YARATICI DRAMA VE

YARATICI DRAMAYA İLİŞKİN

BAZI KAVRAMLAR

• Yaratıcı Drama
• Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı
ÇOCUK VE DRAMA
İÇİNDEKİLER

Kavramlar Dr. Zeki ÖZEN

• Dram-Drama
• Dramatik
• Dramatik Oyun
• Dramatizasyon
• Dramaturgi-Dramaturg
• "-mış Gibi" Yapmak ve
Kendiliğindenlik
• Yaratıcılık
• İletişim

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Yaratıcı drama kavramını
HEDEFLER

tanımlayabilecek,
• Yaratıcı drama ile ilişkili bazı
kavramları kavrayabilecek,
• Bu kavramların yaratıcı drama
alanı ile ilişkisini
açıklayabileceksiniz.
ÜNİTE
ÜNİTE
4
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
4
dağıtımı yapılamaz.
Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

Çatışma

Dram/Drama Gerilim

Dramatik Sürpriz
YARATICI DRAMA VE YARATICI DRAMAYA İLİŞKİN BAZI

Heyecan

Çözülmesi Gereken
Problemler

Evcilik Oyunları
KAVRAMLAR

Dramatik Oyun
Öykünme ve Taklit
Oyunları
Dramatizasyon
Kuramsal/ Klasik
Dramaturgi
Dramaturg/Dramaturgi
Uygulamalı Dramaturgi
"-mış gibi" Yapma/
Kendiliğindenlik

Yaratıcılık

İletişim

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

 Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

GİRİŞ
Okul öncesi dönemden başlayarak gerçekleşen öğrenmeler,
öykünmelerden ve taklitlerden beslenir. Bir çocuğun gerçek dünyada olan bitene
ilişkin algıladığı ve ilgisini çeken şeylere yönelik yapmış olduğu taklitler, gelecek
yaşamında değerli bir yer kaplar. Çocuğun ilk sözcüklerini çıkarma evresinde
çevresinde görmüş olduğu hayvanların sesini ve hareketlerini taklit etme çabası,
bu gözlemlerinin bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Yine çevresinde görmüş
olduğu hareketleri çeşitli salınım, devinim veya ritimlerle ifade etme çabası da bu
taklitlere dâhil edilebilir. Çocuğun kendi kendine oyun kurabildiği dönemlerde ise
bir uçakmış gibi kollarını açıp ses çıkararak dolaşması, bir bebeği eline alıp ona
yemek yediriyormuş gibi yapması ve gerçek yaşamda bir biçimde tanık olduğu
buna benzer eylemleri oyun gibi süreçlerle canlandırması yine bu öykünme ve
Okul öncesi dönemden taklit süreçlerinin bir parçasıdır. Bütün bu taklit örnekleri çocuğu yaşama
başlayarak gerçekleşen hazırladığı gibi yaratıcı drama çalışmalarına da hazırlar. Yaratıcı drama
öğrenmeler, çalışmalarında da yer alan oyun gibi süreçler ve “-mış gibi yapma” olgusu okul
taklitlerden beslenir. öncesi dönemde gerçekleşen bu öykünmeler ve taklitler ile örtüşür.
Okul öncesi dönemde sıklıkla yer alan eğitimde yaratıcı drama
çalışmalarını daha iyi kavrayabilmek adına, alanda kullanılan (hatta bir kısmının da
dramanın tanımında yer aldığı) kimi kavramları tanımlamak işlevsel olacaktır.
Yaratıcı drama alanını ve çalışmalarını anlamak için drama alanı ile ilişkili
olabilecek kavramları bilmek, anlamak ve öğrenmek gerekmektedir. Yaratıcı
drama ile ilişkili kavramlar, yaratıcı drama alanında yapılacak çalışmaları daha
nitelikli bir bütünlüğe ulaştırmak adına hep zihinde tutulması gereken
kavramlardır.
Bu kavramların aralarındasındaki ilişkiler yaratıcı çalışmaları
yapılandırırken, uygularken ve değerlendirirken göz önünde bulundurulmalıdır. Bu
ünitede ele alınan kavramların dışında yaratıcı drama ile ilişkilendirilebilecek başka
kavramlar da bulunmaktadır. Bu ünite, okul öncesi çocukluk dönemi ile
ilişkilendirilebilecek kavramlarla sınırlandırılmaya çalışılmıştır.

DRAM / DRAMA
Dram ve drama sözcüklerinin Türkçe sözlük tanımları incelendiğinde
çoğunlukla birbirlerini karşıladıkları görülmektedir. Bununla beraber “drama”
sözcüğünün bir alan , disiplin ya da meslek ile doğrudan ilişkili bir sözcük olduğu
ifade edilebilir. Bu nedenle iki sözcüğün birbirinden ayrıştığı bu noktaları da göz
önünde tutmak gerekir.
Dram, Türkçe sözlükte hem sahnede oynanmak üzere yazılmış,
konuşmalar ve devinimlerle gelişen, karşıt oluşların çatışmasıyla sonuçlanan oyun,
yapıt hem de mecazî anlamda acıklı olay olarak ; drama ise tiyatro yazını, oyun
yazma sanatı (Püsküllüoğlu, 2004) olarak tanımlanmaktadır. Bununla beraber
dram sözcüğünün tanımına bakınca karşılık olarak drama sözcüğü ile de
karşılaşılmaktadır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

 Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

Drama sözcüğünün kökü Yunanca "dran"dır. Dran itmek, çekmek, yapmak,

etmek, eylemek anlamlarında kullanılır (Lehmann, 1986, s.255’dan akt. San,1990).
Dram ve drama tanımlarının devinim, hareket, eylem gibi kavramlarla ilişkili
olduğu görülmektedir. Bu eylemleri sadece fiziksel etkinlikler olarak düşünmemek
gerekir. İnsanın insanla, doğayla ya da herhangi bir cansız madde ile girdiği
etkileşim kendiliğinden bir duyguyu, tepkiyi ya da yeni bir eylemi ortaya çıkartır.
İşte bu gerekçeyle insan eyleminin bulunduğu her yerde dramanın da olduğu
söylenebilir. Bu eylem, edim, hareket ve devinimler; okul öncesi dönemden
başlayarak yaşam sonuna kadar devam eder. Bu nedenle drama, insanın yaşamı
boyunca tanık olduğu etkileşimlerden beslenir.
DRAMATİK
İnsanın insanla, doğayla, kendisiyle ya da herhangi bir cansız varlıkla girdiği
etkileşimler, kimi zaman karşıtlıklar, çözülmesi gereken problem durumları ya da
tek bir doğru ile ifade edilemeyecek gerilimler dramatik olarak tanımlanabilir.Yani
bu merak, heyecan, çatışma, bilinmezlik gibi olgular dramatik kavramı ile ilişkilidir.
Bir çocuğun okulla buluştuğu ilk günü ele alalım. Çocuğun kendisini okula
hazırlamaya çalışan yetişkinlerden duyduğu her cümle onun için bir beklenti
yaratabilir. Sözgelimi okulun ilk günü kendi gibi yaşıtlarının takındığı tavır, okula
ilişkin bilinmezlik ve merak süreci çözülmesi gereken problemleri içerir ki bu
durum da yukarıda belirtildiği üzere dramatik olanla ilişkilidir.

•Bir çocuğun okuldaki oyun odasında yer alan oyuncaklardan birini

Örnek

Dramatik kavramı
çözülmesi gereken
problemler, çatışmalar
ve ikilemlerle ilgilidir
seçme konusunda yaşadığı kararsızlık, içsel olarak yaşanan bir
dramatik duruma örnek olarak gösterilebilir.
•Aynı çocuğun oyuncak seçimine karar verdikten sonra oyuncağa
yönelmesi ve aynı anda bir başka çocuğun o oyuncağa elini
uzatması basit bir dramatik durumdur.

Okula uyum sürecinde yaşanılan her şey, dramatik kavramı ile

ilişkilendirilebilir. Çocuğun okul ortamına alışma sürecinde tanık olduğu her
bilinmez olay, heyecan veren yaşantılar dramatiktir. Sözgelimi çocuğun okul
ortamında yalnız başına gitmesi gereken bir odanın nerede olduğunu bilememesi
ya da okulun ilk zamanlarında kendisini okula getiren annesinden-babasından
ayrılmak istememesi dramatik olan ile ilişkilendirilebilir.
Çocuğun kendisinin yanı sıra okula uyum sürecinde anne ve babasının da
yaşadığı durumlar yetişkinlere ilişkin yeni dramatik olgular yaratır. Örneğin; anne
ve babanın okuldan gelen bir telefonda yaşamış olduğu heyecan, “Acaba ne oldu,
çocuğumun başına bir şey mi geldi?” sorgusu dramatik bir yapıya sahiptir.
Dramatik, içinde çatışma ve eylem gibi iki önemli ögeyi gerektirir ve yaratıcı
drama alanındaki bir katılımcının eylemi, canlandıracağı bir rol içerisinde ortaya
çıkar.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

 Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

Bu katılımcı rolünü oynarken kendini başkasının yerine koyar ve o insanmış gibi

çoğunluğu benzetmelere dayalı eylemleri ile canlandırmalarda bulunur. İnsan
yaşadığı ilişkilerde çeşitli seçimleri yapmak, çatışmalar yaşamak durumundadır.
Dramatik, insanda içsel bir yaşantının olması durumudur (Adıgüzel, 2018).
Dramatik olan ile ilgili sorgulamaları yaparken dramatik durumların kendisi
ve bu durumları oluşturan dramatik anlardan da söz etmek gerekmektedir.
Dramatik durum, daha genel olabilecek gerilim durumları ve çatışmaları ifade
ederken dramatik anlar ise bu genellemeler içerisindeki heyecan, sürpriz, merak,
bilinmez… yaratan küçük anlardır.
DRAMATİK OYUN
Okul öncesi dönemde gerçekleştirilen taklide dayalı oyunlar çocukların
çevrelerindeki kişileri, durumları, olayları taklit ettikleri ve bu taklitler yolu ile yeni
öğrenmeler gerçekleştirdikleri oyunlardır. Bu oyunlar dramatik oyunlar olarak
adlandırılır. En bilindik dramatik oyunlar evcilik oyunları olarak karşımıza çıkar.
Dramatik oyunlar; özgür bir ortamda oynanan, kuralların olmadığı ama süreç
ilerlerken kural konulabilen, taklide dayalı ve gerçek yaşama ilişkin çıkarımlarda
bulunabileceğimiz ipuçlarının olduğu oyunlardır.
Bir çocuğun gerçek yaşama ilişkin gözlemlerini ve deneyimlerini ortaya
koyduğu dramatik oyunlar, çocukların “–mış gibi” yaparak rol üstlendiği
oyunlardır. Çocuk dramatik oyunlar içerisinde kimi zaman bir öğretmeni, kimi
zaman bir doktoru, kimi zaman kendi anne-babasını, kimi zaman bir hayvanı…
taklit eder. Bütün bu oyunlar çocuğu gerçek yaşamdaki ilişkilerine hazırlar.
Dramatik oyunlarda gerçek yaşamda karşılaşılan ve çözülmesi gereken problemler,
Dramatik oyunlara oyun sırasında çözülmeye çalışılır.
verilebilecek tipik bir Sözgelimi doktorculuk oynayan bir çocuğun, hastalanmış bebeğine çözüm
örnek, evcilik olarak ilaç önermesi ya da bebeğin dinlenmesini salık vermesi bu probleme ilişkin
oyunlarıdır. Dramatik çözüm yollarını dile getirdiğini gösterir. Çocuğun gerçek yaşam deneyimleri ya da
oyunlar öykünme ve çevresindeki insanların deneyimleri dramatik oyunlar içerisinde canlandırmalar
taklide dayalıdır.
yoluyla ortaya çıkar. Bu canlandırmalar belirli bir metne dayanmaz. Çocuktan
çocuğa değişir ve kesinlikle tiyatro yapmak değildir. Bununla beraber doğal ve
kendiliğinden ortaya çıkar. Çocuklar rahat, özgür ve doğal bir ortamda dramatik
oyunlar oynarlarsa kendileri de doğal bir biçimde davranırlar. Ne zaman
izlendiklerini fark eder ve yetişkinler tarafından herhangi bir uyarı alırlar, işte o
zaman o doğal oyun ortamının ve doğal rol oynamaların yittiğinden söz edilebilir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

 Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

•Sözgelimi bezbebeği ile oynayan bir çocuk, onun yaşamındaki birden

fazla duruma ilişkin taklitlerde bulunabilir. Bu doğrultuda bebeğini
beslerken ya da kıyafetlerini giydirirken ifade etmiş olduğu cümleler,

Örnek
muhtemelen çevresindeki insanlardan duyduğu cümleler olacaktır. "
Bak en sevdiğin yemeği yaptım.", " Yemek yemezsen
büyüyemezsin...", "Montunu da giy, dışarıda hava soğuk" ...
vb. cümleler çevresindeki insanlar tarafından kendisine söylenen
cümlelere örnek gösterilebilir. Çocuk ise bu sözcükleri kendi
yaşamından hareketle oyuna aktarır. Bir biçimde dramatik oyun yolu
ile yansıtma yapmış olur.

Dramatik oyunlar yolu ile çocukların sözel ifade becerilerinin geliştiği

söylenebilir. Oyun içerisinde kurgusal olarak yaşanılan problem durumlarına ilişkin
geliştirdikleri çözümler sosyal açıdan çocuğun gelişimine katkı sunar. Bu
kazanımlardan hareketle dramatik oyun oynayan çocukların gelecek yaşamlarında
daha özgün, yaşam ilişkileri arasında bağlantılar kurabilen, yaratıcı bireyler olmak
Dramatik oyun oynayan adına değerli deneyimler elde etmiş bireyler oldukları söylenebilir.
çocuklar gelecek
yaşamlarında daha
özgün, yaşam ilişkileri
arasında bağlantılar
kuran bireyler • Kısa Bir Oyun
olabilirler. • Çocuklarla birlikte bir çember oluşturun.
• Çemberin merkezine pek uzun olmayan bir sopa koyun. Ortada
yer alan sopayı bir başka nesneye benzeterek oyunu başlatın.
Bireysel Etkinlik

Sözgelimi "diş fırçası"

• " Bence bu bir sopa değil, bu bir diş fırçası" deyin. Ortaya doğru
ilerleyin sopayı bir diş fırçası gibi kullanın. Ardından yeni bir
anlam yükleyerek gruptan herhangi birine söz verin. Örneğin "sırt
kaşıyıcısı."
• Söz verdiğiniz kişi öncelikle sizin yüklediğiniz anlamdan hareketle
öykünmede bulunarak sopayı bir "sırt kaşıyıcı" gibi kullanmalıdır.
• Ardından kendisi yeni bir anlam yükleyerek oyunu devam
ettirmeli ve bir başkasına söz vermelidir. "Bence bu bir sırt
kaşıyıcısı değil, bu bir süpürge"...
• Grupta yer alan herkesin sopaya farklı bir anlam yüklediğinden
emin olana kadar oyunu devam ettirin.
• Bir sopadan hareketle öykünmeye dayalı bir çok nesne ya da
eylem çıkacağını göreceksiniz.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

 Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

DRAMATİZASYON
Dramatizasyon, özellikle okul öncesi dönemde gerçekleştirilen
canlandırmalarda sıklıkla kullanılan bir tekniktir. Dramatizasyon çalışmaları,
eğitimde drama çalışmaları ile karıştırılan bir kavram olarak bilinmektedir. Bu
karmaşıklığa örnek olarak öğretmenlerin okul öncesi dönemde bir öykü ya da
masal gibi yazılı bir metine bağlı kalarak yaptırdıkları dramatizasyon çalışmalarını
(ya da herhangi bir rol oynama etkinliğini), “yaratıcı drama etkinliği” olarak
adlandırması gösterilebilir.
Günümüzde oyuna koyma, oyunlaştırma veya bir durumu gerçekte
olduğundan daha heyecan verici ya da kötü göstermek olarak açıklanabilecek olan
dramatizasyon, daha çok yazılı bir metne dayalı olarak bir konunun, öykünün,
masalın ya da bir durumun canlandırılmasıdır. Drama çalışmalarının diğer
tekniklerinin aksine öğretmen/ yaratıcı drama eğitmeni/lider dramatizasyonda
daha aktif, yönlendirici ve belirleyicidir (Adıgüzel, 2018).
Dramatizenin sözcük anlamı drama biçimine sokulmuş, oyunlaştırılmış ya da
oyun biçiminde olan; dramatize etmek ise roman, öykü, şiir gibi bir yazın yapıtını
radyo, TV ya da sahne oyunu biçimine sokmak, oyunlaştırmaktır (Püsküllüoğlu,
2004).
Dramatizasyon, metne Okul öncesi dönemde özellikle bir öğretmen ya da yetişkin rehberliğinde
bağlı yapılan uygulanan dramatizasyon çalışmaları, rol oynama ve canlandırma öğelerini içerir.
canlandırmalardır. Okul Dramatizasyon çalışmalarında çocukların ilgisini çeken bir öykü rol dağılımları
öncesi döneminde
gerçekleştirilerek canlandırmalar yolu ile ortaya konulur. Dramatizasyon yapılan
sıklıkla başvurulan bir
tekniktir. çalışmalarda çocuklar daha önceden öyküye ya da metne hâkim olduklarından
kendilerini daha güvende hissedebilirler. Örneğin; bir tarlada bir işçi arının çiçeğe
konduğu ve o çiçekten bal özü alma konusunda yapmış olduğu konuşmaları
dramatize eden bir canlandırmada roller, mekân, kostümler, semboller ve genel
olarak konuşulacak konuların çerçevesi öğretmen tarafından belirlenmiştir. Bu
doğrultuda öğretmen bazı belirlemelerde bulunarak çocuğa rehberlik eder. Çocuk
da kendisinden istenileni öğretildiği gibi canlandırır. Bu durum her ne kadar
çocuğu kısıtlıyormuş gibi görünse de onun kendisini daha güvenli ifade etmesine
olanak sağlar.
Bu yönüyle dramatizasyon çalışmaları daha çok tiyatro çalışmalarına
benzetilebilir. Dramatizasyon çalışmalarının öz güven oluşturan, sözlü ifade
becerisini geliştiren, sosyal gelişimi destekleyen ve çocuğun daha sonraki zamanda
gerçekleştirilecek drama çalışmalarına da zemin oluşturan bir yapıya sahip olduğu
söylenebilir.
Dramatizasyon başta çocuklar olmak üzere bireylerin öykünme, devinim,
dille ifade gibi güçlerine dayanan, doğal, kültürel ve toplumsal tüm olayların,
imgelerin daha yoğun olduğu bir ortamda canlandırıldığı bir öğrenme yoludur ve
çocukların yaşamında geniş ölçüde yer alır. Çocukların oynadıkları oyunların
hemen hepsi kendi kendine bir gelişimi olması ve öykünmeye özgü olması özelliği
nedeniyle dramatizasyonu destekler (Adıgüzel, 2018).

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

 Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

• Dramatizasyon Çalışması Ön Hazırlık Etkinliği

• Siz de dramatize etmeye uygun olduğunu düşündüğünüz bir

Bireysel Etkinlik
öykü ya da masal belirleyiniz.
• Masal/öyküde yer alan kahramanları belirleyiniz.
• Masal/öyküde yer alan mekânları belirleyiniz.
• Masal/öyküde yer alan olay döngülerini belirleyiniz.
• Masal/öykünün dramatizasyonunda kullanılabilecek
kostümler hazırlayınız ya da edininiz.
• Size dramatizasyon çalışmasında rehberlik edecek bir yol
haritası belirleyiniz

DRAMATURGİ / DRAMATURG
Dramaturgi; bir metnin sahnelenmek amacıyla seçilmesinden sahneye
aktarımına kadar izlenen metnin seçilmesi, çözümlenmesi, günün koşullarına ters
düşen bölümlerine dikkat çekilerek gerekiyorsa yorum doğrultusunda
düzenlenmesi, belirlenen yorumdan sapılan noktalara nesnel biçimde müdahale
edilmesini kapsayan bir süreçler bütünüdür. Metin üzerinde yapılan çalışmaların
tümüne kuramsal dramaturgi, oyuncular ile sahne üzerinde yapılan çalışmalara da
uygulamalı dramaturgi denir (Adıgüzel, 2018). Dramaturg ise bu çalışmaların
tümünü gerçekleştiren araştırmacı sanat insanıdır.
Herhangi bir oyun metninin; öncelikli olarak yazarın anlatmak istediği olgu,
tartışmak istediği kavram, oyunun yazıldığı dönemin tarihi ya da coğrafi açıdan
değerlendirilmesi kuramsal dramaturgi çalışmaları kapsamında yapılmaktadır. Yine
oyunun yazarının yazmış olduğu başka oyunlar var ise onlarla örtüşen ya da ayrılan
yerler, aynı dönemde yaşamış diğer yazarların oyunla ile ilgili olumlu ya da
olumsuz görüşleri..incelendiğinde klasik/kuramsal dramaturgi çalışmalarının bir
başka bölümü gerçekleştirilmiş olur.
Bu çalışmaların yanı sıra uygulamalı dramaturgi çalışmaları ise daha çok
sahneye yönelik yapılan çalışmalardır. Uygulamalı dramaturgi, kuramsal
Dramaturg: Dramaturgi dramaturgi yapılmasının ardından oyunun yönetmenine sahnede yapılabilecekler
çalışmaları yapan üzerine getirilen öneri ve çalışmaları kapsar. Dramaturg bir oyunun sahnede
araştırmacı sanat sergilenecek bölümlerini sahnelenen döneme uygun bir hale getirmek, oyunu
insanıdır. odakta tutmak ve oyunu oyuncular açısından daha nitelikli bir hale getirip sadece
ezber yapmaktan uzaklaştırmak adına çalışmalar yapar. Oyunun iğnesinden
ipliğine varıncaya değin belirlemelerin yapıldığı bu özenli ve nesnel olması gereken
dramaturgi çalışmaları (hangi sahnelerin nasıl biçimleneceği, hangi kostümlerin
kullanılacağı, dekorun oyuna uygunluğu, günümüze uyarlanacak bir oyun ise dil,
kostüm, kullanılacak araç gereçler vb. belirlemelerin yapılması…) tamamlandıktan
sonra oyun yönetmeni tarafından da değerlendirilir. Değerlendirmelerin ardından
gerekli olan bölümler oyun öncesi çalışmalara ve oyunun sahnelerine aktarılır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

 Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

• Klasik/Kuramsal Dramaturgi Çalışması

• Siz de dramaturgi çalışmasına uygun olduğunu
düşündüğünüz bir tiyatro metni belirleyiniz.
Bireysel Etkinlik • Belirlediğiniz bu metnin yazarının farklı ve nitelikli başka
çalışmaları da olduğundan emin olunuz.
• Tiyatro metnini yazan yazarın diğer çalışmalarını inceleyiniz
ve belirlemiş olduğunuz metin ile ilişkisini incelemeye
çalışınız.
• Belirlediğiniz tiyatro metininin başka yazarlar ya da başka
eserlere öncülük edip etmediğini ya da etkileyip
etkilemediğini araştırınız.
• Belirlediğiniz tiyatro metni belirgin olayların yaşandığı bir
tarihte geçiyor ise yaşanılan gerçek tarihsel olaylarla bir ilgi
kurulmuş mu araştırınız.
• Belirlediğiniz tiyatro metninde kullanılan ve sizin
bilmediğiniz bir nesne ya da betimlenen bir kostüm varsa
araştırınız.
• Böylece uygulamalı dramaturgi çalışmasından önce size
rehberlik edecek bir yol haritası belirlemiş oldunuz.

Drama çalışmalarında ortaya konulan canlandırmalar ve bu canlandırmalar

öncesinde yaşanan hazırlık süreçleri, drama eğitmeninin belirli ölçütler
doğrultusunda nesnel bir biçimde analiz etmesi gereken öğeleri içerir. Böylece
çalışılan tema doğrultusunda odaklanılması gereken diğer başlıklar ya da
tartışılması gereken yeni sorular açığa çıkarılır. Daha nitelikli bir drama çalışması
için süreç içerisinde gerçekleştirilen canlandırmaların sadece gösterimsel bir araç
Drama eğitmeni tıpkı
olmaktan öte drama etkinliğini daha ileri ve daha derinlikli çalışmalara taşımak
bir dramaturg gibi
çalışmalıdır. adına bir araç olması gerekmektedir. Bu nedenle drama eğitmeninin tıpkı bir
dramaturg gibi çalışıp süreç içerisinde dramaturgi çalışmalarına benzer bilimsel ve
sanatsal çıkarımlarda bulunması beklenmektedir.

“-MIŞ GİBİ YAPMAK” / KENDİLİĞİNDENLİK

Drama etkinliklerinde herhangi bir rol oynanıldığında “- mış gibi yapmak”
eyleminden yararlanılır. “– mış gibi yapmak” ; drama çalışmalarında yapılan
canlandırmaların ya da üstlenilen rolün gerçek olmadığını, kurgusal bir düzlemde
ele alındığını ifade eden bir kavramdır. Oynanan rolün kendiliğinden ortaya çıkan,
gerçeği kadar doğal ve inandırıcı olması gibi bir beklentisi olduğu söylenebilir.
Sözgelimi drama etkinliklerinde gerçekleştirilen bir canlandırmada
katılımcılardan birisi “yorgunmuş gibi“ yapacaksa tüm bedeninde, hareketlerinde
ve ses tonunda o yorgunluk ifadesine uygun düşecek tavırların doğal bir biçimde
görünmesi beklenir. Bu beklenti herhangi bir profesyonel oyunculuk beklentisi

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

 Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

değildir. Bu “-mış gibi yapma” durumlarının kişinin kendi deneyimlerinden

yararlanarak ortaya koyduğu, kendiliğinden doğal bir biçimde ortaya bir nitelikte
olması beklenir.
Spontanlık (kendiliğindenlik), bireyin dıştan bir dürtü almadan serbest ve
bağımsız davranma yeteneği ve buna hazır olma durumudur. Buradaki hedef
insana özgü kendiliğindenliği özgür bırakmak ve aynı zamanda insanın bütün
yaşam örgüsünü anlamlı bir biçimde buna uyumlu hale getirmektir.
Kendiliğindenlik (spontanlık) serbest bırakılır ve yaşamla bütünleştirilirse yaratıcılık
ortaya çıkar (Adıgüzel, 2018).
“-mış gibi yapma” durumları okul öncesi dönemde yapılan canlandırma,
öykünme ya da taklit süreçlerinde de gözlemlenir. Herhangi bir dramatizasyon
çalışmasında çocuğun üstlenmiş olduğu rolde “-mış gibi yapma” durumu
gerçekleşir. Dramatizasyon bölümünde verilen örnekten hareketle canlandırma
sırasında “arı” rolünü üstlenen bir çocuğun “arıymış gibi” yapması beklenir.
“-mış gibi yapma”
durumları okul öncesi Dolayısıyla bir arı gibi salınması, belki onun gibi ses çıkarması, bir iğnesinin olduğu
dönemde yapılan gibi ayrıntıları belleğinde tutması gerekir. Bu süreç içerisinde önemli olan doğallık
canlandırma, öykünme ve kendiliğinden ortaya çıkan ayrıntılardır. Çünkü mutlu bir arı, yorgun bir arı, yaşlı
ya da taklit süreçlerinde bir arı ya da tembel bir arı arasında bir fark vardır ve hepsinin tavır, hareket, ses
de gözlemlenir. tonu ve salınımları farklı olacaktır. İşte “-mış gibi yapma” süreci ile dramatizasyon
süreci bu noktalarda kesişir.”-mış gibi yapma” süreçlerinin özellikle okul öncesi
dönemde, yaşam deneyimi kazanmak adına çok önemli rol üstlenme süreçleri
olduğu söylenebilir.
YARATICILIK
Yaratıcılık, daha önceden ilişki kurulmamış iki şey arasında özgün ve yeni
bağ kurma süreci olarak tanımlanabilir. Yaratıcılık, insanın her türlü eyleminde
bulunabilecek bir süreçtir. Herhangi bir eylemi sonuca bağlayan bir durum olsa da
önceki deneyimlerden besleniyor olma durumu, yaratıcılığın belirli bir süreç
sonunda ortaya çıktığını göstermektedir.
Genel olarak yaratıcılık; daha önceden kurulmamış ilişkiler arasındaki
ilişkileri kurabilme, böylece yeni bir düşünce şeması içinde yeni yaşantılar,
deneyimler, yeni düşünürler ve yeni ürünler ortaya koyma yetisidir (Landau’dan
akt. San,1985).
Yaratıcılık yalnız sanatsal süreçlerde değil, insan yaşamının tüm yönlerinde
Yaratıcılık, daha yer alan temel bir yetidir. Yaratıcılığa bilim, teknik, sanat ve eğitim çevrelerinin
önceden ilişki
yaklaşımları farklıdır. Bilim adamlarına göre yaratıcılık süreçten çok sonuçla
kurulmamış iki şey
arasında yeni ve özgün ilgilidir. Akıl yürütme, buluş yapma ve sorun çözme yaratıcılığın karşılıklarıdır.
bir bağ kurma sürecidir. Sanat için yaratıcılık, estetik ögeler içeren özgün bütünlüğe ulaşmaktır ve bir
süreçtir daha çok. Sanatta yaratıcılık, içsel duyumsama ile birleşip dışa vurulduğu
bir süreç olarak anlaşılır. Sonuç ise sanat yapıtıdır.Eğitimcilerin yaratıcılığa
yaklaşımları; araştırıcı, özgür düşünen, soru soran, uygucu(itaatkar) olmayan insan
yetiştirme yönündedir. Çünkü eğitimden beklenen, soru soran, tartışarak düşünen,
akıl yürüten, sorun çözen insan yetiştirmektir (Kırışoğlu, 1991)
Dramanın temel amaçlarından birisi de yaratıcılığı geliştirmektir. Özellikle
okul öncesi dönemde yapılan drama çalışmaları, çocuğun gerçek yaşam evreninde

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

kurabileceği ilişkileri kurgusal ortamlarda deneyimleme olanağı sunduğundan

doğrudan yaratıcılık ile ilişkisi kurulabilir.
Okul öncesi dönemde gerçekleştirilen problem çözmeye dayalı tüm
etkinlikler, imgelem gücünü artırabilecek tüm çalışmalar, doğa ile iç içe yapılan
çevre eğitimi etkinlikleri... yaratıcılık süreçlerini besleyen etkinliklerdir. Yaratıcı
drama çalışmaları da daha önceden ilişkisi kurulmamış iki şey arasında yeni ve
özgün bir ilişki kurmamıza olanak sağlar. Bu yönü ile çocukların merak eden,
keşfeden, sorgulayan, paylaşan, düşünen bireyler olarak yetişmesine yardımcı
olur. Örneğin; yaratıcı drama süreçlerinde gerçekleştirilen canlandırmalara temel
olan dramatik durumlar, çözülmesi gereken problem durumlarından oluşmaktadır.
Çocuklar sözü edilen bu dramatik durumları, kendi düşüncelerini ve yaşam
deneyimlerini ortaya koyarak canlandırırlar. Burada gerçekleşen süreç içerisinde
çocuklardan yaratıcılık tanımında belirtildiği üzere yeni ve özgün bir ilişki kurmaları
beklenir. Bu nedenle yaratıcı drama etkinliklerinde yaratıcı bir süreçten söz etmek
mümkündür.
Yaratıcı bireylerin denemekten çekinmeyen, farklı biçimlerde düşünebilen,
sezgileri kuvvetli, araştıran, kalıplara sıkışmayan, bilinçli bireyler olduğu
söylenebilir. Drama çalışmalarının genel amaçları incelendiğinde yine bu
özelliklere sahip bireyler yetiştirmeye çalıştığı söylenebilir. Bu yönü ile yaratıcılık
kavramının drama ile ilişkisi olduğu görülmektedir.
İLETİŞİM
Yaşamda ilişki kurduğumuz her insanla aynı zamanda iletişim kurarız.
İletişim çevremizde tepki verebilecek olan her canlı ile gerçekleşebilecek bir
olgudur. İletişimin sözlük anlamı incelendiğinde duygu, düşünce veya bilgilerin
akla gelebilecek her türlü yolla başkalarına aktarılması, haberleşme, komünikasyon
gibi bir tanımla karşılaşırız. Bütün bu işteş (eylemde, işte ortak olan), karşılıklı
yaşanan durumlar yaşamın her alanında olduğu gibi eğitim alanında da sürekli
olarak dikkate alınması gereken başlıklardır.
Eğitim süreçlerinin niteliğine ilişkin her tartışmanın bir başlığı da her zaman
iletişim olmuştur. Öğretmenin çocuklarla iletişimi, çocukların kendi akranlarıyla
olan iletişimi, öğretmenin çocukların ebeveynleri ile iletişimi, ebeveynlerin
birbirileri ile iletişimi, öğretmenin okul yöneticisi ile iletişimi... Bütün bu belirleyici
başlıklar yalnız başına eğitimin niteliğini belirlemese de sağlıklı bir biçimde
işlediğinde eğitim ortamlarına çok değerli katkılar sağlar.
Yaratıcı drama çalışmalarının temel etkinlikleri arasında iletişim ve etkileşim
çalışmaları yer almaktadır. Yaratıcı drama sürecinde yeni tanışan bireylerin doğal
bir biçimde birbirleri ile paylaşımda bulunmaları ve kendilerini daha rahat ifade
edebilecekleri ortamlar yaratmaları önemlidir. Bu nedenle genel olarak uzun ya da
kısa erimli (bir şeyin erebileceği, ulaşabileceği uzaklık) drama çalışmalarına bir
iletişim çalışması ile başlanır.
Yaratıcı drama süreçlerindeki tüm canlandırmalar çeşitli duygu ve
düşüncelerin katılımcılar arasında paylaşımına dayalıdır. Bu süreçlerde bir
ortaklaşma veya karşılıklı etki sağlama söz konusudur. Aradaki çatışma ya da
çözülecek bir problemin varlığı, iletişimin de devamını sağlar. Anlamlar ortak

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

 Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

kılındığında çatışma ya da gerilim biteceğinden iletişim de sona erer. Tüm

canlandırmalarda “anlamların” bireyler arasında ortak kılınmasına; düşünce, bilgi,
haber, duygu, tutum, biçim ve değerlerin bireyler arasında anlaşılır hâle
getirilmesine ve paylaşılmasına çalışılır. Yaratıcı drama çalışmalarının özünde
Yaratıcı drama birlikte üretme ve paylaşma isteği vardır. Bu istek katılımcıların ve izleyicilerin bir
çalışmalarının temel arada olacağı bir ortamda gerçekleştirilir. Bu durumda bir iletişimin oluşması
etkinlikleri arasında olasıdır (Adıgüzel, 2018).
iletişim ve etkileşim Her ne kadar iletişim kavramı genel ve her şey ile ilişkilendirilebilecek dolaylı
çalışmaları yer
bir kavram gibi görünse de okul öncesi dönemde çocukların kendilerini daha rahat,
almaktadır.
güvenli ve sağlıklı ifade edebilmeleri açısından öğrenme ortamı ile doğrudan ilişkili
bir kavram olduğu söylenebilir.
Yaratıcı dramada başta çocuklar olmak üzere tüm katılımcılar iletişim kurma
becerilerini kazanır ve geliştirir. Çocuklar bu etkinlik içinde düşünme, konuşma,
dinleme, anlatma becerilerini de kazanırlar. Yaratıcı drama etkinlikleri sırasında
katılımcılar iletişim aracılığı ile imgesel karakterlerle karşılıklı diyaloglar kurar;
doğal, içlerinden geldiği gibi ve hayal gücüne dayanarak konuşurlar. İletişim,
yaratıcı dramanın hem amaçlarına ulaşmada bir araç hem de kapsamında,
amaçlarında, yöntemlerinde, boyutlarında yer alan bir kavramdır ve yaratıcı drama
sürecindeki katılımcılar için oldukça önemlidir (Adıgüzel, 2018).

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

• DRAMA VE DRAMAYA İLİŞKİN BAZI KAVRAMLAR

•Erken çocukluk döneminden başlayarak gerçekleşen öğrenmeler
öykünmelerden beslenir. Bir çocuğun gerçek dünyada olan bitene ilişkin
algıladığı ve ilgisini çeken şeylere yönelik yapmış olduğu öykünmeler,
gelecek yaşamında değerli bir yer kaplar.Drama alanını ve çalışmalarını
Özet
anlamak için drama alanı ile ilişkili olabilecek kavramları bilmek, anlamak ve
öğrenmek gerekmektedir.
•DRAM / DRAMA
•Dram, Türkçe sözlükte hem sahnede oynanmak üzere yazılmış, konuşmalar
ve devinimlerle gelişen, karşıt oluşların çatışmasıyla sonuçlanan oyun, yapıt
hem de mecazi anlamda acıklı olay olarak; drama ise tiyatro yazını, oyun
yazma sanatı, (televizyonda) oyun biçiminde oyun, yapıt olarak
tanımlanmaktadır.
•Drama sözcüğünün kökü Yunanca "dran"dır. Dran itmek, çekmek, yapmak,
etmek, eylemek anlamlarında kullanılır.
• DRAMATİK
•İnsanın insanla, doğayla, kendisiyle ya da herhangi bir cansız varlıkla girdiği
etkileşimler kimi zaman karşıtlıkları, çözülmesi gereken problem durumlarını
ya da tek bir doğru ile ifade edilemeyecek gerilimleri içerir. İşte bu merak,
heyecan, çatışma, bilinmezlik gibi olgular dramatik kavramı ile ilişkilidir.
•DRAMATİK OYUN
•Erken çocukluk döneminde gerçekleştirilen öykünmeye dayalı oyunlar,
çocukların çevrelerini taklit ettikleri ve bu taklitler yolu ile yeni öğrenmeler
gerçekleştirdikleri oyunlardır. Bu oyunlar dramatik oyunlar olarak
adlandırılır. En bilindik dramatik oyunlar evcilik oyunları olarak karşımıza
çıkar.
•DRAMATİZASYON
• Dramatizasyon, özellikle erken çocukluk döneminde gerçekleştirilen
canlandırmalarda sıklıkla kullanılan bir tekniktir. Eğitimde drama çalışmaları
ile karıştırılan bir kavram olarak bilinmektedir. Öğretmenlerin erken çocukluk
döneminde bir öykü ya da masal gibi yazılı bir metine bağlı kalarak
yaptırdıkları çalışmalara dramatizasyon adı verilir.
•DRAMATURGİ / DRAMATURG
•Dramaturgi; bir metnin sahnelenmek amacıyla seçilmesinden, sahneye
aktarımına kadar izlenen metnin seçilmesi, çözümlenmesi, günün koşullarına
ters düşen bölümlerine dikkat çekilerek gerekiyorsa yorum doğrultusunda
düzenlenmesi, belirlenen yorumdan sapılan noktalara nesnel biçimde
müdahale edilmesini kapsayan bir süreçler bütünüdür.
•Dramaturg ise bu çalışmaların tümünü gerçekleştiren araştırmacı sanat
insanıdır.
•“-MIŞ GİBİ YAPMAK” / KENDİLİĞİNDENLİK
•Drama etkinliklerinde herhangi bir rol oynanıldığında “- mış gibi yapmak”
eyleminden yararlanılır. “– mış gibi yapmak” drama çalışmalarında yapılan
canlandırmaların ya da üstlenilen rolün gerçek olmadığını, kurgusal bir
düzlemde ele alındığını ifade eden bir kavramdır. Bununla beraber oynanılan
rolün kendiliğinden ortaya çıkan, gerçeği kadar doğal ve inandırıcı olması gibi
bir beklentisi olduğu söylenebilir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

• YARATICILIK
•Yaratıcılık, daha önceden ilişki kurulmamış iki şey arasında özgün ve yeni
bağ kurma süreci olarak tanımlanabilir. Yaratıcılık, insanın her türlü
Özet (devamı)eyleminde bulunabilecek bir süreçtir.
•Yaratıcılık yalnız sanatsal süreçlerde değil, insan yaşamının tüm yönlerinde
yer alan temel bir yetidir. Yaratıcılığa bilim, teknik, sanat ve eğitim
çevrelerinin yaklaşımları farklıdır.
•İLETİŞİM
•Duygu, düşünce veya bilgilerin akla gelebilecek her türlü yolla başkalarına
aktarılması, bildirişim, haberleşme, komünikasyon gibi anlamlara gelir.
•Drama çalışmalarının temel etkinlikleri arasında iletişim ve etkileşim
çalışmaları yer almaktadır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

DEĞERLENDİRME SORULARI
I. Oyun gibi süreçler
II. Dramaturgi
III. “-mış gibi” yapma
IV. Sezgi
1. Yaratıcı drama çalışmalarında yer alan yukarıdaki olgulardan hangileri okul
öncesi dönemde gerçekleşen öykünmeler- taklitler ile örtüşür?
a) I, II ve III
b) I ve IV
c) II, III ve IV
d) I ve III
e) II ve IV

2. Yaratıcı drama çalışmalarının hangi adımlarında, drama ile ilgili

kavramların aralarında yer alan ilişkiler göz önünde bulundurulmalıdır?
a) Drama çalışmalarında veri toplarken ve analiz ederken
b) Drama çalışmalarını yapılandırırken, uygularken ve değerlendirirken
c) Katılımcıların canlandırma çalışmalarında
d) Dramaturgi çalışmalarının her adımında
e) Sadece “-mış gibi yapma” süreçlerinde

3. Aşağıdakilerden hangisi dramatik kavramının tanımıdır?

a) Bir öykü ya da masal gibi yazılı bir metine bağlı kalınarak yapılan
çalışmalara verilen addır.
b) Daha önceden ilişki kurulmamış iki şey arasında özgün ve yeni bağ
kurma sürecidir.
c) Duygu, düşünce veya bilgilerin akla gelebilecek her türlü yolla
başkalarına aktarılmasıdır.
d) Herhangi bir oyun metninin öncelikli olarak yazarın anlatmak istediği
olgu, tartışmak istediği kavram, oyunun yazıldığı dönem, tarihi ya da
coğrafi açıdan değerlendirilmesidir.
e) İnsanın insanla, doğayla, kendisiyle ya da herhangi bir cansız varlıkla
girdiği etkileşimler, kimi zaman karşıtlıklar, çözülmesi gereken
problem durumlarıdır.

4. Aşağıda yer alan oyunlardan hangisi dramatik oyunların en bilindik

örneklerindendir?
a) Shakespeare oyunları
b) Satranç oyunu
c) Isınma oyunları
d) Takım oyunları
e) Evcilik oyunları

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

5. Aşağıda yer alan tanımlardan hangisi spontanlık (kendiliğindenlik)

sözcüğünün tanımıdır?
a) Bireyin dıştan bir dürtü almadan serbest ve bağımsız davranma
yeteneği ve buna hazır olma durumudur.
b) Daha önceden ilişki kurulmamış iki şey arasında özgün ve yeni bağ
kurma sürecidir.
c) Üstlenilen rolün gerçek olmaması, kurgusal bir düzlemde ele
alınmasıdır.
d) Bir metnin sahnelenmek amacıyla seçilmesinden, sahneye aktarımına
kadar izlenen metnin seçilmesi, çözümlenmesi, günün koşullarına ters
düşen bölümlerine dikkat çekilmesi ve gerekiyorsa yorum
doğrultusunda düzenlenmesidir.
e) Heyecan, sürpriz, merak, bilinmezlik yaratan küçük anlardır.

6. Aşağıdakilerden hangileri yaratıcı drama çalışmalarının temel çalışmaları

arasında yer alır?
a) Hareket - Devinim
b) Dramatizasyon - Dramaturgi
c) Yaratıcılık - Dramatizasyon
d) İletişim - Etkileşim
e) Dram – Dramatik Oyun

I. Sözlü
II. Uygulamalı
III. Kuramsal
IV. Yazılı
V. Yapısal
7. Yukarıdakilerden hangileri dramaturgi çalışmalarının sınıflandırılmasında
kullanılan başlıklardır?
a) I ve IV
b) II, III ve IV
c) II ve III
d) I, IV ve V
e) II ve V

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

8. Aşağıda ifade edilen yargılardan hangisi dramatizasyon kavramı ile ilgili

değildir?
a) Dramatizasyon, özellikle okul öncesi dönemde gerçekleştirilen
canlandırmalarda sıklıkla kullanılan bir tekniktir.
b) Bir oyunun sahnede sergilenecek bölümlerini çağcıl hale getirmek için
çalışmalar yapar.
c) Günümüzde oyuna koyma, oyunlaştırma veya bir durumu gerçekte
olduğundan daha heyecan verici ya da kötü göstermek şeklinde
açıklanabilir.
d) Yaratıcı drama çalışmalarının diğer tekniklerinin aksine
öğretmen/yaratıcı drama eğitmeni dramatizasyonda çok daha aktif,
yönlendirici ve belirleyicidir.
e) Daha çok yazılı bir metne dayalı olarak bir konunun, öykünün, masalın
ya da bir durumun canlandırılmasıdır.

9. Aşağıdakilerden hangisi ünitede yer alan ve yaratıcı drama ile ilişkili

olabilecek kavramlardan değildir?
a) Dramatik
b) Dramatik Oyun
c) Acıklı
d) Yaratıcılık
e) İletişim

10. Aşağıdakilerden hangisi drama sözcüğünün kökeni olan “dran”

sözcüğünün karşıladığı anlamlardan birisi değildir?
a) Sezmek
b) İtmek
c) Çekmek
d) Yapmak
e) Eylemek

Cevap Anahtarı
1.d, 2.b, 3.e, 4.e, 5.a, 6.d, 7.c, 8.b, 9.c, 10.a

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

Yaratıcı Drama ve Yaratıcı Dramaya İlişkin Bazı Kavramlar

YARARLANILAN KAYNAKLAR
Adıgüzel, Ö. (2018). Eğitimde yaratıcı drama. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kırışoğlu, O. (1991). Sanatta eğitim. Ankara: Demircioğlu Matbaacılık.
Püsküllüoğlu, A.(2004). Arkadaş Türkçe sözlük. Ankara: Arkadaş Yayınları.
San, İ. (1985). Sanat ve yaratıcılık eğitimi olarak tiyatro. Ankara Üniversitesi Eğitim
Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (1), 2.
San, İ. (1990). Eğitimde yaratıcı drama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi
Dergisi, 23 (2), 573-582.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18