Wszystko co nas otacza składa się z atomów.

Dużo jednakowych atomów

Czym zajmuje się chemia
Chemia jest nauką zajmującą się budową i właściwościami substancji
oraz przemianami, którym ulegają (zwłaszcza jak zachowują się wobec
innych substancji).
nazywamy pierwiastkiem. Obecnie znanych jest 118 pierwiastków (czyli
118 rodzajów atomów). Ich zestawienie można znaleźć w układzie
okresowym pierwiastków na końcu podręcznika. W uproszczaniu
możemy o nich myśleć jak o 118 rodzajach klocków, z których wszystko
jest zbudowane. Mogą się one łączyć na bardzo wiele sposobów.

Aby poznać właściwości substancji lub poznać skutki przemian

prowadzimy obserwacje. Obserwacji dokonujemy najczęściej przy Budowa atomu
Atom ma kształt zbliżony do kuli. Składa
pomocy zmysłów. Jeśli nasze zmysły nie wystarczają, korzystamy
się z jądra (w środku) i elektronów, które
z przyrządów, np. lupy, mikroskopu, lunety. tworzą wokół niego chmurę.
Co możemy zaobserwować przy pomocy zmysłów? Przykłady Nawet w powiększeniu nie widać
pojedynczych elektronów, gdyż
Zmysł Właściwości i zjawiska poruszają się bardzo szybko.
Podobnie nie widać pojedynczych
wzrok barwa, stan skupienia (ciało tałe, ciecz, gaz), wydzielanie się jądro szprych w kołach rozpędzonego
gazu (bąbelki), połysk roweru.

słuch syczenie, bulgotanie, trzask

chmura elektronowa
dotyk twardość/miękkość, kruchość, plastyczność, temperatura (coś
stało się cieplejsze lub zimniejsze), Wiązanie chemiczne to trwałe połączenie atomów przy pomocy
węch zapach: przyjemny, nieprzyjemny, drażniący, ostry, słodki, słabo elektronów.
wyczuwalny, intensywny
Atomy łączą się przy pomocy wiązań chemicznych tworząc cząsteczki.
smak słodki, słony, kwaśny, gorzki, umami (mięsny)

UWAGA! W laboratorium i podczas lekcji chemii nie badamy smaku, Dużo atomów jednego rodzaju to pierwiastek.
niczego nie próbujemy i nie spożywamy posiłków! Każdą substancję Dużo cząsteczek zbudowanych z róznych atomów to związek
traktujemy jak truciznę! chemiczny.

Substancja w chemii to coś, co ma zawsze taki sam skład, zbudowane

Substancje i ich właściwości
Materia składa się z drobin, które mają masę.
Przykłady zjawisk niematerialnych: światło,
grawitacyjne, uczucia.
jest z konkretnego rodzaju cząsteczek lub atomów. Każda substancja ma
określone właściwości, czyli charekterystyczne cechy odróżniające ją od
innych, za pomocą których możemy ją opisać. Właściwością substancji
jest np. barwa, zapach, stan skupienia, rozpuszczlność w wodzie, palność
fale radiowe, pole itp.
Należy odróżniać substancje od ciał fizycznych. Ciała fizyczne są - utlenianie (reakcja z tlenem) np. rdzewienie żelaza i nne rodzaje korozji
zbudowane z substancji (przez człowieka lub naturę). - spalanie (gwałtowne utlenianie, któremu towarzyszą “efekty specjalne”:
Substancja Ciało wykonane z tej substancji ogień, błyski, trzaski itp)
- psucie się żywności, np. jełczenie masła, kwaśnienie wina
miedź drut, klamka - gotowanie żywności, np. jajek
lód sopel, kostka lodu - procesy, w których coś zmienia zmienia smak i zapach, np. kiszenie
ogórków
woda kropla, kałuża
szkło szklanka, szyba
tworzywo sztuczne woreczek, pudełko

Kształt, masa, wysokość itp. nie są właściwościami substancji lecz ciał

Odróżnianie właściwości fizycznych od chemicznych
fizycznych. Właściwość substancji musi ją opisywać bez względu na to,
czy dotyczy całej substancji na świecie czy niewielkiej ilości.
Właściwości fizyczne Właściwości chemiczne
wygląd i zachowanie substancji zachowanie wobec innych
podczas przemian fizycznych substancji (czy prowadzi do
powstania nowych substancji)
Przemiany chemiczne i fizyczne - stan skupienia (gaz, ciecz, ciało - zapach
stałe) - smak
Przemiana fizyczna to taka, w której nie powstaje żadna nowa - barwa - toksyczność
substancja (choć może zmienić się wygląd i inne cechy substancji). - połysk - aktywność chemiczna (czy
Przemianami fizycznymi są: - rozpuszczalność w wodzie reaguje z innymi substancjami, jak
- zmiany stanu skupienia (parowanie, skraplanie, topnienie, krzepnięcie, - gęstość chętnie i co powstaje)
sublimacja, resublimacja) np. topnienie lodu (substancja cały czas jest - twardość, kruchość, plastyczność - palność (reakcja z tlenem)
wodą, tylko najpierw w stanie stałym a później w ciekłym) itp.
- rozdrabnianie, kruszenie, krojenie, zgniatanie itp. Np. tłuczenie szkła, - przewodzenie prądu i ciepła
mielenie siarki (nadal mamy szkło i siarkę, choć w mniejszych - temp. topnienia i wrzenia
kawałkach)
- mieszanie, rozpuszczanie – np. soli w wodzie – cały czas mamy sól Właściwości siarki: żółte ciało stałe, kruche, dość twarde, nie rozpuszcza
i wodę, tylko wymieszane, możemy wykrystalizować sól i nadal będzie się w wodzie, ma nieprzyjemny zapach
ona tą samą substancją
Właściwości żelaza: szare ciało stałe, po rozdrobnieniu nie widać
Przemiana chemiczna (reakcja chemiczna) – przemiana, w której metalicznego połysku, nie rozpuszcza się w wodzie, ma właściwości
powstaje nowa substancja o innych właściwościach. Podczas tej magnetyczne (jest przyciągane przez magnes).
przemiany atomy łączą się w inny sposób niż dotychczas. Przemianami
chemicznymi są między innymi:
Doświadczenie Pierwiastki, których nazwy i symbole trzeba znać (nazwy proszę
Mieszamy sproszkowaną siarkę z rozdrobnionym żelazem. Jest to proces samodzielnie odnaleźć w układzie okresowym pierwiastków nakońcu
fizyczny, ponieważ nie powstaje żadna nowa substancja. Siarka i żelazo książki):
zachowują swoje właściwości. Żelazo łatwo oddzielić od siarki przy H, O, N, Cl, Br, I, S, P, C, Si, Al, Zn, Na, K, Mg, Ca, Ba, Sn, Pb,
pomocy magnesu. Fe, Cu, Ag, Au, Hg
Gdybyśmy podgrzali siarkę i żelazo do wysokiej temperatury zaszłaby Wspólne właściwości metali:
reakcja chemiczna – powstałby związek chemiczny siarczek żelaza. - metaliczny połysk
Oglądany przez nas siarczek żelaza – piryt, wyglądał zupełnie inaczej niż - dobre przewodzenie ciepła
pierwiastki, z których powstał. Jest złocistym ciałem stałym tworzącym - dobre przewodzenie prądu
duże kryształy. W związku chemicznym pierwiastków nie da się oddzielić - ciał stałe (z wyjątkiem ciekłej rtęci)
metodami fizycznymi, tak jak w mieszaninie (nie wyciągniemy żelaza z - srebrzysta barwa (z wyjątkiem miedzi i złota)
siarczku żelaza przy pomocy magnesu). - kowalność i ciągliwość

Pozostałe właściwości metali mogą się znacznie różnić, np.:

- twardość
Pierwiastki – nazwy i symbole - temperatura topnienia i wrzenia
- gęstość
- aktywność chemiczna
MATERIA

SUBSTANCJE MIESZANINY SUBSTANCJI

substancje proste substancje złożone

(pierwiastki chemiczne) (związki chemiczne)
Nie można ich rozłożyć na Można je rozłożyć na substancje
substancje prostsze. Składają prostsze w wyniku reakcji
się z atomów jednego chemicznych. Składają się  z atomów
rodzaju. co najmniej dwóch pierwiastków
połączonych wiązaniami
metale niemetale chemicznymi.