‫ﻓﺼﻞ ‪٧‬‬

‫ﺧﺎزن‬
‫ﻫﺪف ﻫﺎی رﻓﺘﺎری‪ :‬در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‪ ،‬از ﻫﻨﺮﺟﻮ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽ رود‪:‬‬
‫‪١‬ــ ﺧﺎزن را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٢‬ــ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎزن را ﺷﺮح دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪٣‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٤‬ــ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻣﺆﺛﺮ در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن را ﺷﺮح دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٦‬ــ ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺎرژ و دﺷﺎرژ ﺧﺎزن را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٧‬ــ ﺛﺎﺑﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎزن را ﺷﺮح دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ٨‬ــ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻬﻢ در اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎزن را ﺑﻴﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٩‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل ﻣﺪارﻫﺎی ﺳﺮی و ﻣﻮازی ﺧﺎزﻧﯽ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٠‬ــ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﺎزن را در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺘﻨﺎوب ﺷﺮح دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪١١‬ــ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎزﻧﯽ را در ﻣﺪارات ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٢‬ــ اﺧﺘﻼف ﻓﺎز وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﻳﺎن در ﻣﺪار ﺧﺎزﻧﯽ را ﺑﺎ رﺳﻢ ﺷﮑﻞ ﻣﻮج ﻫﺎی وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﻳﺎن و دﻳﺎﮔﺮام ﺑﺮداری‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٣‬ــ اﻧﻮاع ﺧﺎزن را ﻧﺎم ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫‪١٤‬ــ ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﺎزن ﻫﺎ را در ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺷﺮح دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪٨٠‬‬
 ‫ﺳﻴﻤﺎی ﻓﺼﻞ ‪٧‬‬
‫ــ ﺧﺎزن‬
‫ــ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎزن‬
‫ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن‬
‫ــ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻣﺆﺛﺮ در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن‬
‫ــ ﺷﺎرژ و دﺷﺎرژ ﺧﺎزن‬
‫ــ ﺛﺎﺑﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎزن‬
‫ــ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎزن‬
‫ــ اﺗﺼﺎل ﺧﺎزن ﻫﺎ‬
‫ــ اﺗﺼﺎل ﺳﺮی ﺧﺎزن ﻫﺎ‬
‫ــ اﺗﺼﺎل ﻣﻮازی ﺧﺎزن ﻫﺎ‬
‫ــ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﺎزن‬
‫ــ ﺧﺎزن در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ــ ﺧﺎزن در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب‬
‫ــ اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺑﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن و وﻟﺘﺎژ در ﻣﺪار ﺧﺎزﻧﯽ‬
‫ــ اﻧﻮاع ﺧﺎزن‬
‫ــ ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﺎزن ﻫﺎ‬

‫آﺷﻨﺎﻳﯽ ﺑﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪان‬

‫ﻓﺎرادی‬
‫) ‪١٨٦٧ /Faraday, Michael‬ــ‪(١٧٩١‬‬
‫ﻓﺎرادی‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳﮏ دان و ﺷﻴﻤﯽ دان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮد ﻳﮏ ﺻﺤﺎف ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻋﻠﻮم ﻋﻼﻗ ٔﻪ‬
‫زﻳﺎدی داﺷﺖ‪ .‬او در ﮐﻼس ﻫﺎی درس ﻫﻤﻔﺮی دﻳﻮی‪ ،‬ﺷﻴﻤﯽ دان ﻣﻌﺮوف آن زﻣﺎن‪ ،‬ﺣﻀﻮر‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ آﻣﺎده ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺑﺮ دﻳﻮی ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ از ﺳﻮی اﺳﺘﺎد‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺳﺖ ﻳﺎر در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻓﺎرادی ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ دﻳﻮی‬
‫در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺷﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﻓﺎرادی در ﺷﻴﻤﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﮐﻤﯽ ﺑﻌﺪ‬
‫ﺑﻪ اﻟﮑﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ و ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ روی آورد و ﮐﻤﮏ زﻳﺎدی ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮد آن ﻋﻠﻮم ﮐﺮد‪ .‬او ﺑﺎ اﻧﺠﺎم‬
‫ﭘﺪﻳﺪه اﻟﻘﺎی اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﯽ را ﮐﺸﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻓﺎرادی در‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﺎی ﻣﻨﻈﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ٔ‬
‫اﺻﻞ ﻳﮏ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺮ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻴﺪان و ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻴﺪان ﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ و‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﺧﻄﻮط ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﻫﺎی زﻳﺎدی ﺑﻪ درک ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻴﺪان ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﭘﺎس ﺧﺪﻣﺎت او‬
‫ﻳﮑﺎی ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن را در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ‪ SI‬ﺑﺎ ﻓﺎراد)‪ (F‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٨١‬‬
 ‫‪٧‬ــ ﺧﺎزن‬

‫ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ از ورﻗﻪﻫﺎی ﻧﺎزک از ﺟﻨﺲ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم‪،‬‬ ‫‪١‬‬

‫روی ﻳﺎ ﻧﻘﺮه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن‬
‫ﻣﺎده ﻋﺎﻳﻖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻮا‪ ،‬ﺧﻼٔ‪ ،‬ﮐﺎﻏﺬ‪،‬‬
‫را دیاﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ٔ‬
‫ﺷﻴﺸﻪ‪ ،‬ﻣﻴﮑﺎ‪ ،‬روﻏﻦ و ‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﺧﺎزنﻫﺎ را ﺑﺮاﺳﺎس ٔ‬
‫ﻣﺎده‬
‫دیاﻟﮑﺘﺮﻳﮏ آن ﻧﺎمﮔﺬاری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎزن ﮐﺎﻏﺬی‪ ،‬ﺧﺎزن‬
‫روﻏﻨﯽ‪ ،‬ﺧﺎزن اﻟﮑﺘﺮوﻟﻴﺘﯽ ﺷﮑﻞ ‪ ٣‬ــ‪ ٧‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻇﺎﻫﺮی ﻳﮏ ﺧﺎزن‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻟﻴﺘﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﻪ‬
‫‪ ١‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺧﺎزن‬
‫ﺧﺎزن وﺳﻴﻠﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪاری اﻟﮑﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ را‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺎرﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ در ﺧﻮد ذﺧﻴﺮه ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻣﺨﺰن آب ﺑﺮای ذﺧﻴﺮه ﮐﺮدن آب ﻣﻮرداﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪١‬ــ ‪ ٧‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻇﺎﻫﺮی ﺗﻌﺪادی از اﻧﻮاع ﺧﺎزن ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ در‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺑﺮﻗﯽ ﮐﺎرﺑﺮد زﻳﺎدی دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎﻳﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪١‬ــ ‪ ٧‬ــ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎزن‬

‫دی اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ‬
‫‪ ٢‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎزن‬
‫ﺻﻔﺤﮥ ﻓﻠﺰی‬ ‫ﺧﺎزن ﻫﺎ ﺑﻪ اَﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﻳﻦ‬
‫آن ﻫﺎ ﺧﺎزن ﻫﺎی ﻣﺴﻄﺤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪﮐﻪ از دو ﺻﻔﺤ ٔﻪ ﻫﺎدی‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫آن ﻫﺎ ﻋﺎﻳﻘﯽ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺻﻔﺤﺎت ﻫﺎدی ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم‬
‫ﺑﺰرگ ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﻓﺎﺻﻠ ٔﻪ ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺰدﻳﮏ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎده ﻳﮏ ﺧﺎزن ﻣﺴﻄﺢ و ﻋﻼﻣﺖ اﺧﺘﺼﺎری آن‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪٢‬ــ ‪ ٧‬ﻃﺮح ٔ‬
‫ﺑﺪﻧﮥ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ٣‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻇﺎﻫﺮی ﺧﺎزن‬

‫‪ ٣‬ــ ‪ ٧‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن‬

‫دﻫﻨﺪه‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﮏ ﺧﺎزن ﮐﻪ آن را ﺑﺎ ‪ C‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ٔ‬
‫ﻣﻴﺰان ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﻳﮏ ﺧﺎزن در ذﺧﻴﺮهﮐﺮدن ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺑﺎری ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ روی ﻳﮑﯽ‬
‫ب( ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داﺧﻠﯽ‬ ‫اﻟﻒ( ﻋﻼﻣﺖ اﺧﺘﺼﺎری‬
‫از ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن ذﺧﻴﺮه ﺷﻮد ﺗﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﺤ ٔﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٢‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داﺧﻠﯽ و ﻋﻼﻣﺖ اﺧﺘﺼﺎری ﺧﺎزن‬
‫ــ‪١‬‬ ‫‪Capacitor‬‬
‫‪٨٢‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ ٤٠‬ﻣﻴﮑﺮو ﻓﺎراد را ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ‪٥٠‬‬ ‫اﻧﺪازه ﻳﮏ وﻟﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ٔ‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫وﻟﺖ اﺗﺼﺎل ﻣﯽ دﻫﻴﻢ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎر ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه ﭼﻨﺪ ﮐﻮﻟﻦ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ )‪ (Q‬ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه روی ﻫﺮ ﻳﮏ از ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن ﺑﺮ‬
‫اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ )‪ (V‬ﺑﻴﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ را »ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن« ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪:‬‬
‫)‪Q (١‬‬
‫‪Q = C × V = 40 (µF) × 50(v) = 2000µC‬‬ ‫=‪C‬‬
‫‪V‬‬
‫‪٢ × ١٠٣µC = ٢ * ١٠٣ * ١٠-٦C = ٢ * ١٠-٣C‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﻪ دو ﺳﺮ ﻳﮏ ﺧﺎزن ‪ ١٠‬ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎراد ﭼﻪ وﻟﺘﺎژی‬

‫ﺑﺪﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺎری ﻣﻌﺎدل ‪ ١٠‬ﻣﻴﮑﺮو ﮐﻮﻟﻦ در آن ذﺧﻴﺮه ﺷﻮد؟‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ ٤‬ــ ‪٧‬‬

‫)‪Q 10(µC‬‬
‫= =‪V‬‬ ‫‪V =1‬‬ ‫وﻟﺖ ‪V‬‬
‫)‪C 10(µF‬‬ ‫ﮐﻪ در آن‪:‬‬
‫‪C‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن )ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺎراد(؛‬
‫‪ ٤‬ــ ‪ ٧‬ــ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻣﺆﺛﺮ در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن‬ ‫‪ Q‬ــ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه ﺑﺮ روی ﻫﺮ ﻳﮏ از‬
‫در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﮏ ﺧﺎزن ﻋﻮاﻣﻞ زﻳﺮ ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن )ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮐﻮﻟﻦ‪(١‬؛‬
‫اﻟﻒ( ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن )‪ :(A‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﺎت‬
‫‪ V‬ــ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﻴﻦ دو ﺻﻔﺤ ٔﻪ ﺧﺎزن )ﺑﺮﺣﺴﺐ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺑﻴﺶﺗﺮی در ﺧﻮد ذﺧﻴﺮه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در‬
‫وﻟﺖ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ آن ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪ ٥‬ــ ‪ ٧‬ﻇﺮﻓﻴﺖ دو‬
‫واﺣﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ »ﻓﺎراد« اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎراد ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزﻧﯽ اﺳﺖ‬
‫ﺧﺎزن اﻟﻒ و ب را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ﻳﮏ وﻟﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮد ﻳﮏ ﮐﻮﻟﻦ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ‬
‫ب‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن اﻟﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ب‬
‫روی ﺻﻔﺤﺎت آن ذﺧﻴﺮه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺎراد واﺣﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن اﻟﻒ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ از واﺣﺪﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎراد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ آن را ﺑﺎ ‪ µF‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1µF = 1× 10−6 F‬‬
‫)اﻟﻒ(‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ دو ﺳﺮ ﻳﮏ ﺧﺎزن وﻟﺘﺎژ ‪ ٢٢٠‬وﻟﺖ وﺻﻞ‬
‫ﮐﻨﻴﻢ ﺑﺎری ﻣﻌﺎدل ‪ ٢٢٠‬ﮐﻮﻟﻦ را ذﺧﻴﺮه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻳﻦ ﺧﺎزن‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﻴﮑﺮو ﻓﺎراد اﺳﺖ؟‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫)ب(‬ ‫)‪Q 220(C‬‬
‫=‪C‬‬ ‫=‬ ‫‪= 1F‬‬ ‫‪1F = 10+6 µF‬‬
‫)‪V 220(V‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ٥‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن‬

‫‪١‬ــ ﮐﻮﻟﻦ واﺣﺪ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار آن ﺑﺮای ‪ ١‬ﮐﻮﻟﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ٦/٢٨ ×١٠١٨‬اﻟﮑﺘﺮون اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٨٣‬‬
‫‪٦‬ــ ‪ ٧‬ﻇﺮﻓﻴﺖ دو ﺧﺎزن اﻟﻒ و ب را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ب( ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن )‪ :(d‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﺑﺎ‬
‫ﻓﺎﺻﻠ ٔﻪ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن ب دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن اﻟﻒ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠ ٔﻪ ﺻﻔﺤﺎت آن راﺑﻄ ٔﻪ ﻋﮑﺲ دارد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠ ٔﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن اﻟﻒ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﮐﻢ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ‬

‫)ب(‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٦‬ــ ‪ ٧‬ــ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن‬

‫ﻣﺎده ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ ﻋﺎﻳﻖ ﺗﺮ‬

‫ﺑﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن اﺛﺮ دارد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ٔ‬ ‫اﻣﺮوزه ﺧﺎزن ﻫﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠ ٔﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺟﺪول ‪ ١‬ــ ‪ ٧‬ﺿﺮﻳﺐ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ وﻟﺘﺎژ ﻫﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ وﻟﺖ را ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دیاﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻋﺎﻳﻖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﺎﺧـﺖ ﺧﺎزن آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ج( ﺿﺮﻳﺐ دی اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ )‪ :(K‬ﺟـﻨﺲ دی اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ‬

‫ﺟﺪول ‪ ١‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺿﺮﻳﺐ دی اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﻋﺎﻳﻖ‬

‫ﺿﺮﻳﺐ دی اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ‬ ‫ﻧﻮع ﻋﺎﻳﻖ‬
‫‪K‬‬
‫‪١‬‬ ‫ﻫﻮا‬
‫‪٢‬‬ ‫ﺗﻔﻠﻮن‬
‫‪٢/٥‬‬ ‫ﮐﺎﻏﺬ آﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺎراﻓﻴﻦ‬
‫‪٤‬‬ ‫روﻏﻦ‬
‫‪٥‬‬ ‫ﻣﻴﮑﺎ‬
‫‪٧‬‬ ‫اﮐﺴﻴﺪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‬
‫‪٧/٥‬‬ ‫ﺷﻴﺸﻪ‬
‫‪٢٦‬‬ ‫ﺗﺎﻧﺘﺎﻟﻴﻢ‬
‫اﮐﺴﻴﺪ ُ‬
‫‪١٢٠٠‬‬ ‫ﺳﺮاﻣﻴﮏ‬

‫ﮐﻪ در آن‪:‬‬ ‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن‬

‫‪ :C‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺎراد‬ ‫ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ راﺑﻄ ٔﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠ ٔﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت راﺑﻄ ٔﻪ ﻋﮑﺲ دارد‪،‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﺎت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ‪m٢‬‬ ‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮای ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻣﯽﺗﻮان راﺑﻄ ٔﻪ زﻳﺮ را ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪ :d‬ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺻﻔﺤﻪ ﺧﺎزن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ‪m‬‬
‫‪A‬‬
‫‪ :K‬ﺿﺮﻳﺐ دی اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪F.m‬‬ ‫‪C=K‬‬
‫‪d‬‬
‫‪m2‬‬
‫‪٨٤‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺧﺎزن در ﺣﺎل ﺷﺎرژ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮون ﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺳﻴﻢ راﺑﻂ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺗﺮی ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و وارد ﺑﺎﺗﺮی‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و از ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﯽ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬وارد و ﺧﺎرج ﺷﺪن‬
‫اﻟﮑﺘﺮون ﻫﺎ از ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن‪ ،‬ﻣﻴﺪان اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺳﺎﮐﻦ را ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺳﺒﺐ اﻳﺠﺎد وﻟﺘﺎژی در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ وﻟﺘﺎژ ِاﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ‬
‫دو ﺳﺮ ﺧﺎزن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﺘﺎژ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺧﺎزن ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎﺗﺮی‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ﺧﺎزن ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﺘﺎژ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﻣﺪار ﮐﻢ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻢ ﺷﺪن ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﺪار ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه وﻟﺘﺎژ ﺧﺎزن ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎﺗﺮی ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن‬
‫در ﻣﺪار ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺻﻔﺮ ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن در ﻣﺪار ﻧﺸﺎﻧ ٔﻪ ﺷﺎرژ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺧﺎزن اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ ٩‬ــ ‪.(٧‬‬
‫‪ ٥‬ــ‪ ٧‬ــ ﺷﺎرژ و دﺷﺎرژ ﺧﺎزن‬
‫اﻟﻒ( ﺷﺎرژ‪ :‬ﺑﺮای اﻳﻦ ﮐﻪ ﺧﺎزن ﺷﺎرژ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﻧﺮژی‬
‫اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ را در ﺧﻮد ذﺧﻴﺮه ﮐﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﻪ ﻳﮏ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬
‫)وﻟﺘﺎژ( وﺻﻞ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ وﺳﻴﻠ ٔﻪ ﻳﮏ ﺑﺎﺗﺮی ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺗﺮی ﺑﻪ ﻳﮏ ﺻﻔﺤﻪ و ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺗﺮی ﺑﻪ ﺻﻔﺤ ٔﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺧﺎزن وﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﺗﺼﺎل ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﺗﺮی )وﺻﻞ ﮐﻠﻴﺪ(‪ ،‬اﻳﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﻨﺜﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻴﭻ اﻧﺮژی ای‬
‫در ﺧﺎزن ذﺧﻴﺮه ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ ٧‬ــ ‪.(٧‬‬
‫ﮐﻠﻴﺪ‬

‫)ب(‬ ‫)اﻟﻒ(‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ٧‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺧﺎزن ﻗﺒﻞ از اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژ ﺧﻨﺜﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﮐﻠﻴﺪ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮون ﻫﺎ از ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺗﺮی ﺑﻪ ﻃﺮف‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ای ﺟﺎری ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﻄﺐ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ و در آن‬
‫ﺗﺮاﮐﻢ اﻟﮑﺘﺮون ﻳﺎ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﻗﻄﺐ‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺗﺮی ﻫﻤﺎن ﺗﻌﺪاد اﻟﮑﺘﺮون را از ﺻﻔﺤﻪ ای ﺟﺬب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﻄﺐ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺻﻔﺤﻪ ﮐﻢ ﺑﻮد اﻟﮑﺘﺮون ﻳﺎ ﺑﺎر‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ ٨‬ــ ‪.(٧‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ٩‬ــ ‪٧‬ــ ﺧﺎزن در وﺿﻌﻴﺖ ﺷﺎرژ ﮐﺎﻣﻞ‬

‫ب( دﺷﺎرژ‪ :‬ﻳﮏ ﺧﺎزن ﺷﺎرژ ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎرژ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪت ﻧﺎﻣﺤﺪودی ﻧﮕﻪ دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎ‬ ‫)اﻟﻒ(‬

‫ﺟﺪاﺷﺪن ﺧﺎزن از ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﺧﺎزن ﺷﺎرژ ﺧﻮد را از‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻋﻤﻞ از دﺳﺖدادن ﺷﺎرژ را دﺷﺎرژ ﺷﺪن ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫)ب(‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ١٠‬ــ ‪ ٧‬ﺧﺎزن را در وﺿﻌﻴﺖ ﺷﺎرژ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪٨٥‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ ٨‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺧﺎزن در ﺣﺎل ﺷﺎرژ ﺷﺪن‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ ١٢‬ــ ‪ ٧‬ــ ﻣﺴﻴﺮ ﺷﺎرژ ﺧﺎزن دﺷﺎرژ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ ١٠‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺧﺎزن در وﺿﻌﻴﺖ ﺷﺎرژ ﮐﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻤﯽ ﮔﺬرد‬

‫ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ اﮔﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎی ﻳﮏ ﺧﺎزن ﺷﺎرژ ﺷﺪه را ﺑﻪ وﺳﻴﻠ ٔﻪ‬ ‫ﺑﺮای دﺷﺎرژ ﺳﺮﻳﻊ ﺧﺎزن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺟﺪاﮐﺮدن‬
‫ﻳﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻫﻤﯽ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ وﺻﻞ ﮐﻨﻴﻢ ﺷﮑﻞ ‪١٣‬ــ ‪ .٧‬ﺧﺎزن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژ از ﺧﺎزن‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﺴﻴﺮ ﻫﺎدی ﺑﻴﻦ دو ﺻﻔﺤ ٔﻪ ﺧﺎزن اﻳﺠﺎد‬
‫ﻳﮏ ﺑﺎره دﺷﺎرژ )ﺧﺎﻟﯽ( ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﺠﺎد اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ اﻟﮑﺘﺮونﻫﺎی ﺻﻔﺤ ٔﻪ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬
‫زﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮی ﺷﺪه ﺑﺎ ﺧﺎزن )‪ (R‬و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ در ﺻﻔﺤ ٔﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺟﺎری ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺒﺎدل اﻟﮑﺘﺮون آن ﻗﺪر اداﻣﻪ‬
‫)‪ (C‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬ ‫ﻣﯽﻳﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﻨﺜﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪ ١١‬ــ ‪ ٧‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻌﻴﺖ‬
‫ﮐﻠﻴﺪ و ﻗﺮارﮔﻴﺮی آن در ﺣﺎﻟﺖ ‪ B‬دو ﺻﻔﺤ ٔﻪ ﺧﺎزن ﺑﺎ ﻳﮏ ﺳﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻋﻤﻞ دﺷﺎرژ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ١١‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺧﺎزن در ﺣﺎل دﺷﺎرژ‬

‫ﮐﺎرﺑﺮد‪ :‬ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﺷﺎرژ و دﺷﺎرژ ﺧﺎزن ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﺠﺎد‬

‫ﺷﻮک اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ در اﺗﺎق ﻋﻤﻞ ﻳﺎ ﻓﻼش دورﺑﻴﻦﻫﺎی ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺷﺎره‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ ٦‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺛﺎﺑﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎزن‬

‫اﮔﺮ ﻣﺪاری ﺷﺎﻣﻞ ﻳﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻫﻤﯽ و ﻳﮏ ﺧﺎزن را‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ‪١٢‬ــ ‪ ،٧‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮی ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژ ‪ DC‬وﺻﻞ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺧﺎزن ﻓﻮر ًا )ﺷﺎرژ( ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻣﺪت‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﺷﺎرژ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ )‪ (R‬ﺳﺮی ﺷﺪه‬
‫ﺷﮑﻞ ‪١٣‬ــ ‪٧‬ــ ﻣﺴﻴﺮ دﺷﺎرژ ﺧﺎزن‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺎزن و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن )‪ (C‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫‪٨٦‬‬
‫ﺧﺎزن دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ ﮐﺎر را روی‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ ﺗﺎ ﺧﺎزن ﺷﺎرژ ﮐﺎﻣﻞ ﻳﺎ‬
‫ﺧﺎزن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ )‪ (٤٥٠ VAs‬ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ٔﻪ ﺳﺎزﻧﺪه در ﺑﺮﮔ ٔﻪ‬ ‫دﺷﺎرژ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﻮد »ﺛﺎﺑﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎزن« ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ از ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت )ﮐﺎﺗﺎﻟﻮگ( آن درج ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺿﺮب ‪ R‬در ‪ C‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ ٧‬ــ ‪ ٧‬ــ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎزن‬

‫در اﻧﺘﺨﺎب ﻳﮏ ﺧﺎزن ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎی زﻳﺮ ﻻزم اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻇﺮﻓﻴﺖ‪ :‬اوﻟﻴﻦ ﻣﻮردی ﮐﻪ در اﻧﺘﺨﺎب ﻳﮏ ﺧﺎزن‬
‫وﻟﺘﺎژ ﮐﺎر‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد ﻇﺮﻓﻴﺖ آن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺮ روی ﺑﺪﻧ ٔﻪ‬
‫ﺧﺎزن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪ ١٤‬ــ ‪ ٧‬ﻣﻘﺪار ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن‬
‫)‪ (٢٥µF‬ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ٔﻪ ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺮ روی ﺑﺪﻧ ٔﻪ آن ﺣﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻮزه‬
‫ٔ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﺎ در‬
‫ﺧﺎزن ﻫﺎی اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎزار ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪١٥‬ــ ‪٧‬‬
‫ﮐﻤﮏ ﭼﻨﺪ ﺧﺎزن‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل را ﺑﺴﺎزﻳﻢ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ج( ُﺗ ِﻠﺮاﻧﺲ‪ :‬ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﻧﺤﺮاف ﻣﺠﺎز ﻣﻘﺪار ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن در اﻧﺘﺨﺎب و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺳﻤﯽ آن ُﺗ ِﻠﺮاﻧﺲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ‬
‫‪ ١٦‬ــ ‪ ٧‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻳﻦ ﺧﺎزن ‪ ٢٥‬ﻣﻴﮑﺮو ﻓﺎراد اﺳﺖ‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮاﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﭼﻮن دﻣﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻘﺪار ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل در اﻳﻦ ﺧﺎزن ﺗﻠﺮاﻧﺲ ‪ ٥‬درﺻﺪ اﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ ٥‬درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ )‪ (٢٥+١/٢٥=٢٦/٢٥‬ﻳﺎ ‪٥‬‬
‫درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ )‪.(٢٥-١/٢٥=٢٣/٧٥‬‬

‫ﺗﻠﺮاﻧﺲ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪١٤‬ــ ‪٧‬‬

‫ب( وﻟﺘﺎژ ﮐﺎر‪ :‬ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ وﻟﺘﺎژی ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺧﺎزن‬

‫ِاﻋﻤﺎل ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻋﺎﻳﻖ دی اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ آن آﺳﻴﺐ ﻧﺒﻴﻨﺪ‪» ،‬وﻟﺘﺎژ‬
‫ﮐﺎر ﺧﺎزن« ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ وﻟﺘﺎژ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ ِاﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺧﺎزن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺎوی ﻳﺎ ﮐﻢ ﺗﺮ از ﻣﻘﺪار‬
‫ﺷﮑﻞ ‪١٦‬ــ ‪٧‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﮐﺎر ﺧﺎزن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﻋﻤﺎل وﻟﺘﺎژ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ از اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺎﻋﺚ‬
‫‪ ٨‬ــ ‪ ٧‬ــ اﺗﺼﺎل ﺧﺎزن ﻫﺎ‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎی ﻋﺎﻳﻖ دی اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻗﻮس‬
‫ﻣﺤﺪوده ﻇﺮﻓﻴﺖﻫﺎی‬
‫ٔ‬ ‫اﮔﺮ ﺧﺎزﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در‬ ‫اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن و دی اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻣﻨﺠﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و‬
‫‪٨٧‬‬
 ‫‪QT‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﺘﺼﻞ ﮐﺮدن ﭼﻨﺪ ﺧﺎزن ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫= ‪CT‬‬ ‫)‪(٣‬‬
‫‪VT‬‬
‫ﺳﺮی‪ ،‬ﻣﻮازی ﻳﺎ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ‪ ،‬ﺧﺎزن ﻣﻮردﻧﻈﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪ ١‬ــ ‪ ٨‬ــ ‪ ٧‬ــ اﺗﺼﺎل ﺳﺮی ﺧﺎزن ﻫﺎ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه دو ﻳﺎ‬ ‫اﺻﻄﻼﺣ ًﺎ ﺑﻪ ﺧﺎزﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎی ﮔﺰﻳﻦ ﺗﻤﺎم ﺧﺎزن ﻫﺎی ﻣﺪار‬
‫ﺧﺎزن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ ‪ ١٧‬ــ ‪ ٧‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻮاﻟﯽ اﺗﺼﺎل ﻳﺎﺑﻨﺪ اﻳﻦ ﻧﻮع‬ ‫ﺷﻮد »ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل« ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄ ٔﻪ )‪ (٣‬ﻣﯽ ﺗﻮان‬
‫اﺗﺼﺎل را »ﺳﺮی« ﮔﻮﻳﻨﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﺼﺎل ﺳﺮی ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎ(‪.‬‬ ‫آن را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪١٧‬ــ ‪٧‬‬

‫رواﺑﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺧﺎزن ﻫﺎی ﺳﺮی ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( در ﺧﺎزنﻫﺎی ﺳﺮی ﺑﺎر ﻫﻤ ٔﻪ ﺧﺎزنﻫﺎ ﻳﮏﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪QT = Q1 = Q2 = Q3 = ... = Q n (٤‬‬

‫ب( در ﻣﺪار ﺳﺮی وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ وﻟﺘﺎژ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﮏ‬
‫ﺗﮏ ﻋﻨﺎﺻﺮ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪١٨‬ــ ‪٧‬‬
‫‪VT = V1 + V2 + V3 + ... + Vn‬‬ ‫)‪(٥‬‬
‫ج( ﻇﺮﻓﻴﺖ ِ‬
‫ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل در ﻣﺪار ﺳﺮی را از راﺑﻄ ٔﻪ )‪(٦‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺣﻞ‪:‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫)‪(٦‬‬
‫‪CT C1 C2 C3‬‬ ‫‪CT C1 C2 C3‬‬ ‫‪Cn‬‬

‫‪1 1 1 1 3 + 2+1 6‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل در ﻣﺪارﻫﺎی ﺳﺮی‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ راﺑﻄ ٔﻪ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫= ‪= + +‬‬ ‫=‬
‫‪CT 4 6 12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎی ﻣﻮازی اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ در ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪،‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪CT‬‬ ‫‪= 2µF‬‬ ‫را ﻣﻌﮑﻮس ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ CT‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺪار‬
‫‪6‬‬ ‫‪CT‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ِ‬
‫ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل از دو ﻧﻘﻄ ٔﻪ ‪ A‬و ‪ B‬در ﺷﮑﻞ‬
‫)‪ ١٨‬ــ ‪ (٧‬ﭼﻨﺪ ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎراد اﺳﺖ؟‬

‫‪٨٨‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪١٩‬ــ ‪٧‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫‪١‬ــ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺮی ﺳﻪ ﺧﺎزن ‪ ٦ ،٤‬و ‪ ١٢‬ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎرادی ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﺎزن ‪ ٢‬ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎرادی ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪٢‬ــ در اﺗﺼﺎل ﺳﺮی ﺧﺎزن ﻫﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﻌﺎدل از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﺎزن ﮐﻢ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻫﺎ ﻣﺴﺎوی‬ ‫٭ﺣﺎﻻت ﺧﺎص ﺧﺎزن ﻫﺎی ﺳﺮی‬
‫اﺳﺖ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﮑﯽ از آن ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺧﺎزن ﻫﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫‪١‬ــ اﮔﺮ ‪ n‬ﺧﺎزن ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻫﺎ ﻣﺴﺎوی ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺮی ﻗﺮار‬
‫‪C 12‬‬
‫= ‪CT‬‬ ‫‪= = 3µF‬‬ ‫ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﻌﺎدل آن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪n 4‬‬
‫‪ ٢‬ــ اﮔﺮ دو ﺧﺎزن ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺮی ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ از‬
‫ﺷﺪه ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫راﺑﻄ ٔﻪ ﺳﺎده ٔ‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 C1 + C2‬‬

‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫⇒‬ ‫=‬
‫‪CT C1 C2‬‬ ‫‪CT C1 × C2‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٢٠‬ــ ‪٧‬‬
‫‪C1 × C2‬‬
‫= ‪CT‬‬ ‫)‪(٨‬‬
‫‪C1 + C2‬‬
‫‪C‬‬
‫= ‪CT‬‬
‫‪n‬‬ ‫)‪(٧‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬درﺻﻮرتﺑﻪﮐﺎرﮔﻴﺮیﺧﺎزنﻫﺎیاﻟﮑﺘﺮوﻟﻴﺘﯽ‪،‬‬
‫در ﻣﻮﻗﻊ اﺗﺼﺎل آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﻄﺐﻫﺎی ﺧﺎزن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨ ًﺎ اﻳﻦ ﺧﺎزنﻫﺎ‬ ‫‪ n‬ــ ﺗﻌﺪاد ﺧﺎزن ﻫﺎ‬ ‫‪ C‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﮏ ﺧﺎزن‬
‫را ﭘﻴﺶ از اﺗﺼﺎل در ﻣﺪار‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺗﺨﻠﻴﻪ )دﺷﺎرژ( ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪ CT‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل‬
‫‪ ٢‬ــ ‪ ٨‬ــ ‪ ٧‬ــ اﺗﺼﺎل ﻣﻮازی ﺧﺎزن ﻫﺎ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه دو ﻳﺎ ‪n‬‬
‫ﺧﺎزن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ‪٢٢‬ــ ‪ ٧‬ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ وﺻﻞ ﺷﻮﻧﺪ اﻳﻦ اﺗﺼﺎل را‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل از دو ﻧﻘﻄ ٔﻪ ‪ B ،A‬ﻣﺪار ﺷﮑﻞ‬
‫»ﻣﻮازی« ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٢١‬ــ ‪ ٧‬ﭼﻨﺪ ﻣﻴﮑﺮو ﻓﺎراد اﺳﺖ؟‬

‫ﺷﮑﻞ ‪٢٢‬ــ ‪٧‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪٢١‬ــ ‪٧‬‬

‫‪٨٩‬‬
 ‫رواﺑﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺪارﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ( در ﺧﺎزنﻫﺎی ﻣﻮازی ﺑﺎر ﮐﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎر ﺗﮏﺗﮏ‬
‫روش اول‪ :‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻃﺒﻖ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ دو ﺧﺎزن ‪ ١‬و ‪٣‬‬ ‫ﺧﺎزنﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎرادی را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮازی ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ دارﻳﻢ‪:‬‬ ‫)‪QT = Q1 + Q2 + Q3 + ... + Q n (٩‬‬
‫ب( در ﻣﺪار ﻣﻮازی وﻟﺘﺎژ ﻫﻤ ٔﻪ ِ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺮاﺑﺮ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪VT = V1 = V2 = V3 = ... = Vn (١٠‬‬
‫ج( ﻇﺮﻓﻴﺖ ِ‬
‫ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل در ﻣﺪار ﻣﻮازی را از راﺑﻄ ٔﻪ )‪(١١‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫)‪CT = C1 + C2 + C3 + ... + Cn (١١‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٢٤‬ــ ‪٧‬‬ ‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ از راﺑﻄ ٔﻪ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﻇﺮﻓﻴﺖ ِ‬
‫ﺧﺎزن‬
‫‪CT = C1 + C2 = 1+ 3 = 4µF‬‬ ‫ﻣﻌﺎدل در ﻣﺪارﻫﺎی ﻣﻮازی ﻣﺎﻧﻨﺪ راﺑﻄ ٔﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎی ﺳﺮی‬
‫روش دوم‪ :‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻃﺒﻖ ﺷﮑﻞ زﻳﺮ دو ﺧﺎزن ‪ ١٢‬و ‪٦‬‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎرادی را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺮی ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ِ‬
‫ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل از دو ﻧﻘﻄ ٔﻪ ‪ A‬و ‪ B‬در ﺷﮑﻞ‬
‫‪٢٣‬ـ ـ ‪ ٧‬ﭼﻨﺪ ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎراد اﺳﺖ؟‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٢٥‬ــ ‪٧‬‬

‫‪C1 × C2 6 × 12‬‬
‫= ‪CT‬‬ ‫=‬ ‫‪= 4µF‬‬
‫‪C1 + C2 6 + 12‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﺣﻞ دو روش ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ دو‬
‫روش ﻳﮏ ﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫٭ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺹ ﺧﺎﺯﻥ ﻫﺎی ﻣﻮﺍﺯی‬
‫ــ اﮔﺮ ‪ n‬ﺧﺎزن ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻫﺎی ﻣﺴﺎوی ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮازی ﻗﺮار‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪٢٣‬ــ‪٧‬‬

‫ﮔﻴﺮد ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﻌﺎدل آن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪CT = C1 + C2 + C3 + C4 = 2 + 4 + 6 + 8 = 20µF‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﺎزن ﻫﺎی ‪ ١‬و ‪ ١٢‬و ‪ ٦‬و ‪ ٣‬ﻣﻴﮑﺮو ﻓﺎرادی ﻣﻮﺟﻮد‬

‫اﺳﺖ اﻣﺎ ﺧﺎزن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ ٤‬ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎراد در دﺳﺘﺮس‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺧﺎزن ﻫﺎ‪ِ ،‬‬
‫ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل را ﻣﯽ ﺳﺎزﻳﺪ؟‬

‫ﺷﮑﻞ ‪٢٦‬ــ ‪٧‬‬

‫‪٩٠‬‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻋﻴﻨﯽ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻳﮏ ﻻﻣﭗ‬ ‫‪CT = n.C‬‬ ‫)‪(١٢‬‬
‫ﮐﻮﭼﮏ را ﺑﺎ ﺧﺎزن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮی ﻗﺮار دﻫﻴﺪ و وﺿﻌﻴﺖ ﻻﻣﭗ‬ ‫‪ C‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﮏ ﺧﺎزن‬
‫را ﭘﺲ از وﺻﻞ ﮐﻠﻴﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻴﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ ٢٧‬ــ ‪ ٧‬ــ ب(‪ .‬ﻋﻤﻠﮑﺮد‬ ‫‪ n‬ــ ﺗﻌﺪاد ﺧﺎزن ﻫﺎ‬
‫ﻣﺪار ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از وﺻﻞ ﮐﻠﻴﺪ ﺟﺮﻳﺎن زﻳﺎدی از‬ ‫‪ CT‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ِ‬
‫ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل‬
‫ﻣﺪار ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻻﻣﭗ ﺑﺮای ﻳﮏ ﻟﺤﻈ ٔﻪ ﮐﻮﺗﺎه روﺷﻦ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن ﻻﻣﭗ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از‬ ‫‪ ٩‬ــ ‪ ٧‬ــ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﺎزن‬
‫وﺻﻞ ﮐﻠﻴﺪ ﺧﺎزن در زﻣﺎن ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺷﺎرژ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و وﻟﺘﺎژ‬ ‫‪١‬ــ‪ ٩‬ــ ‪ ٧‬ــ ﺧﺎزن در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ :‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫دو ﺳﺮ آن ﺑﺮاﺑﺮ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎﺗﺮی )‪ (VS‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در آن ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻮن‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻳﮏ ﺧﺎزن را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ‪٢٧‬ــ ‪٧‬ــ اﻟﻒ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ‬
‫اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﻴﻦ ﺧﺎزن و ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ وﺻﻞ ﮐﻨﻴﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﻴﻢ ﭘﺲ از ﺑﺴﺘﻪﺷﺪن ﮐﻠﻴﺪ ‪،K‬‬
‫ﻋﺒﻮری از ﻣﺪار ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎزن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﺎرژ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ آن ﺑﺮاﺑﺮ وﻟﺘﺎژ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺬرﻧﺪه از آن ﺑﻪ ﺻﻔﺮ‬

‫ﺧﺎزن در ﺣﺎل‬ ‫ﺧﺎزن ﺷﺎرژ ﮐﺎﻣﻞ‬

‫ﺷﺎرژ ﺷﺪن‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫)اﻟﻒ(‬ ‫)ب(‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٢٧‬ــ ‪٧‬‬

‫اﺻﻠﯽ ﺧﻮد‪ ،‬روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‬ ‫‪٢‬ــ‪ ٩‬ــ ‪ ٧‬ــﺧﺎزن در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب‪ :‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﺎر‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﺎزن در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺘﻔﺎوت‬ ‫را ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژ ﻣﺘﻨﺎوب ﺳﻴﻨﻮﺳﯽ در دو ﺳﺮ ﺧﺎزن اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ‪،‬‬
‫اﺳﺖ و در واﻗﻊ ﺧﺎزن در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮری از‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﻴﻢ ﭘﺲ از وﺻﻞ ﮐﻠﻴﺪ آﻣﭙﺮﻣﺘﺮ ﻣﻘﺪار ﺻﻔﺮ را ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﺪار را ﻣﺤﺪود ﮐﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪٢٨‬ــ ‪.(٧‬‬ ‫ﻧﻤﯽدﻫﺪ و ﻻﻣﭗ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻣﻮش ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻮر ﮐﻢﺗﺮی‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮر‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ٢٨‬ــ ‪٧‬‬

‫‪٩١‬‬
‫ﻣﺘﻨﺎوب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎزﻧﯽ را ﺑﺎ ‪ XC‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻣﻘﺪار‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺎزن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب‬
‫آن از راﺑﻄ ٔﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﻳﺪ‪.‬‬ ‫از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪» ،‬راﮐﺘﺎﻧﺲ )ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ(ﺧﺎزﻧﯽ« ﻣﯽﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺤﺪود ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪارﻫﺎی ﺧﺎزﻧﯽ در ﺟﺮﻳﺎن‬

‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن‬

‫راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎزﻧﯽ‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬ ‫در راﺑﻄ ٔﻪ ﻓﻮق ‪ XC‬راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎزن ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻫﻢ‪ f ،‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬

‫ﮐﻠﻴﺪ در وﺿﻌﻴﺖ ‪ :a‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎزن ‪ ١٠٠‬ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎراد‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻫﺮﺗﺰ‪ C ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﺑﺮﺣﺴﺐ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ‪ ١٠٠‬وﻟﺘﯽ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺑﻪدﺳﺖآوردن ﺟﺮﻳﺎن‪،‬‬ ‫ﻓﺎراد اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎزﻧﯽ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﻣﺪار ﺷﮑﻞ زﻳﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎزﻧﯽ را ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫= ‪Xc‬‬ ‫=‬ ‫‪= 31 / 8Ω‬‬
‫‪2π.f .C 2π × 50× 100× 10−6‬‬
‫آورﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﻧﻮن اﻫﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫‪V‬‬ ‫‪100‬‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫=‪I‬‬ ‫=‬ ‫‪= 3 / 14A‬‬
‫‪Xc‬‬ ‫‪31 / 8‬‬

‫ﮐﻠﻴﺪ در وﺿﻌﻴﺖ ‪ :b‬ﻣﺸﺎﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻗﺒﻞ‪ ،‬راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎزﻧﯽ‬

‫و ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن را در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺧﺎزن ‪ ١٠٠٠‬ﻣﻴﮑﺮو ﻓﺎرادی دو ﺳﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻟﺬا‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ ٢٩‬ــ ‪٧‬‬

‫دارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪Xc‬‬ ‫=‬ ‫‪= 31 / 8Ω‬‬ ‫= ‪Xc‬‬ ‫=‬ ‫‪= 31 / 8Ω‬‬
‫‪2π.f .C 2π × 50× 100× 10−6‬‬ ‫‪2π.f .C 2π × 50× 100× 10−6‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﻧﻮن اﻫﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮری از ﻣﺪار زﻳﺮ در ﮐﺪام ﺣـﺎﻟﺖ ﮐﻠﻴﺪ )‪a‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪100‬‬
‫=‪I‬‬ ‫=‬ ‫‪= 31 / 4A‬‬ ‫ﻳﺎ  ‪ (b‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ؟‬
‫‪X c 3 / 18‬‬

‫‪ ٣‬ــ‪ ٩‬ــ ‪ ٧‬ــاﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺑﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن و وﻟﺘﺎژ در ﻣﺪار‬

‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬
‫ﺧﺎزﻧﯽ‪ :‬اﮔﺮ در ﻳﮏ ﻣﺪار اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫اﻧﺪازه ‪٩٠‬‬
‫ٔ‬ ‫ﻳﮏ ﺧﺎزن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮری از ﻣﺪار ﺑﻪ‬
‫درﺟﻪ از وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ آن ﺟﻠﻮﺗﺮ )ﭘﻴﺶ ﻓﺎز( ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد‪ .‬در ﺷﮑﻞ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٣٠‬ــ ‪٧‬‬
‫‪٣١‬ــ ‪ ٧‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺬرﻧﺪه از ﺧﺎزن و وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ﺧﺎزن رﺳﻢ‬
‫‪٩٢‬‬
‫اﻟﻒ( ﺧﺎزن ﺛﺎﺑﺖ‪ :‬در ﺧﺎزنﻫﺎی ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان اﺧﺘﻼف‬
‫و ﻣﻘﺪار آن را ﭘﺲ از ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‪ .‬ﺧﺎزنﻫﺎی ﺛﺎﺑﺖ را‬ ‫ﻓﺎز ﺑﻴﻦ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺎزن ﺑﺎﻳﺪ دو ﻧﻘﻄ ٔﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ از روی دو ﻣﻮج‬
‫ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﺑﺎ ﺟﻨﺲ دیاﻟﮑﺘﺮﻳﮏ آن ﻧﺎمﮔﺬاری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪ ٣٢‬ــ ‪٧‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻴﻢ )ﻣﺎﻧﻨﺪ دو ﻧﻘﻄ ٔﻪ ‪ A‬و ‪ (B‬و ﺳﭙﺲ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎزن ﺛﺎﺑﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﻄ ٔﻪ ﺷﺮوع )ﺻﻔﺮ( را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻴﮑﺎ‬

‫)اﻟﻒ(‬
‫)اﻟﻒ(‬

‫درﺟﻪ‬

‫اﻟﮑﺘﺮوﻟﻴﺘﯽ‬ ‫)ب(‬
‫)ب(‬
‫ﺷﮑﻞ ‪٣١‬ــ ‪ ٧‬ــ ﻣﻨﺤﻨﯽ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺎزن‬

‫‪ ١٠‬ــ ‪ ٧‬ــ اﻧﻮاع ﺧﺎزن‬

‫ﺧﺎزنﻫﺎ اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ دارﻧﺪ و از ﻟﺤﺎظ ﺷﮑﻞ و اﻧﺪازه ﺑﺎ‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوتاﻧﺪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﺎزنﻫﺎ از روﻏﻦ ﭘﺮﺷﺪه و ﺣﺠﻴﻢاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻣﻴﮏ‬ ‫اﻧﺪازه داﻧ ٔﻪ ﻋﺪساﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎزنﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﻪ ٔ‬
‫ﺛﺎﺑﺖﺑﻮدن ﻳﺎ ﻧﺒﻮدن ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫)ج(‬
‫ــ ﻣﻴﮑﺎ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٣٢‬ــ‪ ٧‬ــ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎزن ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪‬‬
‫ــ ﺳﺮاﻣﻴﮏ‬ ‫‪‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ‪‬‬
‫ب( ﺧﺎزن ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ :‬ﺧﺎزن ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﺎزﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ آن‬
‫ــ ﮐﺎﻏﺬی‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ــ اﻟﮑﺘﺮوﻟﻴﺘﯽ‬‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫را در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻐﻴﻴﺮ داد و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﻮردﻧﻈﺮ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ــ روﻏﻨﯽ‬ ‫‪‬‬ ‫اﻧﻮاع ﺧﺎزن ‪‬‬
‫اﺳﺎس ﮐﺎر ﺧﺎزن ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮک ﺻﻔﺤﺎت ﻳﺎ‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ دیاﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪٣٣‬ــ ‪ ٧‬ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎزن‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪‬‬
‫ﺧﺎزن ﻫﻮا‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬ﺧﺎزن ﺗﺮﻳﻤﺮ‬

‫‪٩٣‬‬
‫اﻟﻒ( اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮر ﺗﮏﻓﺎز ﺑﺎ ﺧﺎزن راهاﻧﺪاز‪ :‬ﺧﺎزنﻫﺎی‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ ﺑﺮای ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﺪت ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﻴﻪ در ﻫﺮ‬
‫دﻓﻌﻪ راه اﻧﺪازی ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﮐﻠﻴﺪی )ﺗﺎﺑﻊ دور(‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺳﺮی ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﺎزن را از ﻣﺪار ﺧﺎرج ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎزنﻫﺎ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در ﻃﻮل ﻣﺪت راهاﻧﺪازی در ﻣﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺧﺎزن‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫راهاﻧﺪاز ﻣﯽﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎزن راهاﻧﺪاز اﻟﮑﺘﺮوﻟﻴﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺎزن روی‬
‫ﺑﺪﻧ ٔﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﻧﺼﺐ ﻣﯽﺷﻮد و اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺷﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪٣٤‬ــ ‪ ٧‬ﻳﮏ‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮر ﺑﺎ ﺧﺎزن راهاﻧﺪاز را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫)ب(‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ٣٤‬ــ ‪ ٧‬ــ اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮر ﺑﺎ ﺧﺎزن راه اﻧﺪاز‬

‫اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ در ﮐﻤﭙﺮﺳﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎی ﺗﻬﻮﻳ ٔﻪ‬

‫ﻣﻄﺒﻮع‪ ،‬ﭘﻤﭗﻫﺎ و ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﮐﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ب( اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮر ﺗﮏﻓﺎز ﺑﺎ ﺧﺎزن داﺋﻢ‪ :‬در اﻳﻦ‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ ﮐﻠﻴﺪی ﺑﺮای ﺧﺎرجﮐﺮدن ﺧﺎزن وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺧﺎزن‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت داﺋﻢ در ﻣﺪار ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬دیاﻟﮑﺘﺮﻳﮏ اﻳﻦ ﺧﺎزن‬
‫روﻏﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزنﻫﺎی روﻏﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ ‪ ٢‬ﺗﺎ ‪ ٤٠‬ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎراد ﺑﻮده ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎزن‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻟﻴﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎراد ﮐﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮار داﺷﺘﻦ ﺧﺎزن‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت داﺋﻢ در ﻣﺪار‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺑﻴﻦ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﻮﺗﻮر ﻣﯽﺷﻮد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻮﺗﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪ ٣٥‬ــ ‪٧‬‬
‫ﻳﮏ اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮر ﺑﺎ ﺧﺎزن داﺋﻢ ﮐﺎر را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫)ج(‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ٣٣‬ــ ‪ ٧‬ــ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎزن ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫‪ ١١‬ــ ‪ ٧‬ــ ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﺎزن ﻫﺎ‬
‫از ﺧـﺎزنﻫﺎ در زﻣﻴﻨﻪﻫـﺎی ﻣﺨﺘـﻠﻔﯽ ﻫﻢﭼﻮن راهاﻧـﺪازی‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ زاوﻳﻪ اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺑﻴﻦ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﻳﺎن‬
‫)اﺻﻼح ﺿﺮﻳﺐ ﻗﺪرت(‪ ،‬ﻣﺪارﻫﺎی اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺎﻓﯽﻫﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در زﻳﺮ ﺑﻪ دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﺎزن در اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ‬
‫اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٩٤‬‬
 ‫ازاﻳﻦاﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮردرﭘﻨﮑﻪﻫﺎ‪،‬ﻣﺎﺷﻴﻦﻟﺒﺎﺳﺸﻮﻳﯽوآبﻣﻴﻮهﮔﻴﺮی‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ٣٥‬ــ ‪ ٧‬ــ اﻟﮑﺘﺮوﻣﻮﺗﻮر ﺑﺎ ﺧﺎزن داﺋﻢ ﮐﺎر‬

‫‪٩٥‬‬
 ‫ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎی ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫‪W‬ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎی ﭼﻬﺎر ﮔﺰﻳﻨﻪ ای‬

‫‪١‬ــ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮری از ﻣﺪار ﻳﮏ ﺧﺎزن در ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺎرژ ﮐﺎﻣﻞ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫د( ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫ج( دو ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ب( ﺻﻔﺮ‬ ‫اﻟﻒ( ﺣﺪاﮐﺜﺮ‬
‫‪٢‬ــ اﮔﺮ ده ﺧﺎزن ‪ ١٠‬ﻣﻴﮑﺮو ﻓﺎرادی را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮی ﺑﺒﻨﺪﻳﻢ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﻌﺎدل ﭼﻨﺪ ﻣﻴﮑﺮوﻓﺎراد اﺳﺖ؟‬
‫د( ‪٠/١‬‬ ‫ج( ‪١٠‬‬ ‫ب( ‪١٠٠‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪١‬‬
‫‪٣‬ــ دﺷﺎرژ ﮐﺮدن ﺳﺮﻳﻊ ﺧﺎزن ﻳﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ ﮐﻠﻴﺪ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺪار ﺧﺎزن‬
‫ب( اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن دوﭘﺎﻳ ٔﻪ ﺧﺎزن‬
‫ج( اﻋﻤﺎل وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ دوﺳﺮ ﺧﺎزن‬
‫د( ﺗﺨﻠﻴ ٔﻪ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﯽ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن‬
‫ذﺧﻴﺮه ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ در ﺧﺎزن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎر‪:‬‬
‫ٔ‬ ‫‪٤‬ــ‬
‫ب( ﭘﺲ از ﻗﻄﻊ ﺑﺮق از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ رود‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( در آن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫د( ﭘﺲ از ﻗﻄﻊ ﺑﺮق ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ج( در ﺻﻔﺤﺎت آن ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ٥‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﮏ ﺧﺎزن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﻣﻘﺪار ﺑﺎری ﮐﻪ ﺧﺎزن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ذﺧﻴﺮه ﮐﻨﺪ؛‬
‫ب( ﻣﻴﺰان ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮک ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن‪،‬‬
‫ج( ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎزن وﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫د( ﻣﻴﺰان ﺟﺮﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺧﺎزن ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٦‬ــ اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ﺧﺎزن ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد ﻳﻌﻨﯽ ﺧﺎزن ‪ .......‬و ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪار ‪ .......‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( دﺷﺎرژ ﺷﺪه ــ ﺣﺪاﮐﺜﺮ‬ ‫اﻟﻒ( ﺷﺎرژ ﺷﺪه ــ ﺣﺪاﮐﺜﺮ‬
‫د( دﺷﺎرژ ﺷﺪه ــ ﺻﻔﺮ‬ ‫ج( ﺷﺎرژ ﺷﺪه ـ ـ ﺻﻔﺮ‬

‫‪W‬ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎی ﭘﺮﮐﺮدﻧﯽ‬

‫‪ ٧‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ِ‬
‫ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدل در ﻣﺪار ﺳﺮی از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺪار ‪ .........‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٨‬ــ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه در ﺧﺎزن از راﺑﻄﻪ ‪ ...........‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ‪.‬‬

‫‪W‬ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎی درﺳﺖ و ﻧﺎدرﺳﺖ‬

‫ﻣﺎده ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در ﺧﺎزن زﻳﺎدﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﺑﻴﺶ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٩‬ــ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺿﺮﻳﺐ دی اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ٔ‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ‬ ‫درﺳﺖ‬
‫‪١٠‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﮏ ﺧﺎزن ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠ ٔﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت آن راﺑﻄ ٔﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد‪.‬‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ‬ ‫درﺳﺖ‬
‫‪٩٦‬‬
 ‫‪W‬ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎی ﺗﺸﺮﻳﺤﯽ‬
‫‪١١‬ــ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎزن را ﺷﺮح دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫‪١٢‬ــ ﺷﺎرژ و دﺷﺎرژ ﺧﺎزن را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫‪١٣‬ــ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد؟‬
‫‪١٤‬ــ ﺛﺎﺑﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎزن را ﺗﻌﺮﻳﻒ و راﺑﻄﻪ آن را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ ١٥‬ــ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻬﻢ در اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎزن را ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ ١٦‬ــ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﺎزن را در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب ﺷﺮح دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ ١٧‬ــ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎزﻧﯽ ﭼﻴﺴﺖ؟ راﺑﻄ ٔﻪ آن را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ ١٨‬ــ در ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪ ٣٦‬ــ ‪ ٧‬ﻣﻘﺪار ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮐﻞ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪٣٦‬ــ ‪٧‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺎ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ‪٥µ F‬‬
‫‪١٩‬ــ در ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪ ٣٧‬ــ ‪ ٧‬ﻣﻘﺪار ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮐﻞ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﮑﺮو ﻓﺎراد اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪١µ F :‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪٣٧‬ــ ‪٧‬‬

‫‪٢٠‬ــ در ﻳﮏ ﺧﺎزن‪ ٣٤ ،‬ﻣﻴﮑﺮو ﮐﻮﻟﻦ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ﺧﺎزن ‪ ١٠‬وﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ آن ﭼﻨﺪ‬
‫ﻣﻴﮑﺮو ﻓﺎراد ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪٣/٤ µF :‬‬
‫‪d‬‬
‫‪٢١‬ــ اﮔﺮ ﻳﮑﯽ از ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎزن را ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﻪ ﺻﻔﺤ ٔﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ آن ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬
‫‪2‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪C٢=٢C ١‬‬

‫‪٩٧‬‬
 ‫)‪(π = 3 / 14‬‬ ‫‪٢٢‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪ ٣٨‬ــ ‪ ٧‬آﻣﭙﺮ ﻣﺘﺮ ‪ ١/٢٥٦‬آﻣﭙﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻣﻨﺒﻊ ﭼﻨﺪ ﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪١٠٠Hz :‬‬
‫‪A‬‬

‫‪V=۲۰v‬‬ ‫‪C=100µF‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪٣٨‬ــ ‪٧‬‬

‫)‪( π = 3‬‬ ‫‪٢٣‬ــ در ﺷﮑﻞ ‪٣٩‬ــ ‪ ٧‬اﮔﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪار و ﻧﻮر ﻻﻣﭗ ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻮر ﻻﻣﭗ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪I=٠/٢A ،‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪٣٩‬ــ ‪٧‬‬

‫‪٩٨‬‬