FİZİK Soru Bankası

Dikkat! Kitabın tamamı yüksek düzeyde görsel, sanatsal ve akademik işçilik ürünüdür.
Her hakkı Tammat Yayıncılık ve Eği�m Danışmanlık San. Tic. Ltd. Ş�’ye ait�r.
Lü�en tamamen ya da kısmen kopya etmeyiniz.
Kopya ediyorsanız sevmişsiniz, demek�r.
O hâlde sa�n alın yenilerinin yazılmasına vesile olun.

genel yayın yönetmeni : Süleyman TOZLU

editör : Yunus SEVİNDİK
Redaksiyon : Deniz ÖNGEL, Seçkin KURTBÖRÜ
ISBN : 978-605-274-003-3
baskı : WPC Matbaacılık San. Tic. A.Ş.
baskı tarihi : 2019
yayıncı ser�fika no : 32159

Şenlikköy Mahallesi Cevizli Sokak No:16 D:6

Florya Bakırköy/İstanbul
t/ +90 212 424 00 64
bilgi@tammatyayincilik.com
www.tammatyayincilik.com
 nedir?

1 2 3
Hamle

Hamle

Hamle
kuralı öğren örneği incele bir de sen dene
O hücrede anla�lması Verilen kuralı en iyi Özel bir sıralama ile
gereken kural ya da açıklayan örneği hazırlanmış sorularla
formülü içerir. içerir. öğrenilenlerin pekişmesi
sağlanır.

FİZİK "3 hamlede mat" edilir mi?

Tamam,
bu iş oldu!
Her ünitenin sonuna tüm
üniteyi kapsayan, üniversite
sınavlarında çıkması muhtemel
sorulardan oluşan ünite testleri
er
hamlel ile kitabımızı zenginleş�rdik.

de ne demek?
Bu kitaptaki hiçbir soru
rastgele yazılmadı!
Bu sebeple "akıllı hamleler"
başka?
başka

adını verdiğimiz testleri dersten Hamle sorularının ardından,

hemen sonra çözdüğünde öğrenilen hamleleri bir arada
varsa fizik dertlerini kullanabilmek ve pekiş�rmek
üç hamlede mat edebilirsin! için ara testler hazırladık.

Bu kitabın arkasında en alt seviyeden en üst seviyeye kadar

farklı öğrenci grupları ile uzun yıllar çalışmış, temel fizikten olimpiyat
fiziğine uz anan çizgide dersler vermiş usta fizik hocaları vardır .
 icindekiler
.
Ünite 1 KUVVET VE HAREKET
Vektörler ve Kuvvetler........................................................................... 8
Tork ve Denge...................................................................................... 24
Kütle ve Ağırlık Merkezi....................................................................... 42
Basit Makineler................................................................................... 56
Bağıl Hız ve Nehir Problemleri............................................................. 72
Newton'un Hareket Yasaları................................................................ 84
Bir Boyutta Sabit İvmeli Hareket.......................................................... 94
İki Boyutta Hareket............................................................................ 116
Enerji ve Hareket............................................................................... 130
İtme ve Çizgisel Momentum.............................................................. 144
fizik

Ünite 2 ELEKTRİK VE MANYETİZMA

Elektriksel Kuvvet, Elektrik Alan ve Elektriksel Potansiyel.................. 194
Düzgün Elektrik Alan......................................................................... 195
Sığa................................................................................................... 212
Elektrik Akımı Taşıyan Telin Manyetik Alanı....................................... 222
Alternatif Akım.................................................................................. 242

Ünite 3 ÇEMBERSEL VE HARMONİK HAREKET

Düzgün Çembersel Hareket................................................................ 264
Basit Harmonik Hareket..................................................................... 286
r Ünite 4 DALGA MEKANİĞİ
Dalgalarda Kırınım, Girişim ve Doppler Olayı..................................... 302
Elektromanyetik Dalgalar.................................................................. 310

Ünite 5 ATOM FİZİĞİNE GİRİŞ VE RADYOAKTİVİTE

Atom Fiziğine Giriş............................................................................. 320
Radyoaktivite.................................................................................... 332

Ünite 6 MODERN FİZİK

Özel Görelelik.................................................................................... 342
Kuantum Fiziğine Giriş....................................................................... 345
Fotoelektrik Olay............................................................................... 346
Compton Saçılması............................................................................ 350
Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları....................................... 351

HAMLE-3 CEVAPLAR.......................................................................... 365

 bulunsun!
Dersi
Üşenme,
derste
erteleme,
öğren!
vazgeçme!
?? sor!
? ? Anlamadığın
? her şeyi

ög
re
tm gi
en bil
din
le test
dinle

sor
soru di

Bol
nl
e
s so

der ru

soru çöz!
so
r

Öğretmenini
iyi dinle!
Bir soruda tıkanırsan
en sona bırak, Çözemediğin
göreceksin!
Uğraş!
çözdüğünü soruları hemen geçme!

Boş soru
bırakma! Yukarıda belirt�ğimiz
tüm bunlara rağmen
şekilde çalış�ğında
hala çözemediğin soru
öğrendiklerini kolay kolay
varsa kitabımızın
unutmadığını ve
internet sayfasından,
aldığın mesafeyi görünce
öğretmeninden ya da
şaşıracaksın!
arkadaşlarından yardım al!
Asla vazgeçme!

fizik, mutluluk oldu.

 1. Ünite

KUVVET VE
VEKTÖRLER
HAREKET
VE
KUVVETLER

Vektörler ve Kuvvetler

Vektörler
Değişkenler Tork ve Denge

Kütle ve Ağırlık Merkezi

Basit Makineler

Bağıl Hareket

Newton'un Hareket Yasaları

Bir Boyutta Sabit İvmeli Hareket

İki Boyutta Hareket

Enerji ve Hareket

İtme ve Çizgisel Momentum

2.ünite

2. Ünite
Elektrik ve
KONU
Manyetizma
Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-1 : Vektörler ve Kuvvetler

hamle Soruları 1 hamle

ler

1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!

Vektörler Örnek:

Kuvvet, hız, yerdeğiştirme gibi vektörel büyüklükleri ifade etmek ÁK

için kullanılan sembollere vektör denir. Her vektörün 4 temel
ÁM
özelliği vardır.
ÁL
ÁK
–x +x ÁN
A B
ÁK, ÁL, ÁM, ÁN vektörleri şekildeki gibidir.
Şekildeki K vektörü için bu özellikler, Buna göre,

Uygulama (başlangıç) noktası, A dır. I. ÁK = –ÁM

Doğrultusu, x doğrultusu ve ya AB doğrultusudur. II. ÁL = 3ÁN
Yönü, +x yönünde veya A dan B ye dir. III. 3ÁK = 2ÁL
Büyüklüğü (şiddeti), vektörün uzunluğu şiddetiyle orantılı çizilir.
yargılarından hangileri doğrudur?
Vektör ÁK biçiminde gösterilirken şiddeti |ÁK| veya K şeklinde göste-
rilir.
Doğrultu, yön ve şiddetleri aynı
Áa
olan vektörlere eşit vektörler denir. Çözüm:
Áb
Áa = Áb
ÁK ve ÁM vektörlerinin doğrultuları farklı olduğu için aralarında eşitlik
Ác
Doğrultuları aynı, şiddetleri eşit ve ilişkisi kurulmaz. (I yanlış)
Ád yönleri zıt olan vektörlere zıt vek-
törler denir. ÁL ve ÁN vektörler aynı yönlü olup ÁL nin büyüklüğü 3ñ2 birim, N nin-
Áe
kini ise ñ2 dir, bu durumda ÁL = 3ÁN olur. (II doğru)
Áa = –Ác

Áf ÁK nin büyüklüğü 2ñ2, ÁL ninki ise 3ñ2 dir. Ancak yönleri ters old-
uğundan,

– Bir vektör bir (skaler) sayı ile çarpıldığında ve bölündüğünde –3ÁK = 2ÁL olur. (III yanlış)
vektörün şiddeti ve yönü değişebilir.
Áa . 2 = Áe
Áa/2 = Ád
Áa . (–2) = Áf

3 bir de sen dene!

1. 2.
ÁK ÁK
ÁM ÁM
ÁL

ÁL
ÁN
ÁK, ÁL, ÁM vektörlerinin büyüklükleri K, L, M arasındaki ilişki
Şekildeki ÁK, ÁL, ÁM, ÁN vektörlerinden hangileri aynı doğrul- nedir?
tudadır?

8
 Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-1 : Vektörler ve Kuvvetler

haml
eler hamle Soruları 2
1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!
Vektörlerin Kartezyen Koordinat Sisteminde Gösterilmesi Örnek:
İki boyutlu vektörler K(x, y) biçiminde yazılır ve kartezyen koor- +y
dinat (dik koordinat) sisteminde gösterilirken vektörün başlangıç
4
noktası orijin alınıp vektör verilen (x, y) noktasına kadar çizilir.
3
ÁK(3, 4) olarak verildiğinde gösterimi şekildeki gibi olur.
+y 2 ÁK

4 1
ÁK
3 +x
1 2
1
2 2
1 3

+x +z
0 1
–2 –1 2 3 Üç boyutlu kartezyen koordinat sisteminde ÁK(a, b, c) vektörü şe-
–1
kildeki gibidir.
–2
Buna göre, a ve c değerleri nedir?

Üç boyutlu vektörler L(x, y, z) biçiminde yazılır ve birbirine dik x, y

ve z doğrultularından oluşan sistemde gösterimi yapılır.
L(3, 4, 2) olarak verildiğinde gösterimi şekildeki gibi olur. Çözüm:
+y
Üç boyutlu koordinat sisteminde bir vektör ÁK(x, y, z) biçiminde
4
gösterilir.
3
K vektörünün koordinatları şekilde görüldüğü gibi
2 ÁL

1 x = 2, y = 4 ve z = 3 tür. Buna göre,

+x K(2, 4, 3) vektörü biçiminde yazılabilir. Bu durumda

1 2 3
a = 2 ve c = 3 tür.
2
+z

3 bir de sen dene!

1. ÁK(–2, 3) vektörünü çiziniz? 2. y

3
2 ÁK

1
x
–3 –2 –1 1 2 3
–1
–2
ÁL –3

Şekildeki ÁK ve ÁL vektörlerinin kartezyen koordinat siste-

minde ifade ediniz?

9
 Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-1 : Vektörler ve Kuvvetler

hamle Soruları 3 hamle

ler

1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!

Vektörün Bileşenleri Örnek:

Bir vektör kendini oluşturan dik bileşenlere ayrılırken, vektörün Şekildeki K vektörünün x bileşeni
y
başlangıç noktası koordinat sisteminin orijinine yerleştirilir. Daha Kx 12 birim büyüklüğündedir.
sonra kuvvetin ucundan x ve y eksenlerine paralel doğrular çizil- Buna göre K nin y bileşeni Ky
erek A vektörünün bileşenleri şekildeki gibi, ÁK kaç birimdir?
+y (sin 37° = 0,6, cos 37°=0,8)

37°
ÁA y ÁA x

a Çözüm:
+x
ÁA X y K vektörünün dik bileşenleri
şekildeki gibidir. Burada
AX = A . cosa
Kx = K . cos 37°
AY = A . sina Ks�n37 ÁK
bulunur. Burada pisagor bağıntısından vektörün şiddeti ile bileşen- 12 = K . 0,8
leri arasında, 37°
x K = 12/0,8 = 15 birmdir. Bu durum-
A2 = AX2 + AY2 Kcos37 da,
ilişkisi yazılabilir.
Ky = K sin 37°

Ky = 15 . 0,6

Ky = 9 birim olur.

3 bir de sen dene!

1. y 2. y

ÁL
K=4 b�r�m

60°
53°
x x

Büyüklüğü 10 birim olan L vektörü şekildeki gibidir. Şekildeki K vektörünün yatay bileşeni kaç birimdir?
(sin 60° = ñ3/2, cos 60° = 1/2)
Buna göre, L nin y bileşeni kaç birimdir?
(sin 53° = 0,8, cos 53° = 0,6)

10
 3 bir de sen dene!
3. y 6. y

ÁK
ÁA

x
53°
x

ÁL
Büyüklüğü 20 birim olan A vektörünün dikey bileşeni kaç
birimdir? (sin 53° = 0,8, cos 53° = 0,6) ÁK ve ÁL vektörleri şekildeki gibidir.

ÁK nin yatay bileşenin büyüklüğü Kx in ÁL nin düşey bileşe-

nin büyüklüğü Ly ye oranı Kx/Ly kaçtır?

4. x

ÁA
7. y (düşey)

53° ÁK
y
37° ÁM ÁL

ÁB
x (yatay)
0
Á ve B
Şekildeki A Á vektörlerinin yatay bileşenleri eşit büyüklüktedir.
Şekildeki ÁK, ÁL ve ÁM vektörlerinin düşey bileşenleri ara-
Buna göre, ÁA nın düşey bileşeni ÁAy nin ÁB nin düşey bileşe- sındaki ilişki nedir?
ni ÁBy ye oranı kaçtır?

8. y

5. y Şekildeki M ve N vektörlerinin dü-

şey bileşenleri eşittir. ÁL
ÁK
ÁM ÁM
N vektörünün büyüklüğü 8 bi-
rim olduğuna göre M nin vektö- x
53° rünün büyüklüğü kaç birimdir? 0
x
30° (sin 30° = 0,5, sin 53° = 0,8)

N=8 b�r�m Şekildeki ÁK, ÁL ve ÁM vektörlerinin yatay bileşenlerinin

büyüklükleri arasındaki ilişki nedir?

11
Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-1 : Vektörler ve Kuvvetler

hamle Soruları 4 hamle

ler

1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!

Bileşke Vektörün Bulunması Örnek:

Birden fazla vektörün toplamına bileşke vektör (ÁR) denir. Bileşke Şekildeki ÁK, ÁL, ÁM ve ÁN vektörleri-
ÁL
vektör bulunurken; nin toplamı bu vektörlerden han-
Vektörlerin şiddetleri ve yönleri değiştirilmeden uç uca eklenir. İlk ÁK gisine eşittir?
vektörün başlangıç noktasıyla son vektörün bitiş noktası birleştiri-
lerek bileşke vektör bulunur. Bileşkesi bulunacak vektörlerin sıra-
laması önemli değildir.
ÁM ÁN
Áb Ác

Áb

Çözüm:
Áa Ác Áa
ÁR ÁK, ÁL, ÁM ve ÁN vektörlerini şekildeki
ÁK ÁL
gibi uç uca ekleyelim. ÁK nin başlangıç
noktasından ÁN nin bitiş noktasına
Şek�l - I Şek�l - II doğru çizilen vektör ÁR toplam
ÁM
ÁR (bileşke) vektör olacaktır.
Şekil I deki Áa, Áb, Ác vektörlerinin bileşkesi ÁR ise,
ÁN ÁR = ÁN

olup Şekil II deki gibi bulunur.

Uç uça ekleme yöntemiyle vektörler-
ÁK de toplama işlemi yapıldığı gibi, çı-
Örnek:
karma işlemide yapılabilir.
Şekil - I'deki ÁK ve ÁL vektörleri için, Şekildeki Áa, Áb ve Ác vektörlerinin bileşke-
ÁL Áa si nedir?
ÁK – ÁL = ÁK + (–ÁL) Áb
Şekil - I biçiminde yazılıp, önce K vektörü
sonrada –ÁL vektörü Şekil - II'dek gibi
çizilerek sonuç bulunur. Çıkarma iş- Ác
leminde değişme özelliği olmadığın-
–ÁL dan burada sıralama değiştirilemez.
Bunun dışında bileşke kuvvet bile- Çözüm:
ÁK – ÁL şenlere ayrılarak ya da paralel kenar Áa, Áb, Ác vektörleri şekildeki gibi birim kareler üzerinde verilmediği
ÁK
metodu ile de bulunabilir. zaman sorudaki şekilden bir bağıntı yakalanmalıdır.

Burada dikkat edilirse

Şekil - II
Ác + Áb = Áa dır.

Bu durumda

Áa + Áb + Ác = 2Áa olmalıdır.
Áa Áb

Ác

12
 3 bir de sen dene!
1. 4.
ÁL ÁK
ÁK
ÁL
ÁP

ÁM ÁM

ÁN
Aynı düzlemde bulunan şekildeki ÁK, ÁL, ÁM vektörlerin topla-
mı kaç birimdir?
Aynı düzlemde bulunan ÁK, ÁL, ÁM, ÁN ve ÁP vektörleri şekildeki
gibidir.
Buna göre,

I. ÁN – ÁM = ÁK

II. ÁL = ÁP – ÁN

III. 2ÁK = ÁN – 4ÁP

eşitliklerinden hangileri doğrudur?

2.
ÁK

ÁM

5.
ÁL
Áa Áb
Aynı düzlemde bulunan ÁK, ÁL, ÁM vektörleri şekildeki gibidir.
Ác
Buna göre, ÁK – ÁL + ÁM vektörü kaç birimdir?
Ád
Áe

Şekildeki Áa, Áb, Ác, Ád, Áe vektörleriyle yapılan Áa + Áb + Ác + Ád – Áe

işleminin sonucu hangi vektöre eşittir?

3.
ÁK

ÁL 6.
Áa
Ác
Áe
ÁM
Áb
Aynı düzlemde bulunan ÁK, ÁL, ÁM vektörleri şekildeki gibidir. Ád
Buna göre, ÁK + 2ÁL – ÁM/2 vektörünün büyüklüğü kaç birim-
Şekildeki Áa, Áb, Ác, Ád, Áe vektörlerinin bileşkesi hangi vektöre
dir?
eşittir?

13
Ara Test - 1
1. Aynı düzlemdeki ÁK, ÁL, ÁM, ÁN vektörleri şekildeki gibidir. 4. Aynı düzlemde bulunan ÁK ve ÁL vektörleri Şekil I deki gibidir.

ÂK ÂK
ÂL
2
3

ÂM ÂL
1
ÂN 5 4

Şekil I Şekil II
Buna göre, Buna göre, ÁL – ÁK vektörü, Şekil II de verilen vektörlerin
2
I. ÁL ve ÁM vektörleri zıt vektörlerdir.
hangisine eşittir? (Çizimler ölçeklidir.)
II. ÁK ve ÁN vektörlerinin büyüklükleri eşit, doğrultuları birbirine
diktir. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

III. ÁL ve ÁN vektörlerinin büyüklükleri eşittir.

yargılarından hangileri doğrudur? (Çizimler ölçeklidir.)

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

2. Aynı düzlemde bulunan ÁK ve ÁL vektörleri şekildeki gibidir. 5. Aynı düzlemde bulunan dört vektörden ÁX, ÁY ve ÁZ vektörleri Şe-
kil I de verilmiştir.
ÂK

ÂL ÂX
ÂZ 2

3
1

ÁR1 = ÁK + ÁL ÂY 4 5
ÁR2 = ÁK – ÁL Şekil I Şekil II

ÁR3 = ÁL – ÁK Dört vektörün toplamı sıfır olduğuna göre, dördüncü vek-

tör Şekil II dekilerden hangisidir? (Çizimler ölçeklidir.)
olduğuna göre, ÁR1, ÁR2, ÁR3 vektörlerinin büyüklükleri ara-
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
sındaki ilişki nedir? (Çizimler ölçeklidir.)

A) R1 = R2 = R3 B) R1 > R2 = R3 C) R2 > R1 > R3

D) R2 = R3 > R1 E) R3 > R2 > R1

3. Vektörler ile ilgili olarak verilen,

I. (–) ile çarpılırsa yönü 180° değişir.
II. –1/2 ile çarpılırsa yönü 90° değişir.
6. Üç boyutlu uzayda bulunan bir vektörün büyüklüğü 13 birimdir.
III. Skaler bir sayı ile çarpılırsa vektörün doğrultusu değişmez.
Bu vektörünün dik bileşenlerinden ikisinin büyüklüğü 4
yargılarından hangileri doğrudur?
ve 12 birim olduğuna göre, üçüncü bileşeninin büyüklüğü
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III kaç birimdir?

D) I ve III E) I, II ve III A) 1 B) 2 C) 3 D) 5 E) 8

1-B 2-D 3-D 4-D 5-D 6-C

14
 Ara Test - 2
1. Aynı düzlemdeki ÁK, ÁL, ÁM ve ÁN kuvvetleri şekildeki gibidir. 4. Üç boyutlu uzayda bulunan bir vektörün büyüklüğü 5 birimdir.

Bu vektörün dik bileşenlerinden ikisinin büyüklüğü 3 ve 2

ÂK birim olduğuna göre, üçüncü bileşeninin büyüklüğü kaç
ÂM
birimdir?

ÂN ÂL A) 3 B) 2ñ3 C) 3ñ2 D) 4 E) 4ñ2

Buna göre bu vektörlerin bileşkesi aşağıdakilerden hangi-

sine eşittir? (Çizimler ölçeklidir.)

3 5
A) ÁL B) 2ÁL C) ÁL D) 2ÁM E) 2ÁN
2 2 5. O r

ÁK ÁL
2. Aynı düzlemdeki ÁK, ÁL, ÁM kuvvetleri şekildeki gibidir.

ÁM ÁN
O
ÁK ÁL ÁP

Taban yarıçapı r olan silindir üzerinde şekildeki gibi veri-

len ÁK, ÁL, ÁM, ÁN, ÁP, ÁR vektörlerinin toplamı aşağıdakilerden
hangisidir?
ÁM 3
A) – ÁK B) – ÁK C) ÁK D) ÁL E) 0
2
Buna göre 2ÁK + 2ÁL + ÁM toplamı aşağıdakilerden hangisine
eşittir?

A) ÁM B) –ÁM C) ÁL D) ÁK E) 2ÁK

6. Aynı düzlemde verilen şekildeki ÁK, ÁL, ÁM kuvvetleri için,

3.
ÁK ÁL
4N 4N

4N ÁM

I. ÁK + ÁL + ÁM = 0

II. ÁK + ÁL = ÁM
Bir küpün kenarlarına şekildeki gibi kuvvetler uygulanıyor.
III. ÁK + ÁM = ÁL
Buna göre, bu kuvvetlerin bileşkesinin büyüklüğü kaç
yargılarından hangileri doğrudur?
newtondur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) 4 B) 4ñ2 C) 4ñ3 D) 8 E) 8ñ2
D) I ve II E) I, II ve III

1-C 2-B 3-C 4-B 5-E 6-B

15
51
Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-1 : Vektörler ve Kuvvetler

hamle Soruları 5 hamle

ler

1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!

Kuvvetler Örnek:

Duran bir cismi harekete geçiren, hareketli bir cismin hızını

değiştirebilen, cisimlerin üzerinde şekil değişikliği yapabilen veya K L M N
bir nokta etrafında cismi döndürülebilen etkiye kuvvet denir.
Kuvvet vektörel büyüklük olup ÁF ile gösterilir. Birimi newtondur(N),
P
dinamometre ile ölçülür. G
G
Dinamometre esnek yaydan oluşur.
G
ger�lm�ş

sıkıştırılmış Ağırlığı önemsenmeyen özdeş K, L, M, N yaylarına G ağırlıkları

serbest
yay

yay
yay şekildeki gibi asılmıştır.

K, L, N yaylarındaki uzama miktarları XK, XL ve XN arasındaki

x
F denge ilişki nedir?
x konumu
F Çözüm:

F
K L N
Ağırlığı ihmal edilen esnek sarmal yaya şekildeki gibi F kuvveti uy-
XK XL XN
gulayarak yayda gerilme ve sıkışma oluşturulur. Yaya uygulanan G
G
kuvvetin yaydaki uzama veya sıkışma miktarına (uzanımına) bağlı G/2 G/2
P
G
değişim grafiği aşağıdaki gibi olur.
G G
Kuvvet Grafiğin eğimi yay sabiti olarak G G
adlandılır ve
F
tan a = F/x = k G

F = kx
a eşitliğiyle hesaplanır. k yay sa-
Uzanım
x biti yayın cinsine, uzunluğuna,
kalınlığına bağlıdır. Ancak her
yayın bir esneklik sınırı vardır. Bu sınır aşılınca yay deforme olur.
Dolayısıyla F = kx bağıntısı bu sınıra kadar geçerlidir.
Yaydaki uzama miktarı F = kx ifadesiyle bulunur.Yaylara etkiyen
kuvvetler şekilde gösterildiği gibidir. Yaylar özdeş olduğundan
yay sabitleri (k) eşit olur. Buna göre,
K yayı için G = k. XK
L yayı için G/2 = k . XL
N yayı için G = k . XN yazılırsa,
XK = XN > XL

3 bir de sen dene!

1. Ağırlığı ihmal edilen özdeş A, B, C 2.

yayları şekildeki gibi dengededir.
A yayı B yayı A B C
A yayının uzama miktarı XA, C
yayının uzama miktarı XC olduğu-
na göre, XA/XC oranı kaçtır?
C yayı 2m m

Ağırlığı ihmal edilen A, B ve C yaylarına şekildeki gibi m ve

m
2m kütleli cisimler asıldığında yaylardaki uzama miktarları eşit
oluyor.

Buna göre, A yayının uzama katsayısının, B yayının uzama

katsayısına oranı kA/kB kaçtır?

16
 Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-1 : Vektörler ve Kuvvetler

haml
eler hamle Soruları 6
1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!
Bileşke Kuvvet Örnek:

Bir cisme uygulanan birden fazla kuvvetin vektörel toplamına bi- Birbirine paralel ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetlerinden ÁF1 ve ÁF2 nin bileşkesi
leşke kuvvet denir. 9 N, ÁF2 ve ÁF3 ün bileşkesi 7 N dur.

Bileşke Kuvvetin Bulunmasıyla İlgili Bazı Durumlar ÁF1 ve ÁF3 ün şiddetleri eşit olduğuna göre ÁF2 nin büyüklüğü
kaç N dir?
F1 Cisme uygulanan kuvvetler
F2 aynı yönlü ise bileşke kuvveti-
nin büyüklüğü
yer Çözüm:
R = F1 + F2 dir.
Kuvvetler zıt yönlü ise, bileşke ÁF2 ve ÁF3 kuvvetlerinin büyüklükleri eşit olmasına rağmen bileşke
F2 F1
kuvvetin büyüklüğü değerlerinin farklı çıkmasının sebebi ÁF2 ve ÁF3 kuvvetlerinin zıt ol-
masıdır.
yer R = |F1 – F2| olup yönü büyük
kuvvet ile aynıdır. ÁF1 = ÁF3 = ÁF dersek
Kuvvetler arasında açı ÁF1 + ÁF2 → ÁF2 + ÁF = 9
ÁF2 ÁR = ÁF1 +ÁF2
varsa bileşkenin büyüklü-
ğü R, ÁF2 + ÁF3 → ÁF2 – ÁF = 7

F1 + F2 > R > F1 – F2 olur. 2ÁF2 = 16

Bileşke kuvvet büyük kuv- ÁF2 = 8 N bulunur.
b vete daha yakındır.
a
F1 > F2 ise a < b olur.
ÁF1

İki kuvvet arasındaki açı küçüldükçe bileşkenin değeri artar.

Durmakta olan bir cisme kuvvet uygulandığında bileşke kuvvet yö-
nünde hareket eder.

3 bir de sen dene!

1. Birbirine paralel ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetlerinin bileşkesinin 3. F1

büyüklüğü 13 N dur.

ÁF1 ve ÁF2 nin bileşkesinin büyüklüğü 5 N olduğuna göre, ÁF3

ün büyüklüğü kaç N olabilir?
2a
K +x
a

F2

2. İki kuvvetin bileşkesinin büyüklüğü 5N dir.

Durmakta olan noktasal K cismi F1 ve F2 kuvvetleri uygulanın-
Kuvvetlerden biri 7N ise diğerinin büyüklüğü, ca +x yönünde harekete geçiyor.
I. 2N Buna göre,
II. 6N I. F1 > F2
III. 13N II. F2 = 2F1
verilenlerinden hangileri olabilir? III. F2 > F1

ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

17
Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-1 : Vektörler ve Kuvvetler

hamle Soruları 7 hamle

ler

1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!

İki Kuvvetin Bileşkesi Örnek:

Aralarında a açısı olan ÁF1 ve ÁF2 F

ÂF1 ÂR kuvvetlerinin bileşkesinin bü-
yüklüğü

120°
R = F12 + F22 + 2F1F2 . cosa 2F
a
ile bulunur.
ÂF2 Şekildeki kuvvetlerin bileşkesi kaç F dir?

ÁF1 ve ÁF2 kuvvetlerinin şiddetleri eşit ve F kadar olursa, Çözüm:

ÁF1 Kuvvetler arasındaki

Fñ3 F
açı a = 60° olduğunda, F

R = Fñ3

30° 120°
30° olur.
ÁF2
F F

Şek�l - I

2F kuvvetin şekil I deki gibi F + F biçiminde gösterilirse aralarında

120° olan F kuvvetlerinin bileşkesi F olarak bulunur ve kuvvetler
Kuvvetler arasındaki açı arası açı 60° olur.
F R=Fñ2
a = 90° olduğunda,
F
F Fñ3
R = ñ2F

olur.
45°
60° 60°
45°
F F F

Şek�l - II

Bu durumda kalan iki kuvvet şekil II deki gibi birleştirildiğinde

Kuvvetler arasındaki açı
R=F bileşke R = ñ3F bulunur.
F a = 120° olduğunda,

R=F

120°
olur.
F

18
 3 bir de sen dene!
1. Aynı düzlemde verilen 4. F1 Şekildeki eşkenar üçcgen
F şekildeki kuvvetlerin bileş- levhaya uygulanan kuv-
kesi kaç F dir? vetlerin bileşkesi 2F dir.

F Buna göre, F1 kaç F dir?

45°
2F

3F
Fñ2

2. Şekildeki eşkenar üçgen

F
levhaya etkiyen bileşke 5. 2F
kuvvet nedir? F

–x +x
K 5F

F Sürtünmesiz yatay düzlemde şekildeki noktasal K cis-

mine etkiyen bileşke kuvvet kaç F dir?

3.
F

6. y Noktasal K cismine aynı

düzlemdeki üç kuvvet
şekildeki gibi uygulanıyor.
F
K 4ñ2 N
x Buna göre, K cismine et-
15°
kiyen bileşke kuvvet kaç
F 8N
N dir?

Şekildeki eşkenar üçgen levhaya etkiyen bileşke kuvvet 4ñ2 N

nedir?

19
Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-1 : Vektörler ve Kuvvetler

hamle Soruları 8 hamle

ler

1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!

Dengeleyici Kuvvet Örnek:

Bir cisme uygulanan kuvvetlerin bileşkesini sıfır yapan kuvvete ÁF1

dengeliyici kuvvet denir. ÁR' ile gösterilir ve

ÁR' = – ÁR M

ÁF3
şeklinde ifade edilir.

Bir cisim uygulanan kuvvetler etkisinde dengede ise, ya durur ÁF2

yada sabit hızla hareket eder.

Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan m kütleli cisme üç
R=0 R=0 kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor.

v=0 v=sab�t Cisim serbest bırakıldığında hareketsiz kalması için uygulan-

ması gereken dördüncü kuvveti bulunuz.

Çözüm:

Cismin hareketsiz kalması için,

ÁF1
uygulanacak kuvvet dengeleyici
kuvvettir. Bu durumda önce
ÁR' ÁF2 bileşke kuvvet bulunup sonra ter-
si alınarak dengeleyici kuvvet
ÁR (–ÁR') şekildeki gibi bulunur.

3 bir de sen dene!

1. 2. ÁF1
ÁF3 ÁF1
ÁF2 I II

K III
IV
ÁF3
ÁF2

Birim karelere ayrılmış sürtünmesiz yatay düzlemde dört kuv- Şek�l I Şek�l II
vetin etkisindeki K cismi sabit hızla hareket etmektedir. Aynı düzlemde bulunan ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri şekil I deki
Üç kuvvet şekildeki gibi olduğuna göre, dördüncü kuvvet gibidir.
kaç birimdir? Buna göre, bu kuvvetlerin bileşkesinin dengeleyeni şekil II
de verilenlerden hangisi olabilir?

20
 3 bir de sen dene!
3. Birbirine paralel, büyüklükleri 3 N, 4 N ve 5 N olan üç kuv- 7.
ÁF3
vetin dengeleyici kuvveti en az kaç N olmalıdır?

ÁF1
K

ÁF2

Sürtünmesiz yatay düzlemde K noktasal cismi şekil I deki ÁF1,

4. Büyüklükleri 7N, 8N ve 9N olan üç kuvvetin dengeleyici ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri etkisinde hareket etmektedir.

kuvveti en az kaç N olmalıdır? K cisminin sabit hızla hareket etmesi için hangi kuvvetin
şiddetini arttırmak gerekir?

8. ÁF5
5. Büyüklükleri eşit ÁF1 ve ÁF2 kuvvetlerinin dengeleyici kuvveti bu
kuvvetlere eşittir. ÁF1
Buna göre, ÁF1 ve ÁF2 arasındaki açı kaç derecedir?
ÁF4

ÁF2
ÁF3

Sürtünmesiz yatay düzlemde sabit tutulan noktasal K cismine

6.
beş kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor.
ÁF2
ÁF1 V Cisim serbest bırakıldığında hareketsiz kalması için hangi
I
iki kuvvet kaldırmalıdır?
IV
K

ÁF3 III II

Şek�l I Şek�l II

Sürtünmesiz yatay düzlemdeki K noktasal cismi şekil I deki ÁF1,

ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri etkisinde hareket etmektedir.
9. Büyüklükleri 5N, 4N ve F olan üç kuvvetin bileşkesinin denge-
K cisminin sabit hızla hareket etmesi için Şekil II deki han- leyeni 11N şiddetindedir.
gi iki kuvvetin birlikte uygulanması gerekir?
Buna göre, F kaç N dir?

21
Ara Test - 3
1. Kuvvet hakkında verilen; 4. Aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3, ÁF4 ve ÁF5 kuvvetleri şekildeki gibidir.
I. Cisimlerin şeklini değiştirebilir.
II. Cisimlerin hızlarını artırabilir. ÂF2
III. Dinamometre ile ölçülür. ÂF3
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
ÂF5
D) II ve III E) I, II ve III ÂF1
ÂF4

Buna göre, hangi iki kuvvetin bileşkesi bu kuvvetlerden

birine eşittir? (Çizimler ölçeklidir.)

A) ÁF1 ve ÁF2 B) ÁF1 ve ÁF3 C) ÁF2 ve ÁF3

D) ÁF3 ve ÁF4 E) ÁF4 ve ÁF5

2. 4N, 6N ve 8N büyüklüğünde olan aynı düzlemdeki üç kuvvet 5. – Yön değiştirme

birbirine paraleldir. – Denge

Bu kuvvetlerin bileşkesinin en büyük değerinin en küçük – Yavaşlama

değerine oranı nedir? – Hareketsiz tutma
A) 4 B) 6 C) 8 D) 9 E) 14 – Harekete geçirme
– Şekil değiştirme
Yukarıda verilen olaylardan kaç tanesi kuvvet etkisinde
gerçekleşebilir?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

6. Yatay ve sürtünmesi önemsiz düzlemde durmakta olan nokta-

3. Aynı düzlemde bulunan ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri durmakta olan sal M cismi düzleme paralel şekildeki beş kuvvetin etkisindedir.
noktasal K cismine etki ediyor.
ÁF2
ÁF1
ÁF3
ÁF2
–x
K
+x ÁF1 M

1 2 3 4 5
ÁF4 ÁF5
Sürtünmeler önemsiz ve cisim x doğrultusunda hareket
ettiğine göre, ÁF3 kuvveti kesikli çizgilerle gösterilenlerden Buna göre, M cismi bu kuvvetlerin hangisinin doğrultu-
hangisi olamaz? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) sunda hareket eder? (Çizimler ölçeklidir.)

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) ÁF1 B) ÁF2 C) ÁF3 D) ÁF4 E) ÁF5

1-E 2-D 3-B 4-B 5-E 6-C

22
 Ara Test - 4
1. Aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetleri şekildeki gibiidr. 4. Aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3 ve ÁF4 kuvvetlerinin bileşkesi ÁR dir.

1 b�r�m ÂF1 2

1 3
ÁF1 ÁF2 ÁF3 1 b�r�m 4
ÂR

5 ÂF3

ÂF2

Buna göre, ÁF1 + 2ÁF2 – 3ÁF3 kuvetlerinin bileşkesi kaç birim-

dir? ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri şekildeki gibi olduğuna göre, ÁF4
kuvveti kesikli çizgilerle gösterilenlerden hangisidir?
A) 1 B) ñ2 C) ñ3 D) 2 E) ñ5
(Çizimler ölçeklidir.)

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

5. Yatay ve sürtünmesi önemsiz düzlem üzerinde durmakta olan

2. Büyüklükleri eşit olan ve aynı düz- ÂL noktasal K cismine Şekil I deki gibi F Á 2, F
Á 1, F Á 3 kuvveti uygulanıyor.
lemde bulunan ÁK, ÁL, ÁM ve ÁN vek-
törleri şekildeki gibidir.
ÂK ÂM ÂF2
1
ÂF1
K

Buna göre, 2
ÂN

I. ÁK vektörü ters çevrilirse bileşke vektörü sıfır olur.

3
ÂF3 4 5
II. ÁM vektörü ters çevrilirse bileşke vektörü sıfır olur. Şekil I Şekil II

III. ÁL vektörü ters çevrilirse bileşke vektörün şiddeti artar.

Buna göre, cisim Şekil II de gösterilen oklardan hangisi
yargılarından hangileri doğrudur? yönünde hareket eder? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D) II ve III E) I, II ve III

A
6.

3. Şekildeki gibi aralarında a açısı bulunan, aynı düzlemdeki 6 N

ve 8 N büyüklüğündeki iki kuvvetin bileşkesinin büyüklüğü R dir. ÂF

6N
B

Şekildeki ÁF vektörünün A ve B doğrultuları üzerindeki bile-

a F
8N şenlerinin büyüklüklerinin FA ve FB oranı A kaçtır?
FB
(Çizimler ölçeklidir.)
90° < a < 180° olduğuna göre, R aşağıdakilerden hangisi
olamaz? 1 1 2 3
A) B) C) D) E) 1
3 2 3 4
A) 4 B) 5 C) 6 D) 9 E) 10

1-A 2-E 3-E 4-C 5-C 6-A

23
32
Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-2 : Tork ve Denge

hamle Soruları 1 hamle

ler

1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!

Tork Örnek:
Kuvvetin döndürme etkisine tork denir. Tork vektörel büyüklüktür. Şekildeki düzgün, eşit bölmeli
F2 = F
Át ile gösterilir. çubuğa uygulanan F1 ve F2
F kuvvetlerinin, O noktasına
O
göre torklarının büyüklükleri
F1 = 2F oranı t1/t2 kaçtır?
O
d

Á ku-
O noktası etrafında dönebilen çubuğa şekildeki gibi dik olarak F Çözüm:
Á kuvvetinin O noktasına göre torkunu veren
vveti uygulandığında, F
ifade, F2 = F

Át = Ád x ÁF 'dir. d d d O d
F1 = 2F
Burada
Át : tork (N.m)
Çubuğun bir bölme uzunluğunu d alırsak
d : O noktasının F kuvvetine dik uzaklığı (m)
F : Kuvvet (N) dir. t1 = F1 . d = 2F . d
Tork vektörü, kuvvet kolu (d) ve kuvvetin (F) oluşturduğu düzleme t2 = F2 . 3d = F . 3d olur.
diktir. Torkun yönü sağ el kuralıyla bulunur. Sağ el, avuç içi dönme
Buradan t1 =
2Fd 2
noktasına bakacak biçimde tutulup dört parmak dönme yönünde = bulunur.
kıvrıldığında dört parmağa dik açılan baş parmağın yönü tork vek- t2 3Fd 3
törünün yönünü gösterir.

F1
saat yönüne saat
ters yönü

ÁŠ1 ÁŠ2
O O

F2
Şekilde görüldüğü gibi çubuk F1 kuvvetinin etkisinde saat yönüne
ters dönerken tork sayfa düzleminden dışarı, F2 kuvvetinin et-
kisinde saat yönünde dönerken tork sayfa düzleminden içeri
yöndedir.

3 bir de sen dene!

1. F2 2. F1=F

O
O
F2 = 2F F3 = F
F4 F1 F3

O noktasından geçen mil etrafında dönebilen şekildeki
çubuğa uygulanan ÁF1, ÁF2, ÁF3 ve ÁF4 kuvvetlerinden hangileri
çubuğu saat yönünün tersine döndürür?
Herbir bölmesi d olan düzgün türdeş çubuğa uygulanan kuv-
vetler şekildeki gibidir.
Buna göre, hangi kuvvetin O noktasına göre torku 2Fd
büyüklüğünde ve sayfa düzleminden dışarı doğrudur?

24
 Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-2 : Tork ve Denge

haml
eler hamle Soruları 2
1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!
Tork Örnek:

Kuvvet çubuğa dik uygulanmıyorsa, kuvvetin dönme noktasına F2 = 5F

göre torku iki farklı şekilde bulunur.

1) F kuvveti şekildeki gibi bileşenlerine ayrılır. FX bileşenin doğrul- 37°

tusu dönme noktasından geçtiğinden FX tork oluşturmaz 30° O

ÁFy
ÁF Š = Fy . d F1 = 2F

α
ÁFx
Š = F s�n α . d Düzgün eşit bölmeli çubuğa uygulanan F1 ve F2 kuvvetleri şekildeki
O
d gibidir.

F1 ve F2 nin O noktasına göre torklarının şiddetleri oranı t1/t2

2) F kuvvetinin doğrultusu çizilip O noktasından bu doğrultuya
kaçtır? (sin 30° = 0,5; sin 37° = 0,6)
çizilebilecek en kısa mesafe (dik uzaklık) bulunur.
Çözüm:
ÁF
F2 F2 = 5F
Š = F . |OM|
d Y

O α
Š = F . ds�n α F1
X
d d d d d 37°
d�k 30° O
uzaklık
M
F1 = F.sin30°
ÁF �n doğrultusu F1 = 2F Y

F1 ve F2 kuvvetleri şekildeki gibi bileşenlerine ayrılır. F1 ve F2

X X
in doğrultuları dönme noktasından geçtiği için torkları sıfırdır. Bu
durumda
t1x = F1y . 3d t2 = F2Y . 2d
t1 = F1.sin 30 . 3d t2 = F2.sin 37 . 2d
= 2F . 0,5 . 3d t2 = 5F . 0,6 . 2d
t1 = 3Fd olur. t2 = 6Fd bulunur.

t1 = 3Fd = 1 olur.
t2 6Fd 2

3 bir de sen dene!

1. F = 10 N O noktası etrafında döne- 2. yatay

20 N büyüklüğündeki
bilen 2 m uzunluğundaki O 37° F kuvveti, O noktası
53° çubuğa şiddeti 10 N olan F etrafında dönebilen
O kuvveti şekildeki gibi uygu- F = 20 N çubuğa şekildeki gibi
2m
lanıyor. uygulanıyor.

F kuvvetinin çubuğa uyguladığı tork kaç N.m dir? F in çubuğa uyguladığı tork 24 N.m ise çubuğun uzunluğu
(sin 53° = 0,8) kaç metredir? (sin 37° = 0,6; cos 37° = 0,8)

25
Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-2 : Tork ve Denge

hamle Soruları 3 hamle

ler

1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!

Bileşke Tork ve Denge Örnek:

O noktası etrafından dönebilen çubuğa birden fazla kuvvet uygu- T�p

landığında çubuğun dönme yönünü bileşke tork belirler.
yatay
Bileşke tork, kuvvetlerin ayrı ayrı torklarının bulunup yönlü
toplanmasıyla bulunur.
P = 30N
+
F1= F Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli çubuk şekildeki gibi dengededir.

d d d d Buna göre, ipteki gerilme kuvveti Tip kaç N olur?

O
–
Çözüm:
F2= 2F
T�p
6d
Şekildeki çubuğu F1 kuvveti + yönde F 3d büyüklüğünde torkla yatay
O 5d
Şekildeki çubuğu F2 kuvveti – yönde 2F.2d büyüklüğünde torkla
döndürmek ister. Bu durumda çubuk P = 30N
+3Fd – 4Fd = –Fd1 yani – yönde Fd büyüklüğünde torkla döne-
Çubuk dengede olduğuna göre toplam tork sıfır olmalıdır. Diğer
cektir.
bir ifadeyle P nin O ya göre torku Tip'in O ya göre torkuna eşit
olmalıdır. Buradan
Denge 30 . 5d
P . 5d = Tip . 6d ise; = Tip
6d
Cisimlerin dengede kalması için iki şart vardır. Tip = 25 N bulunur.
1) Cisme etkiyen bileşke kuvvet sıfır olmalıdır.
Örnek:
R=0
M L K O N T R
2) Cisme etkiyen bileşke tork sıfır olmalıdır.
t=0

N = 3F 2P 3P P

Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli çubuğa P, 2P ve 3P ağırlığındaki

d d d d cisimler şekildeki gibi asılmıştır.
yatay Çubuğun dengede kalması için N noktasına asılması gereken
cisim kaç P dir?

F1= F F2= 2F Çözüm:

+ –
–
M L K O N T R
Şekildeki ağırlığı ihmal edilen çubuğa F1 ve F2 kuvvetleri uygulan- d d d d d d
dığında toplam tork; +

t = –F.2d – 2F . d = 0 olur. 2P 3P P

Çubuk dengede olduğundan desteğin tepki kuvvetinin büyüklüğü

2P yükünün O'ya göre torku – yönde 2P.3d
(N), F1 ve F2 kuvvetleri toplamına eşittir.
3P yükünün O'ya göre torku – yönde 3P.d
N = F1 + F2
P yükünün O'ya göre torku + yönde P.2d
N = 3F
Buna göre toplam tork
–6Pd – 3Pd + 2Pd = –7Pd dir. Dengenin sağlanması için toplam
tork sıfır olmalıdır. Bu durumda N noktasına 7P asılmalıdır.

26
 3 bir de sen dene!
1. 4. F1 F3
T

F2
X 2P
O noktası etrafında dönebilen çubuk, düşey düzlemde ÁF1, ÁF2
Kütlesi ihmal edilen eşit bölmeli çubuğa X cismi ve 2P ağırlıklı ve ÁF3 kuvvetleriyle ayrı ayrı dengede tutulabiliyor.
cisim şekildeki gibi asıldığında ipteki gerilme kuvveti T = 3P
Kuvvetlerin O noktasına göre torklarının büyüklükleri t1,
oluyor.
t2 ve t3 arasındaki ilişki nedir?
Buna göre, X cisminin ağırlığı kaç P dir?

5. O noktası etrafında dönebilen

ÁF2
2. levha düşey düzlemde şekildeki
Tip ÁF1
gibi uygulanan ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuv-
37° vetleriyle ayrı ayrı dengede tutuluy-
yatay
O or.
ÁF3
Buna göre, ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 arasında-
P=6N ki büyüklük ilişkisi nedir?

Ağırlığı ihmal edilen, eşit bölmeli çubuk şekildeki gibi dengede-

dir.

Buna göre, ipteki gerilme kuvveti T kaç N dur?

(sin 37° = 0,6; cos 37° = 0,8)

6. F2 F4

3. yatay
F1 F3 F5

X Y Z Türdeş, eşit bölmeli çubuk şekildeki beş kuvvetin etkisinde

dengededir.
Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli çubuk şekildeki gibi X, Y, Z Buna göre,
cisimleriyle dengededir.
I. ÁF3 ve ÁF4 kuvvetlerini kaldırmak
Buna göre, hangi iki cisim yer değiştirdiğinde çubuğun
II. ÁF1 ve ÁF3 kuvvetlerini kaldırmak
dengesi kesinlikle bozulur?
III. ÁF1 ve ÁF4 kuvvetlerini kaldırmak

işlemlerinden hangileri yapılırsa denge kesinlikle bozulur?

27
 Ünite-1 : Kuvvet ve Hareket
Bölüm-2 : Tork ve Denge

hamle Soruları 4 hamle

ler

1 kuralı Öğren! 2 örneği incele!

Paralel Kuvvetlerin Bileşkesi Örnek:

Aynı Yönlü Paralel Kuvvetler F1 F2

K O L

x y

F1 F2
F3 F4
ÁR = ÁF1 + ÁF2 Sürtünmesiz yatay düzlemde eşit bölmeli çubuk şekildeki dört ku-
vvetin etkisinde dengededir.
Şekildeki çubuğun K ve L uçlarına F1 ve F2 kuvvetleri aynı yönlü
uygulandığında, kuvvetlerin bileşke noktası çubuk için denge nok- F1 ve F2 nin şiddetleri sırasıyla 10 N ve 20 N oludğuna göre, F3
tasıdır. kuvveti kaç N olur?
Bu noktaya göre F1 ve F2 nin torkları eşit büyüklükte fakat zıt yön-
lüdür. Çözüm:
F1 . x = F2 . y
F1 + F2 = 30N
Bileşkenin uygulama noktası (O noktası) büyük kuvvete daha
yakındır. F1 = 10 N F2 = 20 N

Zıt Yönlü Paralel Kuvvetler

F1
3 b�r�m 2 b�r�m
x
O F3 F3 + F4 F4
K y L
Çubuğun dengede kalması için aşağı doğru olan kuvvetlerin

F2
R = F2 – F1 bileşkesi yukarı doğru olan kuvvetlerin bileşkesine eşit olup uygu-
lama noktalarınında aynı olması gerekir. Yani
KL çubuğuna şekildeki gibi F1 ve F2 kuvvetleri, zıt yönlü uygu-
F1 + F2 = F3 + F4 olmalıdır.
landığında kuvvetlerin bileşke noktası çubuğun denge noktasıdır.
Dolayısıyla bileşke noktası (O noktası) kuvvetlerin dışında ve Yukarı doğru olan F1 ve F2 nin bileşkesi uygulama noktası (torkun
büyük kuvvete yakın olmalıdır. sıfır olduğu nokta) O bulunur. Yine O noktasına göre F3 ve F4 ün
F2 > F1 olduğundan torku alınırsa,

F1 . x = F2 . y F3 . 3 = F4 . 2 olur.
olur.
F3 + F4 = 30 olduğundan buradan

F3 = 12 N

F4 = 18 N bulunur.

3 bir de sen dene!

1. K L M N 2. K L M N

F1 = 30 N F2 = 15 N F1 = 8N F2 = 10N

Şekildeki F1 ve F2 kuvvetlerinin bileşkelerinin uygulama Şekildeki F1 ve F2 kuvvetlerinin bileşkelerinin uygulama

noktası nerededir? noktası nerededir?

28
 3 bir de sen dene!
3. 6.
P
T1 T2 T�p
K L M
K

Ağırlığı ihmal edilen çubuk şekildeki gibi dengede iken P cismi T�p
ok yönünde hareket ediyor.
Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli çubuk şekildeki gibi tutulmak-
Cisim K noktasına gelene kadar iplerdeki gerilme kuvvet-
tadır.
leri T1 ve T2 nasıl değişir?
P ağırlığında bir cisim hangi noktaya asılıp çubuk serbest
bırakılırsa dengede kalabilir?

7.
4. Tavan T�p T�p
P = 4N
T�p yatay

O K L M N T R X P

Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli çubuk şekildeki gibi dengede-

dir.
Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli çubuk en fazla 2 N gerilime
dayanabilen ip ve P cismi ile şekildeki gibi dengededir. Buna göre, X cisminin ağırlığı en az kaç P dir?

P cismi ok yönünde harekete geçtiğinde, cisim nereden

geçerken denge bozulur?

8. F1 F2

5. L K
F3 F4

Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli çubuğa ÁF1, ÁF2, ÁF3 ve ÁF4 kuv-
A B C D E vetleri şekildeki gibi uygulandığında çubuk dengede kalıyor.
Buna göre,

I. F1 > F2
Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli çubuk ve K, L cisimleri şekil-
II. F3 > F4
deki konumda dengede iken desteklerin tepki kuvvetleri eşittir.
III. F4 > F1
K cismi ok yönünde harekete geçtiğinde, hangi noktadan
geçerken denge bozulur? eşitsizliklerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

29
Ara Test - 5
1. Şekildeki F kuvvetinin A, B ve C noktalarına göre torklarının 4. Eşit bölmeli düzlemde O noktası etrafında dönebilen çubuğa,
büyüklükleri sırasıyla tA, tB ve tC dir. şekildeki gibi kuvvetler etki ediyor.

+
C F1 = F
F3 = F
F2 = ñ5F
O
ÂF

–
B a
F4 = F
A a

Buna göre, tA, tB, tC arasındaki ilişki nedir? (Çizim ölçeklidir.) Buna göre, çubuk hangi yönde kaç F.a lık torkla döner?
A) –yönde, 6 B) –yönde, 9 C) –yönde, 12
A) tA = tB = tC B) tA > tB > tC C) tA > tC > tB
D) +yönde, 6 E) +yönde, 9
D) tC > tA > tB E) tC > tB > tA

5.
d
2. ÂF2
Aynı düzlemde bulunan şekildeki ÁF1, O
O
ÁF2, ÁF3 kuvvetlerinin O noktasına göre d
torklarının büyüklükleri sırasıyla t1, t2 ÂF3
ve t3 tür.
ÂF1
ÂF3
ÂF1

ÂF2
Buna göre, t1, t2, t3 arasındaki ilişki nedir?
(Çizim ölçeklidir.)
Şekildeki levhaya etkiyen ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetlerinin O nokta-
sına göre torklarının büyüklükleri t1, t2, t3 arasındaki ilişki
A) t1 > t2 > t3 B) t2 > t1 > t3 C) t2 > t3 > t1
nedir?
D) t3 > t1 > t2 E) t3 > t2 > t1 A) t1 = t2 = t3 B) t1 > t1 > t3 C) t2 = t3 > t1
D) t2 > t3 > t1 E) t3 > t2 > t1

3. K noktasından geçen dik eksen etrafında serbestçe dönebilen

düzgün türdeş ve eşit bölmeli levha ÁF1, ÁF2, ÁF3 ve ÁF4 kuvvetleri
ile aynı konumda ayrı ayrı dengeleniyor.
6. ÂF1 ÂF2

ÂF2
ÂF4
yatay
ÂF1 ÂF2 O
45° ÂF5
K ÂF4
ÂF3 düşey

O noktası etrafında sürtünmesiz dönebilen şekildeki tür-

Buna göre, hangi iki kuvvetin büyüklüğü birbirine eşittir? deş levhayı aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3, ÁF4 ve ÁF5 kuvvetle-
rinden hangileri tek başına dengede tutabilir?
A) ÁF1 ve ÁF2 B) ÁF1 ve ÁF3 C) ÁF2 ve ÁF3
A) ÁF1 B) ÁF2 C) ÁF3 D) ÁF4 E) ÁF5
D) ÁF2 ve ÁF4 E) ÁF3 ve ÁF4

1-D 2-E 3-C 4-B 5-C 6-D

30
 Ara Test - 6
1. O noktasından geçen dik eksen etrafında serbest dönebilen, 4. X, Y ve Z vidalarını yerinden çıkarmak için ingiliz anahtarları
ağırlığı önemsiz levhaya F, 2F ve 3F büyüklüğündeki kuvvetler kullanılıyor. Anahtarlara uygulanan kuvvetler şekillerde verildi-
şekildeki gibi etki ediyor. ği gibidir.

F – X Y
r Z Y
r F F
r r r r O
r +
2F r
r
3F Buna göre, vidalar üzerinde oluşan torkların yönü aşağı-
dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Buna göre, O noktasına göre toplam tork hangi yönde kaç
F.r dir? X Y Z
A)  
A) +yönde; F.r B) +yönde; 2F.r C) +yönde; 3F.r
B)
D) –yönde; 2F.r E) –yönde; 3F.r
C)  
D)   
2. Şekildeki levhaya X, Y ve Z noktalarına aynı düzlemde uygula- E) 
nan kuvvetlerin etkisinde O noktasından geçen sayfa düzlemi-
ne dik eksen etrafında dönmektedir.
5. Özdeş, düzgün ve türdeş kare levhaların birleştirilmesiyle oluş-
turulan cisim desteğin üzerinde dengelenmek isteniyor.
FX = 3F X
ÂF1 ÂF2 ÂF3
r r FZ = 2F
O
Z yatay
Y

FY = F
ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetleri cismi ayrı ayrı dengeleyebildiğine
göre, bu kuvvetlerin büyüklükleri arasındaki ilişki nedir?
X, Y, Z noktalarına etki eden kuvvetlerin O noktasına göre
torkları sırasıyla tX, tY, tZ büyüklüğünde olduğuna göre, A) F1 = F2 = F3 B) F1 = F3 > F2 C) F1 > F2 > F3
bu torklar arasındaki ilişki nedir?
D) F2 > F1 = F3 E) F2 > F1 > F3
A) tX = tY = tZ B) tX > tY > tZ C) tY > tX > tZ

D) tY > tZ > tX E) tZ > tY > tX

6. Eşit bölmeli, kütlesi önemsiz çubuk P ağırlıklı cisim ve iple şe-
3. ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri ağırlığı önemsenmeyen bir çubuğa şe- kildeki gibi dengededir.
kildeki gibi etki ediyor.
�p
F1 =6 N F3
menteşe
O

F2 =4 N Buna göre, menteşenin çubuğa göstermiş olduğu tepki

Kuvvetlerin O noktasına göre toplam torku sıfır olduğuna kuvveti kaç P dir?
göre, ÁF3 kuvvetinin büyüklüğü kaç Newtondur?
A) 1 B) 1 C) 1 D) 2 E) 3
4 3 2 3 4
A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 14

1-C 2-B 3-D 4-A 5-B 6-A

31
13