4
ABS-CBN Entertainment. (2017) Lily Cruz is back with a vengeance! | EP 168 |

Wildflower. Hinango sa https://www.youtube.com/watch?v=CYR_Z4tWJtg
ABS-CBN Entertainment. (2017) Wildflower: Lily pays Emilia on her birthday | The
Finale. Hinango sa https://www.youtube.com/watch?v=Wf2hIPFCWqE
Mga Dokumento
Curriculum Guide ng DepEd sa Filipino. (2016)
Most Essential Learning Competencies (MELC) of 2020.

Aralin 5
Aralin 5: Maikling Kuwento

Panitikan: Yumayapos ang Takipsilim ni: Genoveva Edroza-Matute
Wika at Gramatika – Anaporik at Kataporik
B. Introduksyon sa Aralin
Kamusta kang muli? Naibigan mo ba ang mga naunang aralin na inihanda para sa iyo?
Muli na naman tayong magkakasama. Ngayon, ang iyong pag-aaralan ay ang panitikang mula
sa Luzon. Ito ay kinabibilangan ng Maikling Kuwentong “Yumayapos ang Takipsilim”. Inaasahan
sa aralin na ito na mahihinuha mo ang kahihinatnan ng mga pangyayari sa loob ng kuwento.
Inaasahan din sa araling ito na maibigay mo ang kahulugan ng mga salita batay sa konteksto
ng pangungusap. Sa bahagi ng Wika at Gramatika, tutulungan kitang malalaman mo ang
Anaporik at Kataporik sa tulong ng mga halimbawang inihanda. Kaya’t ARAT NA sa panibagong
kaalaman.
Aralin 5.1 PANITIKAN: Yumayapos ang Takipsilim ni: Genoveva Edroza-Matute
GAWAIN 5.1: Ano ang Susunod na Kaganapan?
TALA: I-SE-SET-UP SA MOODLE ANG BAHAGING ITO.

Panuto: Panoorin ang YouTube video ng maikling kuwentong “Yumayapos ang Takipsilim”. Maaari
mo ring i-access ang Word File kung mas nais mong magbasa kaysa manood.
Video Link: https://www.youtube.com/watch?v=g0q2Jeor9KY&t=31s
YUMAYAPOS ANG
TAKIP SILIM.docxtext
Word File:
MGA PANUTO:
Habang nanonood/nagbabasa, tandaan ang magkakasunod at magkakaugnay na mga

pangyayari sa kuwento.
Alamin ang damdamin o pag-uugali ng bawat tauhan sa kuwento. Isulat ang inyong mga tugon
sa puwang matapos ang gawain ng pagkakasunud-sunod.

TALA: NILALAMAN NG WORDFILE NG YUMAYAPOS ANG TAKIPSILIM
Yumayapos Ang Takipsilim

GENOVEVA EDROZA-MATUTE
Kay Lydia niya unang narinig ang balita.
“ ‘La,” ang sabi ni Lydia na kumandong sa kanya at pinagdaop ang mga palad sa kanyang batok,” aalis
ka na nga ba rito, ha, ‘La?”
“Aalis ako? Aba, saan ako papunta?” ang tanong niyang may kahalong tawa. “Di na nga ‘ko
makakilos e – diyantreng rayuma ‘to! Aalis pa ‘ko?”
“Ayan! Ayan!” Tuwang-tuwa si Lydia. Inalis ang pagkakadaop ng mga palad sa batok ng Lola at
pumalakpak. “Sabi na nga ba, di ka pupunta kina Odet!”
Ang tawang nagpalabas sa mga gilagid na wala nang ngipin ay unti-unting natikom, kasabay nang
panliliit ng mga mata – mga matang umaaninag sa mukha ng apo.
“Batang ire, kung saan-saan kinukuha ang pinagsasabi. Saan mo ba nahagilap iyan? Pa’no ‘ko pupunta
kina Odet – ni hindi ko alam kung saan nakatira iyon? Dadalawang beses kong nakikita sa
…ku…kung ga’no na katagal na panahon!”
Ngunit hindi na nakikinig sa kanya si Lydia. Ito’y matuling bumaba buhat sa kanyang kandungan sa
unang ingit ng pinto na nagpasungaw sa magandang ina nito.
“Lydia,” ang tawag ng magndang si Carmen. Ang tinig na dumating sa pakinig ng Lola ay hindi marahas,
hindi galit. Malamig. Malamig. Ang magandang si Carmen ay aral sa kolehiyo. Kailanma’y hindi niya narinig ang
tinig nitong naging marahas, ni galit. Malamig lamang. Malamig. Si Lydia ay mabilis na lumabas sa kusina.
Sumunod ang ina nito. Mula sa upuang may-pagulong ay tinanaw ng matanda ang mag-ina.

Sinasabong mabuti ng magandang si Carmen ang mga bisig at kamay ni Lydia.
Sa kanyang panganay niya narinig na muli ang balita.
“Inay,” ang marahang sabi ni Ramon, “gustung-gusto kayong makuha ni Rey – sabik na sabik daw
sa lola ang anak niyang si Odet. Kung iisipin nga naman, halos hindi kayo nakikilala ng mga apo ninyo sa
anzk ni’yong bunso.” May marahang tawang walang-taginting ang kasabay ng sinabing iyon ni Ramon. “Sabi
ko nga’y hindi kami papaya ni Carmen na makuha kayo ng kapatid kong iyon, pero…
“’Ba, ayoko ro’n. Sabi mo nga, ni hindi kami halos nagkakakilala ng mga apo ko – maski manugang
ko – kay Rey.”
“Pero,” ang patuloy ni Ramon, “baka naman magdamdam si Rey. Sabi ko na la’ng payag kami ni
Carmen … na … magbakasyon kayo roon.”
Mailap ang mga paningin ni Ramon. Umiiwas sa kulu-kulubot na mukhang nakataas sa kanya, sa
mga nalalabong matang umaaninag sa kanya.
Magbabakasyon ako … sa bahay … ng aking bunso? Buong kupad na gumapang sa kanyang isipan
ang narinig na iyon sa kanyang panganay. Hinaplos-haplos ng butuhan niyang kamay ang buhok niyang
simputi ng pilak. Bakasyon nga ba ang sinabi ng aking panganay? Kina Rey? Saan nga ba nakatira ang
aking bunso? Ano nga ba ang pangalan ng napangasawa niya? Si Odet ay apo ko yata sa aking bunsong
anak. Hindi ko maalala ang mukha. A, iba si Lydia. Kilala ko si Lydia. Bunso ng aking panganay. Maganda
ang kanyang ina. Sinasabong mabuti ang mga kamay ni Lydia. Bakit kaya? Talaga bangdadalawa ang aking
mga anak? Matagal nang namamatay ang kanilang ama.
“Inay, nakikinig ba kayo?” Nangingibabaw ang tinig ni Ramon sa sali-salimuot na isipang buong
kupad na gumagapang sa kanyang utak. Bakit ba padalas nang padalas na nagsasali-salimuot nang gayon
ang iba’t ibang isipan sa kanyang ulo. Noong bata-bata pa siya: Kung mauna ako sa iyo’y huwag mong
gaanong damdamin – may dalawa ka namang anak.
Mabigat ang kamay na pumatong sa kanyang balikat. “Napag-usapan na naming ni Carmen ang
bagay na ito, Inay. Nagkasundo kami – na pagbigyan ang gusto ni Rey.”
Ngayon ay lumiliwanag nang bahagya ang kanyagn isipan. Magbabakasyon ba’ka mo ako kina Rey?
Hinagilap ng nanlalabo niyang paningin ang mukhang kangina’y nakatunghay sa kanya, ngunit nag- iisa.
Luminga-linga siya. Talagang nag-iisa na siya. Pinagulong niya ang kanyang upuan hanggang sa may pinto.
Pinihit niya ang hawakan. Hindi natinag ang pinto. Nanatili sa pagkakapinid.
Sa kabila ng nakapinid na pinto’y naulinigan niya ang tinig ni Ramon. Malakas. Ngunit hindi
malinaw ang mga salitang hinahadlangan ng makapal na pinto. Naulinigan niyang bahagyang-bahagya ang
tinig ni Carmen. Marahan. Hindi galit. Malamig. Naglagos sa pinid na pinto ang kalamigan ng tinig niyon.
Inantok siya sa pagkikinig sa mga tinig na iyon. Bakit ba padalas nang padalas ang pag-aantok niya
kahit na araw? Sindalas ng pagsasali-salimuot ng iba’t ibang isipan sa kanyang utak na pabagal nang
pabagal sa pag-unawa sa anumang sabihin sa kanya ni Ramon. Ni Lydia. Ng mga kapatid nito. Ng mga
utusan. Matagal na siyang hindi kinakausap ng magandang si Carmen.
Kaalinsabay ng pag-aantok niya ang pagsasali-salimuot ng iba’t ibang isipan. Isipan nga ba o alaala?
Alaala nga ba o guniguni?
Dadalawa na lamang ang ating anak. Ang tinig ay humahakdaw sa maraming taon. Nagbabalik sa
kanya sa buong kabaitan niyon. Sa buong pagmamahal niyon. Napagtapos na natin silang dalawa ng karera.
Makapagsisimula na sila sa tulong ng kanilang sariling pagsisikap. Tayo naman ay maglibot-libot – hanggang
MIndanaw man lamang, hanggang Ilokos. Makita man lamang natin ang sariling bayan bago tayo
mamatay.

Taong ito, pasasaan ba’t hindi natin magagawa iyan – alam mong gustung-gusto ko iyan.
Ngunit kailangan pa nila tayo.
Aba, masama naman yatang ibigay na natin sa kanila ang lahat ng kanilang kailangan – ubusin
nang lahat sa kanila ang natititra pa sa kaunti nating natipon. Aba, baka naman maging masyadong
makasarili ang mga iyan. Ang tinig na iyon, sa buong kabaitan niyon, sa buong pagmamahal niyon, ay
ginapangan ng manipis na ulap ng pag-aalinlangan. Ngunit ito’y mabilis na pinawi ng nakasisilaw na
liwanag ng kanyang pananalig.
Taong ito, ang dalawa kong bunso, maging makasarili? Hindi mo nga pala sila nakikilala –
gaya ng pagkakilala ko!
Una muna si Ramon. Malaking bahagi ng kanilang tinipon ang nagpatayo ng isang bupete para
rito. Kagaraang umakit ng magagarang kliyente, ng mga usapin ng maseselang damdamin ng
maseselang tao na naghatid ng tagumpay ng kolehiyala’t magandang si Carmen.
Sumunod si Rey. Ang nalalabi pa sa kanilang tinipon ang nag-akyat kay Rey sa lipunang
kinatagpuan sa isang tagapagmanang taga-Timog.
Kinabukasan ng kasalan, ang tinig na iyo’y nagbalik sa katahimikang pinagmulan. Isang sakuna
ang sumakmal at kumitil nang panghabang-panahon, sa tinig na iyon at sa marupok na pangarap na
dapithapon ng buhay.
“Huwag na kayong umiyak, Inay.” Iyon ay tinig ni Ramon. “Sa amin kayo titira. Mabait si Carmen,
at malapit na kayong magkaapo.”
Apo? Mga apo? Mararahang yabag, mga yabag na di=nakatitiyak sa pangangabay, mabibilis na
paa sa pagtakbo, matitinis na tinig.
“Ang bola ko! I-i-i-i-i-iiiiiiiiiit!” Saglit na katahimikang sumabog sa matinis an sigaw ng maraming
tinig.
Ano iyon? Tuminag ang lola sa upuang may-pagulong, sa saglit ng kanyang pagkakalimot. O
pagkakatulog? O pangangarap?
Lumalapit sa kanya si Tinay, ang utusan. May tangang kutsarita ng gamot at isang basong
tubig.
“Lula, mag-inum na ikaw sa gamut – para d’yan sa imu na balat. U, mag-inum ikaw agad sa tubig
– masyado nang mapait n’yan, anu?” Sinipat ni Tinay ang nagmamalikaskas na balat sa mgabisig
ng matanda. “Pur bida, baka magi na matanda sa akon, gan’yan din sang balat ku?”’ Tumawa si Tina.
Ngunit bago iyon lumabas ay kinuwentuhan muna siya.
“Lula, magdating na namn sang Mistir at Msis Valli.”
“Sino?”
“Sang Misis, ‘yung kumadri sang Niyura Carmin ‘yung magsabi, pagmagkita sa imu, parang
magkita rin sang nanay n’yang mamatay. Magsabi pa nga magsurwirti sang Lydia, mi lula – sang anak
n’ya, ala …”
“A, iyon ba?”
Lumabas si Tinay, dala ang kutsarita at ang basong wala nang laman. Ipininid na muli ang pinto.
Buhat sa kabialng silid ay wala na ang taginting ng malaks na tinig ni Ramon. Wala na ang malamig na
tinig ni Carmen.

UMAAMBUN-AMBON NANG HAPONG pumasok sa malaki’t lumalangitngit na pinto sa harap

ang awto ni Rey. Si Tinay, ang utusan, ang nagsabi sa kanya kung sino ang dumating.
“Sang lula naman,” ang natawang sabi ni Tinay. “Sinu gid bisita ang magtanung sa imu? Sang
Mistir Riy ‘yun a! Imu na anak, di mu man kilala? Pur bida!” Muling tumawa si Tinay.
May kung anong biglang umawit sa kalooban ng matanda. Sumayaw. Nagniningning. Inaninag
ng kanyang mga nanlalabong paningin ang matangkad at matipunong katawang tuloy-tuloy sa salas.
Banaag ang araw na nagdaan sa kanyang pangmalas ang mukhang yaong kapilas ng sa amang nag-
alala nang gayon na lamang sa kanya – kung sakali’t mauna iyong angkinin ng kamatayan.
Simbilis ng alaala ang pagpaapgulong niya ng upuan, patungo sa pinasukan ng kanyang bunso.
Alaala ng tinig na iyong mabait at mapagmahal: Hu, ikaw ba naman, mas mahal mo ang bunso mong
iyan kaysa panganay. At ang tinig niya sa pagsagot: Taong ito – gaya mob a, may paborito? Kung hindi
pa halatang-halata ang pagkiling mo sa pangayan mong iyan!
Ang tinig niya ngayo’y humahakdaw sa kalawakan, sa buhay at kamatayan, at ngayo’y sinasabi
niya sa ama ng magkapatid: Nakita mo na – wala kang dapat ipangamba, mauna ka man sa akin.
Kukunin na ako ngayon ng ating bunso. Isasama ako sa bahay nila sa Timog. Taong ito – nag- aalala
nang walang dahilan.
Talagang itutuloy niya ang pagpapagulong ng upuan hanggang sa pinasukan ng kanyang bunso.
Sabik na sabik ang butuhan niyang mga kamay na makasalat sa mukhang iyong kapilas ng sa kanyang
kabiyak; ang nanlalabo niyang paningin na umaninag sa kabuoan niyong kinalong-kalong sa bata niyang
dibdib noong araw.
Sa ma’y pinto’y ipinatda siya ng malalakas na tinig ng kanyang panganay at ng kanyang bunso.
Nahinto ang paggulong ng kanyang upuan, kasabay ng pagtigil ng pag-inog ng kanyang daigdig.
“Habang panahon yatang kami ang nagpasan diyan. Ngayon namang ikaw ang dapat, marami
ka riyang idinadahilan.”
“A, ngayong hindi na niyo pinakikinabangan, ano? Saka sinabi ko na sa iyo, magra-round-the-
world kami, paano?”
Sumunod ang tinig ng magandang si Carmen. Malamig na tinig na hindi niya maunawaan ang
sinasabi. Malamig na tinig na nanuot nang malalim sa kanyang mga buto.
Sinlamig ng patak ng ambong kumupkop sa kanya sa marahang paggulong ng kanyang upuan

sa terraza. Sinlamig ng takipsilim na yumapos sa butuhan niyang katawan.
Si Tinay, ang utusan, ang nakatagpo sa kanya sa terraza.
“Naku, sang matanda na ari – bakit magbasa ikaw sang ulan? Halika sang luub. Anu nang
ibulung sa imu – Misis Valli, Misis Valli. Naku, siguru mag-ulian nang talaga sang Lula. Halika sang luub.”
Ga-daigdig ang kaamuan, ang kahabagan sa tinig ni Tinay – ang utusan.

GAWAIN 5.1. Ano Ang Susunod na Kabanata?
Panuto: Lagyan ng bilang 1-10 ang mga pangyayari sa kuwento ayon sa pagkakasunod-sunod.
Isulat ang bilang sa patlang.
1.Natagpuan ni Tinay ang matanda na nagpapaulan sa may terraza.
2.Tuwang-tuwa si Lydia nang malamang hindi pupunta ang kanyang lola kina Odet.
3.Sinasabong mabuti ni Carmen ang mga bisig at kamay ni Lydia dahil pinandidirihan ng
kanyang manugang ang sakit niya sa balat.
4.Nais nina Ramon at Carmen na ang matanda ay magbakasyon muna kina Rey.
5.Sumagi sa kanyang isipan ang alaaala ng asawa ng matandang babae.
6.Tinawag ni Carmen si Lydia nang makitang nakakandong ang bata sa kanyang lola.
7.Lumapit si Tinay sa matanda upang painumin ng gamot.
8.Nagtataka ang matanda kung bakit padalas nang padalas ang pag-aantok niya kahit na
araw.
9. Ang pagtatalo ng magkapatid na sina Ramon at Rey ay tungkol sa kung sino ang mag-
aalaga sa kanilang ina.
10. Dumating ang bunsong anak ng matanda na si Rey sa bahay ng anak niyang panganay na
si Ramon.
Ano-ano ang mga damdaming o pag-uugali ng bawat tauhan sa kuwento?

1.
2.
3.

GAWAIN 5.2: Damdamin Ko’y Damhin Mo!
Panuto: Ihayag ang bisang pandamdamin ng sumusunod na dayalogo sa pamamagitan ng paglalagay ng

emoji o emoticon sa bawat bilang ng pahayag.
Masaya Malungkot Galit Pagmamahal
1. Ayan! Ayan! Tuwang-tuwa si Lydia at pumalakpak, sabi na nga ba, di ka pupunta kina Odet!”
2. Napagtapos na natin silang dalawa ng karera. Makapagsisimula sila sa tulong ng kanilang

pagsisikap.”
3. Habang panahon yata kami ang nagpasan dyan!”
4. Huwag na kayong umiyak Inay. Sa amin kayo titira. Mabait si Carmen at malapit na kayong
magkaapo.
5. Ah, ngayong di na nyo pinakikinabangan! Ano? Saka sinabi ko na sa iyo magra-round-the-world

kami, paano?
Gawain: SUBUKIN MO
Panuto: Subukin mo munang punan ng angkop na pangngalang bubuo sa diwa ng

pangungusap. Piliin ang wastong sagot sa loob ng kahon:
senadora uban ako at ang buong

pamilya
pamahalaan anak
1. Si Miriam Defensor-Santiago ay nagsusulong ng bagong batas para sa mga senior citizen.

Ang ay may malaking malasakit sa matatanda.Suportahan natin siya.
2. Ang ay handang mangalaga sa matatanda sa bansa. Ito ang gagawa ng

tungkulin ng pamilyang hindi nila magagampanan.
3. Mapalad ang mga na nag-aalaga ng kanilang magulang.
4. Ang kanilang ay nagpapakita ng talino. Ito ang ebidensya ng maraming taong

karanasan sa buhay.
5. Huwag nating pabayaan ang matatanda sa pamilya ang mangangalaga sa

kanila.

Gawain: Ating Alamin
Ngayon, alam mo na ang mga pangngalang bumuo sa diwa ng pangungusap.
Alamin ang wastong gamit ng Anapora at Katapora. Mabuting basahin at unawain mo ang
mahahalagang impormasyon tungkol sa ating araling panggramatika sa pamamagitan ng pag-
click ng word file icon sa baba.
WG_ANAPORA AT
KATAPORA.docx
Word File:

TALA: NILALAMAN NG WORD FILE
Panandang Anaporik at Kataporik

Sa pagpapahayag ay may dalawang paraang ginagamit upang mapag-ugnay ang
pangungusap. Ito ay sa pamamagitan ng pagpapatungkol o reperensya . May dalawang uri ang
pag-uugnay na ito .Ito ay ang Anapora o sulyap na pabalik at katapora o sulyap na pasulong.
Ang ANAPORIK o sulyap na pabalik ay ang reperensya kung binanggit na sa unahan ang
salita.
Halimbawa:
Ang matatanda sa pamilya ay dapat nating pahalagahan.Utang natin sa ating magulang,lolo o
lola ang ating mga buhay at kinabukasan.Sila ang kumalinga sa atin noong mga bata pa tayo.
Suklian natin ang kabutihan nila sa atin.
Ang KATAPORIK o sulyap na pasulong ay ang reperensya na binabanggit sa dakong hulihan

na nagdudulot ng kasabikan o interes sa pahayag.
Halimbawa:
Sila ay aking iginagalang.Sila ay nararapat na parangalan.Sila ang tunay na matatalino lalo na
pagdating sa karanasan.Sa matatanda sa pamilya ko natutuhan ang maraming bagay. Sila ang
mga lolo at lola ko na aking iniidolo.

GAWAIN 5.3: Anaporik O Kataporik?
Pagsasanay I

Panuto: Suriin kung ang pahayag na initiman ay Anaporik o Kataporik.Isulat sa patlang ang
titik A kung Anaporik at titik K kung Kataporik.
1. Ang Senior Citizen Act ay mas pinabubuti pa.Ito ay malaking tulong lalo na sa
matatandang mahihirap ng buhay.Ito ang magbibigay proteksiyon sa kanila upang masiguro ang
kanilang kaligtasan pagsapit ng edad 60 pataas.
2. Siya ay may malaking malasakit sa matatanda.Si Miriam Defensor Santiago ay
nagsusulong ng bagong batas para sa mga senior citizen.
3. May mga Ahensya na handang mangalaga sa matatanda sa bansa.Sila ang gagawa ng
tungkulin ng pammilylang hindi nila magagampanan.
4. Tayo ay dapat na maging magandang halimbawa sa kannilang mga apo.Alagaan natin
ang ating magulang hanggang sa kanilang pagtanda.Tayong mga anak ang magsimula nito.
5. Ang matatanda ay maraming pangangailangan. Ibigay natin sa kanila ang mga
pangangailangang ito.
Ngayon naman ay dadako na tayo sa ating inaasahang produkto. Basahin at unawaing

mabuti ang panuto.
D. Pagpapalihan
GAWAIN 5.4: Kinahinatnan ni Lola, Ilahad Mo
Ngayon naman, magsasagawa ng inaasahang produkto sa araling ito. Sumulat ng

isang paglalahad sa kung ano kaya ang kinahinatnan ng matanda sa kuwento. Sa
paglalahad ay gamitan ito ng anaporik at kataporik.

Pamantayan sa pagsasagawa ng Paglalahad:
Nilalaman ------------------------------------------------------------ 10
Paggamit ng Anaporik at Kataporik -----------------------------5
Paggamit ng balarila ------------------------------------------------5
Kabuuang puntos ---------------------------------------------------20
D. Paglalahat/Repleksyon
GAWAIN 5.5: Ang Aking Natutunan at Isasabuhay
Sa bahaging ito, nais kong iwan sa iyong isipan kung ano ang iyong nasasalamin sa
ating paksang “’Yumayapos Ang Takipsilim sa katagang….
Ang aking natutuhan ay_ . Nais kong isabuhay ang

.
Paggamit ng mga Youtube Presentation

Paggamit ng mga Word File
Paggamit ng Larawan at emoji mula sa Google
G. Mga Sanggunian:
1. Aguila, Guimarie, Monton (1993).Mithi I Sa Panitikan at Wikang Filipino.Quezon

City, Philippines: Trinitas Publishing Inc.
2. Badayos, Belves, Gugol ,Villafuerte (2003).Gangsa I Interaktibong Aklat saFilipino

I.Mandaluyong City,Philippines:Anvil Publishing,Inc.
3. Julian, Lontoc, Esguerra,Dayag (2014). Pinagyamang Pluma 7(Kto 12).Quezon

City Philippines:Phoenix Publishing House,Inc.

Pangwakas na Gawain
Aralin 6: Pagbabalita (PANGWAKAS NA GAWAIN)
B. Panimula
Binabati kita! Napagtagumpayan mong sagutan ang mga gawain sa aralin 5.Handa
ka na ba sa susunod na aralin natin? Mahilig ka bang makinig sa radyo o manood ng balita sa
telebisyon? Sa araling ito ay matutunan mo na suriin ang mga salitang ginamit sa pagsulat ng
balita ayon sa napakinggang halimbawa. Tuturuan kang matukoy ang datos na kailangan sa
paglikha ng sariling ulat-balita batay sa materyal na binasa, maging ang paggamit ng angkop na
salita sa pag-uulat at bilang pangwakas na gawain ay makapagsasagawa ka ng
komprehensibong pagbabalita tungkol sa sariling bayan/lugar.Kaya’t tayo na tuklasin ang
panibagong kaalaman ng modyul na ito.
PAUNANG PAGTATAYA

GAWAIN 6.1: Paglinang ng Talasalitaan
Panuto: Piliin ang angkop na salita sa pangungusap.
1. Noong nagdaang taon, panahon na mataas ang bilang ng apektado ng pandemya ay

nakatanggap ng grocery items ang mga mamamayan ng Dasmarinas bilang
mula sa pamunuan ng bayan.
a. ayuda
b. kaloob
2. Tunay na ang tibay ng pananampalataya ng mga Pilipino sa kabila ng

dinaranas na pandemya at sakuna.
a. magaling
b. natatangi
3. ng panuntunan ang bawat bayan upang maiwasan ang pagkalat ng

COVID-19.
a. Nagkaroon
b. Kinapitan
4. na sa mga Pilipino ang pagiging matatag sa gitna ng dinaranas na pandemya.
a. nakatatak
b. Nakalagay
5. Unti-unti ay lumalawak ang ng mga tao kung bakit kailangan pa ring sundin
ang safety protocols na ipinatutupad ng gobyerno.
a. pang-unawa
b. kaalaman
GAWAIN 6.2: Panonood ng Balita
Panuto: Panoorin ang balita na nakapaloob sa link. Pagkatapos mapanood, sagutin ang tanong.

PATROL NG DASMARIÑAS PILOT EPISODE

https://www.youtube.com/watch?v=idth5hvyehQ&fbclid=IwAR0P9JoT9EWaDGMHDVnKVf9rDDUA
THQkJupo4GCvG0ADG-BGqFMU6K4_VT8
Mga Tanong:
1. Anong inyong napansin sa paraan ng pagbabalita?
2. Ano naman ang inyong masasabi sa mga impormasyong inilahad sa balita?
3. Ano ang inyong masasabi sa pagkakabuo ng balita?
4. Bakit kaya ganoon ang istilo ng pagbabalita?
5. Ano-ano kaya ang mga kakailanganin upang makabuo ng isang maayos na balita?
Tala: Ito ay sagutan lamang sa kwaderno.
Matapos mong mapanood ang video, alamin kung paano ba ang pagsulat ng balita:
Pagsulat ng Balita
Sa pagsulat ng balita, karaniwang ginagamit ang kayariang baligtad na tagilo (invertedpyramid)
kung saan makikita ang pagpapahalaga sa bahaging nais itampok.Narito ang paraan sa pagsulat
ng isang balita.
1. Karaniwang isinusulat ang mahalagang datos sa unang talata na kung tawagin PAMATNUBAY
NA PANGUNGUSAP. Maari itong isulat sa isang pangungusap.
2. Subalit karaniwan itong binubuo ng dalawa o tatlong pangungusap. Kadalasa’y tumutugon ito
sa mga tanong na ANO,SINO,KAILAN,BAKIT AT PAANO ayon sa nais itampok o bigyang
halaga sa balita.
DEPED DASMARINAS | PAHINA |69

3. Ang katawan ng balita ang siyang nagbibigay ng mga detalyeng paliwanag hinggil sa mga datos
na binanggit sa pamatnubay Ang panghuling bahagi ay tumutugon sa di-gaanong mahalagang
detalye.
Samakatuwid, sinusulat ang katawan sa paraang pahina nang pahinang kahalagahan.
Bukod sa hakbang na nabanggit, dapat ding tandaan sa pagsulat ng balita na kailangang
gumamit ng simple, napapanahon, naiintindihan at madaling gamiting mga salita.
MGA URI NG BALITA
• BALITANG PANLOKAL -tumatalakay sa mahahalagang pangyayaring nagaganaplamang sa

isang tiyak na bahagi ng bansa(munisipyo,lungsod,lalawigan).
• BALITANG PAMBANSA- tumatalakay sa mahahalagang pangyayaring nagaganap sa buong
bansa.
• BALITANG PANDAIGDIG-tumatalakay sa mga mahahalagang pangyayaring nagaganap sa iba’t
ibang bansa ng daigdig.
• BALITANG-PANG-EDUKASYON -tumatalakay sa mga pangyayaring may kinalaman sa
edukasyon.
• BALITANG PAMPULITIKA-tumatalakay sa mga pangyayaring may kinalaman sa pulitika o
gobyerno.
• BALITANG PAMPALAKASAN-naghahatid ng mga mahahalagang impormasyon at pangyayari
na may kinalaman sa mga palaro at kompetisyong pampalakasan.
• BALITANG PANTAHANAN-tumatalakay sa mga mahahalagang pangyayari na may kinalaman
sa pamamahala ng tahanan.
• BALITANG PANGKABUHAYAN-tumatalakay sa mga mahahalagang pangyayari na may
kinalaman sa negosyo at takbo ng kabuhayan ng bansa.
• BALITANG PANLIBANGAN- tumatalakay sa mahahalagang pangyayari na may kinalaman sa
larangan ng radyo,telebisyon,pelikula,tanghalan at iba pa.
DEPED DASMARINAS | PAHINA |70

D. Pagpapalihan
GAWAIN 6.3: Pagbabalita
Mga Hakbang:
1. Kayo ay magpangkat-pangkat sa apat upang makabuo ng isang pagbabalitang pa-video
tungkol sa pag-unlad ng inyong lugar.
2. Paghandaan ito ng 2 araw.
3. Dahil sa kadahilanang tayo ay nasa quarantine period, hindi na kailangang lumabas ng bahay.
Magsaliksik ng iba’t-ibang larawan sa inyong lugar at iulat ito ng PABALITA.
TALA: Gawing gabay ang mga tanong sa ibaba para sa paghahanap ng datos. Makatutulong ito upang
mabilis mong mabuo ang balitang gagawin.
Mga Gabay na tanong para sa Paghahanap ng Datos
1. Ano ang balitang ilalahad?

2. Sino ang kailangan kong kapayanamin o hingan ng tulong.
3. Saan ko ito makukuha?
4. Kailan ko ito gagawin?
5. Ano ang iba pang datos o bagay na aking kakailanganin?
PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA
1.Nakasulat ng isang komprehensibong balita 20%

tungkol sa sariling bayan/lugar
2.Naisagawa ang komprehensibong 20%
pagbabalita nang maayos at malinaw
3.Natukoy ang mga datos na kailangan
Sa paglikha ng sariling ulat o balita 30%
4.Nagamit nang wasto at angkop ang pormal 15%
na wikang Filipino sa pagsulat ng balita sa
pagbabalita nito.
5.Maganda at positibo ang balita at 15%
nakapagbibigay inspirasyon sa iba.
100%
Kabuuang Puntos
Tala: Ipasa sa Moodle/Submission Bin ang inyong mga gawain. Ipapaliwanag ng Guro ong
mag-aaral ang mga pamantayan sa pagmamarka.

E. Paglalapat
GAWAIN 6.4: Pagninilay
Sagutin ang tanong: Bilang isang kabataan, paano mo pahahalagahan ang mga balitang iyong
napapakinggan o nababasa?
Tala: I-post sa Forum ang iyong kasagutan. Gumamit ng angkop na salita sa pagpapaliwanag.

Paggamit ng mga Youtube Video Presentation
Paggamit ng Word File
G. Mga Sanggunian:
Mga Aklat
Julian, Lontoc, Esguerra, Dayag (2014). Pinagyamang Pluma 7(Kto 12).Quezon City Philippines:Phoenix
Publishing House,Inc.
Villafuerte,Patrocinio,V.,et. al (1989). Filipino I (UnangEdisyon) (1991,1994) (Muling Limbag). Quezon City.
Phillippines: Book Media Press Inc.
Gonzalo,Romeo P.Jr.,(2013). Salitikan (Salita at Panitikan) 7. Las Pinas City, Philippines: Hope Publishing
House Inc.
Mga Larawan
Reporter GMA (Larawang online) Photo Courtesy of facebook.com/iamkatrinason
Mga Video
Public Information Office Dasmarinas. 2020. https://www.youtube.com/watch?v=idth5hvyehQ&fbclid=
IwAR0P9JoT9EWaDGMH DVnKVf9rDDUATHQkJupo4GCvG0ADG-BGqFMU6K4_VT8
Kung narating mo na ang bahaging ito, binabati kita!

Talagang mahusay ka! Natapos mo na ang mga aralin sa
Ikatlong Markahan! Mabuhay ka!

Filipino7 Gabay Sa Asignatura Ikatlong Markahan Version2.0

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Filipino7 Gabay Sa Asignatura Ikatlong Markahan Version2.0

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FILIPINO 7 | IKATLONG MARKAHAN

Gng. Marissa A. Cabrera

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 1

Para sa Mga Mag-aaral

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 2

Tungkol sa mga May-akda

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 3

Mga Panuntunan sa Paggamit ng

3. Maging magalang sa guro at kapwa mag-aaral sa tuwing magbibigay ng mensahe at

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 4

Mga Icon sa Moodle

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 5

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 6

Mga Bahagi ng Aralin

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 7

Sa modyul na ito, tutuklasin mo ang mga kasagutan sa mga tanong na ibinigay

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 8

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1.1 Panitikan: Mga Tulang Naipaliliwanag ang

Nasusuri ang nilalamanng Pagsusuri sa napanood na

Naisusulat ang sariling Paglikha ng ilang halimbawa

Natutukoy ang Paghahambing at pagsusuri

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 9

Nasusuri ang mga katangian

Naisusulat ang buod ng isang

3.1. Si Mangita at Si Larina

Nasusuri ang katangian at

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 10

4.1 Ang Ningning at ang Naibubuod ang tekstong Pagbubuod ng Tekstong

Pagbabahagi ng Ilang Piling

5.1 Yumayapos ang Nahihinuha ang kahihinatnan Paghihinuha ng kahihinatnan

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 11

Nagagamit ang wastong mga Paggamit ng wastong mga

Nasusuri ang mga salitang Pagbuo ng komprehensibong

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 12

Aralin 1: Mga Kaalamang-Bayan

Kumusta? Ito ang Ikatlong Markahan para sa asignaturang Filipino 7. Matututuhan

Gawain: Panonood ng Video

3. Pagkatapos makopya sagutin ang mga tanong.

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 13

Ngayon, malalaman natin ang iba’t ibang mga kaalamang-bayan.

MGA KAALAMANG- BAYAN

Inilalarawan ng mga tulang panudyo ang mga kaisipan, pang-araw- araw na

Ang Tugmang de gulong sa simpleng pagpapakahulugan ay ang mga paalala

Bukod pa sa mga bugtong ay ibinigay ni Gervacio ang mga katangian at

1. Ito ay isang pagsubok sa siste. Inaasahan na ang bugtong na hulaan ng tagapakinig

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 14

5. Dahil inaangat nito ang kasanayan sa pag-oobserba ng mga kasangkot, ang

6. Nilalayon ng bugtong ang aktibong pakikisangkot ng mga tagapakinig.

GAWAIN 1: Paghambingin Mo!

Mga uri ng Tula Isa-isahin ang Ibigay ang natatanging

Panoorin sa youtube ang link na ito:

Sagutin mo ang mga tanong.

1. Ano-ano ang mga kaisipang nakapukaw sa iyong kaisipan at damdamin na

4. Naging mabisa ba ang paggamit ng wika at ng pagbigkas ayon sa

5. Paano inilantad ang kaugalian at kultura ng iyong pook na kinabibilangan ang

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 16

Pag-aralang mabuti ang mga kahalagahan ng paggamit ng Mga Ponemang

Mga Ponemang Suprasegmental by Sir Juan Malaya

Basahin at unawain mo ang mga halimbawa.

Mauunawaan ang kahulugan batay sa pagbigkas nang mahaba sa patinig at

DEPED DASMARINAS | PAHINA | 17

Mauunawaan ang kahulugan batay sa paggamit ng simbolo sa itaas ng patinig

a. Malumay. Mabagal na binibigkas at walang diin sa dulo. Nangangahulugang