หลักการแปล เลขนอก เลขใน

เลขนอก-เลขใน เป็ นศัพท์อกี คู่หนึงทีนักเรียนบาลีจะต้องรู้

เลขนอก คือ ข้อความทีเป็ นคําบอกเล่าของผูเ้ ล่าเรืองหรือผูเ้ ขียน
เลขใน คือ ข้อความทีเป็ นคําพูดหรือความคิดของตัวละครในเรือง
ตัวอย่าง เลขนอก เลขใน
ดังได้สดับมา ในกรุงสาวัตถีมกี ุฎุมพีผู้หนึง ชือมหาสุวรรณ เป็ นคนมังมี มีทรัพย์มาก มีสมบัติ
มาก (แต่) ไม่มบี ุตร. วันหนึง เขาไปท่าอาบนํ3า อาบเสร็จแล้วกลับมา ในระหว่างทางเห็นต้นไม้ใหญ่ทเป็ ี น
เจ้าไพรต้นหนึงมีกงสมบู
ิ รณ์ คิดว่า “ต้นไม้น3ีจกั มีเทวดาผูม้ ศี กั ดิ 6ใหญ่สงิ อยู่” จึงให้ชาํ ระส่วนภายใต้แห่ง
ต้นไม้นัน3 ให้สะอาด แล้วให้วงรัว3 เกลียทราย ยกธงชัยและธงปฏากขึ3น แต่งต้นไม้เจ้าไพรแล้วทําความ
ปรารถนาว่า “ข้าพเจ้าได้บุตรหรือธิดาแล้ว จักทําสักการะใหญ่ถวายท่าน” ดังนี3 แล้วหลีกไป.
………………
สาวตฺถยิ ํ กิร มหาสุวณฺโณ นาม กุฏุมฺพโิ ก อโหสิ อฑฺโฒ มหทฺธโน มหาโภโค อปุตฺตโก ฯ
โส เอกทิวสํ นหานติตฺถํ คนฺ ตฺวา นหาตฺวา อาคจฺฉนฺ โต อนฺ ตรามคฺเค สมฺปนฺ นสาขํ เอกํ
วนปฺปตึ ทิสฺวา, "อยํ มเหสกฺขาย เทวตาย ปริ คฺคหิ โต ภวิ สสฺ ตีติ ตสฺส เหฏฺฐาภาคํ
โสธาเปตฺวา ปาการปริกฺเขปํ การาเปตฺวา วาลุกํ โอกิราเปตฺวา ธชปตากํ อุสฺสาเปตฺวา วนปฺปตึ
อลงฺกริตฺวา
"ปุตฺตํ วา ธีตรํ วา ลภิ ตฺวา ตุมหฺ ากํ มหาสกฺการํ กริ สสฺ ามีติ ปตฺถนํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
ศัพ ท์ทีใช้เ ป็ นตัว กํ าหนดเลขใน คือ อิติ ศัพ ท์ อิติ ศัพ ท์จะต้อ งสนธิก ับบททีอยู่ท้า ยสุ ด ของ
ประโยคเลขใน เมือ อิติ ศัพท์สนธิกบั บททีอยู่ท้ายสุดของประโยคเลขใน จะปรากฏให้เห็น พอสรุปได้
ดังนี3
อ+อิติ = อาติ เช่น กริสฺสาม+อิติ = กริสฺสามาติ
อา+อิติ = อาติ เช่น อาคตา+อิติ = อาคตาติ
อิ+อิติ = อีติ เช่น กโรติ+อิติ = กโรตีติ
อี+อิติ = อีติ เช่น กโรนฺ ต+ี อิติ = กโรนฺ ตตี ิ
อุ+อิติ = อูติ เช่น สาธุ+อิติ = สาธูติ
อู+อิติ = อูติ เช่น ภิกฺข+ู อิติ = ภิกฺขตู ิ
เอ+อิติ = เอติ เช่น ภนฺ เต+อิติ = ภนฺ เตติ
โอ+อิติ = โอติ เช่น คโต+อิติ = คโตติ
อํ+อิติ = อนฺ ติ เช่น อสฺส+ํ อิติ = อสฺสนฺ ติ

ข้อมูล: สํานักเรี ยนวัดโมลีโลกยาราม กรุ งเทพมหานคร หน้าที 1

 การแปลประโยคเลขใน
การแปลประโยคเลขใน จะต้องแปลเปิ ด อิติ ศัพท์เข้าไป ด้วยบททีเรียกหาคําว่า “ว่า”
เช่น คิดว่า ......... จินฺตฺ (คิด)
กล่าวว่า ..... พฺรู (กล่าว)
บอกว่า........ อาโรจฺ (บอก)
ถามว่า......... ปุจฺฉฺ (ถาม)
ตอบว่า...........
หวังว่า............
รูว้ ่า ................
เห็นว่า.............
ทัง3 นี3 อาจเปรียบเทียบประโยคเลขนอก เลขใน เหมือนคําว่า นอกห้อง ภายในห้อง
นอกห้อง เปรียบเหมือน เลขนอก
ภายในห้อง เปรียบเหมือน เลขใน
อิติ ศัพท์ เปรียบเหมือน ประตูหอ้ ง
ห้องเล็กภายในห้องใหญ่ เปรียบเหมือน เลขในอยู่ภายในเลขใน
คําทีใช้เปิ ด อิติ ศัพท์ เปรียบเหมือน กุญแจทีให้เปิ ดประตู

แบบฝึกหัดท้ายบท
จงแปลเป็ นภาษามคธ
๑. อ.บุรุษ คิดแล้วว่า อ.เรา จักทํา ซึงการงาน ดังนี3 เริมแล้ว ฯ

จงแปลเป็ นภาษาไทย
๑. เสฏฺฐี จินฺเตสิ “อยํ รุกฺโข มเหสกฺขาย เทวตาย ปริคฺคหิโต ภวิสฺสตีติ ฯ

ข้อมูล: สํานักเรี ยนวัดโมลีโลกยาราม กรุ งเทพมหานคร หน้าที 2