Magandan

g Hapon!

G. Egie Maceda, LPT

Kabihasnang
Phoenician
Kabihasnang
Hebreo
Hittite
Moises
● Ang nagpalaya ng mga Jews sa kamay ng mga
Egyptian

Saul
● Ang hari ng mga Jews pagkatapos makalaya sa
Ehipto

David
● Ang anak ni Saul na isang batang pastol.
● Tinalo si Goliath sa isang tira gamit ang tirador.

Solomon
● Narating niya ang tugatog ng pag-unlad.
● Ngunit sinakop sila ng mga Assyrian.
Ano ang pumapasok sa
isipan ninyo kapag
naririnig ang salitang
CHINA?
Ang Shang ay ang unang dayuhang tribo
na permanenteng naninirahan sa ibabang
bahagi ng Yellow River (Huang Ho).
 Dumadaloy ang Huang Ho may 4,640 Km. at
nagdadala ng LOESS o dilaw na lupa. Dahil sa
madilaw na kulay na tubig nito kaya tinatawag
itong HUANG HO o YELLOW RIVER
Nag iiwan ng deposito ng LOESS o dilaw na lupa ang tubig ng
Huang ho sa kabuuan ng lambak nito.
Sa pagitan ng mga Buwan ng Hulyo at Oktubre dumarating ang
hanging MONSOON na may ulan. Dahil sa taunang pag-apaw
at bagong deposito ng LOESS, ang lupa rito ay mataba at
angkop para sa malawakang pagtatanim.
Ngunit minsan ang mataas na pagbaha ng Huang Ho ay maaari
ring sumira sa maraming ari-arian at pumatay sa maraming tao.
Kaya nangangailangan ng paghahanda laban sa sobrang pag-
apaw ng tubig at ilihis ang daloy ng tubig tungo sa sa mga
taniman.
Natuto ang mga magsasaka sa lambak na ito ng teknolohiya ng
pagtanim at pagkontrol ng baha.
Nang lumaon ang mga neolitikong pamayanan ay
naging lungsod sa panahon ng kabihasnang shang.
Noong 1920, nahukay ng mga arkeologo ang mga labi ng
neolitikong pamayanan sa lambak ng Huang Ho.

Hinati ng mga iskolar sa dalawang panahon ang neolitiko ng

pamumuhay dito – ang kalinangang YANGSHAO at ang
LUNGSHAN.
Tinatayang noong 3000 BCE hanggang 1500 BCE
lumitaw at namayagpag ang kalinangang YANGSHAO.
 Si Tang ang tagapagtatag ng Shang;
ay gumamit ng mga aral mula sa
mga labi ng nakaraang dinastiya,
trinato niya nang mabuti ang
kanyang mga mamamayan at
gumamit ng maraming magaling at
matalinong ministro.
 Nakamit ng malaking progreso
ang Shang sa ekonomiya,
teknolohiya, kultura at pulitika sa
panahon ng paghahari ni Tang.
 Dahil sa tunggaliang
pampulitika para makamtan ang
kapangyarihan sa korte ng
imperyal at sa patuloy na
pakikidigma sa mga tribo sa
hangganan, limang beses na
inilipat ang kabisera ng Shang.
 Ang pinakakilalang pagsulat
ay naganap noong panahon ng
paghahari ni Haring Pangeng,
ang ika-17 hari ng Shang. Muli
niyang itinayo ang kabisera sa
Yin, sa lungsod ng kanyang ng
lalawigang Henan.
 Nang maitatag ang bagong
kabisera, hindi na ito nagbago sa
buong panahon ng Shang, kaya,
ang Dinastiyang Shang ay
laging tinatawag na "Ang Yin" o
"ang Dinastiyang Yin-Shang".
 ▪ Agrikultura o Pagsasaka

Natuklasan ng mga arkeologo

sa mga labi ng Yin, na ang Shang ay
isang lipunang pansakahan, at
mataas ang pamantayan sa
agrikultura. Mayroong sistemang
irigasyon upang mabigyang-lunas
ang pagbaha ng ilog Huang Ho .
 Malawakang ginagamit noon
ang mga ararong bato, pala, karet at
irigasyon. Ang mga pangunahing
pananim ay kinabibilangan ng millet
at trigo.
 Industriya

Umunlad din nang malaki ang

iba pang industriya. Sa
handicraft, ang operasyon ay
nagkaroon ng higit na pinong
dibisyon ng paggawa. Naitala ang
isang daang linya ng paggawa sa
handicraft noon.
 Ang mga craftsmen ng Shang ay
mahusay sa pagkalupkop at
paglililok at litaw ang mga
dekorasyon ng kanilang mga Jade
wares. Stone wares at Ivory wares.
 Nakapag-imbento ang mga
manghahabi ng simpleng jacquard
loom, sa paggawa ng sedang
mataas ang kalidad at may hidden
patterns.
Paggamit ng Bronze
 Ang Dinastiyang Shang ay
palatandaan ng pagdating ng
Bronze Age. Gumitaw sa Tsina
ang kulturang bronse bago ang
3,000 BC at umabot ito sa
kasukdulan noong ika-13 siglo
BC.
 Ang bronze wares ay may
dalawang klasipikasyon: mga
panluto at lalagyan ng alak. Dahil sa
malawakang paggamit ng bronze,
nagkamit ng walang katulad na
tagumpay ang Dinastiyang Shang sa
pulitika, ekonomiya, kultura at
sining.
 Medisina at Teknolohiya
Ang mga mamamayang
Shang ay ginagamit pa ng
kahanga-hangang progreso sa
medisina at astronomiya; ang
halimbawa ay lunar calendar.
Gumagamit na rin sila nuon ng
gulong at ng chariot.
 Karwaheng Pandigma

Lunar Calendar
 Komunikasyon at Panulat

Sa panahong Shang, ang

mahahalagang pangyayari ay nakaukit
sa mga bahay ng pagong at mga buto
ng hayop sa pamamagitan ng Oracle
Script, ang pinakamatandang porma
ng nakasulat na komunikasyon ng
Tsina.
O

C
Oracle Bones
Butong panghula at paraan ng pakikipag
usap sa kanilang diyos at namatay na ninuno.
 Ang Oracle Script ay naging
mahalagang kulturang Tsino na
pinaunlad pa nila sa isang sining
na pagsusulat na tinatawag na
CALLIGRAPHY.
CALLIGRAPHY
 Mga Paniniwalang Relihiyon

Sa pagbitaw ng pagsasaka,
sinasamba ng mga tao ang langit
para magkaroon ng magandang
panahon at mga pananim. Ito'y
isang uri ng pagsamba sa
kalikasan.
 Ang isa pang paniniwala ay
ang pagsamba sa kanilang mga
ninuno na tinawag ding
pagsamba sa kaluluwa. Nag-
aalay sila ng sakripisyo sa
kanilang mga ninuno at
dumadalanging pagpalain sila
ng kanilang ninuno.
 Sistemang Panlipunan at Pulitika

Sa Dinastiyang Shang ay
laganap ang sistema ng pang-
aalipin. Nagtatamasa ang mga
aristokrata ng karangyaan
samantalang namumuhay na parang
aso ang mga alipin.
 Sila'y pag-aari ng kanilang
mga panginoon. Pagkaraang
mamatay ang may-ari ng mga
alipin, kadalasa'y inililibing sila
nang buhay bilang alay na
kasama ng mga inialay na
hayop.
LABI NG MGA ALIPING INILIBING NG
BUHAY BILANG ALAY
 Upang mapanatili ang kanilang
kapangyarihan, pinagsanib ng mga
hari ang pagsamba sa mga ninuno at
ang pagsamba sa kalikasan.
 Layunin nito ang lumikha ng
Diyos ng Kalangitan, at
ipinahayag ng mga hari ang
kanilang sarili bilang mga
ahente o pangmundong inapo
ng Diyos.
 Ang pagbagsak ng Shang

Sa pagkamatay ni Haring
Wuding ay hindi nagtagal ang
panahon ng Dinastiyang Shang.
Ayon sa mga salaysay, ang
Shang ay bumagsak dahil sa
pagkawala ng "kapangyarihan mula
sa langit".
 Ayon naman sa kasaysayan,
naging malupit ang kahuli-hulihang
hari ng Shang, kaya sumidhi ang
panloob na mga alitan at
nagrerebelde ang mga decal state.
Ang dinastiyang Shang ay
lubusang lumipas ang gupuin ito ng
dinastiyang Chou.