You are on page 1of 62

CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE

CMCS
"We trust in the Living God, who is the Saviour of all men …" 1 Timothy 4:10

BEIHRUAL ZIRLAIBU
2021

CMCS hi kohhran pawl bik thliarna awm lova


Kolkata leh a chhehvela Mizo awm leh khualzin
veivakte tana inkhawmna a ni.
1

BEIHRUAL ZIRLAIBU, 2021


COPIES – 70 (LIMITED PRINT)

© 2021 CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE


All Rights Reserved

Published by:
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE
c/o Old Mission Church
5 Mission Row, Kolkata – 700001

Stay connected with us at:


<cmcs.kolkata@gmail.com>

http://www.facebook.com/cmcs.kolkata

cal_mizo_kristian_service

CMCS Kolkata

http://www.KolMizoChristian.com
2 CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE
3 4 BEIHRUAL, 2021

Thupuite Leh Thupui Ziaktute

1 Thuhmahruai ♦ Beihrual Sub-committee 01

2 Beihrual Programme ♦ Service Exe. Committee 02

3 Kristian leh Politics ♦ Rev Malsawmdingliana 05

4 Social Media leh Kristiante ♦ Capt HF Malsawmdawngliana 10

5 Pandemic leh Kristian ♦ Rev Malsawmdingliana 16

6 Kristian leh Eizawnna ♦ Col Lalhmingliana Hmar 20

7 Kristian leh Ruihtheih Thil ♦ Rev Lalrintluanga Ralte 26


Kristiante leh Inṭhenawm
8 ♦ Rev Malsawmdingliana 34
Khawvenna
9 Zirna leh Kristianna ♦ Col Lalhmingliana Hmar 39
Religious Pluralism leh
10 ♦ Rev Dr Rodinmawia Ralte 45
Kristian Sakhua
11 APPENDIX: CMCS Missionary Ṭanpuite 53
5
6
THUHMA
Pathian kaihhruainain COVID-19 hripui leng karah Beihrual thla
September kan lo chuangkai leh ta a. Pathian chu fakin awm rawh se. Kum
2021-ah pawh hian CMCS chuan Beihrual hi kan hmang leh dawn a.
Beihrual thuzir tur hi kum tinin kan hruaitute’n ziakin a bu-ah siamin kan
zir ṭhin a. Calcutta Mizo Christian Service (CMCS), Kolkata-a Mizo ringtute
hian Beihrual hi September thla chhung Inrinni zan lam leh Pathianni
chawhnu inkhawm hun pangngaiah kan hmang ṭhin a. Pathianni hian
biak inah eitur chi hrang hrang keng khawmin hlim takin kan hmang ṭhin
a; Inrinni zan erawh chu Mizoram House-ah emaw hall dang remchangah
emaw ruai nen kan hmang ṭhin a ni.
Amaherawh chu nikum 2020 Beihrual chu hrileng vangin biakin leh hall-
ah hmang thei lovin ZOOM app hmangin online-a hman a lo ni tawh a.
Kumin 2021 Beihrual pawh hi online thova hman tura ruahmanna siam a
ni a. Hrilengin ziaawm lam a pan a, inkhawm na hmun leh programme
tihdanglam a awm chuan la inhriattir leh a ni ang.
Heng a hnuaia mite hi kan zavaia hriat atan tarlang ila:
 Beihrual Bu hi kum dang anga sem a remchang dawn lova. Nimahsela
kan zavaia chhiar theih turin internet kal tlanga rawn tihchhuah a ni
ang. A bu semchhuah dan kawng a awm chuan chiang zawka la
inhriattir leh a ni ang.
 Kan Beihrual bu-a zirlaite hi uluk taka ziaktute’n an ziak a ni a, uluk
taka chhiarin, lo inzirlawk ṭheuh thei ila, sawiho turte pawh hlawk tak
leh awmze nei taka kan sawiho theihna’n mitinte lo inbuatsaih lawk
tura ngen kan ni e.
 Inkhawm kim ṭheuh tum hram hram ila, inkhawm kan tam theih nan
ṭhahnemngai takin mi dangte pawh i sawm ṭheuh ang u.
 Kum danga kan tih ṭhin angin inkhawm apiangin Ṭawngtai Rual neih
ṭhin tur a ni e.
Thupui ziaktu zawng zawngte chungah Beihrual Zirlaibu Sub Committee
chuan lawmthu a sawi a. Zirtu zawng zawngin Kristian nuna ṭhanlenna
leh malsawmna chang ṭheuh turin duhsakna kan hlan a che u.

Pu K Remsang Pulamte Pu Robert Lalnuntluanga


Rev Dr Rodinmawia Ralte Pu Vanlalhuma
Rev Malsawmdingliana Pu Jacob Lalawmpuia
2021 Beihrual Zirlaibu Sub-Committee
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE
1
CMCS BEIHRUAL PROGRAMME  SEPTEMBER, 2021
COVID19 hri leng avangin online/ virtual platform ah inkhawm a ni ang.
Video Conferencing App : ZOOM MEETING
Meeting Host : Tv Joshua Lalropuia, Pu Vanlalhuma,
Pu K Remsang Pulamte, Pu Robert Lalnuntluanga
04.09.2021
Thupui: KRISTIAN LEH POLITICS
8 PM (Inrinni)
Hruaitu Nl. B. Lalawmpuii
Ṭantu Pi Linda Lalremruati Michael
Thupui Hawngtu Tv. Dr. C. Vanlalhriata
05.09.2021
Thupui: SOCIAL MEDIA LEH KRISTIANTE
3 PM (Pathianni)
Hruaitu Col. Lalhmingliana Hmar
Ṭantu Pi Marylyn Lamkhonei Pulamte
Thupui Hawngtu Pi Priscilla Lalthanpari

11.09.2021
Thupui: PANDEMIC LEH KRISTIAN
8 PM (Inrinni)
Hruaitu Pi Thangzauvi
Ṭantu Nl. Sailopari Sailo
Thupui Hawngtu Pi Lalthanpari
12.09.2021
Thupui: KRISTIAN LEH EIZAWNNA
3 PM (Pathianni)
Hruaitu Capt. HF Malsawmdawngliana
Ṭantu Pi Lalramhluni

Thupui Hawngtu Pi Judy Zomawii

2
CMCS BEIHRUAL PROGRAMME  SEPTEMBER, 2021

18.09.2021
Thupui: KRISTIAN LEH RUIHTHEIH THIL
8 PM (Inrinni)
Hruaitu Pu David Z. Chawngthu
Ṭantu Pi Juliana Tochhawng

Thupui Hawngtu Pu John Lalnuntluanga

19.09.2021
Thupui: KRISTIANTE LEH INṬHENAWM KHAWVENNA
3 PM (Pathianni)

Hruaitu Rev. R. Lalrintluanga


Ṭantu Pi Lalchhuanpuii

Thupui Hawngtu Pi C. Laltanpuii

25.09.2021
Thupui: ZIRNA LEH KRISTIANNA
8 PM (Inrinni)

Hruaitu Pi Lalengmawii
Ṭantu Tv. Lalthanpuia

Thupui Hawngtu Pi Sarah Lalsangzuali

26.09.2021
Thupui: RELIGIOUS PLURALISM LEH KRISTIAN SAKHUA
3 PM (Pathianni)

Hruaitu Pu Jacob Lalawmpuia

Ṭantu Nl. Lalṭhakimi

Thupui Hawngtu Pi Linda Zopuii

3
CMCS BEIHRUAL  SEPTEMBER, 2021

4
KRISTIAN LEH POLITICS 04.09.2021 (INRINNI)

04.09.2021 (INRINNI) 1
KRISTIAN LEH POLITICS
Rev Malsawmdingliana Bible Chhiar tûr:
Philipi 2: 5-8

Lei chung van hnuaia piang hring fa zawng zawngte hi


ram leh hnam nihna nei lo kan awm awm lo ve. Amah,
Isua Krista ngei, van aṭanga a hmangaih mihringte
chhandamna hlui tura leia a lo chhuk pawh khan ram leh
hnam nihna insiam chawpin a lo kal a nih kha.

Engkim Siamtu Pathian chuan lei leh vante a siam a, a


chhunga cheng tur leh an mamawh tur tinreng a dah
bawk a (Gen 1: 2). A enkawl zel dan turah erawh chuan a
chengteah thui tak a in nghat thung a ni. Awmkhawmna
emaw chenhona reng rengah ramsa an ni emaw
mihringte pawh nise, hruaitu/ hotu mamawh tur renga
siam kan ni a. Tichuan kan chunga roreltu leh min hruaitu
turte kan nei ṭhin a ni. Hruaitu/ hotu chuan a hruai
mipuite tih hmasawn, tih thlamuan chu a mawhphurhna
pawimawh tak a ni.

Inthlang ram (Democracy) kan ni a, kan chunga rorel


turin pawl (party) hrang hrangin an inchuh ṭhin. Chu chu
Politics kan ti a. “POLITICS” tih awmzia tak chu, “RAM
AWP DAN NGAIHTUAHNA” tia lehlin theih a ni ber awm

5
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

e. Ram hmasawnna chu politiciante kutah nasa takin a


innghat a ni. Hruaitu ṭha chuan a hruai ram leh mipuite
hmasawnna tur chu a ngaih pawimawh ber a ni a. A ngaih
pawimawh ber ti hlawhtling tur chuan a thiamna leh
theihna zawng zawng a hmang ṭhin.

Mizoramah hian Lal lal lai kha chuan chhungkaw tin kan
intodelh a. Political party te’n ram leh hnam an hruai hnu
hian kan changkan tawh viau laiin, kan intodelh thei ta
reng reng lo mai a.

Hruaitu ṭha nei Israel, Netherlands-te chu khawvelin an


thlir rawn a ni. Burma, Nigeria leh Jamaica te ang ram
hausa-ah hian mi rethei an cheng a tih theih. Bihar State,
Lalu Prasad Yadav-a’n a hruai lai khan, a ram mipui tam
tak chu an ram chhungah ei leh bar a harsat avangin India
ram hmun hrang hrangah dam khawchhuahna tur
zawngin an vak darh a. Tunah Nitish Kumar-a’n ro a rel
leh meuh chuan nasa takin Bihar state in hma a sawn leh
tawh a nih hi. Lalna leh thuneihna ringawt duh hruaitute
chuan a dik leh diklo pawh thliar lovin nasatakin an bei
ṭhin.

Ram leh hnam hmasawnna khairual taka thleng tur


chuan hruaitu an pawimawh ber a, mipui pawhin
mawhphurhna lian tak kan nei tel bawk. Hla siamtu in,
“Hmangaihte’n malsawmna an chan theih nan

6
KRISTIAN LEH POLITICS 04.09.2021 (INRINNI)

hmangaihtu’n a tuar a ṭul si ṭhin’’ a tih ang nun kha


hruaitu ṭha chuan a neih a ngai a ni.

Tin, Kristian, Isua Krista ringtu kan ni a, kohhran hrang


hrangah kan awm a. Kan awmna kohhran kal tlangin
Pathian rawng kan bawl ṭhin a. Pathian thu sawi leh
inzirtinate neiin Pathian kan fak tlang ṭhin a ni. Kohhran
chu Pathian duh dan nunṭha, ngil leh thianghlim nei tura
kan inzirna hmun pawimawh ber pakhat a ni. Chutichuan
kohhran chu kan thlarau leh chhungril lam nun tan a
pawimawh em em a. Kohhran hruaitute pawhin
mawhphurhna lian tak an nei a ni. Hruaitu nei ṭha
kohhran chu kohhran nung tak an ni ṭhin. Kohhran
member kan nih deuh vek avangin kan khawtlang nun ṭha
lo kan tih fo siamṭha tur pawh hian kohhran hian
mawhphurhna nasa tak a nei bawk a ni.

Kohhran leh Politics thlazar hnuaiah hian kan awm vek a.


Kan nunah nghawng nasa tak an nei ve ve a ni. Kan
thlarau leh chhungril lam tan kohhran chu a pawimawh
laiin kan ei leh bar, ram hmasawnna leh inrelbawlna
lamah politics chu a pawimawh thung a. Ram hruaitu,
‘Politician’ kan tih mai hote pawh hi kohhran mite vek
tho kan ni a, kohhran upa leh ringtu ṭha tak takte pawh an
awm. Nimahsela tui bawlhhlawhin tui pum pui a pawlh
bawlhhlawh ang hian politician/ hruaitu leh mipui

7
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

diklote hian politics hmel tibalin politics hi kan hmu


khawlo ta a. Politics inbeihna leh boruak leng vel chi
hrang hrang kan hmuin kan hre ṭhin a. Hei hian kohhran
leh politics hi inhal leh kalkawp thei lovah leh ringtu tan
tel vena tlak lovah mi tam takin kan ngai phah ta a ni.
Kohhran chu politics lamah inrawlh lo turin kan duh a;
kan pastorte lo inhnamhnawih ve an awm pawhin tihloh
tur an ti nia ngaihna deuh kan nei ṭhin.

Politics ṭhalo chu tuinnge, engtinnge kam siamṭhat tak


ang? A chhunga luhchilhin nge pawn lam aṭangin? Hemi
siam ṭha tur hian kohhran hian mawhphurhna lian tak a
nei niin a lang. Chutichuan hemi siamṭha tur hian
politiciante hian ringtu kan nihna hi politics tualzawlah
kan chhawm luh a ngai a. Kohhran pawh politics tuinu
tifim turin ṭan a lak a ngai bawk a ni.

A tawp berah chuan Salmon sangha chanchin hi zir lawk


teh ang. Tuipuia khawsa chi an ni a. An tui dawnin lui te-
ah kalin no an nei ṭhin a. Tuipuia awm chi an nih avangin
lui te-ah rei tak an dam thei lova, an thi thuai ṭhin. A no
keu ho chuan an hringtute ruang chu chaw-ah an ring a,
an ei zawh meuh chuan an lo leikang hman tawh bawk a,
luite chhuahsanin tuipui lam an pan leh ṭhin a ni. An fate
tan an theihna zawng zawng bakah an nunna leh an taksa
pawh an pe vek a nih chu. Politics dik leh hruaitu ṭha

8
KRISTIAN LEH POLITICS 04.09.2021 (INRINNI)

rorelna hmunah reng reng mipui an thau a, a hruaitu an


cher ṭhin. Tirhkoh Paula’n Philipi 2: 5-8-a a sawi, Krista
rilru putute avang in he leiah ngei hian vanram nun chu
tem theihna a awm a ni.

Sawiho tûr:
(1) Kohhran mi, ringtu dik tak tan Politics-a inhnamhnawih
hi a ṭha kan ti em?

(2) Kan ram politics siam ṭha tur hian kohhran hian
engtinnge hma la se kan tih.

(3) Pawl, ram leh kohhrana hruaitu ṭha emaw member/


khua leh tui ṭha emaw ni tura pawimawh kan tihte
sawiho ni se.

9
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

05.09.2021 (PATHIANNI) 2
SOCIAL MEDIA LEH KRISTIANTE
Capt HF Malsawmdawngliana Bible Chhiar tûr:
Matthaia 28:18-19

Social Media kan tih mai chu, website leh Application


hmangtute inkawm tawnna aṭanga lo piang chhuak,
hmuh theih leh khawih theih miah loh, thil thar
engemawin a thlun khawm (Digital/ virtual Community)
a ni. Hmanrua (Electronic Device) hmangin an chetvelna
leh thiltihte, awmdan, incheina, chaw eiduh zawng,
lenvah velna, motor thar, ngaihdan, duhdan, pawmdan,
etc. midangte hmuh theih tura he khawtlanga (Digital/
Virtual Community) pho chhuah a ni ber.

Social media a tla lut ve tur chuan Computer (or Laptop),


tablet, smartphone leh internet te nena inthlunzawm
theih a ngai. Hmanlai deuh chuan Internet Connection hi
vantlang ban phakah a awm mai lova, dawrah man
chawia hman a ngai ṭhin. Tunah erawh chuan in lamah
leh kan hmanrua (Tablet, smartphone, etc)-ah
thlunzawmin duhna hmun aṭangin hman mai (online)
theih a lo ni ta.

Social Media kan tih hian Facebook, Youtube, Whatsapp


etc. te hi a huam vek a. Hengte hi a hmanraw pawimawh
tak takte an ni bawk. Hma a lo sawn zel dan leh a lo ṭhan
chhoh zel dan Brian Deana’n (April 26, 2021) a tarlanah

10
SOCIAL MEDIA LEH KRISTIANTE 05.09.2021 (PATHIANNI)

chuan mi 3.96 billion (khawvel a mi cheng 50.06%) in


Social media hi an hmang a ni a ti.

Social media hi kan nunah bet tlatin kan ṭangkaipui em


em nia kan hriat mek lai hian khawtlang leh mimalah
nghawng nasa tak a nei a, tlem azawng thlir ho dawn ila a
ṭha ang e.

Social Media in a ṭha lam kawnga nghawng a neihte:


(a) Khawvel thiamnate'n hma sawn zelin eizawn dante
danglamin hunawl kan nei tlem ta hle; hetiang mi,
buai taka hun hmang mekte tan ṭhian kawmna,
chanchinthar hriatna, intihthawvenna’n a ṭangkai hle.

(b) Social Media hmang hian hriat ngai loh leh chin dan
ngai loh thil ṭhate a hmuh chhuah theih fo va. Nun
khawhar tak mahni chauhva awmte tan pawh nuihna
hun hlimawm a pe fo ṭhin.

(c) Inzirna hmun ṭha ber pakhat a ni. Khawvel thil engkim
mai hi zawnchhuah leh hmuh theihin a awm a ni ber
mai. Zirlai leh hna zawng mekte tan belh fakawm tak a
ni fo.

(d)Tuna Covid-19 hrik khawvela a darh tak chiam hnuah


hian kan hmang ṭangkai leh zual hle a. School kal nan
te, office nan te, thil dil nan te, inkhawm nan te, etc.
kan hmang ta zel a ni.

(e) Chanchin inhriat tawn nan a ṭangkai em em. Thil


thleng engpawh kan hmuin kan hre zung zung thei ta

11
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

mai. Chanchinthar thawn darh nan a ṭangkaiin a chak


leh zual a, kutphah tiat lekah Live-in thilthleng mek
kan en theiin kan pechhuak thei ve ta reng mai
(Entirnan: Facebook Live, Instagram Live, Youtube
Live, etc). Media, abik takin Television chanchintharte
chuan thilthleng mek Live-a mipui thlir tura pe
chhuak turin thlalakna leh a khawl kha chhawp
chhuah te te phawt a ngai ṭhin.

(f) Sumdawnna hmun leh hmanraw pawimawh tak mai


niin inchhung lum aṭangin mahni duhzawng,
mamawh leh it zawngte kan lei thei ta mai a ni. Hun
leh tha tam tak dawra va kal nana kan hman ṭhin kha
nasa takin kan hum thei a ni.

(g) Chanchinṭha thehdarhna kawng ṭha tak niin ringtute


thlarauva intuaitharna hmun a ni. Calcutta Mizo
Christian Service te pawhin chawlhni apiangin Service
Execuive Committee (SEC) rorel angin COVID-19 hri
len lai hian inkhawmna hlimawm leh hlu tak mai
Social Media hmangin kan nei ṭhin a. Hei hian hrileng
vanga rilru hrehawm taka awmte nasa taka chhawkin
rinna kawnga ṭhanlenna a ṭanpui bawk a ni. Chutiang
zelin Naupang Sunde Sikulte, Ṭhalaite, Nuhote
pawhin inkhawmna leh committee-te Social Media
kaltlangin an nei ṭhin a, an hmang ṭangkai hle.

Social Media in a ṭha lo lam kawnga nghawng a neihte:


(a) Mi awmawl leh tih tur hre lovah mihring a siam phah.

12
SOCIAL MEDIA LEH KRISTIANTE 05.09.2021 (PATHIANNI)

Hmanlai kan pi leh pute chu leilung lan tirh te aṭanga


khawthim thlenga hnathawk ṭhin an ni. Mahse, tunah
chuan hetiang ang hian kan khawsa ta meuh lo.

(b) Mihringte kan thatchhiat phah. Mahni intihchak nana


chet chhuah ai chuan Social Media khawtlang (Digital/
virtual Community) ah va tek luh nuam kan ti zawk fo.

(c) Hun hlu tak, ṭangkai lo taka khawhral mai maina a ni


ve bawk. Thil ṭul dang tih tur ngaihtuah hman lo lekin
min siam a. Hun awl neihchhunah Social Media
khawtlang lam luh chakna min pe a. Hman lo leh buai
tak chung pawhin kan tlawh hram ṭhin. Hna thawh
paha luh/ khawih kan chingin hnate a hun takah kan
zawh loh phah fo.

(d)Zanah kan meng rei tlangpui ṭhin tih kan hre ṭheuh
awm e; chumai bakah chuan Social Media hi kan men
rei chhan a ni chawk bawk. Hahchawlh/
Chawlhhahdam hun turah Social Media lamah lutin
zante hi kan duh khawp ta lo zawk ṭhin.

(e) Vantlanga kan nun hona (Social Relationship) a


khawih chhia. Kal khawma, inhmuh khawma, inkawm
khawm kher ṭul tih lohna-ah min hruai lut ṭhin a,
chumi chuan kan inngainatnate, inhriatpawhna hlu
takte a tlak hniam tir.

(f) Thil ṭhalo hmuha zirve chakna thinlung lo piang


chawpin tih ve duhna lo awm zelin harsatna leh thil

13
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

pawi a thlen ṭhin. Mihringte hi thil zir chak leh hriat


ngailohte hriat chaknain kan khat a. Thlahtute aṭangin
tihloh tur thupek tih chaknain a chenchilh tlat ṭhinte
kan ni.

(g) Mualphona leh zahna hmun a ni fo. Chhia leh ṭha


hriatna thiang tak kan hman theih loh phah a, mawi
leh mawi lo kan thliar hrang lova, kan duh dan leh
ngaihdan, dik ber nia kan hriat kan pholang chawk.

(h) Hei hian kan hriselna a nghawngin chetvelte leh


mahni intihharh kan peih tak loh phah ta fo mai.
Chhunah kan mu a zanah kan meng thung ṭhin. Kan
hmanlai khawvel nen khan a inthlakthleng ta hlawk
mai.

(i) Atchilhna mihringah lo piangin Social Media tel lova


khawsak theih lohna leh hrehawm tihna a thlen a,
mihring nunna hialin a tuar thei ṭhin a ni.

Tin, Social Media hi Dan in a humhalh tlat a ni a, hman


khawloh emaw hman sual emaw a nih chuan hremna
hmachhawn theih a ni. Entirnan: Hmeichhia saruak
thlalak a neitu phalna lova thehdarh hi IPC Section 354A
hmanga hrem theih a ni.

Kan nunah a nghawng dan kan hre ta a, hmachhawna


hneh thei tura Isua Krista thisena tlante kan ni a, engtia
tih tur nge ni ang?

(1) Ngaihtuahna dik tak, fim neih a pawimawh.

14
SOCIAL MEDIA LEH KRISTIANTE 05.09.2021 (PATHIANNI)

(2) Kan hmachhawn mek thil hi enge a ni tih kan hriat


chian a ngai.
(3) Inzirtirna ṭha tak kan neih a ṭul.
(4) Pathian ralthuam famkim laa, keimahni hi Krista
enga kan inthuam a ṭul a ni.
“Lei leh vana thuneihna zawng zawng ka hnenah pek a
ni tawh. Chutichuan kal ula, hnam tina mi zirtirahte
siam ula...” (Matt 28:19). Hetah hian hmun tin leh ram
tinah kala, Pathian kut chhuak thilsiam zawng zawng -
mihring, ramsa, thilnung leh nunglote hnenah
chanchinṭha hrildarh/ thehdarh turin min ti a. Chung
zingah chuan he Social Media khawtlang (Digital/ Virtual
Community) hi Chanchinṭha kan hrilhna hmun tur a ni.
Pathian duhdan anga hman a nih theih nan leh
Chanchinṭha vanga zirtir (Discipulus, greek)-a siam kan
tum turte zing a mi a ni. He khawtlanga na tuar rum
mekte, tap mekte, sualin a tih buai leh hrenbeh mekte tan
chhuahna dar vaw ri tura Lalpa mi tirhte kan ni e.

Sawiho tûr:
(1) Social Media-in mimal nun, chhungkua leh khawtlang-a
harsatna a thlente kan zirlai-in a tarlan bakte sawi ho
nise.
(2) Social Media hian kan rinna a nghawng dan (a ṭha lam leh
a chhe lam) sawi ho ni bawk se.

15
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

11.09.2021 (INRINNI) 3
PANDEMIC LEH KRISTIAN
Rev Malsawmdingliana Bible Chhiar tûr:
Isaia 40:31, II Kor 12:10

Adama thuawih lohna avanga Pathian in, “Nangmah


avangin lei hi anchhe dawng in a awm ta” (Gen. 3 :17) a lo
tih khawvela chengte hian chhiatna rapthlak tak tak kan
tawng fo a. Khuarel chhiatna (Natural Disaster) emaw
siam chawp chhiatna (Man made disaster) emaw avanga
thleng a ni ṭhin.

Hripui len vanga thihna/ chhiatna hian khawvel a nuai


ṭhin a. Epidemic (Ram bung/ Bial khat) leh pandemic
(Khawvel pum huap) tiin sawi a ni. Tuna kan hmachhawn
mek pawh hi a tirah hun engemaw chhung chu Epidemic
tih a ni a. Tunah zet chuan Pandemic tih a lo ni ta. He
COVID19 Pandemic hi khuarel nge mihring siam chawp
chhiatna tih erawh chu khawvel inhnialna lian tak a tling
awm e.

Pandemic awm tawh zing aṭangin a ṭhen han tarlang ila:


Sl No Hri Thlen kum Inṭanna
1. Sixth Cholera (Tuihri) 1899 -1923 India
2. Russian Flu 1889-1890 Russia
3. Third Cholera 1852-1860 India
4. Hongkong flu 1968 Hongkong
5. Asian Flu 1956-1958 China

16
PANDEMIC LEH KRISTIAN 11.09.2021 (INRINNI)

6. Antonine Plague/ 165-180 AD Mesopotamia


Galen (zawnghri)
7. Justinian Plague 541-542 AD Byzantine Empire
8. Spanish Flu 1918-1920 Spain
9. HIV Aids 1959- Present *
10. Black Death 1346-1353 Asia

Pandemic in a nghawng: Mimal, chhungkua, khawtlang


leh ram inrelbawlna kawng engkim mai ah hian nghawng
loh ram pawh a nei lo. Thlarau lam rawngbawlna thleng
pawhin, nghawng ṭha lo a thlenzia kan hre tlang ṭheuh
awm e.

A tira he hripui a len ṭan tirh khan Epidemic emaw kan tih
vang pawh a ni mahna, kan ram rawn lût lo turin Kohhran
leh mimal kan ṭawngṭai nasa a nih kha. Kan duhnate
Pathian hnena thlen fo tura Bible zirtir kan ni miau a, kan
ṭawngṭai kha a sual hran lo. Mahse khawvela awm kan la
nih avangin khawvel huap hri leng chu Kohhran mi kan
nih vang ngawt in kan pumpelh thei bik lo chu a nih hi!

Mihring hi Krista ringtu kan nih ve leh, van khua leh tui
‘Citizenship’ pek nghal kan ni a. Khawvel aṭanga lakbo
nghal tura tih chu kan ni hauh lo (Johana 17:15). Amah
min tlantu Lal Isua chakna ringa Thlarau Thianghlim
ṭanpuina in, Khawvel hrileng leh harsatna hrang hrang
karah, a thu hretu (Witness) ni tura a serhhran tawhte
kan nih hi kan hriat reng a ṭul. Kristian kan nih vang

17
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

ngawtin khawvel chhiatna leh harsatna hi kan pumpelh


vek dawn lo. Nimahsela eng ang harsatna pawhin
khawvela kan cham chhung hian min tlakbuakin min
nuai ṭhin mahse kan hlau ngai lo. Khawvel hi kan
khualzinna mai a ni tih leh ram ṭha leh zual zawka hawna
kan nei tih hriat chianna hian thlamuang takin min
awmtir ṭhin.

Pandemic in a nghawng Kristian: Lal Isua tawrhna chuan


mihring tan chatuan nunna a nghawng ang hian,
Kristiante tawrhna hian khawvel ah rah duhawm tak a
chhuah ṭhin. Pandemic pawh hian kohhranho ah buh lem
leh buh tak thliarna a thlen mêk.

(1) A kum têl biak in khar a nih vangin theih ang anga
media hmang ṭangkaia Pathian pawl ṭhin leh
chhungkaw maicham din an tam laiin, Pathian be
ngai lo leh biak châkna nei lo an pung zel.

(2) Thilpek lamah Pathian leh Mihring puite hnena


luangchhuak an pun zel laiin chhuanlam siama
uikawm leh mahni ṭanghma hai an pung.

(3) Midangte lainat leh khawngaih tam tak an awm laiin


ṭhenawm khawveng thinhrik an tam bawk.

(4) Chhuahvah theih a nih loh vangin chhungkaw awmho


tam lo ṭhin kha Pandemic avangin chhungkaw
inlaichinna a siam ṭha in Fellowship an neih tam phah

18
PANDEMIC LEH KRISTIAN 11.09.2021 (INRINNI)

laiin ṭhenkhat ah in ten tawnna leh in nghirnghonna


a tam.

Thil thleng a awm reng reng in a chhe zawng emaw, a ṭha


zawng emaw in nghawng a nei zel. A tuartu (victim) a
zirin hlawkna emaw channa emaw ah a chang mai zawk a
ni. Tirhkoh Paulan, “ka chak loh apiang in a ni ka chak
ṭhin,” a tih khan khawvel leh tisa lam ah kan chak lohna
hian Thlarau lam ah chakna min thlen ṭhin a tihna a ni
ber.

Mupui tar tawh, chakna nei tawh lo pawh hian van sang
taka thlipui na takah chakna a hmu leh ṭhin ang hian he
Pandemic hi kan thlarau nun lungtat ah kan hmang
ṭangkai thiam phawt chuan Pathian nena inlaichinna
tichaktu a ni ngei ang. Harsatna hi ringtute thlarau nun
ṭhanlenna atana chaw ṭha ber a ni fo reng a ni.

Sawiho tûr:
(1) Harsat, mangana aṭanga ringtu nun ṭhan chhoh theih dan.

(2) COVID-19 Pandemic hian Kohhran leh mimal nun a siam


ṭhat dan leh a khawihchhiat dan sawi ho ni se.

19
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

12.09.2021 (PATHIANNI) 4
KRISTIAN LEH EIZAWNNA
Colonel Lalhmingliana Hmar Bible Chhiar tûr:
John 5:17; Dan 6:3-5;
I Kor 4:1,2
1. Sawihawnna
Eizawnna tih hian ni tina kan thawh ṭhin hna sawina hi a
ni. Hna zawng zawng erawh eizawnna a tling vek kher lo
thei, chuvangin ei kan hmuhna tura kan hnathawh hi a
kâwk bik deuh awm e. Ṭhenkhat chuan eizawnna ngel
nghet tak pakhat an nei a, ṭhenkhat erawh chuan pahnih
pathum lai mai an kawp bawk. Eizawnna mumal bik pawh
nei lo, a rem chang chang thawk pawh tam tak an awm.
Chutih laiin hna neilo mi tam tak khawvelah an awm
bawk.

2. Sawi zauna
Eizawnna hi kawng chi hrang hrang a tam hle. Mihringte
hmasawnna a zir zel hian eizawnna chi thar hi a lo chhuak
zel ṭhin. Tun hma chuan lo neih leh huan siam kha eizawn
dan tlanglawn a ni deuh mai awm e. Pathian-in mihring
hmasa a siam te pawh kha Eden huan enkawl tur leh veng
turin a dah a nih kha (Gen 2:15). Tunlaiah erawh chuan
hna chi hrang a tam tawh hle. Thawktu pawh kan pung zel
a ni. Eizawnna thianghlim leh zahawm tak a awm laiin
thianghlim lo leh bawlhhlawh tak, khawtlang leh ram

20
KRISTIAN LEH EIZAWNNA 12.09.2021 (PATHIANNI)

tan-a chhiat pui chi-a eizawng pawh an pung mek zel


niin a lang.

(a) Eizawnna avangin kan pem kual ṭhin: Hmanlai


aṭanga tunlai thleng hian Eizawnna hi mihring te
hmun hrang hrang a min pem kualtirtu lian tak pakhat
a ni. Pianna ram pel dawrhin ram dangah leh hnam
dang zingah leh sakhaw dang be tu te zingah eizawnna
avang hian kan awm phah ṭhin. Keini ho zingah pawh
hian hna avanga Kolkata khawpuia awm hi engemaw
zat kan awm awm e. Ram rethei zawk aṭanga ram
hausa zawka hnathawh tum, dan lova luh ruk tum te
hi tunlai ram hausa zawk te harsatna tawh lian tak
pakhat a ni.

(b) Eizawnna hmun hi kan hun tam tak kan hmanna


hmun a ni: Tunge kan nih kan tarlanna leh midang ten
eng ang mi nge kan nih an hriat chian theihna
dawhsan a ni kan ti thei ang. Kan hnathawh hian kan
nun hi a ṭha zawngin emaw a ṭha lo zawngin emaw
nasa takin a nghawng thei bawk. Mi chi hrang hrang
kal khawm kan nih avangin thawh dan tur te, thawh
hun chhung bi thliah te, awm dan tur leh inchei dan
tur chenin inkaihhruaina mumal tak te pawh duan a ni
ṭhin.

(c) Ṭhut hmun aṭangin ei kan zawng tawh: Tunlai


thiamna leh changkanna avang hian hna tam tak chu
thui tak kal ngai tawh lovin ṭhut hmun aṭang te pawhin
21
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

a thawh theih ta. Internet kaltlang a kan inkhawm ṭhin


ang hian hna tam tak hi internet kal tlangin kan thawk
mek a ni. Khawvel hian India mite hi an taima a, an
chhel a, an thiam bawk tih an hriat avangin company
leh firm tam takin call centres kal tlang te leh internet
kaltlang te-in India ramah hnathawh tur an rawn
hawng ruih ruih tawh a ni. Tin, India hian middle class
a neih that avang hian sumdawng tam takin an thil
siam zawrhna hmun atan an rawn hmang mek bawk a,
online-in ram dang siam thil ṭha tak tak kan kawt
kaiah kan chah thleng thei ta zel mai. Hetiang lam hna
hi a pung nasa a, thawktu pawh an tam chho mek zel
niin a lang. Chutih rual erawh chuan helam hawi-a
inbumna hi a pung viau thung. Fimkhur a ṭul khawp
mai.

3. Eizawnna hna chungchanga Bible zirtirna


Kan Pathian-in hna a thawk reng. Isuan, “Ka Pain tun
thleng pawhin hna a thawk reng a ni, kei pawhin ka thawk
ve a ni,” a ti (John 5:17). Kan Pa Pathian leh Fapa Isua
Krista ber pawhin hna an thawh reng si chuan keini phei
hi chu hnathawk tur kan va ni nasa dawn em! Isua zirtirna
dang pakhat kan hmuh chu ‘Hnathawktu chu hlawh hmu
tlak a ni’ tih hi a ni (Luk 10:7). Hetah hian mihring dikna
chanvo a sawi chhuak a, hei hi thil pawimawh tak a ni. Mi
tha it hle si, hlawh pe ṭha duh miah si lo te pawh an awm;
Isua ringtu te erawh chuan tih ve hauh loh tur. Thawh phu
22
KRISTIAN LEH EIZAWNNA 12.09.2021 (PATHIANNI)

lova hmuh ṭeuh tum te hi sim tur. Ram leh hnam tan a
pawi a, ṭhanmawhbawk lian tak a tling. Genesis bung
hmasa ah khan thil siam chanchin kan hmu. Pathianin lei
leh van leh a chhunga thil awm te a siam khan Kar khat-
a ni 6 chhung hna a thawh thu leh a ni sarih niah chuan a
thil siam zawng zawng chu a chawlhsan tak thu kan
chhiar (Gen 2:2). Chawlh phu hian kan thawk em tih te
pawh hi ngaihtuah tel a ṭha ang.

(a) Ei tur chuan thawh a ngai. Tirhkoh Paula hi a thawk


rim a, mi dang tibuai lova mahni intodelh tum tlat mi
a ni. Hna chung chang a zirtirna pawh hi a khawng hle.
“Tupawhin hna a thawh duh loh chuan ei pawh ei suh
se,” a ti hmak mai (1 Thes 3:10). Tlakchham nei reng
si, hnathawh peih chuang der si lo te phei chu a
hrethiam vak lo a ni ang, Tita hnenah, “Kan mite chu
tlakchham an neih ngai loh nan hna ṭangkai thawkin
inhmang reng turin fuih la, an awm mai mai tur a ni
lo,” a ti hmiah bawk (Tita 3:14). “Thatchhe chaw heh”
tih ṭawngkam te pawh hi a lehkhathawn aṭanga kan
hmuh a ni nghe nghe (Tita 1:12). Paula vêk hian “Lo
neitu thawk rim chu a rah chang hmasatu a ni tur a ni”
a ti (2 Tim 2:6). Khawvel hi hmasak inchuhna hmun a
ni. Hnathawhna hmunah te pawh hian hmasak
inchuhin hotu leh thuneitu tlawn chîng an tam mai.
Chumi avang chuan hriat hmasak an hlawh fo bawk
ṭhin. Tehna tlo leh tling erawh chu thawk rim te chu
rah chang hmasa tur an ni tih hi a dik reng ang.
23
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

(b)Thawhrimna hi malsawm dawnna a ni. Thawhrim hi


a hahthlak awm mang e kan ti mai thei, mahse
chawlhna a ni zawk. Thawhrimna rah ei hi lawmna leh
thawvenna a ni a (Sam 128:2), Pathian pek hlimna a
keng tel ṭhin (Thuh 3:13). Solomona chuan,
“Thawhrimna zawng zawngah hian hlawkna a awm,”
a ti (Thuf 14:23). Hla pakhat chuan, “Thawhrim chu
chawlhna nuam a ni,” a ti bawk. Hlimna leh lawmna
te, thawvenna leh hahchawlhna te kan mamawh
chuan thawhrim hlauh zawk tur a nih chu.

(c) Ṭha tak leh rinawm taka thawk tur kan ni. Lalpa
ringtu te chuan rinawm tak leh ṭha takin hna an thawk
tur a ni (Sam 37:3). Fel lo taka deh chhuah tam tak ai
chuan fel taka deh chhuah tlemte a ṭha zawk a (Thuf
16:8), chuvangin fel lo taka tite awh loh tur a ni (Sam
37:1). Daniela kha mi ramah leh sakhaw dang be tute
zingah hna a thawk a, a hnaah a rinawm hle. A mah
itsiktute khan a dik lohna an zawng a, an hmu zo lo.
“Tichuan hotute leh thuneitute chuan ram chung
thuah chuan Daniela chungah remchang an zawng ta
a. Amaherawhchu, remchang reng an hmu thei lo va,
dik lohna an hmu thei hek lo; a rinawm em em si
avangin amahah chuan thilsual emaw dik lohna emaw
hmuh tur a awm si lo va,” (Dan 6:4). Daniela ang nih
hi i tum ṭheuh ang u. Hetiang mi hi Lalpan a thuruk a
enkawltir ṭhin, a va ropui em!

24
KRISTIAN LEH EIZAWNNA 12.09.2021 (PATHIANNI)

Ringtu ten kan hna te dik tak, rinawm tak leh taima takin
thawk ila, tichuan kan tih apiangte Lalpa Isua ropuina tur
a lo ni zel thei ang.

Sawiho tur:
(1) Hnathawhna hmun ah eng ang chona nge kan tawh ṭhin
sawi ho ila.

(2) Chûng chona chu engtia hmachhawn tur nge tih sawi
zauh bawk ni se.

25
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

18.09.2021 (Inrinni) 5
KRISTIAN LEH RUIHTHEIH THIL
Rev Lalrintluanga Ralte Bible Chhiar tûr:
Isaia 5:11; I Kor. 5:11;
Ephesi 5:18

Ruihhlo hrang hrang Drugs, Zu, Zuk leh Hmuam


etc. te hi Mihring nun nasa taka min nghawngtu leh
ti chhe tute an ni. Khawvel hnamtinte heng ruihhlo
hian nasa takin min khawih chhe mek a. Ruihhlo
lakah hian fihlim bik kan awm awm lo a ni. Tin,
Ruihhlo atan hian kan in sengso tam viau bawk
awm a sin. Mi ṭhenkhat sawi danah phei chuan
thawmhnaw, ei leh bar, lehkha zirna leh
inenkawlna atana kan senso aia tam mah hi kan
sengso hial ang an ti. Tun laiin Zofa chhungkaw tin
deuhthaw hi Ruihhlo kaihhnawih leh a
hnathawhte hian min fan chhuak deuh vek hial
awm e. Hetiang hi a nih avangin Ruihhlo
ngawlveina hi Mizote hmelma lian tak a lo tling ta
reng mai. Ngawlvei chu, ‘Mihring taksa emaw, rilru
emawa awm dan phung pangngai baka awm chakna nei,
chhung lam aṭanga tihluihna rawn irh chhuak, a hmun
leh hun pawh thlu loa a tel loa awm theih lohna hi a ni.
Ngawlveitu chuan a tirah ngawlvei tumin a ti lo a;
thlamuanna, hlimna, nawmchenna leh lungawina atana
a tih kha, amah thununtu a lo ni ta zawk ṭhin a ni.

26
KRISTIAN LEH RUIHTHEIH THIL 18.09.2021 (INRINNI)

A. Ruihhlo hman sual chhan.

Ruihhlo hi engati nge, eng vangin nge kan hman


sual tak le? Ruihhlo hi a hlauhawm a nih si chuan
eng vangin nge kan sim mai loh? A chhan leh vang
ṭhenkhat te lo zirho ila:
(1) Tih chhin châkna: Mihring hian thil tihchhin ve
duhna leh châkna a nei fo ṭhin. Chhin ve duhna
chuan thil ṭhalo châknaah a hruailut ṭhin. He
thâng hlauhawm takah hian mi tam tak an awk fo
ṭhin a ni.

(2) Rual pawl nan: Ṭhiante, School kalpuite, Office


a thawhpuite etc, tih ang tih ve loh chu, rual pawl
lo leh tunlai mi lo (ṭhing) nihna anga ngai a, lo ti
ve chhin ta mai an awm ṭhin. Hemi avang hian hna
thawhpuite leh ṭhian kawmte an pawimawh hle
tih a lang. Thil ṭha lo ti ṭhin bula awm fo leh
hetiang ti mi ṭhian kawm tlat chuan thil ṭha lo tih
kha rual pawl na’n a ṭul ve mai ṭhin.

(3) Chhungkaw kehchhia: Chhungkua hi engkim


bul ṭanna, zirna in hmasa ber, khawvel hmasa ber
a nih avangin a pawimawh em em a ni. Ruihhloin
chhungkua a luhchilh tawh chuan chhungkua a lo
buai zo a, chhungkaw kehchhiatna a thleng
awlsam tawh a ni. Hetiang a nih avang hian
Ruihhlo laka chhungkaw venhim hi kan
ngaihpawimawh hmasak ṭhin a ṭul hle a ni.

27
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

(4) Mahni inngaih hniam: Chhan hrang hrang


avanga mahni inngaih hniamna hi mihringah a
awm fo ṭhin. Chutiang rilru putu chuan a
hmabakah beiseina eng a hmuh ṭhin loh avangin,
awlsam takin ruihhlo hman sualna kawngah a kal
mai ṭhin. Tin, mi tam tak chu retheihna avang leh
enkawltu neih ṭhat loh avangin Ruihhlo bawihah
an lut mai ṭhin bawk.

(5) Tunlaina nunin a ken tel: Hman lai huna hmuh


tur awm ve lo, tunlai khawvel ṭhang chho zelin a
ken tel ve a ni bawk. Chutihlai chuan, mihring
thinlung hi sual lam âwn tlat a lo ni ve bawk nen
ruihhlo hian nasa takin min luh chhuah mek zel a ni.

B. Ruihhlo kan hmelma.


(1) Nun tan a pawi: Mi ṭhenkhat chu damna duhin kan
inenkawl a, tidam theitu nia kan hriat chu a umin kan
um ṭhin. Mi dang leh chu Ruihhlo leh a kaihhnawihin
taksa, rilru, Thlarau thlengin a khawih chhia tih hre
reng mahse, chu hmunah chuan an tlan mek bawk si.
Kan taksa leh thlarau tiboral thei hi tlan bosanin kan do
ngei dawn lawm ni?

(2) Pathian mite a tizahawm lo: Pathian Kohhran, Krista


taksa hi thianghlim tura Pathianin a kohchhuahte kan
ni. Kohhran chu khawvel sualna laka inthiar fihlim a,
sual do a thisen chhuak khawp hiala ṭang tur kan ni.
Hetih lai hian, zu, drugs, zuk leh hmuamte hian nasa

28
KRISTIAN LEH RUIHTHEIH THIL 18.09.2021 (INRINNI)

takin Mizo Kristiante a luhkhung nasa hle a ni. Hmun


ṭhenkhatah chuan Kohhran hruaitu leh ṭhalai hruaitute
zingah thleng hian zu leh damdawi hian min luhkhung
nasa tawh hle a ni. Hei hian Krista taksa a ti hmelhem
nasa hle a ni. Tin, kan ṭhalaite ruihhlo avanga kan chan
zel chuan, ṭhalai pawl hruaitu turte, zaipawl member
turte, rawngbawltu turte, inkhawm turte, Kohhran mi
tur kan kiam zel dawn tihna a lo ni ang.

(3) Mizote kan hmelhem nasa: Media lama kan lansarh


dan tam takte hi Mizo hnam tan hian hriat a nuam lo
ṭhin hle mai. Mizote hi sex, drugs, zuk leh hmuam lama
tlan nasa, HIV positive/ Aids tamna, cancer tamna state
tiin kan thang mek ta. Missionary kan tirh chhuah tam
viau lai hian, a tirchhuaktu lam hi kan in enlêt a ngai ta
viauin a lang. Kohhrante hian khawtlang hruaitu leh
NGO te hmalak tur atan dah mai chi a ni ta lo, nasa
zawka hma kan lak a ṭul ta hle a ni.

(4) Chhungkua a buai zo: Ruihtheih thilin Mizo


chhungkua a luhkhung nasat avang hian, chhungkaw
keh chhia kan tam hle a ni. Tin, chhungkuaah buaipui
ber leh duh zawng a lo danglam chuan, sum leh pai
hman duhna leh ṭha tih zawng, duh zawng, leh nuam
tih zawng a lo danglam ṭhin. Hetiang a lo thlen tawh
chinah chuan chhungkua pangngai takin a kal theih
tawh ṭhin lo. Hetiang a nih avang hian chhungkaw tam
tak chu chhanchhuaktu ngaiin an rûm mek a ni. He thil

29
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

hi Mizo kan nihna ang leh Kristian kan nihna aṭangin


chona kan hmachhawn mek chu a lo ni ta.

(5) Thlarau nun a tichhia: Pathian chu kan rilru, kan


taksa, kan thlarau leh kan chakna zawng zawnga
hmangaih tur kan nih tlat avangin a ngawlvei nen hi
chuan kal kawp theih a ni lo. Ruihlo chuan taksa leh
rilru zawng zawng a fan chhuah vek avangin, Tirhkoh
Paula chuan, Thlarau thianghlim chauh lo chu min
thuhnuaitu tur atan a phal lo a, “Uain ruiin awm suh u,
Thlarauva khatin awm zawk rawh u,” (Eph. 5:18) a ti a
ni.

(6) Bible zirtirna: Bible ziah hun laia an la chin loh


vangte pawh a ni ang. Heng ruihhlo, zuk leh hmuam
hrang hrangte hi Bible ah hian kan hmu lem lo tlat. Zu
chungchang erawhchu vawi tam tak kan hmu na a, ruih
erawh chu a phal hauh lo. Chutiang a nih avang chuan,
heng ruihhlo leh zuk hmuam hrang hrangte hi ṭul hauh
loa sum luan ralna, hrisel lohna nasa tak min thlen
theitu a ni tih hre thar leh ang u.

Uain chungchang vawi 228 a sawi laiin, zu pangngai chu


vawi 19 a sawi thung. Rakzu a ni emaw, Uain a ni emaw
ruih theih a ni a; ruih chin leh zu hmun hlimnate hi
Pathian thu-in a do tlat a ni. Zu ruih hmangte chu Vanram
kai lo tur list-ah a dah a, hman sual awl tak, hman sual
deuh nge nge a nih ṭhin avang hian Mizo kohhrante chuan
kan duh lo hle a ni. Thufingte 20:1 - Uain hi nuihzabura
30
KRISTIAN LEH RUIHTHEIH THIL 18.09.2021 (INRINNI)

mi siamtu a ni a, zupui (shekar = strong drink, rakzu) hi


insual bung bungna a ni; Chu mi buma awmte chu an fing
lo a ni. Thufingte 23:29-30 - Tute nge chungpik ṭhin a,
tute nge lungngai ṭhin a, tute nge inhau ṭhin? Tute nge
thubuai nei ṭhin a, tute nge a vang awm loa hliam tuar
ṭhin a, tute nge mit sen rem rum ṭhin le? Zu hmuna awm
reng ṭhinte, zu chawhpawlh in ṭhinte an ni. Bible
zirtirnaah hian a ṭha zawngin Ruihhlo hi kan hmu ngai lo.
Kristiante chuan kan tih hauh loh tur leh kan do tlat tur
chu Ruihhlo hi a ni. Mi piangthar, Lal Isua Krista ringtute
chu Ruihhlo leh a kaihhnawih lakah hian kan inthiar
fihlim ngei tur a ni ang (Isaia 5:11; I Kor. 5:11; Eph 5:18).

C. Ruihhlo laka fihlim.


Ruihtheih thil laka fihlim dan ṭha ber chu tihchhin
miah loh hi a ni awm e. Ruihtheih avangin kan buai
a, kan mualpho mêk bawk a nih hi. Ruihtheih hian
kan nih tur ang min nihtir thei lo a, kan chanvo tur
ngei ngei pawh min hlohtir ṭhin a ni.

Ruihhlo kan hmelma lian tak, min tichhe mektu


laka fihlim tur chuan, ṭhian ṭha thlan a pawimawh
tih hriain, Pathian ṭih mi ṭhian i kawm tlat ang u.

Kan mamawh tâk ber chu, Kristian chhungkaw dik


tak din a ni. Chhungkua hi kan bul ṭanna a nih tlat
avangin, kum lama kan puitlin ve tawh ngawt

31
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

avanga nupui/ pasal kan in thingnawi fawm ve


ngawt ṭhin te hi bansan a ṭul ta hle mai. Pathian
ṭihna nei lo chhungkua aṭang chuan rah ṭha a
chhuak duh lo viau mai. Hawh u, chhungkaw dinna
leh inrelbawlna kawngah hian fimkhur deuh deuh
teh ang u.

Ruihhlo hian Thlarau lamah pawh Pathian nena


inpawlna min neihtir thei ṭhin lo. Kan taksa hi
Pathian In a nih avangin Pathian chawimawi hi kan
tihtur a ni a; ‘Tu pawhin Pathian In chu a
tihkhawloh chuan chu mi chu Pathianin a tikhawlo
ang, Pathian In chu a thianghlim si a, chu in chu
nangmahni in ni e’.

Ngawlvei hi a in ang lo thei viau mai. Zu leh drugs


ngawlvei lo te pawh hian engemaw ber ngawl kan
vei fo ṭhin. Entirnan: Sahdah, Kuva, Tiranga,
Sikhaar etc, ngawlvei, bazar ngawlvei, hnathawh
lutuk ngawlvei, pawisa khelh ngawlvei, sakhaw
ngawlvei etc. Engpawhnise, min hmangaiha min
ṭanpui theitu Lal Isua lam hawi ila, min bawihtu lak
aṭang hian zalenna dar i vua ang u. Mi tupawh hian
mahni in hmuhchian a, in en fiah ngam a ṭul ṭhin.
Kan sualna te, kan dik lohna te in hmu ngamin
huaisen ila, tih tak zetin Pathian hnenah ngaihdam
dil bawk ila, ngaihdamna kan chang ngei ang.

32
KRISTIAN LEH RUIHTHEIH THIL 18.09.2021 (INRINNI)

Pathian chênna tlâk ni tura Isua Krista’n a thisena


a leite kan ni. Chu Pathian In chu zah awm leh
thianghlim tura din a nih avangin chhunglam leh
pawn lamah kan thianghlim a pawimawh ta em em
a ni. Tin, Pathian In chu midangin an thlir reng a,
a chhunga chên ve an châk theihna tura kan
inbuatsaih a ngai a ni. Tichuan, Pathian In chu
midangte tan malsawm dawnna In a lo ni ang.

Sawiho tûr:

(1) Ruihtheih thil dona kawngah Kristiante mawhphurhna


nia kan hriat engte nge? Kan mawhphurhna kan hlen
chhuakin kan hria em?

(2) Mizote hi Ruihlo vangin mualpho kan inti em? Mualpho


kan intih chuan engtin nge kan siam ṭhat tâk ang?

33
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

19.09.2021 (Pathianni) 6
KRISTIANTE LEH
INṬHENAWM KHAWVENNA
Rev Malsawmdingliana Bible Chhiar tûr
Rom 13:9,10

Thuthlung Hlui Bu 39 leh Thuthlung Thar Bu 27, Holy


Bible kan tih hian hmangaihna hi min kawhhmuh leh
zirtir a tum ber ti ila a sual tampui awm lo ve. Dan (Thu
Sawm Pek) thu, mihringte tana zawm famkim hleih theih
loh pawh hi hmangaihna aṭang chauha zawm theih leh
khaikhawm a ni. Inṭhenawm khawvenna thu pawh hi
hmangaihna aṭang bawka bul ṭan a ṭul ang. Thuthlung
Hlui leh Thuthlung Thar ah hian ṭhenawmte nena
inlaichinna thu hi a sawi tam lo hle, mahse a sawi tawhna
ah chuan a huapzau hle thung.

Ṭhenawm hi chi hnih ah ṭhen in zir tum dawn ila -


(i) Kan chênna bul hnaia awm te leh

(ii) Kan mihring pui te.

1. Kan chena bulhnaia awmte

Mihring hi inmamawh tawn vek kan ni a, lam hla taka


unau aiin lam hnaia ṭhenawmte chu an ṭha zawk a
(Thufingte 27:10). Hmuh phak loh a awm chhungkhat

34
KRISTIANTE LEH INṬHENAWM KHAWVENNA 19.09.2021 (PATHIANNI)

laina thisen zawmpui ai chuan ban phaka awm zawk te


chu kan inmamawhin kan inpuih theihna kawng a tam
zawk tlat ṭhin. Kolkata-ah hian a lang hlein ka hria.
Damlo mangang tak tak ka hmu fo a. Mizoram lama an
chhungte chuan sum rawn thawn, ṭawngṭaisak leh
phone hmanga thlamuan bak tih theih an nei tam lo.
Chu ai chuan thisen zawm pui pawh ni lo Kolkata
khawpuia awm Mizo-te bawk chuan ṭanpui an ngaihna
zawn ah kawng tam takin an pui thei zawk ṭhin.

Tin rikrum thil a lo thlenin ṭanpuina chu hnaivai taka


mi rang tak in a lo thleng ṭhin. Mi dangte ṭanpui theitu
kan nih rual in mi dang ṭanpui ngai pawh kan ni ve vek
tho. Mi dang kan ṭanpuina hi ṭanpui ngai kan nih hunah
mi dangte ṭanpui kan dawn letna a ni fo.

Mitthi raltu pa pakhatin a ralna sum pek pah chuan,


“Hei hi lo kawl rawh u, kan thih ve hunah min la rawn
ral ve dawn nia” a ti a. A nuihzatthlak viau angin a lang
a, mahse thudik tak chu a ni tlat si a. Chhiat ni a kan
intawrhpuina leh ṭhat ni a kan inlawmpuinate hi kan
tawn ve hun atana kan inlawm tawnna a ni ṭhin.
Chuvang chuan kan ban phak ṭhenawmte nen hian
inhmangaih tawn a, awm ho tur reng kan lo ni. Mihring
hi inmamawh tawn tura siam kan nihna a lang chiang
hle awm e.

35
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

2. Kan Mihring pui te


“A nih leh, ka vengte chu tute nge ni?” a ti a. Isuan a
chhang a, “Tu emaw Jerusalem khua aṭangin Jeriko
khuaah a zuk kal dawn a, suam hmangte a tawk hlauh
a, chu mi te chuan a silhfen an hlihsak vek a, an vaw nek
a, thi lek lek in an kalsan ta a…. Chu mite pathum
zingah chuan suam hmangho tawka vengte chu tu ber
nge nia i rin,” a ti a. Tin ani chuan “A khawngaih tu
chu” a ti a. Tin Isuan a hnenah, “Nangpawh chutiang
bawk chuan va ti ve rawh,” a ti a (Luka 10:29-37), “…a
unau a hmuh renga mah a hmangaih si loh chuan,
Pathian a hmuh ngai lohva chu engtin nge a hmangaih
theih ang?” (I Johan 4:20). Pathianin min hmangaih tih
kan hria, a fapa mal neih chhun meuh pawh min pek
phal avangin, chu min hmangaihtu chu engtin nge kan
hmangaih let ve ang? Kawng tam tak a awm lo ang.
Amah Pathianin keimah min hmangaih ang tho a a
hmangaih ve kan mihringpuite kan hmangaih hi
Pathian kan hmangaih let ve theihna kawng chu a ni.

Fa nei duah, nuthlawi hmangaihtu chuan, “Ka


hmangaih che” a tih a tih ai chuan a fate duat taka a
enkawlpui mai khan nuthlawi chuan a hmangaihna a
dawngsawng thiam zawk ngei ang.

Tih tak emah chuan Pathian rawngbawltu zawng


zawng pawh hian an mihringpuite hnenah tho a ni,
duhsak taka Pathian thuchah sawia rawng an bawl ṭhin
36
KRISTIANTE LEH INṬHENAWM KHAWVENNA 19.09.2021 (PATHIANNI)

ni. Chutiang bawkin thilpek petu pawh hian Pathian


rawngbawl nan mihringte hnenah tho a pe a, a
mihringpui te tho chu a hmang raltute chu an ni tlat.
Chutiang chu ni mah se la, Lalpan a chunga ti-ah leh
pe-ah a lo chhiarsak thung.

Chutichuan Pathian kan hmangaih avanga midang,


ṭhenawm khawveng lam hla leh hnaia mi te chunga kan
thil tih hian rah duhawm tak a chhuah ṭhin a. Chungte chu
(1) Thusawm pek zawmna a ni/ Dan zawmna a ni.

(2) Pathian fa nihna lan chhuahna a ni.

(3) Thlarau bo zawnna a ni.

(4) Midangte rin leh zahawmna hlawhna a ni.

(5) Nun hlimna a ni.

(6) Mihringpuite duhsak hlawhna a ni.

(7) Pathian malsawm dawnna a ni.

(8) Midang tan malsawmna thlentu nihna a ni.

Tin, lawmna chi thumin a par chhuak nghal bawk -


(1) Hmangaihna dawngtu a lawm.

(2) Pathian a lawm.

(3) A petu/ titu a lawm.

37
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

Chuti taka Pathian hmangaihna dawngtu kan nih avanga


ṭhenawm khawvengte hnena hmangaihna kan lan
chhuahtirna hian Kristian nun rimtui leh parmawi a
chhuah theih chuan, khawvela kan cham chhung hian
theih tawp chhuahin, par vul zual zel turin i in buatsaih
zel ang u.

Sawiho tûr:

(1) Mihring kan inlaichin tawnna atana ṭha ber nia kan hriat
sawiho ni se.

(2) Ṭhenawm khawveng tana mi hnawksak kan nih theihna


sawiho ni se.

38
ZIRNA LEH KRISTIANNA 25.09.2021 (INRINNI)

25.09.2021 (Inrinni) 7
ZIRNA LEH KRISTIANNA
Colonel Lalhmingliana Hmar Bible Chhiar tûr:
Thufingte 12:27, 22:6

Sawihawnna:

Zirna tih hian a huam zau viau mai. Zirna-in a


kaihhnawih thil hrang hrang heng – zirtirtu, zirlai, zirna
in, zir dan kalphung, zirlaibu, zirna hmun leh zirtirnate
hi a huam vek a ni. Mihring hian kan pian tirh aṭangin
zirtir kan ngai a, zirtirtu ṭha kan mamawh a, kan thih ni
thlengin zir in tawp in tai a nei lo.

Sawizauna:

Ram leh hnam hmasawnna bulpui ber chu zirna hi a ni.


Ram ropui apiangin zirna an ngai pawimawh a, khawvel
huap zirna in ropui tak tak an nei khep khup hlawm mai.

England ramin Oxford leh Cambridge university an nei a,


USA in Massachusetts Institute of technology (MIT),
Stanford leh Harvard university-te an nei thung. Asia
khawmualpuia ram hmasawn ber zinga mi Singapore
pawhin National University of Singapore a nei bawk.
Heng ka han tarlan tlemte hi khawvel a zirna in ṭha ber
berte an ni.

39
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

India pawh hian zirna in ṭha tak tak tam tak a nei. A
langsar zualte chu JNU leh Delhi University te, IIT
Bombay te leh IIT Kharagpur te an ni. Khawvel huap zirna
kalphung ṭha zawk entawnin kawng thar ṭha zawk pawh
India hian a sial chho zel a, National Education Policy
2020 duan thar chu Union Cabinet in 29 July 2020 khan a
lo pawm a, sorkar zirna hmunah kumin aṭang hian hman
ṭan tur-a tih a ni. Mithiamte chuan he NEP 2020 hian
hmasawnna nasa thlen ngei turin an beisei a ni.

Mizoram pawhin 2 July 2001 aṭang khan kan pualin


University kan nei ve tawh a, hei hian hma kan sawn ve
zel tih a lantir. Ṭan lakna tur erawh mizoten kan la ngah
hle, India hnam dangte el pha tur chuan hun, tha leh sum
tam tak kan sen a la ngai.

National Eligibility cum Entrance Test (NEET) a AIQ


(Artificial Intelligence Quotient) top 10 te hian a
tlangpuiin mark 670 aṭanga 690 an hmu ṭhin an ti a.
Mizote hian Mark 300 vel bawr hi a ti ṭha pawlin an hmuh
dan a ni a, mi pahnih khat mark 400 hmu tling erawh an
awm ve tawh awm e. Medical College luhna tura, All India
Quota cut off mark pawh hi 580 a ni a, Mizo tan chuan a
sang viau mai. Tribal Quota avang chauh hian kan lut ve
thei ṭhin a ni. Hmasawn a ngai tih hriain Central YMA lam
pawhin Zirna uar kum 1996, 1997 leh 2019 te khan a lo
puang tawh bawk.
40
ZIRNA LEH KRISTIANNA 25.09.2021 (INRINNI)

Zirtirna hi Kohhran hna pawimawh a ni.

Lalpa Isua Krista entawnin zirtirna hi Kohhran hna


pawimawh ber pakhat a ni. Isua Krista kha zirtirtu tih a
nia, a rawngbawlna ki pui ber pakhat chu zirtirna pek a ni.
Zosap hmasa pahnih Pu Buanga leh Sap Upate kha 1894
kumtir lamah Mizoram an rawn lut a, zirna bulṭhut A Aw
B min pe a. April thlatirah school an hawng a, an zirlai
hmasa berte chu Durtlang lal Suaka leh Chaltlang lal
Thangphungate an ni. April thla ral hma hian zirlai hmasa
ber pahnihte hian ziak leh chhiar an thiam hman an ti.
Tichuan Mizoramah School hi Mission kutah 1952 thleng
a awm a, 1952 aṭang erawh chuan Sorkarin a enkawl ve ta
thung a ni. Tun hun thleng hian Mizoram chhungah pawh
Kohhran School engemawzat kan nei. India ram khawpui
hrang hrang zau zawka kan thlir phei chuan Kohhran ta
zirna school leh college ṭha tak tak tam tak a awm.
Kohhran hian zirna hi a ngaih pawimawhzia hengte hian
a tichiang viau awm e.

Kohhran hmasawnna chi hnih punna leh ngialnghehna


atan pawh hian sunday school hian kawngro thui tak an
su ngei ang. Mizo Kristiante tun dinhmun kan thlen
theihna chhan pawimawh tak pakhat chu naupang
sunday school leh puitling sunday school ṭha taka kan
kalpui vang hian a ni kan ti thei ang. Tin, Kohhran hrang
hrang hian thawktu leh rawngbawltu turte

41
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

chherchhuahna tur zirna hmun ṭha tak an nei vek bawk.


Thawk mekte zir chhunzawm zelna leh tihhmasawn
zelna tur zirna in fumfe leh phuisui tak takte pawh
kohhran tin mai hian ram pum huapte, khawmualpui
huapte leh khawvel pum huapte hian kan nei fer fur bawk
a ni. Heng hi tun lai hunah thil pawimawh tawp an ni.
Thawktu ṭha kan chherchhuah tam poh leh Lalpa ram tan
kan thawh hlawk zel mai dawn tihna a ni. Bible chuan,
“Thu hril leh zirtirnaa thawkrimte chu chawimawi tlaka
ngaih lehzual ni rawh se,” a ti (1 Tim 5:17b).

Zirtir hun ṭha ber chu naupanlai a ni.

Thufing chuan, “Naupang chu a kalna awm kawngah


chuan zirtir ula, a upat hun pawhin a thlah lo vang,” a ti
(Thuf 22:6). Upat hun thlenga kan nun dan tur hriltu chu
naupan laia zirtirna kan dawn hi a ni. Hmanlai Mizo upa
zawk ten naupang chumchiap, naupangchhia an tih lai
tak hi a hun ṭha lai ber zawk a ni. National Education
Policy (NEP2020) in a pattern thar hman tur 5+3+3+4 ah
pawh hian foundation stage hi kum 5 chhung a huam tir
a ni. UNESCO (United Nations Educational, Scientific and
Cultural Organization) chuan zirna bul ṭan ṭhat a
pawimawhzia ti hian a tarlang, “He hun hi primary
school atana inbuatsaihna mai a ni lo. A tum chu naupang
ṭhanlenna kawng hrang hrang - heng nunho dan
thiamnate, hriatnate leh taksa hmasawnnate hi a huam
vek a, nakin a khua leh tui ṭha, midangte lainattu leh
42
ZIRNA LEH KRISTIANNA 25.09.2021 (INRINNI)

ngaihsaktu an lo nih ngei theihna tur atana bul ṭanna ṭha


leh tlo an neih ngei hi a ṭul,’’ an ti.

Chhungkua hi school hmasa ber a ni.

Nu leh pate, pi leh pute hi zirtirtu an ni a, naupangte hi


zirlai an ni. Tirhkoh Paula’n Timothe-a hnenah, “Rinna
tak tak nangmaha awm chu ka hre reng si a, chu rinna chu
atirin i pi Loisii-ah chuan a awm a, i nu Euniki-ah chuan
a awm bawk a, nangmahah pawh a awm tih dik takin ka
hria,” a ti (2 Tim 1:5). Timothea hian rinna a rochun zel
dan hi a pi leh a nu zirtirna aṭangin a dawng tih a hriat
theih awm e. Nu leh pa ten naupang thlahthlam lova kan
theih ang tawka kan puih hian an lo puitling thei ṭhin a ni.
Hagari hnena Pathian thu lo thleng chu, “Tho la, naupang
kha kai tho la, I kutin chelh rawh, amah chu chi ropui
takah ka siam dawn asin,” a ti (Gen 21:18). Kan fate mi
ropui an lo nih theihna turin an tlukna aṭanga kaihthawh
ṭhin te; tunlai hunah phei chuan an mu rei lutuk tur
kaihthawh ṭhin te leh ngaihsaka chelh tlat te hi ṭul tak a
ni.

Zirna kawnga chelh tlat dan te hi kan zawn a ngai – ‘tutor


laksak an ngai em’ tih ang zawngte pawh hi a ni thei ang
a, ‘Khawi school hi nge ṭha ang’ tihte pawh hi kan chelh
tlat dan tur chu a ni ang. ‘Inchhungah zirna boruak ṭha
kan siam em’ tihte pawh hi kan fate kan chelh dan tur a ni
awm e.

43
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

Zirna kawnga hlawhtling tur chuan taimak, chhel leh


teirei peih a ṭul a. Inthlahdah lohte, ṭhian kawm tam lohte
leh thil ṭhalo laka insumtheihte pawh a pawimawh.
Hriselna leh finna neitu Pathian ṭih tlat a ngai bawk.

Sawiho tûr:
(1) Zirna-a hlawhtling tura thil pawimawhte hi han sawi zau
teh u.

(2) State danga Mizo zirlaite hian eng ang harsatna nge an
hmachhawn? Engtia puih tur nge ni ang?

44
RELIGIOUS PLURALISM LEH KRISTIAN SAKHUA 26.09.2021 (PATHIANNI)

26.09.2021 (Pathianni) 8
RELIGIOUS PLURALISM LEH
KRISTIAN SAKHUA
Rev. Dr. Rodinmawia Ralte Bible Chhiar tûr:
Joh. 14:6; TT. 17:22-31

India ram hi sakhaw hrang hrang lo pian chhuahna hmun


a ni. Khawvela sakhaw lian ber ber – Hinduism te,
Buddhism te, Jainism leh Sikhism te hi India ram aṭanga
lo piang chhuak an ni hlawm a. India hi khawvela Muslim
tamna ber ram pathumna a ni bawk. Heng bakah hian
Primal religion kan tih mai zuitute hi India ramah an
ṭhahnem hle bawk. Heting hi kan dinhmun a nih avangin
sakhaw hrang hrang parvulna khawvelah hian Kristiante
hi eng angin nge kan awm ang a, heng sakhuate hi eng
angin nge kan thlir ang tih te, hetiang karah hian Kristian
sakhaw dinhmun hi eng nge a nih, tih te ngaihtuah ngai
tak a lo ni ta.

1. Kristianten sakhaw dang kan thlir dan


Kristiante zingah sakhaw dang kan thlir dan hi a inang lo
hle hlawm mai a. A ṭhenin an hmuh khawbaw em em laiin
a ṭhen chuan sakhaw dangte hi Pathian hnen thlen
theihna leh chhandamna pe theiah an lo ngai ve mék
bawk a. Kristianten sakhaw dang kan thlir dan lian pui pui

45
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

kawng thum a awm a, lo sawifiah dawn ila:

1.1. Exclusivism – Kristian sakhua chauh hi sakhaw dik


awm chhun a ni a, Lal Isua chauh hi chhandamtu awm
chhun a ni tih rinna hi exclusivism kan tih chu a ni. He
ngaihdan zuitute chuan Pathianin mi zawng zawng
chhandam a duh a, chu chhandamna chu Lal Isua kal
tlang chauha neih theih a ni, tih nghet takin an pawm.

Exclusivists zingah hian ngaihdan inchen chiah lo an la


awm a – sakhaw dang reng reng chhe hlawm, laktlak loh,
Setana din leh ṭhatna reng nei lo a ngai pawl an awm a.
Chutih rual chuan exclusivists zingah pawh sakhaw dang
hmu khawbaw lutuk lo, ṭha ve, dikna lai pawh thui tak
nei, Setana din chhuah ni lo, thutak pawh awm ve, etc.
anga hmu pawl pawh an awm a. Heng mite hian Sakhaw
dang hi an ṭha ve hle a, mahse an tling zo lo a ni, tih
ngaihdan an nei.

1.2. Inclusivism – Inclusivism chu Lal Isua chauh hi


chhandamtu awm chhun chu a ni a, mahse Kristian
sakhua chauh hi Pathian awmna sakhua a ni lo; sakhaw
dangah pawh chhandamna a awm a, mahse, chu
chhandamna chu an mahni sakhaw serh leh sang an tih
avanga an hmuh a ni chuang lo, Lal Isua vang chauha
chhandamna chu chang an ni tho, tih ngaihdan a ni.
Sakhaw dangah khan mak leh sawifiah phak loh

46
RELIGIOUS PLURALISM LEH KRISTIAN SAKHUA 26.09.2021 (PATHIANNI)

(mysteriously)-in Lal Isua kha a awm a, tichuan, sakhaw


dang betute zingah chhandamna changa, van ram kai tur
an awm ve. Mahse, chungte pawh chu Lal Isua kal tlang
thoa chhandamna chang an ni. Inclusivist-ho rindanah
chuan Pathianin mi zawng zawng chhandam a duh a, chu
chhandamna chu Lal Isua kal tlang chauha neih theih a ni
a, Lal Isua chu Kristian sakhuaah chauh awm loin sakhaw
hrang hrangah hna a thawk a ni. He inclusivism hi Roman
Catholic kohhran official theological stand a ni a. Vatican
Council vawihnihna 1962-1966 chhunga an neih aṭang
khan vawiin thlengin hei hi an pawm dan a ni.

1.3. Pluralism – Pluralism ngaihdan neitute chuan


Pathian chuan mi zawng zawng chhandam a duh a, chu
chhandamna chu mi pakhat kal tlang chauha chan tur a
nih chuan a dik thei lo ang. Pathianin mi zawng zawng
chhandam a duh tak tak chuan, chhandamna chu mi
zawng zawng ban phakin a dah tur a ni. Chuvang chuan,
sakhua zawng zawngah chhandamna a awm vek tur a ni,
tih kha an ngaihdan a ni. Pathian hi pakhat chauh a ni a;
chu Pathian pakhat chauh chu culture hrang hrang leh
hun leh hmun hrang hrangah mi hrang hrang hmangin a
inpuang chhuak ṭhin. Chuvangin, Lal Isua chauh hi
kawng awmchhun a ni lo a, a dang pawh a awm ṭeuh.
Tlang chhip panna kawng hrang hrang a awm ang leh, lui
pui hrang hrang tuifinriata a infin vek ang hian sakaw
hrang hrangte hian Pathian pakhatah min hruai lût vek a

47
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

ni, tih ngaihdan hi Pluralism kan tih chu a ni.

2. Kristian sakhaw danglam bikna


Khawvela sakhaw upa ber ber – Hinduism te, Judaism te,
Buddhism leh Jainism te hi Kristian sakhua aia upa vek an
ni a. Vawiin thleng hian heng sakhuate hian zuitu leh
ngaisangtu an la nei ṭhahnem hle a, Jainism tih loh hi
chuan ral lam an la pan lem lo niin a lang. Hetiang karah
hian Kristian sakhua hi eng nge a ṭhat bikna, a danglam
bikna eng nge ni ang le? Kristian sakhua danglam bikna
kan sawi turah hian hmuh theih leh teh theiha a
danglamna chauh kan sawi dawn a, chhungril lama a
danglamna – Sakhaw dik leh thutak keng awm chhun a
nihna kha chu sawi ngai loah dah ta ila.

2.1. Khawvel sakhua reng reng hi an innghahna chu


‘zirtirnaah’ a ni – tu zirtirna emawa inghat an ni vek.
Islam hi Muhammad-a zirtirna aṭanga lo piangchhuak
leh lo indin chho a ni a, Buddhism chu Buddha zirtirna
aṭangin, chutiang zel chuan. Kristian sakhua erawh hi chu
Lal Isua zirtirna aṭanga lo indin ringawt a ni lo! Kristian
sakhaw danglamna chu Pathian mihringa lo chang,
Kraws-a thihna leh thawhlehna aṭanga lo piang chhuak a
ni. Isua zirtirna ang tluk a ṭha hi sakhaw dangah a awm ve
mai thei, mahse, a inpekna ang erawh hi chu a teuh hnai
deuh pawh sakhaw dangah hian a awm ve lo. Muhammad
chuan kawng zawh tur panga a zirtir a, Buddha chuan
kawng riat (eightfold path) a zirtir a, Hindu Sages ho
48
RELIGIOUS PLURALISM LEH KRISTIAN SAKHUA 26.09.2021 (PATHIANNI)

chuan chhandamna kawng thum an ziritr a, Isua Krista


erawh chuan kawng emaw thu tak emaw a zir tir satliah
lo, “Keimah hi kawng leh thu tak leh nunna ka ni” (Joh.
14:6), a ti zawk. Isua Krista khan Chanchin Ṭha a rawn
puang a ni satlah mai lo a, amah kha Chanchin Ṭha a ni.
E. Stanley Jones khan Mahatma Gandhi hnenah, “You
have grasped the Principles but you have missed the
Person”, tiin Isua zirtirna a hriat thiam thu leh Isua nihna
dik tak erawh chu a man thlawt loh thu a hrilh. Kristianna
chu Isua Krista hi a ni mai. Hei hi Kristian danglamna chu
a ni.

2.2. Khawvel sakhaw dang zawng zawngah hian


Chhandamna nei turin thawh chhuah a ṭul vek. Mihringin
a chhamdamna chu a thawk chhuak tur a ni. Judaism-ah
chuan Dan zawm famkim phût a ni a, Hinduism-ah
kawng thum – Karma marga, Bhakti marga leh Jnana
marga te a awm a; a zavai hian mihring tumna leh beihna
a ṭul vek. Buddhism leh Jainism-ah phei chuan mihring
chhandamnan pathian a inrawlh lo reng reng, mihringin
ama chhandamna chu a thawk chhuak tur a ni tawl mai.
Sikhism-ah hian pathian ṭanpuina tel lo chuan
chhandamna hi neih theih a ni lo a, mahse, mihringin a
tih tur a tih ve loh chuan pathianin a ṭanpui ngawt dawn
chuang lo. Islam, Kristian sakhaw hnaih berah pawh hian
hremhmuna tem miah loa vanrama kal tur chuan sakhaw
thil tih tur ruat sa chu rinawm taka an tih a ṭul. Kristian

49
CALCUTTA MIZO CHRISTIAN SERVICE :: 2021 BEIHRUAL ZIRLAIBU

sakhaw danglamna chu Lal Isua khan, “Hei hi ka thisen


thuthlunna, sual ngaihdamna atana mi tam tak tana
chhuak tur chu a ni” (Mt. 26:28), tiin chhandamna chu a
pekin min pe tawp mai a - khawngaihna thilthlawn pek a
ni. Paula chuan, “Batna lehkha, thupeka ziak, kan chunga
awm min dodal ṭhina chu a thai bo tawh si a; chu ngei chu
kraws-a khengbetin a la kiang ta” (Kol. 2:14), a lo ti a nih
kha. Hetiang hnaih deuh pawh hi sakhaw dangah a awm lo.

3. Religious pluralism leh Kristian nun


Kan tarlan tak ang khan sakhaw hrang hrang par vulna
khawvelah kan awm a. Kristiante hian heng sakhuate hi
engtin nge kan tih ang? Hetiang karah hian Kristian nun
engtin nge kan nun chhuah pui ang a, Kristian mission
leh rawngbawlna engtin nge kan kalpui ang?

Paulan Atheni mite hnena thu a sawi (TT. 17:22-31) aṭang


hian Kristiantena sakhaw dang kan en dan tur chu thui
tak a zir theih awm e:
 An sakhua a sawi chhe lo.

 Sakhaw mi tak an nih avangin a fak.

 Hre loa chibai in lo buk ṭhin Pathian chungchang ka


hrilh dawn che u tiin a sawi.

 Sakhaw hrang hrang betute hi pakhat kan ni, bul


hmun khat vek kan nih avangin.

50
RELIGIOUS PLURALISM LEH KRISTIAN SAKHUA 26.09.2021 (PATHIANNI)

 Pathian chuan tumah a hlat ngai lo, Hindu emaw


Muslim emaw te pawh a hlat ngai lo tihna a ni ang chu.

 An pathian fakna atana an hla phuah pahnih la


chhuakin chu chu Pathian tak sawina angin a sawi –
“amah avangin kan nung kan che kan awm a ni si a”
tih leh “Keini pawh a thlah te kan ni si” tih te.

 A tawp lamah Lal Isua-ah hruai lutin sima Lal Isua an


rin a ngaih thu a tar lang.

Paula tih dan aṭang hian keini pawhin sakhaw dang


betute laka kan rilru put dan tur leh anmahni kan dawr
dan tur chu thui tak kan inzir thei awm e. Sawihona lamah
sawi belh ni se.

Sawiho tûr:
(1) Sakhaw dang karah kan awm a, sakhaw dang kan en dan
tur leh an laka rilru kan put dan tur te, Lal Isua thuhretu
(witness) kan nih dan turte sawiho ila.

(2) India ramah hian Kristiante hi kum 2000 dawn vel kan
awm ve tawh a. Mahse, Kristian percentage chu 2.3%
chauh a la ni si a. Engvangin nge Kristiante hi India ramah
hian kan pun chak theih loh ni ang?

51
NOTES

52
APPENDIX: CMCS Missionary Ṭanpui Mêkte
# Hming Thawhna hmun Pawl/ Organisation

1 Pu Ringsuothang Khawbung NC Hills, Assam Cachar Hill Tribe Synod

2 Nl Mudang Oze Arunachal Pradesh Baptist Church of Mizoram

3 Pu Joy Loungir Tripura Reformed Presbyterian Church


4 Pastor Lalnunhlima Mathiepee Tripura Evangelical Church of Maraland
5 Pastor Lalronghaka Bhutan Independent Church of India
6 Pastor Lalrochunga Nepal Independent Church of India

7 Pi Laldinsangi Hmar Saharanpur, UP Youth With A Mission

8 Pastor Daniel B Anal Mainpuri, UP Apostolic India Mission


9 Evan Immanuel Lalramthar Sikkim Weslyan Methodist Church
10 Pi Pushpanjali Dhruv Jharkhand Friends Missionary Prayer Band
11 Pu Dinesh Kumar Chhatishgarh Friends Missionary Prayer Band
12 Pu Arun Ghanta J&K Friends Missionary Prayer Band
13 Pastor Elis Joel Lava Odisha Isua Krista Kohhran

14 Pu Brundaban Karkara Odisha Isua Krista Kohhran


15 Pu K Lalrotluanga Madhya Pradesh Thlarau Bo Zawngtute
16 Pu Pawan Masih Punjab Evangelical Free Church of India
17 Pu Khemai Kanojia UP Mission For Christ

18 Pu Sukumar Patra Nakuadaha, WB Calcutta Synod Mission Field

19 Pu Panna Dey Sainthia, WB Calcutta Synod Mission Field


20 Pu Ranjit Murmu WB Calcutta Synod Mission Field
21 Pu Ashok Mal WB Calcutta Synod Mission Field

22 Pi Esther Mardi WB Calcutta Synod Mission Field

23 – 27 Hming hriatlo – (5 Nos.) Synod Mission Board

28 - 30 Hming hriatlo - (3 Nos.) Salvation Army

53
NOTES

54
NOTES

55
NOTES

56

You might also like