ساختمانهای هایدرولیکی

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎى ﻫﺎﯾﺪروﻟﯿﮑﻰ‬
Hydraulic structures
Kabul Polytechnic University
Dr. M. Asef
‫‪Kabul Polytechnic University .‬‬ ‫‪Lectures on Hydraulic StructuresLec. Dr. M. Asef‬‬
‫ط‬
‫بسم الله الرحمن الرحیم‬
‫ساختمان های هایدرولیکی‬

‫‪Hydraulic structures‬‬
‫عمومی‪General:‬‬ ‫معلومات‬ ‫‪.0‬‬
‫ساختمانهای هایدرولیکی)‪(Hydraulic Structures‬شعبۀ بزرگ وخیلی وسیعی از انجینیری ساختمانی‬
‫)‪(Civil Engineering‬بوده که در آن تقریبأ تمام بخش های رشته های ساختمانی در کنارهم تحت مطالعه قرار‬
‫داده میشوند‪ .‬علت آن اینست که آب در تمام عرصه های حیات بشری مورد نیاز بوده وجهت استفاده از آن به اعمار‬
‫ساختمانهای مختلف که از لحاظ شکل‪ ،‬ابعاد ودیزاین انجینیری از همدیگر تفاوت کامل دارند ضرورت میباشد‪.‬‬
‫منا بع عمده آ ب د ر روی زمین که بنا م ها یدروسفیر نیز یا د میشود‪ ،‬عبا رت ا ند از‪ :‬ا بحار ‪ ،‬بحیره ها‪ ،‬جهیل‬
‫ها‪ ،‬برف ها ‪ ،‬یخچا ل ها‪ ،‬دریا ها و آب های تحت االرضی (آب های زیر زمینی)‪.‬‬
‫حجم عمومی تما م منا بع فوق در کره زمینتقریبا ً به ‪ 0.1‬ملیارد کیلومتر مکعب می رسد از جمله این حجم بیش از‬
‫‪09%‬آن عبارت از آبهای ابحار و بحیره ها می باشد و صرف ‪ 09%‬آن که ‪009‬ملیون کیلومتر مکعب میشود متشکل از‬
‫منابع غیر بحری میباشد‪ .‬همین منا بع غیر بحری در فعالیت های روزمره برای بشریت رول عظیمی را ایفا می نماید که‬
‫رول جریان دریایی از همه بیشتر توجه انسانها را جلب نموده است‪.‬‬
‫حجم جریا ن د ریا یی یا آ ب د ریا ها ی روی زمین به اسا س احصائیه ها ی معاصر و قا بل اطمینا ن به(‪km3‬‬
‫‪ )05089‬میرسند که از این جمله ‪ 2950 km3‬آن حجم ساالنه دریا های اروپائی و‪12860 km3‬حجم ساالنۀ دریا های‬
‫آسیائی میباشد‪ .‬اگر تنها همین دو بر اعظم سیاره ما را در نظر گرفته و آنها را از لحاظ پرابلم های آبی مورد مطالعه قرار‬
‫دهیم به این نتیجه میرسیم که‪:‬‬
‫‪. 1‬تقریبا ً یک حجم زیاد از جریان دریا های آسیایی به بحر منجمد شمالی و بحر هند میریزد‪ .‬ویا هم اکثر دریا های‬
‫اروپائی به اقیانوس اطلس منتهی میگردند‪ .‬به همین ترتیب بخش دیگر از د ریا ها ی ا ین د و براعظم به جهیل ها‬
‫سرازیر میگردد‪ .‬بطور مثال دریا های اوبی ‪ ،‬ینیسی و لینا به بحر منجمد شما لی‪ ،‬دریا گنگا به بحر هند‪ ،‬دریا آمو به جهیل‬
‫اورال دریای هلمند به جهیل سیستان می ریزد‪.‬‬
‫‪. 2‬تقسیم جریان دریا یی در طول سا ل و حتی هم در طول یک فصل متغیر میباشد‪ (.‬در بعضی موارد حتی در طول‬
‫یک شبا نه روز نیز تغیر می نماید)‪.‬‬
‫‪ . 3‬آب دریا ها و ترسبات اتموسفیری در فصل بهار که آنقدر ضرورت به آبیا ری زمین ها ی زراعتی احسا س نمی‬
‫گرد د زیا د می باشد‪.‬‬
‫‪ .4‬آبهای دریا ها در زمان طغیان اکثرا ً زمین های زراعتی‪ ،‬بند های آبگردان‪ ،‬منازل مسکونی‪ ،‬شهر ها ودهات را زیر‬
‫آب نموده و صدها و هزاران انسان را متضرر میسازد‪.‬‬
‫‪. 8‬آب دریاها در اکثر موارد بدون تصفیه قبلی به منظور نوشیدن ورفع سایرضرورت های معیشتی قابل استفاده نمی‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ . 6‬آب های دریا یی و آب های زیر زمینی (تحت االرضی) اکثرا ً پائین تر ویا دور تر از منابع مصرف کننده واقع‬
‫میباشند‪.‬‬
‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 1‬‬

‫‪ . 7‬جریان دریائی سواحل دریا ها را شستشو و تخریب نموده که به این ترتیب بود وباش و فعالیت انسانها را در‬
‫سواحل دریا ها که بهترین امکانات رشد زراعت و تهیه خوارکه و مواد خام صنعتی در آنجا فراهم است محدود و حتی نا‬
‫ممکن می سازد‪.‬‬
‫‪ . 8‬بلند بودن سطح آبهای زیر زمینی باعث دلدلزار شدن و شوره زار شدن زمین ها می گردد که در هر دو صورت‬
‫مانع استفاده و فعالیت انسان باالی آن میشود‪ .‬از این رو جهت آموختن فن مهارکردن طبیعت بشر به جد و جهد آغا ز‬
‫نموده تا موانع فوق را از سر راه خویش دور نماید‪ .‬همین بود که به اعمار ساختمان های مانع کننده آب از قبیل بندها‪،‬‬
‫دکه ها‪ ،‬ساختمان های توجیه کننده آب و ساختمان های تحکیم کننده سواحل پرداختند‪ .‬هم زمان با مروج شدن زمینداری‬
‫مردم به فکر پیدا کردن ویا ایجاد ذخایردایمی آب برآمدند که در نتیجه کاسه های ذخیره‪،‬جهیل ها‪ ،‬کانال های آبیا ری و‬
‫غیره را ایجاد نمودند‪ .‬بطور مثال اولین ساختمان های ازین قبیل در مصر‪ ،‬عراق امروزی‪ ،‬ایران‪ ،‬هند و چین احداث‬
‫گردیدند‪ .‬به مرور زمان با انکشا ف علم ساینس و تخنیک ساحه و پروسه استفاده از آب نیز توسعه یافته و شکل مغلق‬
‫تری را بخود گرفت که بدین ترتیب ساختمان های هایدرولیکی متنوع چه از لحاظ شکل و اندازه و چه از نقطۀ نظر بهره‬
‫برداری ساخته شدند‪.‬امروز هیچ مملکتی در جهان وجود ندارد که در آن از منابع آبی به منظور های تولید انرژی برق‬
‫آبی‪ ،‬آبیاری زمینها‪ ،‬آبرسانی شهرها ودهات‪ ،‬کشتی رانی وترانسپورت آبی‪ ،‬صنعت تربیه و پرورش ماهی و غیره استفاده‬
‫به عمل نیامده باشد‪.‬بخش ازاقتصاد ملی که امور مربوطه به مطالعه منابع آب و استفاده معقول از این منابع را بررسی‪،‬‬
‫تحقیق وعملی مینماید بنام اقتصاد آبی؛ وساختمانها و بنا های مربوط به آن را بنام ساختمان های هایدرولیکی یاد می‬
‫نمایند‪.‬‬

‫فصل اول‬
‫‪ .0 – 0‬بخش های اساسی و مورد مطالعه تا سیسات آبی‬
‫طوریکه یاد آوری گردید ساختمانهای هایدرولیکی بخش بزر ِگی از )‪(Civil Engineering‬است که ساختمانهای‬
‫مربوط به استفاده وفعالیت های آبرا مطالعه مینماید‪ .‬بخش های عمدۀ تأسیسات آبی قرار ذیل اند‪:‬‬
‫‪ . 0 – 0.0‬تولید انرژی برق آبی ‪ :Water Power Generating‬که در آن انرژی میخانیکی آب به مومنت دورانی‬
‫وال توربین وجنراتورتبدیل گردیده که باالخره به انرژی برقی تبدیل میگردد‪.‬‬
‫‪. 0 – 0. 2‬اصالحات کشا ورزی ‪ : Irrigation and land Reclamation‬که از آب به منظور آباد ساختن زمینها ی‬
‫با یر وال مزروع استفاده بعمل می آید‪ .‬جهت برآورده ساختن این اهداف احداث و اعمار گروپ بزرگ از ساختمان های‬
‫متنوع حتمی می باشد‪.‬‬
‫‪ .0 – 0. 0‬آبرسانی ‪ : Water supply‬که در آن به منظور تهیه آب مورد ضرورت ساکنین شهرها و دهات و تامین‬
‫آب برای دستگاه ها و فابریکات صنعتی یک سلسله مسایل مهم هایدرولیکی باید حل گردند‪.‬‬
‫‪ .0 –0. 0‬ترانسپورت آبی ‪ :Navigation and Water Transport‬که مسایل مربوط به اعمار و احداث بنادردریایی‬
‫وبحری و غیره ساختمانهای مربوط کشتیرانی وترانسپورت آبی را مطا لعه مینما ید‪.‬‬
‫‪ .0 – 0. 8‬تربیه وپرورش ماهی ‪ : Fish Culture‬استفاده از آب به منظور ترویج‪ ،‬پرورش و توسعه صنعت ماهی‪.‬‬
‫به همین ترتیب موضوعات حراست و حفاظت منابع آبی در طبیعت‪ ،‬مجادله با قدرت تخریبی آب و آب خیزی ‪ ،‬تدابیر‬
‫مربوط به کاهش اثرات خشک سالی ها‪ ،‬جلوگیری از شستشو شدن خاکهای مساعد زراعتی توسط آب‪ ،‬جلوگیری از‬
‫پرشدن ساختمان های ناقل آب توسط مواد منتقله‪ ،‬سرسبزی شهرها و دهات‪ ،‬تدارک استفاده از آبهای تحت االرضی از‬
‫طریق کاریز ها و چاها و باالخره اعمار و احداث تفریح گاه ها و حوض های آببازی در شهر ها و یا حوالی شان و غیره‬
‫نیز شامل موضوعات اساسی تاسیسات آبی ویا ساختمان های هایدرولیکی میگردند‪.‬‬
‫ساختمانهای هایدرولیکی به مفهوم مجرد کلمه مجموعه از علوم طبیعی از قبیل فزیک‪ ،‬ریاضی‪ ،‬کیمیا‪ ،‬مقاومت مواد ‪،‬‬
‫میخانیک خاک ‪ ،‬میخانیک ساختمانی) ‪ ،(Structural Analysis‬مواد ساختمانی‪ ،‬تیوری ارجاعیت‬
‫) ‪ ،(Elasticity Theory‬هایدرولیک‪ ،‬هایدرولوجی‪ ،‬جیولوجی‪ ،‬هایدرجیولوجی و اقتصاد میباشد‪ .‬اما بطور کل ساختمانهای‬
‫هایدرولیکی علم انجنیری است که از مجموعه علوم تطبیق تشکیل گریده فن دیزاین ساختمان‪ ،‬تخنا لوژی اعماروبهره‬
‫برداری از تاسیسات هایدرولیکی را مطالعه می نماید‪.‬لذا ساختمانهای هایدرولیکی را چنین تعریف مینما ییم‪:‬‬
‫" تمام بنا ها و تا سیسا تی که به منظوراستفاده ازآب‪ ،‬تنظیم ‪ ،‬اداره‪ ،‬توسعه بهره برداری آب و منابع آبی ساخته‬
‫میشود باتمام ملحقات وتجهیزات شان بنام ساختمان های هایدرولیکی)‪( Hydraulics Structures‬یاد میگردد"‬
‫به ارتباط گفته فوق خاطر نشان میگردد که بدون اعمار ساختمان های هایدرولیکی پیشرفت هیچ کشوری‬
‫مخصوصا ً کشور های روبه انکشاف و عقب مانده امکان پذیر نمی باشد‪.‬‬
‫در کشور عزیز ما افغانستان تا کنون ساختمان های بزرگ هایدرولیکی ساخته شده اند که در آن جمله می توان‬
‫ستیشن های برق آبی ماهی پر‪،‬بند های ذخیره وستیشن های برق آبی نغلو‪ ،‬کجکی‪ ،‬سروبی‪ ،‬درونته ‪ ،‬ارغنداب پلخمری و‬
‫سیستم های آبیاری جالل آباد سرده‪ ،‬ترنگ و هلمند را نام برد‪ .‬هم چنین بعضی ساختمان های دیگر در باالی دریا هلمند‬
‫هریرود‪ ،‬فراه رود‪ ،‬کندز‪ ،‬کوکچه و کنر یادر مرحله اعمار اند ویا اینکه اعمار شان در آیندهقریب پیش بینی می گردد‪.‬‬

‫‪0 – 2‬تضنیف ساختمان های هایدرولیکی‪Classification of Hydraulic Structures‬‬

‫ساختمان های هایدرولیکی از لحاظ منابع آبی بدو گروپ بزرگ دریائی و بحری تقسیم میگردند‪ .‬ساختمان هایدرولیکی‬
‫دریائی اعمار بندها‪ ،‬کاسه های ذخیره ‪ ،‬ستیشن های تولید برق آبی ‪ ،‬ستیشن ها ی پمپ‪ ،‬طرح و اعمار کانال ها و تونل‬
‫های انرژیکی و آبیاری‪ ،‬سروی و دیزاین سیستم های آبیاری‪ ،‬آبگیرها‪ ،‬پرچاوه ها‪،‬ساختمانهای تحکیم کننده سواحل‬
‫دریاها‪ ،‬اعمارواحداث بنادر دریا یی و غیره را در بر میگیرد‪ .‬در حالیکه گروپ دیگری ساختمان های هایدرولیکی بحری‬
‫می باشد که مسایل مربوط طرح و دیزاین ساختمان های متنوع بخاطر استفاده از آبهای بحری را مطالعه می نماید‪ .‬مثال‬
‫های عمده ساختمان های هایدرولیکی بحری عبارت ازطرح ریرزی و دیزاین بنادر بحری و دریائی‪ ،‬شلیوزها کشتی رانی‬
‫)‪ ،(Locks‬اعمار د که ها وبندها بخاطر جلوگیری از تخریبات امواج و مد وجذ ر بحری و تحکیم سواحل میباشد‪ .‬از نقطه‬
‫نظر استفاده و اهداف بهره برداری ساختمان های هایدرولیکی میتواند هم زمان جهت بر آورده ساختن حد اقل دو منظور‬
‫مورد استفاده و بهر برداری قرار گیرند ‪ .‬مثال این نوع ساختمان ها میتواند کاسه های ذخیره باشند که عالوه بر‬
‫ذخیره نمودن آب جهت آبیاری‪ ،‬آب مورد ضرورت ستیشن برق آبی را نیز تامین نماید ویا آبگیرها و غیره‪ .‬این چنین‬
‫ساختمان ها را ساختمان هایدرولیکی عمومی یاد می نماید‬
‫‪. 0 – 2 . 0‬ساختمانهای هایدروتحنیکی اختصاصی‪Single purpose Hydraulic Structures‬‬

‫آن عده ازساختمان های هایدرولیکی که جهت بر آورده ساختن صرف یک منظور ساختهمیشود بنام ساختمانهای‬
‫اختصاصی یاد میشود که ستیشن های برق آبی ‪ ،‬ستیشن های پمپ‪ ،‬شلیوز های کشتی رانی و کانال ها کشتی رانی‪،‬‬
‫ساختمان مربوط به تربیه و پرورش ماهیان‪ ،‬ساختمان های پرچاوه ای اختصاص‪ ،‬ساختمان های اصالحات کشاورزی و‬
‫ساختمان های آبرسانی از مثال های بارزا ین گروپ می باشند‪.‬‬
‫‪. 0 – 2 . 2‬ساختمان های هایدرولیکی عمومی ‪MultipurposeHydraulics Structures‬‬

‫ساختمانهای هایدرولیکی که حد اقل جهت برآ ورده شدن دو ویا چند منظور مختلف اقتصاد آبی ساخته می شوند بنام‬
‫مجتمع ساختما نهای هایدرولیکی)‪ (Hydroelectric-power development‬یادمیگردند‪ .‬در حال حاضر کوشش به عمل‬
‫می آید که ساختمان های هایدرولیکی بصورت مجتمع طرح ریزی گردند تا بد ین ترتیب از یک طرف مصارف اعما ر تقلیل‬
‫یافته و از طرف دیگر تعداد پرسونل زمان بهره برداری کم گردد‪.‬‬
‫‪ 0 – 0‬مطالعات اولیه پروژه های بند سازی‪Feasibility studies of Dam Project‬‬

‫درین فصل به تشریح مسایل در مورد مطالعات اولیۀ الزم برای پروژه های بند سازی پرداخته شده است‪ .‬برای این‬
‫منظور پس از توضیح مراحل مختلف مطالعاتی‪ ،‬عوامل موثر در انتخاب محل اعمار بند و نوع آن تشریح گردیده است‪.‬‬
‫در اخیرپاره ای از تعریفات ضروری واصطالحات خاص ومعمول که در ساختمانهای هایدرو تخنیکی موارد استعما ل‬
‫دارند آورده شده ا ند‪.‬‬
‫‪.0 – 0 . 0‬کلیات‪General.‬‬
‫به منظور تحقق اهداف مطالعات طرحهای بند سازی‪ ،‬تمام عوامل مؤثر بر طرح ودیزاین بندها از قبیل تعین نوع‬
‫بند‪ ،‬کمیت و کیفیت مواد ساختمانی ‪ ،‬نحوۀموقعیت دادن ( موقعیت متقابل) تاسیسات وابسته ومربوط به بند‪،‬ساختمانهای‬

‫پرچاوه ای ( سرریز ها ) با توجه به مجموع شرایط توپوگرافی‪ ،‬جیو تکتونیکی ‪،‬ساختار جیولوجیکی اساس وسواحل بند‬
‫و کاسه ذ خیره ‪ ،‬اساس تعمیر ستیشن برق آبی ‪ ،‬عوارض توپوگرافی منطقه موقعیت بند ‪ ،‬کاسه ذخیره و سایر تاسیسات‬
‫مربوطه آن‪ ،‬ساختاروقابلیت برداشت اساس وسواحل درناحیه موقعیت بند وکاسه ذخیره ‪ ،‬هایدروکال یماتولوژی و‬
‫هایدرولوجی مورود بررسی عمیق قرار میگیرد ‪ .‬با توجه به اهمیت این پروژه ها‪ ،‬بر اساس توصیه ستندرد های‬
‫ساختمانهای هایدرولیکی‪ ،‬مراحل مطالعات بند ها به سه بخش عمده ذیل تقسیم میشوند‪ :‬مرحله شناسایی و تشخیصی محل‬
‫م وقعیت ‪،‬مرحله توجیهی ومرحله انتخاب بهترین واریانت طراحی تقسیم بندی شده است‪ .‬در واقع هر یک از مراحل فوق‪،‬‬
‫به منظور پاسخ به یک سوال اصلی مورد بررسی و مطالعه قرار میگیرد‪:‬‬
‫مرحله شناسا یًی ی به منظور پاسخ به این سوال که آیا مطالعات ادامه پیدا کند یا خیر‪ ،‬مرحلۀ توجیهی به این‬
‫سوالپاسخ می دهد که ایا طرح عملی شود ویا خیر وباال خره مرحلهً انتخاب واریانت بهتر به این سوال پاسخ میدهد که‬
‫طرح راچگونه باید اجرا نمود‪.‬‬
‫درمطالعات مربوط به مرحله شناسا یئ پروژه ها ی بند سازی‪ ،‬نتیجه گیری مربوط عمدتا ً بر اساس بررسی های‬
‫کامل محلی و بازدید از تمام محل های ممکن برای احداث بند در حوزۀ مورد نظر و نیز نتایج‪ ،‬اطالعات و گزارش های‬
‫موجود صورت می پذیرد‪ .‬اگردر این مرحله مجموعۀ اطالعات ومشاهدات از وسعت و دقت کافی برای یک نتیجه گیری‬
‫منطقی بر خورد دار نباشد‪ ،‬الزم است تا با استفاده از تجارب انجینیری وتجربیاتی که ازاعمار سایر پروژه های مشابه‬
‫بدست آمده استفاده به عمل آید‪ .‬عالوتا درنظر داشت تفاوت ها وویژگی های جیولوجیکی‪ ،‬هایدرولوجیکی ‪ ،‬سایزمیکی‪،‬‬
‫کالیماتولوژیکی‪ ،‬بهره برداری وغیره شرط حتمی مطالعات مرحله شناسایی شمرده میشوند ‪ .‬مطالعات ‪ ،‬بررسی ها و‬
‫نتیج ه گیری های مربوط این مرحله در نهایت بایداز چنان اعتباری بر خوردار باشد که حتی االمکان تغییرات کلی و فاحشی‬
‫در ساحات قابل توصیه بوجود نیاید‪ .‬برای رسیدن به این مقصود الزم است که افراد گروپ مطالعه کننده و طراح از چنان‬
‫دانش و تجربه و دید مسلطی برخوردار باشند که با استفاده ( استنتاج ) از ارقام ‪،‬اطالعات و نقشه های موجود و تحلیل‬
‫همه جانبه و دقیق‪ ،‬برداشت صحیح و جامعی را نسبت به تمام عوامل مؤثر در پروژه داشته باشند‪ .‬بدین لحاظ مرحلۀ‬
‫مطالعات شناسائی از جمله مشکل ترین مراحل مطالعاتی می باشد‪.‬‬
‫در مرحله بعدی که مرحله مطا ل عات توجیهی می باشد‪ ،‬شناخت عمیق تر و دقیق تر راجع به برخی عوامل ازقبیل‬
‫مشخصات و خصوصیات ساختارزمین ‪ ،‬زمین شناسی‪ ،‬جیومکانیکی‪ ،‬زلزله خیزی و همچنین موجود یت شکستگی های‬
‫خطرناک وطبقات ضعیف ویا فرسوده دراساس و سواحل بند‪ ،‬ریزش ها و لغزش های احتمالی درحوالی بند وکاسه ذخیره‪،‬‬
‫موجودیت خاکها واحجار انحالل پذیردرآب وغیره صورت میگیرد ‪ .‬و نظرمشخص در مورد جنبه های دیزاین عمومی‬
‫اجزاء شامل پروژه‪ ،‬تقویت و بهبودی اساس وسواحل (درصورت ایجاب ) فورمول بندی گردیده پیشنهادات مشخص راجع‬
‫به تکنالوژی اجرای کارهای تقویتی ارایه میشوند ‪ ،‬ارقام مشخص هایدرولوژیکی درمورد مقادیر جریان اعظمی ‪ ،‬اصغری‬
‫ومتوسط چندین ساله (حد اقل ‪ 01‬ساله )‪ ،‬مقدارجریان ریکارد یا سیالب اعظمی درمحل موقعیت بند مطروحه با ذکر دورۀ‬
‫تکراریت آن ‪ ،‬ویژگی های ها یدرولیکی مربوط بشکل و ابعاد ساختمانها ی مختلف مورد بررسی همه جانبه قرارمیگیرند‪.‬‬
‫بر اساس مطالعات مرحلۀ توجیهی و نتایج حاصله ‪ ،‬واریانتهای مختلف ساختمانها مورد بررسی های تخنیکی و اقتصادی‬
‫قرا گرفته و پس از مقایسه و انتخاب واریانت بهتر‪ ،‬مسائلی نظیر محل موقعیت بند‪ ،‬نوعیت و ارتفاع آن‪ ،‬مواد ساختمانی‬
‫مورد نیازکمیت و کیفیت شان و منابع مالی ها و باالخره چگونگی تحقق اهداف پروژه کامالً بیان میگردد‪.‬‬

‫در مرحله مطا لعات دیزاین وتحلیل واریانت ها که باید درنتیجۀ آن دیزاین مشخص تمام ساختمانهای شامل پروژه‬
‫باجزئیات عناصر ساختمانی شا ن تهیه گردد‪ ،‬مجددا ً با نگاهی عمیق تر و انجام تجارب وآزمایشات الزم و احتماالً ساخت‬
‫مدل های ها یدرولیکی‪ ،‬انجام آزمایشهای تکمیلی جیومیکانیکی‪ ،‬جیوتکنیکی و هایدروجیولوژیکی و انجام تحلیلهای دقیق‬
‫و در نظر گرفتن طیف گستردۀ از عمل قوه هادر شرایط عادی‪ ،‬خاص و استتثنائی‪ ،‬با درنظرداشت عمل مشترک ساختمان ‪،‬‬
‫زمین و آب ازیکطرف واثرات جداگانه هریک ازطرف دیگر‪ ،‬مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت نقشه ها ی مفصل‬
‫تخنیکی وتکنالوژیکی (اجرایی) ساختما ن تهیه می شوند‪.‬باالخره محاسبات مالی برآوردی ساختمان تکمیل وپالن های‬
‫تقویمی بخاطر اجرای بموقع کارهای مختلف ساختمانی ترتیب داده میشود ‪.‬‬
‫‪.0 – 0 . 2‬ارزیابی عمومی وانتخاب محل اعمار بند ‪.‬‬

‫برای اعمار یک بند خاص ‪،‬ساختمان و محل اعماربند باید تامین کنندۀخواسته های فنی و بهره برداری باشد و وجود‬
‫تناسب بین ابعاد ساختمان ومحل اعمار می تواند باعث تعادل بین ویژگیها فزیکی ‪ -‬طبیعی آن و اهداف اصلی بند گردد‪.‬‬
‫توپوگرافی منطقه‪ ،‬ظرفیت ذخیره (ارتفاع آب و حجم کاسۀ ذخیره) نوعیت جیولوجی اساس و سواحل ‪،‬هایدرولوژی و‬
‫میزان رسوب‪ ،‬وجود مواد ساختمانی مناسب و عدم موجودیت ضایعات آب از کاسهً ذخیره وهمچنان اثرات و پیآمد های‬
‫ناشی از اعما ر بند باالی محیط زیست از مهمترین عواملی هستند که بر روی تعادل مذکور اثر می گذارند ‪ .‬در اینجا برخی‬
‫از عوامل فوق به اختصار تذکر داده میشوند‪.‬‬
‫الف ‪ -‬توپوگرافی منطقه و ظرفیت کاسه ذخیره‪.‬‬

‫اولین عامل برای تعیین محل محوربند وجود درۀ ای مناسب است که بتوا ن بند را با طول محد ود در داخل آ ن جا بجا‬
‫نمود‪ .‬برای ا قتصادی بود ن و کاهش مخارج مالی‪ ،‬الزم است تا برای یک ارتفاع معین‪ ،‬طول بند درنشانۀ قله تا حد امکان‬
‫کم و د ر مقابل ظرفیت کاسۀ ذخیرۀ بند حتی المقد ور زیاد باشد‪ .‬بنا بر این از لحاظ توپوگرافی محلی برای احداث بند‬
‫مناسب خواهد بود که در ناحیه موقعیت محور بند‪ ،‬دره خیلی کم عرض (تنگ) بوده ولی درقسمت باال تر از محور‬
‫(درقسمت موقعیت کاسه ذخیره) عرض دره زیاد باشد ‪ .‬که درینصورت مخارج اعمار بند کم و برخالف ظرفیت ذخیروی‬
‫کاسۀ بند زیاد خواهد بود ‪ .‬هرگاه د و رود خانه در نقطه ای بهم یکجا شده ویکدریای واحد را تشکیل دهد د رآنصورت‬
‫بهتر خواهد بود که درصورت امکان محور بند درقسمت پایینتر از محل اتصال انتخاب شود‪.‬‬
‫ب‪ -‬اساس بند‪ ،‬شرایط ساختارزمین و جیو تکتونیک محل ‪.‬‬

‫در بند های کانکریتی می بایست کف و جناحین (سواحل) دره درمحل اعمار دارای صخره های (سنگهای ) مقاوم‬
‫ومحکم بوده و همچنین ضخامت صخره های کف در حد قابل قبولی باشد‪ ،‬بدیهی است با استفاده از نتایج آزمایشات‬
‫سطحی‪ ،‬انفجار های آزمایشی و نتایًج حاصله‪ ،‬پروفیل عرضی و محور بند تثبیت میشود ‪ .‬ساختار زمین وسایر گسیختگی‬
‫های موجود نظیر سیستم درزها و ترک ها‪ ،‬الیه بندی و جهت الیه ها ‪ ،‬مناسب بودن و قابلیت برداشت اساس در مقابلنیرو‬
‫ها و ظرفیت باربرداری آن‪ ،‬تغیر شکل پذیری وغیره عوامل هستند که می توانند درتعین محل و موقعیت محور ونوع بند‬
‫اثر گذاشته و در صورت ضرورت تدابیر مشخص انجینیری بخاطر بهبود اساس اتخاذ گردند ‪.‬‬

‫ج‪ -‬هایدرولوژی و میزان رسوبات ‪.‬‬

‫مشخصات هایدرولوژی کی منقطه ا ز جمله عوامل مهم در انتخاب محل بند‪ ،‬می باشد که می بایست مقادیرجریان ناشی‬
‫از بارندگی یا ذوب برف در حدی باشد که از نظر اقتصادی امکان استفاده عادی از بند در طول عمر مفید پروژه وجود‬
‫داشته باشد‪ .‬بطور کلی هر چه نوسانات خصوصیات هایدرولوژیکی نظیر بارند گیها و سیالبها در سالهای مختلف کمتر‬
‫باشد‪ ،‬شرایط بهتری را جهت استفاده دائمی فراهم مینمایند ‪ .‬تبخیر آب از کاسهً ذخیره که خود رابطهً مستقیم بامساحت‬
‫سطح آیًنوی ‪ ,‬حرارت محیط ما حول وسرعت وزش باد دارد‪ .‬عامل دیگری است که در محاسبات هایدرو لوؤیکی کاس ًه‬
‫ذخیره باید در نظر گرفته شودمیزان رسوبات وترکیب دانه ای رسوبات نیز تأ ثیر ات مهمی باالی ظرفیت کاسهً ذخیره و‬
‫مداومت عمر پروژه (بند) دا شته واز جمله عواملی هستند که در محاسبات هایدرولوژیکی و تعین احجام مفید وعاطل‬
‫کاسهً ذخیره باید تا حد امکان بصورت دقیق بر آورد شوند‪ .‬تا بدینوسیله اطمینان کافی از عدم پرشدن سریع کاسهً بند‬
‫بوسیله رسوبات‪ ،‬در کوتاه مدت‪ ،‬وجود داشته باشد‪.‬‬
‫د‪ -‬محل تعین موقعیت پرچاوه ها ( سرریز ها )‪.‬‬

‫پرچاوه ها بطور معمول گرانترین و پرمصرف ترین ساختمان جانبی بندبه حساب می آید‪ .‬در بندهای مواد محلی باید‬
‫در‬ ‫موقعیت پرچاوه ها درماحول خارج تنهً بند تعین شود ‪ .‬زیرا عبور آب از باالی بند های مواد محلی مجاز نمیباشد‬
‫حالیکه در اغلب بند های کانکریتی می توان پرچاوه ها را در داخلتنۀ شان در نظر گرفت ‪ ،‬اما وجود مناطق دیگر در‬
‫منطقه که بتواند به راحتی پرچاوه را در آن جابجانمود و یا از آنها برای ساخت پرچاوه های اضطراری استفاده نمود‪ ،‬می‬
‫تواند امتیازی برای محل احداث بند بشمار آید ازینرودر مطالعات می بایست موقعیت های مناسب برای احداث‬
‫واعمارپرچاوه ها در نظر گرفته شود‪.‬‬
‫هـ ‪ -‬موجود یت مواد ساختمانی مناسب‪.‬‬

‫بطور کلی وجودمواد ساختمانی مناسب و قابل دسترس در کاهش هزینه های کلی پروژه های بند سازی نقش بسیار‬
‫مهمی دارند‪.‬درانتخاب نوعیت بند های مواد محلی ‪ ,‬موجودیت معادن مواد ساختمانی محلی کافی و مناسب درحوالی محل‬
‫اعمار یکی از امتیازات و اولویت های مهم به حساب می آید ‪ .‬به عین ترتیب دربند های کانکریتی به لحاظ اینکه مواد‬
‫خاصی نظیر ریگ وجغل با دانه بندی مشخص و سمنت به مقدار نسبتا ً زیادی مورد نیاز است لذا هر قدر منبع تأمین این‬
‫مواد به محل موقعیت بند نزدیک تر باشد بهتر خواهد بود ‪ .‬استفاده از مواد ساختمانی که بطور مصنوعی تهیه میشوند به‬
‫علت غیر اقتصادی بودن شان توصیه نمیشوند‪.‬‬
‫و‪ -‬انحراف مسیر رود خانه ( عبور آبهای زمان ساختمان )‪.‬‬
‫در زمان اعمار بند ها بمنظور فراهم نمودن تسهیالت امور اعمار‪ ,‬خشک نگه داشتن تهداب یک امر ضروری‬
‫پنداشته میشود ‪.‬ازینرو الزم میافتد تا در طی این مدت جریان آب دریا ازطریق دیگری بطرف قسمت تحتانی عبور داده شود‬
‫‪ .‬اشکال ساختمان های عبوردهند ًه آبهای زمان اعمارنظر به شرایط توپوگرافیکی وجیولوجیکی منطقه میتوانند نهایت‬
‫متفاوت باشند ‪ .‬درین جا کوشش بعمل میآید تا براساس مقایسۀ اقتصادی بین واریانتهای مختلف انحراف و همچنین پیش‬
‫بینی الزم جهت استفاده از ساختمانهای انحراف دهنده در طی دورۀ بهره برداری به منظور تامین اهداف دیگر نظیر‬

‫پرچاوه ها ‪,‬نلهای آبرسان برای ستیشن های برق های آبی و یا بخشی از ساختمانهای عبور دهندۀ آبهای اضافی واریانت‬
‫مؤثرتر انتخاب گردد‪.‬‬
‫ز‪ -‬جلوگیری ضایعات از کاسۀ ذخیرۀ بند و پایداری سواحل آن‪.‬‬

‫یکی از مهمترین اهداف بند نگهداری و ذخیر ًه آب می باشد و می بایست مطالعات الزمجهت حصول اطمینانازآب‬
‫بندی کاسۀ ذخیره و جلوگیری از ضایعات نامطلوب آب بعمل آید‪ .‬ارزیابی کامل زمین شناسی برای این منظور‪ ،‬نهایت مهم‬
‫میباشد ‪ .‬خصوصا ً قسمت های متصل با کاسهً ذخیره که با اشباع شدن طبقات زیرین آنها امکانات لغزش ونا پایداری دارند‪،‬‬
‫باید از نظر پایداری کامالً بررسی شوند‪ .‬ناپایداری در نشیب های متصل با محیط کاسۀذخیره وبمیان آمدن لغزش ها می‬
‫توانند خطرات بالقوۀ زیادی‪ ,‬از جمله کاهش حجم ذخیره ویا تولید امواج بزرگ را درآن بمیان آورد ‪.‬‬
‫ح‪ -‬انتخاب محل مناسب برای تشکیل کاسۀ ذخیره ‪ ,‬قصبه های رهایشی وراه های مواصالتی‪.‬‬
‫در تعیین محل احداث بند‪ ،‬شرایط محلی از قبیل راه های مواصالتی ‪,‬پل ها ‪ ,‬ورکشاپ ها وسایر تاسیسات مؤقتی و‬
‫زیربنائی از مسائلی هستند که حتما ً بایدمورد بررسی قرار گیرند‪ .‬سهولت های د سترسی به محل موقعیت بند در زمان‬
‫اعمار و بهره برداری موجود یت راه های اصلی وفرعی ‪ ,‬وبا الخره انتخاب واریانتی که درنتیجۀ تطبیق آن کمترین ساحۀ‬
‫زمینهای زراعتی زیر آب میگردند وکمترین خساره را ازبابت بلند آمدن سطح آبهای تحت اال رضی در ماحول کاسۀ ذخیره‬
‫موجب میشوند نهایت مهم میباشد ‪.‬‬
‫همچنین وجود محل مناسب برای تعین موقعیت ستیشن های برق آبی و تجهیزات مورد نیاز آن ‪ ,‬موجود یت امکانات‬
‫رفاه وبود وباش برای پرسونل زمان اعماروبهره برداری بند وستیشن برق(مثالً محل اسکان‪ ،‬خدمات برق رسانی‪ ،‬آب و‬
‫تلفن و غیره) ) نیز از جمله عواملی هستند که باید مد نظر گرفته شوند‪.‬‬
‫‪.0 – 0‬پیامدهای محیط زیست‪.‬‬

‫آب همیشه به عنوان یک عنصر کلیدی در شکل گیری تمدن ها و استمرار آن رول داشته‪ ،‬و همواره عامل اساسی در‬
‫توسعه کشور ها به شمار رفته است‪ .‬بند به عنوان ساختمانی که حجم و ارتفاع معینی از آب را در یک موقعیت مکانی‬
‫خاص ذخیره و اهداف متنوعی را دنبال می کند‪ ،‬می تواند مسائل مختلف ایکولوژیکی‪ ،‬فیزیکی ‪ ،‬اجتماعی ‪ ،‬فرهنگی‪،‬‬
‫اقتصادی وغیره را در منطقه چهار اطراف خویش تحت تغییرات جدی قرار دهند ‪ .‬ازینروالزم است تا اثرات ناشی از‬
‫ساخت بند‪ ،‬بخصوص بند های بزرگ باالی محیط زیست‪ ،‬مورد توجه و بررسی قرار گیرند‪.‬‬
‫اعمار بند وکاسۀ ذخیره می تواند اثرات مثبت ویا منفی را بر محیط زیست داشته باشد‪ .‬به عنوان مثال تامین آب مورد‬
‫نیاز کشاورزی‪ ،‬نوشید نی و صنعت اهالی شهر ها ودهات‪ ،‬افزایش پوشش گیاهی‪ ،‬رشد اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی‬
‫مردم تحت پوشش‪ ،‬جلوگیری از خسارات ناشی از سیل‪ ،‬تولید انرژی برق آبی وغیره از جمله عواملی اند کهباالی محیط‬
‫زیست مؤثر بوده وباید از نظر دور نگردند‪.‬زیرا تحت آب قرارگرفتن زمین های زراعتی که موقعیت طبیعی مناسبی‬
‫داشته‪,‬ایجاد زمینه های خوب بخاطر رشد پشۀ مالریا ‪ ,‬ر خنه نمودن آبهای تحت اال رضی به معادن موجود در منطقه ‪,‬‬
‫تغیرات منفی در سا ختار هایدرو جیولوجیکی منطقه ‪ ,‬به میان آمدن لغزش های سواحل وغیره همه درزمرۀ اثرات منفی‬
‫اعمار یک بند باالی محیط زیست محسوب میشوند ‪.‬‬

‫بطور کلی می توان اثرات زیست محیطی یک بند را‪ ،‬بدون آنکه قضاوتی در مورد اثر منفی ویا مثبت آن هاذکر گردد‬
‫به شرح زیر خالصه نمود‪:‬‬
‫‪.0 – 0. 0‬اثرات فیزیکی و کیمیا وی احداث بند‪:‬‬

‫اثر احداث بند به عنوان مانع در حرکت مواد در مسیررود خانه ها‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اثر احداث بند به عنوان کاهش نسبی یا کلی مواد رسوبی توسط رود خانه‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اثر رسوبات در داخل ذخیره در طرح ریزی مجرا های تخلیه کنندۀ تحتانی و دریچه ها‪ ،‬سریزها و حجم عاطل از‬ ‫‪‬‬
‫نقطه نظر محل‪ ،‬اندازه و ارقام ارتفاعی‪.‬‬
‫اثر رسوب ذخیره در عمر بندها‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اثر خروج آب رسوب دارباالی توربینها‪ ،‬اراضی کشاورزی‪ ،‬مسیرو رودخانه در ساحات بعد از بندوغیره‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫عدم کفا ف آب در مناطق بعد از بند ها ‪ ،‬پس از احداث بند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫تغییرات سطح آبهای زیر زمینی در قسمت های بعد از بند هاو در ساحات زراعتی پس ازآغاز بهره برداری‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫لغزشها ونشست ها در محدوده کاسهً ذخیره ‪ ,‬قسمت های فوقانی وتحتانی بند هاو کاهش حجم کاسۀ ذخیره‬ ‫‪‬‬
‫درنتیجۀ این لغزش ها‪.‬‬
‫ایجاد امواج بلند و سرریزشونده ازباالی قلۀ بند در هنگام سقوط توده های خاک و سنگ در محدوده کاسۀ‬ ‫‪‬‬
‫ذخیره‪.‬‬
‫اثرات کاسۀذخیره بر آب و هوای منطقه وحوالی ساختمان ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اثر تجمع آب درکاسۀ ذخیره بر شوره شدن اراضی کشاورزی پس از بهره برداری و آبیاری زمین ها‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫گاز های محلول در آب های که از مجرا های قعری ونیمه مغروق خارج میگردند و اثرات آن بر موجودات زنده‬ ‫‪‬‬
‫در نواحی بعد از بند‪.‬‬
‫افزایش غلظت مواد محلول در آب های کاسۀ ذخیره وتأ ثیرات آن باالی قسمت های پایین تر از بند ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اثرات ناشی از کاهش رسوبات انتقالی در حاصلخیزی اراضی کشاورزی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫از بین رفتن قریه ها ‪ ,‬نواحی مسکونی وسایًر تاسیسات مثأل راه ها وغیره ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫شکست بند و وبمیان آمدن تلفات انسانی‪ ،‬حیوانی ‪ ،‬نباتی وانهدام ساختمانها و تاسیسات شهرها وروستا ها ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫قطع راه های مواصالتی جاده ها‪ ،‬قطع جنگلها‪ ،‬تخریب وازبین رفتن چراگاه ها وغیره‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اثرات صحی بند ها در امرشیوع امراض‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ازبین رفتن حیوانات و حش‪ ،‬مهاجرت جانوران و پدیدار شدن گونه های جدید حیوانی و گیاهی که با طبیعت محل‬ ‫‪‬‬
‫جدیدا ً توافق حاصل مینمایند ‪.‬‬
‫از بین رفتن تاالبهای طبیعی درقسمت های تحتانی به علت قطع جریان ورودی به این تاالبها‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪. 0 – 0 . 2‬اثرات بیولوژیکی بندها‪:‬‬

‫کاهش غلظت مواد غذائی مورد استفادۀ ماهیها و گیاهان در مناطق پایین تر از بند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اثر ذخیرۀ آب کاسه های ذخیره و مخازن کم عمق در رشد و نمو پالنکتونها )‪.(Plankton‬‬ ‫‪‬‬
‫اثرات آب کاسه های ذخیره بر جوامع حیوانی ونباتی در مناطق قبل وبعد از بند ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫طبقه بندی حرارتی و امکان استفاده از آب درجات پایین حرارتی جهت نیاز مندی های صنایع ونوشیدنی ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫تفاوتهای کیفیت آب کاسۀ ذخیره وآب خروجی ازمجرا های بند ونیز تفاوت کیفیت آب درسطوح مختلف کاسۀ بند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫کاسه های ذخیره به عنوان منبع آلوده گی میکروبی‪ ،‬باکتریاها‪ ،‬قارچها‪ ،‬و ویروسها و بسیاری از بیماریهای همه‬ ‫‪‬‬
‫گیردیگر‪.‬‬
‫اثر کاسۀ ذخیره بر رشد و نموی گیاهی و حیوانی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ . 0 – 0 . 0‬اثرات اجتماعی ‪ ,‬اقتصادی و فرهنگی‪:‬‬

‫اثرات اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی بند بسیار متنوع بوده و ممکن است به صورت اثرات مثبت و منفی ظاهر شوند‪.‬‬
‫بطور خالصه در رابطه با مسائل اجتماعی نیز می توان به نکات ذیل توجه نمود‪:‬‬
‫اثرات احداث بند بر روستا های مجاور‪ ،‬زیر آب شدن اراضی کشاورزی‪ ،‬چراگاه ها‪ ،‬منازل مسکونی و ساختمانهای‬ ‫‪‬‬
‫دولتی و زیر بنائی‪ ،‬راههای روستایئ ویا بین شهری ‪.‬‬
‫‪ ‬اثرات بند بر آبادانی و توسعۀ اجتماعی ‪ ,‬اقتصادی ‪ ,‬سیاسی و فرهنگی مردم دهات و شهرهای نزدیک‪ ،‬ایجاد فرصت‬
‫های کاری ‪ ،‬ارتقای سطح زندگی مردم وغیره ‪.‬‬
‫‪ ‬اثرات احداث بندها بر تاسیسات و ساختمانهای آبی موجود در ناحیه‪.‬‬
‫‪ ‬توسعه ماهیگری‪ ،‬تفریحات‪ ،‬ورزشهای آبی‪.‬‬
‫اسکان مردم در نتیجه احداث بند‪ ،‬تعین سرنوشت و آیندۀ این مردم و حل شدن شان در جوامع اطرف آن‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اثر تخریبی بند ها بر آثار باستانی و تاریخی وغیره ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ایجاد تنشهای اجتماعی احتمالی در منطقه‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫بهبود کیفیت زند گی و افزایش در آمد‪ ،‬رونماشدن تغییرات مثبت فرهنگی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫مشکالت حقوقی و سیاسی در سطح ملی و بین المللی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫حق آبه ها و تملیک اراضی‪ ،‬تخریب چراگاهها ‪,‬جنگلها و مراتع از نظر حقوقی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪. 0 –8‬بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب نوع بند‪:‬‬

‫در انتخاب نوعیت بند عوامل بسیاری دخیل اند ‪.‬که بطور فشرده میتوانند چنین برشمرده شوند ‪:‬‬
‫شرایط زمین شناسی و اساسبند‪:‬‬
‫عوامل جیولوجیکی وهایدرو جیو لوجیکی اساس وسواحل ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫عوامل توپوگرافیکی ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫عوامل هایدرولوژیکی ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دسترسی به مواد کافی ومناسب ساختمانی در حوالی نزدیک محل اعمار ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫عوامل محیط زیست ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫عوامل اقتصادی‪ .‬وامکانات بودجوی ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫مهارت های انجینیری ومسلکی جهت طر حریزی ودیزاین ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫عوامل هایدرولیکی مثالً ایجاد نشدن گرادینت های غیر مجاز وغیره‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫به منظور شفاف سازی برخی از اصطالحات مورد استفاده در طراحی بندها و تقسیم بندی های مربوط به سطوح‬
‫وحجم های مختلف آب درپیشروعقب بند‪ ،‬پاره ای از تعاریف و اصطالحات در اینجا آورده می شوند‪ .‬باید عالوه گردد که‬
‫در هر بند وبا توجه به اهداف منظور شده برای آن‪ ،‬ممکن است یک و یا چند ظرفیت از ظرفیت های توضیح شد ه وجود‬
‫نداشته باشد‪.‬‬
‫‪.0 - 6‬برخی از تعاریف و اصطالحات‪.‬‬

‫به منظور استفادۀ بهتر از محتوای علمی این کتاب برخی از اصطالحات وترمینالوژی های انجینیری که برای ظرفییت‬
‫ها ‪,‬احجام و سطوح مختلف آب در کاسۀ ذخیره بکار رفته اندودر طرحریزی بند ها موارد استعمال بیشتر دارند ذیالً تشریح‬
‫میگردند‪ .‬شکل ( ‪ ( A‬دیده شود ‪.‬‬
‫‪ . 0 – 6 . 0‬سطح نورمال یا سطح عادی آب در کاسۀ ذخیره ‪: N.W.S.el‬‬

‫عبارت از چنان سطح آب در کاسۀ ذخیره است که مطابق به آستانۀ آبریز پرچاوه های سطحی بوده ودرصورت بلند‬
‫رفتن بیشتر آن جریان آب از طریق آستانۀ پرچاوه بطرف قسمت تحتانی آغاز میشود ‪ .‬شکل( ‪ . ) 0 – 0‬سطح نورمال آب‬
‫در کاسۀ ذخیره پایینتر ازنشانۀ قلۀ بند واقع میباشد ‪.‬‬
‫‪.0 – 6 . 2‬سطح اعظمی یا سیآلبی آب در کا سۀ ذخیره ‪( Flood. S.el.(.‬‬

‫باالترین سطح آب درکاسۀ ذخیره که احتمال آن در زمان طغیان دریا وسیالب ممکن باشد و درزمان طرح ریزی بند ها‬
‫استواری وپایداری بند به اساس آن محاسبه میگردد ‪،‬سطح اعظمی یا سطح حاد ثوی آب نامیده میشود‪.‬‬
‫‪.0 – 6 . 0‬سطح اصغری آب‪Min.W .S . el .‬‬

‫عبارت است از پایین ترین سطحیست که آب کاسۀ بند می تواند در شرایط بهره برداری عادی به آن برسد‪ .‬این سطح‪،‬‬
‫حد زیرین ذخیرۀ قابل استفاده در شرایط عادی بهره برداری بند به شماره می رود‪.‬‬
‫‪.0 – 6 . 0‬ارتفاع آزاد‪Free Board.‬‬

‫ارتفاع آزاد یا ارتفاع قائم آزاد( که گاه پیشانی بند نیز نامیده می شود) عبارت ازفاصله قائم بین یک سطح مشخصی از آب‬
‫وقله ( تاج )بند میباشد‪ .‬عموما ً در بند ها ارتفاع آزاد را فاصله قائم بین سطح اعظمی آب ذخیره ( در زمان سیل طرح) و‬
‫قله ( تاج )بند درنظرمی گیرند ‪ .‬یا بهعبارۀ دیگر ارتفاع خالی ذخیرهبین سطح اعظمی آب کاسه تا باالتریننقطۀکه مانع‬
‫عبور آب از باالیبند میگردد‪ ،‬ارتفاع آزاد نام دارد‪ .‬درعمل معموالً نشانۀقلۀ ( تاج )بندبا سطح اعظمی آب در کاسۀ‬

‫ذخیره منطبقق گرفته و از دیوارۀ)‪ (Parapet‬در کنارۀ چپقله ( تاج )بند به ارتفاع ‪ 009‬سانتیمتر (‪ 0.8‬فوت) به عنوان‬
‫ارتفاع آزاد استفاده می نمایند‪.‬‬
‫شکل( ‪) 0 – 0‬‬
‫‪.0 – 6 . 8‬سطح عاطل ‪Dead surface.‬‬

‫سطحی ازآب کاسۀ ذ خیره که حجم رسوبات وارد شده به کاسۀ ذخیره را در طول تمام زمان بهره برداری بند نشان‬
‫می دهد به نام سطح عاطل موسوم است‪.‬‬
‫‪.0 – 6 . 6‬حجم مکمل آب کاسۀ بند ‪.‬‬

‫حجم مجموعی آبی که در حد فاصل بین بستر رودخانه ( در شروع بهره برداری) و سطح نورمال آب می تواند در بند‬
‫جمع و ذخیره شود بنام حجم مجموعی کاسۀ ذخیره یا (ظرفیت کلی بند) یاد میگرد د‪.‬‬
‫‪.0 – 6 . 7‬حجم عاطل‪Dead Capacity .‬‬

‫حجمی از ذخیره که در نهایت توسط رسوبات اشغال می گردد‪ ،‬و در زمان های قبل‪ ،‬امکان خروج آب آن قسمت‬
‫بصورت ثقلی مهیا نباشد‪ ،‬به نام حجم عاطل یا (ذخیره مرده) موسوم است‪.‬‬
‫‪.0 – 6 . 5‬حجم کاری یا حجم مفید ‪Active capacity .‬‬

‫قسمتی از حجم آب کاسۀ ذخیره که در حد فاصل بین ارتفاع عاطل و ارتفاع نورمال آب قرار دارد وا مکان خروج آن‬
‫به شکل گراویتی ( ثقلی ) موجود باشد‪ ،‬بنام (حجم زنده) یا (حجم مفید) و یا هم(ظرفیت مفید) نامیده می شود‪ .‬بدیهی است‬
‫این حجم مساویست به حجم مکمل منفی حجم عاطل ‪.‬‬
‫‪.0 – 6 . 0‬حجم اضافی یا سربا ر‪Surplus.‬‬

‫عبارت است ازحجمی آن قسمت کاسۀ ذخیره میباشدکه درحد فاصل بین سطح نورمال( ‪ (N .W.S.el.‬وسطح اعظمی‬
‫آب ( ‪ )Max.W.S.el‬قرار دارد و در زمان طغیان دریا ( سیآلب )‪ ،‬باعث کنترول سیل و تشکیل ذخیره اضافی آب در‬
‫ذخیره می گردد‪.‬‬
‫‪.0 – 6 . 09‬حجم یاذخیرۀ غیر فعال ‪.‬‬

‫حجمی از کاسۀ ذخیره میباشد که بین سطح اصغری وسطح عاطل به منظور های استفاده در حاالت استثنایی وحاد‬

‫حفظ میشود ‪ .‬آب ذخیره شدۀ این قسمت در شرایط عادی و طبیعی مورد استفاده قرار نمی گیرد بلکه در شرایطاستثنائی‬
‫نظیر کم آبی شدید یا لزوم تعمیرات ساختمانی ازین حجم استفاده بعمل آمده و سپس مجددا ً پر میشود‪.‬‬
‫‪.0 – 6 . 00‬حجم فعال‬

‫حجم یا ذخیرۀ فعال قسمتی از حجم آب کاسۀ ذخیره است که می تواند جهت استفاده های معمولی و نیز تنظیم جریان‬
‫دریا‪ ،‬و به تناسب نیاز و موقعیت مورد استفاده قرار گیرد وتقریبأ هرسال مجددا ً پر میشود‪.‬در حالت کلی‪ ،‬ذخیره فعال می‬
‫تواند به سه قسمت تقسیم گردد‪ ،‬یک قسمت که درسطوح باال یی قرار دارد برای وقوع سیل استثنائی استفاده میشود که‬
‫معموالً قبل از وقوع سیالب تخلیه شده و مجددا ً توسط سیالب پر میشود که بدینوسیله حجم بیشتری از سیالب در پیشروی‬
‫بند ذخیره شده و با عث به تعویق انداختن و کاهش جریان سیآل بی درقسمت تحتانی میشود‪ .‬این قسمت به (ظرفیت سیل‬
‫استثنائی) هم معروف است‪ .‬قسمت دوم که (ظرفیت استفاده الحق) نامیده می شود‪،‬وهم برای استفاده های معمولی وهم‬
‫برای به تعویق اندازی سیالب در فصول خاص استفاده میشود‪ .‬منطقه سوم که پایین ترین قسمت بوده و (ظرفیت فعال حفظ‬
‫محیط زیست) نامیده میشود‪ .‬عبارت است از حجمی از ذخیره فعال کاسۀ بند که برای حفظ محیط زیست‪ ،‬پرورش ماهی‪،‬‬
‫حیات وحش‪ ،‬کشتیرانی‪ ،‬تفریحات وغیره بکار برده میشود و در مواقع ضرورت می تواند به خاطرمصارف نوشیدن‪،‬‬
‫کشاورزی‪ ،‬تولید برق‪ ،‬مصارف صنعتی و غیرهبکاررود‪.‬شکل(‪)2-2‬‬
‫‪.‬‬

‫فصل دوهم‬
‫بندها‬
‫‪Dams‬‬
‫بندعبارت ازساختمان جسیم وبزرگی است که ازمواد مختلف ساختمانی به منظورمسدود ساختن مسیردریاها ‪ ،‬ذخیره‬
‫نمودن آبهای اضافی دریاهادرزمان زیاد آبی وسیالبهاو ایجاد سرکوب(‪(Head‬ساخته میشوند ‪.‬ازاین آب ذخیرهشدهدرموقع‬
‫ضرورت در جهات مختلف اقتصاد آبی ازقبیل تولید انرژی برق آبی‪ ،‬رفع نیازمندی های آبیاری ‪،‬آبرسانی شهر ها و دهات‬
‫وتأ سیسات صنعتی ‪ ،‬تربیه وپرورش ماهیان ‪ ،‬ایجاد تفریحگاه هاونواحی سرسبز وغیره استفاده بعمل آید‪ .‬بر اساس‬
‫اهداف بهره برداری که فوقا ً ذ کر گرد ید ند ضروری خواهد بود که بند ها صرف نظر ازمواد ساختمانی که در اعمار تنه یا‬
‫جسم شان بکاررفته اند باید خواسته فوقا ً یاد شده را تأمین نمایند‪.‬‬
‫‪2 - 0‬تصنیف بند ها‪Classification of dams‬‬

‫بندها نظر به مشخصات وکتگوری های ذیل تصنیف بندی وگروپ بندی میشوند‪.‬‬
‫‪ . 2 – 0. 0‬نظربه اهداف بهره برداری‪.‬‬
‫‪Classification according to use‬‬
‫بندها نظربه اهداف بهره برداری شان به انواع ذیل تقسیم میشوند‪:‬‬
‫‪ – a‬بندهای ذخیره )‪ : (Storage dams‬بند ها ییکه بمنظور ایجاد کاسه های ذخیره آب سا خته میشوند‪.‬‬
‫‪ – b‬بندهای آبگردان)‪:( Diversion dams‬که بمنظورتغیردادن مسیرآب دریاها وکانالها ساخته میشوند‪.‬‬
‫‪– c‬بندهای محافظوی یا دفاعی وبازدارنده )‪ : (Detention dams‬که به شکل بندهای دفاعی جهت محافظت شهرها‪،‬‬
‫دهات ‪ ،‬زمینهای زراعتی ‪ ،‬راهها وسایر خطوط مواصال تی ساخته میشوند‪.‬این نوع بندها رابعضا بنام بندهای تاخیری نیز‬
‫یاد مینمایند زیراسیال بهای مخرب را که در اکثر موارد شد ید وکم دوام میبا شند در کا سۀ مربوط خویش ذخیره نموده و‬
‫از شد ت شا ن میکاهد ‪ .‬بدینترتیب از تخریبات وفاجعه ها ی احتما لی جلوگیری به عمل می آورد‪ .‬عالوتا ً آبهای ذخیره‬
‫شده بمرور زمان ب دا خل منفذهای اسا س وسواحل کا سه ذخیره نفوذ نموده؛ کاریزها ‪ ،‬چشمه ها و چاه های محال ت‬
‫اطراف خویش را تغذیه نموده ودر نتیجه میتواند که حالت آبهای تحت االرضی بهبود قابل مال حظۀ کسب نما ید‪ .‬این خود‬
‫یکی از شیوه های خوب انکشاف منابع آبی و مجادله در برابر تأثیرات خشکسالی ها شمرده میشود‪.‬‬
‫‪– d‬بند های موقتی )‪ : ) Coffer dams‬این بندها جهت جلوگیری ازد خول آب دریا به ساحه تهداب ساختمان اساسی‬
‫تحت اعمارساخته میشوند ؛ موقعیت شان درقسمت های قبل و بعد از ساحه موقعیت ساختما ن اصلی که اعما ر آن مدنظر‬
‫است تعین میشود‪.‬‬
‫‪ . 2 –1.2‬نظر به ارتفاع‪Classification according to height ( head):‬‬

‫از لحاظ ارتفاع یا بلندی بند ها به انواع ذیل تقسیم میگردد‪.‬‬
‫بند های کم ارتفاع ( ‪ :( Small dams‬که ارتفاع شان الی ‪ 08‬متر باشد‪.‬‬ ‫‪.0‬‬
‫بند متوسط )‪ :) Medium height dams‬که ارتفاع شان بین ‪ 08‬الی ‪ 89‬متر باشد‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫بند های مرتفع )‪ : ) Height dams‬که ارتفاع شان بیشتر از ‪ 89‬متر باشد‪.‬‬ ‫‪.0‬‬

‫دربعضی از کشور ها بنده به دو گروپ بند های کوچک ( ارتفاع الی ‪ 08‬متر ) وبند های بزرگ ( ارتفاع بیشتر از ‪08‬‬
‫متر)تقسیم میشوند ‪.‬‬
‫‪. 2 – 0. 0‬از لحاظ مواد ساختمانی‪)Classification bymaterials):‬‬

‫نظر به مواد ساختمانی بند ها به سه نوع ذیل تقسیم میشوند ‪:‬‬
‫‪.A‬بند های مواد محلی)‪ :) Dams of local materials‬بند های را گویند که مقطع عرضی شان شکل ذوذنقه را‬
‫دارا بوده در ساختمان بخش بیشتر از جسم شان از مواد محلی مثالً گل ها‪ ،‬ریگ ها و سنگهای مختلف استفاده به عمل‬
‫آمده باشد‪ .‬بند های مواد محلی به سه نوع ذیل اند‪:‬‬
‫بند های خاکی ‪. Earth filled dams‬‬ ‫الف‪-‬‬
‫ب ‪ -‬بند های سنگ ریزه ئی‪Rock fill dams‬‬
‫ج ‪ -‬بندهای سنگی ‪ -‬خاکی ‪Combined Earth -Rock fill Dams‬‬
‫‪ . B‬بند های کانکریتی‪ .Concrete dams.‬بندهای کانکریتی بند های راگویند که در تمام جسم شا ن کانکریت یا‬
‫آهن کانکریت بکار رفته باشد‪ .‬بند های کانکریتی نیز به اشکا ل وانواع ذیل تقسیم میشوند ‪:‬‬
‫الف‪ -‬بند های گراویتی ‪Gravity Concrete Dams -:‬‬
‫بندهای را گویند که از کانکریت ویا سنگ کاری با مسا له ساخته شده و ثبا ت یا ا ستوا ری شان د رمقا بل قوه ها ی لغزا‬
‫ننده ویا چپه کنند ه د ر نتیجه عمل وزن جسم آ نها (قوه ثقل شان )تأ مین میگردد‪.‬بندهای گراویتی میتوانند به ارتفا ع‬
‫واشکال متفاوت ساخته شوند‪ .‬اگراسا س وسوا حل دره ها درمحل اعمار از صخره های محکم تشکیل شده باشند‬
‫درآنصورت بند های گراویتی میتوانند به ا رتفاع بلند ساخته شوند‪ .‬اما ا گر اساس وسواحل د رمحل اعماربند ازخا کها‬
‫وموادغیرصخره ای تشکیل گردیده باشند درآنصورت بندهای مذکوربا ارتفاع محدود ( الی‪ 09 – 28‬متر ) ساخته میشوند‪.‬‬
‫ب‪ -‬بند های کانترفورسی‪Concrete buttress dams‬‬
‫مفکورۀ اعماراین بند ها برای با ر نخست درکشور ایتا لیا بمیان آمد که مطلب اساسی ازاعمارشان کاهش مصرف‬
‫کانکریتمیباشد‪.‬زیرا دربندهای گراویتی مصرف کانکریت زیاد بوده درحالیکه ازمحکمی آن استفادۀ کامل بعمل نمی آید‪ .‬بند‬
‫های کانترفورسی طوری طراحی میگردد که جدار جلوی شان بشکل مسدودساخته شده اما جدار عقبی بشکل ردیفی‬
‫ازدیوار های کانکریتی یا آهنکا نکریتی که جدارجلوی باالی آنهامتکی باشد انتخاب می شود ‪ .‬قوه فشار هایدرو ستاتیکی‬
‫آب ازطرف قسمت فوقانی باالی جدار جلوی بند ( جدار مسدود) عمل نموده‪ ،‬جدار مسدود قوۀ متذکره را به قسم تمرکز‬
‫یافته به کانترا فورسها انتقا ل داده وکانترفورس هابه نوبه خویش قوه های مذکور را به اساس یا تهداب بندانتقال میدهند‬
‫‪.‬نام کا نترفورس هم ازهمین جا برای این بند ها داده شده است که معنی متمرکزکنند ۀ قوه ها راافاده می نماید ‪.‬‬
‫‪ -‬بند های کمانی یا قوسی ‪Arched Concrete Dams‬‬ ‫ج‬

‫این بندها از کانکریت ساخته شده ودر پالن افتاده شکل کمان )‪ ) Arch‬را دارند‪.‬وجه تسمیه این بند ها نیز از همین جا‬

‫نشأ ت نموده است‪.‬بنا برشکل کمانی بودن شان بندهای متذ کره قوه فشارهایدروستا تیکی آب را که ازجانب کاسۀ ذخیره (‬
‫قسمت فوقانی ) متحمل میشوند به سواحل دوطرف انتقال میدهند‪ .‬این خصوصیت کار شان باعث میشود که از محکمی‬
‫کانکریت جسم شان استفاده مکمل به عمل آ مده ومصرف کانکریت درآنها کاهش یابد ‪ .‬بندهای کمانی میتوانند به ارتفاع‬
‫زیاد ساخته شوند ‪.‬مگرتأ کید میشود که بندهای کانکریتی کمانی صرف درمحال تی ساخته میشوند که اساس وسواحل دره‬
‫ازصخره های محکم تشکیل شده و عرض دره در محل اعمار کم باشد‪.‬‬
‫‪ - C‬بندهای فوالدی‪Steel Dams‬‬

‫بند های فوالدی صرف درایاالت متحدۀ امریکا درسا لهای قبل از ‪ 0098‬ساخته شده اند درسایر کشورهای جها ن‬
‫بنابر عوامل مختلف موارد استعما ل چندانی تا کنون کسب ننموده اند‪ .‬بندهای فوالدی به انواع ذیل اند ‪:‬‬
‫‪ -‬بندهای فوالدی مستقیما متکی به اساس ‪.Direct strutted type‬‬
‫‪ -‬بند فوالدی کنسولی ‪Cantilever type.‬‬
‫چوبی‪Timber Dams‬‬ ‫‪- D‬بند های‬

‫که در ساختمان جسم شان از چوب استفاده به عمل آمده باشد‪.‬استعمال بند های چوبی در این اواخر به علت‬
‫پرمصرف بودن و کم بودن مداومت عمر شان کمگریدیده و در مورد بسیار خاص و استثنائی ساخته میشوند‪.‬‬
‫‪ . E‬بند های پالستیکی یا الستیکی‪Rubber dams‬‬

‫اینبندها اخیراًبه ارتفاع الی ‪ 6‬مترموارداستعمال پیدا نموده اند ‪.‬بندهای متذ کره از صفحه های پال ستیکی ( پولی‬
‫میر ها ) ویا صفحه های رابری که مقاومت شان در مقابل قوه های کششی ومحیط ماحول ( آب وهوا ) زیاد با شد ساخته‬
‫میشوند‪ .‬ظاهرا ً بندهای مذکور شکل مشک طویل را دارد که به امتداد عرض دریا (مسیر آب ) از یک گوشه آن به کف‬
‫دریا محکم بندی شده و هرگاه مطلوب باشد که سطح آب درقسمت فوقانی بلند برده شود بداخل مشک آب یا هوا را پمپ‬
‫مینمایند وبرعکس هرگاه پایین آمدن سطح آب در کاسه بند ضرورت باشد آنگاه محتوای داخل مشک را تخلیه مینمایند‬
‫‪.2-0 .0‬ازلحاظ دیزاین هایدرولیکی ‪according to the Hydraulic DesignClassification:‬‬

‫از لحاظ رژیم ودیزاین هایدرولیکی بند ها بدو نوع ذیل تقسیم می شوند‪:‬‬
‫‪ – i‬بندهای مسد ود ‪.Non overflow dams‬بند های اند که هیچ مجرای آزاداز طریق قلۀ شا ن به منظور عبوردادن آب‬
‫درنظر گرفته نشده باشد‪.‬‬
‫‪ –ii‬بندهای آ بریزه ای یا سر ریز ‪ :Overflow dams‬درین نوع بندها به خا طر عبور دادن آبها ی اضافی ( پرچاوه ای)‬
‫مجراهای سرباز به شکل آبریزه ها گذاشته میشوند ‪.‬‬
‫‪.2 –0. 8‬از لحا ظ د رجه سختی(سفتی ) مواد‪Classification by hardness of materials‬‬

‫بندها ا زلحا ظ درجه سختی مواد جسم شان بدونوع ذیل اند ‪:‬‬

‫‪ – 0‬بندهای سخت( سفت )‪ :Rigid dams‬جسم این بندها کامال سخت بوده وتغیرشکل آنها ازاثرعمل قوه فشارهایدرو‬
‫ستاتیکی آب وسایر نیروهای عامل بسیارکم است ‪.‬بندهای سخت ازمواد ساختمانی از قبیل کانکریت‪ ،‬آهنکا نکریت‪،‬‬
‫سنگکاری بامسا له‪،‬فوالد وچوب ساخته میشوند‪.‬‬
‫‪ – 2‬بندهای غیر سخت ( نرم )‪:Non rigid dams‬این بندها درمقایسه با بند های سخت از تغیرشکل پذیری بیشتری‬
‫برخوردار اند ‪ .‬بندهای خاکی‪ ،‬سنگی – خاکی وسنگریزه ای از ین قبیل بندها اند ‪.‬‬
‫‪- A‬بند های مواد محلی‬

‫‪Dams of local materials‬‬
‫بند های مواد محلی از قدیم ترین نوع بند های میباشد که در کشور های دارای فرهنگ و کلتور باستان از قبیل مصر‪ ،‬هند ‪،‬‬
‫چین ایران و پیرو اولین بند های مواد محلی چندین هزار سال قبل از میالد ساخته شده بودند‪ .‬مواد اساسی که در اعمار چنین‬
‫بند ها بکار میروند عبارت از ریگ ها‪ ،‬خاکها و سنگهای مختلف میباشند‪ .‬اعمار بندهای مواد محلی بنابریکتعداد برتریها درحال‬
‫حاضرخیلی مروج گردیده اند ‪ .‬بطورخلص برتری ها وکمبودات بند های مواد محلی را میتوان چنین فورمول بندی نمود ‪:‬‬
‫الف – برتری ها ‪:‬‬

‫‪.a‬بندهای موادمحلی میتوا نند تقریبا باالی هرنوع اساس ساخته شوند ‪.‬صرف برای بندهای سنگریزه ای وسنگی‪ -‬خاکی‬
‫ازین بابت یکعده محدودیت ها وضع میشوند وبس‪.‬‬
‫‪ . b‬پروسه وتکنالوژی اعمار بندهای مواد محلی در مقایسه با سایر انواع بندها بسیط وساده بوده وبهافراد فنی کمتری‬
‫ضرورت دارند‪ .‬عالوتا امور ساختمان با سرعت زیاد انجام شده میتوانند ‪.‬‬
‫‪ . c‬قیمت تمام شدفی واحدحجم کارهای ساختما نی درین بندها درمقا یسه با سایر انواع بندها به مراتب ارزانتر میباشد ‪.‬‬
‫‪ . d‬ارتفاع این بندها میتواند درصورت ضرورت طی سالهای بهره برداری بطور مرحله وار افزایش داده شود که این کار‬
‫باعث افزایش طول عمر وموثریت اقتصادی شان میگردد‪.‬‬
‫ب – کمبودات ‪:‬‬
‫‪ . a‬بند های مواد محلی ازاثر آبخیزی ها در کاسه ذخیره بیشتر آسیب پذیر بوده ومیتوانند بد ون اثرات وعالیم هوشدار‬
‫دهنده سریعا تخریب گردیده که فاجعه ها را ببا ر می آورد ‪.‬‬
‫‪ .b‬عبور داد ن آب از باالی این بندها مجاز نمیباشد ازینروبخاطر عبوردادن آبهای اضافی وآبهای مصرفی با ید مسیرها‬
‫ومجراهای دیگری در ما حول خارج از جسم بند جستجو وتدارک دیده شوند ‪ .‬که این خودازیک طرف مخارج اضافی را‬
‫ایجاب نموده واز جانب دیگردر زمان بهره برداری‪ ،‬امور حفظ ومراقبت را دشوارتر میسازد‪.‬‬
‫‪ .c‬در مناطقیکه بارند گیهای شدید وزیاد دارند بندهای مواد محلی آسیب پذیری بیشتری دارند‪ .‬زیرا جاری شدن آبهای‬
‫بارانی بروی نشیبهای بند آنها را تخریب نموده که ترمیم واحیای بموقع شان به دقت ومصارف زیادی نیاز دارد‪.‬‬
‫‪ . d‬این بندها درزما ن بهره برداری به نظارت و مراقبت دقیق ومتواتر نیاز دارند‪.‬‬
‫بندهای مواد محلی طوری قبالً نیز تذکر رفت به سه نوع تقسیم میگردد‬
‫‪ . 0‬بند های خاکی )‪ : ) Earth filled dams‬که در مقطع عرضی شان گل های ریگدار ‪ ،‬ریگهای گلدار و ریگهای‬
‫مختلف به کار رفته باشند‪.‬‬

‫‪ 2‬بندهای سنگی‪ -‬خاکی )‪ : )Combined earth and rock fill dams‬بند های اند که در مقطع عرضی شان حد اقل‬
‫‪ 89‬فیصد سنگ پارچه های مختلف و در قسمت باقیمانده ان خاکهای مختلف بکار برده شده باشد‪.‬‬
‫‪ - 0‬بند های سنگریزه ای )‪ : ) Rock fill dams‬بندها ی را گویند که تقریبا ً د ر تما می مقطع عرض شا ن (به استثنائی‬
‫ساختمانهای ضد فلتری) از سنگ ریزه ها که خود از انفجار مصنوعی احجار صخره ای محکم استحصال میشود استفاده‬
‫بعمل آ مده باشد‪.‬مگرساختما نهای ضد فلتری شان ا زمواد غیر خا کی از قبیل کا نکریت ‪،‬آهن کا نکریت‪ ،‬فوال د ‪ ،‬صفحه‬
‫های پولی میر( پال ستیک ها )وغیره ساخته میشوند‪.‬‬
‫‪. 2 – 2‬بند های خاکی ‪. Earth Fill Dams.‬‬

‫بند های خاکی به نوبۀ خود نظر به خصوصیات ذیل تصنیف میشوند ‪:‬‬
‫‪ -A‬نظر به طریق اعمار ‪Classification by method of construction‬‬
‫‪ .0‬بند های که به طریق پر کاری خشکه ساخته میشوند‪) Rolled filled dams) .‬‬
‫‪ .2‬بند های که به طریق هایدرومیکانیزه ساخته میشوند)‪) Hydraulic filled dams‬‬
‫طریقه ها ید ر ومیکا نیزه بنام طریق (گل آب) نیز مسما شده میتوا ند‪.‬‬
‫‪ .0‬بند های که به طریقه مختلط یا طریقه مرکب( نیمه پرکاری و نیمه هایدرومیکانیزه) ساخته میشوند ‪Combined‬‬
‫)‪) rolled and hydraulic filled dams‬‬
‫بند هایکه به طریق انفجار توجیهی ساخته میشوند )‪( Explosive filled dams‬‬ ‫‪.0‬‬
‫‪ –B‬از لحاظ ترکیب خاکها در مقطع عرضی بند های خاکی میتوانند به انواع ذیل تقسیم گردد‪:‬‬
‫‪a -‬بند های خاکی متجانس ‪ :Homogenous earth dams‬بندهای اند که در مقطع عرضی شان صرف یک نوع‬
‫خاک به کار رفته باشد‪.‬بند های متجانس فاقد ساختمان های ضد فلتری اضافی میباشند‪ .‬در جسم این بندها خاکهای‬
‫ریخت میشوند که ترکیب دانه ای وقابلیت نفوذ آب در آنها درحدود مناسب و مجازباشد‪ .‬بند های متجا نس در شرایطی‬
‫ساخته میشوند که خاکهای مناسب درحوالی محل اعما ر ساختما ن به اندازه کافی موجود باشند‪.‬‬
‫شکل (‪:) 2-0‬بند خاکیمتجانس ‪ .‬در شکل ( ‪: ) 2 -0‬‬

‫‪ -0‬جسم یا تنه بند‪ - 2.‬اسا س یا قاعده بند‪- 0 .‬قله بند ‪– 0 .‬نشیب جلوی بند‬
‫‪ - 8‬تحکیم کاری نشیب فوقا نی بند ‪ – 6 .‬پته یا برم ‪ – 7 .‬نشیب عقبی یا نشیب تحتانی‪.‬‬
‫‪ . b‬بند های غیر متجانس ‪Non-homogeneous earth dams‬‬

‫بند های اند که در مقطع عرضی شان از دو نوع خاک ویا بیشتر ازآناستفاده به عمل آمده باشد(شکل ‪(2-2‬‬
‫دیده شود ‪ .‬این بندها به اشکال ذیل مشاهده شده میتوانند ‪:‬‬

‫درشکل (‪ ) 2 – 2d‬دیده میشود که درجسم بندهای خاکی مختلط ‪ ،‬خاکهای مختلف به ترتیبی ریخت میشوند کهقیمت‬
‫های ضریب فلتری )‪ (Permeability Coefficient‬شان از نشیب جلوی ( نشسب فوقانی ) به طرف نشیب عقبی ( نشیب‬
‫تحتا نی ) بیشتر شده رود‪.‬‬
‫‪88‬‬
‫‪66‬‬
‫‪7‬‬
‫‪88‬‬
‫شکل ( ‪ :)2 - 2‬اشکال بندهای خا کی غیرمتجانس ‪.‬درشکل ( ‪ -A: ) 2-2‬بند غیر متجا نس دارای پرده‪ - B.‬بند غیرمتجانس‬
‫با هسته‪ -C .‬بند های غیر متجانس با دیافراگم‪ –D .‬بند غیر متجانس مرکب یا مختلط‪.‬‬
‫همچنین ‪ – 0 :‬جسم یا تنه بند‪ - 2 .‬اسا س یا قا عد ۀ بند‪ - 0.‬پرده وهسته (ساختمان ضد فلتری جسم بند) ‪ - 0 .‬قسمت فوقا نی‬
‫بند (کا سه ذخیره)‪ - 8 .‬قسمت تحتانی بند(قسمت عقبی )‪ – 6.‬د ند ا نه اساس‪ – 7 .‬دیا فراگم (ساختمان ضد فلتری جسم بند) ‪.‬‬
‫‪ -C‬نظر به ساختمان های ضد فلزی اساس بند های خاکی دارای انواع ذیل اند‪:‬‬
‫‪ -0‬بند های دارای دندانه اویزان شکل )‪ : )2 – 3A‬درشرایًطی ساخته میشوند که خاکهای اساس متجانس ودارای‬
‫ضخامت زیاد بوده واز لحاظ خواص فلتری نسبـتأ مناسب بوده وصرف با فروبردن ساختمان ضد فلتری ( هسته ‪ ,‬پرده‬
‫ویا د یا فراگم ) از ایجاد مسیرهای فلتری درسرحد تماس ساختمان ضد فلتری واساس بند جلوگیری شده بتواند ‪.‬‬
‫شکل )‪: (2 – 3‬ساختمانهای ضد فلتری در‬

‫اساس بند های موادمحلی ‪.‬‬
‫‪- 0‬بند با دندان آویزان در قاعدۀ هسته ویا پرده‪.‬شکل ( ‪)2– 0 A‬‬

‫‪- 2‬بند های که دندانۀ اساس شان به طبقه غیر قابل نفوس میرسد‪ .‬شکل ( ‪ :)2– 0 B‬درشرایًطی ساخته میشوند که‬
‫ضخامت طبقۀ قابل نفوذ خاکهای اساس کم ( الی ‪ 0‬یا ‪ 8‬متر) باشد‬
‫‪- 0‬بند های با دندانه و شپونت ‪ .‬شکل )‪)1-3C‬‬
‫‪ - 0‬بنده ای با پرده ‪ ،‬دامن و شپونت درقسمت شروع دامن ‪ .‬شکل )‪)1-3D‬‬
‫‪ - 8‬بند های با هسته و پرده سیمنتی )‪)1-3E‬‬
‫‪ . 2 – 0‬عناصر متشکله وساختمانی مقطع عرضی بند های خاکی‪ .‬محاسبات اساسی که درطرح‬
‫ریزی این بند ها ضروری اند ‪.‬‬
‫جهت طرحریزی بند های خاکی ( بطور عام برای تمام بند ها ) یک سلسله سروی ها ‪ ،‬مطالعات وبررسی‬
‫مراحلوشرایط ذیل الزم اند که در اینجا با در نظر داشت سلسلۀ مراتب‪ ,‬کار های اساسی را بترتیب مختصراً یاد آوری‬
‫مینمایًیم ‪.‬‬
‫احساس ضرورت اعمار بند بخاطر حل پرابلم های موجود در منطقه ‪ :‬این ضرورت ها میتوانند کمبود آب آبیاری‬ ‫‪‬‬
‫زمین های زراعتی موجود ویا آبیاری نمودن زمینهای جدید ‪ ,‬نیاز به تولید انرژی برق آبی ‪ ,‬تهیۀ آب آشامیدنی برای‬
‫اهالی شهر ها ودهات ویا تهیۀ آب مورد نیاز صنایع ‪ ,‬تغذیۀ ذخیره های آبهای تحت ا الرضی ‪ ,‬ایجاد تفریحگاه ها در‬
‫حوالی شهر ها ‪ ,‬رشد وتوسعۀ صنعت تربیۀ ماهیان تأمین آب بخاطر سرسبزی شهر ها وغیره ‪.‬‬
‫جستجوی محل مناسب برای اعمار بند‪ :‬زمانی که ضرورت اعمار بند تثبیت گردد باید یک ویا چند محل که در‬ ‫‪‬‬
‫آنجا شرایًط الزم برای اعمار بند موجود باشند درنظر گرفته شده ‪ ,‬مطالعات وتحقیقات آن روی دست گرفته میشوند ‪.‬‬
‫مطالعات توپوگرافیکی ‪ :‬در نتیجۀ این مطالعات شرایط عوارض سطح زمین در یک ویا چند محلیکه امکان اعمار‬ ‫‪‬‬
‫بند در آنجا موجود بوده وآب کافی در آن ذخیره شده بتواند بطور بصری ارزیابی وتثبیت میشوند ‪ .‬در همین مرحله مسایلی‬
‫چون موقعیت متقابل ساختمانهای اساسی و کمکی ‪ ,‬موقعیت پرچاوه ها ‪ ,‬سرکهای مواصالتی دایمی ومؤقت نیز بطور‬
‫بصری ارز یابی میشوند ‪.‬‬
‫مطالعات هایدرولوژیکی وکالیماتولوژی ‪ :‬مطالعات هایدرولوژیکی جهت اعمار بند ها وایجاد کاسه های ذخیرۀ آب‬ ‫‪‬‬
‫اهمیت فوق العاده مهم دارد زیرا در نتیجۀ همین مطالعات ومحاسبات احجام مفید و عاطل کاسۀذخیره ونتیجتا ً مداومت عمر‬
‫بند ‪ ,‬نوعیت مواد رسوبی که آبهای در یا آنهارا باخود به کاسۀ ذخیره میآورد ‪ ,‬مقدار های اعظمی (سیالبی ) که جهت‬
‫محاسبۀ ا بعاد ساختمانهای پرچاوه ای وتعین ارتفاع آزاد ونشانۀ قله ( تاج ) بند ضروری میباشند ‪ .‬همچنین دانستن‬
‫مقادیر اعظمی جریان های ریکارد جهت تعین سطح اعظمی آب در کاسۀ ذخیره الزم میباشد ‪ ,‬مقادیر جریانهای متوسط‬
‫واصفری که بخاطرمحاسبۀ بیالنس آبی الزم اند ‪,‬معلومات در مورد اقلیم منطقه از قبیل درجۀ های اعظمی ‪ ,‬اصغری‬
‫ومتوسط حرارت هوا ‪ ,‬سر عت اعظمی باد وسمت وزش آن ‪ .‬حرارت های اعظمی واصغری هوا در اجرای محاسبات‬
‫حرارتی مواد وعناصر ساختمانی بند در مقابل یخ بندی بکار میروند ‪ .‬درحالیکه سرعت وسمت وزش باد جهت اجرای‬
‫محاسبات قوه های ناشی از امواج که باالی بند عمل مینمایند از یک طرف و محاسبۀارتفاع موج برای تعین نمودن ارتفاع‬
‫‪ ) H‬که جهت جلوگیر ی از سرازیر شدن آب ازباالی قلۀ بند هنگام تشکیل امواج در کاسۀ ذخیره در نظر گرفته‬ ‫‪F.B‬‬ ‫آزاد (‬
‫میشوداز جانب دیگر خیلی مهم میباشد ‪.‬‬

‫الزم به یاد آوریست که بخاطر اجرای دقیق وکامل تر محاسبات هایدرو لوژیکی بند ها باید سلسلۀ نظارت ها‬
‫ومشاهدات هایدرولوژیکی وکالیماتولوژیکی حد اقل پنجاه سالۀ مسلسل برای همان محور در یا که قراراست بند در آن‬
‫ساخته شود موجود باشند ‪( .‬جهت معلومات بیشتر به کورس هایدرولوژی وهایدرومتری مراجعه شود ) ‪.‬‬
‫مطالعات جیولوجیکی ‪ :‬درنتیجۀ مطالعات وتحقیقات جیولوجیکی نوعیت خاکها واحجاریکه اساس وسواحل بند‬ ‫‪‬‬
‫وکاسۀ ذخیره را تشکیل داده است با تمام خواص کیمیاوی ‪ ,‬فزیکی ‪ -‬میخانیکی وپتروگرافیکی شان تعین میگردند ‪.‬برای‬
‫این منظور در نقاط مختلف اساس وسواحل بند و کاسۀ ذخیره چاه های معلوماتی ونظارتی برمه میشوند ‪ .‬نمونه های‬
‫خاکها واحجار که ازین چاه ها گرفته میشوند در البراتوار ها وانستستیوت های تحقیقاتی بررسی ‪ ,‬تحقیق ومطالعه میشوند‪,‬‬
‫درزداری و مقاومت شا ن درمقابل قوه های ستاتیکی ودینامیکی تثبیت میگردد ‪ .‬تأثیرات کیمیاوی ومیخانیکی آب باالی‬
‫آنها تحقیق میشوند ‪ .‬صرف بعد از حصول نتایًج مطلوب وتهیۀ نقشه های جیولوجیکی اجازۀ احداث و اعمار بند داده‬
‫میشود ‪.‬در نقشه های جیولوجیکی محالت ونقاطی که در آنجا در نتیجۀ بلند رفتن سطح آب ویا وقوع زلزله وغیره امکانات‬
‫وقوع لغزش ها وتخریبات خطر ناک موجود باشند خاطرنشان گردیده واجرای تدابیر بیرون رفت نیزمشخص میشوند ‪.‬‬
‫به همین ترتیب درنتیجۀ این مطالعات موجودیت معادن مواد ساختمانی کافی و مناسب برای اعمار بند وساختمانهای‬
‫ضد فلتری در حوالی محل موقعیت ساختمان تفحص میشوند ‪ .‬به عین ترتیب مسیر های ساختمان های پرچاوه ای ومسیر‬
‫های ساختمانهای انحرافی ( ساختمانهای که آب در یا را درهنگام اعمار بند منحرف میسازند ) مطالعه ومعقولیت شان‬
‫تثبیت میگردند‪.‬‬
‫‪. 2 – 0‬خصوصیات اساس های بند های خاکی وانتخاب محل اعمار بند ‪.‬‬
‫بندهای مواد محلی وخاصتا ً بند های خاکی میتوانند تقریبا ً باالی هرنوع اساس ساخته شوند ‪.‬این خود یکی از برتری‬
‫های مهم این بند ها در مقایسه باسایر انواع دیگربند ها محسوب میگردد ‪.‬‬
‫مطالبات مهم از اساس های غیر صخره ای ‪ ,‬همانا مطالباتی اند که باید خاکهای تشکیل دهندۀ تنۀ بند های مواد محلی‬
‫آنهارا داشته باشند ‪ .‬در حالیکه بند های سنگی ‪ -‬خاکی و سنگریزهای عمدتا ً بهتر است باالی اساس های صخره ای اعمار‬
‫گردند ‪ .‬مگر بنابر ضرورت در پارۀ از موارد میتوانند چنین بند ها باالی اساس های غیر صخره ای نیز ساخته شوند ‪.‬مثأل‬
‫اگر ارتفاع این بند ها کم باشد میتوانند حتی باالی اساس های از ریگ های بزرگدانه ‪ ,‬گلها ‪ ,‬گلهای ریگدار متراکم و‬
‫تورف ها اعمار گردند ‪ .‬به هر صورت اگر اساس های بند های خاکی از مواد غیر صخره ای تشکیل گردیده باشند ‪ ,‬در‬
‫هنگام اجرای مطالعات و تحقیقات مقدماتی باید به مسا یًل ذیل توجه خاص مبذول گردد ‪.‬‬
‫‪ . 0‬باید واضح گرددکه آیا خاکهای اساس قسما ً ویا کأل میتوانند مورد عمل سوفوزی ( تخریب ) قرار گیرند ویا خیر‪.‬‬
‫‪ . 2‬درخاکهای اساس نباید درنتیجۀ متراکم شدن ( ‪( Consolidation‬امکانات ایجاد شدن فشارمنفذی به میان آیند‪.‬‬
‫‪ . 0‬در اساس بند نباید چنان خاکهای موجود باشند که عملیۀ نشست شان از همدیگر تفاوت زیاد داشته باشد‪.‬‬
‫‪ . 0‬طبقات از خاکهای ضعیف که در صورت متراکم شدن ویا نشست تدریجی در آنها تغیر شکل های االستیکی بوجود آیند‬
‫‪ ,‬نباید در اساس بند موجود باشند ‪.‬‬
‫در صورت ارز یابی اساس های صخره ای باید دقت بعمل آید تا ‪:‬‬
‫اساس های صخره ای باید فاقد چنان درز های باشند که توسط خاکهای میده دانه مملو بوده و خاک مذکورتوسط‬ ‫‪‬‬
‫جریان فلتری شستشو گردند ‪.‬‬

‫اثرات لغزش ها وشکستگی های گوناگون نباید در آنها موجود باشند ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫در صخره های اساس نباید چنان درز ها ویا محالت ضعیف وجود داشته باشند که در نتیجۀ تماس با آب تخریب‬ ‫‪‬‬
‫شوند ویا لغزش نمایند‬
‫انتخاب محل اعمار بند های مواد محلی ‪.‬‬

‫محل اعماریا تنگی اعماربند براساس مقایسۀ تخنیکی – اقتصادی چندواریانت ممکن اعمارساختمانهای هایدرولیکی( به‬
‫شمول بند)انتخاب میگردد ‪ .‬درپهلوی انتخاب درست موقعیت متقابل ساختمانهای مختلف منجمله بند‪ ,‬ساختمانهای پرچاوه‬
‫ای ‪ ,‬موقعیت ستیشن برق آبی ‪ ,‬آبگیرها‪ ,‬راه هاوسرکهای مواصالتی وغیره بایدموضوعات ذیل نیزبررسی وتحلیل گردند ‪:‬‬
‫الف ‪ .‬شرایط جیولوجیکی وتوپوگرافیکی محالت موقعیت بند‪ ,‬کاسۀ ذخیره ‪ ,‬پرچاوه ها وغیره ‪.‬‬
‫ب ‪ .‬محل موقعیت معادن مواد ساختمانی از قبیل خاکها ‪ ,‬وسنگریزه های مختلف که در اعمار بند قابل استفاده باشند ‪،‬‬
‫فاصلۀ معدن ازمحل ساختمان ‪ ,‬امکانات تمدید راه های مواصالتی هم در زمان اعمار وهم در زمان بهره برداری‪.‬‬
‫ج ‪ .‬بررسی همه جا نبۀ امکا نات موقعیت ساختما نهای پرچا وه ای ‪ :‬حتی االمکان کوشش شود که کار پرچاوه ها‬
‫حوادث چون شستشو های خطر ناک وویرانگر را در قسمت های تحتانی در پی نداشته باشد ‪.‬‬
‫د‪ .‬مصارف عبور آبهای زمان ساختمان باید حتی االمکان کم باشد ‪ .‬یاهم اگر چنان واریانتی برای عبور آبهای‬
‫ساختمانی انتخاب گردد ‪,‬که بتواند جهت برآورده ساختن اهداف زمان بهره برداری نیز کار آمد باشد مؤثریت اقتصادی بند‬
‫هارا افزایش میدهد‬
‫هر‪ .‬سهل بودن اعمارسرکها ی مواصالتی درزمان اعماروامکانات استفادۀ اعظمی ازین راه هادرزمان بهره برداری ‪.‬‬
‫و‪ .‬محور طولی بند میتوا ند مستقیم ود ر بعضی موارد به شکل قوسی ا نتخاب گرد د‪ .‬انتخاب محور طولی بندهای موا د‬
‫محلی بشکل قوسی ‪ ,‬ا مکا نا ت بوجود آمدن درز های عرضی را در جسم بند تاحد ودی زیاد کاهش داده ومحکمی فلتری‬
‫خاکهای تنۀ بند خاصتا ً ساختمانهای ضد فلتری را افزایش میدهد ‪.‬‬
‫با د ر نظر داشت شرایط توپوگرا فیکی ‪ ,‬هایدرولوژیکی ‪,‬اقلیمی ‪ ,‬وجیولوجیکی وموجودیت مواد ساختمانی‬ ‫‪‬‬
‫نوعیت بند مواد محلی انتخاب و محاسبات مقطع عرضی وعناصر متشکلۀ آن روی دست گرفته میشوند‬
‫عالوه بر ابعاد مقاطع عرضی بند هاسایرعناصر ساختما نی ومتشکلۀ بند های مواد محلی عبارت اند از ‪ :‬ساختمانهای‬
‫ضد فلتری جسم واساس بند ها ‪ ,‬زابر ها ‪ ,‬نشیب ها وساختمان های تحکیم کاری کنندۀ شان وغیره که اینک هریک آنها‬
‫به تفصیل مورد مطالعه قرار داده شده است ‪.‬‬
‫‪. 2 – 8‬ساختمان های ضد فلتری در بند های مواد محلی ‪.‬‬

‫‪Anti-seepage structures in earth dams body.‬‬
‫طوریکه از نام این ساختمانها بر میآ ید تمام ساختمان های ضد فلتری به منظور جلوگیری از فلتر شد ن و ضایع شدن آب‬
‫از کاسۀ ذخیره ساخته میشوند‪ .‬ساختمان های ضد فلتری میتوانند از مواد خاکی ویا غیر خاکی (مصنوعی) باشند‪ .‬نوع دوم‬
‫ساختمانهای ضد فلتری (از مواد غیر خاکی)هنگام درنظرگرفته میشوند که خاک های مناسببخاطر استعمال در ساختمان‬
‫های ضد فلتری در درسترس نباشند‪.‬‬

‫مواد مصنوعی( غیرخاکی ) که ساختمان های ضد فلتر از آنها ساخته میشوند عبارت اند از کانکریت‪ ،‬آهن کانکریت‪،‬‬
‫صحفه های مخصوص (پالستیک ها و پولیمیرها ی مختلف) میباشند‪ .‬استعمال مخلوط های مصنوعی به علت غیر‬
‫اقتصادی بودن شان (از نقطه نظرتکنالوژی تهیه و مشکل بودن تهیه مخلوط متجانس ) توصیه نمیشود‪ .‬مواد غیر خاکی‬
‫از قبیل کانکریت آهنکانکریت ‪ ،‬فوالد‪،‬اسفالت کانکریت وغیره صرف درصورت درساختمانهای ضد فلتری استعمال‬
‫شدهمیتوانندکه خاک های مناسب در محل ساختمان و حوالی شان میسر شده نتواند‪ .‬اتصال ساختمان های ضد فلتری جسم‬
‫بند و اساس ان باید طوری باشد که از طریق سرحد تما س شان جریان آب های فلتری صورت گرفته نتواند‪.‬‬
‫در صورت عدم موجودیت ساختمان های ضد فلتری در اساس بند‪ ،‬ساختمانهای ضد فلتری جسم بند طوری باید به‬
‫اساس اتصالداده شود که خواسته فوق الذکرتامین باشد‪.‬شکل (‪ ) 2- 4‬دیده شود‪.‬‬
‫شکل ( ‪ : ) 2- 4‬ساختمانهای ضد فلتری جسم بندهای خاکی‪.‬‬

‫درشکل ( ‪ .0:) 2 -4‬هسته ‪ - 2 . Core‬پرده ‪ – 0 . Membrane‬جسم یا تنه بند; ‪ . 0;Dams body‬طبقۀ قابل نفوذ آب‬
‫دراساس بند ;‪ . 8Pervious layer in foundation‬طبقۀغیرقابل نفوذ آب دراساس ‪. 6Impervious layer infoundation,‬‬
‫د ند ا نۀ اساس ;‪ . 7Cut off‬شپونت ‪.Sheet pile‬‬
‫اگربه اجزای شامل درشکل ( ‪)2 – 4‬دقت شود به این نتیجه میرسیم که اگرقاعدۀ بند مستقیما ً باالی خاکهایغیرقابل نفوذ‬
‫آ ب ویا بروی صخره های مختلف قرا گیرند درآنحا لت قاعدۀ ساختما ن ضد فلتری جسم بند( که به شکل هسته‪ ،‬پرده ویا‬
‫دیافراگم خواهد بود) به اندازه الی ‪ 0‬متر درتهداب فرو برده میشود‪.‬تا بد ینترتیب امکانات عبور آب های فلتری ازطریق‬
‫سرحد تماس ساختمان ضدفلتری واسا س بند قطع گردد‪ .‬شکلهای (‪ ) 2 – 3 A‬و(‪)2 -4 a, c‬دیده شوند ‪.‬‬

‫به همین ترتیب هرگاه در اساس وسواحل بندها یک طبقه قابل نفوذ آب به عمق الی ‪ 8‬متر واقع شده باشد درآنصورت‬
‫بهتر خواهد بود که ساختما ن ضد فلتری جسم بند بشکل دندانه درطبقۀ قابل نفوذ به اندازۀ فروبرده شود که یک مقدار‬
‫درطبقه غیر قابل نفوذ نیز داخل شود ‪ .‬که با ین کارمسیر آبهای فلتری ازین طریق قطع خواهد شد‪ .‬اشکا ل (‪) 2 - 3 B‬‬
‫و( ‪ ) 2 - 4 b , f‬دیده شوند ‪.‬اگر در اساس بند ها طبقه از خاکهای قابل نفوذ آب به ضخامت الی ‪ 02‬متر قرارداشته‬
‫با شد در صورت مساعد بودن امکانات وشرایط طبق شکل های ( ‪ ) 2 – 3 C‬و (‪ ) 2 - 4 d‬جهت مسدود ساختن مکمل‬
‫مسیر جریان فلتری ازینطریق شپونت ها (‪ ) Sheet pile‬کوبیده میشوند ‪ .‬باید خاطر نشان گرددکه شپونت ها در خاکها و‬
‫ریگ های میده ومتوسط که فاقد سنگ پارچه ها ی بزرگتر باشند کوبیده شده میتوانند ‪.‬‬
‫ا گرد را سا س بندهای مواد محلی طبقه قابل نفوذ به ضخامت خیلی زیاد واقع شده باشد درآنصورت عمد تا دوحا لت‬
‫ذیل میتوانند به مشاهد ه رسند ‪:‬‬
‫‪ -a‬اگرطبقه قابل نفوذآب اسا س ازریگ ها وجغلهای مختلف تشکیل شده ودر ترکیب خویش فا قد گل باشد درآ نصورت ما‬
‫نند شکل ( ‪ . )1- 3 E‬با تزریق نمود ن شیرۀ سمنت بداخل آن یک پرده ضد فلتری ساخته شده میتواند ‪ .‬با اعماراین پرده‬
‫طول راه فلتریشن افزایش یافته ونتیجتا ً درا ثرزیا د شد ن مقاومت طولی ‪ ،‬جریان فلتری ا زطریق اساس بند کم میشود‪.‬‬
‫‪ - b‬اگر طبقۀ قا بل نفوذ آ ب اسا س ازریگ ها وجغلهای مختلف تشکیل شده ودر ترکیب خویش گل نیزداشته با شد‬
‫درآنصورت با اعمار دا من(‪) Blanket‬میتواند که جریان فلتری ازطریق ا ساس بند کاهش د ا ده شود‪ .‬درصورت ایجاب‬
‫میتواند درانجام چپ دامن( نقطه ‪ m‬شکل ‪ )1-4 e :‬شپونت نیزکوبیده شود‪.‬‬
‫واریانتهای اتصال ساختمانهای ضدفلتری جسم بند بااساسهای قابل نفوذ زیاد اند‪.‬درساحۀ عمل دربعضی موارد نیازپیدا‬
‫میشودکه همزمان عین بند موادمحلی دارای پرده (‪ ، ) Membrane‬دامن(‪ ، ) Blanket‬ویاشپونتها(‪ ) Sheet pile‬باشد‬
‫شکل(‪)2 -0 D‬دیده شود‪.‬ساختمانهای ضدفلتری جسم بندهای خاکی اکثراًبه شکل پرده ‪Membrane‬وهسته‪ Core‬میباشند‪.‬‬
‫هسته در بندهای مواد محلی میتواند ( کم ضخامت )نازک‪ ،‬عریض ‪ ،‬عمودی ومایل باشد‪.‬‬
‫هسته زمانی کم ضخامت نامیده میشود که نسبت عرض اساس آن ( ‪( b c‬بر ارتفاع مکمل آن (‪ ( h c‬در حدود های‬
‫(‪ 9 .8‬الی ‪ )9. 7‬باشد ‪ .‬اما اگر این نسبت بیشتر از حدود فوق الذ کر باشد هسته بنام عریض یاد میشود ‪ .‬هسته های‬
‫عریض در شرایطی انتخاب میشوند که خاکهای مورد استفاده در آنها دارای کیفیت آنقدر خوب نباشند ‪.‬‬
‫اگر تمامی شرایط اعما ر‪ ،‬بهره برداری ‪ ،‬اقلیمی وغیره را در نظرگرفته و هسته وپرده را با هم بمقایسه بگذاریم به این‬
‫نتیجه میرسیم که هریک ازین دو درپهلوی برتریها دارای کمبوداتی نیز هستند ‪.‬ما درینجا مختصرا ً این برتریها رایاد آوری‬
‫مینماییم ‪:‬‬
‫الف ‪ -‬برتری های هسته‪:‬‬

‫‪ ‬هسته بند به صورت نسبتا ً مطمین تری از یخ بندی وقایه بوده و از تغیر شکل جسم بند کمتر متاثر میشود‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت عین اندازه های بند حجم موادکه در هسته بکار میرود‪ ،‬نظر به پرده کمترمیباشد‪.‬‬
‫‪ ‬هسته همزما ن با جسم بند ساخته میشود‪ (.‬هسته نیز مانند تنه بند طبقه طبقه ریخت و متراکم میشود) که این خود‬
‫تکنا لوژی اعمار هسته را مغلق تر میسازد‪.‬‬
‫ب ‪ -‬برتری های پرده‪:‬‬

‫‪ ‬پرده در هنگام نظارت بیشتر قابل دسترس میباشد یعنی میتواند ترمیم شود‪.‬‬
‫‪ ‬در صورتیکه بند دارای پرده باشد‪ ،‬حجم کمتر تنۀ آن توسط آب مشبوع میباشد‪.‬‬
‫‪ ‬پرده میتواند بعد از ریخت مکمل جسم بند ریخت و ساخته شود‪.‬‬
‫محاسبه اندازه های هسته وپرده ‪.‬‬

‫عرض پرده یا هسته مربوط گرا د ینت متوسط مجازی فلتری ) ‪ ) J =H / l‬میباشد ‪ .‬چون گرادینت فلتری از قلۀ بند‬
‫به طرف اساس آن زیاد شده میرود بنا ًء عرض پرده یا هسته نیز متناسب به آن افزایش میابد‪ .‬عرض پرده یا هسته در‬
‫نشانه قله مربوط شرایط تکنالوژی اعمار میباشد که معموالً بین سه الی چهار متر ا نتخاب میگرد د‪ .‬اما عرض هسته یا‬
‫پرده در نشا نه اسا س از شرایط ذ یل تعین میگردد‪.‬‬
‫شکل ) ‪ :( 2 – 5‬شیما های محاسبوی ابعاد ه هسته وپرده‪.‬‬

‫در شکل ) ‪ – a :( 2 – 5‬شیمای محاسبوی ابعاد هسته‪ - b.‬شیمای محاسبوی ابعاد پرده‪.‬‬
‫)‪ICal.< I All………….( 2 - 1‬‬

‫‪ - I‬گرادینت کنترولی مجازی میباشد‬ ‫‪All‬‬ ‫گراد ینت کنترولی محاسبوی و‬ ‫‪-‬‬ ‫در رابطه) ‪I Cal.:2(-0‬‬
‫‪h1  h2‬‬
‫‪I .Cal ‬‬ ‫در صورت هسته)‪. . . . . :(2 - 2‬‬
‫‪b A.C‬‬
‫در صورت پرده‪:‬‬
‫‪h  h2‬‬ ‫)‪. . . . . . (2 - 3‬‬
‫‪I Cal‬‬ ‫‪ 1‬‬
‫‪b A. m‬‬
‫اگر در فومول)‪ )2 – 2‬و (‪ )2 - 3‬به عوض‪)( I Cal‬قیمت گرادیانت کنترولی مجازی)‪( IAll‬وضع گرددو از ان قیمت های ‪b‬‬
‫‪b‬دریا فت گرد ند حاصل میشود که‪:‬‬ ‫‪A.m‬‬ ‫‪ A.C‬و‬
‫‪h1  h2‬‬
‫‪b A.C ‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . . . . (2 – 4‬‬
‫‪I All‬‬
‫از شکل ( ‪ ) 2– 8 a‬دیده میشود که ‪:‬‬

‫‪bc.d  bC .U‬‬
‫‪bA.C ‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . . . . (2 – 5‬‬
‫‪2‬‬
‫از طرف دیگر نظر به فورمول)‪ (2 – 5‬دیده میشود که‪:‬‬
‫‪bC .d  2bA.C  bC .U‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . . . (2 – 6‬‬

‫قیمت ‪bA.C‬را از رابطه (‪ )0-0‬در فورمول ‪(2 – 6),‬وضع نموده‪ ،‬قیمت عرض هسته ‪ bc.d‬در اساس بند را مییابیم‪.‬‬
‫فورمول )‪ (2 – 7‬دیده شود‪.‬‬
‫‪h1  h2‬‬
‫‪bC .d  2‬‬ ‫)‪ bC .U . . . . . . . . (2 – 7‬‬
‫‪I C .t‬‬
‫به همین ترتیب میتوانیم عرض پرده ( ‪ ) b md‬را در نشانه اساس نیز دریا فت نماییم‪.‬‬
‫‪h1  h2‬‬
‫‪bm.d  2‬‬ ‫‪ bm.u‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . (2 – 8‬‬
‫‪I C .t * cos‬‬
‫اگردر روابط )‪ (2 – 7‬و )‪ ، (2 – 8‬قیمتهای ‪ h1‬و‪h2‬به قیمت های حدی آن یعنی‪ H1‬و ‪ H2‬تعویض گردد( زیرا از‬
‫نزول منحنی رکود درقسمت هاقبل وبعدازهسته صرف نظربعمل آمده است )‪ .‬فورمولهای مذکوربه شکل ذیل در میآ یند ‪:‬‬
‫برای هسته‪:‬‬
‫‪H1  H 2‬‬
‫‪bC .d  2‬‬ ‫‪ bc.u‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . . (2 – 9‬‬
‫‪I C .t‬‬
‫برای پرده ‪:‬‬
‫‪H1  H 2‬‬
‫‪bm.t  2‬‬ ‫‪ bm.u‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . (2 – 10‬‬
‫‪I C .t cos‬‬
‫‪ ) I‬مربوط نوعیت خاک و قبل از همه مربوط قیمت ضریب فلتری ‪(Coefficient of‬‬ ‫زی(‪c.t‬‬ ‫قیمتهای گرا د نیت مجا‬
‫) ‪ permeability‬خاکهای هسته یا پرده میباشد که در جدول )‪ (2 – 1‬داشته شده اند‪.‬‬
‫جدول )‪(2 – 1‬‬
‫‪ . 2 –6‬خصوصیات خاکهای قابل استفاده در جسم بندهای خاکی‪.‬‬

‫‪Specification of soil to be used for earth dams.‬‬
‫در بند های خاکی که به طریقه پرکاری خشک ساخته میشود به اساس رهنمائی نورمها و قواعد ساختمانی میتواند از تمام‬
‫انواع خاک ها استفاده به عمل اید به شرطیکه‪:‬‬
‫‪ . 0‬خاک های شور(امالحی) که مقدار نمک های کلورین‪ CaCl2‬و‪Mg Cl2‬الی ‪8‬فیصد وزنی ویا کمتر از آن را‬

‫تشکیل داده باشد ‪.‬‬
‫‪ . 2‬خاک های سلفاید ‪Ca SO4‬و‪SO4Mg‬الی ‪2‬فیصد وزنی ویا کمتر از آنرا در حجم خاکهای مورد استفاده در جسم بند‬
‫تشکیل داده باشد میتواند بخاطر اعمار بند بکار روند ‪.‬‬
‫‪ . 0‬خاک هایکه در جسم بند بکار میروند باید فاقد عناصر عضوی و بقایای فوسیل های حیوانی و نباتی باشد ویا هم‬
‫اینکه مقدار این مواد در خاکهای مورد استعمال کمتر از ‪8‬فیصد وزنی باشد‪.‬‬
‫‪ . 0‬رطوبت طبیعیی خاک هایکه در ساختمانها ضد فلتری استعمال میشود باید در حدود ذیل باشد ‪:‬‬
‫)‪WSL< W N < W LL . . . . . .(2 – 11‬‬
‫رطوبت خاک در سرحد سیا لیت ( (‪ - WSl،Liquid Limit‬رطوبت خاکدرسرحد لو لش‬ ‫‪-‬‬ ‫در مساوات فوق ‪W LL :‬‬
‫)‪(Shrinkage limit‬میباشد ‪.‬‬
‫‪ . 8‬در فلتر های معکوس یا ساحات تبد یلی باید از ریگ های جغل دار استفاده به عمل آید‪.‬‬
‫عالوه بر خصوصیات فوق باید برخی از خواص ضروری فزیکی – میخانیکی خاکهای مورد استفاده در بندها که در ذیل‬
‫از انها نام برده میشود نیز معلوم باشد‪.‬‬
‫‪ -0‬ترکیب دانه خاک ها (منحنی ترکیب دانه ای) برای خاکها ی هر قسمت از جسم بند ‪ ،‬ساختمان های ضد فلتری و‬
‫فلتر های معکوس‪.‬‬
‫‪ -2‬منفذ داری خاک (‪ )n‬ویا ضریب منفذ داری ( ‪.) ‬‬
‫‪ -0‬ضریب غیر متجانسیت خاک های هر قسمت جسم بند( ‪.) ‬‬
‫‪ -0‬وزن مخصوص اسکلیت خاک ( ‪.)sk‬‬

‫‪ -8‬وزن مخصوص خاک (‪. )‬‬
‫‪ -6‬رطوبت خاک (‪ )w‬ویا درجه مرطوب بودن‪.‬‬
‫‪ -7‬کثافت و حد استقامت خاکها‪.‬‬
‫‪ -5‬ظرفیت اعظمی رطوبت مالیکولی ‪.‬‬
‫‪.Cp‬‬ ‫‪ -0‬ضریب فلتری خاک‬
‫هریک ازخواص فزیکی‪-‬میخانیکی فوق الذکر مختصرأ توضیح میگردند‪.‬‬
‫‪ . 2- 6. 0‬ترکیب دانه ای خا ک‪Particle Size Distribution of Soil..‬‬

‫یکی ازمشخصات مهم خاکهاعبارت ازترکیب دانه ای شان می باشد ‪ .‬ترکیب دانه ای نشان میدهد که درترکیب یک حجم‬
‫معین خاک ‪ ،‬دانه های با قطر ( ‪)d i‬کدام فیصدی وزنی را احتوا مینمایند‪ .‬ترکیب دانه ای خاکها بترتیب ذیل تعین میگردد‪:‬‬
‫‪ . a‬یک حجم معین از خاکهای مطلوب را که وزن آن )‪ ) G‬است ‪ ،‬از طریق غربال های دارای شکاف های ستندرد‬
‫ومعلوم ) ‪ ) d i‬عبورداده وخاک باقی مانده در هر غربال را وزن مینماییم ‪ .‬فرضا ً وزن خاک باقیمانده در هر غربال‬
‫( ‪) ig‬باشد ‪ .‬آنگاه فیصدی وزنی خاک ) ‪ ) P %‬که قطر دانه های شان بزرگتر ویا مساوی به ) ‪ ) d i‬است چنین‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪t.‬‬ ‫‪sa t .‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪t .F‬‬ ‫‪T‬‬
‫محاسبه میشود ‪:‬‬

‫‪gi‬‬
‫‪Pi ‬‬ ‫‪.100‬‬ ‫)‪. . . . . . . . (2 – 12‬‬
‫‪G‬‬

‫‪.b‬بعدازدریافت قیمت های )‪)P %‬برای قطرهای مختلف هریک ازغربال های شامل سیت گراف تابع )‪P=f(d‬راترسیم نموده‬
‫وبدین ترتیب منحنی ترکیب دانه ای( ‪ )Granulometric curve‬حاصل خواهد شد‪.‬غربالهای که بخاطر‬
‫تعین ترکیب دانه ای استعمال میشوند ازلحاظ قطر سوراخهای شان‪ ،‬درکشورهای مختلف به ستندردهای متفاوت ساخته‬
‫شده اند‪ .‬درینجا بطور مثال سیت غربالهای ستندرد امریکایی را که درسایر کشورهای جهان نیز استعمال بیشتری دارند‬
‫آورده شده است‪.‬جدول )‪ (2 – 2‬دیده شود‪.‬‬
‫جدول )‪(2 – 2‬‬
‫نمبرغربال‬
‫‪270‬‬
‫‪200‬‬
‫‪140‬‬
‫‪100‬‬
‫‪80‬‬
‫‪60‬‬
‫‪50‬‬
‫‪40‬‬
‫‪30‬‬
‫‪20‬‬
‫‪16‬‬
‫‪12‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Sieves‬‬
‫‪8‬‬
‫‪6‬‬
‫‪4‬‬
‫‪N‬‬
‫سوراخها‬
‫‪0.05‬‬
‫‪0.07‬‬
‫‪0.10‬‬
‫‪0.15‬‬
‫‪0.18‬‬
‫‪0.25‬‬
‫‪0.30‬‬
‫‪0.42‬‬
‫‪0.60‬‬
‫‪0.85‬‬
‫‪1.18‬‬
‫‪1.68‬‬
‫‪2.00‬‬
‫‪2.36‬‬
‫‪3.35‬‬
‫‪4.75‬‬
‫‪Opening‬‬
‫‪3‬‬
‫‪5‬‬
‫‪6‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪5‬‬
‫]‪[ mm‬‬
‫جهت توضیح بهترمفهوم ترکیب دانه ای وترسیم منحنی آن درذیل مثال بسیط حل میشود‪.‬‬
‫مثا ل ‪ :‬فرضأاگر بخواهیم برای یک نمونه خا ک که وزن آن ) ‪ ) 2.50 kg‬است و ازساحه ساختمان بخاطرتحقیق‬
‫آورده شده ‪ ،‬ترکیب دانه ای را تعین ومنحنی ترکیب دانه ای را نیزبرایش رسم نماییم چنین عمل مینماییم‪:‬‬
‫‪ -‬درستند مخصوص سیت ستندرد غربالهای جدول )‪(2 – 2‬نظر به قطر سوراخهای شان بترتیب ازباال به پایین طوری‬
‫جابجا مینماییم که غربال )‪ ( No 4‬درباال وغربال ) ‪ ( No 270‬در پایین قرار گیرند‪.‬‬
‫‪ -‬نمونه خاک را که ( ‪ ) 2.8‬کلوگرام است در غربال )‪ ) No 4‬میریزیم‪.‬‬
‫جدول( ‪(2 – 3‬‬
‫نمبرغربال‬
‫‪270‬‬
‫‪200‬‬
‫‪140‬‬
‫‪100‬‬
‫‪80‬‬
‫‪60‬‬
‫‪50‬‬
‫‪40‬‬
‫‪30‬‬
‫‪20‬‬
‫‪16‬‬
‫‪12‬‬
‫‪10‬‬
‫‪8‬‬
‫‪6‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Sieves N‬‬
‫‪0. 300‬‬
‫‪0.053‬‬
‫‪0.075‬‬
‫‪0.106‬‬
‫‪0.150‬‬
‫‪0.180‬‬
‫‪0.250‬‬
‫‪0.425‬‬
‫قطرسوراخها )‪) d‬‬

‫‪0. 60‬‬
‫‪0. 85‬‬
‫‪1. 68‬‬
‫‪2. 00‬‬
‫‪2. 36‬‬
‫‪3. 35‬‬
‫‪1.18‬‬
‫‪4.75‬‬
‫]‪Opening [mm‬‬
‫وزن خاک با قیما نده‬

‫درغربال که قطردانه های‬
‫‪0. 12‬‬
‫‪0. 20‬‬
‫‪0. 13‬‬
‫‪0. 15‬‬
‫‪0. 19‬‬
‫‪0. 11‬‬
‫‪0. 16‬‬
‫‪0. 12‬‬
‫‪0. 14‬‬
‫‪0. 15‬‬
‫‪0. 19‬‬
‫‪0. 13‬‬
‫‪0. 11‬‬
‫‪0. 20‬‬
‫‪0. 18‬‬
‫‪0.10‬‬
‫شان کوچک یا مساوی به‬

‫‪ d‬غربال است‬
‫فیصدی وزنی(‪)%‬‬
‫‪4. 0‬‬
‫‪4. 8‬‬
‫‪8. 0‬‬
‫‪5. 2‬‬
‫‪6. 0‬‬
‫‪7. 6‬‬
‫‪6. 8‬‬
‫‪6. 4‬‬
‫‪4. 8‬‬
‫‪5. 6‬‬
‫‪6. 0‬‬
‫‪7. 6‬‬
‫‪5. 2‬‬
‫‪6. 8‬‬
‫‪8. 0‬‬
‫‪7. 2‬‬
‫خاک هرغربال بفورمول‬

‫(‪)1-18‬‬
‫حاصلجمع فیصدی وزنی‬
‫‪16. 8‬‬
‫‪22. 0‬‬
‫‪28. 0‬‬
‫‪35. 6‬‬
‫‪42. 4‬‬
‫‪48. 8‬‬
‫‪53. 6‬‬
‫‪59. 2‬‬
‫‪65. 2‬‬
‫‪72. 8‬‬
‫‪78. 0‬‬
‫‪84. 8‬‬
‫‪92. 8‬‬
‫‪4. 0‬‬
‫‪8. 8‬‬
‫‪100‬‬
‫)‪ (P %‬ازچپ به راست‪.‬‬
‫‪ -‬ستند را بحرکت میآوریم وتا زمانی حرکت ستند را ادامه میدهیم که کتله خاک درهر غربال حالت ثابت رابگیرد یعنی‬
‫عبور دانه های خاک از طریق سوراخهای درتمام غربالها متوقف گردد ‪.‬‬
‫‪ -‬کتله خاکهای باقیمانده درهریک از غربالهای سیت را وزن نموده ووزن خاک هرغربال را بترتیب یادداشت مینماییم‪.‬‬
‫‪ -‬فیصدی وزنی خاک هرغربال رابه اساس فورمول )‪(2 – 12‬محاسبه مینماییم ‪.‬‬
‫‪ -‬منحنی ترکیب دانه ای خاکهای مذکوررا رسم مینماییم ‪.‬شکل )‪ (2 – 6‬دیده شود‪.‬‬

‫محاسبات مذکور در جدول )‪ (2 – 3‬درج گردیده اند ‪.‬‬

‫اکنون اگر گراف ) ‪ ،P % = f ( d‬یعنی گراف سطر پنجم جدول )‪ (2 - 3‬وسطر دوم ) ‪ ( d‬را رسم نماییم ‪ ،‬گراف منحنی‬
‫ترکیب د انه ای خاکهای مذکور بدست میآ ید‪ .‬جهت ایجاد سهولت مقیاسی در ترسیم گراف ترکیب دانه ای ‪ ،‬تقسیمات‬
‫محور ) ‪ ( d‬بشکل لوگارتمی صورت گرفته استدرپراکتیک ساختمانهای هایدرولیکی‪ ،‬ترکیب دانه ای یکی از مشخصات‬
‫مهم خاک میباشد که بکمک آن میتوانبسیاری ازخواص فزیکی – میخانیکی خاک مذکوردریافت گردند‪.‬‬
‫ز‬
‫ی‬
‫ی‬
‫ن‬
‫ی‬
‫ف‬
‫ص‬
‫و‬
‫د‬
‫بزرگی دانه های خاک‬
‫شکل )‪ : (2 – 6‬منحنی ترکیب دانه ای‪.‬‬
‫جدول ( ‪ .) 2 – 4‬تقسیمات خاکها نظر به ترکیب دانه ای شان ‪.‬‬
‫نمبر منحنی‬
‫ترکیب دانه ای‬ ‫فیصدی وزنی‬ ‫بزرگی دانه ها‪.‬‬ ‫نام خاک‬ ‫نوع خاک‬
‫درشکل )‪(1-18‬‬
‫بیشتر از ‪50 %‬‬ ‫بزرگتراز‪10 mm‬‬ ‫جغله های بزرگ‪.‬‬

‫دانه‬ ‫جغلهای متوسط‬
‫‪N1‬‬ ‫وبزرگ دانه‬
‫بیشتر از ‪50 %‬‬ ‫بزرگتراز‪2 mm‬‬ ‫جغله های میده‪.‬‬
‫بیش تراز ‪% 20‬‬ ‫بزرگتراز‪ 2‬ملی‬ ‫جغل دار‬
‫‪N2‬‬ ‫بیش تراز ‪%01‬‬ ‫بزرگتراز ‪ 1.0‬ملی ‪.‬‬ ‫بزرگدانه‬ ‫خاکهای ریگی‬
‫بیش تراز ‪% 01‬‬ ‫بزرگتراز‪ 1.20‬ملی‬ ‫متوسط دانه‬
‫بیشتر از ‪75 %‬‬ ‫بزرگتراز‪0.1 mm‬‬ ‫ریگهای میده دانه‪.‬‬

‫خاکهای ریگی میده دانه‬
‫‪N3‬‬
‫‪75 %‬‬ ‫کمتر از‬ ‫بزرگتراز‪0.1 mm‬‬ ‫سرمه ریگ ها‪.‬‬
‫خاکهای گلی‬
‫‪%21‬‬ ‫کمتر از‬ ‫کمتر از‪0.005mm‬‬ ‫ریگهای گل دار‪.‬‬
‫خاکهای گلی نظر به عدد‬
‫پالستیکیت شان‪)(W p‬‬
‫‪N4‬‬ ‫( ‪20‬الی ‪% (01‬‬ ‫کمتر از‪0.005mm‬‬ ‫گل های ریگ دار‪.‬‬ ‫نیز به ریگهای گلدار ‪،‬‬
‫گلهای ریگدار و گلها‬
‫تقسیم میشوند‪.‬‬
‫‪30 %‬‬ ‫بیش از‬ ‫کمتر از‪0.005mm‬‬ ‫گل ها‪.‬‬
‫مثآل اگر ترکیب دانه ای خاک معلوم باشد میتواند فریکشن های جدا گانه آن وباال خره نام خاک دریافت گردد‪ .‬با استفاده‬

‫از منحنیات ترکیب دانه ای میتوانیم دومشخصه مهم خاک که جهت تعین سایر خواص فزیکی – میخانیکی ال زم و‬
‫ضروری میباشند دریافت گردند ‪ .‬این دو مشخصه عبارت اند ار ‪:‬‬
‫الف‪.‬قطرمتوسط دانه های خاک ‪d50.‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪50‬‬ ‫قطردانه های خاکاست که کمترازآن )‪ ( 50 %‬وزنی خاکراتشکیل میدهد‪ .‬مثالدرشکل)‪= 0.43mm. ،(2 – 6‬‬
‫ودرشکل )‪ ،(2 – 7‬برای خاک ‪ ،d 50 = 0.04 mm ، N 4‬وبرای خاک ‪ d 50 = 0. 31 mm ، N 2‬میباشد ‪.‬‬

‫به اساس نورمها وقواعد ساختمانی خاکها ازلحاظ ترکیب دانه ای شان به انواع ذیل تقسیم میشوند‪ .‬جدول )‪(2 – 4‬‬
‫دیدهشود‪.‬درشکل )‪(2 – 7‬موقعیت خاکهای مختلف که به اساس جدول )‪ (2 – 4‬تقسیم بندی گردیده اندبداخل ساحه گراف‬
‫ترکیب دانه ای نشان داده شده است ‪.‬‬
‫ز‬
‫ی‬
‫ی‬
‫ن‬
‫ی‬
‫ف‬
‫ص‬
‫و‬
‫د‬
‫بزرگی دانه های خاک‬
‫شکل( ‪ :(2 – 7‬زونهای موقعیت خاکهای مختلف در گراف ترکیب دانه ای‪.‬‬
‫‪. 2- 6. 2‬ضریب غیر متجانسیت خاک ‪Non homogenous Coefficient of soil .‬‬
‫‪ ،( d‬برقطردانه های که کمتر از ) ‪( 10%‬‬ ‫‪60‬‬ ‫نسبت قطردانه های که کمتراز ) ‪ ( 60 %‬وزنی خاک را احتوا نموده )‬
‫وزنی هما ن خاک را تشکیل داده است ) ‪ ، ( d 10‬بنام ضریب غیر متجانسیت یاد میگردد‪ .‬یعنی‪:‬‬
‫‪d 60‬‬
‫‪ ‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . (2 – 13‬‬
‫‪d10‬‬
‫بطور مثال اگر بخواهیم برای خا ک )‪ ( N 4‬در شکل )‪ (2 – 7‬ضریب غیر متجانسیت ‪ ‬را محاسبه نماییم قیمت آن‬
‫مساوی میشود به ‪:‬‬
‫‪ = 0.05 / 0.003 = 16 . 666‬‬
‫به همین ترتیب اگرمنحنی ترکیب دانه ای خاک داده شده باشد میتوانیم نام آنرا به آسانی قرار ذیل پیدا نماییم ‪:‬‬
‫بطور مثال خاکی که توسط منحنی ) ‪ ( N 1‬درشکل )‪ (2 – 7‬ارایه گردیده است ‪ ،‬نام آنرا قرار ذیل مییابیم ‪.‬‬
‫در شکل مذکوردانه های خاک که قطر شان بزرگتراز )‪( 2 mm‬است ‪ 52 % ،‬را تشکیل میدهد‪ .‬همین قطردر جد ول‬
‫)‪(1 – 5‬با ریگ جغله دار مطابقت دارد ‪ .‬همچنین خاکی که توسط منحنی ) ‪ ( N 2‬مشخص گردیده است‪ ،‬دانه با قطر‬

‫بیشتر از ) ‪( 2 mm‬در آن ‪ 5 %‬وزنی را احتوانموده وقطر بیش از )‪ ، (0.5 mm‬بیش از ‪ 30 %‬وزنی را تشکیل‬
‫داده است‪ .‬بنا ًء نام آن با ریگ متوسط دانه مطابقت مینماید ‪ .‬باالخره خاکی که توسط منحنی ) ‪( N 3‬افاده شده است در‬
‫جدول با سرمه ریگ تطا بق دارد ‪.‬‬
‫‪. 2- 6. 3‬وزن مخصوصه و وزن حجمی ‪ G.‬و ‪γSpecific Weight & Unit Weight‬‬
‫وزن مخصوصه عبارت از وزن یک حجم داده شده ذرات جامد خاک دریک حرارت معین بر وزن عین حجم آب مقطر با‬
‫عین درجه حرارت میباشد‪ ،‬که هردو وزن در هوا تعین گردیده باشند‪ .‬یعنی‪:‬‬
‫‪s‬‬
‫‪G‬‬ ‫)‪. . . . . . .(2 – 14‬‬
‫‪w‬‬
‫وزن مخصوصه بعضی ازخاکها در جدول ) ‪(2 – 5‬داده شده اند‪.‬‬
‫جدول )‪(2 – 5‬‬
‫ریگ های گل‬ ‫های‬ ‫ریگ‬
‫گل ها‬ ‫گل های ریگدار‬ ‫نام خاک‬
‫دار‬ ‫مختلف‬
‫‪sγ‬‬ ‫وزن مخصوص‬
‫‪2.74‬‬ ‫‪2.71‬‬ ‫‪2.70‬‬ ‫‪2.66‬‬
‫]‪[ T/m3‬‬
‫وزن حجمی‪s γ( Unit Weight ):‬وزن حجمی عبارت از وزن یک واحد حجم خاک میباشد که به ‪kg / m3، T / m3‬ویا‬
‫‪gm / cm3‬اندازه میشود ‪ .‬یعنی‬
‫‪G‬‬
‫‪ ‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . .(2 – 15‬‬
‫‪V‬‬
‫‪. 2- 6. 4‬وزن حجمی سکلیت خاک‪γsk‬‬
‫وزن حجمی سکلیت خاک میتواند به فورمول ذیل محاسبه گردد ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . ) 2 - 16‬‬
‫‪ sk ‬‬
‫‪1 w‬‬
‫درفورمول فوق‪– γ:‬وزن حجمی‪ ،‬و‪ –W‬رطوبت نسبتی خاک میباشد‪.‬‬

‫‪s‬‬ ‫( ‪. . . . . . ) 2 – 07‬‬
‫‪ sk ‬‬
‫‪1 ‬‬
‫از روابط )‪ (2- 16‬و )‪ (2 – 11‬حاصل میشود که‪:‬‬
‫‪s‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪1  w‬‬ ‫)‪. . . . . . . . (2 – 18‬‬
‫‪1 ‬‬
‫در فورمول فوق ‪ – ε‬ضر یب منفذ داری بوده که مساویست به‪:‬‬
‫‪n‬‬
‫‪‬‬
‫‪1 n‬‬
‫)‪. . . . . . . . .(2 – 19‬‬
‫‪ - n‬منفذ داری خاک میباشد ومساوی میشود به ‪:‬‬

‫‪ sk‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪n  1‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪. . . . . .(2 -20‬‬
‫‪s‬‬ ‫‪ s 1  w 1  ‬‬
‫حدودهای تغیر منفذ داری )‪ ( n‬برای خاکهای مختلف در جدول )‪ (2 – 6‬داده شده اند ‪.‬‬
‫برای خاک های غیر مرتبط رابطه بین منفذ داری و ضریب غیر متجانسیت یعنی ) ‪n = f ( η‬و همچنین رابطه بین‬
‫وزن حجمی وضریب غیر متجانسیت یعنی ) ‪ ، γ = f ( η‬روابط بین )‪n = f(w‬و )‪ γ = f(w‬در گراف های شکل‬
‫)‪(2 – 8‬داده شده اند ‪.‬‬
‫جدول )‪(2 – 6‬‬
‫قیمت منفذ داری‬ ‫نام خاک به انگلیسی‬ ‫شماده نام خاک اه دری‬
‫‪35 - 27‬‬ ‫‪Clay& Sandy clay‬‬ ‫گل ها و گل های ریگ دار‬ ‫‪0‬‬
‫گل ها و گل های ریگ‬
‫‪55 - 40‬‬ ‫‪Clay & Alluvialic clay‬‬
‫داردیلویا لی‬
‫‪2‬‬
‫‪60 – 42‬‬ ‫‪Loose - clay‬‬ ‫خاکهای لیوس ( گل رس)‬ ‫‪0‬‬
‫دانه‬ ‫میده‬ ‫ریگهای‬
‫‪45 - 35‬‬ ‫‪Alluvial sand‬‬
‫ومتوسط دانه الیویالی‬
‫‪0‬‬
‫‪70 - 50‬‬ ‫‪mud‬‬ ‫لجن ( الی )‬ ‫‪8‬‬
‫شکل )‪ : (2 – 8‬گراف های توابع ) ‪ n = f(w) ، γ = f ( η ) ، n = f ( η‬و )‪.γ = f(w‬‬
‫‪. 2- 6. 5‬رطوبت خاک ‪of soil Water content .‬‬

‫رطوبت خاک عبارت از نسبت کتله آب در یک حجم خاک داده شده بر کتله خشک شده همان خاک میباشد‪ .‬که که به‬
‫فیصدی ارایه میگردد ‪ .‬یعنی ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪w  W 1‬‬ ‫)‪. . . . . . . . (2 – 21‬‬
‫‪D‬‬

‫قیمت های وزن حجمی خاک مرطوب (‪ )γ‬ووزن حجمی سکلیت خاک ( ‪ ) γs‬بطریق البراتواری تعین میگردند ‪.‬خاک‬
‫‪s‬‬ ‫ها نظر به درجه مرطوبیت شان ( ‪w‬‬
‫) قرار ذیل تصنیف میشوند ‪ .‬جدول )‪ (2 – 7‬دیده شود‪.‬‬ ‫=‪G‬‬
‫جدول )‪(2 – 7‬‬
‫مشبوع شده توسط‬ ‫خیلی مرطوب‬ ‫کم رطوبت‬ ‫نام خاک نظر به رطوبت‬
‫آب‬
‫‪1.0 - 0.8‬‬ ‫‪0.8 - 0.5‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫درجه مرطوبیت ‪G‬‬
‫‪. 2- 6. 6‬پالستیکیت وپیوستگی خاک‪Plasticity and Consistency of Soil‬‬

‫خاک های مرتبط ( خاکهای گلی ) نظر به درجه مرطوب بودن شان به چهار حالت ذیل میتوانند دیده شوند ‪:‬‬
‫‪ .a‬حالت سیال ‪Liquid state‬‬
‫‪ .b‬حالت پالستیی ‪Elastic state‬‬
‫‪ .c‬حالت نیمه جامد ‪Semi – Solid state‬‬
‫‪ .d‬حالت جامد ‪Solid state‬‬
‫رطوبت خاک که در موجودیت آن خاک مذکور ازحالت پالستیکیت به حالت سیال درمیآید بنام رطوبت در سرحدسیالیت(‬
‫‪ ) WLL‬یاد مینمایند‪ .‬به همین ترتیب رطوبتی را که خاک درصورت دارا بودن آ ن از حالت پالستیکیت به حالت‬
‫نیمه جامد درمیآید بنام رطوبت در سرحد لولش )‪( WSL‬یادمیشود ‪ .‬تفاوت بین( ‪ ) WLL‬و ) ‪( WSL‬بنام عدد پالستیکیت یا‬
‫اندکس پالستیکیت ]) ‪ [Plasticity Index ( I p‬یاد میگردد‪ .‬عدد پالستیکیت به ( ‪ ) %‬افاده میگردد‪.‬‬
‫نظر به عدد پالستیکیت ( ‪ ) I p‬خویش خاکهای مرتبط قرار جدول )‪ (2 – 8‬تقسیم میشوند ‪.‬‬
‫جدول )‪(2 – 8‬‬
‫گل ها‪.‬‬ ‫گل ریگ دار‪.‬‬ ‫ریگ گل دار‪.‬‬ ‫نام خاک ‪.‬‬
‫بیشتر از ‪00‬‬ ‫‪7 - 00‬‬ ‫کوچکتر از ‪7‬‬ ‫عد د پال ستیکیت‪. I p‬‬
‫‪. 2- 6. 7‬حالت یا پیوستگی خاک ‪( B )Consistency of Soil.‬‬

‫پیوستگی خاک های مرتبط توسط فورمول ذیل دریافت میشود ‪:‬‬
‫‪w  wSL‬‬ ‫)‪. . . . . . . . (2 – 22‬‬

‫‪B‬‬
‫‪wp‬‬
‫نظر به قیمت های ( ‪ ) B‬خاکهای مرتبط ذیال تصنیف میشوند ‪ .‬جدول (‪ )2 - 9‬دیده شود‬
‫جدول ) ‪( 2 – 9‬‬
‫سیا ل(‪)Liquid‬‬ ‫پالستیکی(‪)Plasticity‬‬ ‫جامد (‪)Solid‬‬ ‫حالت(پیوستگی) خاک‬
‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫قیمت ( ‪) B‬‬

‫‪. 2- 6. 8‬ظرفییت رطوبت اعظمی مالیکولی خاک ‪Maximum Molecular Water Content Capacity.‬‬
‫دانه های خاک های مختلف نظر به اندازه های قطر شان میتوانند مقدارهای مختلف آب را در سطح خارجی خودداشته‬
‫‪ )W‬بکمک‬ ‫‪m‬‬ ‫‪ ) W‬یاد میشود ‪ .‬قیمت(‬ ‫‪m‬‬ ‫باشند‪.‬که همین مقدار آب در یک ما لیکول ‪ ،‬بنام ظرفیت رطوبت مالیکولی (‬
‫تجارب ال براتواری حاصل میشوند ‪.‬اما قیمت تقریبی آنرا میتوان ازنظر به قطر عامل ( ‪ ) d 10‬بدست آریم‬
‫جدول( ‪)2 -10‬‬
‫‪WM %‬‬ ‫‪d mm‬‬ ‫شماره‬ ‫‪WM %‬‬ ‫‪d mm‬‬ ‫شماره‬
‫‪0.78‬‬ ‫‪9.0 -9.98‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0.87‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪9.8‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪09.05‬‬ ‫‪9.9 -9.998‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪9.8‬‬ ‫‪- 9.28‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪00.5‬‬ ‫‪9.998 -9.9‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2.70‬‬ ‫‪9.28‬‬ ‫‪- 9.0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪. 2- 6. 9‬ضریب فلتری‪C pCoefficient of Permeability .‬‬

‫در مورد ضریب فلتری باید گفته شود که قیمت حقیقی این مشخصه به کمک تحقیقات ساحویتعین میگردد‪.‬یا اینکهبا‬
‫جدول )‪(2 – 11‬‬
‫‪C‬‬ ‫[‪p‬‬ ‫قیمت ضریب فلتری‬ ‫شما‬ ‫قیمت ضریب فلتری‬ ‫شما‬
‫نام خاک‬ ‫نام خاک‬
‫]‪cm/sec‬‬ ‫ره‬ ‫]‪C p[ cm/sec‬‬ ‫ره‬
‫ریگ‬
‫‪1x10-2 - 1x10-3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪< 1 x10-7‬‬ ‫گل‬ ‫‪1‬‬
‫متوسط‬
‫ریگ‬
‫‪1x10-1 - 1x10 -2‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪1x10-5 - 1x10-7‬‬ ‫گل ریگدار‬ ‫‪2‬‬
‫بزرگدانه‬
‫و‬ ‫جغله‬ ‫‪1x10-3 - 1x10-5‬‬ ‫ریگ گلدار‬ ‫‪3‬‬
‫‪1x10 -1x10-1‬‬ ‫سنگچل‬ ‫‪8‬‬
‫دریایی‬ ‫‪1x10-2 - 1x10-3‬‬ ‫ریگ لجنی‬ ‫‪4‬‬
‫میده‬ ‫ریگ‬
‫‪1x10-3 - 1x10-4‬‬ ‫‪5‬‬
‫دانه‬
‫استفاده از تحقیقات البراتواری دریافت میشود‪ .‬قیمت ضریب فلتری در محاسبات مقدماتی برای خاک ها گل داراز جدول ها‬
‫و گراف ها یافت میشود‪ .‬مثال درجدول )‪ (2 – 11‬قیمتهای ضریب فلتری برای یکتعداد خاکها داده شده اند‪.‬‬
‫ضریب فلتری خاکهای غیر مرتبط ( ریگی وجغله ای ) را درصورتیکه ترکیب دانهای وضریب غیر متجانسیت شان‬
‫معلوم باشد میتواند به اساس فورمول )‪) N.P.Pavchach‬قرار ذیل دریافت میشود‪.‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪n2‬‬
‫‪CP ‬‬ ‫‪ 1 / 3‬‬ ‫‪d17 2‬‬ ‫‪. . . . . . . . . (2 – 23).‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1  n ‬‬ ‫‪2‬‬
‫( ‪ ) ϕ‬ضریب فورم دانه های ریگی بوده که برای دانه لشم وصاف ( ‪ ،) ϕ = 1‬و برای دانه های رخدار (‪) ϕ = 0.4‬گرفته‬
‫میشود‪ - )( .‬ضریب لزجیت سینیماتیکی آب بوده که مربوط به درجه حرارت آب میباشد ‪.‬برای شرایط کشورما قیمت آن‬
‫میتواند در حدود ( ‪ ) 0.01 cm 2/sec.‬قبول گردد‪.‬‬
‫( ‪ - ) ‬عبارت از ضریب غیر متجانسیت خاک است ‪ - ) n (،‬منفذ درای خاک میباشد‬

‫( ‪ – )d 17‬قطر دانه های خاک است که ‪ 17‬فیصد وزنی ویا کمتر از آنرا در خاک تشکیل داده باشد‪.‬‬
‫در فورمول( ‪) 2 - 23‬قیمت ‪ d 17‬به سانتی متر گذ اشته میشود ‪ )d11( .‬را بنام قطر موثر نیز یاد مینمایند ‪.‬‬
‫موثر نیز یاد میگردد ‪.‬‬
‫قطر ( ‪ )d 17‬بنام قطر ً‬
‫شکل )‪ :(2 – 9‬گراف تابع‬

‫) ‪Cp = f (  , I p‬‬
‫ضریب فلتری برای خاکهای مرتبط ( خاکهای گلی ) ‪ ،‬نظر به عدد پالستیکیت شان از گراف شکل )‪ (2 – 9‬دریافت شده‬
‫میتواند‪.‬ضریب فلتری احجار صخره ای مربوط درزداری شان و خصوصیات درز های مذکور میباشد ‪ .‬خاکهای صخره ای‬
‫نظر به قابلیت نفوذ آب خویش به انواع ذیل تقسیم میشوند ‪ :‬جدول)‪(2 – 12‬دیده شود‬
‫جدول )‪)2 - 12‬‬
‫]‪Cp [m/24 hours‬‬ ‫قابلیت جذب آب مخصوصه ]‪[Li/min‬‬ ‫درجه نفوذ آب‬ ‫شماره‬
‫بیشتر ا ز ‪29‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪09‬‬ ‫بیشتر ا ز‬ ‫با قابلیت نفوذ خیلی زیاد‬ ‫‪1‬‬
‫‪29 - 2‬‬ ‫‪09‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫با قابلیت نفوذ زیاد‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪- 9.2‬‬ ‫‪0 - 9.0‬‬ ‫با قابلیت نفوذ متوسط‬ ‫‪3‬‬
‫‪9.2 - 9.92‬‬ ‫‪9.0 - 9.90‬‬ ‫با قابلیت نفوذ کم‬ ‫‪4‬‬
‫‪9.92‬‬ ‫کمتر ا ز‬ ‫‪9.90‬‬ ‫کمتر ا ز‬ ‫غیر قابل نفوذ‪.‬‬ ‫‪5‬‬
‫ضزیب فلتری نظربه قابلیت جذب آب که به اساس تحقیقات البراتواری دریافت میگردد تدقیق وتثبیت میگردد‪.‬‬
‫واحجارصخرهای‪Strength specification of rocky soil& rocks‬‬ ‫‪ . 2 – 7‬مشخصات محکمی خاکها‬

‫جهت محاسبه محکمی و تغیر شکل ( دیفار ماسیون ) اساس های ساختمانهای هایدرو لیکی قبل از همه تعین مقاومت‬
‫های محاسبوی خاکهای اساس وسواحل بند وکاسه ذخیره امر مهم و حتمی میباشد ‪ .‬مقاومت های محاسبوی بکمک‬
‫تحقیقات البراتواری حاصل میشوند ‪ .‬اما بطور تقریبی قیمت های معیاری ( نورما تیفی ) فشار باالی خاک های گلی‬
‫( (‪ kg/ cm2R N‬در جدول ) ‪ (2 – 13‬داده شده ا ند‪.‬‬
‫درخاکهای ریگی فشارنورماتیفی ( ‪ ) RN‬مربوط کثافت (‪ ) Density‬خاک میباشد که درجدول ( ‪ (2 – 14‬داده شده است ‪.‬‬
‫فشار نورما تیفی )‪) RN kg / cm2‬احجار صخره ای تا اندازه زیادی مربوط د رجه درزداری آنها میباشد‪ .‬همچنین فشار‬
‫نورماتیفی دراحجار رسوبی مربوط شکستگی ومیالن طبقات آنها نیز میباشد ‪ .‬به همین علت است که مقاومت محاسبوی‬

‫احجار مذکور در داخل کتله بزرگ اکثرا کمتر از مقاومت محاسبوی نمونه ها یا سمپل های شان میباشد‪ .‬وباید این قیمت‬
‫در محل موقعیت حاصل گردد‪ .‬به همین ترتیب باید تشنجات مجازی اساس های صخره ای طوری قبول گردند که دارای یک‬
‫ضریب ذخیروی نسبتا بزرگی نظربه قیمت مقاومت موقتی باشد یعنی ‪) C s =10 - 15 (% :‬‬
‫جدول )‪.(2 – 13‬‬
‫حالت (پیوستگی ) خاک‬
‫ضریب منفذ داری‬ ‫نام خاک‬ ‫شماره‬
‫پالستیکی‬ ‫جامد‬
‫‪0.9‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪9.8‬‬ ‫ریگ های‬
‫‪0‬‬
‫‪2.9‬‬ ‫‪2.8‬‬ ‫‪9.7‬‬ ‫گل دار‬
‫‪2.8‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪9.8‬‬
‫‪0.5‬‬ ‫‪2.8‬‬ ‫‪9.7‬‬ ‫گل های ریگ دار‬ ‫‪2‬‬

‫‪0.9‬‬ ‫‪2.9‬‬ ‫‪0.9‬‬
‫‪0.9‬‬ ‫‪6.9‬‬ ‫‪9.8‬‬
‫‪0.9‬‬ ‫‪8.9‬‬ ‫‪9.6‬‬ ‫گل های‬
‫‪0‬‬
‫‪2.9‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪9.5‬‬ ‫مختلف‬
‫‪0.9‬‬ ‫‪2.8‬‬ ‫‪0.0‬‬
‫جدول (‪.(2–14‬قیمتهای تقریبی فشارنورماتیفی– معیاری باالی خاکهای گلی ‪.‬‬
‫خاک های اساس‬

‫نام خاک‬ ‫شماره‬
‫با کثافت متوسط‬ ‫متراکم‬
‫‪0.8‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫ریگهای جغله دار وبزرگ دانه (بد ون درنظر داشت رطوبت شان)‪.‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2.8‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫ریگ های متوسط دانه (بد ون در نظر داشت رطوبت شان)‪.‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2.9‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫ریگهای میده دانه کم رطوبت‬ ‫‪0‬‬
‫‪0.8‬‬ ‫‪2.8‬‬ ‫ریگهای خیلی مرطوب ومشبوع شده توسط آب ‪.‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2.9‬‬ ‫‪2.8‬‬ ‫سرمه ریگ کم رطوبت ‪.‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪0.8‬‬ ‫‪2.9‬‬ ‫ریگهای خیلی مرطوب‪.‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪0.9‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫ریگهای که توسط آب مشبوع شده باشند‪.‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪6.9‬‬ ‫جغله ریگ دار‪.‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪8.9‬‬ ‫سنگریزه های که از شکستاندن احجار کرستالی حاصل شده باشند‬ ‫‪0‬‬
‫‪0.9‬‬ ‫سنگ ریزه هایکه از احجار رسوبی حاصل شده باشند ‪.‬‬ ‫‪09‬‬
‫( ‪[  ] = ( RN /Cs (. . . . . . . . . . . . ) 2 – 24‬‬
‫قیمتهای فشارنورماتیفی یامعیاری ] ‪ ،[ RN kg / cm2‬برای احجار صخره ای ونیمه صخره ای در جدول )‪ (2 – 15‬داده شده اند ‪.‬‬

‫‪ . 2 –5‬زاویه اصطکاک داخلی و چسپش ‪Angle of repose and Cohesive of Soil.‬‬

‫زا و یه اصطکا ک د ا خلی ( ‪ ) ‬و چسپش ( ‪ ) C‬خا کهای گلی تا ا ند ا زه زیا دی مربوط حا لت ( پیوستگی ) و‬
‫موجودیت ذرات گلی درحجم مجموعی خاک میباشد‪ .‬درجدول )‪ ،(2 – 16‬قیمتهای تقریبی زاویه اصطکاک داخلی ( ‪ ) ‬و‬
‫چسپش ( ‪ ) C‬برای خاک های مختلف گلی داده شده اند‪.‬‬
‫جدول )‪(2 – 15‬‬

‫ضریب اصطکاک‬
‫]‪RN [ kg / cm2‬‬ ‫نام احجار‬ ‫تصنیف احجار‬ ‫شماره‬
‫کانکریت با احجار ‪f‬‬
‫عمقی ‪ (:‬گرانیت‪،‬‬ ‫‪a‬‬ ‫احجار مذاب‬
‫سیانیت‪،‬دیوریت‪،‬‬ ‫فورانی(مواد‬
‫‪0999 - 2999‬‬ ‫گابرو وپریدوتیت)‪.‬‬ ‫گداخته داخل‬
‫زمین )‪.‬‬
‫‪0‬‬
‫‪9.79 - 9.68‬‬ ‫سطحی ‪(:‬بازالت‪،‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪2999 - 0999‬‬ ‫دیاباز‪،‬اندیزیت‪،‬تراخیت‪،‬‬
‫فلیزیت ‪ ،‬پروفیریت)‪.‬‬
‫گینایس‪،‬میکاشیت‬ ‫احجارمیتامارفیک‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪9.6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪9.8‬‬ ‫‪0899‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪899‬‬ ‫کرستالی‪ ،‬کوارتس‪،‬‬
‫فیلیت ومرمر‪.‬‬
‫از ‪ 09‬الی ‪2999‬‬ ‫تریگینی ‪:‬کانگلومیرات‬

‫احجار رسوبی‪a.‬‬
‫وسنگهای ریگی‪.‬‬
‫‪9.68 - 9.88‬‬ ‫‪0‬‬
‫ارگانا گینی‪:‬سنگ چونه‬
‫‪b‬‬
‫از ‪ 08‬الی ‪0899‬‬ ‫و دوالمیت‪.‬‬
‫احجار نیمه صخره‬
‫از ‪ 09‬الی ‪099‬‬ ‫آرژیلیت والیورالیت‪.‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪9.8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪9.0‬‬ ‫ای‪.‬‬
‫جدول)‪(2 – 16‬‬
‫چسپش ‪C‬‬ ‫زاویه‬ ‫وزن حجم ‪‬‬ ‫نام خاک‬ ‫حالت خاک‬ ‫شماره‬
‫به‪kg/cm2‬‬ ‫اصطکاک ‪‬‬
‫‪o‬‬
‫(‪) T / m 3‬‬
‫‪0.9 - 9.6‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪- 29‬‬ ‫‪2.0 - 2.08‬‬ ‫گل ها‬
‫‪9.6 - 9.0‬‬ ‫‪28 - 20‬‬ ‫‪2.08 - 2.0‬‬ ‫گلهای ریگدار‬ ‫جامد و نیمه‬
‫جامد‬
‫‪0‬‬
‫‪9.2‬‬ ‫‪- 9.08‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪- 26‬‬ ‫‪2.9‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2.9‬‬ ‫ریگهای گلدار‬
‫‪9.0‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪9.0‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2.9‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫گل ها‬
‫با حالت‬
‫پالستیکی‬
‫‪2‬‬
‫‪9.28‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪9.0‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪- 00‬‬ ‫‪2.9‬‬ ‫‪- 0.58‬‬ ‫گلهای ریگدار‬
‫‪9.0‬‬ ‫‪- 9.92‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪- 05‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪- 0.58‬‬ ‫ریگهای گلدار‬
‫‪9.98‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫گل ها‬
‫‪9.98‬‬ ‫‪09‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫گلهای ریگدار‬ ‫با حالت سیال‬ ‫‪0‬‬
‫‪9.9‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫ریگهای گلدار‬

‫درصورت خاکهای ریگی‪ ،‬ضریب منفذداری (‪ )‬واندازه قطردانه های شان تاثیرقابل مالحظه باالی قیمت زاویه اصطکاک‬
‫داخلی ( ‪ ) ‬دارد‪ .‬درمحاسبات مقدما تی قیمتهای زوایای اصطکاک داخلی رابااستفاده از جدول )‪(2 – 11‬میتوانیم بدست‬
‫آریم ‪.‬مشخصه مهم دیگری احجارکوهی (ریگی ‪ ،‬گلی وصخره ای) عبارت از ضریب مقاومت برشی( ضریب سختی )‬
‫آنهامیباشد ‪ ،‬که به حرف) ‪ ( f‬نشان داده شده و معموأل در نتیجه تحقیقات ساحوی( تحقیقات طبیعی )حاصل میشود ‪.‬‬
‫جدول )‪(2 – 11‬‬
‫‪‬‬ ‫نوعیت خاکهای ریگی وقیمتهای زاویه اصطکاک داخلی‬

‫منفذ داری‬ ‫ضریب منفذ داری‬
‫شماره‬
‫با بزرگی‬ ‫جغله دار‬ ‫‪n‬‬ ‫‪‬‬
‫سرمه ریگ‬ ‫میده دانه‬
‫متوسط‬ ‫وبزرگدانه‬
‫‪25‬‬ ‫‪09‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪9.00‬‬ ‫‪9.7‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪02‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪9.078‬‬ ‫‪9.6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪00‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪9.000‬‬ ‫‪9.8‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪f ‬‬
‫‪1‬‬
‫‪c  tg ‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . ) 2 – 28‬‬
‫‪‬‬
‫اگر به فورمول ( ‪) 2 – 28‬به دقت نظر اندازی شود دیده میشود که نسبت بین قوه برشی وقوه فشاری ‪،‬ضریب مقاومت‬
‫یا ضریب سختی خاک ها و احجارکوهی را افاده مینماید ‪.‬‬

‫فصل سوم‬
‫اجزا وعناصرمتشکله پروفیل عرضی بندهای خاکی واندازه های آن‬
‫‪Elements of Profile of Earth Dams& Dimensions‬‬
‫اجزا و عناصر متشکله پروفیل عرض بند ها مواد محلی در شکل(‪)0 – 0‬نشان داده شده اندهریک از عنا صر‬
‫ساختمانی ومتشکله پروفیل عرضی بند را درذیل به تفصیل بیان مینماییم‪.‬‬
‫‪.0 - 0‬قله بند ‪-:‬‬

‫عرض قله بند (‪ )Bcr‬مربوط کالس سرکی میباشد که از طریق قله بند عبور مینماید‪.‬قیمت )‪ (Bcr‬در نشانهعرض قله در‬
‫حدود ‪ 5‬الی ‪ 02‬متر گرفته میشود‪ .‬اگر از طریق قلعه بند عبورمتصورهم نباشدعرض قلعه در حدود ‪ 0‬الی ‪ 0‬متر انتخاب‬
‫میگردد‪.‬‬
‫شکل)‪:(0 – 0‬اجزا و عناصر متشکله پروفیل عرضی بند‪.‬‬

‫در شکل)‪ - )0( :(0 – 0‬قله بند‪ - )2( .‬هسته بند‪ - )3( .‬تحکیم کاری نشیب فوقا نی‪ - )0(.‬پته یا برم نشیب فوقانی‪ – )8( .‬نشیب فوقانی یا نشیب‬
‫جلوی‪ - )6(.‬منشوریا زابر اتکائی (‪– )7‬جسم یا تنه بند‪ – )5( .‬کاسه ذخیره بند ‪ – )0( .‬بستر طبیعی دره در محل اعماربند‪– )09(.‬اساس یا‬
‫تهداب بند‪ – )00(.‬دندانه هسته یا فرورفتگیهسته در ا ساس ‪ – (12).‬ساحه تبدیلی یا فلتر معکوس‪ – (13).‬سطح قاعده بند ‪– (14) .‬قله زابر‬
‫اتکایی ‪ - (15) .‬نشیب عقبییا نشیب تحتانی‪– (16) .‬برم نشیب عقبی‪– (17 ).‬قسمت تحتانی‪.‬و همچنان در شکل (‪ - H1 : )0-6‬عمق آب در پیش‬
‫روی بند(عمق آب در صورت سطح نورمال دذخیره)‪ - H2 .‬عمق آب در قسمت تحتانی‪- ) Hd ( .‬ارتفاع مکمل بند‪ – (N.W.S.E) .‬سطح نورمال‬
‫آب در کاسه ذخیره‪ -(D.S.E ).‬سطح عاطل آب در کاسه ذخیره‪– (T.W.E) .‬سطح آب در درقسمت تحتانی ‪ – (T.P.E ) .‬نشانه قله منشور‬
‫اتکایی ‪ – (R.B.E) .‬نشا نه کف دریا )‪ - .(Bcr‬عرض قله بند ‪ – (b c.u).‬عرض قله هسته ‪ – (b c.d) .‬عرض هسته در اساس ‪– (D.C.E) .‬‬
‫نشانه قله بند‪ -.HF.B‬اندازه بلندی قله بند نظر به سطح نورمال آب در کاسه ذخیره ‪– (B.E) .‬نشانه برم نشیب فو قانی ‪ –(D found.) .‬عمق‬
‫کندنکاری در اساس بند ‪.‬‬
‫ساختمان قله بند و عناصر متشکله آن در شکل( ‪ ) 0 – 2‬نشان داده شده است‪.‬کالس سرک مربوط تعداد وسایط بار‬
‫بری است که دریک شبانه روز از با الی سرک عبور می نمایند ‪ .‬فرش سرک های مذکور نیز مطابق کالس آنها انتخاب‬
‫میشوند که میتوانند سلب های آهنکانکریتی‪ ،‬اسفالت ‪ ،‬سنگ فرش ویا ریگ وجغل باشد‪.‬‬
‫کالس سرک مربوط تعداد وسایط بار بری است که دریک شبانه روزازبا الی سرک عبورمینماید‪.‬فرش سرکهای‬
‫مذکورنیزمطابق کالس آنهاانتخاب میشوندکه میتوانند سلب های آهنکانکریتی‪،‬اسفالت‪ ،‬سنگ فرش ویا ریگ وجغل باشد‪.‬‬
‫ترتیب طبقوی ریخت فرش سرک درشکل( ‪) 0 – 2‬نشان داده شده است تاآبهای بارانی که بروی سرک ( قله ) جاری‬
‫میشوند باید بشکل مصون وبیخطر به طرف قسمت تحتانی هدایت گردند تا اسباب تخریب نشیب های بند فراهم نگردد ‪.‬‬
‫مجرای ‪ 6‬درشکل ( ‪ ) 0 – 2‬به هین منظور درنظر گرفته شده است ‪ .‬به همین ترتیب در دو کنار سرک بمنظور عبور‬
‫ومرور مردم‪ ،‬پیاده روهای ‪ 2‬درنظر گرفته شده اند‪ .‬عرض پیاده رو نباید کمتر از ‪ 2‬متر انتخاب گردد ‪ .‬جهت تامین‬

‫مصونیت هرچه بیشتر رفت و آمد وسایط نقلیه و اشخاص پیاده کتاره ‪ 5‬نصب شده است‪ .‬بمنظور خارج شدن آبهای‬
‫بارانی ویا آبهای ناشی از ذوب شدن برفها ‪ ،‬فرش این سرکها بشکل مایل به دوطرف ( ماهی پشت ) ساخته میشود ‪.‬‬
‫پوش ( فرش )سرک‬

‫قشر آمادگی تحت پوش‪.‬‬
‫سنگ فرش بضخامت الی ‪30 cm .‬شکل ( ‪) 0 – 2‬عناصر سا ختمانی قله بند‬
‫قشر ریگهای جغل داربا ضخامت الی ‪15 cm.‬در شکل ‪ – 0 :‬تراس سرک ‪ – 2 .‬پیاده رو ‪ – 0 .‬مواد‬
‫خاکهای جسم بند‪.‬جسم بند ‪ - 0 .‬هسته بند‪ -8 .‬ساحه تبدیلی یافلتر معکوس‬
‫خاکهای هسته ‪ – 6 .‬آ برفت سرک‪– 7 .‬تحکیماری نشیبجلوی (نشیب فوقانی)‬
‫‪ – 8‬کتاره یا مانع‪ . .‬همچنا ن ‪ - H F.B :‬اندازۀ بلندیقلۀ‬
‫بند نظر به سطح نورمال آب در کا سه ذخیره میباشد‬
‫تعین نشانه قله بند‪Calculation of dam crest elevation:‬‬

‫در پراکتیک ساختمانهای هایدرولیکی ‪ ،‬اعمار بند ها اغلبا درپیشروی خویش کاسه های ذخیره را ایجا د مینما یند که درآنجا‬
‫یک حجم زیا د آ ب ذخیره شده ویک حصه سطح زمین را می پوشاند‪.‬بدیهی ا ست که وزش بادها باعث بوجود آوردن امواج‬
‫در ک ا سه ذخیره میشود ‪.‬هرگا ارتفاع موج زیاد باشد امواج از باالی قله بند عبور نموده وتهدیدی بزرگی را متوجه نشیب‬
‫عقبی بند میسازد‪.‬عالوتآامکان دارد‪ ،‬درهنگام آب خیزیهای زیاد وشدید غیرقابل پیش بینی یاهم وقوع حا د ثه وعدم کفایت در‬
‫کار ساختمانهای پرچاوه ای‪ ،‬سطح آب درکا سه ذخیره بلند رفته وآب از طریق قله بند سر ریز گردد ‪ .‬چون سرازیرشدن آب‬
‫از طریق قله بند های مواد محلی در هیچ صورت مجاز نمی باشد ازینرو نشانه قله بند باید دقیقا محاسبه وتعین گردد‪ .‬اگرا ند‬
‫ازه بلندی قله بند نظر به سطح نورمال آ ب درکا سه ذخیره)‪ (N.W.S.E‬قرا ر ذ یل د ریا فت میشود‪ .‬اگرا ین اند ا زه را به‬
‫(‪ ) H F.B‬نشا ن دهیم‪ .‬شکل ( ‪ ،) 0 – 2‬د ر آ ن صورت ا رتفاع مکمل بند‪ ) (H d‬مسا وی خواهد شد به ‪:‬‬
‫( ‪Hd = H1 + H F.B . . . . . . . . . . . .( 0- 0‬‬
‫شکل ( ‪ : ) 0 –0‬شیمای محا سبوی جهت تعین نشانه قله بند ‪.‬‬
‫)‪.D cr El. = R.B.El. + H1 + H F.B . . . . .(3 - 2‬‬
‫)‪H F.B = h 1 + h R +a . . . . . . . . . . . (3 - 3‬‬

‫ارتفاع دوش موج بروی نشیب‪ )(h R‬مساویست به‪:‬‬

‫‪LW‬‬
‫‪hR  2 K r * hW * tg * 3‬‬
‫‪hW‬‬ ‫)‪. . . . . . . . (3 - 4‬‬
‫در فورمولهای فوق ‪:‬‬
‫‪ - H1‬عمق آب درپیش روی بند درصورتیکه سطح آب درکاسه ذخیره اعظمی ( ‪ ) Max. W.S.El‬میباشد‬
‫‪ – D.Cr.el.‬نشانه قلۀ بند‪.‬‬
‫‪ _ R.B.El.‬نشانه کف دریا ‪ .‬شکل )‪(3 - 1‬‬
‫‪ – h1‬اندازه بلندی خط وسطی موج نظربه سطح اعظمی آب در کاسه ذخیره( ‪(Max.W.S.El‬‬
‫‪W 2L‬‬
‫‪h.1  0.006‬‬ ‫‪cos ‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . (3 - 5‬‬
‫‪gH‬‬
‫درفورمول)‪ – W : (3 - 5‬سرعت وزش باد به ‪.m/sec‬‬

‫‪km‬کاسه ذخیره‬ ‫‪ – L‬طول کاسه ذخیره به سمت وزش باد به‬
‫‪ –g‬تعجیل جاذبۀ زمین ‪.‬‬

‫‪ – ‬زاویه ایست که سمت وزش با د با‬
‫خط عمود بر محور بند تشکیل میدهد‬
‫‪ –H‬عمق متو سط آب در کاسه‬
‫ذخیره به سمت وزش باد‪.‬‬
‫ارتفاع دوش موج بروی نشیب‪ )(h R‬مساویست به‪:‬‬
‫‪LW‬‬ ‫)‪. . . . . . . .(3 - 6‬‬

‫‪hR  2 K r * hW * tg * 3‬‬
‫‪hW‬‬
‫در فورمول ) ‪:(3 - 6‬‬

‫‪ – Kr‬ضریبیست که قیمت آن مربوط درشتی تحکیم کاری نشیب میشود‪.‬‬
‫در صورت تحکیم کاری سنگریزه ای ‪Kr = 0.55‬در صورت تحکیم کاری سنگقرش‬
‫ودر صورت تحکیم کاری ذریعه سلب های کانکریتی ‪ Kr = 0.9‬قبول میشود ‪ – hw‬ارتفاع موج که‬ ‫‪Kr = 0.75‬‬
‫مساویست به ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0.4‬‬
‫‪L‬‬
‫‪‬‬
‫‪hW  0.075 * 1  e‬‬ ‫‪W‬‬
‫‪ *W * L * ‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‪. .(3 - 7‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ –α‬زاویه ایست که نشیب جلوی بند با افق تشکیل میدهد ‪.‬‬
‫‪ – Lw‬طول موج که مساوی میشود به ‪.‬‬
‫‪L‬‬
‫‪LW  0.073W‬‬
‫‪‬‬

‫)‪. . . . . . . . .(3 - 8‬‬
‫همچنین درفورمول )‪:(3 - 7‬‬
‫‪-e‬اساس لوگارتم طبیعی‪ ،‬و‪– ε‬ضریبی است که قیمت آن مربوط خصوصیت سرعتی باد بوده وقیمت آن چنین محاسبه‬
‫میگردد‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. . (3 - 9)... .‬‬
‫‪9  19e 14 / w‬‬
‫‪ -a‬عبارت از اندازه ذخیروی است که قیمت آن نظر به کالس بند در حدود ‪ 0‬الی ‪ 0.8‬قبول میشود‪.‬بعد از محاسبه‬
‫قیمتها را در فورمول )‪ (3 – 3‬وضع نموده و قیمت ‪ HFB‬را مییابیم ‪ .‬وبا ال خره ارتفاع مکمل بند ‪ Hd‬و نشانه‬
‫قله بند ‪D.C.El.‬را قرار ذ یل محاسبه مینماییم ‪:‬‬
‫‪Hd = H1 + HF.B‬‬
‫‪D.C.El. = R.B.El. + Hd‬‬
‫‪. 0– 2‬برم ها ‪.Berms‬‬

‫برم های بروی نشیب ها ی بندهائیکه ارتفاع شان بیشتر از (‪ )08‬متر باشد مد نظر گرفته میشوند‪ .‬بیرم باعث هموار‬
‫تر ساختن میالن وسطی نشیب گردیده و رول اتکا های قسمت فوقانی را ایفا می نماید‪ .‬موجودیت بیرم های کمک‬
‫مینمایندکه آبهای بارانی که بروی نشیب های خاکی جاری میشود بدون کدام ضرر به سواحل هدایت گردد و نیز در صورت‬
‫ایجاب ترمیم نشیب ها در زمان بهره برداری تسهیال ت الزم تکنا لوژیکی را د ر اجرای کا ر ها عرض برم ها درحدود ‪2‬‬
‫الی ‪ 6‬متر قبول میشود و برم ها به ارتفاع ‪ 09‬الی ‪ 08‬متر از همد یگر گذ ا شته میشوند در نشیب فوقانی صرف یک بیرم‬
‫در نشانه ‪ 2hw‬یایینتر از سطح عاطل ‪D.S.El.‬در نظر گرفته میشود که منحیث اتکای تحکیم کاری نشیب مذکور ایفای‬
‫وظیفه مینماید‪ .‬در حال حاظر به منظور جلوگیری از افزایش حجم بند ها اکثرا ً در نشیب های تحتانی از بیرم های صرف‬
‫نظر به عمل میا یند‬
‫شکل ( ‪ .) 0 –0‬موقعیت برم ها در نشیب عقبی بند ها‬
‫‪ .0 – 0‬میالن نشیب ها ی بند های خاکی ‪.‬‬

‫میالن های نشیب های بند های خاکی قبل از همه مربوط به نوعیت خاک میباشد که جسم بند از آن ساخته میشود‪ .‬قیمت‬
‫نهائی ضریب میالن نشیب های بند از شرایط تا مین استواری نشیب ها تعین میشود‪ .‬بطور مقدماتی قیمت ضریب میالن‬

‫برای بند های ریگی به کمک جدول ذیل دریافت شده میتواند ‪ .‬قیمت ها ی‪ m1‬و ‪ m2‬که درجدول ( ‪) 0 –0‬داده شده اند‬
‫صرف برای بند های ریگی قابل قبول اند در صورت که بند ها از خاک های گلدار ساخته شوند‪ ،‬قیمت های میالن نشیب‬
‫شامل جدول فوق به اندازه ‪ 9.8‬بیشتر قبول میشوند‪.‬در حال حاضر بند های مرتفع اکثرا ً طوری ساخته میشوند که نشیب‬
‫های شان بشکل شکسته یا منکسر باشند‪ .‬شکل( ‪) 0 –8‬دیده شود‪.‬‬
‫جدول ( ‪) 0 –0‬‬
‫‪m2‬‬ ‫ضریب میالن نشیب عقبی‬ ‫نشیب‬ ‫میالن‬ ‫ضریب‬ ‫ارتفاع بند ‪H d‬‬
‫با زا بر‬ ‫بدون زابر‬ ‫‪m1‬‬ ‫جلوی‬ ‫به متر‬
‫‪2.1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪2.1‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫‪01‬‬ ‫الی‬ ‫‪0‬‬
‫‪2.20‬‬ ‫‪- 2.1‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2.70‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪ 00‬الی‬
‫‪2.0‬‬ ‫‪- 2.20‬‬ ‫‪2.70‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫‪0.20‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪ 00‬الی‬
‫‪2.70‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪- 2.70‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0.20‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪ 21‬الی‬
‫شکل ( ‪ :) 0 –8‬بند با نشیب‬

‫های شکسته‬
‫‪.0 - 0‬ساختمانهای زابری در جسم بند های خاکی‪.‬‬

‫ساختمانهای زابری در جسم بند های خاکی به منظور های ذیل ساخته میشوند‪.‬‬
‫‪ - a‬جلو گیری از خروج منحنی رکود به روی نشیب تحتانی و نتیجتا بلند بردن استواری نشیب‬
‫‪ - b‬جلوگیری از تغیر شکل فلتری جسم بند وهسته ‪.‬‬
‫‪ - c‬تو جیه نمودن مصون آب های فلتری به قسمت تحتانی ‪.‬‬
‫شکل ( ‪:) 0 –6‬تاثیر زابرها باالی موقعیت منحنی رکود ‪.‬‬

‫‪ -0‬موقعیت منحنی رکود در صورت نبودن زابر‪ - 2 .‬موقعیت منحنی رکود در صورت موجودیتزابرمنشوری‪ - 0 .‬موقعیت‬
‫منحنی رکود در صورت موجودیت زابر بلول مانند ‪ – 0 .‬بلول های زابری ‪.‬‬
‫نظر به موقعیت در جسم بند ها و ساختمان شان زابر ها به دو گروپ ذیل تقسیم میشوند‪.‬‬
‫الف ‪ -‬زابر های خارجی ‪ :‬که به سه شکل ذیل میباشند ‪.‬‬
‫‪ . 0‬زابر اتکایی ‪.‬‬

‫آب قسمت تحتانی‬

‫سنگ کاری زابر‬
‫فلتر معکوس‬
‫خاک جسم بند‬
‫خاک اساس‬
‫‪ . 2‬زابر منشوری ‪.‬‬
‫خاکهای جسم بند‬

‫سنگکاری زابر‬
‫‪ . 0‬زابر مرکب ‪.‬‬
‫زابر اتکایی‬
‫خاک جسم بندشکل ( ‪ : ) 0 –7‬زابر های خارجی در بند های خا کی ‪.‬‬
‫ریگ متوسط دانه‬
‫ریگ بزرگدانه‪ -a‬زابر ا تکائی ‪ .‬شکل ) ‪ -b, ( 3 – 7 A‬زابر منشوری‪ .‬شکل ) ‪,( 3 – 7 B‬‬
‫جغل های ریگدار‬
‫‪-c‬زابر مرکب ‪ .‬شکل) ‪, ( 3 – 7 C‬‬ ‫سنگهای زابر‬
‫زابرهای اتکائی در صورت ساخته میشوند که نوسا ن نقطه خروجی منحنی رکود بروی نشیب عقبی زیاد باشد ‪.‬زیرا زابر‬
‫اتکایی در همچو حاالت از تجرید خاک توسط جریان فلتری جلو گیری بهتر مینماید‪.‬‬
‫زابر منشوری در حاالت در نظر گرفته میشود که عالوه بر خروج بیخطرآب های فلتری بلند بردن استواری نشیب عقیبی‬
‫نیز مطلوب باشد‪ .‬زابر های مرکب در صورت ساخته میشودکه ساحه نوسان منحنی رکود در داخل جسم بند خیلی زیاد باشد‬
‫به طور مثال در صورت موقعیت اعظمی منحنی رکود زابر اتکائی از تجرید مماسی و نتیجتا ً از تخریب نشیب تحتانی‬
‫جلوگیری مینماید‪ ،‬در حالیکه در صورت موقعیت پاینتر منحنی رکود صرف زابر منشوری این وظیفه را به عهده دارد‪ .‬در‬
‫قسمت بین زابر و جسم بند ویا اساس بند باید حتما ً یک ساحه تبد یلی یا به عباره دیگر فلتر معکوس در نظر گرفته شود‬
‫وظیفه فلتر های معکوس آنست که نگذارد تا ذرات میده دانه خاک های جسم بند ویا اساس ان از طریق منفذ های مواد‬

‫زابری توسط جریان فلتری برده شود‪ .‬زیرا زابر از سنگ پارچه های کوهی ساخته میشود و دارای منفذ های زیاد‬
‫میباشد به خاطر توضیح بهتر این مطلب ساحه تبدیلی ‪ A‬در شکل ( ‪) 0 –8‬‬
‫خاکهای جسم بند‬

‫ریگهی بزرگ دانه‬
‫جغل میده دانه‬
‫جغل متوسط‬
‫جغل یزرگ دانه‬
‫سنگچین زابر‬
‫شکل( ‪ :) 0 –8‬ساختمان فلتر معکوس‬
‫یا ساحه تبدیلی‬
‫ب ‪ -‬زابر های داخلی‬

‫‪ - a‬زابر مسطح افقی ‪ :‬این زابر ها در صورت ساخته میشود که بنا بر کدام علتضرورت باشدتا قسمت بیشتراز تنه‬
‫بند در زمان بهره برداری خشک باشد‪ .‬شکل ( ‪) 0 –0‬دیده شود‪.‬‬

‫سنگ چین زابر‬
‫شکل ( ‪ : ) 0 –0‬زابر مسطح افقی‪.‬‬
‫‪ - b‬زابر بلول مانند‪ .‬شکل‬

‫ساحه تبدیلی‬
‫بلول زابر‬
‫بلول‬
‫شکل ( ‪:) 0 – 09‬زابر بلول مانند‬
‫زابرهای بلولی یا نلی عبارت ازنل های سمنتی ‪،‬آ هنکانکریتی ویا هم ندرتأ نل های آهنی زد زنگ بوده بوده که از یک‬
‫ساحل تا ساحل دیگر به طول قاعده بند گذاشته شده ‪ ،‬شکل ( ‪،) 0 – 09‬ومحیط خارجی شان دارای مجرا ها بخاطر داخل‬
‫شد ن آبهای فلتری میباشند‪ .‬اطراف محیط بلول یا نل مذکور ذریعه فلتر معکوس یا ساحه تبدیلی احاطه میشود تا از نفوذ‬
‫خاکهای جسم بندبداخل بلولهاجلو گیری بعمل آمده ودر زمان بهره برداری نلهای زابری پر ومسدود نگردند‪.‬‬

‫‪- c‬زابر عمودی با آبرو های افقی‪ :‬شکل( ‪ .) 0 – 00‬در صورت موجودیت زابر عمودی طوریکه از شکل نیز دیده‬
‫میشود نیمه عقبی بند کامالً خشک میباشد‪.‬‬
‫ساختمان این زابر ها طوریست که به امتداد محور طولی بند یک دیوار عمودی از سنگکاری خشکه طوری اعمارمیشود‬
‫که دردو طرف جدار جلوی وعقبی آن ساحه تبدیلی ریخت میشود‪ .‬آبهای فلتری که ازطرف نیمه جلوی تنه بند بداخل‬
‫زابرعمودی سرازیر میگردند ازطریق آبرو های افقی بطورامن به قسمت تحتانی خارج میگردند‪ .‬اندازه های زابر عمودی‬
‫وفاصله بین آبروهای افقی تابع ارتفاع بندومقدار جریان فلتری میباشد‪.‬‬

‫سنگ چین زابر‬
‫شکل ( ‪ : ) 0 – 00‬زابر عمودی با آبرو های افقی‬

‫‪ – A‬موقعیت زابردرپالن افتاده ‪ – B .‬موقعیت زابر درمقطع عرضی بند ‪.‬‬
‫در شکل ( ‪– 0 :) 0 – 00‬زابر عمودی ‪ – 2 .‬آبروهای افقی ‪ – 0‬ساحه تبدیلی یا فلتر معکوس‬
‫‪. 0 – 8‬تحکیم کاری نشیب بند های خاکی ‪Slops Protection of earth dams .‬‬
‫به منظور جلوگیری از تخریب شدن نشیب های بند از اثر امواج آب در کاسه ذخیره‪ ،‬بارنده گی های موسومی ‪،‬‬
‫وسایرعوامل اتومسفیری ‪،‬الزم است تا نشیب های بند های خاکی تحکیم کاری گردند‪ .‬انتخاب نوع تحکیمکاری نشیب‬
‫مربوط به ارتفاع ‪ ،‬کالس و شرایط اقلیمی بند میباشد‪ .‬مثالً در بند های کوچک که از خاک های گلی ساخته میشوند نشیب‬
‫تحتانی ذریعه کبل کاری و چم کاری تحکیم کاری میشود ‪ .‬دربند های کوچک کالس ‪ 6‬معموالً کدام تحکیم کاری خاص در‬
‫نظر گرفته نمیشود و صرف با هموار تر ساختن میالن های بند اکتفا میشود‪ .‬هم چنین در بند های کوچک که ضریب میالن‬
‫شان کم باشد‪ ،‬نشیب ها توسط جغلها و سنگچل ها پوش میشوند که این عمل از یکطرف نشیب های بند ها را تحکیم کاری‬
‫نموده و از طرف دیگر استواری نشیب ها را در مقابل قوه های دینامیکی (زلزله و غیره ) بیشتر میسازد‪.‬‬
‫مواد و عناصریکه در تحکیم کاری نشیب های فوقانی ازآن ها استفاده به عمل میاید ‪،‬قرار ذیل اند‪:‬‬
‫‪ -0‬تحکیم کاری توسط سنگ ریزه ‪.‬‬
‫‪ -2‬تحکیم کاری توسط سنگ فرش‪.‬‬
‫‪ -0‬تحکیم کاری توسط سلب های کانکریتی و آهن کانکریتی‪.‬‬
‫‪ -0‬تحکیم کاری توسط اسفالت کانکریت‪.‬‬
‫حدودهای باالیی وپائینی نشیب فوقانی درشکل ( ‪ ) 0 – 02‬نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫مواد سنگ ریزه ای که در تحکیم کاری نشیب به کار میروند باید از جمله محصوالت احجارمیتامارفیک (مذاب فورانی)‬
‫باشند‪ .‬مواد سنگریزه ئی تقریبا ً در تمام شرایط قابل استفاده اند‪ .‬برتری های عمده این تحکیمکاری در آنست که از یک‬
‫طرفامکا نات میکا نیزه ساختن امور استحصا ل ‪ ،‬بارگیری و ریخت سنگ ریزه در محل بیشتر میباشد و از طرف دیگر‬

‫شکل ( ‪: ) 0 – 02‬حد ود های باالیی وپائینی تحکیم کاری ‪.‬‬
‫تحکیم کاری سنگ ریزه ای انحنا پذیر بوده و زودتر ترمیم میشود‪ .‬که این خود کیفیت تحکیم کاری را بلند میبرد‪.‬‬
‫وزن محاسبوی سنگ ها در صورت تحکیم کاری سنگ ریزه و سنگ فرش چنین محاسبه میشود‪:‬‬
‫‪ St * Lw * hw2‬‬
‫‪Q‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . (3 - 10‬‬
‫‪‬‬ ‫‪st  w‬‬
‫‪1 / 2‬‬
‫‪ 1* 1  m 2‬‬
‫‪ - = 0.011μ‬در صورت تحکیم کاری سنگ فرش‬ ‫( ‪ – )μ‬ضریبی است که قیمت آن چنین انتخاب میشود‪.‬‬
‫و‪ -= 0.025 μ‬در صورت تحکیم کاری سنگ ریزه ئی‪.‬‬
‫( ‪ γ st‬و ‪ - ) γw‬با ا لترتیب ا وزان حجمی سنگ وآ ب میباشند ‪.‬‬
‫( ‪ Lw‬و ‪ – ) hw‬با الترتیب طول و ارتفاع موج میباشند که از اثر وزش باد و غیره عوامل در کاسه ذخیره در قسمت‬
‫پیشروی بند تشکیل میشود‪.‬‬
‫‪ – m = 1/S1‬ضریب میالن نشیب فوقانی میباشد‪.‬‬
‫ضخامت قشر تحکیم کاری سنگ فرش و سنگریزه و در حدود ذیل تعین میشود ‪:‬‬
‫( ‪tp = ) 2.8 – 0.9‬‬ ‫( ‪Dsph . . . . . . . . . . ) 3 – 11‬‬
‫در فورمول (‪-D sph ) 3 -10‬قطر تبدیل شده سنگ به چنان یک کره فرضی است که وزن آن ‪ Q‬باشد‪.‬‬
‫‪1/ 2‬‬
‫‪Dsph  n Q ‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . . ) 3 – 12‬‬
‫‪  st ‬‬
‫‪ - n = 1.25‬در صورت که فورم سنگ نزدیک به کروی باشد ‪.‬‬
‫‪ - n = 1.36‬در صورت که سنگ رخدار باشد‪.‬‬
‫تحکیم کاری سنگ فرش در بند های مرتفع به شکل دو قشر و در بند های کم ارتفاع به شکل یک قشره انتخابمیشود‬
‫شکلهای (‪) 0 – 00A . B‬دیده شود‪.‬‬
‫در سنگهای سورت ناشده سنگ هایکه قطر شان از قطر محاسبوی‪ Dsph‬بیشتر باشد باید ‪ 69‬فیصد ویا بیشتر از آنرا‬
‫تشکیل داده باشد‪.‬‬
‫در سنگریزه های سورت بندی شده سنگ های که وزن شان کمتر از وزن محاسبوی ‪Q‬باشد الی ‪ 8‬فیصد مجاز میباشد ‪.‬‬
‫ضخامت مجموعی قشر تحکیم کاری میتواند به فورمول ذیل محاسبه گردد‪.‬‬

‫شکل ( ‪ :) 0 – 00‬تحکیم کاری نشیب فوقانی‪.‬‬

‫‪- A‬تحکیمکاری یک قشره ‪ – B .‬تحکیمکاری دو قشره ‪.‬‬
‫𝒘𝜸∗𝟕‪𝟏,‬‬ ‫𝟏𝟐𝒎‪√𝟏+‬‬
‫𝜸( = 𝒑𝒕‬ ‫∗‬ ‫‪.‬‬ ‫( ‪. . . . ) 3 – 13‬‬
‫𝒘𝜸‪𝒔𝒕 −‬‬ ‫𝒎 )‬
‫)𝟐‪𝟏 (𝒎𝟏 +‬‬
‫قشر آ ماده گی تحت تحکیم کاری از ریگهای جغله دار تهیه میگردد ضخامت ان در حدود ‪ 29‬الی ‪ 28‬سانتی‬
‫مترانتخاب میشود ویا اینکه از سنگچل ها به ضخامت ‪ 08‬الی ‪ 29‬سانتی متر قبول میگردد‪.‬‬
‫مصرف سنگ در تحکیم کاری سنگفرش نظربه تحکیم کاری سنگریزه کمتر میباشد اما در صورت نشت بند یک پارچه‬
‫بودنش زودتر تخریب میگردد‪.‬‬
‫تحکیم کاری نشیب ها به شکل جعبه ها نیز صورت میگیرد‪ .‬دیوار های جعبه ها از کانکریت ویا آهن کانکریت با سیخ‬
‫بندی نسبتأ ضعیف ساخته میشود‪ .‬داخل جعبه ها توسط مواد سنگی ( سنگریزها وسایر پرکننده های سنگی)پر میگردد ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ ) 3 – 40‬دیده شود ‪.‬‬
‫جعبه ها در پال ن‬
‫شکل ( ‪ : ) 3 – 00‬تحکیم کاری نشیب ها به شکل جعبه ها‬
‫اگر در نتیجه محاسبه قطر ‪ Dsph‬بیشتر از ‪ 9.8‬متر حاصل گردد درآنصورت بهتر است از تحکیم کاری کانکریتی یا‬
‫آهن کانکریتی استفاده به عمل آ ید‪ .‬شکل ( ‪. ) 3- 15‬‬
‫ضخامت سلب های آهن کانکریتی به فورمول ذیل دریافت میگردد‪.‬‬
‫‪t p  0 .1‬‬
‫‪m1‬‬
‫‪‬‬
‫‪0.77 hw 2‬‬
‫‪‬‬
‫‪m1  1 Lw BS ‬‬
‫‪1/ 2‬‬ ‫‪1/ 3‬‬ ‫( ‪. . . . . ) 0 – 00‬‬

‫در فورمول فوق‪:‬‬

‫‪ – SB‬طو ل سلب به امتداد نشیب میباشد‪.‬‬
‫شکل ( ‪ :) 0 – 08‬تحکیم کاری نشیب توسط‬

‫سلب های آهن کانکریتی ‪.‬‬
‫اکثراً ضخامت سلب هایآهنکانکریتی بدون محاسبه در حدود ( ‪ 5‬الی ‪ ) 29‬سانتی متر ‪ ،‬واندازه های آن در پالن بین‬
‫(‪ 0.8 x0.8‬الی ‪ ) 8 x 8‬متر انتخاب می شود‪.‬که بعداً اتصال سلب های خورد به قسم یک نقشه یک ریخت که اندازه‬
‫های ان در حدود )‪ (20x20‬متر باشد صورت میگیرد‪ .‬به امتداد محیط نقشهدرز های حرارتی در نظر گرفته میشود‪ .‬سلب‬
‫های مذکور باالی قشر آ ماده گی که به شکل فلتر معکوس ریخت میشود قرار داده شده و اتصال بین سلب ها به قسم‬
‫مفصلی ویا نیمه مفصلی تامین میگردد‬
‫به طور عموم بند های مواد محلی باید خواسته های ذیل را تامین نمایند‪.‬‬
‫‪ -0‬چون سرازیز شدن آب از طریق قلۀ این نوع بند ها مجاز نمیباشد بنا ً ساختمان های پرچاوه ئی باید به صورت‬
‫مطمین عبور مقدارهای جریان اعظمی را گرانتی نماید‪.‬‬
‫‪ -2‬پروفیل عرض ی بند ها ‪ ،‬ساختمان های ضد فلتری و ساختمان های زابری باید استواری نشیب بند ها را در کلیه‬
‫شرایط اعمار و بهره برداری تامین نماید‪.‬‬
‫‪ -0‬تحکیمکاری نشیب وقله بندباید بطور مطمین بند را از تخریب شدن و تاثیر عوامل اتومسفیری محافظه ووقایه‬
‫نماید‪.‬‬
‫‪ -0‬نشانه قله بند باید طوری تعین گردد که در صورت ایجاد شدن امواج در کاسه های ذخیره آ ب از طریق قله بند‬
‫سرازیز نگردد ‪.‬‬

‫فصل چهارم‬
‫محاسبات فلتری در بند های مواد محلی‬
‫‪Seepage analysis in earth dams‬‬
‫طوریکه میدانیم جسم بند های مواد محلی یک محیط منفذ دار بوده که آب کاسۀ ذخیره درآن نفوذ نموده میتواند ‪ .‬به اثر‬
‫موجودیت تفاوت سطوح آب بدو طرف بند‪ ,‬آب در داخل منفذ ها ازطرف قسمت فوقانی بطرف قسمت تحتانی به حرکت در‬
‫آمده وضایع میگردد ‪ .‬عملیۀ نفوذ وحرکت آب از طریق منفذ های خاک بنام فلتریشن یا( ‪ ) Seepage‬یاد میگردد ‪.‬‬
‫مقدار آبیکه در فی واحد زمان از طریق منفذ های مذکورعبور نموده واز کاسۀ ذخیره ضایع میشود بنام جریان فلتری یا‬
‫( ‪) Seepage discharge‬نامیده میشود ‪ .‬درشکل (‪ )0 – 0‬دیده میشود که جریان فلتری جسم یا تنۀ بند را به دوحصۀ‬
‫تر یامشبوع وخشک تقسیم مینماید‪ .‬سطحیکه قسمت های تر وخشک جسم بند را از همد یگرتفکیک وجدا میسازد بنام‬
‫سطح رکود ویا بنام منحنی رکود ( ‪ ) Line of seepage‬یادمینمایند ‪ ( .‬نام منحنی رکود از آن جهت باالی این سطح‬
‫گذاشته شده است که مرتسم جانبی آن باالی سطح ارتسام شکل منحنی را دارد‪ .‬کلمۀ رکود هم به خاطری آورده شده است‬
‫که ازدیاد فاصلۀ فلتری کاهش آردینات منحنی متذکره را در پی دارد ) ‪.‬‬
‫فاصله بین دو نشیب را که جریان فلتری هنگام عبور از طریق جسم بند آنراطی مینماید بنام فاصله یاراه فلتری یاد‬
‫مینمایند ‪.‬‬
‫منحنی رکود‬
‫ارتفاع جذب‬
‫شکل ( ‪ : ) 0 – 0‬شیمای عمومی فلتر شدن آ ب ازطریق جسم و اساس بند‬
‫تفاوت بین سطوح آزاد آب در قسمتهای قبل وبعد از بند بنام نپور یا سرکوب عامل ( ‪ ) Head‬یادگردیده است ‪ .‬خارج‬
‫قسمتنپور بر فاصلۀ فلتری بنام گرادینت هایدرولیکی ( ‪ )Hydraulic gradient‬یاهم میل هایدرولیکی یاد گردیده است‪.‬‬
‫نشیب جلوی یا فوقانی بنام سر حد دخولی ونشیب عقبی بنام سرحد خروجی جریان فلتری یاد میشوند ‪.‬‬
‫برای بند های خاکی محاسبات فلتری به منظور های ذیل اجرا میگردند ‪:‬‬
‫تعین موقعیت منحنی رکود که قسمت های تر وخشک تنۀ بند را نشان میدهد ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫در یافت پارامتر های فلتری از قبیل مقدار جریان فلتری از طریق جسم بند مواد محلی ‪ ،‬سرعت جریان ‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫فشار فلتری عامل وقیمت های گرادینت های فلتری در نقاط مختلف قسمت های تر شدۀ مقطع عرضی بند ‪.‬‬
‫محاسبۀ تغیر شکل های فلتری ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫حهت اجرای محاسبات فلتری طرق مختلف موجود اند ‪ .‬تمام طرق اجرای محاسبات فلتری بدوگروپ ذیل تقسیم‬
‫میگردند‪.‬‬

‫‪ . 1 – 0‬گروپ اول ‪ .‬طرق هاید رولیکی محاسبات فلتری ‪)Hydraulic methods ( .‬‬
‫طرق هایدرولیکی محاسبات فلتری برای جریانهای آزاد ( غیر نپوری ) خاصتأ محاسبات فلتری بندهای مواد محلی‬
‫نتائج خوبی را میدهند ‪ .‬مثألموقعیت منحنی رکود ‪،‬سرعت متوسط جریان وگرادینت جریان فلتری که براساس طرق‬
‫هایدرولیکی تعین میگردد درساحۀعمل ازدقت کافی برخوردار میباشند ‪ .‬تمامی طرق محاسبات هایدرولیکی براین فرضیه‬
‫استواراند که دراکثر موارد جریان فلتری در ساحۀ منفذ دار به قسم جریان متغییر تدریجی قبول میشود ‪ .‬لذا سرعت جریان‬
‫گرادینت فلتری در مقطع عرضی نیزمتوسط بوده وبرای چنین حاالت فورمول دارسی به خوبی مورد استفاده خواهد بود ‪.‬‬
‫به هرصورت اجرای محاسبات فلتری با استفاده از طرق هایدرو لیکی صرف درپارۀ از موارد ( مثأل محاسبات مقدما تی‬
‫وشرائط نه چندان پیچیده ) قابل قبول اند ‪ .‬مگر درعدۀ از حاالت صحیح نخواهد بود که اگر سرعت جریان فلتری نظر به‬
‫عمق درتمام مقطع عمودی جریان یکسان ومساوی به سرعت متوسط قبول گردد‪ .‬اگر به منظور افزایش دقت محاسبات‬
‫درصورت شرائط نا مساعد وپیچیده تر ساحۀ ساختمان از میتودهای مرکب ازهایدرولیکی و هایدرو دینامیکی ‪ ،‬اجرای‬
‫تحقیقات روی مودل های البراتواری ‪ ،‬تحقیقات ساحوی وباالخره تجاربی که از نتائج محاسبات بند های مشابه وجود دارند‬
‫کار گرفته میشود‪.‬‬
‫در ساحۀ عملی تاکنون بندهای مواد محلی زیادی وجود دارند که محاسبات فلتری شان با استفاده از طرق هایدرو لیکی‬
‫صورت گرفته وکار شان در زمان بهره برداری تا الحال کامأل قناعت بخش ارزیابی گردیده است ‪ .‬محاسبات مذکور برای‬
‫بند ه ای مواد محلی مختلف مثأل متجانس ‪ ،‬غیر متجانس ‪ ،‬با پرده و هسته ‪ ،‬اساس قابل نفوذ وغیر قابل نفوذ با زابر‬
‫وبدون زابر صورت گرفته است‪.‬‬
‫درجۀ دقت اجرای محاسبات فلتری نه تنها بخاطر تعین درست موقعیت منحنی رکود و مقدار جریان فلتری ضروری‬
‫میباشد ‪ .‬بلکه در نتیجۀ محاسبات فلتری باید تمامی پارامترهای جریان فلتری که در دیزاین بند ها جهت محاسبه سنجش‬
‫محکمی فلتری خاکهای قسمت های خاص ومورد تهدید مقطع عرضی بند ‪ ،‬تجرید مماسی در قسمتهای خروج جریان‬
‫فلتری از مقطع عرضی ‪ ،‬در زونهای دخول به زابر ها ‪ ،‬تأمین استواری فلتری خاکهای اساس وجسم بند وغیره ضروری‬
‫اند ‪ ،‬دریافت گردند ‪ .‬لذا بادر نظر داشت نکات فوق الذ کر میتوانیم اهداف اساسی محاسبات فلتری را چنین خالصه نمائیم‪.‬‬
‫محاسبات فلتری در بند های مواد محلی به منظور های ذیل اجرا می شوند‪.‬‬
‫‪ -A‬در نتیجه محاسبات فلتری موقعیت منحنی رکود ( ‪ ) Line of seepage‬تعین گردیده که منحنی رکود (سطح‬
‫رکود) قسمت های خشک وتر جسم بند را از همد یگر جدا می سازد‪.‬‬
‫‪ -B‬در نتیجه محاسبات فلتری مقدار جریان فلتری ( ‪ ) Seepage discharge‬از طریق جسم دریافت میشود‪ .‬معلوم‬
‫بودن مقد ار جریان فلتری از یک طرف در محاسبات بیالنس آب کاسه ذخیره ضروری بوده و از طرف دیگر ما‬
‫میتوانیم قیمت سرعت فلتری را در هر قسمت از جسم بند که خواسته باشم بدست آوریم‪.‬‬
‫‪ -C‬قیمت گرادنیت فلتری( ‪ ) Seepage gradient‬درقسمتهای مختلف بند از یک طرف در قسمت های سرحدتماس‬
‫بین ساختمان های مختلف مقطع عرضی از طرف دیگر‪ ،‬در نتجیه همین محاسبات فلتری تعین شده می تواند‪.‬‬
‫محاسبات فلتری در بند های مواد محلی برای دو حالت ذیل صورت میگیرد‪.‬‬
‫‪ -0‬در قسمت فوقانی سطح اعظمی در کاسۀ ذخیره ( ‪) Max.W.S.El.‬ودر قسمت تحتانی سطح اصغری آب‪(.‬‬
‫‪. ) Min.W.S.El‬‬
‫‪ -2‬در قسمت فوقانی سطح نورمال آب یعنی(‪) N.W.S.el .‬ودر قسمت تحتانی سطح اعظمی آب () ‪Max.Til.S.el‬‬

‫جریان آب در ساحه منفذ دار (بین خاکهای جسم بند) تابع قانوندارسی )‪( Darci‬می باشد یعنی سرعت جریان ( ‪) V‬‬
‫درساحۀ منفذ دار شکل (‪ ) 0 – 2‬مساوی میشود به ‪:‬‬
‫شکل (‪ : ) 0 – 2‬شیمای محاسبوی پارامترهای جریان فلتری ‪.‬‬
‫)‪V = Cp I . . . . . . . .( 4 – 1‬‬
‫درفورمول‪ – .( 4 - 1 )Cp‬ضریب فلتری خاک ( درموضوع مورد بحث ضریب فلتری خاک جسم بند) ‪ ,‬و‬
‫‪ - =dhx/ dxI = ( h1- h2) / Lc‬عبارت از گرادینت (میل هایدرولیکی ) جریان فلتری میباشد ‪.‬‬
‫مقدار جریان ) ‪ ( Q‬مساویست به ‪:‬‬
‫‪Cp Ib hxV = Q =A = - dhx / dxCphxb‬‬ ‫(‪. . . . .) 0 – 2‬‬
‫چون گرادینت جریان فلتری نظر به سمتمحور ‪ x‬دارای میل معکوس بوده ‪ ،‬یعنی باافزایش ‪ x‬قیمت ‪ hx‬کاهش‬
‫مییابد ازینرو درفورمول )‪ (4 – 2‬عالمۀ منفی گذاشته شده است ‪.‬‬
‫مقدار جریان مخصوصۀ یعنی جریان در فی متر جبهۀ فلتری ( ‪) q‬مساویست به ‪:‬‬
‫(‪q = Q/b = - dhx / dxCphx . . . . . . . .) 4 - 3‬‬
‫معادلۀ تفاضلی (‪) 4 - 3‬را میتوانیم بشکل ذیل بنویسیم ‪.‬‬
‫( ‪. . . . . . . . . q dx = - C p hx dhx .) 4 – 4‬‬
‫از معاد لۀ( ‪ ) 0 – 0‬انتیگرال میگیریم ‪.‬جهت گرفتن انتیگرال از معادله فوق فرضیات ذیل را قبول می نمایم‪.‬‬
‫‪ -‬مسئله فوق را به قسم مستوی در نظر میگیریم‪.‬‬
‫‪ -‬مبداء کاردینات محورهای ‪ X‬و ‪ hx‬را از نقطۀ تقاطع سطح نورماآلب در کاسۀ ذخیره یعنی )‪ )N.W.S.El.‬با‬
‫نشیب فوقانی را به اندازه ( ‪ ) H1‬به طرف کاسه ذخیره انتخاب می نمایم طوریکه (‪= m1 /( 1 + 2m1‬‬
‫اکنون با در نظر‬ ‫و (‪ ) m1 = 1/S1‬باشد ‪ .‬تا بدین ترتیب جدار جلوی بند که ما یل میباشد به جدار عمودی تبدیل گردد‪.‬‬
‫داشت فرضیات فوق از معادله ( ‪ ) 0 – 0‬انتیگرال می گیریم‪.‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪hx‬‬
‫‪q  dx  C p  hx dhx‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .)0–8‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪h1‬‬
‫ویا‬
‫‪h12 hx2‬‬
‫‪qx‬‬ ‫‪Lc‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪ C‬‬ ‫‪h2‬‬
‫‪p h1‬‬ ‫‪‬‬ ‫( ‪. . . . . . .) 0 – 6‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫درطرف چپ فورمول ( ‪ .) 0 – 6‬به سمت محور ‪ ،X‬حدود نهائی انتیگرال عبارت از )‪ ) Lc‬میباشد که طول‬
‫مکمل فاصلۀ فلتری را نشان میدهد ‪ .‬قیمت ( ‪ ) Lc‬ازروی شکل (‪ ) 0 – 0‬به آسانی دریافت شده میتواند‪.‬یعنی‪:‬‬
‫‪. . . . . . . . . .( 4 – 7 )= λ h 1 + H F.B / S 1 + b c + b 2L c‬‬
‫بعد از اجرای عملیات مختصر ریاضی از رابطۀ ( ‪) 4 – 6‬مییابیم که ‪:‬‬
‫‪h12  h22‬‬
‫‪q  CP‬‬ ‫(‪. . . . . . . ) 4 –5‬‬
‫‪2 Lc‬‬
‫فورمول (‪) 4 –5‬عبارت از فورمول محاسبوی برای مقدار جریان مخصوصۀ ( ‪ ) q‬میباشدکه ازطریق یکمتر طول بند‬
‫فلتر میشود‪ .‬به همین ترتیب اگرازمعادلۀ (‪) 4 –6‬قیمت ( ‪) hx‬رااستخراج نمائییم مارابطۀ محاسبوی رابرای تعین موقعیت‬
‫منحنی رکود( ‪ ) Line of seepage‬حاصل مینمائیم ‪.‬بدین ترتیب ‪:‬‬
‫‪hx  h12 ‬‬

‫‪h‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ h22 x‬‬ ‫(‪. . . . . . . ) 0 – 0‬‬
‫‪2 LC‬‬
‫‪ ) bLc ) ≤0 ≤ X‬داده شوند وبرای هریک از‬ ‫اگر در فورمول(‪ ، ) 0 –0‬برای ‪ X‬قیمتهای مختلف در انتروال *‪a‬الی‬
‫محاسبه گردیده وباالخره نقاط مذکور باهم وصل گردند ‪ ،‬موقعیت منحنی رکود ( ‪Lineof‬‬ ‫قیمتهای مذکور قیمتهای ‪hx‬‬
‫‪) seepage‬حاصل میشود ‪ .‬که این منحنی در شکل (‪ ) 0 – 0‬نشانداده شده است‪.‬‬
‫خط منحنی( ‪) a b‬موقعیت تیوریتیکی منحنی رکود رانشان میدهد زیرا درحقیقت کم شدن آردینات ‪hx‬درحقیت از نقطۀ‬
‫*‪ ، a‬ازینروموقعیت منحنی مذکور در قسمت بعد از نقطۀ ‪a‬بطوربصریتدقیق گردیده‬ ‫‪a‬آغاز میگردد نه از نقطۀ‬
‫ومطابق شکل بامنحنی تیوریتیکی مماس ترسیم میشود همچنان در فورمول (‪) 0 –5‬دیده میشود که قیمت جریان فلتری‬
‫عالوه بر نپور عامل مربوط قیمت ضریب فلتری ‪ Cp‬نیز میباشد درحالیکه از فورمول (‪ ) 0 –0‬به این نتیجه میرسیم که‬
‫کدام رابطۀ ندارد ‪ .‬عالوتأ منحنی رکود درقسمت‬ ‫موقعیتمنحنی رکود صرف تابع قیمتهای ( ‪ ) h1 – h2‬بوده وبا ‪Cp‬‬
‫خروج از بند بروی نشیب عقبی (درنقطۀ ‪ ) b‬به اندازۀ ‪a‬بلند تر ازسطح آب در قسمت تحتانی از بند خارج میشود ‪.‬که‬
‫این حالت در شکل ( ‪) 0 – 2‬بخوبی مشاهده میشود‬
‫قیمت ‪a‬همبشکلگرافیکی دریافت شده میتواند وهم توسط فورمول ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬
‫‪q‬‬
‫‪a  0.19.‬‬
‫‪CP‬‬

‫شکل ( ‪:) 0 – 2‬‬

‫تفاوت ارتفاعی نقطۀخروجمنحنی رکود ‪.‬‬
‫با در نظر داشت اندازۀ‪a‬فورمولهای (‪)0– 44‬و(‪)0–45‬شکل نهائی ذیل رابه خود خواهند گرفت‬
‫‪h12  h2  a ‬‬

‫‪2‬‬
‫( ‪. . . . . . . . . . )0 – 09‬‬
‫‪q  CP‬‬
‫‪2 LC‬‬
‫‪h12  h2  a  x‬‬

‫‪2‬‬
‫( ‪. . . . . . . ) 0 – 00‬‬
‫‪hx ‬‬ ‫‪h ‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2 LC‬‬
‫روابط ( ‪ ) 0 – 09‬و ( ‪ ) 0 – 00‬برای بند های متجانس که باال ی اساس هایغیر قابل نفوذ آ ب ساخته میشوند‬
‫بدست آمده اند ‪ .‬اما در ساحۀ عمل بند هامیتوانند غیر متجانس باشند یعنی در مقطع عرضی شان از چند نوع خاک استفاده‬
‫بعمل آمده باشد ( دارای هسته یا پرده باشند ) ویا هم اینکه باالی اساسهای قابل نفوذ آب اعمار گردیده باشند طوریکه‬
‫ضخامت طبقۀ قابل نفوذ آ ب محدود ویا غیر محدود باشد ‪ .‬ازینرو مسئلۀ مطالعۀ همه جانبۀمحاسبات فلتری یک بخش‬
‫وسیع ازساختمانهای هایدرو لیکی را احتوا مینماید ‪.‬در صورت ضرورت درین مورد باید ازمأخذ های مربوط استفاده بعمل‬
‫آید ‪.‬‬
‫محاسبات فلتری برای بند هایغیر متجانس اساس غیر قابل نفوذ ‪.‬‬
‫‪.Seepage analysis for nonhomogenios earth dams on impermable foundations‬‬
‫مسله محاسبات فلتری در بندهای خاکی غیر متجانس که باالی اساس های غیر قابل نفوذ آب اعمار شده باشند برای‬
‫دوحالت ذیل در نظرگفته میشود‪.‬‬
‫‪ ) C‬و خاکهای ساختمان ضد فلتری مثألهسته‬ ‫‪p.b.‬‬ ‫حالت اول‪ :‬اگر نسبت قیمت های ضرب فلتری خاک های جسم بند (‬
‫یا پرده ( ‪ ) Cp.c or Cp.m‬کمتر از ‪ 099‬باشد یعنی ) ‪ ) Cp.b/ Cp.c< 099‬باشد‪.‬درین حالت محاسبات فلتری‬
‫(محاسبات پارامتر های جریان فلتری) بطریقه طول های تعدیل شده یا طولهای موهومی (‪ ) Virtual lengths‬یا طول‬
‫های تبدیل شده صورت می پذیرد‪ .‬هدف طول های مجازی اینست که تمام خاکهای مختلف که در مقطع عرض بند ریخت‬
‫شده اند طوری باهم دیگر معادل میگردند که قیمت ضریب های فلتری شان باهم دیگر مساوی گردند‪ .‬یا به عباره دیگر‬
‫قسمت های مختلف از مقطع عرض بند به سمت محور ‪ x‬به اندازه طویل ساخته میشود که قیمت های ضریب فلتری شان‬
‫مساوی به ضریب فلتری خاکهای آن قسمت جسم بند گردد که با نشیب تحتانی در تماس است‪ .‬بعد از اجرای این عمل یعنی‬
‫تبدیل کردن خیالی(موهوی) بند غیر متجانس به بند متجانس با استفاده از فورمول های که در قبل جهت محاسبات فلتری‬
‫بند های متجانس گفته شد محاسبات فلتری بند های غیر متجانس نیز اجرا میگردند‪.‬‬
‫بطور مثال‪ :‬فرض مینمائیم که بند غیر متجانس دارای هسته مطابق شکل ( ‪ ) 0 – 0‬طوری داده شده است کهقیمت‬
‫ضریب فلتری خاک جسم بند ( ‪ ) C p.b‬و قیمت ضریب فلتری خاک هسته ( ‪ ) C p.c‬باشد ‪ .‬میخواهیم برای این بند پارامتر‬
‫های جریان فلتری را محاسبه نمائیم ‪ .‬محاسبۀ مذکوررا به ترتیب ذیل اجرا مینمائیم ‪.‬‬

‫‪ C‬را مییابیم ‪ .‬فرضأ این نسبت کوچکتر از عدد ‪ 100‬باشد‪.‬یعنی ‪.:‬‬ ‫‪p.c‬‬ ‫‪ C‬و‬ ‫‪p.b‬‬ ‫‪ . 0‬نسبت قیمتهای ضریب های‬
‫‪<Cp.b/ Cp.c 099‬‬
‫شکل ( ‪ : ) 0 - 0‬ترسیم منحنی رکود برای بند غیر متجانس با هسته بطریقۀ موهومی ‪.‬‬
‫در شکل فوق ‪ – 0 :‬موقعیت منحنی موهومی ‪ – 2 .‬موقعیت منحنی حقیقی‬
‫‪ . 2‬اندازۀ طول موهومی هسته ( ‪ ) Δ L c‬را مییابیم ‪ .‬برای این کا ر اوأل ضخامت متوسط هسته ( ‪ ) bm‬را طور ذیل‬
‫محاسبه مینمائیم ‪:‬‬
‫‪. . . . . . . . . . .(4 – 12)bm = ( b1 + bd ) / 2‬‬
‫حاال )‪ ) Δ Lc‬را محاسبه مینمائیم ‪.‬‬
‫‪. . . . . . . . .( 4 – 13) Δ Lc = ( C p.b / C p.c ) b m‬‬
‫طول موهومی فاصلۀ فلتری را ازروی شکل ( ‪ ) 4 – 3‬محاسبه مینمائیم ‪.‬‬
‫‪+1 / S2]H F.B / S1) – h2 Δ Lc = λ h1 + H F.B / S1 + bcr +[ ( h1 + L*c = Lc +‬‬

‫( ‪+ ( C p.b / C p.c ) b m . . . . . . . . . . . ) 4 – 14‬‬
‫هرگاه فورمولهای ( ‪) 4 – 00 ( ،) 4 – 12‬و ( ‪ ) 0 – 00‬تحلیل گردند نتیجه میشود که اگر ما مقطع عرضی بند غیر‬
‫متجانسدارای هسته را بطور خیالی یا موهومی به سمت محور ‪ X‬به اندازۀ‪ Δ Lc‬اضافه نمائیم بند مورد مطالعۀ مابه یک‬
‫‪ C‬وطول فاصلۀ فلتری درآن عبارت از ‪L*c‬‬ ‫‪p.b‬‬ ‫بند متجانس خیالی تبدیل خواهد شد که قیمت ضریب فلتری خاک آن‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪ . 0‬پارا متر های جریان فلتری ( ‪ q‬و ‪ ) h x‬را با استفاده از فورمولهای ( ‪ ) 0 – 5‬و ( ‪) 0 – 0‬ویا ( ‪) 0 – 09‬و ( ‪–00‬‬
‫‪) 0‬محاسبه مینمائیم طوریکه در آنها به عوض ‪ ، Lc‬قیمت ‪L*c‬و به عوض‪ ، C p‬قیمت ‪ C p.b‬را وضع نموده و منحنی‬
‫رکود رابرای قیمت های مختلف ‪ ) L*c )≤0 ≤ X،X‬رسم مینمائیم ‪.‬‬
‫‪ 1‬بطور افقی و موازی با هم دیگربروی مقطع اصلی بند غیر متجانس انتقال داده واز اتصال‬
‫را‬ ‫‪ . 0‬نقاط مختلف منحنی‬
‫بر‪2‬‬
‫ای مقطع اصلی بند حاصل خواهد گردید ‪ .‬شکل ( ‪.) 0 – 0‬‬ ‫آنها موقعیت حقیقی منحنی رکود‬
‫مثال دوم ‪ :‬اگربند دارای پرده باشد و قیمتهای‪ Cp.b‬و ‪Cp.m‬دارای نسبت ذیل باشند‪ . <.mCp.b/ Cp099 : .‬شکل ( ‪4‬‬
‫–‪ ) 4‬دیده شود ‪ .‬درآنصورت طول معادل فاصلۀ فلتری در هسته ) ‪ ) Δ Lm‬مساویست به ‪:‬‬
‫)‪. . . . . . . ( 4 – 15‬‬ ‫‪Sin αΔ Lm = ( C p.b/ C p.m ) b m‬‬

‫شکل ( ‪ :) 4 - 4‬ترسیم منحنی رکود برای بند غیر متجانس با هسته بطریقۀ موهومی ‪.‬‬
‫در شکل فوق ‪ – 0 :‬موقعیت منحنی موهومی ‪ – 2 .‬موقعیت منحنی حقیقی ‪.‬‬
‫(‪bm = . . . . . . . . . . ( 4 – 16)) / 2b1 + bd‬‬
‫طول مکمل فاصلۀ فلتری ‪L*c‬مساویست به ‪:‬‬
‫‪+1 / S2]H F.B / S1) – h2[ ( h1 += λ h1 + H F.B / S1 + bcr + Δ Lm = L c + L*c‬‬
‫‪( C p.b / C p.m ) bm sin α . . . . . . . . . ( 4 – 17 )+‬‬
‫پارا متر های جریان فلتری ( ‪ q‬و ‪ )h x‬را با استفاده از فورمولهای ( ‪ ) 4 – 10‬و ( ‪ ) 4– 11‬محاسبه مینمائیم طوریکه‬
‫را برای‬ ‫‪C‬را وضع نموده ومنحنی رکود‬ ‫‪p.b‬‬ ‫‪ ، C‬قیمت‬ ‫‪p‬‬ ‫‪ L*c‬و به عوض‬ ‫در آنها به عوض ‪ ، Lc‬قیمت‬
‫قیمت های مختلف ‪ ) L*c ) ≤0 ≤ X ، X‬رسم مینمائیم‬
‫را بطور افقی و موازی با هم دیگربروی مقطع اصلی بند غیر متجانس انتقال داده واز اتصال‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ . 0‬نقاط مختلف منحنی‬
‫برای مقطع اصلی بند حاصل خواهد گردید ‪ .‬شکل (‪. ) 4 – 4‬‬ ‫آنها موقعیت حقیقی منحنی رکود ‪2‬‬
‫باشد‪.‬‬ ‫حالت دوم‪ :‬اگر ‪)) Cp.b/ Cp.c≤099‬‬
‫در صورت برقرار بودن شرائط فوق از نزول منحنی رکور در قسمت قبل و بعد از هسته ویا پرده صرف نظر گردیده‬
‫و محاسبات فلتری صرف برای پرده ویا هسته اجرا میگردد ‪ .‬جهت محاسبه مقدارجریان فلتری ‪q‬و تعین موقعیت منحنی‬
‫رکود درین حالت دو طریقۀ ذیل بکار برده میشوند‪:‬‬
‫طریقۀ اول ‪ .‬هسته یاپرده به قسم یک بند خاکی متجانس فرض گردیده و با استفاده از هما ن شیوه وفورمولهای که‬
‫برای بند های متجانس در قبل توصیه گردیده اند {فورمولهای ( ‪ ) 0 – 5‬و ( ‪) 0 – 0‬ویا ( ‪ ) 0 – 09‬و ( ‪ ،) 0 –00‬با‬
‫فرضیات مربوطۀ شان } مقدار جریان ‪q‬ومنحنی تابع ‪ = f (x)hx‬ترسیم میگردد ‪.‬‬
‫طریقۀ دوم ‪ .‬طریق دوم محاسبۀ پارامتر های جریان درصورت برقرار بودن شرط حالت دوم طوریست که ‪:‬‬
‫‪ -‬اوأل به قرار شکل( ‪ ،)0 – 8‬سطح آب در قسمت قبل از هسته مساوی به سطح اعظمی کاسۀ ذخیره یعنی (‬
‫‪ ) Max.W.S.el‬ودرقسمت بعد از هسته مساوی به سطح نورمال آب درقسمت تحتانی)‪ ( Tail.S.el‬قبول گردیده ‪ ،‬اندازۀ‬
‫‪ ) h‬محاسبه میگردد ‪.h 0‬در شکل ( ‪ ) 0 – 8‬نشان داده است ‪ .‬فورمول‬ ‫‪0‬‬ ‫پائین آمدن منحنی رکود در حدود هسته (‬
‫محاسبوی ‪h 0‬شکل ذیل را دارد ‪.‬‬

‫شکل ( ‪ : ) 0 – 8‬شیمای محاسبوی پارامترهای فلتری در بند ها ی با هستۀ کم ضخامت‪.‬‬

‫‪bm‬‬
‫‪h0  0.65‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . ) 0 – 05‬‬
‫‪1  tg 90   ‬‬
‫در فورمول ( ‪: ) 0 – 05‬‬
‫‪ – = (bu + bd) / 2bm‬عبارت از ضخامت متوسط هسته ( ضخامت در نصف ارتفاع)و ‪ – α‬زاویۀ است که نشیب هسته‬
‫با افق تشکیل میدهد ‪ .‬زاویۀ ( ‪ ) α‬در شکل ( ‪) 0 – 8‬نشانداده شده است ‪.‬‬
‫درشکل ( ‪ ) 0 – 8‬دید میشود که نقطۀ ‪ J‬یا نقطۀ خروجی منحنی رکود )‪hx = f (x‬به اندازۀ ‪ h0‬پائینتر از سطح‬
‫آب در کاسۀ ذخیره بروی نشیب عقبی هسته واقع استکه بعداز آن بروی همین نشیب ادامه یافته وتا نقطۀ تقاطع‬
‫سطح آب درقسمت تحتانی بانشیب عقبی هسته ( نقطۀ ‪ ) K‬میرسد ‪ .‬بدین ترتیب خط ( ‪ ) HIJKL‬عبارت از بلند ترین‬
‫موقعیت سطح رکود خواهد ‪ .‬آن قسمت خاکهای مقطع عرضی بند که باال تر ازین خط واقع گردیده اند در حالت خشک قرار‬
‫دارند ‪ .‬جهت دریافت مقدار جریان فلتری میتواند دو طریقۀ ذیل بکار روند ‪:‬‬
‫طریقۀ اول‪ .‬فورمول دارسی( (‪: Darci Formula‬‬

‫طوریکه از شکل ( ‪ ) 0 – 20‬دیده می شود هستۀ بند یک ساحۀ منفذ داربوده که ضخامت متوسط آن ( ضخامت در‬
‫نصف ارتفاع ) مساوی به = ‪ ،(bu + bd) /2][ bm‬نپور یا سرکوب عامل برآن مساوی به ( ‪ ( h1 – h2‬واز طریق آن‬
‫آبهای فلتری جریان مینما یند ‪ .‬به اساس فورمول دارسی میتوانیم سرعت جریان فلتری در هسته (‪ ( V‬را قرار ذیل‬
‫محاسبه نما ئیم‪:‬‬
‫شکل ( ‪ : )4–6‬نمای طولی بند‬

‫در محل اعمار ‪.‬‬
‫‪. . . (4 – 19)V = Cp I = Cp ( h1 – h2) / bm‬‬
‫‪. . . . . (4 – 20)q = V h1 1 = V h1‬‬
‫‪Q=V A .‬‬ ‫)‪. . . . . .(4 –21‬‬
‫درفورمولهای فوق ‪ - I‬عبارت از گرادینت جریان فلتری بوده که درشکل ( ‪ ) 4 – 5‬قیمت آن مساوی خواهد بود به‬
‫[= ‪ – Cp ، ] ( h1 – h2) / b mI‬ضریب فلتری خاک هسته ‪،‬‬

‫‪ - Q‬مقدار مکمل جریان فلتری ‪ - q ،‬مقدار جریان مخصوصۀ فلتری ( مقدار جریان در یک متر طول بند) بوده و با الخره‬
‫‪ – A‬عبارت از مساحت مکمل مقطع طولی بند میباشد که در شکل ( ‪ ) 4 – 6‬در اطراف حرف ‪ A‬خط کشی گردیده است ‪.‬‬
‫طریقۀ دوم ‪ .‬طریقۀ شبکۀ ها ید ر و د ینا میکی یا مختصرأ ( ‪) Flow net method‬طریقۀ شبکۀ جریا ن‪ :‬این طریقه‬
‫نیز در حقیقت براساس نظر یۀ دارسی استوار بوه که اوأل یک شبکۀ از خطوط جریان که بنام ( ‪)lines Flow‬و خطوط‬
‫‪ ) Equipotential‬مطابق شکل ( ‪ ) 0 – 7‬ترتیب گردیده وسپس مقدار جریان وسائر‬ ‫سرکوب مساوی ( ‪lines‬‬
‫پارامترهای فلتری محاسبه میگردند ‪.‬‬
‫ترتیب محاسبه ‪:‬‬
‫الف – قیمت ‪ h 0‬را به فورمول ( ‪ ) 0 – 05‬محاسبه مینمائیم ‪.‬‬
‫ب ‪ -‬شبکۀ هایدرو دینامیکی را ترتیب میدهیم ‪.‬‬
‫شکل ( ‪: ) 0 – 7‬شبکۀ هایدرو‬

‫دینامیکی جهت محاسبۀ پارا متر‬
‫های فلتری هستۀ بند ‪.‬‬
‫ج –گرادینت جریان فلتری ( ‪( I‬را در نقاط مختلف نشیب عقبی هسته قرار ذیل محاسبه نموده و دیاگرام گرادینت را رسم‬
‫مینماییم ‪.‬شکل ( ‪ ) 0 – 7‬دیده شود ‪.‬‬
‫قسمتهای گرادینت جریان فلتری برای ارتفاعات مختلف هسته به فورمول ذیل محاسبه میشوند‬
‫)‪I = Sin α / Cos β . . . . . . . . . . . .( 4 – 22‬‬
‫در فورمول فوق ‪ – α :‬زاویۀ است که نشیب عقبی هسته با افق تشکیل میدهد ‪ .‬و ‪ – β‬زاویۀ است که هریک از خطوط‬
‫جریان با نشیب عقبی هسته میسازد ‪.‬‬
‫د – مقدار جریان فلتری مخصوصه ( ‪ ) q‬را از طریق هسته ذیأل محاسبه مینمائیم‬
‫‪. . . . . . . . . . . .( 4 – 23)q = Cp.c Ω‬‬ ‫‪.‬‬

‫در فورمول فوق الذ کر ‪- Ω :‬عبارت از مساحت اپیور ( دیاگرام ) گرادینت جریان فلتری میبا شد که در شکل)‪4 – 7‬‬
‫)ترسیم گردیده است ‪.‬‬
‫مقدار جریانمکمل از طریق هستۀ بند مساویست به ‪:‬‬
‫)‪Q = q L . . . . . . . . . . . .( 4 – 24‬‬

‫‪– L‬عبا رت از طول معادل هسته به امتداد محور بند میباشد وچنین تعین میگردد ‪.‬‬
‫‪. . . . . . . . . . . .(4 – 25) = A / h1L‬‬
‫‪ A‬و ‪h1‬در اشکال (‪ ) 0 – 8‬و (‪ ) 0 – 6‬نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫محاسبات فلتری دربندهای خاکی متجانس کهباالی اساسهای قابل نفوذ آب اعمار میگردند‬
‫‪Seepage analysis of hougenius earth dams on permeable foundations‬‬
‫اگر اساس بندهای مواد محلی قابل نفوذ آب باشند آنگاه ترتیب محاسبۀ پارامتر های جریان فلتری برای بند های‬
‫متجانس مطابق به دو شیمای ذیل محاسبه وتعین میشوند‪.‬‬
‫شیما ی ‪. I‬‬
‫اگر قیمت ضریب فلتری خاکهای جسم بند ( (‪ Cp.b‬وخاکهای اساس آن‪ ) )fCp.‬باهم مساوی بوده و عمق طبقه قابل نفوذ‬
‫آب در اساس( ‪ ) T*p‬محدود باشد یعنی ( ‪ Cp.f = Cp.d‬و ‪ ) T*p = Tpf‬باشد ‪.‬‬
‫شیمای ‪II‬‬
‫اگر قیمت ضریب فلتری خاکهای جسم بند ((‪d Cp.‬وخاکهای اساس آن‪ ) )fCp.‬باهم دیگر مساوی نبوده و عمق طبقه قابل‬
‫باشد ‪.‬محاسبات فلتری را برای هریک از‬ ‫نفوذ آب در اساس‪ ) ) T*p‬محدود یعنی‪ Cp.f ≠ Cp.d ) .‬و ‪) T*p = Tpf‬‬
‫شیما های فوق توضیح مینمائیم‪.‬‬
‫محاسبۀ فلتری بند متجانس اساس قابل نفوذ ‪ ( .‬شیمای ‪) . I‬‬
‫در شکل( ‪ ) 4 - 8‬بند متجانس داده شده است که باالی اساس قابل نفوذآب ساخته شده است طوریکه قیمت های‬
‫ضریبفلتری خاکهای جسم بند ( ‪ ( Cpd‬و ضریب فلتری خاکهای اساس آن ‪). ( Cpf‬باهم مساوی بوده وضخامت طبقۀ‬
‫قابل نفوذ اساس بند ( ‪ ( Tpf‬محدود ومعین است‪.‬‬
‫ترتیب محاسبه ‪.‬‬
‫‪ - 0‬مبداء کاردینات محورهای ‪ X‬و ‪ h‬را از نقطۀ تقاطع سطح نورماآلب در کاسۀ ذخیره یعنی )‪) N.W.S.El.‬با‬
‫نشیب فوقانی را به اندازۀ] ([‪+ Tpf (h1‬به طرف کاسه ذخیره انتخاب می نمایم طوریکه ‪m1 ( ، = m1 /( 1 + 2m1( :‬‬
‫‪) = ctg α‬و باشد ‪ .‬تا بدین ترتیب جدار جلوی بند که ما یل میباشد به جدار عمودی تبدیل گردد‪.‬‬

‫شکل ( ‪ : ) 4 - 8‬شیما برای محاسبۀ پارامترهای جریان فلتری بند متجانس با اساس قابل نفوذ آب‪.‬‬
‫‪ - 2‬طول فاصلۀ فلتری ( ‪ ) L*c‬را از شکل ( ‪) 4 – 8‬ذیأل مییابیم ‪:‬‬
‫= ‪. .( 4 – 26 )( h1 – h2 ) m2 ,+ bc ++ Tpf ) + 2 m1 HF Bh1( λL*c‬‬
‫‪ -‬مقدارجریان فلتری ( ‪) q‬رابه فورمول ذیل محاسبه مینمائیم‪:‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪q  C pd‬‬
‫‪h  T   h‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪Pf‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ TPf ‬‬
‫‪2‬‬
‫( ‪. . . . . . ) 4 – 27‬‬
‫‪2 L*C‬‬
‫‪ - 0‬موقعیت منحنی رکود راقرارذیل تعین مینمائیم ‪:‬‬
‫‪hX  2‬‬
‫‪q‬‬
‫‪C Pd‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪L*C  m2 a0  a  h2  TPf  a0 ‬‬
‫‪2‬‬
‫( ‪. . . . . . ) 4 – 28‬‬
‫در فورمول ( ‪ a : ) 4 – 28‬و ‪ - a 0‬قیمتهای ذیل را دارند ‪.‬‬

‫‪1/ 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ q‬‬ ‫‪h ‬‬
‫‪a0  a  a 2  0.45TPf ‬‬ ‫‪ 2 ‬‬ ‫( ‪. . . . . . . .) 4 – 29‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ C Pd m2 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪q‬‬ ‫‪ 0.4‬‬ ‫‪TPf‬‬ ‫‪‬‬

‫‪a  0.5h2  m2‬‬ ‫‪ TPf 1 ‬‬ ‫* ‪ 0.4‬‬ ‫‪‬‬ ‫( ‪. . . . . . . ) 4 – 30‬‬
‫‪‬‬ ‫‪C Pd‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪m2‬‬ ‫‪LC‬‬ ‫‪‬‬
‫شیما ی ‪ : II‬هرگاه بند مواد محلی باالی اساس قابل نفوذ آب اعمار شده باشد و قیمت های ضریب های فلتری خاکهای‬
‫جسم بندو اساس آن از همد یگر متفا وت باشند یعنی‪ Cp.f<Cp.d ) .‬و ‪ . ) T*p = Tpf‬درین حالت مبداً کاردیناتبه‬
‫کاسه ذخیره انتخاب گردیده و محاسبات چنین اجرا میشوند ‪ .‬ترتیب محاسبه طورذیل است ‪:‬‬ ‫اندازه(‪ )LB‬بطرف‬
‫‪ - 0‬طول فاصلۀ فلتری را مییابیم ‪.‬‬
‫‪ 3  1 2‬‬

‫‪L*C  LC  L, B‬‬ ‫‪LB ‬‬ ‫‪،‬‬
‫‪‬‬
‫‪C Pf،‬‬ ‫‪3  m1 h1  h2   0.4TPf‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪C Pd‬‬
‫‪h1  h2 1.32‬‬ ‫‪m1 (h1  h2 ) ,‬‬
‫‪1  2m1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪TPf‬‬ ‫‪m1‬‬ ‫‪2m1  1‬‬
‫‪ - 2‬مقدار جریان رامحاسبه مینماییم ‪.‬‬
‫مقدار جریان فلتری درین حالت ازمجموعۀ جریان های فلتری جسم بند ) ‪ ) q d‬و اساس آن( ‪) q f‬‬

‫عبا رت میباشد ‪ .‬یعنی‬
‫‪q‬‬ ‫‪ CPf‬‬ ‫‪ CPf‬‬

‫‪hx  2‬‬ ‫‪( LC  m2 a  x)  ‬‬ ‫‪TPf  h2  a  ‬‬ ‫‪TPF‬‬ ‫(‪. . . . )4 – 31‬‬
‫‪CPd‬‬ ‫‪ CPd‬‬ ‫‪ CPd‬‬
‫‪ - 0‬موقعیت منحنی رکود راتعین مینمائیم ‪.‬‬

‫فورمول تعین موقعیت منحنی رکود شکل ذیل را دارد ‪.‬‬
‫‪h1  (h2  a) 2‬‬ ‫‪h  h2  a ‬‬ ‫(‪. . . . )4 – 32‬‬

‫‪q  qd  q f  CPd‬‬ ‫‪ CPf T * 1‬‬
‫‪2LC  m2 a ‬‬
‫*‬
‫‪LC  0.5  m2 a‬‬
‫شکل ( ‪ : ) 4 - 9‬شیما برای محاسبۀ پارامترهای جریان فلتری بند متجانس با اساس قابل نفوذ آب‪.‬‬
‫( حالت ‪.) II‬‬

‫اگر بند غیرمتجانس بوده وباالی اساس قابل نفوذ آب اعمارشدهو ( ‪ ) Cpd /Cpc 100‬باشد ‪ .‬اول بند غیر‬
‫متجانس با استفاده از طریق طول های معادل به بند متجانس تبدیل گردیده و سپس یکی از شیما های محاسبات فلتری‬
‫باالی آ ن تطبیق میگردد ‪ .‬اما اگر ( ‪ ) Cpd / Cpc  100‬باشد درین حالت محاسبات صرف برای هسته ویا پرده اجرا‬
‫میگردد یا به عباره دیگر طوری فرض می شود که هسته یا پرده عبارت از بند یست که باالی اساس قابل نفوذ اعمار‬
‫گردیده باشد‪.‬‬
‫اشکال و شیما های مقاطع عرضی بند های مواد محلی که ما از محاسبات فلتری شان نام برد یم اشکال خیلی بسیط میباشد‬
‫که امکانات اعمار شان صرف در حاالت فوق العاده مساعد مهیا میباشند‪ .‬ولی در ساحه عمل اکثرا ً پروفیل عرض بند های‬
‫خاکی خیلی مغلق و معموالً دارای ساختمان های اضافی از قبیل انواع مختلف زابر ها و غیره میباشند ویا هم می تواند‬
‫ضخامت طبقه قابل نفوذ اساس بند خیلی زیاد باشد که در بعضی مواد حتی تثبیت ضخامت آن نا ممکن میباشد ویا اینکه‬
‫طبقه قابل نفوذ آب در اساس یک قشر نبوده بلکه دویا سه قشر که قیمت ضریب های فلتری شان نیز از همدیگر متفاوت‬
‫میباشند وباالخره اینکه می تواند در قسمت تحتانی آب نباشد یعنی ‪ h2= 0‬باشد‪ .‬بنا ً با در نظرداشت تمام این خصوصیات‬
‫جهت اجرای درست محاسبات فلتری باید از کتاب راهنمائی ساختمان های هایدروتخنکی‪ ،‬نورم ها و قواعد عامل‪ ،‬مواد‬
‫تحقیقاتی و تجارب البراتواری استفاده به عمل آید‪.‬‬

‫‪ . 1 – 2‬گروپ دوم‪.‬طرق هایدرو میخانیکی‪Hydromechanical methods.‬‬
‫محاسبات فلتری که با استفاده ازین طرق اجرا میگردند دارای دقت بیشتر میباشند ‪ .‬زیرا تقریبأ تمام عوامل فزیکی‬
‫ومیخانیکی مؤثر برعملیۀ فلترشدن آب از طریق ساحۀ منفذدار مکمل تر در نظر گرفته میشوند ‪.‬ازینرو نتایج حاصل شده‬
‫نیز قرینتر به واقعیت میبا شند ‪ .‬عالوتأ استفاده ازین طریق امکان میدهد تا پارامتر های جریان فلتری ( مثأل سرعت‬
‫جریان فلتری‪،‬فشار هادرودینامیکی فلتری‪،‬گرادینت جریان فلتری وغیره) در هر نقطۀ مقطع عرضی بند که خواسته باشیم‬
‫هم برای بند های با اساسهای قابل نفوذ آب وهم برای بند های با اساسهای غیرقابل نفوذ آب بدون اشکال دریافت نمائیم ‪.‬‬
‫چون حرکت آبهای فلتری کامأل مشابه به حرکت آبهای تحت االرضی ( تابع قانون دارسی ) بوده وجریان غیر منقطع‬
‫میباشد ( ‪ ) Q1 = Q2 = Q3 = . . . .= Qn‬میباشد ‪ .‬بنا ًء این حرکت میتواند توسط معادال ت ال پالس برای جریا ن‬
‫دوبعده)‪ ) Laplace Equation for two dimensional flow‬افاده گردند ‪.‬برای این کار طوریکه میدانیم که مقدار آبیکه‬
‫دریک ساحۀ منفذدار جریان مینماید میتواند به کمکتیوری جریان در ساحۀ منفذدار محاسبه گردد‪ .‬برای مطالعه فرضیات‬
‫ذیل را در نظر میگیریم ‪:‬‬
‫‪ - 0‬ساحۀ پرکاری شده (بند )و اساس قابل نفوذ آن غیرقابل انقباض بوده ومنفذ داری علی الرغم فشار متحول تغیر نمی‬
‫نماید‪.‬‬
‫‪- 2‬جریان مایع در ساحۀ منفذدار تابع قانون دارسی میباشد ‪.‬‬
‫‪- 0‬درجۀ اشباع محیط فلتری ثابت وقانون تحفظ جریان برای حتی کوچکترین حجم ساحۀ فلتری عامالست‬
‫‪ -0‬شرایط حدی هایدرو لیکی درساحات دخولی وخروجی معلوم وثابت اند‪.‬‬
‫‪ -8‬به نسبت ناچیزبودن از انقباض آب در اثر عمل فشار صرف نظر به عمل آمده است ‪.‬‬

‫فصل پنجم‬
‫محاسبه استواری نشیب بند های خاکی‬
‫‪Calculation of slops stability for earth dams.‬‬
‫‪ . 8 – 0‬معلومات عمومی‪General‬‬
‫هدف اساسی از اجرای محاسبه استواری تمام ساختمان ها (منجمله بندهای مواد محلی) آنست که در نتیجهمحاسبات‬
‫مذکور دریافت گردد که ساختمان تحت عمل تمام قوه های خارجی (قوه های عامل) با در نظر داشت ترکیب های ممکنه این‬
‫قوه ها یا هیچ تغیر محل نه نماید ویا اینکه اندازه تغیر محل شان در حدود مجاز باشد‪.‬‬
‫استواری ساختمان به چهار نوع یا چهار شکل ذیل تقسیم می شود‪.‬‬
‫‪ ‬استواری قسمی‪ :‬که هر یک از عناصر متشکله و تمامی اجزای ساختمان درمجموع باید در مقابل قوه های عامل‬
‫استوار باشند‪.‬‬
‫‪ ‬استواری کلی که ساختمان باید در مجموع در مقابل قوه های عامل تأمین باشد‪.‬‬
‫‪ ‬استواری در لغزش‪ :‬که تمام ساختمان بصورت کل ویا اجزای جداگانه و متشکلۀ آن به اثر عمل قوه های وارده‬
‫(قوه های عامل)لغزش نکرده و از جای خود تغیر محل نکند‪.‬‬
‫‪ ‬استواری در چپه شدن‪ :‬که ساختمان باید از اثر عمل مومنت های چپه کننده واژگون نشود‪.‬‬
‫درساختمان ها اکثرا ً استواری کلی در نتیجه از بین رفتن استواری قسمی برهم می خورد و صرف در موارد خیلی نادر از‬
‫قبیل زلزله ‪ ،‬طوفان ها وغیره امکان دارد که استواری عمومی ساختمان دفعتا ً برهم بخورد‪.‬‬
‫برهم خوردن استواری قسمی عبارت از آنست که یک قسمت از ساختمان در اثر عمل قوه هاوعوامل مختلف استواری‬
‫و پایداری خود را از دست میدهد‪.‬‬
‫نسبت مجموعۀ قوه های گیرنده برمجموعۀ قوه های که باعث تغیر محل ساختمان میگردند بنام ضریب استواری‬
‫درلغزش یاد میگردد‪ .‬به اساس تعریف فوق میتوانیم افادۀ عمومی را جهت تعین ضریب استواری در لغزش ( ‪Factor of‬‬
‫‪ ) safety against sliding‬چنین بنویسیم ‪.‬‬
‫مجموعهء قوه های گیرنده‬ ‫‪ sfgrof g ithgiR‬‬

‫=ضریب استواری در لغزش ( ‪) S. F‬‬ ‫=‬
‫‪  sefrf g ithgiR‬مجموعۀ قوه های لغزانندد‬
‫وافادهء عمومی جهت تعین ضریب استواری در چپه شدن ( ‪ ) Factor of safetyagainst overturning‬چنین خواهد‬
‫بود‪.‬‬
‫‪  sfgrof g ttti oR‬مجموعۀ مومنت های گیرنده‬

‫== ضریب استواری در چپه شدن ( ‪) S.s‬‬

‫‪ stihooh f g ttti oR‬مجموعۀمومنت های جپه کننده‬
‫جهت افادۀ ریاضیکی روابط فوق سمبول های ذیل را قبول مینمائیم ‪:‬‬
‫‪ - S.F.s‬ضریب استواری در لغزش‪.‬‬

‫‪ - S.F.o‬ضریب استواری در جپه شدن‪.‬‬
‫‪ – R.F.‬قوه های گیرنده ‪.‬‬
‫‪ - S.F.‬قوه های لغزاننده ‪.‬‬
‫‪ –R.M.‬مومنت ( مومنت های ) گیرنده ‪.‬‬
‫‪ - O.M‬مومنت های چپه کننده ‪.‬‬
‫با در نظر داشت سمبول های فوق الذ کر فورمول های تعین ضریب های استواری در لغزش وچپه شدن را به شکل‬
‫ذیل بنویسیم ‪.‬‬
‫‪R.F .‬‬
‫‪S .F .s ‬‬ ‫(‪. . . . . . . ) 8 – 0‬‬
‫‪ S .F .‬‬
‫‪R.M .‬‬
‫‪S .F .o ‬‬
‫‪O.M .‬‬ ‫(‪. . . . . . . .) 8 – 2‬‬
‫قیمت های حدی ضریب های ذخیره نظر به خصوصیات اعمار و کار ساختمان در زمان اعمار و بهره برداری‬
‫تعینمیگردند‪.‬همچنین کالس سرمایه گذاری نیز درتعین قیمت ضریب استواری رول عمده دارد‪.‬‬
‫طوریکه تجارب بهره برداری بند های خاکی نشان میدهد ‪ ،‬برهم خوردن استواری بند های مذکور از اثر برهم خوردن‬
‫استواری نشیب بند آغاز میگردد ‪ .‬از این رو مسئله محاسبه استواری نشیب از اهمیت خاص برخوردار است ‪ .‬تخریب‬
‫نشیب معموالً از اثر لغزش بمیان میاید که کتله لغزنده در آن میتواند به شکل یک استوانه فرض گردیده و بنام سطوح‬
‫استوانه ای لغزش یاد میشوند ‪ .‬منظور اساسی از محاسبۀ استواری نشیب آنست که چنان سطح استوانه ای لغزش دریافت‬
‫گردد که قیمت ضریب استواری آن اصغری باشد و همین قیمت اصغری ضریب استواری باید بزرگتر از یک باشد‪.‬‬
‫محاسبه برای مقاطع بزرگ و خاص( مقطع خطرناک) اجرا میگرد د ‪ .‬مثالً در شکل (‪)8 – 0‬محاسبه استواری برای‬
‫مقاطع) ‪ ( c – c‬و) ‪ ( d – d‬زیرا مقطع ) ‪(c – c‬قسمت ‪ 0‬بزرگترین مقطع برای قسمت خاکی بند و مقطع ‪( d – d‬‬
‫)قسمت ‪ 2‬که در حدود بند کانکریتی آبریزه ای انتخاب شده نیزایجاب محاسبۀ استواری را مینماید‪.‬‬

‫شکل (‪ : )8 – 0‬انتخاب مقاطعمحاسبوی ‪.‬‬
‫اگر در نتیجه محاسبه استواری نشیب معلوم گردد که قیمت ضریب ذخیره کمتر از یک است جهت تامین استوا ری‬
‫الزم می افتد تا تدا بیر مقتضی بخاطر ا فزایش آن اتخاذ گردد‪ .‬در بند های مواد محلی یکی از ا ین قبیل تدابیر عبارت‬
‫از هموا رتر ساختن میال نهای نشیب میباشد ‪ .‬قیمت های اصغری مجازی ضریب استواری در حدود های ذیل داده شده اند‬
‫‪.‬جدول (‪ ) 8 – 0‬دیده شود ‪.‬‬
‫جدول (‪)0 – 0‬‬
‫قیمت ضریب استواری ‪ S.F‬نظر به کالس‬
‫سرمایه گذاری‬ ‫ترکیب قوه ها‬
‫‪II‬‬ ‫‪III‬‬ ‫‪II‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪0.0‬‬ ‫‪0.00‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫ترکیب اساسی ‪0.0‬‬
‫‪0.10‬‬ ‫‪0.10‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫ترکیب خاص ‪0.0‬‬
‫کالس سرمایه گذاری ساختمان از روی اهمیت آن در اقتصاد ملی تعین میگردد‪.‬‬
‫‪. 0 – 2‬ترتیب محاسبه استواری نشیب های بند های خاکی‬

‫محاسبه استواری نشیب بند های خاکی با در نظر داشت لغزش خاک به شکل سطح مدور( استوانه ای) صورت میگیرد که‬
‫شعاع آن( ‪ ) R‬باشد ‪ .‬برای این کار کتله لغزنده به دو شکل ذیل در نظر گرفته میشود‪.‬‬
‫الف ‪ -‬کتله لغزنده یک جسم واحد بوده که حالت متوسط آ ن در نظر گرفته میشود مثالً در شکل ( ‪ ) 8 - 2‬کلته لغزنده از‬
‫مجموع قسمت ها ی ‪ 2 ، 0‬و ‪ 0‬تشکیل شده است وهریک ازین قسمت ها دارای حالت های وخصوصیات ذیل است ‪.‬‬

‫شکل ( ‪ : ) 8 - 2‬کتلۀ لغزنده وتقسیم آن نظر به حالت ‪ .‬درشکل ‪.‬‬
‫در قسمت ‪ 0‬خاک جسم بند میباشد که حالت خشک را دارا است ‪.‬در قسمت ‪ 2‬خاک جسم بند کهتوسط آب های فلتری مشبوع‬
‫شده است وقسمت پائین تراز سطح )‪ ) T.W.S.el.‬تحت عمل قوای ارشیمیدس نیز قرار دارد‪.‬‬
‫در قسمت ‪ 0‬خاک اساس بند مغروق در آب بوده که عالوه بر مشبوع بودن قوه ارشمیدس نیز باالی آ ن عمل مینماید (وزن‬
‫خود را از دست میدهد) ‪.‬‬
‫ب ‪ -‬کتله لغزش کننده نشیب بند میتواند به قطعات کوچکتر تقسیم گردد وزن هر قطعۀ جدا گانه با در نظر داشت‬
‫نوعیت وحالت خاک ‪ ،‬موقعیت منحنی رکود و قوه ارشمیدس محاسبه گردیده و باالخره اوزان تمام قطعات باهم جمع گردیده‬
‫که بدین ترتیب وزن مجموعی کتله لغزنده بدست میاید‪ .‬در ساحه عمل همین طریقۀ اخیرالذ کر ( طریقۀ تقسیمات به قطعات‬
‫جداگانه )بهعلت دقیق بودن آن موارد استعمال بیشتر دارد ‪ .‬زیرا در صورت اثرات نامتجانسیت خاک و متغیر بودن قوه‬
‫های عامل به شکل کاملتر آن در نظر گرفته میشود‪.‬‬
‫قوه های عامل عبارت از قوه های ستاتیکی ‪ ،‬قوه های دینامیکی ( قوه های هایدرودینامیکی فلتری و قوه زلزله ) و‬
‫غیره میباشند ‪ .‬در حال حاضر چندین طریقه محاسبه استواری نشیب بند وجود دارد که در همه ایشان کتلۀ لغزنده نشیب به‬
‫قطعات کوچکتر جداگانه تقسیم میشود طوریکه عرض هر قطع جداگانه به ( ‪ ) 09%‬شعاع منحنی لغزش باشد یعنی ‪:‬‬
‫‪b  10%R  0.1R‬‬ ‫(‪. . . . . . . . ) 8 – 0‬‬
‫قطعات کوچکتر مذکور طور ذیل نامگذاری میشود‪.‬‬

‫از نقطه ‪ 9‬یعنی مرکز شعاع ‪ R‬عمود باالی خط اساس بند ترسیم نموده ‪ ،‬نقطۀ تقاطع عمود مذکور را با منحنیلغزش‬
‫بنام حجره صفری ( ‪ ) 9‬یاد مینمائیم‪.‬سپس به طرف راست و چپ نقطه صفری کتله لغزنده را به قطعات کوچک که‬
‫عرض هر کدام آن(‪ )b =0.1 R‬باشد تقسیمات نموده و طوری نامگذاری مینمایم که قطعات طرف راست نقطه صفری‬

‫دارای عالمه منفی بوده مثالً ( ‪ ) -n ، . . . . - 2 ، - 0‬و قطعات طرف چپ حجره صفری دارای عالیم مثبت ( ‪، +2 ، +0‬‬
‫‪ +0‬و غیره ) باشد‪ .‬برای هر یک از قطعات کوچک مذکور قیمت های ‪ sin‬و ‪cos‬را مییابیم ‪.‬‬
‫‪ - ‬زاویه است که شعاع مرکز هر حجره از مرکز ‪ 9‬ترسیم میشود‪ .‬با خط عمودی ‪ Oo‬تشکیل میدهد‪ .‬هرگاه ‪n‬نمبر‬
‫ترتیبی حجره باشد قیمت های( ‪ (cos ‬و ) ‪ )sin ‬چنین محاسبه میشوند ‪:‬‬
‫‪nb n.0.1R‬‬ ‫(‪. . . . . . . . ) 8 – 0‬‬

‫‪sin  n ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.1n‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪R‬‬
‫(‪. . . . . . . . ) 8 – 8‬‬
‫‪cos n  1  sin 2  n‬‬
‫شکل ( ‪:) 8 - 0‬تقسیم به قطعات و نام گذاری حجره های کوچک ‪.‬‬
‫قوه های عامل را باالی یکی از حجرات‬

‫مذکور به تفصیل مطالعه مینمائیم‪.‬‬
‫شکل ( ‪ :) 8 - 0‬قوه های عامل باالی قطعۀکوچک‪.‬‬

‫در شکل ( ‪) 8 - 0‬قطعۀ کوچک با نمبر ترتیبی ( ‪) n‬تحت عمل‬
‫قوه های ذیل قرار دارد‪:‬‬
‫‪ - a‬وزن خاک ( ‪ ) G‬با در نظر داشت حالت حقیقی آن ‪ .‬وزن ‪ G‬به دو مرکبه ذیل تجزیه میگردد‬
‫قوه های نارمل ‪F = G.cos  :‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬قوه های مماس ‪F s = G sin :‬‬
‫‪ -b‬قوه چسپش خاک‪F coh. =C b 1 :‬‬

‫‪ - C‬چسپش مخصوصۀ خاک بوده که برای ریگها(‪ )C = 0‬وبرای گل خالص (‪ - b.)C = 5 T/m2‬عرض حجرۀ‬
‫کوچک‪.‬‬
‫‪- d‬قوۀ اصطکاک ( ‪ . ) F fr.‬این قوه مساوی میشود به ‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪. ) 8 – 6‬‬

‫‪Ffr .  G. cos .tg‬‬
‫تعادل قطعه کوچک را تحت عمل قوه های فوق مطالعه مینمائیم ‪.‬‬
‫قوه های گیرنده عبارت از قوۀ اصطکاک( ‪ ) F fr.‬و قوۀ چسپش( ‪ ) Fcoh.‬میباشند ‪ .‬که هریک آن مساوی‬
‫میشود به ‪:‬‬
‫‪Ffr .  F .C fr .`  G. cos ,.tg f .s‬‬ ‫(‪. . . . . . . . ) 8 – 7‬‬
‫در فورمول فوق ( ‪ – ) ‬عبارت از زاویۀ اصطکاک داخلی خاک قاعدۀ قطعۀ کوچک میباشد ‪.‬‬
‫‪C.b.1‬‬ ‫‪. .‬‬ ‫(‪. . . . . . . . ) 8 – 5‬‬
‫‪Fcoh.  C. A f ‬‬
‫‪cos‬‬
‫‪G   s. .b.h.1‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . ) 8 – 0‬‬
‫قوۀ لغزاننده ( ‪ ) F S‬مساوی میشود به ‪:‬‬
‫(‪. . . . . . . . . ) 8 – 09‬‬
‫‪FS  G. sin ‬‬
‫افادۀمحاسبۀ ضریب استواری در لغزش را که در فورمول (‪ ) 8 – 00‬داده شده است مینویسیم‪:‬‬
‫‪R.F‬‬ ‫‪F fr .  FCOh.‬‬ ‫(‪. . . . . . . ) 8 – 00‬‬

‫‪S .F .s ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪S .F .‬‬ ‫‪FS‬‬
‫قیمت های ( ‪ ) F fr. , F coh. ,Fs‬را بالترتیب از ( ‪ 8 – 5 ، 8 – 09‬و ‪ )8 – 7‬در رابطۀ (‪ ) 8 – 00‬وضع نموده ‪،‬‬
‫رابطۀ نهائی را جهت محاسبۀ ضریب استواری در لغزش بشکل ذیل حاصل مینمائیم ‪:‬‬
‫‪G. cos .tg   C.b cos‬‬ ‫(‪. . . . . . . .) 8 – 02‬‬
‫‪S .F .s ‬‬
‫‪G. sin ‬‬
‫در جسم بند جریان فلتری نیز وجود دارد که این جریان تاثیرات منفی خویش را وارد نموده و استواری نشیب را کا هش‬
‫مید هد‪ .‬جهت د ر نظر د ا شت ا ین عا مل د ر فورمو ل استوا ری هر قطع کوچک با ید قیمت ( ‪ )  W hW cos‬هم‬
‫در صورت و هم در مخرج با عالمه منفی وضع گردد ‪.‬‬
‫با در نظر داشت این امر فورمول نهائی محاسبوی ضریب استواری نشیب شکل ذیل را به خود خواهد گرفت ‪:‬‬
‫‪ S * h * cos   w * hw cos tg   C * b cos‬‬ ‫(‪. . . . . . . .) 8 –00‬‬

‫‪S .F .s ‬‬
‫‪ S * h   w * hw cos  * sin ‬‬

‫به منظورفراهم آوری تسهیالت درمحاسبات عملی وجلوگیری ازا شتباهات محاسبوی بهتراست که‬
‫محاسبهاستواری نشیب که فوقا ً تشریح گرد ید به شکل جد ولی ا جرا گرد د ‪ ،‬که نمونۀ ا جرای آ ن درجدول( ‪) 8 - 2‬داده‬
‫شده است ‪.‬‬
‫جدول( ‪) 8 - 2‬‬
‫نمبرترتیبی قطعه‬
‫‪cS o 02 ‬‬
‫‪oC ‬‬
‫‪09 - 02‬‬
‫‪18 * sinα‬‬
‫‪‬‬
‫‪00*gt ‬‬
‫‪00 - 00‬‬
‫***‪h0‬‬
‫**‪h 2‬‬
‫‪cS ‬‬
‫‪Sin ‬‬
‫‪hw*w‬‬
‫*‪h 0‬‬
‫‪ h‬‬
‫***‪h‬‬
‫‪gt ‬‬
‫**‪h‬‬
‫‪09‬‬
‫*‪h‬‬
‫‪cS‬‬
‫‪cS‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪09‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪02‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪08‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪00‬‬
‫‪-0‬‬
‫‪-2‬‬
‫‪-0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪+0‬‬
‫‪+2‬‬
‫‪+0‬‬
‫و‬
‫غیر‬
‫ه‪--‬‬
‫‪Σ06‬‬ ‫‪Σ00‬‬ ‫‪Σ19‬‬
‫‪16   17 ‬‬

‫‪S .F .s ‬‬ ‫ازروی کمیت های داخل جدول (‪ )0 – 21‬ضریب استواری را چنین مییابیم ‪:‬‬
‫‪19 ‬‬
‫درنتیجۀ محاسبه که بر اساس جدول ( ‪ ) 8 - 2‬اجرا میگردد ما خواهیم توانست قیمت ضریب استواری را صرفبرای‬
‫یک منحنی دریابیم ‪ .‬ولی امکان دارد که چنان منحنیات وجود داشته باشد که ضریب استواری برای آ نها نظر به‬
‫ضریب استواری که قبالً ازآن یادآ وری گردید کمتر باشد‪.‬از اینرو هدف اساسی از محاسبه استواری نشیب آنست که چنان‬
‫منحنی لغزش با شعاع‪ R‬دریافت شود که ضریب استواری برایش کوچکترین قیمت ممکن را دارا باشد‪ .‬جهت رسیدن به‬
‫به اینهدف طرق متعد د وجود دارد‪ .‬یعنی چند ین منحنی لغزش در نظر گرفته میشوند ‪ ،‬برای هر کدام آ نها به ترتیبی که‬
‫فوقا ًگفته شد ضریب استواری محاسبه میگردد ‪ ،‬بعدا ً اصغری ترین قیمت از بین آ نها انتخاب گردیده و همین ضریب‬
‫اصغری خصوصیات کاملتری استواری نشیب را ارایه خواهد کرد ‪ .‬اگر قیمت اصغری ضریب استواری بیشتر از ‪ 0‬حاصل‬
‫گرد د بدین معنی است که نشیب بند در لغزش استوار است ‪.‬‬
‫‪. 0 –3‬طریقه دریافت خطرناکترین منحنی لغزش‬

‫سله محاسبۀ استوا ری نشیب های موا د محلی د ر ساحه عمل به کمک پروگرامهای کمپیوتری حل میگردد که درآ ن‬
‫م ً‬
‫برای یک نشیب چندین منحنی لغزش در نظر گرفته شده ‪ ،‬برای هرکدام قیمت ضریب استواری دریافت میگرد دو باالخره‬
‫اصغری ترین ضریب استواری انتخاب میگردد ‪ .‬اما در محاسبات مقدماتی حل مسئله میتواند ذریعۀ د ست نیز انجام پذ یرد‪.‬‬
‫برای اینکار طرق متعدد وجود دارد یکی از این طرق که نسبتا ً بسیط و تا حدود زیاد مطمین میباشد ‪ ،‬طریقه (اریستوفسکی‬
‫‪ )Aristovsky‬میباشد که ترتیب محاسبه به اساس این طریقه قرار ذیل است‪ :‬شکل ( ‪ ) 8 – 8‬دیده شود ‪.‬‬
‫اوالً در وسط خط ‪ AB‬یعنی نقطه ‪M‬خط ‪ MD‬را عمود بر اساس و خط ‪ Md‬را طوری رسممینما ئیم که به طرف‬
‫راست خویش زاویه ( ‪ ) 58‬درجه را تشکیل د هد ( با نشیب ‪ .)AB‬ثانیا ً از نقاط ‪ A‬و ‪ B‬دو قوس هر یک به شعاع ‪R‬‬
‫رسم میشوند که قوس های مذکور یکد یگر را در نقطه ‪ O‬قطع میکنند‪.‬‬
‫قیمت های شعاع ‪ R‬به فورمول ذیل دریافت میشود‪.‬‬
‫‪Rint.  Rout.‬‬ ‫(‪. . . . . . . ) 8 –00‬‬

‫‪R‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ R‬و ‪ Rout‬بالترتیب قیمت های حدی باالئی و پائینی شعاع منحنی لغزش میباشد‪ .‬قیمت های ‪ Rint.‬و‪ Rout.‬نظر به‬ ‫‪int.‬‬
‫قیمت ضریب میالن نشیب مورد محاسبه ( ‪ )m‬وارتفاع بند از جدول گرفته میشوند‪.‬جدول (‪ )8 – 0‬دیده شود ‪.‬‬
‫فرضا ً میخواهیم ضریب استواری را برای نشیب ‪ AB‬بند در شکل (‪) 8 – 8‬نشان داده شده است محاسبه نمائیم‪.‬‬

Kabul Polytechnic University . Lectures on Hydraulic StructuresLec. Dr. M. Asef
. ‫ طریقۀ در یافت مرکز خطرناکترین منحنی لغزش‬.) 8 - 8 ( ‫شکل‬
BSc Program ‫مطابق هرش‬2102‫ ( لسانس )م‬1391 Page 71

‫‪Kabul Polytechnic University .‬‬ ‫‪Lectures on Hydraulic Structures‬‬ ‫‪Lec. Dr. M. Asef‬‬
‫جدول (‪) 8 –0‬‬

‫‪m‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪Rint .‬‬
‫‪2.2‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪1.7‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪6.7‬‬
‫‪H d.‬‬
‫‪Rout.‬‬
‫‪0.0‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪1.0‬‬
‫‪Hd‬‬
‫مثال ‪.‬فرض مینمائیم که ضریب میالن نشیب بند )‪( m = 4‬وارتفاع بند ( ‪ ) H d‬باشد ‪.‬‬
‫قیمت های شعاع های ‪ R int.‬و ‪ R out.‬را چنین مییابیم ‪.‬‬
‫‪Rint.‬‬
‫‪ 4.7,‬‬ ‫‪Rint.  0.47.H d .‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Hd‬‬
‫‪Rout.‬‬
‫‪ 2.5‬‬ ‫‪Rout.  2.5.H d‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Hd.‬‬
‫ثانیا ً قوس دیگری به شعاع ( ‪ ) r = OM/2‬از نقطه ‪ M‬ترسیم میگردد قوس ‪R‬خطوط ‪ md‬و ‪ me‬را بترتیب در‬
‫نقاط ‪ 0‬و ‪ 2‬قطع مینماید ‪ .‬در نتیجه چهار ضلی )‪(e,o,d,1,2‬حاصل میشود ‪ .‬از نقاط مختلف خط ‪ 0-9‬قوس های به شعاع‬
‫‪ R‬رسم نموده و قیمت ضریب استواری برای هر یک از این منحنیات را محاسبه مینماید و از بین تمام شان ضریب‬
‫اصغری را انتخاب کرده و به اساس آن در مورد محا سبات استواری نشیب قضاوت صورت میگیرد‪.‬‬
‫تجارب محاسبوی نشان میدهند که به اساس طریقه اریستوفسکی مرکز خطرناک ترین منحنی لغزش در داخل‬
‫همینکثیر الضالع ‪eod12‬موقعیت خواهد داشت‪.‬‬
‫از نقاط مختلف خط ‪ 0‬الی ‪o‬قوس های لغزش را رسم نموده و ضریب استواری ( ‪ ) S.F‬را برای هر یک شان‬
‫محاسبه مینماییم ‪ .‬دیاگرام ضریب استواری را به سمنت ‪ 1-o‬رسم مینمایم ‪ .‬در نقطه ( ‪ ) min‬این اپیور خط عمود‬
‫باالی ‪1-o‬رسم و از نقاط مختلف خط جدید نیز به عین ترتیب قبلی منحیات لغزش را رسم نموده و ضریب های استواری را‬
‫برای شان محاسبه مینمایم ‪ .‬دیاگرام ‪S.F.‬را به این امتداد نیز ترسیم مینمایم ‪ .‬سر انجام از نقطه تقاطع )‪) min‬های هر‬
‫دو دیاگرام ‪ ،‬منحنی لغزش جدید به شعاع ‪ R‬رسم و ضریب استواری معیاری را محاسبه مینمایم‪ .‬این ضریب نهایئ باید‬
‫خواسته تأمین استواری نشیب رابرآ ورده سازد ‪ .‬تجارب نشان میدهد که دربند هایکه از خاک های مرتبط ساخته میشوند ‪،‬‬
‫مرکز نهائی در نزدیک نقطه ‪ O‬واقع بوده در حالیکه در خاکهای غیر مرتبط این مرکز از مرکز ‪ O‬یک اندازه دو تر‬
‫میباشد‪.‬‬
‫طریقۀ دوم محاسبه استواری نشیب های بند که عموما ً در بند های متجانس و اساس صخره ئی بکار میرود؛ آنست‬
‫که منحنی لغزش نباید اساس بند را قطع نماید ‪ .‬این طریقه چنین است ‪:‬‬
‫فرضأ مطابق شکل ( ‪ ) 8 - 6‬بند مواد محلی داده شده است که ارتفاع آن ( ‪ ) Hd‬میباشد ‪ .‬میخواهیم‬
‫استوارینشیب عقبی (‪ )AB‬آنرا محاسبه نمائیم ‪ .‬برای این کار از نقطۀ تقاطع نشیب مذکور با اساس ( نقطۀ ‪ )B‬خط‬
‫عمودی رابطرف پائین به اندازۀ ) ‪ ) Hd‬رسم نموده ( نقطۀ ‪ ،) C‬سپس از (نقطۀ ‪ ) C‬خط افقی را بطرف چپ به اندازۀ‬
‫‪ ) 5H‬ترسیم مینمائیم ( الینقطۀ ‪ .) D‬نقطۀ ‪ D‬را با نقطۀ ( ‪ ) A‬وصل نموده وآنرا امتداد میدهیم که خط ( ‪AK‬‬ ‫‪d‬‬ ‫(‬
‫)حاصل مگردد ‪.‬از نقاط مختلف این خط چندین قوس با شعاع ( ‪ ) R‬رسم نموده ( مثأل از نقا ط ‪O5 ,O4 , O3 , O2 ,‬‬
‫‪ O1‬و غیره ) ‪ .‬برای هر یک از این قوسها به عین ترتیبی که درپاراگراف قبلی گفته شدضریب های استواری رامییابیم (‬
‫مثأل ‪. ) S.F.5 ,…..,S.F.2 , S.F. 1‬اپیور یا دیاگرام ضریب های استواری را رسم مینمائیم ‪ .‬درنقطۀ ( ‪) Min.‬‬
‫‪BSc Program 0930‬‬ ‫( لسانس )‪ 2102‬ممطـــابق هرش‬ ‫‪Page 72‬‬
‫دیاگرام ضریب های استواری باالی خط ( ‪ ) OK‬عمودی را رسم نموده و از نقا ط مختلف عمود جد ید‪ ،‬قوس های به‬
‫شعاع ( ‪ ) R‬رسم نموده وضریب ها ی استوا ریرا برای هریک ازین قوس ها نیزبه ترتیب قبأل ذ کر شده محاسبه مینمائیم‬
‫‪.‬سپس دیاگرام ضریب های استواری را نیز برای شان ترسیم مینمائیم ‪ .‬نقاط تقاطع مینیموم ( ‪) Min.‬های هرد و دیاگرام‬
‫را می یابیم‪ .‬در‬
‫چشکل ( ‪) 8 - 6‬نقطۀ (‪ .) O‬از همین نقطۀ ( ‪ ) O‬قوسی را به شعاع ( ‪ ) R‬رسم نموده ‪ ،‬وضریب استواری را‬
‫برایش محاسبه مینمائیم ‪.‬‬
‫همین ضریب آخری عبارت از ضریبی استواری میباشد که از روی قیمت آن در مورد استواری نشیب بند قضاوت به‬
‫عمل می آ ید ‪.‬هرگاه قیمت آ ن بزرگتر از یک باشد آنگاه نشیب بند استوار خواهد بود‪ .‬خاطر نشان میگردد که در شکل‬
‫فوق جهت وضاحت مطلب ‪ ،‬دیاگرام های ضریب های استواری به مقیاس بزرگتر ترسیم گردیده وتابع مقیاس شکل نمی‬
‫باشند‪.‬‬
‫شکل ( ‪ :) 8 - 6‬دریافت مرکز خطر ناکترین منحنی لغزش برای بند های خاکی اساس صخره ای ‪.‬‬
‫‪ . 8 – 0‬محاسبۀ استواری نشیب عقبی با درنظرداشت عمل قوه های فلتری (قوه های هایدرو دینامیکی)‬
‫‪Stability of downstream slop during steady seepage.‬‬
‫در حاالتی که عملیۀ فلتریشن از طریق جسم بند های مواد محلی بطور دوامدارادامه داشته و کاسۀ ذخیره پر باشد‬
‫درآنصورت جریان فلتری از طریق جسم بند نیز اعظمی بوده و قوه های فلتری یا قوه های هایدرو دینامیکی فلتری یک‬
‫کمیت زیاد و قابل مال حظه بوده وباالی استواری نشیب تأثیر منفی را وارد میسازد‪ .‬بطور مثالدر شکل ( ‪ ) 8 - 7‬آن‬
‫قسمتازجسم واساس بند که باال تر از منحنی لغزش وپائینتراز سطح رکود وخط اساس بندواقع گردیده‬
‫است‪،‬توسطجریانفلتری مشبوع گردیده لذا قوه هایدرو دینامیکی(قوۀ فلتری ‪ ) W d‬باالی آن عمل مینماید‪.‬‬

‫شکل ( ‪.) 8 - 7‬شیمای محاسبۀ قوۀهایدرو دینامیکی فلتری‬
‫قیمت قوۀ (‪ ) W dp‬قرار ذیل محاسبه میگردد‪.‬‬
‫‪Wdp  AP   W  I‬‬ ‫(‪. . . . . . . ) 8 –08‬‬

‫‪.‬‬
‫در فورمول فوق ‪:‬‬
‫‪ -A‬مساحت قسمت مشبوع جسم واساس بند کهباالترازمنحنی لغزشواقع گردیده است‪.‬این قسمت درشکل (‪)5 – 7‬‬ ‫‪p‬‬
‫خط کشی گردیده است ‪.‬‬

‫‪ _ w‬وزن حجمی آب ‪.‬‬
‫‪ - I‬گرادینت یا میالن متوسط ‪.‬‬
‫‪W‬در مخرج‬ ‫‪dp‬‬ ‫‪ )W‬نظر به مرکز منحنی لغزش ( نقطۀ ‪ ) O‬باشد آنگاه قیمت قوۀ‬ ‫‪dp‬‬ ‫اگر( ‪ ) Lrd‬بازوی قوۀ (‬
‫فورمول (‪ ) 8 –00‬باید عالوه گردد‪.‬که فورمول مذکور شکل ذیل را میگیرد‪.‬‬
‫‪N  tg  C  l‬‬

‫‪S .F .s ‬‬ ‫‪cos‬‬ ‫(‪. . . . . . . . ) 8 –06‬‬
‫‪L‬‬
‫‪G  sin   WdP dP‬‬
‫‪R‬‬
‫‪ . 8 – 8‬محاسبه استواری نشیب با در نظر داشت قوه های سایزمیکی( زلزلوی)‬

‫در محاسبات مقدماتی قیمت قوه های سایزمیکی ( ‪ ) F S‬ذیالً دریافت میشود‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Z ‬‬

‫‪FS  K S G1  0.5 ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . ) 8 –17‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Z0 ‬‬
‫درفورمول فوق ( ‪ ) G‬وزن کتله لغزنده (کتله بین منحنی لغزش ونشیب که درشکل خط کشی گردیده است) ‪ .‬شکل (‪)8 – 7‬‬
‫دیده شود‪.‬‬

‫شکل (‪ : ) 8 – 5‬عمل قوه های سایز میکی‬

‫( زلزلوی ) درصورت محاسبۀ استواری نشیب ‪.‬‬
‫جدول (‪) 8 – 0‬‬
‫کالس بند‬ ‫درجه‬ ‫‪kc‬‬ ‫درجه‬ ‫‪kc‬‬ ‫درجه‬ ‫‪kc‬‬ ‫درجه‬ ‫‪kc‬‬
‫‪0.1‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪0.025‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪0.15‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪--‬‬
‫‪0.05‬‬
‫‪II ,III ,IV‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪0.0125‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪0.025‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪0.1‬‬
‫‪0.025‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪0.0125‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪0.025‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪0.025‬‬
‫‪ - Z‬فاصله عمودی بین مرکز ثقل کتله نغزنده و اساس بند‪.‬‬

‫‪ –Zo‬فاصله عمومی بین مرکز ثقل تمامی مقطع عرض بند و اساس‬
‫‪ - Ks‬ضریب محاسبوی سایزمیکی ‪.‬‬
‫قیمت ( ‪ ) Ks‬نظر به کالس بند وشدت زلزله از جدول (‪ ) 8 – 0‬گرفته میشود ‪.‬‬
‫بعدازمحاسبۀ قوه های سایزمیکی (‪)FS‬قیمت آنرادرمخرج فورمول عمومی محاسبۀ ضریب استواری( فورمول ‪– 00‬‬
‫‪) 8‬وضع نموده و قیمت نهائی ضریب استواری را با سطر دوم جدول قیمت های اصغری مجازی استواری جدول ( ‪8 – 0‬‬
‫)مقایسه می نمایم‪.‬‬
‫‪. 8 –6‬تدابیر الزمی جهت حفظ استواری ومحکمی بند های خاکی ‪.‬‬
‫در طرحریزی هرساختمان منجمله بندهای خاکی یک اصل کلی موجود است که باید هیچگاه از نظر دور نشود‪.‬وآن‬
‫طوریست که "مصارف زمان اعمار وبهره برداری حتی اال مکان کم ‪ ,‬کیفیت ساختمان عالی و توانمندی زمان بهره برداری‬
‫آن در بلند ترین حد ممکن باشد " ‪.‬‬
‫با در نظر داشت جدی اصول فوق متوجه باید بود که نباید کاهش بیش از حد مخارج زمان اعمار باعث افزایش‬
‫مصارف زمان بهره برداری گردیده و ا شکاالتی در امور بهره برداری رونما گردند که به مصارف جداگانه نیاز پیداشود ‪.‬‬
‫یکی از بهترین شیوۀ کاهش مصارف اعماردر بندهای خاکی ( بصورت عموم تمامبند های مواد محلی)آنست که دراعمار‬
‫قسمت بیشتر تنۀ آن از مواد ساختمانی ارزان وموجود در محل طوری گرفته شود که درتمام شرایًط اعمار وبهره برداری‬
‫استواری آن تأمین باشد ‪.‬‬
‫جهت رسیدن به اهداف فوق باید تدابیر ومعیار های ذیل در نظر گرفته شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬جسم بند باید درمفابل سرریز شدن مقادیر اعظمی جریان دارای ایمنی کا فی بوده ‪ ,‬ساختمانهای پرچاوه ای‬
‫وسایر مجرا های عبور دهند ۀ آب باید طوری طرح ریزی شوند که در هنگام ضرورت قادر باشند تا مقادیر‬
‫جریان ضروری را باندازۀ کافی وبطور بال انقطاع عبور داده بتوانند ‪.‬‬
‫‪ ‬نشیب های بند های خاکی باید طوری انتخاب شوند که در تمام شرایًط احتمالی ساختمان وبهره برداری دارای‬
‫استواری کافی ومط ًمن باشند ‪.‬‬
‫‪ ‬قلۀ بند های خاکی بمنظور جلوگیری از سرازیر شدن آب باید به ندازۀ کافی نظر به سطح اعظمی آب در کاسۀ‬
‫ذخیره بلند تر انتخاب گردد ‪ ( .‬ارتفاع آزاد ‪ H F.B‬باید کافی وبسنده باشد)‬
‫‪ ‬موقعیت منحنی رکود باید حتی المقد ور پایًینتر باشد ‪ .‬این کار امکان میدهد تا درنتیجۀ خشک بودن کتلۀ جسم‬
‫خاکی از گزند های جریان فلتری بیشتر در امان باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬ساختمانهای ضد فلتری جسم واساس بند باید دقیقأ دیزاین گردند تا خطرات تغیر شکلهای فلتری و ضایعات فلتری‬
‫آب از کاسۀ ذخیره یا کامأل قطع گردد ویا هم اینکه در حدود مجاز باشند ‪.‬‬
‫‪ ‬جریان آبهای بارانی که در صورت بارندگی برروی نشیب ها ( مخصوصأنشیب عقبی ) وقلۀبند تشکیل میشود باید‬
‫بطور امن وبی خطر به قسمت تحتانی هدایت گردد‪.‬‬
‫‪ ‬نشیب فوقانی ( جلوی ) باید درمقابل تأثیرات مخرب امواج بطور مط ًمن تحکیم ومحافظه شده باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬قوه های داخلی که از عمل قوه های خارجی ناشی میشوند در تمامی شرایًط اعمار وبهره برداری ودر تما می‬
‫نقاط جسم بند نباید از حدود مجاز بیشترگردند ‪.‬‬
‫‪ ‬اگر بند های خاکی در مناطق زلزله خیز ساخته میشوند باید در حالت وقوع شد ید ترین زلزلۀ ممکن استواری‬
‫ومحکمی را تا درجۀ مطلوب حفظ نمایند ‪.‬‬
‫هرگاه بند های خاکی بادر نظر داشت معیار های فوق الذکر طرحریزی گردند وتمام نورم ها وقواعد زمان اعمار دقیقأ‬
‫مراعات گردند با اطمنان کامل میتواند گفته شود که بندهای مذکور در تمامی شرایًط اعمار وبهره برداری استوار و قابل‬
‫استفادۀ خوب خواهند بود ‪.‬‬
‫فصل ششم‬
‫بند های سنگی خاکی وبند های سنگریزه ای‬
‫‪Rock - earth fill Dams& Rock fiil Dams‬‬
‫‪ - A‬بند های سنگی خاکی‬

‫ا ین بند ها عبارت از ساختمان های اند که در مقطع عرضی شان از سنگ های مختلف و خاکهای استفاده به عمآلمده‬
‫باشد ‪ .‬به عباره دیگر جسم بند از سنگ و سنگریزه تشکیل شده و ساختمان های ضد فلتری آن از خاک های مختلف‬
‫تشکیل گردیده باشند ‪.‬‬
‫ساختمان بند های سنگی ‪ -‬خاکی وبندهای سنگریزه ای در دهۀ ‪ 69‬قرن بیستم زمانی انکشاف بیشتری یافت که‬
‫ساختمان بند های بزرگ از قبیل بند اراویل در کانادا به ارتفاع (‪ 229‬متر ) ‪ ،‬بند نورک در اتحاد شوروی سابق به ارتفاع‬
‫( ‪ 099‬متر ) ‪ ،‬بند انفرنیال در مکسیکو به ارتفاع ( ‪ 009‬متر ) وغیره آغاز گردید ‪.‬‬
‫نظر به اشکال مختلف مقطع عرضی و استفاده از مواد مختلف بندهای ‪ ،‬سنگی – خاکی به انواع ذیل تقسیم میشوند‬
‫شکل (‪ ) 6 – 0‬دیده شود‪.‬‬
‫‪ . 6 – 0‬شرایًط اعمار بند های سنگی خاکی ‪.‬‬

‫بند های سنگی– خاکی در شرایط ساخته میشوند که سواحل دره در محل اعمار دارای شکستگی زیاد نبوده و‬
‫شکل (‪:) 6 – 0‬انواع واشکال بند های سنگی خاکی ‪.‬‬
‫زاویه ‪ 45 o‬الی ‪60 o‬را با افق تشکیل داده باشند‪ .‬اساس بند های سنگی– خاکی باید دارای محکمی کافی باشد (محکمی‬
‫احجار باید در حدود ‪ 08‬الی ‪ kg/cm2 28‬باشد ) ‪.‬د ر محل اعمار باید معادن احجار صخره ای مناسب جهت استحصال‬
‫سنگریزه موجود باشند‪.‬همچنان درشکل )‪. (6 –1 A‬بند سنگی خاکی نشانداده شده است که نیمۀ جلوی تنۀ آن از خاکها ونیمۀ‬
‫عقبی آن ازسنگریزه های مختلف تشکیل گردیده است ‪ .‬درشکل )‪ (6 –1 B‬بند سنگی خاکی باهستۀ کم عرض ‪ ،‬درشکل(‪ (6 –1C‬بند‬
‫باهستۀ مایل ‪ ،‬در شکل )‪ (6 –1 D‬بند سنگی – خاکی دارای پرده وقشر محافظوی و باالخره در شکل ) ‪ (6 –1 E‬بند سنگی خاکی‬
‫با هستۀ عریض نشان داد ه شده است ‪.‬‬
‫ساختمان جسم این بند ها باید از سنگهای رخدار که از انفجار صخره ها حاصل شده باشد ‪,‬کار گرفته شود ‪(.‬از‬
‫انفجار مصنوعی احجار میتامارفیک )‪.‬‬
‫‪h‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪1‬‬ ‫از لحاظ هند سی بین اندازه های کوچک و بزرگ‬
‫‪‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪BSc Program 0930‬‬
‫‪L‬‬ ‫( لسانس )‪ 2102‬ممطـــابق هرش‬ ‫‪Page 77‬‬
‫پارچه سنگ های مذکور باید نسبت ذیل برقرارباشد ‪:‬‬
‫قیمت ضریب میالن نشیب در بندهای سنگی‪ -‬خاکی مربوط زاویه اصطکاک داخلی سنگریزه میباشدو زاویه اصطکاک‬
‫‪m  2to3.5; m‬‬ ‫‪2‬‬
‫میباشد‪.‬‬ ‫‪to‬ذیل‬
‫حدود‬
‫در‪3.‬‬
‫داخلی سنگریزه ‪5‬‬
‫ریخت سنگ ویا سنگریزه در جسم بند باید طوری صورت گیرد‪ .‬که منفذ داراری شان در جسم بند از ‪28%‬تجاوز‬
‫نکند‪ .‬تعداد برم ها در نشیب و عرض شان ‪ ،‬از شرایط تامین بودن استواری نشیب‪ ،‬خواسته های تکنالوژی اجرای کار و‬
‫خواسته های مخصوص به زما ن بهره برداری (انتقال سلب ها ‪ ،‬راه های عبور و مرور موتر و وسایل ترمیماتی و غیره)‬
‫تعین میشود‪.‬‬
‫‪ . 6 –2‬خصوصیا ت طرح ریزی ‪ ,‬ا جزا و عنا صرسا ختما نی بند های سنگی ‪ -‬خا کی‬
‫‪Specification of Rock - Earth fill dams‬‬ ‫‪Design & Construction‬‬
‫‪ - 0‬ساختمان های ضد فلتری‪Antiseepage structures .‬‬
‫در انتخاب نوع مشخص بند های مذکوروساختمان ضد فلتری آن حتی اال مکان کوشش به عمل می آید تا پرده ویا هسته در‬
‫مقابل تغیر شکل های فلتری پائیدار بوده وابعاد شان مناسب وکافی باشند ‪ .‬نکتۀ قابل یادآوری اینست که هسته ویا پرده در‬
‫بند های خاکی تقریبأ به مثابۀ یک ساختمان ضد فلتری ضمنی وکمکی است زیرا جسم یا تنۀ بند هم تا اندازۀ زیادی در‬
‫کاهش جریان فلتری تأثیر خویش را وارد میسازد ‪ .‬اما در بند های سنگی خاکی هسته ویا پرده یگانه ساختمان ضد فلتری‬
‫میباشد که باید تمامی اثرات منفی جریان فلتری را برداشت نموده و اثرات منفی را دفع نمایند ‪.‬‬
‫سنگریزه ها ی جسم بند صرف وظیفۀ ستاتیکی دارد یعنی ساختمان ضد فلتری را استوار نگه میدارد وبس ‪ .‬لذا در‬
‫بند های سنگی خاکی موضوع طرح ریزی ساختمان های ضد فلتری اهمیت بخصوص داشته وباید با دقت کا مل د یزاین‬
‫وانتخاب گرد ند‪ .‬ازینروفورمولی که به ا ساس آ ن ضخامت ا صغری هسته ویا پرده د ر نشا نۀ ا سا س ( ‪ ) bd min.‬باید‬
‫محاسبه و انتخاب گردد شکل ذیل را میتواند داشته باشد‪ .‬شکل (‪ )6 – 2‬دیده شود ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ : )6 – 2‬شیمای محاسبۀ هستۀ کم ضخامت در بند های سنگی – خاکی‬
‫‪H1  H 2‬‬ ‫‪Z‬‬

‫‪bd . min. ‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪* 1.1 . . . . . . . . (.6– 0‬‬
‫‪I C .T .‬‬ ‫‪I C .T .‬‬
‫در فورمول فو ق ‪:‬‬
‫(‪ - ) H 1 – H 2 = Z‬سرکوب عامل بوده که در شکل ( ‪ )6 – 2‬نشان داده شده است ؛ ‪ 0.0‬ضریب ذخیره میباشد ‪.‬‬
‫‪ - I C.T‬عبارت از گرادینت کنترولی بوده که خاکهای هسته آنرا تحمل نموده بتواند ‪.‬‬

‫به اساس تجارب وتوصیه ها ی سا ختما نی جهت تعین ا ند ا زۀ عرض هسته د ر نشا نۀ اساس برای بند های سنگی‬
‫‪ ( I‬با ید در حدود های (‬ ‫‪C.‬‬ ‫خاکی که توسط فورمول (‪)6 – 0‬محا سبه میشود ‪ ,‬قیمت گرا د ینت کنترولی مجا زی (‬
‫‪ 2.9‬الی ‪ )6.9‬قبول گردد‪.‬‬
‫‪. 6–0‬تعین اندازه های زون های مختلف مقطع عرضی بند های سنگی خاکی ‪.‬‬
‫اندازه های زون های مختلف بند های سنگی خاکی به اساس تأ مین بودن محکمی تصادفی فلتری طرح ریزی وتعین‬
‫میشوند ‪ .‬در شکل های( ‪ )6 –0 E‬؛ (‪)6 –0F‬و( ‪)6 –0 G‬اندازه های زون های مختلف مقاطع عرضی بند ها نشان داده که‬
‫با در نظر داشت تأمین بودن محکمی تصادفی تین گردیده اند ‪ .‬تعین اندازه های ساختمانهای ضد فلتری به اساس همان‬
‫محاسبات صورت میگیرد ( گرادینت های مجازی )که برای بند های خاکی قبأل توصیه گردید ‪.‬‬
‫‪. 6 –0‬انتخاب ساحات تبدیلی وفلتر های معکوس ‪.‬‬

‫ساحات تبدیلی در بند های سنگی خاکی بطریقۀ ریخت ومتراکم ساختن مسلسل توسط ماشین های متراکم کننده‬
‫اجرامیشود ‪.‬ازینرو عرض ساحات تبدیلی وفلتر های معکوس متناسب به عرض کاری ماشین متراکم کننده انتخاب‬
‫میگردد ‪.‬‬
‫خاکهای که بخاطر ریخت در ساحات تبدیلی انتخاب میشوند باید همان مشخصات را دارا باشند که برای خاکهای قابل‬
‫استفاده در بند های خاکی توضیح گردیدند ‪ .‬ترکیب دانه ای خاک های زون های تبدیلی و فلتر های معکوس نیز به همان‬
‫ترتیبی که در پاراگراف (‪ )0 – 09‬برای فلتر های معکوس گفته شد تعین میگردد‪ .‬اگر خاکهای کافی و مناسب درمعادن‬
‫استحصال شده بتوانند آنگاه بهتر است که درتمامی قسمت های زون های تبدیلی از یک نوع خاک استفاده شود ‪ .‬اما اگر‬
‫چنین امکانات میسر نباشد سعی شود که اوأل با عال وه نمودن فرکشن های ضروری با خاک معدن ویا جداساختن فرکشن‬
‫های نا مناسب ازترکیب آن خاک مناسب به اندازۀ کافی تهیه گردیده ودر ساختمان ساحات تبدیلی از آن کارگرفته شود ‪ .‬اما‬
‫بخاطر باید داشت که تهیۀ مخلوط های مصنوعی قیمت تمام شد ساختمان را افزایش میدهد ‪ .‬ازینرو استعمال مخلوط های‬
‫مذکور صرف وصرف در حاالت خیلی استثنایًی وخاص میتوانند مورد استفاده قرار گیرند ‪.‬‬
‫ساحات تبدیلی وفلتر های معکوس به هردو طرف هسته وپرده در نظر گرفته میشوند ‪ .‬درین جا باید یاد آوری گردد‬
‫که فلتر معکوس که در جناح فوقانی هسته ساخته میشود میتواند بادقت کمتر تهیه گردد ویاهم در پارۀ از حاالت میتواند‬
‫از ساخت آن صرف نظر به عمل آید ‪.‬‬
‫‪. 6–8‬بررسی امکانات بمیان آ مدن درز ها در هسته ویا پرده ‪.‬‬
‫در صورت اعمار بند ها ی سنگی خا کی مر تفع ( مثأل به ارتفاع بیشتر از ‪ 89‬متر ) به مسلۀ امکانات بمیان آمدن‬
‫درزهای مختلف در ساختمانهای ضد فلتری هم برای زمان اعمار وهم برای زمان بهره برداری باید توجه جدی مبذول‬
‫گردیده و موضوع مذکور درمرحلۀ طرح ریزی ساختمان بررسی ومطالعه می گرد د ‪ .‬خاطر نشان میشود که درز های‬
‫عرضی که ساختمان ضد فلتری رابه امتداد جریان قطع مینمایند بیشتر از سایر انواع در زها خطر ناکتر اند ‪ .‬برای این‬
‫منظورباید بادر نظر داشت تحلیل فزیکی مسئله وعوامل ایجاد کنندۀ درزهای مذکور تدابیر الزم که از ایجاد چنین درز ها‬
‫جلوگیری به عمل می آ ورند باید اتخاذ گردند ‪.‬مثأل واضح است که پروسۀ نشست و متراکم شدن ( ‪( Consolidation‬‬
‫هریک از قسمت های بند بنابر متفاوت بودن مواد ونتیجتأ خواص فزیکی – میخانیکی شان هم در زمان اعمار و هم در‬
‫زمان بهره برداری ازهمدیگر متفاوت میباشد ‪.‬همین تفاوت عامل مهم بوجود آمدن درز ها راتشکیل میدهد ‪ .‬ازینرو ‪:‬‬
‫الف ‪ -‬سنگریزه های که در جسم بند ریخت میگردند باید حتی االمکان خوب متراکم گردیده وامکانات تراکمیت بعدی‬
‫شان حد اقل گردد ‪ .‬برای این منظور بهتر خواهد بود اگر جغله های مختلف السایزمعد نی نیز در آن مخلوط باشند ‪.‬‬
‫ب – کوشش شود تا ضخامت طبقات قشر های ریخت ساختمان های ضد فلتری کمتر انتخاب گردیده و درزمان‬
‫ساختمان آنقدر متراکم شوند که منفذ داری شان الی ( ‪ ) 09 %‬پائین آورده شود‬
‫ج ‪ -‬عرض ساحات تبد یلی باید در حدودی قبول گردد که بتوانند توسط ماشین های تپک کاری متراکم شوند ‪.‬‬
‫د ‪ -‬به منظور تأ مین اتصال مطمئن وجلوگیری از ایجاد درز های عرضی در اکثر موارد عرض ساختمان های ضد‬
‫فلتری در قسمت های نزدیک به هردو ساحل تدریجإ افزایش داده میشود ‪.‬‬
‫هر ‪ -‬در بعضی موارد محور طولی بند های خاکی‪-‬سنگی و سنگریزه ای می تواند در پالن افتاده کمانی انتخاب شود‪.‬‬
‫طوریکه طول تیر آن( ‪f = ) 9.90 – 9.98‬طول عمومی بند باشد‪ .‬انتخاب محور طولی کمانی از به میان آمدن درزهای‬
‫عرضی در هسته و پرده جلوگیری مینماید‪ .‬ازمثال این نوع بندهائیکه محورطولی آن شکل کمانی را دارد وتا اکنون ساخته‬
‫شده عبارت بند «کوگارا» و « اراویل» درایاالت متحده امریکا و «میکاگریک» درکانادا میباشد‪ .‬انتخاب محورطولی هسته‬
‫یاپرده به شکل کمانی ( باانحنای خیلی کم ) نیز در جلو گیری از درز های عرضی رول قابل مال حظۀ را دارا میباشد ‪.‬‬
‫‪ . 6–6‬انتخا ب میل داخلی سنگریزه ای در بند های سنگی خاکی پرده دار‪.‬‬
‫طوریکه در گذشته یاد آ وری گردید دربین پرده وقسمت سنگریزه ای این نوع بند ها سا حۀ تبدیلی ویا فلتر‬
‫معکوسدرنظر گرفته میشود ‪.‬در شکل ( ‪ A‬و ‪ ) 6 – 0F‬زونهای ‪ 8‬و ‪ 5‬دیده شوند ‪.‬‬
‫ضریب میالن سنگریزه در مجاورت ساحۀ تبدیلی به امتداد خط ‪ a b‬یعنی ( ‪ ) m 3‬باید در حدود های ذیل انتخاب‬
‫شود ‪ .‬شکل(‪)6 – 0‬‬
‫‪m  m3  m2‬‬ ‫(‪. . . . . . .)6-2‬‬
‫شکل (‪ .)6 – 0‬اتصال پردۀ خاکی با قسمت سنگی دربند های سنگی خاکی ‪.‬‬
‫در شکل ‪ - 0 :‬قشر محافظوی پرده ‪ - 2 .‬پردۀ گلی ‪ - 0 .‬ساحۀ تبدیلی ‪ - 0 .‬سنگریزه‪.‬‬
‫در نامساوات فوق ‪ - m :‬عبارت از ضریب میالن طبیعی سنگریزه و ‪ - m2‬ضریب میالن نشیب جلوی ساحۀ‬
‫تبد یلی میباشد ‪ .‬اگرضریب میالن ( ‪ ( m3‬بیشتر گردد در آنصورت حجم سنگریزۀ الزم در بند افزایش یافته و حجم ساحۀ‬
‫تبدیلی ‪ 0‬کمتر میشود ‪ .‬اما اگر (‪ ( m3‬در حدود نامساوات فوق کمتر گردد نتیجه معکوس خواهد بود ‪ .‬ازینرو تغیر قیمت‬
‫درحدود نامساوات ( ‪ ) 6 – 2‬باید بر اساس تحلیل های اقتصادی انتخاب گردد ‪.‬‬
‫‪ . 6 –7‬انتخاب نوعیت بند های سنگی خاکی ‪.‬‬

‫در انتخاب شکل ونوع بند های سنگی ‪ -‬خاکی شرایًط و عوامل ذیل در نظر گرفته میشوند ‪:‬‬
‫الف ‪ .‬موجودیت مواد ساختمانی کافی و مناسب برای ساختمانهای ضد فلتری و ساحات تبدیلی ‪.‬‬
‫ب‪ .‬موجودیت امکانات استحصال سنگریزه ها از کندنکاری های اساس وسواحل ویا موجودیت معادن کافی سنگریزه‬
‫های مناسب ‪.‬‬
‫ج ‪ .‬شرایًط مناسب اقلیمی محل ساختمان ‪.‬‬
‫د ‪ .‬تحلیل ودر نظر داشت برتری ها و نواقص هسته وپرده در انتخاب نوع مناسب ساختمان ضد فلتری ‪.‬‬
‫هـ ‪ .‬در دره های کم عرض که دارای سواحل تند بوده واز لحاظ تکنالوژیکی اتصال مط ًمن پرده با سواحل مشکل باشد‬
‫در چنین شرایًط برای بند های سنگی ‪ -‬خاکی انتخاب هسته منحیث ساختمان ضد فلتری بهتر میباشد ‪.‬‬
‫‪ - B‬بند های سنگریزه ای ‪Rock fill dams.‬‬

‫‪ . 6 –5‬معلومات عمومی ‪.‬‬
‫بند های سنگریزه ای بند های را گویند که جسم یا تنۀ شان از سنگریزه و ساختمان های ضد فلتری آنها از مواد غیر‬
‫خاکی ازقبیل کانکریت ‪ ,‬آهنکانکریت ‪ ,‬اسفالت کانکریت ‪ ,‬فوالد های صفحه ای ویا صفحه های پالستیکی ( پولی میر ها )‬
‫ساخته شده باشند ‪.‬‬
‫جسم بند به نوبۀ خویش میتواند به قسم ریخت آزاد سنگریزه ها ‪ ,‬سنگ چین بدون مصاله ویا سنگ کاری با مصاله‬
‫ساخته شود ‪.‬‬
‫ساختمانهای ضد فلتری این بند ها عمومأ بشکل پرده ویا دیافراگم انتخاب میشوند ‪ .‬پرده ها میتوانند از مواد مختلف‬
‫غیر خاکی ساخته شوند در حالیکه دیافراگم ها بهتر است صرف از آ هن کانکریت ویا صفحه های فوالدی ساخته شوند ‪.‬‬
‫بند های سنگریزه ای مرتفع به علت زیاد بودن وزن شان باید صرف باال ی اساس های صخره محکم ساخته شوند ‪.‬‬
‫اشکال معمول بند های سنگریزه ای در شکل (‪)6 – 0‬نشانداده شده اند ‪.‬‬
‫‪. 6 –0‬تصنیفبند های سنگریزه ای ‪Classification of rockfiil dams .‬‬

‫بند های سنگریزه ای نظر به خصوصیات ذیل تصنیف میشوند ‪:‬‬
‫‪ . A‬نظر به جابجا ساختن سنگریزه ها در جسم بند ‪By placing of rocks indam.‬‬
‫‪ . 0‬بند های سنگریزه ای که در آ نهاد سنگریزه های محکم بطور عادی ریخت گردیده وتوسط هایدرو مانیتور ها‬
‫متراکم ساخته میشوند ‪.‬‬

‫شکل (‪.)6 – 0‬انواعبند های سنگریزه ای ؛ در شکل ‪–A :‬بند سنگریزه ای ریخت شده دارای پرده ودندانه ؛‪–B‬بند‬
‫سنگریزه ای ریخت شده دارای دیافراگم ودندانه ؛؛ ‪–C‬بند سنگ چین شده با پردۀ سمنتی ؛‪–D‬بند سنگریزه ای نیه ریخت ونیمه‬
‫سنگ چین شده با پردۀ کانکریتی ‪.‬همچنین ‪–0 :‬پرده ؛‪–2‬قشر هموار کار ی تحت پرده ؛‪–0‬اچول شوې ډبرې ؛‪–0‬سنگ چین ؛‪–8‬‬
‫دیافراګم ‪.‬‬
‫‪ . 2‬بند های سنگریزه ای سنگ چین که در آ نها سنگریزه بطور خشکه ( بدون مصاله ) توسط دست در جسم بند جا‬
‫بجا میگردد ‪.‬‬
‫‪ . 0‬بند های سنگریزه ای که بشکل سنگکاری با مصاله ساخته میشوند ‪.‬‬
‫‪ . 0‬بند های مختلط که قسمأ از سنگچین وقسمأ از سنگکاری با مصاله ویا سنگریزه ساخته شده باشند ‪.‬‬
‫‪By type of antiseepage structures‬‬ ‫‪ . B‬نظربه ساختمانهای ضد فلتری ‪:‬‬

‫نظر به تدابیر ضد فلتری بند های سنگریزه ای به انواع ذیل اند ‪.‬‬
‫‪ . 0‬بند های پرده دار ‪.‬‬
‫‪ . 2‬بند های با دیافراگم ‪.‬‬
‫‪ .C‬نظر به ساختارصخره های اساس ‪By typ of foundation rocks.‬‬

‫‪ . 0‬بند های سنگریزه ای اساس صخره ای ‪.‬‬
‫‪ . 2‬بند های سنگریزه ای اساس غیر صخره ای ‪.‬‬
‫بندهای سنگریزه ای که توسط سنگکاری خشکه ویا سنگکاری با مصاله ساخته میشوند اوأل باید سنگهای مورد‬
‫استفاده دارای محکمی کافی بوده ومحصول احجار میتا مارفیک باشد ‪ .‬ثانیأ اندازۀ بزرگیسنگ های مذکور در حدود های‬
‫‪ 9.2‬الی ‪ 9.0‬متربوده و نسبت بین اندازه های هر سنگ بطور تقریبی ( ‪ ) 0 : 2 : 0‬باشد ‪.‬‬
‫قبل از گذاشتن سنگها در جسم بند بعضأ سطوح سنگ ذریعۀ چکش کاری مطابق ضرورت اصالح گردیده ودر جسم بند‬
‫طوری گذاشته میشوند که به سمت های عمودی و افقی با همدیگر بافته شوند ( درز ها یک بر دیگر قرار نگیرند )‪.‬‬
‫خالهای بین سنگهای مذکور توسط جغله های مختلف السایًز پر میشوند ‪ .‬به همین ترتیب سنگها در تنۀ بند به شکلی ما ًیل‬
‫شکل(‪)6 – 0‬دیده‬ ‫طوری جابجا میگردند که درز های بین طبقات مختلف باالی نشیب های بند تقریبأ عمود قرار گیرند ‪.‬‬
‫شود ‪ .‬خال های بین سنگها در تنۀ بند نباید بیشتر از( ‪ 29‬الی ‪ ) 09‬فیصد باشد ‪.‬‬
‫در حال حاضر سعی بعمل میآید تا درایام ریخت سنگریزه در تنۀ بند نکات ذیل مراعات گردد ‪.‬‬

‫‪ . 0‬ریخت سنگریزۀ بند به طبقات ضخیم ‪ .‬در ین طریقه سنگ توسط موتر های دمترکبه محل ریخت انتقال گردیده وبه‬
‫طبقات الی ( ‪ ) 09‬متر به قسم پیشرونده ( ‪ ) Pioner‬ریخت وذریعۀ هایدرو مانیتور ها متراکم میگردند‪ .‬شکل ( ‪)6 – 8A‬‬
‫دیده شود ‪.‬‬
‫شکل (‪ . )6 – 8‬په ډبرینو بندونوکې دډبرو طبقه ای اچول او متراکم کول ‪.‬‬
‫‪ . 2‬ریخت به طبقات یا قشر های کم ضخامت ‪ .‬این طریقه در صورتی انتخاب میشود که اندازه های سنگ کمتر باشد‬
‫‪ .‬سنگ توسط دمترک ها به محل ریخت آورده شده بعد از تخلیه توسط بولدوزر ها هموارشده وذریعۀ رول ها متراکم‬
‫میگردند ‪ .‬ضخامت قشرهای ریخت درین طریقه ( ‪ 0.8‬الی ‪ ) 2.9‬متر انتخاب میگردد‪ .‬شکل(‪ )6 – 8B‬دیده شود ‪.‬‬
‫همزمان با ریخت سنگریزه در جسم بند کیفیت پرکاری نیز کنترول میشود که طریقۀ کنترول مذکور قرار ذیل است ‪.‬‬
‫‪. a‬ازساحۀ پرکاری ومتراکم شده یک حجم معین آ نرا اخذ نموده ووزن مینمایند ‪ .‬سپس حجم حفره را که سنگریزه از‬
‫آ ن اخذ گردیده است نیز محاسبه مینمایند ‪.‬‬
‫‪ b.‬اندازۀ جغل های کوچک را که در ترکیب نمونۀ اخذ شده موجود است نیز تعین می نمایند ‪.‬‬
‫‪ c.‬اندازۀ نشست ( متراکم شدن ) سنگریزه که در جسم بند ریخت شده محاسبه میگردد ‪.‬‬
‫‪ d.‬وزن آ برا که بخاطر متراکم کاری سنگریزه بکار رفته در نظر میگیرند ‪.‬‬
‫درصورت سنگکاری خشکه بایدسنگهای بزرگ درنزدیک نشیبهاوسنگهای کوچک درقسمتهای وسطی تنۀ بند جابجا گردند‬
‫‪ . 6 – 09‬شرایًط کار بند های سنگریزه ای ‪.‬‬

‫‪ . 0‬استواری نشیب های بند های سنگریزه ای ‪.‬‬
‫اگر اساس بند های سنگریزه ای صخره باشد در آ نصورت استواری نشیب بند های مذکور در حالتی تأ مین خواهد‬
‫بود که زاویۀ میالن نشیببندکمتر از زاویۀ میالن طبیعی سنگریزۀ جسم بند باشد ‪ .‬شکل ( ‪ )6 – 6a‬دیده شود ‪.‬‬
‫هرگا اساس بند های سنگریزه ای غیر صخره ای باشد در آ نصورت خطر لغزش نشیب به امتداد ( ‪ ( ABC‬موجود‬
‫بوده که یک قسمت اساس را نیز تهدید مینماید ‪ .‬شکل ( ‪. ) 6 –6b‬‬
‫در حاالت فوق استواری نشیب بند های مذکور عینأ به همان طریقه ها ی محاسبه میشود کهبرای بند های خاکی در‬
‫پاراگراف (‪ )8 – 0‬ذکر گردید ‪ ( .‬درینصورت باید مشخصات لغزش واصطکاک اساس و جسم بند دقیقأ تحلیل گردیده ودر‬
‫نظر گرفته شوند ) ‪ .‬در نتیجۀ این محاسبه امکان دارد بر اساس نیاز های تأ مین استواری به قیمتبیشتر ضریب میالن‬
‫ضرورت شود ‪.‬یا بهعبارۀ دیگر زاویۀ میالن نشیب بند خیلی کمتر باشد ‪.‬‬

‫(‪)6 –6‬شکل ‪ .‬محاسبۀ استواری نشیب های بند های سنگریزه ای ‪.‬‬
‫‪–a‬در صورت اساس های صخره ای ؛ ‪ –b‬در صورت اساس های غیر صخره ای‪.‬‬
‫‪ . 6 – 00‬استواری پرده در لغزش بروی قشر آمادگی ‪.‬‬

‫در بند های سنگریزه ای پرده ها بروی قشر آ مادگی ( قشر هموار کننده ) که عمد تأ جغله ای ویا سنگکاری با‬
‫مصاله میباشد قرار داده میشوند ‪ .‬واضح است که ضریب اصطکاک مواد پرده با قشر جغله ای تحت آن خیلی کمتر از‬
‫ضریب اصطکاک عین پرده با سنگکاری خشکه خواهد بود ‪.‬ازینرو اگر قشر تحت پرده جغله ای باشد ‪ ,‬باید ضریب میالن‬
‫نشیب تحت پرده بیشتر انتخاب گردد ‪ .‬مگر بیشتر شدن ضریب میالن نشیب افزایش حجم بند ونتیجتأ صعود قیمت تمام شد‬
‫را در پی خواهد داشت ‪ .‬از طرف دیگر به علت خیلی محدود بودن امکانات میکانیزه کردن امور سنگکاری مصارف‬
‫سلۀ انتخاب قشر تحت پرده باید نظر به تحلیل های تخنیکی – اقتصادی‬
‫نیروی کارخیلی بیشتر خواهد بود ‪ .‬ازینرو م ً‬
‫بررسی وحل گردد‪.‬‬
‫قیمت ضریب اصطکاک ) ‪ ( f‬مربوط نوعیت مواد اساسمیباشد ‪ .‬درصورتاساسهای صخره ای قیمت آ ن ‪( f = 0.55‬‬
‫) ‪to 0.65‬ودر صورت اساس های گلی ) ‪ ( f = 0.2 to0.3‬قبول می گردد ‪.‬‬
‫در صورت اساس های گلدار استواری بند های سنگریزه ای در لغزش به امتداد سطح ) ‪( AB‬برای هریک از بند های‬
‫فوق ا لذ کر در حاالتی تأ مین میشود که ‪:‬‬
‫) ‪m ≥ ( 1.0 - 1.5‬در صورت پرده ‪.‬‬
‫) ‪ m ≥ ( 3.0 - 4.0‬در صورت دیافراگم ‪.‬‬
‫طوریکه معلوم است در صورت اساس های گلدار زاویۀ میالن نشیب عقبی بند سنگریزه ای با دیافراگم باید تا حدود‬
‫زیادی نظر به زاویۀ میالن طبیعی سنگریزۀ تنۀ بند کمتر انتخاب گردد ‪.‬منظور ازین کاهش آنست تا استواری نیمۀ عقبی‬
‫بند در لغزش برروی اساس های گلی تأ مین شده بتواند ‪ .‬در مورد بند های پرده دار نیز باید به عین ترتیب عمل شود ‪.‬‬
‫یعنی اینکه در پارۀ از موارد ضریب میالن نشیب تا اندازۀ بیشتر انتخاب گردد ‪.‬‬
‫‪ . 6 –02‬مواد ساختمانی بند های سنگریزه ای ‪.‬‬

‫کیفیت سنگریزه که در معادن استحصال میشوند ویا هم اینکه در نتیجۀ کندنکاری های اساس وسواحل بند ‪ ,‬تونل های‬
‫ساختمانی ‪ ,‬پر چاوه ها وغیره بدست می آید ‪ ,‬براساس خواص فزیکی – میخانیکی شان ارز یابی میشوند ‪ .‬برای بند های‬
‫متر باشد ‪ ,‬خواص عمده ومهم سنگریزه عبارت میباشد از وزن‬ ‫کال س های‪ I‬و ‪ II‬که ارتفاع شان بیش از ‪89‬‬
‫مخصوصۀ سنگ ‪ ,‬منفذ داری سنگریزه در تنۀ بند ‪ ,‬ترکیب دانه ای وزا ویۀ میالن طبیعی سنگریزه میباشد ‪ .‬ارز یابی‬
‫خواص فوق الذ کر بکمک تحقیقات ساحوی و البراتواری نمونه های حقیقی مواد جسم واساس بند صورت میگیرد ‪ .‬در‬
‫صورت بندهای مرتفع ( بیش ا ز ‪ 89‬متر ) اکثرأ طوری واقع میشود که در زونهای پایًین بند ( نواحی فشار بلند ) از‬
‫سنگ ریزه های محکم که از انفجار احجار میتا میتامورفیک بدست می آیند ‪ ,‬استفاده میگردد ‪ .‬سنگ های که مقاومت‬
‫شان در مقابل یخبندی کم باشد در قسمتهای وسطی مقطع عرضی بند بکا ربرده میشوند ‪ .‬اگر سنگریزه در جسم بند ریخت‬
‫میشود در آنصورت معموألسنگریزه های معدن بدون سورت بندی به محل ریخت انتقال یافته ودر جسم بند ریخت میشوند ‪.‬‬
‫اندازه های نهایًی وترکیب دانه ای سنگریزه های سورت نا شده در مرحلۀ طرح ریزی نظر به تکنالوژی اعمار و ترا‬
‫نسپورتیشن مواد به محل ریخت تعین وتثبیت مشود ‪ .‬حتی بخاطر استحصال سنگریزۀ با ترکیب مناسب والزم برای استفادۀ‬
‫بند ها تکنا لوژی مشخص و مناسب برمه کاری وانفجار بخاطر تهیۀ سنگریزه های مورد ضرورت انتخاب میگردد ‪ .‬بطور‬
‫عام سنگریزه های که بخاطر ریخت در ین بند ها انتخاب میشوند باید خواسته های ذیل را بر آورده سازند ‪:‬‬
‫الف ‪ .‬اگر شیمای ریخت سنگریزه در جسم بند به شکل قشر های کم ضخامت باشد ‪ ,‬باید قطر سنگ ‪ 9.8‬الی ‪9.6‬‬
‫برابر ضخامت هر قشر باشد ‪.‬‬
‫ب ‪ .‬حتی اال مکان کوشش به عمل می آ ید فورم سنگ مکعبی ویا نزدیک به کره با شد ‪.‬‬
‫ج ‪ .‬سنگهای که در زونهای زیر آب ( مغروق ) بکار میروند ‪ ,‬باید ضریب نرمش شان کمتر از ‪ (9.5‬احجار‬
‫رسوبی ) الی ‪ (9.0‬احجار میتا مارفیک ) نباشد ‪ ( .‬ضریب نرمش ‪ :‬عبارت از نسبت محکمی سنگ بعد از تر شدن‬
‫کامل بر ضریب محکمی همان سنگ در حالت خشک میباشد )‪.‬‬
‫در ترکیب سنگریز ه های مورد استفاده در تنۀ بند های فوق ا لذکر باید نکات ذیل در نظر کرفته شوند ‪:‬‬
‫‪ . 0‬در ترکیب سنگریزه محتویات گلی ‪ ,‬ریگی وجغله ای نباید بیشتر از ( ‪ ) 8 %‬وزنی را احتوا نماید ‪.‬همچنان‬
‫محتویات سنگریزه های ضعیف وتخریب شده که قدرت برداشت وزن طبقات باالیًی را ندارند نباید بیشتر از ( ‪) 09 %‬‬
‫وزنی باشد ‪.‬‬
‫‪ . 2‬در صورت امکان کوشش شود تا سنگریزه ها از لحاظ جسامت دانه ای دارای غیر متجانسیت بیشتری باشد ‪.‬‬
‫زیرا دریصورت تراکمیت سنگریزه بیشتر ونتیجتأ نشست کمتر خواهد بود‬
‫هرگاه ریخت سنگریزه در تنۀ بند بهشکل طبقات ضخیم اجرامیشود ‪ .‬در آ نصورت ال زم است که تأثیرات پارچه شدن‬
‫وسورت شدن ( ‪) Segregaion‬سنگها وتغیرات ترکیب دانه ای آن در هنگام ریخت در جسم بند از نظر دور نشود ‪ .‬زیرا در‬
‫هنگام ریخت به شکل طبقات ضخیم ‪ ,‬سنگریزه های کالن درسطوح پایًین طبقه ودانه های کوچکتر آن درسطوح باال یًی‬
‫قرار میگیرند ‪.‬‬
‫در اخیر باید یاد آوری گردد که برای استفاده در بند های سنگریزه ای در قدم اول کوشش شود که از سنگهای‬
‫محصوالت احجار میتا مورفیک چون گرانیت‪ ,‬دیاباز ‪,‬بازلت و غیره کار گرفته شود ‪ .‬ودر قدم دوم از محصوالت سنگ‬
‫چونۀ محکم استفاده به عمل آید ‪ .‬احجار ضعیف مثل سالنس ها ( سلیت ها ) ‪ ,‬میرگیل وغیره نباید در بند های سنگریزه‬
‫ای بکار برده شوند ‪.‬‬
‫‪ . 6 –00‬خواص ومشخصات مهم بند هایسنگریزه ای در مراحل اعمار و بهره بردار ی ‪.‬‬
‫همانطوریکه در پاراگراف (‪ )6 – 00‬ذکر گردید تغیر شکل ( دیفارماسیون ) بندهای سنگریزه ای مربوط کثافت اولی ًه‬
‫سنگریزه میباشد که کثافت خود مربوط وزن حجمی اولیه سنگ است‪ .‬به همین ترتیب در فصل دوم مفاهیم کثافت اولیه‬
‫ووزن حجمی اولیه خاکها نیز توضیح گردیدند ‪ .‬درینجا تذکر داده میشود که باالی وزن حجمی اولیهً سنگریزه عوامل ذیل‬
‫مو ثر اند ‪.‬‬
‫ً‬
‫الف ‪ .‬چکونگی کیفیت فزیکی – میخانیکی سنگریزه خاصتأ ترکیب دانه ای شان ‪.‬‬
‫‪ .‬شیمای ریخت وپرکاری سنگریزه در جسم بند مثأل ضخامت قشر های ریخت ‪ ,‬نوعیت وسا ًیل متراکم کننده ‪,‬‬ ‫ب‬
‫مراتب حرکات رفت وآمد وسایًط متراکم کننده باالی هر طبقهً ریخت شده ‪ ,‬یا نوعیت هایدرو مانیتور وغیره ‪.‬‬
‫وزن حجمی اولیهً سنگریز ًه قشر های مختلف ریخت در مراحل پروژه سازی میتواند با استفاده از توصیه های فصل‬
‫دوم تعین گرد د ‪ .‬برای بند های مرتفع ( بیش از ‪ 78‬متر ) وزن حجمی اولیهً الزمی سنگریزه ها بکمک تجارب روی‬
‫پرکاری های تجربوی تعین میگردد ‪.‬باید یاد آ وری گردد که در صورت ریخت سنگریزه ها با قشر های کم ضخامت بطور‬
‫تقریبی منفذ داری اولیه سنگریزه باید در حدود های ( ‪ 9.08‬الی ‪ ) n = 9.0‬باشد ‪ .‬برای بند های سنگریزه ای پرده‬
‫دار سنگهای نیمهً جلوی تنهً بند باید خیلی متراکم باشند ‪.‬‬
‫خواص ومشخصات بعدی ونهایًی سنگریزه ها ( از قبیل وزن حجمی وسا ًیر مشخصات محکمی شان ) که بخاطر‬
‫محاسبات استواری نشیب های بند ضروری اند با استفاده از رهنمود های مباحث قبلی نوت تعین وتثبیت میگردند ‪ ,‬ویا هم‬
‫در زمینه به اجرای تجارب اقدام میشود ‪ .‬وبا الخره میتواند که از نتایًج حاصله از اندوخته های بهره برداری بند های‬
‫اعمار شده استفاده بعمل آید ‪ .‬باید تذکر بعمل آید که قیمت های نهایًی مشخصات فوق در آغاز ومراحل بعدی بهره برداری‬
‫آنقدر تفاوت قابل مال حظهً ندارند ‪.‬‬
‫‪ . 6 –00‬اندازه های پروفیل عرضی ‪ ,‬عناصرساختمانی قلهً بندوتحکیم کاری نشیب ها دربند های‬
‫سنگریزه ای‬
‫ابعاد واندازه های اساسی مقاطع عرضی بندهای سنگریزه ای ( بجز از عرض برم ها و قیمت ضریب های میالن‬
‫نشیب ها ) عینأ به ترتیبی که برای بند های خاکی گفته شد تعین میگرد ند ‪.‬‬
‫عرض برم ها در بند های سنگریزه ای در هیچ صورت نباید از ‪ 0‬متر کمتر باشد ‪ .‬عالوتأ عرض برم ها از شرایًط‬
‫استواری وبافت سنگهای روی برم با در نظر داشت ضخامت قشر ریخت دریافت میشود ‪.‬‬
‫قیمت ضریب میالن نشیب های که فاقد پرده وتحکیم کاری بوده ‪ ,‬بدون در نظر داشت قوه های سایز میکی نباید کمتر‬
‫از حدود ذیل باشد ‪:‬‬
‫‪m  CS .ctg N‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . ) 6 – 6‬‬

‫‪ -‬زاویهً میالن طبیعی سنگریزه و ‪ - CS‬ضریب ذخیروی است ‪ ( .‬قیمت ‪ CS‬نظربه کالس‬ ‫د ر فورمول فوق ‪φN :‬‬
‫سرمایه گذاری ساختمان انتخاب میشود ‪) .‬‬

‫هرگاه اساس بند از احجار صخره ای تشکیل شده باشد قیمت متوسط ضریب میالن های نشیب سنگریزه ای فاقد پرده‬
‫وتحکیم کاری ( بدون در نظر داشت قوه های سایز میکی ) نیز باید بر اساس فورمول (‪) 6 – 6‬تعین گردد‪ .‬بطور تقریبی‬
‫برای همچو نشیب ها ضریب میالن در حدود های ذیل انتخاب میگردد ‪.‬‬
‫‪ -‬نشیب جلوی ( ‪.) m1 = 1.2 - 1.3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ - ‬نشیب عقبی ( ‪. ( m2 = 1.3 - 1.4‬‬
‫اما اگر اساس بند ها احجار غیر صخره ای باشد ‪ ,‬ضریب میالن ‪m‬بکمک محاسبات تعین میشود ‪.‬‬
‫تذکر داده میشود که در صورت اخیرا لذ کر زاویهً میالن خط نشیب با افق به انداز ًه قابل مال حظهً کمتر از اززاویهً‬
‫میالن طبیعی سنگریزه قبول میشود ‪ .‬در مناطق زلزله دار قیمت ضریب میالن به انداز ًه ‪ 08 (%‬الی ‪ ) 29‬بیشترگرفته‬
‫میشود ‪.‬‬
‫هرگاه نشیب ها دارای پرده ویا تحکیم کاری باشد وضریب اصطکاک مواد پرده وتحکیم کاری ( پوشش ) کمتر باشد در‬
‫آنصورت ضریب میالن نشیب نظربه مشخصات محکمی وتغیر شکل مواد ساختمانی پرده وتحکیم کاری انتخاب میشود ‪.‬‬
‫عنا صر ساختمانی قلهً بند نیز عینأ به ترتیبیکه برای بند های خاکی گفته شد گرفته میشوند ‪.‬‬
‫در زمان ریخت در جسم بند ‪ ,‬سنگریزه میالن طبیعی را به خود اختیار مینماید ‪ .‬ازینرو بخاطر کاهش آن با استفاده از‬
‫بولدوزر هاسنگریز ًه ریخت شده از موقعیت ‪ A‬به موقعیت ‪ F‬انتقال وجابجا میگردد ‪ .‬شکل (‪)6 – 8B‬خط‪.F‬‬
‫‪ . 6 –08‬ساختمان های ضد فلتری در بند های سنگریزه ای ‪.‬‬

‫تمام انواع ساختمانهای ضد فلتری بندهای سنگریزه ای بدو شکل ذیل اند ‪:‬‬
‫‪ . 0‬پرد ه ‪.‬‬
‫‪ . 8‬د یا فرا گم‬
‫پرده ها در بند های سنگریزه ای دارای انواع واشکال ذیل اند ‪:‬‬
‫‪ - A‬پرده های کانکریتی و آ هن کانکریتی ‪.‬‬

‫در تمام بندهای مواد محلی منجمله بند های سنگریزه ای پرده ها از کانکریت خالص ( کانکریت بدون سیخ ) خیلی به‬
‫ندرت دربند های کم ارتفاع ساخته میشوند ‪ .‬آنهم در شرایًطی که امکانات بوجود آمدن قوه های کششی در تمام حاالت بهره‬
‫برداری در پرده وجود نداشته باشند ‪ .‬بنابر علت فوق پرده ها در بند های سنگریزه ای عمومأ آهن کانکریتی انتخاب‬
‫میشوند ‪.‬اتصال پرده های آهنکانکریتی با اساس ازطریق د ندانه های کانکریتی صورت مگیرد ‪ .‬در بعضی موارد دندانهً‬
‫کانکریتی همرا ه با دهلیز ها بوده ودهلیز های مذکور به نوبۀ خویش از یکطرف بخاطر نظارت زمان بهره برداری واز‬
‫طرف دیگر جهت اجرا ویا تجد ید سمنت کاری اساس مورد استفاده قرار میگیرند ‪ .‬شکل (‪)6 – 09‬دیده شود ‪.‬‬
‫پرده های آهن کانکریتی به شکل نیمه سخت وانحنایًی بوده ‪ ,‬در بند های متوسط و مرتفع موارد استعمال با الاستثنا دارند‬
‫‪ .‬پرده های نیمه سخت متشکل ازسلب های آهن کانکریتی بوده که در پالن افتاده توسط درز های انحنا پذ یر‬
‫متکی میشود ‪.‬‬ ‫وغیر قابل نفوذ آب باهمدیگر وصل میگردند ‪ .‬محیط سلبها بروی گادرهای آهنکانکریتی‬
‫درزهاینشستیحرارتی به هردوسمت افقی وعمودی گذاشته میشوند ‪ .‬این درزها توسط ورقه های مسی درمقابل آب‬

‫غیرقابل نفوذساختهمیشوند‪.‬درزهای نشستی – حرارتی ونیزگادرهای افقی وعمودی درشکلهای (‪)6 – 00‬و(‪)6 – 02‬نشان‬
‫داده شده اند‪.‬‬
‫( گادر های عمودی گادر های را گویند که از قله بطرف اساس بسمت عمود بر گادر های افقی موقعیت داده میشوند ) ‪.‬‬
‫پرده های آهن کانکریتی بشکل یک طبقه ای ( یک ال ) ویا چند طبقه ای ( چند ال ) ساخته میشوند ‪ .‬پرده های آهن‬
‫شکل (‪ :)6 – 09‬عناصر ساختمانی پردهً آهن کانکریتی نیمه سخت دو طبقه ای همراهبا اتکای کانکریتی و دهلیز به منظور‬
‫ها ی نظارت و سمنت کاری ‪.‬درشکل ‪ . 0 :‬پردۀ آهن کانکریتی ؛ ‪ . 2‬الیۀ قیر در تحت پرده ؛ ‪ . 0‬طبقۀ امادهگی کانکریتی ؛‬
‫‪ . 0‬درز حرارتی نشستی ؛ ‪ . 0‬دهلیز نظارت و سمنت کاری ؛ ‪ . 6‬الیۀ قیر مالی باالی قشر سنگفرش ؛ ‪ . 7‬دندانۀ اتکای پرده‬
‫کانکریتی یک طبقه ای عبارت ازسلب مسطح بوده که مستقیمأ برروی قشر آماده گی (قشر تحت پرده ) قرار داده میشود ‪.‬‬
‫یا هم اینکه برروی قشر قیری مثأل نمد ویا تات قیر آلود و غیره گذاشته میشود ‪ .‬برای اینکار اوأل قشر آماده گی تحت پرده‬
‫را قیر مالی نموده وبعدأ سلب های آهن کانکریتی برروی آن ر یخت میشوند ‪.‬بین سلب های مذکور درز های نشستی‬
‫حرارتی گذاشته میشوند ‪.‬ضخامت پرده های یک ردیفه ( ‪ ) δ‬از قله بطرف اساس زیاد شده میرود ‪ .‬ضخامت مذکو ردر‬
‫نشانهً اساس ذیأل در یافت میشود ‪:‬‬
‫(‪δ = ( 0.01 - 0.005 ) H d . . . . . . . . . .) 6 – 7‬‬
‫انداز ًه فرا خی درز ها ی نشستی حرارتی ( ‪ 2.9‬الی ‪ ) 0.9‬سانتی متر گرفته میشود ‪ .‬سلب ها در پالن افتاده شکل‬
‫مربعی را دارا میباشند ‪.‬شکل ) ‪ ( 6 – 11 B‬دیده شود ‪.‬اندازه های اضالع هر مربع آن در حدود های ( ‪ 09‬الی ‪ ) 29‬متر‬
‫بوده وطوریکه قبأل تذکر رفت در خود محل ریخت میشوند ‪.‬‬
‫پرد های انحنا ًیی چند طبقه ای بهتر است در بند های متوسط و مرتفع که امکانات نشست در آن بیشتر باشد ‪ ,‬انتخاب‬
‫گردند ( در مناطق زلزله دار انتخاب این پرده ها حتی برای بند های متوسط نیز حتمی میباشد ) ‪ .‬در پرده های چند ردیفه‬
‫( چند طبقه ای ) ‪,‬طبقهً باالیًی صرف اهمیت دفاعی داشته یعنی اینکه ال یه های پایًینی را محافظه مینماید ومعموأل فاقد درز‬
‫ها میباشد ‪ .‬در پرده های چند ال نیز ضخامت مجموعی سلب ها از قله بطرف اساس بیشتر شده میرود ‪ .‬قیمت ( ‪ ) δ‬برای‬
‫چنین پرده ها درعمق (‪ ) h‬پایًین تر از نشانهً سطح نور مال آب کاسهً ذخیره چنین محاسبه میشود ‪.‬‬
‫‪  0.3  0.007 h‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . . . . . . ) 6 – 5‬‬
‫گادر های عمودی‬

‫درز های افقی‬

‫حرارتی‬
‫گادر های‬
‫ا فقی‬
‫درزهای عمودی‬
‫حرارتی‬
‫شکل (‪ :)6 – 00‬عناصر ساختمانی پرده های آهن کانکریتی‬

‫یک طبقه ای (یک قشره ) نیمه سخت ‪.‬‬
‫‪ – A‬شکل بردۀ نیمه سخت در مقطع بند های سنگریزه ای؛ ‪ – B‬پردۀ آهن کانکرستی در پالن افتاده ‪،‬‬
‫‪–C‬در زهای بین سلب های پرده های آهنکانکریتی و گادر های اتکایی ‪– D ،‬گادر های اتکایی اساسی ‪.‬‬
‫در شکل ها ‪–0 :‬سلب آهن کانکریتی پرده ؛ ‪–2‬درز افقی ؛ ‪–0‬سیخ بندی گادر عمودی ؛‬
‫‪– 0‬شپونکه ؛‪–8‬درز عمودی ؛‪–6‬الیۀ قیر در تحت سلب اتکایی ؛‪–7‬پاراپېت ؛‪–5‬دندانه ؛‬
‫‪–0‬طبقۀ امادگی سنگی در تحت پرده ؛‪–09‬طبقۀ آمادهگی از سنگ کاری با مصاله در پرده ‪.‬‬
‫ترتیب اتصال وسا ًیرعناصرساختمانی پرد ه های آهن کانکریتی چند طبقه ای در شکل ( ‪ )6 – 02‬نشانداده شده اند ‪.‬‬
‫سلب های پرده های چند طبقه ای میتوانند در خود محل ریخت شوند ویا فابریکه ای ( ‪ ) Precast‬باشند ‪ .‬در پرده های‬
‫چند طبقه ای که بنام انحنا ًیی نیز یاد میشوند ‪,‬سلب ها یکی روی دیگر در دو ویا چند طبقه طوری قرار میگیرند که سطح‬
‫باال ًیی سلب تحتانی قیر مالی گردیده وصرف بعد ازآن سلب طبقهً باال ًیی برروی آ ن ریخت میشود ‪.‬بخاطر جلوگیری از‬
‫لغزش برروی یکد یگرسلب های هر طبقه از یک طرف وسلب های طبقات مختلف از طرف دیگر بین هم انکر بندی‬
‫میگردند ‪ .‬شکل ( ‪ ) 6 – 00c‬دیده شود ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ :)6 – 02‬پرد ًه آهن کانکریتی چند طبقه ای دربند کاگسویل ) ‪ ) Kogswell‬در آیاالت متحد ًه امریکا‪.‬‬

‫شکل (‪ :)6 – 00‬پرد ًه آهن کانکریتی چند طبقه ای با دندانهً اتکایًی در اساس ‪.‬‬
‫در اشکال ( ‪ )6 – 02‬و (‪- 0 : )6 – 00‬الیه های سلبهای آهنکانکریتی ؛ ‪ - 2‬درز های بین طبقات سلبها ؛ ‪–0‬سنگکاری خشکه‬
‫یا با مصالۀ سمنتی ؛ ‪ -1‬با لشت کانکریتی ‪- 8‬گادر های افقی ؛ ‪ - 6‬دیافراگم وپردۀ سمنتی ؛ ‪ - 7‬اتکای آهنکانکریتی ؛ ‪ - 5‬انکر ها‬
‫بخاطر ارتباط سلب های پرده ‪.‬‬
‫فیصدی سیخ بندی در پرده های آهنکانکریتی ( صرف نظر از نوعیت شان ) در حدود های ( ‪ 9.6‬الی ‪ ) 9.0‬فیصد‬
‫وحد اقل مارک کانکریت ‪ 299‬انتخاب میگردد ‪ .‬قسمیکه در قبل یاد آ وری گردید قبل از ریخت ویا اعمار پرده یک قشر‬
‫هموار که بنام قشر تسطیح شدهًتحت پرده یاد میشود برروی نشیب آماده میگردد ‪.‬‬
‫قشر آماده گی تحت پرده ها میتواند بدو شکل ذیل تهیه گردند ‪:‬‬
‫الف‪ .‬قشر آمادهگی از سنگ کاری بدون بکار برد مصاله ویا قسمأ با مصالهً سمنتی ‪.‬‬
‫ب ‪ .‬قشر آمادهگی از سنگریزه های سورت شده همراه با محتوای جغله های میده دانه ‪.‬‬
‫الف‪ .‬قشر آمادهگی از سنگ کاری‪.‬‬

‫در قشر های آماده گی که از سنگ کاری خشکه تهیه میگردند ‪ ,‬از سنگ های بزرگتر ویک نواخت کار گرفته شده‬
‫وسطح باالیًی شان توسط یک قشر مصالهً سمنتی ( بضخامت ‪ 09‬الی ‪ 08‬سانتی متر ) پوش میگردد ‪ .‬در سنگ کا ری‬
‫قشر تحت پرد ه خطوط بین قشر های سنگکاری یا باید افقی باشند شکل (‪)6 – 08‬ویا هم اینکه زا ویهً عمودی را با‬
‫نشیب بند تشکیل دهد شکل (‪. ) 6 – 00‬‬
‫شکل (‪ :)6 – 00‬قشر آ مادهگی تحت پرده ‪.‬‬

‫در شکل ‪ - 0 :‬قشر تحت پرده از سنگ کاری ‪ - 2 .‬پرده ‪ - 0 .‬سنگر یز ًه جسم بند ‪ - 0.‬دندانه‬
‫ضخامت قشر آمادهگی از قله بطرف اساس بیشتر شد ه میرود ‪.‬کمترین ضخامتآندر نشانهً قله( ‪ 0.8‬الی ‪ ) 9.8‬متر‪,‬‬
‫ودر نشانهً اساس ‪ 9.98 (Z‬ا لی ‪ ) 9.95‬گر فته میشو د‪ .‬شکل(‪)6 – 00‬د یده شو د ‪.‬‬
‫ب ‪ .‬قشر آماده گی از سنگریزه وجغله ها ‪.‬‬

‫ضخامت این نوع از شرایًط تکنالوژی اعمار تعین میگردد ‪.‬اما در هیچ حالت اندازهًافقی آ ن نباید از ‪ 0.9‬مترکمتر‬
‫باشد ‪ .‬تا در هنگام متراکم ساختن رول ها بررویآن حرکت نموده ودقیقأ متراکم شود ‪.‬‬
‫‪ba‬‬
‫‪20008‬‬
‫‪6‬‬
‫شکل(‪ . )6 – 08‬قشر هموار کاری تحت پرده ‪ – a .‬در بند کوگسویل ‪ – b .‬در بند ګریب‪ -0 .‬سطح نشیب ؛‪– 2‬سنگریزۀ جسم بند ؛‬
‫‪– 0‬طبقۀ تحت پرده ؛ ‪– 0‬سنگکاری با مصاله ‪- 8 .‬سنگکاری خشکه ‪– 6 .‬سنگکاری خشکۀ جسم بند ‪.‬‬
‫قشر سنگریزه ای جغله دار نظر به قشر های سنگی به مراتب اقتصادی وکم مصرف میباشند ‪.‬اما ضریب میالن نشیب‬
‫بند درینصورت بیشتر میباشد ( ‪ ( m = 1.4 – 1.7‬که این خود باعث افزایش حجم بند میشود ‪.‬در ین اواخر قشر آمادهگی‬
‫تحت پرده از بالک های کانکریتی قبأل تهیه شده ساخته میشوند که از سرعت عمل وموثًریت تکنالوژیکی بیشتری‬
‫برخوردار میباشد ‪.‬‬
‫‪ . B‬پرده های اسفالت کانکریت ‪.‬‬

‫این نوع پرده ها در بند هایکه ارتفاع شان الی ‪ 89‬متر بوده ودر شرایًط اقلیمی موزون ساخته میشوند انتخاب‬
‫میگردند ‪ .‬اسفالت کانکریت عبارت ا ز مخلوطیست که د ر ترکیب آ ن ( ‪ ) 5 %‬قیر ‪ 08 % ( ,‬الی ‪ ) 09‬ریگ ‪% ( ,‬‬
‫‪ 58‬الی ‪ ) 69‬جغله های با بزرگی ( ‪ 28‬الی ‪ ) 09‬ملی متروجغله های با بزرگی ( ‪ 8‬الی ‪ ) 09‬ملی متر وپودر منرال‬
‫باشد ‪ ,‬تشکیل میشود ‪.‬‬
‫پرد ه های ا سفا لت کا نکریتی ا ز چند طبقه متشکل میبا شند ( حد اقل دو طبقه )‪ .‬ضخا مت هرطبقه د ر حدود ( ‪5‬‬
‫الی ‪ ) 8‬سانتی متر بوده وبرروی قشر آماده گی ریخت میگردد ‪.‬قشر آماده گی جغله ای توسط فلتر سیاه پوش میشود ‪.‬‬
‫( فلتر سیاه عبارت از جغل قیر آلود میباشد ) ‪ .‬در صورت نوسان زیاد سطح آب در کاسهً ذخیره ( خاصتأ در شرا ًیط اقلیمی‬
‫گرم ) امکانات گرم شدن پرد ه های اسفالت هم بیشتر میگردد ‪.‬ازینرودر همچو شرایًط سطح باالیًی پرده های مذکور توسط‬
‫سلب های آهن کانکریتی پوشانیده میشود‪.‬‬

‫موارد استعمال پرده های اسفالت کانکریت بعد از پرده های آهن کانکریتی مخصوصأ در بند های متوسط وکم ارتفاع‬
‫در درجهً دوم قرار دارند ( اسفالت کانکریت عبارت ازمخلوطی از ریگ ‪ ,‬جغل و پودر منرالی بوده که درآن قیر به حیث‬
‫ماد ًه چسپاننده عالوه میشود ) ‪.‬درشکل (‪)6 – 06‬پرده های اسفالت کانکریت وعناصر سلختمانی شان نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫شکل (‪ :)6 – 06‬اشکال وعناصر ساختمانی پرده های اسفالت کانکریتی ‪.‬‬
‫دراشکال فوق ‪–0 :‬پردۀ دو قشرۀ اسفالت کانکرېټ ؛‪–2‬قشر آمادگی تحت پرده ؛‬
‫‪–0‬سنگ های جسم بند ؛‪–0‬پوش وقایوی آهن کانکریتی ؛‪– 8‬طبقۀ آمادگی کانکریتی ‪.‬‬
‫پرده های اسفالت کانکریت از لحاظ ضخامت وتعد د طبقات اسفالت به اشکال ذیل ساخته میشوند‪:‬‬
‫اول – پرده های یک قشره ‪ :‬که برروی قشرآماده گی ازمواد محلی قبألهموارشده ومتراکم شدهقرارداده میشوند ‪.‬قشر‬
‫آماده گی توسط ماد ًه هاربوسید که از رو ًییدن نباتات در آینده جلوگیری مینماید عقیم ساخته میشود ‪.‬‬
‫پرده های یک قشره معموأل در بند های کم ارتفاع ( الی ‪ 29‬متر ) که مربوط کالس های ‪ I‬و ‪ II‬میشوند انتخاب‬
‫میگردند ‪.‬‬
‫قشره ‪ :‬این پرده ها بنوبهً خویش به دو نوع میباشند ‪.‬‬ ‫دوم – پرده های اسفالت کانکریتی دو‬

‫شکل (‪.)6 – 07‬پرده های اسفالت کانکریتی یک قشره وعناصر ساختمانی شان ‪.‬‬
‫در شکل ‪–0 :‬قیر سفید رنگ شده ؛ ‪–2‬پردۀ اسفالتی یک قشره ؛ ‪–0‬طبقۀ منفذ دار زابری ؛ ‪–0‬قشر آمادگی ؛‬
‫‪– 8‬خاکهای گل دار ؛‪– 6‬دندانه در اساس پرده ؛ ‪– 7‬اساس صخره ای ‪.‬‬
‫گروپ اول پرده های اند که از دو ظبقه اسفالت کانکریت متراکم تشکیل گردیده وبرروی قشر آ مادگی زابری که‬
‫مخلوطی از اسفالت منفذ دار ‪,‬ریگ وجغل میباشد هموار میگردد ‪.‬‬
‫گروپ دوم پرده های اند که به شکل دو طبقه ساخته شده ودر بین هردو طبقه یک قشر زابری که از اسفالت منفذ دار‬
‫میباشد در نظر گرفته میشود ‪.‬‬
‫‪ . C‬پرده های پولی میر ها ( صفحه های پالستیکی )‪.‬‬

‫این پرده ها از پالستیک های نرم مثأل پولی ایتیلین ‪ ,‬پولی زولوتین ‪ ,‬اپانول وپولی ونیلو کلوراید ساخته میشوند‪ .‬پرده‬
‫ها یا صفحه های پالستیکی ( پولی میری )برروی نشیب جلوی به روی یک قشر آمادهگی دو طبقه ای هموار میگردند ‪.‬‬
‫طبقهً زیرین قشر آماده گی از مواد باالستی ( جغله های ریگدار سنگچل وغیره ) ساخته میشوند ‪.‬ضخامت طبقهً مذکور در‬
‫حدود ( ‪ 9.8‬الی ‪ ) 0.8‬متر بوده ونظر به بزرگی سنگهای جسم بند انتخاب میشوند ‪.‬طبقهً دوم قشر آمادهگی که پرده‬
‫روی آ ن هموار میگردد از جغله های لشم وبد ون تیغه های تیزتهیه میگردد تاپردۀ پالستیکی متضرر نگردد ‪ .‬ضریب غیر‬
‫متجانسیت مواد این طبقه نباید کمتر از ‪ 29‬و ضخامت آن در حدود ( ‪ 9.0‬الی ‪ ) 9.8‬متر باشد ‪.‬برروی باالیًی پرده نیز‬
‫همین مواد بترتیب تناظر ریخت میشوند ‪.‬‬

‫شکل (‪)6 – 05‬‬

‫شکل پرده های پالستیکی (پولیمیری )‪ ،‬مواد وعناصرتشکیل دهنده آن‪.‬‬
‫‪-0‬مرحله اول کانکریت ریزی دندانه جلوی بند‪ -2 ،‬مرحله دوم کانکریت ریزی دندانه جلوی بند‪-0،‬مرحله سوم کانکریت‬
‫ریزی دندانه جلوی بند‪-0،‬پرده پالستیکی‪-8 ،‬قشرطبقه آمدگی که از جغله های طبعی لشم اعمار گردیده ‪-6،‬قشر تحتانی طبقه‬
‫آمادگی ‪-7،‬سنگریزه های جسم بند ‪ -5 ،‬پرده سمنتی اساس‪.‬‬
‫‪-‬طبقهً دومی پرده را معموأل بنام طبقهً محافظوی ( وقایوی ) ‪.‬زیرا وظیفهً اساسی آن حفاظت پرده از متضرر شدن در هنگام‬
‫ریخت قشر های باالیًی میباشد ‪.‬‬
‫اتصال پرده در اساس بکمک د ندانهً کانکریتی که پرده در آن فروبرده میشود صورت میگیرد ‪ .‬اشکال وعناصر‬
‫ساختمانی پرد ه های پولی میری در شکل (‪)6 – 05‬نشان داده شده است ‪.‬‬
‫ضخامت ( ‪ ) δp‬پرده های پالستیکی ذریع ًهفورمول ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬
‫‪Ei‬‬
‫‪ P  0.075 .H .d m0.4‬‬ ‫‪. W‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . .)6 – 0‬‬
‫‪ i2‬‬
‫در فورمول فوق ‪ – H :‬نپور عامل به متر ‪–𝛾𝑤 ,‬وزن حجمی آب ‪ .‬و ‪ - dm‬قطر متوسط دانه های ریگ که در تحت‬
‫پرده ریخت میشود ‪ – Еi ,‬قیمت محاسبوی مودول ارتجاعیت پولی ایتیلین به( ‪ . ) kg o cm2‬و ‪ – σi‬قیمت محاسبوی‬
‫محکمی حدی پولی ایتیلین به ( ‪) kg o cm2‬میباشد‪ ،‬قطرمتوسط دانه های ریگی ‪dm‬ذیأل محاسبه میشو د ‪:‬‬
‫‪n‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . .)6 – 09‬‬
‫‪d m  0.0535 .6 ‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪1  n 17‬‬
‫در فورمول (‪ – d17 :)6 – 09‬قطر دانه های خاک قشر تحت پرده است که الی ‪ 17‬فیصد وزنی را در ترکیب آن‬
‫تشکیل داده باشد ( به ملی متر) ‪ .‬و ‪ - n‬منفذ داری آن میباشد ‪ –h.‬ضریب غیر متجانسیت مواد قشر تحت پرده است‬
‫قیمتهای ‪ Еi‬و ‪- σi‬مربوط درج ًهحرارت محاسبوی هوای ماحول میباشد ‪.‬‬
‫بعد از تعین ( ‪ ) δp‬ضخامت نهایًی صفحهً پرد ًه مذکور چنین پیدا میشود ‪.‬‬
‫‪ F   P .K C‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . )6 – 00‬‬
‫‪ - К‬ضریب تصحیحی بوده که قیمت آن مربوط شرایًط دم دادن (قدرت وتوانایی کششی ) پولی ایتیلین‬ ‫‪с‬‬ ‫درفورمول فوق‪:‬‬
‫‪ К‬برای مدت دوام کار از ‪ 09‬الی ‪ 09‬سال نظر به نپور ‪ H‬قرار ذیل قبول میگردد ‪:‬‬ ‫‪с‬‬ ‫میباشد ‪.‬قیمت‬
‫‪m 09 = m‬‬ ‫‪К‬درصورت‬ ‫‪с‬‬ ‫‪=0.8‬‬
‫‪09 >m> 89 m‬‬ ‫‪ К‬درصورت‬ ‫‪с‬‬ ‫‪= 2.8‬‬

‫‪m < 89 m‬‬ ‫‪К‬درصورت‬ ‫‪с‬‬ ‫‪= 0.6‬‬
‫‪ . 6 –06‬نشست بندهای مواد محلی‬

‫‪P‬وفشار تعلیقی‪PB.B‬حاصلمیشود باعث انقباض‬ ‫‪Bg‬‬ ‫انتشار فشارمتراکم کنندۀ مسامه ای که از جمع الجبری فشاروزنی‬
‫خاک جسم بند و نتیجتا ً نشست آن میگردد ‪.‬‬
‫اندازۀ نشست که بعد از ختم ساختمان آغاز ودر تمام مدت بهره برداری ادامه دارد بنام نشست زمان بهره برداری یاد‬
‫‪) t‬دوام مینماید ‪.‬‬ ‫میشود ‪.‬بدین معنی که نشست زمان بهره بردارییک پروسۀ دوامداربوده که برای مدت زمان( ∞‬
‫نشست عناصر گلی بند ها نه تنهادر نتیجۀ خروج آب از مسا مه های آن صورت میگیرد بلکه در نتیجۀ لغزش قسمت‬
‫ها ی گلی تنۀ بند نیز اتفاق می افتد ‪ .‬ولی به هرصورت بنابر کم بودن نشست لغزشی صرف نشست ناشی از فلتریشن‬
‫( خروج آب از مسا مه ها ) بیشتر از همه توجه را به خود جلب مینماید ‪.‬در بند های خاکی‪ ،‬سنگی‪ -‬خاکی و سنگریزه ای‬
‫که ارتفاع شان الی ‪ 50m‬باشد نشست نسبتی بندها کمتر میباشد ومعموالً ‪ 0%‬ارتفاع را تشکیل میدهد‪ .‬ازین رو هنگام‬
‫ریخت این نوع بندها باید نشست مذکور در نظر گرفته شود ‪ .‬یعنی نشانه قله بند باید به اندازه نشست ( ‪ ) S‬بلند تر از‬
‫نشانه مطروحه آن اعمار گردد‪.‬‬
‫‪S  0.01H d‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . .)6 – 02‬‬
‫حجم نشست دریک متر طول بند مساوی میشود به‬
‫‪VS  0.01H d 0.5m1 H d  0.5m2 H d   bcr ‬‬ ‫(‪. . . . . . . .)6 – 00‬‬
‫اندازه نشست بند های مرتفع یعنی ‪ S‬به اساس تجاربی که بروی (‪ )28‬بند مختلف اجرا گردیده اند می تواند به اساس‬
‫فورمول ذیل محاسبه شود‪.‬‬
‫‪S  0.001H d3 / 2‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . . . . . . .)6 – 00‬‬
‫حجم اضافی خاک درین صورت مساوی میشود به‪:‬‬
‫] ‪V S 0.001H d3 / 2 [(0.5m1H d  0.5m2 H d )  bcr‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . .)6 – 08‬‬
‫رابطۀ فوق الذکرصرف برای بندهای ریگی وبندهای سنگریزه ای قابل استفاده است‪ .‬دربندهای خاکی به علت بطی بودن‬
‫عملیۀ نشست روابط فوق قابل استفاده نمی باشند‪ .‬جهت دریافت نشست مجموعی بندهای گلی به ترتیب ذیل عمل میشود‪:‬‬

‫شکل(‪ .)6 – 00‬شیمای نشست بند های موادمحلی‬
‫اوالً بند ارتفاعا ً به قشر های افقی تقسیم میگردد‪ .‬شکل (‪ )0-00‬ثانیا ً نشست هر قشر توسط فورمول ذیل‬ ‫‪‬‬
‫محاسبه میگردد ‪:‬‬
‫شکل(‪ .)6 – 29‬تقسیمات ارتفاعی جسم بند خاکی به قشر های افقی ‪.‬‬
‫‪Si  H i 1i   2i 1  1i ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . .)6 – 06‬‬

‫‪n‬‬
‫‪) ‬‬ ‫‪– ε‬ضریب منفذداری بوده ومساویست به(‬
‫‪1 n‬‬
‫‪– n‬منفذ داری خا ک جسم بند ‪.‬‬
‫‪  f  ‬‬
‫قیمت های ‪ε 0‬و ‪ ε 2‬ازروی منحنی کامپریسیونی‬

‫(‪ε=f)σ‬گرفته میشود ‪ .‬در منحنی کامپریسیونی‬
‫‪-σ‬عبارت از بار عامل میباشد ‪.‬‬
‫ثانیآ نشست مجموعی بند درمدت زمان (‪ ) ΔT = t 1 – t 2‬از حاصل جمع نشست اقشار جدا گانۀ بند حاصل میگردد ‪.‬‬
‫‪i n‬‬
‫‪S t1 t 2    H i  1i   2i 1   1i ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .)6 – 07‬‬
‫‪i 1‬‬
‫‪ . C‬بند های هایدرو میکانیزه‪Hydraulic filled dams‬‬
‫‪. 6 –07‬معلومات عمومی‬

‫بند های هایدرو میکانیزه گروپی از بند های خاکی اند که در اعمار شان خاکهای مختلف بکار رفته و تمام عملیات‬
‫ساختمانی مثأل کندن خاک در معدن ‪ ,‬انتقال خاک به محل ریخت وباالخره ریخت و متراکم ساختن خاک در جسم بند بکمک‬

‫آب اجرا میگردند ‪ .‬این بدان معنی است که برای اعمار بند ها با استفاده ازین طریقه موجودیت آب کافی شرط حتمی‬
‫میباشد ‪.‬‬
‫اعمار بند ها بطریقهً هایدرو میکانیزه ( گل آب نمودن ) در آغاز قرن ‪ 00‬بیشتر از پیشمعمول گردید ‪.‬عوامل مهمیکه باعث‬
‫معمول شدن روبه افزایش طریقهً هایدرو میکانیزه گردیدند میتوانند قرار ذیل برشمرده شوند ‪:‬‬
‫‪ .0‬سرعت بیشتراجرای کاردرفی شبانه روز‪ .‬بطورمثال بااستفاده ازاینطریقه میتوانددرفی شبانه روز الی ( ‪) 299999‬‬
‫متر مکعب خاک در جسم ساختمان انتقال و مترسب شود ‪.‬‬
‫‪ . 2‬بدون آنکه آبهای تهداب خشک شوند میتواند خاک در جسم بند انتقال وریخت گردد ‪ ( .‬مثأل با ااستفاده از طریقهً‬
‫هایدرو میکانیزه در زیر آب ) ‪.‬‬
‫‪ . 0‬بسیط بودن ماشینری و عدم ضرورت به وسایًل ثقیل جهت کند نکاری ‪ ,‬بار گیری وانتقال خاک به محل سا ختمان ‪.‬‬
‫‪ . 0‬ضرورت به نیروی بشری کمتر ‪ .‬طوریکه مصرف نیروی کار در فی متر مکعب خاک که بطریقهً خشک در جسم بند‬
‫ریخت میشود‪ 0 ,‬الی ‪ 6‬مرتبه بیشتر از مصرف نیروی کار در همان متر مکعب است در صورتیکه ریخت آن بطریقهً‬
‫هایدرو میکانیزه اجراگردد ‪.‬‬
‫‪ . 8‬معموأل قیمت تمام شدریخت فی واحد حجم خاک درجسم بند (مخصوصأاگرحجم بند بیشتر باشد) درحدود (‪08‬الی‪) 29‬‬
‫فیصد نظر به طریقهً ریخت خشک ارزانتر تمام میشود ‪.‬‬
‫درپهلوی برتری های که ذکر گردیدنداین بندهادارای کمبوداتی نیز اند که میتوانندچنین فورمول بندی گردند ‪.‬‬
‫‪ .0‬برای بند های هایدرو میکانیزه خاک معدن باید دارای ترکیب دانه ای مشخص تری باشد اما موجودیت چنین ترکیب به‬
‫انداز ًه کافی در معادن طبیعی همه وقت میسر نمیباشد ‪.‬‬
‫‪ . 2‬ضرورت به انرژی برقی زیاد بخاطر تأمین انرژی پمپ های زمین چش وغیره و نیز مصارف زیا د نل ها وناوه ها‬
‫بخاطر انتقال گل آب‬
‫‪ 6 – 08‬ترمینا لوژی ها ومفاهیم معمول در مبحث بند های هایدرو میکانیزه‬

‫گل آب ‪ .‬عبارت از مخلوط آب وخاک است که از معدن ویا کدام ذخیره گاه دیگر توسط نل ها به محل پرکاری انتقال‬
‫وریخت میشود ‪ .‬گل آب که جهت اعمار بند های هایدرو میکانیزه تهیه میگردد ‪ .‬معموأل نسبت آب وخاک در آن در حدود‬
‫های ذیل انتخاب میشود( ‪ 0 : 7‬الی ‪ . ) 0 : 09‬یعنییک حصه خاک وهفت الی ده حصه آب ‪.‬‬
‫قطعهً پرکاری ‪ .‬یک ساحهً از ساختمان خاکی میباشد که گل آب بطرف آن هدایت ودر آن ریخت میگردد ‪.‬‬
‫پلوان‪ .‬عبارت از مانع کوچک وکم ارتفاع است که به امتداد محیط ساختمان بخاطر تأمین فورم وجلوگیری از خارج شدن‬
‫گل آب از قطعهً پرکاری ساخته میشود ‪.‬‬
‫موقتی است که در ساحهً قطعهً ریخت بخاطر مترسب شدن خاک از ترکیب گل آ ب در محل‬ ‫حوض ترسب ‪ .‬حوض ً‬
‫مطلوب در نظر گرفته میشود ‪.‬‬
‫ساحهً هسته ‪ .‬قسمت وسطی پروفیل عرضی بند بوده که در آن ذرات میده دانهً گل آب ته نشین میشوند ‪.‬‬
‫ساحهً پرده ‪ .‬قسمت از پروفیل عرضی بند میباشد که متصل با نشیب جلوی بند واقع بوده وذرات میده دانهً گل آب در آن‬
‫ته نشین شده باشد ‪.‬‬
‫منشور های جانبی ‪ .‬قسمت از پروفیل عرضی بند است که بزر گترین ذرات از ترکیب گل آب در آ نته نشین میشوند ‪.‬‬
‫ساحهً تبدیلی ( ساحهً بین ا لبینی ) ‪ .‬قسمت از پروفیل بند هایدرو میکانیزه بوده که در بین هسته یا پرده و منشور‬
‫های جانبی قرار دارد ‪.‬‬

‫ناقل های گل آب ‪ .‬عبارت از نل ها ویا ناوه های اند که توسط آ نها گل آب از معدن یا ذخیره به محل ریختیا قطعهً‬
‫پرکاریرسانیده میشود ‪.‬‬
‫خوازه ‪ .‬قطار ویا ردیفی از از فرم های مسطح ویا سه بعده اند که نل های ناقل گل آب در حدود قطعهً پرکاری باالی آنها‬
‫قرار داده میشوند ‪.‬خوازه ها میتوانند چوبی ویا فلزی باشند ‪.‬‬
‫کلکتور ‪ .‬سیستمی از نل های عمودی اند که به فواصل معین از همدیگر قرار داده شده وآب اضافی را از از حدود قطعهً‬
‫پرکاری خارج مینماید ‪.‬‬
‫‪ 6 – 00‬تصنیف بند های هایدرو میکانیزه ‪.‬‬
‫بند های هایدرو میکانیزه نظر به خصوصیات ذیل صنف بندی میگردند‪:‬‬
‫‪ -A‬نظر به نوعیت مواد در مقطع عرضی ‪:‬‬
‫‪ - 0‬بند های متجانس ‪ :‬که از خاکهای متجانس معدن هایدرو میکانیزه میشوند ‪.‬یا به عبار ًه دیگر بند های را گویند که‬
‫فاقد زون هسته ویا پرد ه بوده ودر تمام جسم شان صرف گلهای ریگدار و ریگهای گلدار که دارای ضریب غیر متجانسیت‬
‫کمتراند بکاررفته باشند یعنی (‪ . )η ≥ 2 - 0‬میالن نشیب این بندها بکمک پلوانهای مقدماتی تنظیم میشوند ‪ .‬شکل (‬
‫‪1 a‬؛‪. )1 b‬‬
‫‪ - 2‬بند های هایدرو میکانیزه غیر متجانس ‪ :‬که مقاطع عرضی شان از خاکهای که ضریب غیر متجانسیت شان زیاد باشد‬
‫گل آب میشوند ‪ . ) η ≥ 09 - 29 ( .‬بندهای هایدرو میکانیزه غیر متجانس میتوانند دارای زون هسته ویا زون پرده‬
‫باشند ‪ .‬شکل ( ‪)d c , 11‬‬
‫شکل ( ‪ .) 0‬انواع بند های هایدرو میکانیزه نظر به نوعیت مواد در مقطع عرضی ‪.‬‬
‫‪ – a‬بند هایدرومیکانیزه متجانس با نشیب های آزاد ‪ - b .‬بند هایدرو میکانیزه متجانس با نشیب های محدود شده توسط پلوان ها‪.‬‬
‫‪ - c‬بند هایدرو میکانیزه غیر متجانس دارای زون پرده بانشیب های آزاد ‪ - d .‬بند ها ید رو میکا نیزه غیر متجا نس دا رای‬
‫زون پرده با نشیب های محدود شده‪– e .‬بند هایدرو میکانیزه متجانس با نشیب های محدود شده توسط پلوان های سنگریزه ای‪f .‬‬
‫‪ -‬بند هایدرو میکانیزه متجانس با نشیب های محدود شده توسط پلوان های ستگریزه ای وتحکیم کاری ‪ - g .‬بند هایدرو میکانیزه‬
‫غیر متجانس دارای زون هسته با نشیب های غیر محدود شده‪.‬‬
‫‪ - h‬بند هایرومیکانیزه غیر متجانس دارای زون هسته با نشیب های محدودشدهتوسط پلوان ها‪.‬‬
‫دراشکال فوق‪ -0 :‬ساحه هسته‪-2 ،‬ساحات تبدیلی ‪-0،‬منشور های جانبی ‪-1 ،‬ساحه پرده ‪-0،‬پلوان ها ‪-7،‬پلوان های سنگریزه ای‬
‫جانبی ‪-8،‬تحکیم کاری نشیب جلوی ‪-1‬تحکیم کاری نشیب عقبی‪.‬‬
‫‪ - B‬نظر به خصوصیات تکنالوژیکی عملیۀ ریخت ‪.‬‬

‫نل های ناقل گل آب میتوانند در حدود های داخل بند باالی خوازه ها گذاشته شوند ویا مستقیمأ باالی خاکهای قبأل متراکم شده‬
‫قرار گیرند ‪ .‬البته در اکثر موارد خوازه ها بعد از تغیر مکان نل های ناقل نیزهمراه با آنها به محل جدید نقل میگردند ‪.‬‬
‫انجامهای نل های ناقل گل آب بکمک وسا ًیل میخانیکی به محلی توجه میگردند که در آن مترسب ساختن خاک مطلوب باشد ‪.‬‬
‫بعد از ریخت قشر به ضخا مت مسا وی به ا رتفا ع خوا زه پروسهً ریختیک طبقه خا تمه پذ یرفته خوازه ها کنده شده و‬
‫د وبا ره به ا رتفاع قشر جد ید نصب و عملیه به همین ترتیب ا لی تأ مین ارتفا ع مطلو ب ( ارتفاع مطروحه ) ادامه مییابد ‪.‬‬
‫در حال حاضر کوشش میشود تا از خوازه ها کمتر استفاده شود زیرا از یکطرف بخاطر تهیۀ خوازه ها چوب زیاد مصرف‬
‫میشود واز طرف دیگر تغیر موقعیت وبیجا ساختن خوازه هاباعث ایجاد وقفه ها در کار اعمار بند میشود ‪.‬‬
‫در صورت عدم استفاده از خوازه ها ‪ ,‬ناقل های گل آب یا مستقیمأ باالی قشر های قبأل ریخت شده گذاشته میشوند ویا هم‬
‫اینکه باالی پلوان های مخصوص قرار داده میشوند که به همین منظور ساخته میشوند ‪.‬با کم وزیاد ساختن طول نل های‬
‫ناقل ‪ ,‬رسانیدن گل آب به محل مطلوب تأمین میشود ‪ .‬تقریبأ تمام عملیات مربوط به تغیر موقعیت وطول ناقل ها ی گل آب‬
‫وبیجا ساختن خوازه ها بشکل میکانیزه انجام میشوند ‪.‬‬
‫عملیهً گل آب نمودن میتواند در ساحات زیر آب نیز به سادگی اجرا گردد ‪.‬تجربه نشان داده که در صورت هایدرو میکانیزه‬
‫تحت آب میالن های نشیب جوانب قطعهً پرکاری در مقایسه با هایدرو میکانیزه ساحات بلند تر از آب تند تر حاصل میشود ‪.‬‬
‫بطور مثال ضریب میالن نشیب های پرکاری در صورت گل آب نمودن در زیر آب در حدودهای(‪ 0‬الی‪ , ( m =5‬در‬
‫حالیکه در گل آب نمودن های باال تر از سطح آب ضریب میالن نشیب ها در حدود های ( ‪ 09‬الی‪) m = 20‬‬
‫حاصل میشود‪.‬شکل ( ‪ ) 2‬دیده شود ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ :) 2‬کل آب نمودن در زیر آب ‪.‬‬
‫‪ – B‬نظر به شیمای رسانیدن گل آب به قطعهً ریخت ( شیمای هایدرو میکانیزه ) ‪.‬‬

‫‪ - 0‬شیمای موزا ًییک هایدرومیکانیزه‪ :‬این شیمای گل آب نمودن بطور عموم جهت اعمار بند های هایدرومیکانیزه‬
‫متجانس مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬شکل ( ‪ .) 0‬به همین ترتیب اگر قیمت ضریب غیر متجانسیت خاکهای معد ن کم باشد‬
‫( ‪ , ) η = 2 - 0‬صرف نظر از نوعیت شیمای هایدرو میکانیزه بند حاصله متجانس خواهد بود ‪ .‬زیرا در صورت گل‬
‫آب نمودن بند از خاکهای متجانس تقسیم دانه ای خاک یا هیچ صورت نمیگیرد ویاهم اگر صورت گیرد تفاوت دانه از‬
‫همدیگر بهانداز ًه ناچیز میباشد که میتواند از آن صرف نظر گردد‪ .‬در بند های هایدرو میکانیزه متجانس نیز میتواند نل‬
‫های ناقل گل آب باالی خواز ه قرار داده شوند ویا بدون بکار برد خوازه ها مستقیمأ باالی خاکهای قبأل مترسب شده‬
‫گذاشته شوند ‪ .‬اگر بخا طر ا عما ر بند ها ی ها ید رو میکا نیزه شیما ی گل آ ب نمود ن موزا ًییک مورد ا ستفا ده قرار‬
‫گیرد د ر آ نصورت بند ها ی متجا نس میتوا نند ا ز خا ک ها یکه ضریب غیر متجا نسیت بیشتری را د ا را با شند ( ‪8‬‬
‫‪ ) η = 0 -‬نیز ساخته شوند شکل ( ‪ ) 0‬دیده شود ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ .) 0‬شیمای هایدرو میکانیزه موزایًیک که دراعماربند های متجانس از آن استفاده میشود ‪ .‬در شکل فوق ‪:‬‬
‫‪ - 0‬نل های ناقل گل آب‪ - 2 .‬پرکاری که از یک موقعیت واحد صورت میگیرد ‪.‬‬
‫‪ - 2‬شیمای گل آب نمود ن یک جانبه ‪ :‬طوریکه در شکل ( ‪ ) 0‬نشانداده شده است در ین شیما نل های ناقل گل آب به‬
‫امتدادنشیب عقبی قرار داده شده وگل آب بعد از خروج از نل ناقل بطرف نشیب جلوی جریا ن مینماید ‪ .‬نل های ناقل گل آب‬
‫میتوانند باالی خوازه ها گذاشته شوند ویاهم مستقیمأبرروی پلوا ن های قبأل آماده شده قرار داده شوند ‪ .‬در مسیرجریا ن‬
‫گل آب ذرات بزرگدانه خاک در ساحهً نزدیک به دهنهً خروجی ( نشیب عقبی ) ته نشین گردیده وهرقدرجریان گل آب‬
‫مذکور بطرف نشیب جلوی نزدیکتر میشود بزرگی دانه های مترسب شونده کمتر میشود ‪.‬شکل ( ‪ . ) 0‬طوریکه از شکل‬
‫دیده میشود قطعهً پرکاری بطرف نشیب جلوی مایًل بوده که این خود حرکت گل آب را سهل تر میسازد ‪.‬‬
‫ذرات خیلی کوچک و میده دانهً که بنابر بعضی عوامل ته نشین شدن شان در تنهً بند مجاز شمرده نمیشود‪ ,‬از طریق نل‬
‫خروجی همراه با آب اضافی از ساحهً حوض ترسب به خارج از ساحهً ساختمان هدایت میگردد ‪.‬‬

‫شکل ( ‪ . ) 0‬شیمای گل آب نمود ن یک جانبه ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ : ) 8‬شیمای هایدرو میکانیزه دو جانبه‬
‫‪ -0‬شیمای هایدرو میکانیزه دو جانبه ‪.‬‬

‫میتود گل آب نمودن درین شیما طوریست که نل های ناقل گل آب به امتداد هردو نشیب قرار داده شده گل آب که از هریک‬
‫از نل ها بیرون میشود بطرف زون وسطی مقطع عرضی بند جریا ن نموده وخاک از ترکیب گل آب به امتداد مسیر حرکت‬
‫متناسب به بزرگی دانه ای شان ته نشین میگردد‪ .‬یعنی اینکه بزرگی دانه های خاک ته نشین شونده از نشیب بطرف زون‬
‫وسطی کوچک تر شده میرود‪ .‬شکل ( ‪) 8‬‬
‫‪. 6 – 29‬خاک های قابل استفاده در جسم بند های هایدرو میکانیزه‪.‬‬
‫‪Soil to be used for Hydraulic filled dams‬‬
‫مشخصهً اساسی که قابل استفاده بودن خاک را در جسم بند های هایدرو میکانیزه تعین مینماید عبارت از ترکیب دانه ای‬
‫خاک میباشد‪ .‬جهت اعمار بند های هایدرو میکانیزه از خاکهای ریگی ‪ ,‬ریگهای همراه با جغله های خورد دانه ع ریگ‬
‫های گل دار و گل های ریگدار ‪ ,‬ودر بعضی موارد هم مخلوط های مصنوعی که از اختالط خاک های چند معدن مختلف‬

‫استحصال میشوند ‪ ,‬بکارمیروند ‪ .‬در هنگام طرحریزی این بند ها حتی اال مکان کوشش شود تا از مخلوط های طبیعی‬
‫خاکها استفاد ًه اعظمی بعمل آید ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ . ) 6‬ترکیب های دانه ای خاکهای قابل استفاده در بند های هایدرومیکانیزه ‪.‬‬
‫خصوصیات وقابل استفاده بودن خاکهای معدن قبل از همه بکمک گراف ترکیب دانه ای خاک های مذکور تعین میشود ‪.‬‬
‫چنین گراف در شکل ( ‪ ) 6‬نشان داه شده است ‪.‬‬
‫درین گراف خاکها به پنج گروپ تقسیم گردیده اند ‪ .‬در حالیکه خاکهای تمام گروپ های فوق میتوانند جهت اعمار بند های‬
‫هایدرو میکانیزه مشخص بکار روند‪.‬‬
‫جهت اعمار بندهای متجانس مقدمتربرهمه باید از خاکهای گروپ ( ‪ ) Ι‬استفاده شود ‪ .‬برای اعمار بندهای هایدرو میکانیزه‬
‫غیرمتجانس که دارای ساحهً مرکزی ( هسته ) ویا پرده باشند بهتراست از ریگهای جغل داراستفاده گردد ( خاک های‬
‫گروپ‪ΙΙ‬و گل های ریگدار گروپ‪ . ) ΙΙΙ‬ریگ های گلدار گروپ‪VI‬و جغل های مختلف گروپ‪V‬صرف بعد از تحلیل ها و تایًید‬
‫های علمی ‪ -‬اقتصادی میتوانند به منظور اعمار بند های هایدرو میکانیزه بکار روند ‪.‬‬
‫گل و گل های ریگدار ( خاکهای لیوس ) میتوانند بخاطر اعمار بند های هایدرو میکانیزه متجانس استفاده شوند ‪.‬ویا هم‬
‫اینکه جهت اعمار زون های هسته وپرد در بند های غیر متجانس استعمال شوند ‪.‬‬
‫از تمامی توضیحات فوق به این نتیجه میرسیم که گل های ریگدار وگل ها بخاطر اعمار سا حات هسته وپرده‪ ,‬وجغل های‬
‫مختلف در اعمار منشور های جانبی بکا ررفته میتوانند ‪.‬‬
‫فصل هفتم‬
‫بند های کانکریتی‬
‫‪Concrete dams‬‬
‫‪ . 7 – 0‬معلومات عمومی ‪.‬‬

‫بند های کانکریتی گروپ بزرگي از بندها بوده که از کانکریت ویا آهن کانکریت ( آرمو کانکریت) ساخته میشوند ‪ .‬بند‬
‫های کانکریتی دارای یک سلسله خصوصیات مثبت وبرتری ها بوده که به علت همین برتری ها با وجود مصارف اقتصادی‬
‫زیاددربسیاری ازحاالت برای انتخاب شان حق اولیت داده میشود ‪ .‬خصوصیات مثبت بند های کانکریتی میتوانند قرار ذیل‬
‫نام برده شوند ‪:‬‬
‫‪ . a‬دربسا م وارد امور اعمار بند های کانکریتی میتوانند میکانیزه گردند که در نتیجه مدت اعمار کاهش یافته و‬
‫موثریت اقتصادی شان افزایش می یابد ‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ . b‬چون تمام ساختمانهای کانکریتی شکل پذ یراند ازین روبرای بند ها ی کانکریتی هم میتواند بدون کدام مصرف‬
‫اضافی شکل ظاهری دلخواه ( زیبا ) داده شود‪ .‬که از نقطۀ نظر مهندسی اهمیت دارد ‪.‬‬
‫‪ – c‬امور ترمیم واحیای بندهای کانکریتی در زمان بهره برداری به آسانی اجرا شده میتواند ‪.‬‬
‫‪ – d‬در آن قسمت های جسم بند های کا نکریتی که امکا نا ت بوجود آمدن تشنجا ت کششی موجود باشد میتواند سیخ‬
‫بکار برده شود ( از آهن کانکریت استفاده بعمل آید ) ‪ .‬در سایًر قسمت های بند های کانکریتی مثأل پرچاوه ها‪ ،‬مجرا‬
‫وتجهیزات میخا نیکی نیز میتوا نداز فوال د های مختلف استفا ده بعمل آ ید ‪.‬‬
‫‪ .e‬بصورت عام ساختمانهای هایدرلیکی کانکریتی دارای محکمی کافی ودوام عمر بیشتر میباشند ‪.‬‬
‫قا بل یا د آ وریست که بااستفاده تجا ر ب علمی معا صر و تجهیزا ت جد ید تخنا لو ژیکی در حا ل حا ضر مصا رف‬
‫ریخت کا نکریت د رجسم بندها تا حد ود زیا دی کاهش یا فته ا ند ‪.‬‬
‫‪.7 - 2‬موا د سا ختما نی بند ها ی کا نکریتی‬

‫قسمیکه از نام این بند ها برمی آید مواد اساسی بند های کانکریتی عبارت از کانکریت وفوالد‬
‫میباشد ‪ .‬در بند های مذکور فوالد به قسم سیخ های مختلف بکار برده میشوند ‪ .‬ازینرو در‬
‫ساختمانهای هایدرولیکی تحت نام کانکریت هردو مفهوم کانکریت وآهن کانکریت مدنظر میباشند ‪.‬‬
‫کانکریت دارای یک سلسله خواص ومشخصات مثبت اند که میتوانند قرار ذیل از آنها نام برده شود ‪:‬‬
‫‪ ‬در زمان اعمار اجرای امور ساختمانی میتوانند باسرعت بیشتر انجام شوند زیرا امکانات میکانیزه ساختن امور‬
‫تهیه ‪ ،‬انتقال ‪ ،‬ریخت ومتراکم نمودن مخلوط کانکریت بیشتر میباشد ‪.‬‬
‫در ساختمانهای کانکریتی میتواند بااستفاده از قالب های مختلف میتواند شکل ظاهری حسب دلخواه انتخاب‬ ‫‪‬‬
‫کردد‬
‫کانکریت در برابر نفوذ آب از مقاومت خوبی برخوردار است ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫کانکریت ها در مقابل عمل قوه های خارجی وداخلی از استواری ومحکمی خوبی برخوردار است ‪ .‬بنابرین‬ ‫‪‬‬
‫خصوصیات شرا ًیط کاری ساختمانهای هایدرولیکی درین ساختمانها از کانکریت های خاص استفاده بعمل میآید که بنام‬
‫کانکریت های هایدرولیکی یاد میشوند ‪.‬‬
‫‪ .7 - 2 . 0‬کانکریت های هایدرولیکی‬
‫در ساختمانهای هایدرولیکی در اکثر موارد کانکریت ها تقریبأ در تمام مدت عمر کاری خویش بطور مستقیم ویا غیر‬
‫مستقیم با آب درتماس بوده ومورد عمل مستقیم یا غیر مستقیم اثرات فزیکی ‪ ،‬کیمیاوی ومیخانیکی غیر مطلوب آب قرار‬
‫میگیرند ‪ .‬ازینرو کانکریت های هایدرولیکی از ملحوظات ترکیب ‪ ،‬تکنالوژی تهیه وریخت و شرایًط بهره برداری نظر به‬
‫کانکریت های عادی ( کانکریت های تعمیراتی ) متفاوت میباشند ‪.‬ازینرو خواسته های اساسی که کانکریت های‬
‫هایدرولیکی باید آنهارا تأمین نماید عبارت از حفظ مقاومت وتداوم عمر درمقابل تمام عوامل یادشدۀ فوق میباشد ‪ .‬بدین‬
‫ترتیب کانکریت های که بتوانند تمام خواسته های یادشده رابه حسن صورت برآورده سازند بنام کانکریت های‬
‫هایدروتخنیکی یاد میشوند ‪ .‬کانکریت های هایدرولیک باید دارای خصوخیات وصبات ذیل باشند‪:‬‬
‫‪ .0‬محکمی عالی‪ . 2 .‬غیر قابل نفوذ آب بودن‪ . 0 .‬کثافت ووزن مخصوصۀ زیاد ‪ . 0 .‬مقاومت خوب دربرابر‬
‫‪ . 6 .‬مقاومت در مقابل زنگ زدن در آب‪ . 7 .‬مقاومت در مقابل‬ ‫یخبندی‪ . 8 .‬سایکل بلند یخبندی وذوبان متنا وب‬
‫سایًیده شدن‪ . 5 .‬مقاومت عالی در مقابل درز داری ‪ . 0 .‬متحرک بودن در زمان ریخت‪ . 09 .‬متضرر نشدن در محیط‬
‫های فعال کیمیاوی ‪.‬‬
‫محکمی کانکریت مربوط ترکیب‪ ،‬مارک‪ ،‬مقدارو نوعیت سمنت ‪ ،‬محکمی جغل ها وریگ ها ی مورداستفاده درترکیب‬
‫کانکریت‪ ،‬نسبت آب وسمنت ‪ ،‬شرایًط سخت شدن مخلوط کانکریتی ( درجۀ حرارت ورطوبت ) وعمر کانکریت میباشد ‪.‬‬
‫‪ .7 - 2 .2‬محکمی کانکریت ‪.‬‬

‫در ساحۀ عملی محکمی کانکریت نظربه مقاومت آن درمقابل قوه های فشار وانبساطی تعین میگردد ‪ .‬برای این‬
‫منظورازمخلوطهای کانکریی نمونه های مکعب با ابعاد ‪ ( 20 x 20 x 20)cm‬تهیه گردیده وسپس مکعب های مذکور‬
‫برای مدت ‪ 25‬روز ویا ‪ 059‬روز در شرا ًیط معین حرارتی ورطوبتی نگهداری میشوند ‪ .‬بعد از گذشت این مدت نمونه های‬
‫مذکور توسط پرس ها در انقباض (فشار ) و یا انبساط ( کشش ) مورد آزمایش قرار داده میشوند و در نتیجه مارک‬
‫کانکریت در محکمی تعین میگردد ‪ .‬یاهم از مخلوط های کانکریتی نمونه ها به شکل استوانه ا ی تهیه میشوند که قطر آن‬
‫( ‪) 08‬سانتی متر و ارتفاع آن (‪)09‬سانتی متر باشدتهیه گردیده وبعد نگهداشت ‪ 25‬روزۀ شان در شرایًط معین رطوبت‬
‫وحرارت مورد آزمایش البراتواری قرار گرفته ومارک شان در محکمی تعین میشود ‪.‬‬
‫کانکریت ها در محکمی دارای دونوع مارک اند‪ .‬یک گروپ مارک کانکریت در فشار (انقباض) و گروپ دیگر شان‬
‫مارک کانکریت در کشش ( انبساط ) اند ‪ .‬هردو گروپ از مارک های مذکور قرار ذیل اند ‪:‬‬
‫(فشاری) ‪M500, M400, M350, M300, M250, M200, M150, M100 :‬‬ ‫‪ ‬مارکهای انقباضی‬
‫‪. P35, P31, P27, P23,P20, P18, P15, P11,‬‬ ‫‪ ‬مارکهای انبساطی ( کششی ) ‪:‬‬
‫درین اواخر برای کانکریت های که طی یک مدت زیادی در شرایًط پیچیدۀ تشنجی کار مینمایند به میان آمدن تغیر‬
‫شکل های رجعی در آنها مجاز شمرده میشوند و برای تأمین کارکانکریت در همچو شرایًط پیچیده مارک های انقباضی و‬
‫انبساطی طویل المدت شان تعین میگردند ‪.‬‬
‫‪.7 - 2 . 0‬کثافت و غیر قابل نفوذ آب بودن کانکریت ‪.‬‬

‫در کا نکریت کثا فت وخا صیت غیر قا بل نفوذ آب بودن مشخصا ت مربوط با هم دیگر ا ند ‪.‬عالوتأ به هر اندازه که‬
‫درز داری و منفذ داری کانکریت کم ونسبت آب وسمنت آن پایًین تر باشد ( ‪ )Water cement ratio = 9.8 - 9.88‬به‬
‫همان اندازه قابلیت نفوذ آب درآن کم تر میباشد‪ .‬باید بسیار کوشش شود که مخلو ط کا نکریتی در هنگام ا نتقا ل وریخت‬
‫در محل ازطبقه ای شدن (‪ (Segregation‬آ ن جلوگیری بعمل آید ‪.‬‬
‫از لحاظ غیر قابل نفوذ آب بودن کانکریت ها دارای چهار نوع مارک های ذیل اند ‪:‬‬

‫‪W 8 ; W 6 ; W 4 ; W 2;.W20; W18; W16; W14; W12; W10‬اعدادی که درجلو سمبول ها تحریرگردیده اند‬
‫مقدار فشاری را نشان میدهند که باالی آبیکه در پیشروی نمونه های ) ‪ ( Samples‬کانکریت در تماس با آن قراردارد عمل مینماید‬
‫‪ .‬واحد اندازه گیری فشار مذکور اتومسفیر یا ‪ kg / cm2‬است ‪.‬‬
‫ضریب فلتری کانکریت مربوط کثافت آن میباشد که بین ( ‪ A x 10-5‬و ‪ ) A x 10-9‬تغیر نموده میتواند ‪.‬‬
‫‪ .7 - 2 . 0‬مقاومت کانکریت در مقابل یخ بندی ‪.‬‬

‫مقاومت کانکریت در مقابل یخ بندی مربوط چگونگی انتشار منفذ ها در کتلۀ آن ورژیم حرارتی محیط کاری کانکریت‬
‫میباشد‪ .‬بدین معنی که در زمان بهره برداری چند مرتبه درجۀ حرارت آن از نقطۀ صفری میگذرد ‪ .‬هر مرتبۀ عبور درجۀ‬
‫حرارت کانکریت از نقطۀ صفری بنام سایکل ) ‪(Cycle‬حرارتی یاد میشود ‪.‬‬
‫مارک های کانکریت در یخ بندی قرارآتی اند ‪ 099 ، 299 ، 089، 099 ، 89‬او ‪. 099‬‬
‫اعدادفوق نشان میدهند که که نمونۀ )‪(Samples‬کانکریت چند سایکل حرارتی را تحمل کرده میتوان بدون اینکه‬
‫بیشتر از ) ‪) 25%‬مقاومت خویشرا از دست بدهد ‪.‬‬
‫) ‪.( Corrosion‬‬ ‫‪ .7 - 2 . 8‬مقاومت کانکریت در مقابل زنگ زدن‬

‫طو ریکه قبأل نیز یادآوری گردید کانکریت های هایدرولیکی دایمأ با آب درتماس میباشند ازینرو از تأثیرات کیمیاوی‬
‫صون بوده نمیتواند ‪ .‬اندازۀ اثرات مذکور مربوط ترکیب کیمیاوی ‪ ،‬فزیکی ومنرالی سمنت وآبهای میباشد که‬
‫وفزیکی آب م ً‬
‫با کانکریت در تماس اند ‪ .‬تمام تأثیرات مذکور به سه گروپ ذیل تقسیم میشوند ‪:‬‬
‫گروپ اول ‪ :‬هرگاه کانکریت با آبهای شیرین (آبهای فاقد امالح های مختلف ) ‪ ،‬درینصورت چونه های ازاد سمنت {‬
‫‪} Ca ( OH )2‬در آب حل میگردند ‪.‬‬
‫گروپ دوم ‪ :‬اگر کانکریت با آبهای درتماس باشد که که حاوی تیز آبهای منرالی ( مثأل کاربونیک اسید ها وغیره )‬
‫باشند تیزآبهای مذکور در تعامل با سمنت امالح حل شونده را تشکیل میدهند ‪.‬‬
‫گروپ سوم ‪ :‬اگر آبهای مماس با کانکریت دارای امالح ( نمک های ) سلفایدی باشند امالح مذکور باز هم امالح حل‬
‫شونده در آب را میسازند ‪.‬‬
‫امالح حل شونده در آب که در نتیجۀ این عملیه تشکیل میگردند یکجا با جریان فلتری از ساحه خارج گردیده وبدین ترتیب‬
‫کثافت کانکریت و نتیجتأ هم محکمی کانریت تدریجأ کاهش می یابد ‪ .‬با گذشت زمان این عملیه هم رشد مینماید ‪.‬‬
‫طرق جلوگیری ازین نقایص وکمبودات طوریست که ا ز یک طرف باید ترکیب کیماوی وفزیکی مناسب سمنت سنجش‬
‫گردد واز جانب دیگر در هنگام ریخت مخلوط کانکریتی باید خوب متراکم گردد تا آب در آن نفوذ نموده نتواند ‪.‬‬
‫‪.7 - 2 . 6‬مقاومت کانکریت در مقابل سایًیده شدن ‪.‬‬

‫همان طوریکه در قبل یاد آوری گردید کانکریت های هایدرولیکی در اکثر مد ت بهره برداری بطور ثابت یامتناوب در‬
‫تماس با آب های ساکن ویا آبهای جاری در تماس اند ‪ .‬اگر سرعت آب در ساحات تماس با کانکریت بیشتر از ‪10 m /‬‬
‫‪ sec‬باشد امکانات سایًیده شدن قسمت های درشت تر وناه موار سطوح کانکریتی توسط آب جاری رونما میشوند ‪ .‬هر قدر‬
‫سرعت آب ومقدار مواد منتقله در آن بیشتر باشد ( آب گل آلود باشد ) به همان اندازه شدت وسرعت سایًیده شدن کانکریت‬
‫هم بیشتر خواهد بود ‪ .‬به عبارۀ دیگر قسمت های درشت وناهموار سطوح کانکریتی شدیدتر دسریعتر سایًیده خواهند شد ‪.‬‬
‫عملیۀ نامطلوب دیگر تخریب کانکریت عبارت ازحادثۀ تخریش ( ‪ )Cavitation‬سطوح کانکریتی میباشدوآن طوریست‬
‫که در صورت سرعت های بلند آب ( بیشتراز ‪ )12 m / sec‬در نواحی موجودیت فشار خال ًیی حبا ب های هوا که در آب‬
‫اند منفلق میشوند اگر این انفالق حباب ها در جوار سطوح کانکریتی رخ دهد ودوام نماید بشکل بمباردمان مسلسل عمل‬
‫نموده وسطح کانکریت را تخرییب مینماید‪ .‬چنین حادثۀ مخرب را در ساختمانهای هایدرولیکی بنام تخریش یا‬
‫( ‪ )Cavitation‬یادمینمایند ‪.‬باید خاطر نشان گردد که سنک سمنتی در مقایسه جغله در برابر تخریش مقاومت کمتر دارد ‪.‬‬
‫همین علت است که سنگ سمنتی ازاثر تخریش زودتر تخریب میگردد‪.‬‬
‫به منظور مقابله با تخریب تخریشی باید در محالت مورد تهدید تخریش از مارکهای بلند کانکریت استفاده گردد ( ‪089‬‬
‫‪ 099 ،‬و ‪ ، ) 899‬ثانیأ در ترکیب مخلوط کانکریت جغل های بزرگدانه بکار روند ( ‪ 09‬الی ‪ 08‬ملی متر ) وثالثأ نسبت آب‬
‫وسمنت مخلوط باید در حدود های ‪9.09‬و‪9.08‬قبول شود‪.‬‬
‫نتایج تحقیقات معاصر نشان داده اند که اگر در ترکیب مخلوط های کانکریتی بعضی مواد عضوی عالوه گردند مقاومت‬
‫کانکریت در مقابل سایًیده شدن تا حدود کافی افزایش می یابد ‪.‬‬
‫‪.7 - 2 . 7‬مقا ومت کانکریت در مقا بل د رز داری‬

‫عامل مهم وعمدۀ ایجاد شدن درز ها در کانکریت عبارت از رونما گردیدن تغیرات فزیکی در رژیم حرارتی کانکریت‬
‫در زمان سخت شدن میباشد ‪ .‬چون عملیۀ سخت شدن کانکریت یک تعامل ایکزوترمیک است که در هنگام سخت شدن‬
‫حرارت تولید مینماید ‪ .‬در روز های اول سخت شدن ایگزوترمی در تمام کتلۀ کانکریتی یکسان نبوده و ناموزون میباشد ‪.‬‬
‫همین عدم توزین حرارتی عوامل اساسی به میان آمدن درز ها را تشکیل میدهند ‪ .‬بعد از تکمیل عملیۀ سخت شدن بازهم‬
‫در نتیجۀ تأثیرات تغیرحرارت محیط ماحول تهدید های ایجادگردیدن درز ها در کانکریت ادامه میابند ‪.‬‬
‫هم چنان در صورت افزایش بار های عامل از حدود های مجاز آن و متفاوت بودن بارهای عامل باالی قسمت های‬
‫مختلف کانکریت نیز عوامل مهم دیگری به میان آمدن درز ها در کانکریت محسوب میشوند‬
‫از لحاظ فزیکی ماهیت ایگزوترمی کیمیاوی طوریست که ‪ :‬مخلوط کانکریتی درزمان سخت شدن در نتیجۀ هاید ریشن‬
‫) ‪( Hydration‬سمنت تولید حرارت مینماید که الی ‪ 09‬درجۀ سانتی گرید میرسد ‪.‬واضح است که این حرارت کتلۀ‬
‫کانکریتی را نیز گرم میسازد ‪ .‬بعد از سپری گردیدن مدت معین سخت شدن ( ‪ 25‬یوم ) ‪ ،‬کانکریت سخت شده تدریجأ‬
‫حرارت محیط ما حول را اختیار مینماید ( دوباره سرد میشود ) ‪ .‬این سرد شدن نیز در تمام نقاط کتلۀ کانکریتی متوازن‬
‫نبوده ومتفاوت میباشد‪ .‬زیرا در قدمۀ اول قسمت بیرونی وبعدأ قسمت های وسطی کتلۀ کانکریت سرد میشوند ‪ .‬بدین معنی‬
‫که درعین مدت حرارت قسمت های اطراف خارجی و مرکزی کتلۀ کانکریت متفاوت بوده ونتیجتأ تشنجات وتغیر شکل هر‬
‫قسمت نیز مختلف خواهد بود‪ .‬از اثر اختالف تغیر شکل ها ی یاد شده در کانکریت های ضعیف درز های مریًی ونا مریًی‬
‫به میان می آیند ‪.‬‬
‫جهت جلوگیری از ایجاد گردیدن درز های حرارتی در کانکریت تدابیر ذیل در نظر گرفته میشوند ‪:‬‬
‫‪ -0‬برای تهیه مخلو ط ها با ید ا ز سمنت ها ی ا ستفا د ه به عمل آ ید که ا ند ا زۀ ها ید ریشن حرا رتی شا ن بعد ازسخت‬
‫شدن سه روزه بیشتر از ( ‪)210 k.Jul / kg‬و بعد ازسخت شد ن هفت ر و زهبیشتر از( (‪/ kg 252 k. Jul‬نباشد ‪.‬‬
‫‪ – 2‬مقدار سمنت در فی متر مکعب کانکریت ) ‪( 1 m3‬باید اصغری ممکن باشد ‪.‬‬

‫‪ – 0‬در تهیۀ مخلوط کانکریتی از مایه ها وعالوه گی های فعال سطحی مثأل زول ) ‪( Sole‬های فا ضله وغیره باید‬
‫استفاده صورت گیرد ‪.‬‬
‫‪– 0‬اتخاذ تدابیر مختلف ساختمانی از قبیل خوب متراکم ساختن و سرد ساختن مخلوط ریخت شده وغیره ‪.‬‬
‫برای اینکه درز های ناشی از انبساط حرارتی در کانکریت نامریًی و بی خطر باشند باید اندازۀ انبساط حرارتی‬
‫کانکریت در حدود های ذیل باشد ‪ :‬در قسمت های داخلی ساختمانهای کانکریتی ‪ 0.07 mm / m‬ودر قسمت های خارجی‬
‫آنها ‪ .0.05 m / m‬مقاومت کانکریت در مقابل درز داری تابع چگونگی نشست وتورم مخلوط نیز میباشد ‪ .‬از لحاظ اندازه‬
‫های نشست وتورم مخلوط کانکریت بعد از سخت شدن باید در حدود های ذیل باشند ‪ :‬نشست کانکریت بعد از شپری‬
‫گردیدن ‪ 25‬روز باید الی ‪ 0.3 mm/ m‬وبعد از سپری شدن ‪ 059‬روز ‪ . 0.7 mm / m‬اندازۀ تورم کانکریت ریخت شده‬
‫بعداز سپری شدن ‪ 25‬روز ‪ 0.1mm / m‬وبعد از ‪ 059‬روز ‪.0,3 mm / m‬‬
‫‪.7 - 2 . 5‬متحرک بودن مخلوط در هنگام ریخت ‪.‬‬

‫متحرک بودن مخلوط کانکریتی قبل از همه مربوط نسبت آب وسمنت در مخلوط میباشد ‪ .‬اندازۀ نشست مخلوط بکمک‬
‫ا ندازه نمودن نشست نمونۀ مخروطی وستندرد مخلوط صورت میگیرد ‪ .‬برای این منظور اوأل مخلوط د ر استوانۀ‬
‫مخروطی ستندرد جابجا گردیده ومتراکم میشود ‪ .‬بعدأاستوانۀ مخروط مذکور دور میشود که مخلوط نشست را آغاز مینماید‪.‬‬
‫هر قدرکه اندازۀ نشست مخلوط کانکریت بیشتر باشد به همان اندازه مخلوط کانکریتی دارای تحرک بهترخواهد بود ‪.‬‬
‫ازلحاظ تحرک ( سیالیت ) ونشست مخلوط های کانکریتی به خیلی سخت ( خیلی تیره ) ‪ ،‬تیره و آبگین تقسیم میشوند ‪.‬‬
‫اگر نشست مخلوط کانکریتی الی ‪ 2‬سانتی متر باشد مخلوط خیلی تیره ‪ ،‬اگر اندازۀ نشست مخلوط بین ( ‪ 2‬الی ‪ ) 0‬سانتی‬
‫متر باشد مخلوط تیره وهرگاه نشست متذکره دربین دربین ( ‪ 8‬الی ‪ ) 5‬باشد مخلوط آبگین خواهد بود ‪.‬‬
‫مخلوط های خیلی تیره و تیره درساختما نهای کانکریتی جسیم بکارمیروند‪ .‬مخلوط های تیره ( سخت ) نیز در سا‬
‫ختما نهای جسیم مورد استفا ده قرارمیگیر ند با ا ین تفا وت که همرا با سیخ ( آهنکانکریت ) کار میشوند ‪ .‬کانکریت های‬
‫آبگین در ساختمانهای آهن کانکریتی که فیصدی سیخ بندی در آنها الی ( ‪ ) 0 %‬باشد موارد استعمال دارند ‪ .‬اگر فیصدی‬
‫سیخ درکانکریت بیشتر از ( ‪ ) 0 %‬باشد در آنصورت از مخلوط های آبگین تر کار گرفته میشود ‪ (.‬اندازه نشست مخروط‬
‫در حدود های ‪ 5‬الی ‪ 02‬سانتی متر انتخاب میشود ‪) .‬‬
‫‪ . 7 - 0‬مواد ترکیبی کانکریت های هایدرولیکی ‪.‬‬

‫‪.7 - 0 . 0‬سمنټ ‪.‬‬
‫شرایًط خاص بهره برداری ساختمانهای هایدرولیکی حکم مینمایند که سمنت های مورد استفاده در چنین ساختمانها نه‬
‫تنها باید محکم باشند بلکه در پهلوی آن یک تعداد صفات دیگری را نیز باید داشته باشند ‪ .‬در حال حاضر در جهان انواع‬
‫مختلف سمنت تولید میشوند که مهمترین شان قرار ذیل اند ‪:‬‬
‫پورتلند سمنت ‪ :‬پورتلند سمنت در حال حاضر از همه بیشتر معمول گردیده است ‪ .‬به شکل خالص آن پورتلند سمنت‬
‫صرف در ساختمانهای بکار میروند که در زمان بهره با آب تماس مستقیم نداشته باشند ‪ .‬اما اگر شرایًط اقلیمی معتدل‬
‫باشند ‪ ،‬یا هم کانکریت با آب درتماس باشد ویا اینکه شرایًط اقلیمی متغیر باشند در آن صورت ها طبق خواسته های‬
‫شرایًط بهره برداری باید عالوه گی ها ویا مایه های مورد نیاز به ترکیب مخلوط اضافه گردند ‪.‬‬

‫پورتلند سمنت االستیکي ‪ :‬که دارای مارک های ‪ 099 ،099‬و ‪ 899‬میباشند ‪ .‬برای بدست آوردن چنین سمنت ها‬
‫در ترکیب پورتلند سمنت دانه های سولفاید های الکولی وسایًر مایه های سولفایدی را عالوه مینمایند که هردو مایه های‬
‫فوق بنام بنام مواد فعال سطحی یاد میگردند‪.‬‬
‫مایه ( عالوه گی ) های فوق که در حدود ‪ ) 20 – 15 ) %‬وزنی مخلوط را احتوا مینمایند مقاومت کانکریت را در‬
‫مقابل یخ بندی ونفوذ آب افزایش داده ‪ ،‬قا بلیت تحرک مخلوط را بیشتر سا خته و نسبت آب وسمنت ( ‪ ) C o C‬را الی ‪%‬‬
‫‪ 02‬کاهش میدهد ‪ .‬مخلوط های کانکریت که ازین نوع سمنت ها تهیه میگردند در آن بخش های ساختمان بکار برده‬
‫میشوند که مورد عمل یخ بندی ونفوذ آب قرار داشته باشند ‪.‬‬
‫سمنت هایدروفوبي ‪ .Hydro phobia cement .‬مارک های ‪ 099‬و‪ : 099‬سمنت های هایدروفوبی‬ ‫‪‬‬
‫مقاومت کانکریتها رادر مقابل یخ بندی افزایش می دهد ‪ .‬مایه های که بدین منظور در سمنت ها عالوه میشوند عبارت از‬
‫مایه های االستیکی اند که بشکل حباب ها در کتلۀ کانکریت موقعیت گرفته ‪ ،‬هوا جذب نموده وبدین ترتیب مقاومت‬
‫کانکریت در برابر یخ بندی ونفوذ آب بیشتر میگردد‪.‬‬
‫پورتلند سمنت پو سیونالي‪.Pozzolana portland cement‬‬ ‫‪‬‬
‫این نوع سمنت از آسیا ب نمودن همزمان ‪( 70 – 60 ) %‬سنگ کلنگر پورتلند سمنت‪ ،‬مایه های منرالی از قبیل دیاتیت ‪،‬‬
‫تریپل‪ ،‬اوپاک ‪ ،‬خا کستر ولکانی ( آتش فشانی ) ‪ ،‬تورف ‪ ،‬یک مقدار آهک ( کلسیم سلفیت ) وغیر ه حا صل میشو د که‬
‫تما م ما یه ها ی مذ کو رد ر مجمو ع د ر حد ود ‪ ( 40 – 25 ) %‬وزنی سمنت را در بر میگیرد ‪ .‬سمنت های‬
‫پوسیونالی در مقابل زنگ زدن ) ‪( Corrosion‬مقا‪.‬مت بهتر داشته و در هنگام سخت شدن حرارت (ایگزوترمی ) کمتر‬
‫تولید مینماید ‪ .‬عالوه براین سمنت های مذکور در مقابل یخ بستن مقاومت خوب داشته ازینرو در آن قسمت های ساختمان‬
‫بکار میروند که درزیرآب (درساحات مورد تا ثیر یخ بندی) واقع باشند‪.‬‬
‫سمنت های مقاوم در مقابل سلفیت ها‪.Sulphat resisting cement‬دارای مارکها ‪ 099‬الی‪ 099‬بوده ‪،‬این‬
‫سمنت ها در برابر اثرات سلفیتی آب مقاومت خوب دارند ‪ ،‬در هنگام سخت شدن حرارت (ایگزوترمی ) کمتر تولید مینماید‬
‫‪ .‬ازینرو در آن قسمت ها ی بند ها استعمال میشوند بطور متناوب توسط آب تر گردیده ویخ بسته میشوند ‪.‬‬
‫شالک پورتلند سمنت ‪ :Slag portland cement .‬مارکهای ‪ 299‬الی ‪ 099‬را دارند ‪ :‬این سمنت از آسیاب‬
‫نمودن همزمان سنگ کلنکر سمنت و ‪ 09 ( %‬تر ‪) 69‬شالکهای مختلف (خاکستر یا بقیۀ مواد سوزانیده شده در فابریکه‬
‫ها ) که کمی کلسیم کاربونیت نیز در آن مخلوط گردیده باشد ساخته میشود ‪ .‬این نوع سمنت در هنگام سخت شدن حرارت‬
‫(ایگزوترمی ) کمتر تولید نموده و ودیر تر سخت میشوند ‪ .‬شالک پورتلند سمنت در قسمتهای داخلی و تحت آب بند ها‬
‫وسایًر ساختمانهای هایدرولیکی مورد استفاده قرار میگیرند ‪.‬‬
‫عالوه بر مایه های فعال سطحی یادشده در کانکریت های هایدروتخنیکی بعضی مواد مصنوعی دیگر از قبل دانه های‬
‫حاصله از خاکستر های مختلف ‪ ،‬زولهای ( ‪ ( Soles‬فابریکه های حرارتی وغیره نیز عالوه میگردند ‪ .‬اهداف اساسی از‬
‫عالوه نمودن مواد مذکور آنست تا مصرف سمنت وایگزوترمی کانکریت کاهش وکثافت آن افزایش داده شود ‪.‬‬
‫سایًر مواد ترکیبی کانکریت ریگ ها وجغل های مختلف اند ‪ .‬برای کانکریت های هایدرولیکی ریگها ی قابل استفاده‬
‫بدو گرپ ذیل تقسیم میشوند ‪:‬‬
‫ریگ های میده دانه که بزرگی دانه های شان بین ‪ 9.08‬و ‪ 9.6‬ملي مترباشد ‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ریگ های درشت یا بزرگدانه که بزرگی دانه های شان بین ‪ 9.6‬و ‪ 9.05‬ملي متر باشد ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫به همین تر تیب جغل ها برای کا نکر یت ها ی که به خاطر اعمار بند های کا نکر یتی بکا ر میر و ند به پنج گروپ ذ یل‬
‫تقسیم میشوند ‪.‬‬
‫جغل های میده دانه با بزرگی دانه ها بین ‪ 8‬و ‪ 09‬ملي متر ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫جغل های متوسط دانه که بزرگی دانه های شان بین‪ 09‬و ‪ 29‬ملي متر باشد ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫جغل های بزرگ ‪ 0‬که بزرگی دانه های شان بین ‪ 29‬و ‪ 09‬ملي متر باشد ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫جغل های بزرگ دانه ‪ 2‬که بزرگی دانه های شان بین ‪ 09‬و ‪59‬ملي متر باشد ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫جغل های بزرگدانۀ ‪ 0‬که بزرگی دانه های شان بین ‪ 59‬و ‪ 029‬ملي مترباشد ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫جغل های خیلی بزرگ ( سنگ پارچه ها ) که بزرگی دانه های شان بین ‪ 029‬و ‪ 299‬ملي مترو باشد ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫در ساحۀ عملی در کشور روسیه به خاطر کم ساختن مصرف سمنت ‪ ،‬سنگ های بزرگ که حجم شان الی ‪ 0‬متر مکعب‬
‫میرسید در کانکریت غرق گردیدند که بدین ترتیب الی ‪ 099‬کلو گرام سمنت در فی متر مکعب کانکریت صرفه جو ًیی‬
‫موثریت اقتصادی بند افزایش یافت ‪ .‬هم چنان بند دنیپر ( ‪( Dnepper‬در کشور روسیه که حجم عمومی سنگ‬
‫گردیده و ً‬
‫های غرق شده در کانکریت درحدود‪69 %‬حجم تمام کانکریت جسم بند را تشکیل میدهد مثال خوب دیگر این مدعا شده‬
‫میتواند ‪.‬قابل یاد آوریست که ریگها وجغل های مورد استفاده در کانکریتها ( بخصوص کانکریت های هایدرولیکی ) باید‬
‫محصول سنگهای سخت میتا مورفیک باشند ‪ .‬تا ازیک طرف در مقابل عمل قوه های عامل مقاوم بوده واز جانب دیگر از‬
‫اثرات نامطلوب کیمیاوی ومیخانیکی آب متضرر نگردند ‪ .‬ازینجاست که باید قبل از بکار برد ن مواد مذکور برای تهیۀ‬
‫کانکریت هایدرولیکی تمام مشخصات سمنت ها ‪ ،‬ریگ ها وجغل ها در البراتوار ها مواد ساختمانی مورد آزمایش و تحقیق‬
‫قرار گیرند ‪ .‬صرف وصرف بعد از حصول نتایًج مطلوب استعمال شان بخاطر تهیۀ مخلوط کانکریت تجویز میگردد وبس ‪.‬‬
‫‪.7 - 0 . 0‬سیخ های فوالدی‪( Steel bare .( .‬‬

‫چون در تمام ساختمانهای هایدرولیکی بشمول بند ها ی کانکریتی در پهلوی کانکریت آهن کانکریت هم زیاد مورد‬
‫استفاده قرار میگیرند الزم دیده شد که درین جاعالوه بر کانکریت در مورد سیخ های فوالدی هم معلومات مختصرو مورد‬
‫نیاز ارایًه گردد ‪.‬‬
‫سیخ های که بخاطر تقویت کانکریت ها بکار میروند از فوالد های مختلف تهیه میگردند ‪ .‬فوالد ترکیبی از آهن وکاربن‬
‫میباشد ‪ .‬به هر اندازه که مقدار کاربن در فوالد کمتر باشد به همان اندازه فوالد محکم تر خواهد بود ‪.‬‬
‫در ترکیب فوالد عالوه بر کاربن یک اندازه منگنیزیم ‪ ،‬کروم و نکل نیز عالوه میگردد ‪ .‬هرگاه در ترکیب فوالد مقدار‬
‫ترکیب کاربن الی ‪9.08 %‬باشد چنین فوالد ها دارای مقاومت وکثافت بلند تر خواهند بود ‪.‬همین فوالد های دارای فیصدی‬
‫کمتر کاربن به قسم سیخ ها در کانکریت بکار میروند ‪.‬‬
‫فوالد ها در کشور های مختلف بر اساس ستندرد های متفاوت تولید میشوند که میتوانند مقاطع عرضی دایروی ویا‬
‫جدول( ‪) 7 - 0‬‬
‫قطرپه‬
‫‪mm‬‬
‫‪63‬‬
‫‪56‬‬
‫‪50‬‬
‫‪45‬‬
‫‪40‬‬
‫‪36‬‬
‫‪32‬‬
‫‪28‬‬
‫‪25‬‬
‫‪22‬‬
‫‪20‬‬
‫‪18‬‬
‫‪16‬‬
‫‪14‬‬
‫‪12‬‬
‫‪10‬‬
‫‪8‬‬
‫‪6‬‬
‫‪5‬‬
‫‪4‬‬
‫‪3‬‬

‫دمقطعېمساحت په‪cm2‬‬
‫‪31.112‬‬
‫‪24.630‬‬
‫‪19.635‬‬
‫‪15.904‬‬
‫‪10.18‬‬
‫‪8.042‬‬
‫‪6.158‬‬
‫‪4.909‬‬
‫‪3.801‬‬
‫‪3.142‬‬
‫‪2.545‬‬
‫‪2.011‬‬
‫‪1.539‬‬
‫‪1.131‬‬
‫‪0.785‬‬
‫‪0.503‬‬
‫‪0.283‬‬
‫‪0.196‬‬
‫‪0.126‬‬
‫‪0.071‬‬
‫‪1256‬‬
‫دایروي مقطع‬
‫دیوه متر طول وزن په‬
‫‪24.47‬‬
‫‪19.34‬‬
‫‪15.41‬‬
‫‪12.49‬‬
‫‪6.313‬‬
‫‪4.834‬‬
‫‪3.853‬‬
‫‪2.984‬‬
‫‪2.466‬‬
‫‪1.998‬‬
‫‪1.578‬‬
‫‪1.208‬‬
‫‪0.888‬‬
‫‪0.611‬‬
‫‪0.395‬‬
‫‪0.188‬‬
‫‪0.098‬‬
‫‪0.055‬‬
‫‪9.87‬‬
‫‪7.99‬‬
‫‪0.15‬‬
‫‪kg‬‬
‫دمقطعېمساحت په ‪cm2‬‬
‫مربعي مقطع‬
‫‪0.1.44‬‬
‫‪39.69‬‬
‫‪33.64‬‬
‫‪20.25‬‬
‫‪12.96‬‬
‫‪10.24‬‬
‫‪25.0‬‬
‫‪16.0‬‬
‫‪7.84‬‬
‫‪6.25‬‬
‫‪4.84‬‬
‫‪3.24‬‬
‫‪2.56‬‬
‫‪1.96‬‬
‫‪0.64‬‬
‫‪0.49‬‬
‫‪0.36‬‬
‫‪0.25‬‬
‫‪0.16‬‬
‫‪0.09‬‬
‫‪4.0‬‬
‫مربعی داشته و سطوح خارجی شان صاف ( لشم ) ویا رخدار باشند ‪.‬به خاطراصطکاک وچسپش خوب با کانکریت سیخ‬
‫های رخدار موارد استعمال وتولید بیشتر دارند ‪ .‬سیخ های فوالدی تقریبأ در تمام کشور های جهان به عین قطر ها تولید‬
‫میشوند ‪.‬‬
‫در جدول ( ‪) 7 - 0‬قطر های مروج سیخ های دایروی ‪ ،‬مساحت مقطع ووزن یک متر طول هریک از آنها وهمچنان‬
‫مساحت مقاطع سیخ های مربعی داده شده اند ‪ .‬مختصری از مشخصات محکمی وکاری شان قرار ذیل اند ‪:‬‬
‫مقاومت سیخ های فوال دی در کشش بین ‪ 2099 ( kg / cm2‬او ‪، ) 6099‬ومودول ارجاعیت شان در حدود های ‪kg /‬‬
‫‪ 2.09 (cm2*106‬و ‪ ) 0.0‬واقع میباشند ‪.‬‬
‫در بندها عمومأ سیخ بندی منفرد ( یک ردیفه ) تقریبأ هیچ موارد کاربرد ندارد ودایًم سیخبندی دوردیفه بکار میرود ‪.‬‬
‫سیخ ها اوأل در پولی گون های ساختمانی به شکل چوکات ها ( کار کاس ها ) ولد نگ کاری وآماده گردیده وسپس به محل‬
‫کار انتقال ومنتاژ میشوند‬
‫‪.7 - 0 .0‬کیفیت وپیمانهۀ مواد متشکلۀ کانکریت های هایدرولیکی ‪.‬‬

‫دربندهاوسا ًیرساختمانهای کانکریتی دایم الوقت بایده کوشش شود تا طبق خواسته های وظیفوی واقتصادی از چنان‬
‫موادی استفاده به عمل آ ید که دارای کیفیت عا لی ‪ ،‬مدا ومت زیا د و مخارج اقتصادی آن کم با شد ‪ .‬جهت رسید ن به این‬
‫اهداف اجزای ترکیبی کانکریت قرار ذیل تعین میشوند ‪:‬‬
‫‪ .7 - 0 . 0‬پیمانۀ سمنت ‪.‬‬

‫‪ -‬برای کانکریت های که در قسمت های داخلی تنۀ بند ها بکار میروند ‪ ،‬در فی مترمکعب مخلوط مقدار ‪ 069‬کلو گرام‬
‫سمنت مخلوط میشود ‪.‬‬

‫در کانکریت های که در اساس های بند های کانکریتی استعمال میشوند باید در هر متر مکعب مخلوط مقدار ‪ 209‬الی‬ ‫‪-‬‬
‫‪ 209‬کلو گرام سمنت مخلوط گردد ‪.‬‬
‫برای کانکریت های که در سطوح آبریزه ای مماس با آبهای جاری مورد استفاده قرار میگیرند باید در هر متر مکعب‬ ‫‪-‬‬
‫مخلوط الی ‪ 261‬کلوګرام سمنت استفاده گردد ‪.‬‬
‫هرگاه سرعت های آب در باالی سطوح آبریزه ای بیشتر از (‪)12 m / sec‬محتمل باشد در آنصورت باید در هر متر‬ ‫‪-‬‬
‫مکعب مخلوط کانکریت ‪ 279‬کلوگرام سمنت عالوه گردد ‪.‬‬
‫مقادیر فوقأ ذکر شده در جۀ اط ًمنان کانکریت را نشان میدهند ‪ .‬مگر در یک تعداد کشور ها مقادیر یادشده کمتر انتخاب‬
‫گردیده اند ‪ .‬بطور مثال در کشور سویس برای اعمار بند گراند دیکسانس که کار اعمار آن در سال ‪ 0060‬به پایۀ اکمال‬
‫رسید در هر متر مکعب کانکریت قسمت های داخل جسم بند ‪009‬کلو گرام استفاده گردید ‪.‬‬
‫چون در زمان بهره برداری قسمت های مختلف تنۀ بند در شرایًط متفاوت حرارتی ‪ ،‬اقلیمی ‪ ،‬تشنجی ‪ ،‬کیمیاوی‬
‫ومیخانیکی قرار دارند ‪ ،‬ازین رو بادر نظر داشت تفاوت های یاد شده در قسمت های مختلف پروفایل عرضی بند ها‬
‫کانکریت های مارک های متفاوت مورد استفاده قرار میگیرند ‪ .‬منظورهای اساسی از این گونه تقسیما ت صرفه جویی در‬
‫مقدار سمنت است ‪.‬‬
‫‪.7 - 0‬بند های گراویتی مسدود ( بسته ) ‪.‬‬

‫بندهای گراویتی بزرگترین گروپ بند های کانکریتی میباشد که در جسم شان حجم بزرگی از کانکریت ریخت و جا بجا‬
‫گردیده مسیر دریا را مسدود ساخته و در پیشروی خود کاسه های بزرگی ذخیرۀ آب را ایجاد مینمایند ‪ .‬کلمۀ گراویتی‬
‫بخاطر در نام این بند ها عالوه شده است که استواری شان درمقابل لغزش از اثر عمل وزن آنها تأمین میگردد ‪ .‬چون در‬
‫التین وزن بنام گراویتی ( ‪ ) Gravity‬یاد میگردد ازاینرو وجه تسمیۀ بند های کانکریتی گراویتی نیز از همین جا بمیان‬
‫آمده است ‪ .‬درینجا وبعدأ به خاطر اختصار به عوض بندهای کانکریتی گرا ویتی نام بندها ی گرا ویتی یاد گردیده است ‪.‬‬
‫اصل تأمین استواری بندهای گراویتی طوری است که وزن جسم بند ( ‪ ) G‬عمودأ بطرف پایًین عمل نموده به امتداد‬
‫سطح تماس با قاعده قوۀ اصطکاک ( ‪ ( Tf‬را بمیان می آورد ‪ .‬چون قوۀ ( ‪ ( Tf‬بیشتر ازقوۀ )‪ )( P1‬است ازینرو بند‬
‫گراویتی بجای خویش ثابت مانده که این خود معنی تأ مین بودن استواری را میدهد ‪ .‬شکل ( ‪) 7 -0‬دیده شود ‪.‬‬
‫در شکل ( ‪ ) 7 -0‬دیده میشود که باالی بند گراویتی از جانب فوقانی فشار هایدرو ستاتیکی عمل مینماید که قیمت آن‬
‫‪P1  0.5 *  W * H12‬‬ ‫( ‪. . . . . . . )7 – 0‬‬
‫قوۀ اصطکاک که به امتداد سطح اساس بمیان می آید مساویست به ‪:‬‬
‫‪T fr  G * f‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . . )7 – 2‬‬

‫به امتداد همین سطح تماس در اساس بند قوۀ چسپش کانکریت ( ‪) T Coh.‬نیز عمل مینماید‪.‬‬
‫‪TCoh  C * A‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . . )7 – 3‬‬

‫در فورمولهای فوق ‪:‬‬

‫‪ – P1‬قوۀ فشار هایدروستاتیکی آب بوده که از جانب کاسۀ ذخیره باالی بند عمل مینماید ‪.‬‬
‫( ‪ – ) G‬وزن جسم بند که عمودأ بطرف پایًین عمل مینماید ‪.‬‬
‫– قوۀ ‪ T f‬اصطکاک در امتداد سطح قاعدۀ بند بوده که از عمل وزن بند ( ‪ ) G‬ناشی میشود ‪.‬‬
‫‪ - f‬ضریب اصطکاک کانکریت بروی خاکها یا صخره های اساس بند میباشد ‪.‬‬
‫‪ -C‬چسپش مخصوصۀ کانکریت با صخره های اساس میباشد ‪.‬‬
‫‪ – A‬مساحت سطح اتکای بند در اساس است ‪.‬‬
‫برای اینکه بند بر موقعیت خویش ثابت وپا بر جا باشد باید ( ‪ )f + TCoh T<P0‬باشد ‪ .‬در غیر آن بند به وسیلۀ قوۀ‬
‫(‪)P0‬به سمت عمل قوۀ فشار هایدروستاتیکی حرکت مینماید ‪.‬‬
‫شکل( ‪ . ) 7 – 0‬اصل تأمین استواری بند گراویتی ‪.‬‬
‫بند های گراویتی میتوانند بشکل مسدود ویا آبریزه ای ساخته شوند ‪ .‬به همین ترتیب بند های مذکور میتوانند باالی اساس‬
‫های خاکی ویا صخره ای اعمارگردند ‪ .‬با این تفاوت که بندهای باالی اساس های صخره ای بند های بلندهم سا خته شو ند‬
‫ولی با ال ی اساس های غیر صخره ای ( خاکی ) صرف بند های کم ارتفاع ودربعضی موارد خاص میتوانند بند های‬
‫متوسط الی ‪ 09‬متربندهای ‪ .‬که از جمله درین جا نام تعدادی از بند های گراویتی مرتفع ‪ ،‬سال اعمار ویک تعداد‬
‫مشخصات دیگر شان در جدول (‪)02 - 0‬آورده شده اند ‪.‬‬
‫درمورد کشور ما افغانستان باید یادآوری گردد که سروی های مقدماتی که طی سالیان ‪ 0069‬الی ‪ 0075‬از طرف‬
‫وزارت انژی وبرق وقت و عدۀ دیگر از ادارات ذیربط انجام یافته ‪ ،‬نشان میدهند که دور نمای اعمار بند های کانکریتی‬
‫گراویتی در کشورما خیلی ها نوید بخش میباشد ‪.‬‬
‫‪ .7 - 0‬انواع بندهای کانکریتی گراویتی ‪.‬‬

‫بندهای کانکریتی گراویتی نظر به خصوصیات چهار گانۀ ذیل تصنیف بندی میگردند ‪:‬‬
‫‪ ‬نظر به ارتفاع ‪.By head ( height ) :‬‬
‫‪ ‬نظر به نوعیت مواد موجود در ا اساس ‪By typ of foundation materials :‬‬
‫نظر به شکل مقاطع عرضی ‪By forms of cross profile :‬‬ ‫‪‬‬
‫نظر به تدابیر ضد فلتری در اساس ‪:By antiseepage measures in foundation‬‬ ‫‪‬‬
‫‪.7 - 8 .0‬اقسام بند های گراویتی نظر به ارتفاع ‪.‬‬

‫بند های گراویتی نظر به ارتفاع شان به سه گروپ ذیل تقسیم می شوند ‪:‬‬
‫بند های کم ارتفاع یا کوچک ‪ :‬که ارتفاع شان الی ‪ 08‬متر باشد ‪.‬‬ ‫‪.I‬‬
‫‪ II‬بند های متوسط ‪ :‬که ارتفاع شان بین ‪ 08‬و ‪ 89‬متر باشد ‪.‬‬
‫‪ III‬بند های مرتفع ‪ :‬که ارتفاع شان بیشتر از ‪ 89‬متر باشد ‪.‬‬
‫‪.7 - 0 .2‬نظر به نوعیت مواد موجود در اساس ‪.‬‬
‫نظر به نوعیت مواد موجود در اساس بند های گراویتی به گروپ ذیل میباشند ‪:‬‬
‫‪ . A‬بند های گراویتی که باالی اساس های صخره ای ساخته میشوند ‪ :‬باالی اساس های صخره ای میتواند به هر‬
‫ارتفاع که مطلوب وممکن باشد بند های گراویتی ساخته شوند ‪ .‬اگر در صخره های اساس بند ها پارۀ از نوا قص از قبیل‬
‫درزهای مختلف وطبقات ضعیف مشهود هم باشند بازهم با اتخاذ تدابیر انجینیری مناسب میتواند حالت شان بهبود یافته‬
‫وبند های گراویتی باالی شان اعمار گردند ‪ .‬مثال های ازین قبیل تدابیر انجینیری عبارت از اجرای سمنت کاری ها ی‬
‫سطحی وعمقی ‪ ،‬انکربندی ها ‪ ،‬دورنمودن طبقات درز دار وضعیف صخره ها وغیره میباشند که هرکدام در شرا ًیط وحاالت‬
‫خاص موارد استفاده دارند ‪ .‬بند های گرا ویتی که با الی اسا س ها ی صخره ای سا خته میشو ند میتوا نند مسد ود باشند‬
‫شکل (‪( 7 - 0‬ویا آبریزه ای شکل (‪ .( 7 - 2‬در حال حاضر کوشش میشود که تا حدود ممکن از اعمار بندهای گراویتی‬
‫مسدود ومرتفع خود داری گردد ‪ .‬علت اینست که از یکطرف مصرف کانکریت در آنها زیاد خواهد بود واز طرف دیگر‬
‫درهمچو صورت ها با ید پرچاوه به علت ارتفاع زیاد در خارج از جسم بند جابجا گردند ‪ .‬این چنین عمل ایجاب مصارف‬
‫موثریت اقتصادی بند های متذکره را کاهش دهند ‪ .‬بنا ًء بهتر است در صورت‬
‫اضافی را مینماید ‪ .‬هردو عامل فوق میتواند ً‬
‫امکان بندهای مرتفع وبزرگ هم به شکل آ بریزه ای سا خته شده و اتصا ل قسمت ها ی فوقا نی وتحتانی بشکل پرتاب‬
‫موثریت بیشتر خواهد‬
‫(سقوط ) آزاد آب از جست گاه بطرف قسمت تحتانی صورت میگرد ‪ .‬این کار از لحاظ اقتصادی ً‬
‫داشت زیرا ازیک طرف به اثر موجودیت صخره هادر قسمت تحتانی نیاز به اعمار کدام تحکیم کاری خاص وپر مصرف‬
‫وجود نخواهد داشت واز طرف دیگر در نتیجۀ موجودیت پرچاوه حجم کانکریت بند نیز یک اندازه کمتر خواهد بود ‪ .‬شکل‬
‫(‪ ( 7 – 2‬دیده شود ‪.‬‬
‫(‪) 7 - 2‬شکل‪ .‬اتصال قسمت ها به شکل‬

‫ذخیره آب‬ ‫سقوط آزاد فوارۀ جریان پرچاوه ای ‪.‬‬
‫اساسصخره ای‬
‫‪ . B‬بند های گراویتی که باالی اساس های خاکی ( غیر صخره ای ) ساخته میشوند‪ :‬باالی اساس های غیر صخره ای‬
‫عمومأ بند های گراویتی کم ار تفاع ساخته میشوند وصرف در بعصی شرا ًیط خاص ونادر میتواند که بند های گراویتی‬

‫موثریت اقتصادی قسمت های مسدود این بند ها از‬

‫متوسط نیزباالی شان اعمار گردند ‪ .‬در همچوشرایًط بخاطر افزایش ً‬
‫مواد محلی ساخته میشود وصرف قسمت وسطی ( قسمت پرچاوهای ) بشکل بند کانکریتی گراویتی ساخته میشود ودر‬
‫همین قسمت کانکریتی پرچاوۀ آبریزه ای نیز در نظر گرفته میشود ‪.‬‬
‫بخاطر افزایش مقاومت فلتری خاکهای غیر صخره ای اساس ‪ ،‬کاهش ضایعات فلتری آب از طریق اساس و بهبود بخشیدن‬
‫حالت های فزیکی ومیخانیکی خاک شاید هم نیاز به اتخاذ یک سلسله تدابیرانجینیری باشد تا درزمان بهره برداری‬
‫کمبوداتی دراساس رو نما نگر د ند ‪ .‬پر ده ها ی سمنتی(‪ ، )Curtain grouting‬دندانه ها(‪،( cutoff‬شپونت ها‬
‫) ‪ ،) Sheet piles‬دامن ها) ‪ ، ) Aprons‬اعمار چاه آبگردان ( خاموش کننده ) در قسمت تحتانی به خاطر خاموش‬
‫ساختن انرژی خیز هایدرولیکی وغیره از مثال های معقول ومعمول این چنین تدابیر بشمار میروند ‪.‬‬
‫‪.7 - 8 . 0‬انواع بند های گراویتی نظر به اشکال مقاطع عرضی شان ‪.‬‬
‫بند های گراویتی که تاکنون در جهان ساخته شده اند از لحاظ اشکا ل مقاطع عرضی باهم دیگر تفاوت های دارند ‪.‬‬
‫درینجا اشکال مقاطع عرضی بند های گراویتی که از لحاظ انجینیری حایًز اهمیت اند در شکل (‪) 7 – 0‬نشا ن داده شده ا ند‬
‫‪ .‬در بند های که مقا طع عرضی شا ن ا شکال مانند( ‪ ) 7 - 0b‬را داشته دارای درز های فراخ اند قوه های فلتری عمودی‬
‫تاحدود زیادی کاهش می یابد‬
‫که حتی کمبود وزن کانکریت ناشی از‬
‫گذاشتن درز ها را جبران نموده میتواند ‪.‬‬
‫شکل (‪ .(7 - 0‬اشکال مقاطع عرضی‬

‫بند ها ی کانکریتی گراویتی‬
‫در شکل (‪ - a:(7 - 0‬بند گراویتی جسیم‬

‫‪ . b‬بند گراویتی با در زهای فراخ‬
‫؛ ‪ .c‬بند های گراویتی جوف دار ( در زمان اعمار‬
‫جوف ها توسط سنگها وجغل ها پر ساخته میشوند )‬
‫‪ . d‬بندهای گراویتی باجوف ها در نزدیک قاعده‪.‬‬
‫‪ . e‬بند های گراویتی انکری ‪.‬‬

‫بند های که اشکال مقاطع شان مشابه به شکل ( ‪ ) 7 - 0c‬اند کمبود وزنی کانکریت توسط وزن جغل ها اکمال میشود ولی‬
‫در حدود الی ‪ 61%‬کانکر یت میتوا ند صر فه جویی گردد ‪.‬با ال خره بند ها ی گرا ویتی که مقا طع شا ن مانند شکل ( ‪0d‬‬
‫‪) 7 -‬اند‪ ،‬مصرف کانکریت درآنها کم بوده اما تکنالوژی اعمار شان تا حدودی مشکل ترمیباشد ‪ .‬الزم به یاد آوریست که‬
‫بندهایگراویتی جسیم شکل ( ‪) 7 - 0a‬در مقایسه با سایًر بند ها در ساحۀ عملی کمتر انتخاب میگردند ‪ .‬علت اینست که‬
‫موثریت اقتصادی شان نیز پا ًیین تر است ‪.‬‬
‫مصرف کانکریت در آنها زیاد و ً‬
‫‪ .7 - 8 . 0‬انواع بند های کانکریتی نظر به تدابیر ضد فلتری اساس ‪.‬‬

‫در بعضی از حاالت دیده میشود که در اساس بند های گراویتی صخره ها وجود دارند اما درآنها تخریبات کم وبیش‬
‫ودرز ها به مشاهده میرسند ‪ .‬موجودیت همچو درز ها وتخریبات از یک طرف اسباب ضایعات آب را از کاسۀ ذخیره فراهم‬
‫مینمایند واز طرف دیگر باعث ایجاد قوه های عمودی میگردند که بر استواری بند اثرات را بجا میگذارند ‪.‬‬
‫بد یهیست که در همچو شرا ًیط استفاده از روش های انجینیری که بتوانند اثرات هردو عامل فوق را رفع ویا تا حدود‬
‫مجاز کمتر سازند حتمی میباشد ‪ .‬مجموعۀ همۀ این روش ها که در اساس وسواحل بند های مذکور روی دست گرفته‬
‫میشوند بنام تدابیر ضد فلتری اساس بندهای گراویتی یاد میشوند ‪ .‬نظر به تدابیر ضد فلتری اساس بند های گراویتی به‬
‫انواع ذیل تقسیم میگردند ‪:‬‬
‫‪ . 0‬بندهای گراویتی که اساس های صخره ای شان فاقد هرنوع درزها ونتیجتأ هم فاقد هرنوع ساختمانهای ضد فلتری‬
‫دراساس باشند ‪ .‬شکل ( ‪ .) 7 - 0 a‬این بندها باالی اساس های صخره ای محکم وبدون درز ها ساخته شده میتوانند ‪.‬‬
‫‪ . 2‬بن د های گراویتی که بروی چنان صخره های درز دارساخته شده و درز های مذکور بتوانند بکمک سمنت کاری عمقی‬
‫کامأل مسدود شوند ‪ .‬در ین حاالت به اثر سمنتکاری جریان فلتری ازطریق اساس کامأل قطع و قوه های فلتری هم بکلی‬
‫خنثی میشوند ‪ .‬شکل ( ‪. )7 - 0b‬‬
‫‪ . 0‬بند های گراویتی ک ه بروی اساس های صخره ای خیلی درزدار ساخته میشوند ‪ ،‬طوریکه بکمک سمنت کار جریان‬
‫فلتری از طریق اساس تا حدود مجاز کم شده باشد و لی اثرات قوه های عمودی فلتریی بکمک زابر ها کامأل خنثی گردیده‬
‫میتوانند ‪ .‬شکل ( ‪) 7- 0 c‬‬
‫دهلیز نظارتی‬ ‫دهلیز نظارتی‬

‫وسمنت کاری‪.‬وسمنت کاری‪.‬‬
‫سمنتکاری سطحی‬ ‫پردۀ سمنتی‬ ‫پردۀ سمنتی‬ ‫زابر‬
‫شکل(‪ . ) 7- 0‬انواع بند های گراویتی نطر به تدابیر ضد فلتری اساس ‪.‬‬
‫در شکل( ‪ . a : )7- 0‬بند گراویتی بااساس های صخره ای محکم وفاقد درزهرنوع درزداری وفاقد هرنوع تدابیر ضد فلتری‬
‫در اساسهای شان ‪ -b.‬بندهای گراویتی باالی اساس های صخره ای درز دار و دارای پردۀ سمنتی ؛‪ -c‬بند عای‬
‫گراویتی باالی اساس های ضخره ای درز دار ‪ ،‬دارای پرده های سمنتی وزابر‪.‬‬

‫پرده های سمنتی که در بعضی مأخذ ها بنام پرده های سمنتی ضد فلتری هم یاد شده اند ‪ :‬عبارت از یک یا دو ردیف‬
‫از چاه های اند که عمودی ویا کمی بطرف پیشروی ما ًیل به قطر های ‪ 099‬الی ‪ 089‬ملي متر وعمق مورد نیاز برمه‬
‫میشوند ‪ .‬بداخل چاه های مذکورمخلوط آب وسمنت ( دربعضی موارد محلول آب ‪ ،‬سمنت و ریگهای میده ) توسط پمپ های‬
‫نیرومند تحت فشار بلند تذریق می شود ‪ .‬محلول متذکره در درز های صخره ها داخل گردیده ودرهمان جا سخت میگردد ‪ .‬به‬
‫این ترتیب درزهای صخره های اساس وسواحل بند مسدود وبرای آب غیر قابل نفوذ ساخته میشوند ‪ .‬سمنت کاری عالوه‬
‫براینکه درزهای داخل صخره ها ی اساس را مسدودنموده وآنهارا غیر قابل نفوذ آب میسازد ‪ ،‬قدرت برداشت ومحکمی‬
‫صخره های مذکور را نیز افزایش میدهد ‪ .‬هرگاه سمنت کاری نتواند جریان فلتری ا ز طریق اساس را کامأل قطع نماید در‬
‫آنصورت بخاطر قطع اثرات فشار فلتری در عقب پردۀ سمنتی یک یادوردیف چاه های زابری نیز در نظر گرفته میشود ‪.‬‬
‫صون بطرف‬
‫آبهای فلتری اوأل بطرف چاه ا زابری جریانموده واز آنجا بطرف دهلیز های نظارتی خارج وباالخره بطور م ً‬
‫قسمت عقبی بند هدایت میشوند ‪ .‬خوبی زابر ها ی متذکره در آنست که قوه های عمودی فلتری را چند برابر کاهش داده که‬
‫این خود در افزایش استواری بند رول مهم را یفا مینماید ‪.‬‬
‫بند های گراویتی میتوانند از سنگاری بامصالۀ سمنتی نیز ساخته شوند ‪ .‬ولی درین اواخر استفاده ازین مواد روز به‬
‫روز کمتر میگردد ‪ .‬صرف بندهای گراویتی کوچک وکم ارتفاع از سنگ کار ی بامصاله هنوز هم در بضی موارد ساخته‬
‫بندهای گراویتی که باالی اساس های صخره ای اعمار میشوند میتوانند به هر ارتفاع که مطلوب وممکن باشد ساخته‬
‫شوند ‪ .‬اگر ملحوظات اقتصادی در نظر نباشند باید کوشش شود که همچوبند ها به شکل مسدود ساخته شوند نه به شکل‬
‫سلۀ اتصال قسمت های فوقانی وتحتانی از لحاظ‬
‫آبریزه ‪ .‬زیرا در بند های آبریزه ای گراویتی که ارتفاع شان زیاد باشد م ً‬
‫هایدرولیک انجینیری تا هنوز به اندازۀ کافی مطالعه نگردیده وطرق موجود محاسبوی بطور همه جانبه قابل اط ًمنان‬
‫دانسته نمیشوند ‪ ( .‬بندهای کانکریتی آبریزه ای تحت فصل جداگانه مورد مطالعه قرار گرفته اند ) ‪.‬‬
‫قبأل یاد آوری گردید که در جهان تاکنون تعدادی زیادی از بند های گراویتی ساخته شده وبطور موفقانه مورد بهره‬
‫برداری قرار دارند ‪ .‬اشکال مقاطع عرضی (پروفایل ها ) بند های مذکور با گذشت زمان کم وبیش تغیر نموده اند ‪ .‬ولی‬
‫بطور عموم تمام بندهای معاصر شکل مثلثی پروفایل عرضی را دارا اند ‪.‬‬
‫‪.7 - 6‬پروفایل عرضی بند های گراویتی ‪.‬‬

‫‪.7 - 6 . 0‬پروفایل ابتدایًی بند های گراویتی ‪.‬‬
‫اولین بند گراویتی بنام پوینتس ( ‪ ( Pointece‬در سال ‪ 0000‬اعمار گردیده است ‪ .‬و دومین بند بنام گروبو ‪( Grobo‬‬
‫)در سال ‪ 0505‬ساخته شده است ‪ .‬هردو بند فوق دارای مقاطع ذوذنقه ای جسیم وثقیل بودند ‪ .‬با گذشت زمان و غنی‬
‫گردیدن تیوری محاسبوی اشکال مقاطع عرضی بند های گراویتی تدریجأ بطرف شکل مثلثی تغیر نموده تا اینکه اشکال‬
‫مروج امروزی را بخود گرفتند ‪ .‬درنتیجه معلوم گردید که اگر پروفایل بند های مذکور به شکل مثلثی تعین گردد وکمی‬
‫تصحیحات وتغیرات نیز در آنها بعمل آورده شوند میتواند ازلحاظ خصوصیات ستاتیکی واقتصادی بهترین ومناسب ترین‬
‫شکل مقاطع عرضی بندهای کانکریتی گراویتی حاصل شود ‪.‬‬
‫به منظور اجرای محاسبات ستاتیکی بند صرف قوه های در نظر گرفته میشوند که باالی محور طولی بند عمود عمل‬
‫سلۀ محاسبۀ ستاتیکی بندهای گراویتی به روی مستوی مطالعه میشود ‪.‬‬
‫مینمایند ‪ .‬یا به عبارۀ دیگر م ً‬

‫به منظور اجرای این محاسبه درشکل ( ‪ ) 7 - 8‬پروفایل عرضی بند به شکل مثلث ( ‪ ) ABC‬درنظرگرفته شده است ‪.‬‬
‫فرضأ قاعدۀ مثلث مذکور (‪ ، ( b‬ارتفاع آن ( ‪ ) H1‬وطول آن به سمت عمود بر مستوی رسم مساوی به ‪ 0‬متر باشد ‪ .‬به‬
‫همین ترتیب فرض مینما ًییم که مرتسم های افقی ضلع جلوی آن ( ‪ ) nb‬وضلع عقبی آن ( ‪ ) 1-nb‬بوده و ( ‪ ) n> 0‬است‬
‫‪.‬‬
‫( ‪) 7 - 8‬شکل ‪ .‬دبند په مثلثي تنه کې‬

‫دعاملو قوواو تشنجاتو شیما ‪.‬‬
‫باالی بند قوه های ذیل عمل مینمایند ‪:‬‬

‫‪ ‬وزن بند کانریتی ( ‪.) Gd‬‬
‫‪ ‬قوۀ فشارهایدروستاتیکی که ازطرف قسمت فوقانی باالی بندعمل مینماید ( ‪.) P1‬‬
‫‪ ‬وزن آب که باالی جدار مایًل جلوی بند عمل مینماید ( ‪. )GW‬‬
‫قوۀ فلتری ( ‪ ، )Pf‬که عمودأ از پایًین بطرف باال عمل مینماید ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اگر عمق آب در کاسۀ ذخیره مساوی به ( ‪ ، ) H1‬چنان یک پروفایل بند از لحاظ مصرف کانکریت اقتصادی ( کم‬
‫اصغری ترین قیمت ممکن(‪ )b‬در یا فت گردد ‪.‬ازجا نب دیگرا ز شکل ( ‪8‬‬ ‫مصرف ) خواهد بود که برای ( ‪ ) H1‬داده شده‬
‫‪ ) 7 -‬دیده میشود که پروفایل بند شکل غیر متناظر را دارد ‪ .‬وتشتنجات باالی سطح ( ‪ ) BC‬به کمک فورمول انقباض‬
‫غیرمرکزی ( انقباض غیر موزون ) قرار ذیل در یا فت شده میتوانند ‪.‬‬
‫‪V 6M‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . . . . ) 7 - 0‬‬
‫‪ Y . B.C ‬‬ ‫‪ 2‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫در فورمول (‪ – VΣ :) 7- 0‬مجموعۀ الجبری تمام قوه های عمودی بوده که مساویست به ‪:‬‬
‫) ‪ (ΣV = Gd + Gw – W f‬و‪ - ΣM‬مجموعۀ الجبری مومنت های عامل نظربه نقطۀ ‪O‬میباشد ‪ .‬قیمت ‪ V‬قرار ذیل‬
‫‪V C‬‬
‫‪bh‬‬
‫‪ W‬‬
‫‪nbh‬‬
‫‪ 1 W‬‬
‫‪bh bh‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ C   W n  1 W ‬‬ ‫( ‪. . . . . . .) 7- 8‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫در فورمول فوق ‪γc‬و ‪γw‬بترتیب اوزان مخصوصۀ کانکریت وآب اند و ‪ – α0‬ضریبیست که کم شدن اثرات منفی فشار‬
‫فلتری را در نتیجۀ اتخاذ تدابیر ضد فلتری دراساس نشان میدهد ‪ .‬در محاسبات معموأل قیمتهای ‪cγ‬و ‪wγ‬ذیأل قبول میشوند‬
‫‪ γw = 00.9 /m0:‬و ‪.γ c = ) 2.0 - 2.0 ( T/ m3‬‬
‫قیمت ‪ ΣM‬را محاسبه مینماییم ‪:‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  nb ‬‬
‫‪ h h‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪bh b‬‬ ‫‪nbh  b nb ‬‬ ‫‪bh  2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪M  W .  1‬‬ ‫‪. ‬‬ ‫‪   C‬‬
‫‪2 3‬‬ ‫‪2 6‬‬ ‫‪2 2 3 ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪b2  h2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 2 2  1 W  3 W n  2 W n 2   C  2. C .n ‬‬ ‫( ‪. . . . . . )7 - 6‬‬
‫‪12  b‬‬ ‫‪‬‬
‫اگر قیمت های ‪V‬و ‪M‬از فورمول های ( ‪ ) 7 - 8‬و ( ‪ )7 - 6‬در رایطۀ ( ‪ ) 7 - 0‬وضع شوند میتواند فورمول های‬
‫محاسبوی برای تشنجات در نقاط ‪B‬و ‪C‬بدست می آیند ‪.‬‬
‫یادآوری میگردد که در فورمول ( ‪ ) 7 - 0‬عالمۀ ( ‪ ) +‬برای نقطۀ ‪ ( B‬جدار جلوی ) و عالمۀ ( – ) برای نقطۀ ‪(C‬‬
‫جدار عقبی ) گرفته میشود ‪ .‬بدین ترتیب برای در یافت تشنج ‪Bσ‬فورمول ذیل بدست می آید ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪h2 ‬‬

‫‪ Y . B  h. C 1  n    W .n2  n    1 W   W‬‬ ‫‪‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . .) 7- 7‬‬
‫‪‬‬ ‫‪b2 ‬‬
‫اگر در نظر گرفته شود که ‪:‬‬

‫‪ Y .B   Y .C‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . .) 7 – 5‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪b‬‬
‫پس برای محاسبۀ ‪ Cσ‬فورمول محاسبوی بشکل ذیل خواهد بود ‪:‬‬
‫‪ Y .C  h *  C   W * n  1 ‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . .) 7 – 0‬‬
‫اگر در کاسۀ ذخیرۀ بند آب وجود نداشته باشد یعنی ( ‪ )Wγ = 9‬بوده وبند در حالت ساختمان باشد ‪ ،‬در انصورت‬
‫تشجات که ذریعۀ فورمول های ( ‪ ) 7 -7‬و ( ‪ )7 - 0‬بدست می آیند تشنجات زمان ساختمان خواهند بود ‪ .‬در صورت قیمت‬
‫( ‪) Wγ = 9‬فورمول های( ‪ ) 7 -7‬او ( ‪ )7 - 0‬اشکال ذیل را بخود میگیرند ‪:‬‬
‫‪ Y .B   C * h * 1  n ‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . .)7 –09‬‬
‫‪ Y .C   C * h‬‬ ‫( ‪.. . . . . . . . . ) 7 – 00‬‬
‫مطلب دیگری که باید درین جا یاد آوری گردد عبارت از خصوصیات دوگانۀ قوه های فلتری میباشد ‪.‬قرار ذیل ‪:‬‬
‫اگر کانکریت بند برای آب نفوذ پذ یر باشد و در تنۀ بند منحنی رکود تشکیل گردد مثأل در شکل ( ‪) 7 – 6‬‬ ‫الف ‪:‬‬
‫‪c‬‬ ‫خط(‪ )a b‬و یا بصورت تقریبی در شکل ( ‪ )7 – 8‬خط ;‪ CA‬درهمچو حالت ها ( ‪ ) fP‬عبارت از قوۀ تعلیقی ارشمیدس و‬
‫‪ ) )α‬منفذ داری کانکریت خواهد بود ‪ .‬درآنصورت قوۀ ( ‪ ) fP‬مساوی خواهد بود به ‪:‬‬

‫‪Pf  0.5 *  *  W * b1 * H1‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . .) 7 – 02‬‬
‫ب ‪ :‬اگر از طریق تنۀ بند جریان فلتری وجود نداشته باشد ولی اساس بند برای آب قابل نفوذ باشد ‪ ،‬درین حالت‬
‫‪Pf‬قوۀ فلتری است که باالی قاعدۀ ) ‪ ( BC‬بند عمود بطرف باال عمل مینماید ‪ .‬قوۀ ‪Pf‬قرار ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬
‫‪Pf  0.5 *1 *  W * b1 * H1‬‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪. . . . . . . ) 7 - 00‬‬
‫‪b0‬‬
‫شکل ( ‪ . ) 7 – 6‬قیمت ( ‪ ) fP‬در صورت موجودیت جریان فلتری درکانکریت جسم بند ‪.‬‬
‫ضریب ( ‪ ) α0‬کاهش قوۀ فلتری را در اساس بند در نظر میگیرد ‪.‬‬

‫عواملیکه قوه های فلتری را کاهش میدهند میتوانند قرار ذیل برشمرده شوند ‪:‬‬
‫‪ ‬در نتیجۀ اتخاذ تدابیر ضد فلتری در اساس های بند ها مثأل ساختن پرده های سمنتی ضد فلتری اساس ‪ ،‬اعمار زابر‬
‫ها و غیره ‪.‬‬
‫‪ ‬درنتیجۀ ایجاد انواع مقاومتهای هایدرولیکی بخاطر جلوگیری از نفوذ آب در اساس بند ها ‪.‬‬
‫با در نظر داشت اتخاذ و فراهمی تدابیر وشرا ًیط فوقأ ذکرشده نتیجه میشود که اگر در اساس بندها تدابیر ضد فلتری اتخاذ‬
‫گردند در آنصورت ضریب ‪α0‬که در حاالت عدم موجودیت تدابیر ضد فلتری بین‪ 9.68‬و ‪ 9.79‬قیمت دارند با اتخاذ‬
‫تدابیر متذکره قیمت شان الی ‪ 9.29‬و ‪ 9.09‬پایًین خواهد آمد ‪.‬که خود تاأثیر قابل مالحظۀ را باالی استواری بند بجا‬
‫میگذارد ‪.‬‬
‫‪.7 - 6 . 2‬محاسبۀ پروفا یل بندها ی گراویتی نظر به تشنجات ‪.‬‬

‫اساس این طریقه را خواستۀ تشکیل میدهد که " در صوت بمیان آمدن تمام شرایًط احتمالی ساختمان وبهره برداری‬
‫بندهای گراویتی ‪ ،‬تشنجات کششی در هیچ یک از نقاط پروفایل عرضی نباید ایجاد گردند" ‪ .‬برای تأمین این خواسته مهم‬
‫در شکل ( ‪) 7 – 7‬پروفایل بند گراویتی بشکل مثلث قایم الزاویۀ( ‪ ) ABC‬در نظر گرفته شده است که باالی آن قوه های‬
‫ذیل عمل مینمایند ‪:‬‬
‫‪ -‬وزن جسم بند کانکریتی ( ‪. ) Gd‬‬
‫‪Gd  0.5 *  C * H1 * lsec‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . ) 7 - 00‬‬

‫شکل ( ‪.) 7 – 7‬محاسبۀ پروفایل عرضی بند های گراویتی به اساس چگونگی تشنجات ‪.‬‬
‫قوۀ هایدروستاتیکی آب ‪.Phs:‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪Ph.S  0.5*  W H * lsec‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫(‪. . . . . . . . . ) 7 - 08‬‬
‫قوۀ فلتری آّ ب ‪. FU.e :‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪FUl  0.5 * 1 *  W * H1 * lsec‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . )7-06‬‬
‫در فورمول های یادشده ‪γc، α0‬او ‪γw‬عین همان کمیت های اند که در فورمول های قبلی تذکر رفته اند ‪.‬‬
‫از شکل ( ‪) 7 – .7‬دیده میشود که قوۀ ( ‪ ) Gd‬باالی سطح اساس(سطح‪ )C B‬عمودعمل مینماید ‪ ،‬قوۀ (‪) Phs‬به سمت‬
‫افقی وعمود باالی سطح (‪ ) B A‬عمل مینماید‪ .‬قوۀ (‪ ) F U‬باالی سطح اساس از پایًین بطر ف باال عمل مینماید ‪.‬‬
‫از لحاظ تشنجات خواستۀ اساسی که در برابر پروفایل های بند های گراویتی قرار اقامه میشود طوریست که در هیچ‬
‫حالت نباید در جدار جلوی بند ( جدار ‪ ) B A‬تشنجات انبساطی به میان آید ‪ .‬تجارب فزیکی نشان داده اند که اگر محصلۀ‬
‫تمام قوه های عامل باالی پروفایل عرضی بند ( مثلث ‪ ) ABC‬از سوم حصۀ وسطی قاعدۀ آن ( بین نقاط‪D‬و‪ )E‬بگذ ردشکل‬
‫( ‪ ، ) 7 – .7‬درآن صورت احتمال به میان آمدن تشنجات منفی در جدار جلوی بند کامأل رفع خواهد بود ‪.‬‬
‫برای توضیح این مطلب قاعدۀ (‪) C B‬پروفایل بند ذریعۀ نقاط ‪D‬و‪E‬به سه حصۀ مساوی تقسیم گردیده ومومنت قوه‬
‫های عامل نظررا نظر به نقطۀ مینویسیم ‪ ( .‬زیرا اگر محصلۀ قوه ها از نقطۀ ‪E‬هم بگذرد بازهم در جدار جلوی بند‬
‫تشنجات انبساطی تشکیل نخواهد شد ) ‪.‬‬
‫‪Ph.S *1 / 3H1  Gd *1 / 3bF  FU *1 / 3bF  0‬‬ ‫(‪. . . . . .)7- 07‬‬
‫اگر از روابط (‪) 7 - 08( ، ) 7 - 00‬و(‪) 7 - 06‬قیمت های ‪ P h ، Gd‬او ‪ FU‬در نظر گرفته شوند ‪ ،‬در آنصورت فورمول‬
‫(‪) 7– 00‬شکل ذیل را به خود میگیرد ‪:‬‬

‫) ‪H12  bF2 ( C.  1‬‬
‫‪H1  bF‬‬ ‫‪ C  1 ‬‬

‫‪bF‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ m  ctg ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .)7 - 05‬‬
‫‪H1‬‬ ‫‪ C .  1 ‬‬
‫فورمول (‪)7- 05‬رابطۀ نهایًی بخاطر محاسبۀ ابعاد پروفایل عرضی بند های گراویتی میباشد که بکمک آن میتواند‬
‫ضریب میل جدار عقبی آن ( ‪ ) tgc = mα‬محاسبه گردد ‪ .‬قابل یاد آوریست که در فورمول مذکور کدام تضمین ویا ذخیره در‬
‫مقابل عواقب ناگوار در نظر گرفت نشده است ‪ .‬ازین رو فورمول متذکره صرف برای دیزاین های مقدماتی قابل استفاده‬
‫میباشد ‪ .‬هرگاه در برابر عواقب ناگوار کدام تضمین یا ذخیره در نظر گرفته شود فورمول (‪ )7- 05‬باید بشکل ذیل تحریر‬
‫گردد ‪.‬‬
‫‪H1‬‬
‫‪bF ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . . )7- 00‬‬
‫‪C‬‬
‫‪ 0.37‬‬
‫‪W‬‬
‫تجارب نشانداده اند که اگر وزن حجمی کانکریت بین ‪γ c = ) 2.0 - 2.0 ( T/ m3‬قبول گردددرآنصورت قیمت‪m‬بین(‪7‬‬
‫‪9.‬و‪ )9. 5‬بدست می آید ‪ .‬قیمت( ‪ ) α0‬کهدرفورمول (‪ )7- 05‬شامل است از جدول (‪) 7– 2‬نظر به چگونگی صخره های‬
‫اساس گرفته میشود ‪.‬‬
‫(‪) 7– 2‬جدول‬
‫کیفیت صخره های‬

‫قیمت‪ α0‬نظربه ارتفاع بند‬
‫اسا س‬
‫‪H<25m‬‬ ‫‪25 to 50‬‬ ‫‪H > 50 m‬‬
‫غیرقابل‬ ‫متجانسو‬
‫‪0.2‬‬ ‫‪0.3‬‬ ‫‪0.5‬‬
‫نفوذ آب‬
‫بادرزداری کم‬ ‫‪0.3‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪0.7‬‬
‫درز دار‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪0.7‬‬ ‫‪1.0‬‬
‫به مثابۀ تدابیر احتیاطی نورم ها وقواعد ساختمانی توصیه مینمایند که درجدارهای جلوی بندهای گراویتی قیمت‬
‫تشنجات نه تنها باید صفرباشد بلکه به اندازۀ (‪ )9.28 γH0‬باید بیشتراز صفر باشد ‪.‬بادر نظر داشت مطلب یاد شده دیاگرام‬
‫تشنجات زمان بهره برداری طوری باشد که قیمت اصغری آن مثبت ( انقباضی ) ومساوی یا بیشتر‪( 0.25γ* H1 ) W‬باشد‪.‬‬
‫ددې مطلب په پام کې نیولو سره د ګټې اخستنې دمودې دتشنجاتودیاګرام بایدداسې شکل ولری ‪ .‬این موضوع در دیاگرام‬
‫ذیل به خوبی دیده میشود ‪.‬‬

‫فصل هشتم‬
‫گراویتی ‪.‬‬ ‫محاسبات مربوط بند های‬
‫‪. 5 – 0‬معلومات عمومی ‪.‬‬
‫زمانیکه پروفایل مطلوب بند های گراویتی واندازه های اساسی آن تعین وتثبیت گردید آنگاه الزم تا محاسبات استوار ی‬
‫ومحکمی نیز اجرا گردند ‪ .‬تقریبأ برای تمام ساختمانهای هایدرولیکی محاسبات ذیل اجرا میشوند ‪:‬‬
‫‪ . 1‬محاسبات هایدرولیکی وفلتری ‪ :‬در نتیجۀ محاسبات هایدرولیکی و محاسبات فلتری تمام پارا متر های جریان های‬
‫سطحی وفلتری تعین میشوند ‪ .‬بطور مثال با استفاده از محاسبات مذکور تمام قوه ( فشار) های هایدروستاتیکی‬
‫وهایدرودینامیکی آب باالی بند ‪ ،‬مقادیر جریان های سطحی و فلتری ‪ ،‬قوه های فلتری عامل باالی بند ها ‪ ،‬قدرت عبوری‬
‫پرچاوه ها وسایًر مجرا های آب وغیره تعین میگردند‪.‬‬
‫‪ . 2‬محاسبات ستاتیکی ودینامیکی بند ‪ ،‬اساس آن و سایًر عناصر متشکله وساختمانی آنها ‪ :‬در نتیجۀ این محاسبات‬
‫باید ثابت گردد که بند گراویتی ‪ ،‬اساس بند ‪،‬سواحل چهار اطراف کاسۀ ذخیره وتمام ساختمانهای مربوط شان در تمام‬
‫حاالت وحوادث در تمام شرا یًط وحاال ت اعمار و بهره بر داری درجای خود ثا بت واستوا ربوده ودرعین زما ن مقا ومت‬
‫( محکمی ) خویش را حفظ مینماید ‪ .‬روی همین هدف درین مبحث معلومات ورهنما ًیی الزم در مورد محاسبات استواری‬
‫ومحکمی بندهای گراویتی ارایًه میگردد ‪.‬‬
‫‪ .5 - 2‬قوه های عامل باالی بند ها وگروپ های ترکیبی آنها ‪.‬‬
‫تمام قوه های که باالی بند ها عمل مینمایند به دو گروپ ذیل تقسیم میشوند ‪:‬‬
‫‪ –I‬قوه های ثابتیا قوه های دایًمی ) ‪.( Dead Load‬‬
‫‪ –II‬قوه های موقت یا قوه های کوتاه مدت ) ‪.( Live Load‬‬
‫قوه های ثابت یا قوه قوه های دایًمی ‪ :‬گروپ از قوه هایًی است که در طول تمام عمر بند باالی آن بطور ثابت عمل‬
‫مینمایند‪ .‬این قوه ها عبارت اند از وزن بند ‪ ،‬وزن خاکهای پرکاری شده در آن ‪ ،‬قوۀ فشار آبهای دایًمأ متصل با بند ‪،‬‬
‫تجهیزات ثابت میخانیکی و برقی مربوط بند وغیره ‪.‬‬
‫قوه های کوتاه مدت یا موقتی ‪ :‬قوه های اند که در جریان بهره برداری واعمار بند صرف برای یک مدت محدود و‬
‫کوتاه باالی بندعمل مینمایند ‪ .‬قوه ها ی کو تاه مد ت به نو بۀ خود به د وگروپ تقسیم میگردند ‪.‬‬
‫‪ ‬قوه های کوتاه مدت ‪ :‬که برای مدت کم باالی بند هاعمل مینمایند ‪ .‬مثأل قوه های امواج آب کاسۀ ذخیره ‪ ،‬قوه های‬
‫ناشی از یخ بندی وغیره ‪.‬‬
‫‪ ‬قوه های خاص که در صورت بمیان آمدن حاالت وحوادث خاص ایجاد میگردند ‪ .‬مثأل قوه های زلزله ‪ ،‬قوه های باد‬
‫های طوفانی وغیره ‪ .‬قوه های شامل این گروپ را بنام قوه های خاص نیز یاد مینمایند‬
‫جهت محاسبۀ بند ها دو ترکیب قوه ها در نظر گرفته میشود ‪ .‬یکی ترکیب اساسی ودیگری ترکیب خاص میباشد ‪.‬‬
‫الف ‪ .‬ترکیب اساسی ‪.‬‬
‫درین ترکیب قوه های ذیل شامل میشوند ‪:‬‬
‫وزن بند ‪ ،‬وزن تجهیزات مربوط به بند ‪ ،‬فشار های هایدروستاتیکی وهایدرو دینامیکی آب ‪ ،‬فشار فلتری آب ‪ ،‬قوه‬

‫های ستاتیکی ودینامیکی یخ ‪ ،‬وزن وفشا ر خاک های اساس وسواحل بند ‪ ،‬فشار خاکهای ته نشین شده در پیشروی‬
‫بند ‪ ،‬قوه های ستاتیکی ودینامیکی تجهیزات میخانیکی ووسا ًیل ترانسپورتی وغیره ‪.‬‬
‫ب ‪ .‬ترکیب خاص‪.‬‬
‫در ترکیب خاص عالوه برتمام قوه های ترکیب اساسی قوه ای دیگری از قبیل قوۀ زلزله ‪ ،‬قوه های نوسانات حرارتی ‪،‬‬
‫قوه های ناشی از تغیر رطوبت در تنه بند و ساختمانهای مربوط آن ‪ ،‬قوه های ستاتیکی ودینامیکی در صورت عبور‬
‫نمودن مقادیر سیآلبی ازطریق ساختمانهای پرچاوه ای ‪ ،‬قوه های اضافی فلتری در صورت از کار افتادن ویا مسدود شدن‬
‫زابرها ‪ ،‬قوه های ناشی از باد های طوفانی ‪ ،‬قوه های زمان ترمیم و غیره ‪.‬‬
‫جهت دریافت قیمت های قوه های فوق الذکر طرق وروابط محاسبوی مختلفی از جانب دانشمندان کشور های مختلف‬
‫جهان توصیه و پیشنهاد گردیده اند که در آنها سویۀ رشد تخنیکی هر کشور ‪ ،‬تکنالوژی مورد استفاده ‪ ،‬خصوصیات‬
‫اقلیمی ‪ ،‬عوامل جیولوجیکی وجیوتکتونیکی همان کشور ها وغیره در نظر گرفته شده اند‪.‬‬
‫‪ . 5 – 0‬محاسبه محکمی واستواری جسم واساس ساختمانهای هایدرولیکی ‪.‬‬

‫در حال حاضر در بسیاری از کشور های جهان محاسبۀ محکمی ساختمانها به اساس اصول حاالت حدی صورت‬
‫میگیرد ‪.‬‬
‫‪ .5 - 0 .0‬تعاریف ومفاهیم ‪.‬‬

‫حاالتی که قوه های عامل و تشنجات در ساختمان تا چنان حدودهای رشد نماید که در موجودیت آن بازهم ساختمان ‪،‬‬
‫تهداب ها و سایًر اجزای مت شکلۀ شان قا بلیت و قد ر ت کا ری خو یش را بطورکا مل حفظ نموده با شد بنا م حا ال ت حدی‬
‫( ‪( Limit State‬یادمیگردد‪ .‬یا به عبارۀ دیگر حالت حدی چنان قیمت های اعظمی قوه های داخلی درساختمان و سا ًیر‬
‫بخش های متشکلۀ آن را میگویند که در صورت موجودیت آن ساختمان هنوز تاسرحد کاهش قدرت کاری متأثر نگردیده‬
‫وخواسته های بهره برداری را کامأل برآورده ساخته بتواند ‪.‬‬
‫جهت اجرای محاسبات ساختمانها سه حالت حدی ذیأل قبول گردیده اند ‪.‬‬
‫حالت حدی اول‪ .‬حا لتی ا ست که به ا سا س آ ن قوه د ا خلی د رسا ختما ن ا زحد برداشت ( حد مقاومت ) مواد‬
‫ساختمانی بکار رفته درآن بیشتر نگردد ‪.‬‬
‫حالت حدی دوم ‪ .‬حالتی است که به اساس آن از اثر عمل قوه های مختلف اندازۀ تغیر شکل های بمیان آمدۀ‬
‫احتمالی در ساختمانها ( درز ها ‪ ،‬انحنا ها وغیره ) از حدود های مجاز بیشتر نگردند ‪.‬‬
‫برای ساختمانهای کانکریتی عالوه بر دو حالت حدی فوق الذکر حالت سوم حدی نیز قبول گردیده است ‪ .‬که قرار ذیل‬
‫فورمول بندی میشود ‪:‬‬
‫حالت حدی سوم ‪ .‬حالتی است که به اساس آن در اثر عمل قوه های خارجی و داخلی تغیر شکل های احتمالی ودرز‬
‫ها ی که در کانکریت ساختمان به میان می آیند اموراستفادۀ عادی کانکریت را متضرر سازد ‪.‬‬
‫بطورعموم خواسته های اساسی این محاسبات قرار ذیل بیان میشوند ‪ :‬در نتیجۀ محاسبات استواری ومحکمی‬
‫ساختمان باید ثابت گردد که قیمت های محاسبوی قوه های داخلی ‪ ،‬تشنجات ‪ ،‬تغیر شکل ها ‪ ،‬تغیر محل ها ولغزش های‬
‫افقی وعمودی وغیره که از اثر عمل قوه های خارجی در ساختمان بوجود می آیند در طول تمام مدت بهره برداری‬
‫ساختمان از حدود های مجاز وقبول شده تجاوز ننمایند ‪ .‬از مطالب یاد شده یک نتیجۀ مهم دیگر نیز استنبا ط شده میتواند‬
‫و آن طوریست که برای اجرای هم چو محاسبات باید قیمت های اعظمی قوه های عامل مد نظر گرفته شوند ‪ .‬مثأل قیمت‬
‫ا عظمی واحتمالی قوۀ فشار هایدروستاتیکی ‪ ،‬قوۀ اعظمی احتمالی زلزله وغیره ‪ ( .‬حدود های احتماالت وقوع مربوط عمق‬
‫وسویۀ مطالعات فزیکی پدیده های مذکور میباشد ‪ .‬زیرا هرقدر که پدیده های فزیکی بیشتر مطالعه شده باشند به همان‬
‫اندازه ارقام اولیه برای دیزاین ساختمان دقیق تر انتخاب شده میتواند ) ‪ .‬به همین علت هم است که بمنظور های اجرای‬
‫دقیق محاسبات در روابط محاسبوی ضریب های اضافی عالوه میگردند ‪ .‬بطور مثال اگر به اساس نورم ها باالی یک‬
‫ساختمان قوۀ نورماتیفی (‪ ( Normative force - Nn‬عمل مینماید و احتمال آن موجود باشد که قوه ( ‪ )Nn‬در بعضی‬
‫حاالت وموارد خا ص ا زین هم بیشتر شده میتواند ‪ ،‬پس باید در پهلوی ( ‪ )Nn‬یک ضریب (‪ ( n‬عالوه گردد ‪ .‬بدین معنی‬
‫که قیمت قومحاسبوی قوۀ عامل (‪( N C‬باید قرار ذیل قبول گردد ‪:‬‬
‫‪N C  N n .n‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . .) 5 – 0‬‬
‫‪( N‬به اندازۀ الی ‪ ))20 %‬بیشتراز‬ ‫‪C‬‬ ‫در رابطۀ فوق ( ‪) n = 0.9 – 0.2‬قیمت میگیرد‪ .‬یعنی قیمت محاسبوی قوۀ (‬
‫قیمت نورماتیفی آن قبول میشود ‪ .‬هرگاه شرایط کاری وبهره برداری ساختمان طوری باشد که کم شدن ( ‪ )Nn‬برای‬
‫ساختمان خطر ناک ارزیابی گردد در آنصورت باید قیمت (‪ )n = 0.9 -0.8‬قبول گردد ‪.‬‬
‫‪ ( N‬درجسم ‪ ،‬اساس وسایًر قسمتهای متشکلۀ‬ ‫‪C‬‬ ‫حالت اول حدی وقتی آغاز میشود که قیمت های قوه های عامل (‬
‫ساختمان مساوی به حد مقاومت مواد ساختمانی ( ‪ ) R‬شود که درساختمان بکار رفته اند ‪ .‬قیمت ( ‪ ) R‬برای هرمواد‬
‫ساختمانی باید طوری انتخاب گردیده باشد که چگونگی وتفاوت های ناشی از نامتجانسیت وسایًر کمبودات تکنالوژیکی‬
‫درآنها در نظر گرفته شده باشند ‪.‬‬
‫اگرقوه ها ی دا خلی عا مل با ال ی سا ختما ن به ( ‪( N C‬وحد مقا ومت موادمتشکلۀ سا ختمان به ( ‪ ) R‬نشان داده‬
‫شو ند شرط اسا سی به میان آ مدن حا لت حدی ا ول قرا ر ذیل نوشته شده میتواند‪:‬‬
‫‪m‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . .)5–2‬‬

‫‪nC .N C  R.‬‬ ‫;‪.‬‬
‫‪S .F‬‬
‫در فورمول فوق‪:‬‬
‫‪ – n c‬ضریب ترکیب قوه ها بوده که که برای ترکیب اساسی قوه ها ( ‪) n c = 0.9‬وبرای ترکیب خاص قوه ها ( ‪) n c = 9.0‬‬
‫قیمت میگیرد ‪.‬‬
‫‪ –m‬ضریب شرا ًیط کاراست که چگونگی حالت حدی‪ ،‬دقت تقریبی شیمای محاسبوی ‪ ،‬خصوصیات مواد وعناصر‬
‫ساختمانی‪ ،‬فرضیات وروایات قبول شده وغیره را در نظر میگیرد ‪ .‬قیمت ‪ m‬دراطراف ‪ 0.9‬گرفته میشود ‪.‬‬
‫‪ –F.o‬ضریب اط ًمنان یا عامل بی خطری ) ‪ ( Safety Factor‬بوده که تضمین وظیفوی ساختمان را در نظر میگیرد ‪.‬‬
‫قیمت این ضریب نظربه اهمیت ساختمان در اقتصاد ملی مملکت ویا اهمیت ساختمان در عرصۀ خاص تولیدی واجتماعی‬
‫تعین میشود‪ .‬اهمیت ساختمان دراقتصاد ملی توسط کالس)‪ (Grid‬نشانداده میشود‪ .‬قیمت ( ‪ ) F.o‬برای ساختمانهای کالس ‪I‬‬
‫قیمت ‪F.o = 0.28‬برای ساختمانهای کالس ‪ II‬قیمت ‪F.o =0.29‬؛ برای ساختمانهای کالس ‪ III‬قیمت ‪ F.o =0.08‬و‬
‫باالخره برای ساختمانهای کالس ‪ II‬قیمت ‪ F.o =0.09‬گرفته میشود ‪.‬‬

‫ساختمانهای هایدرولیکی خاصتأ بندها وکاسه های ذخیره باالی محیط چهار اطراف خویش تأثیرات چند جانبه دارند ‪.‬‬
‫این تأثیرات عبارت اند از زیر آب شدن وجبه زار گردیدن زمین ها ی زراعتی ورهایشی ‪ .‬تغیر شرا ًیط هایدرولوژیکی ‪،‬‬
‫جیلوجیکی ‪ ،‬هایدروجیولوجیکی ‪ ،‬بیولوژیکی واقلیمی ‪ ،‬متأ ثر ساختن شرا ًیط اقتصادی ‪ ،‬اجتماعی وزراعتی وغیره ‪.‬‬
‫ازینرو در هنگام انتخاب و دیزاین ساختمانهای هایدرولیکی باید تمام تغیرات و تأثیرات فوق در نظر گرفته شوند ‪ .‬هرقدر‬
‫که ساختمان هایدرولیکی بزرگ باشد به همان اندازه تأثرات آن باالی محیط چهار اطراف بیشتر وقیمت ‪ F.o‬نیز بیشتر‬
‫خواهد بود ‪ .‬در صورت قیمت های بلند تر ‪ F.o‬مخارج اعمار ساختمان نیز بیشتر وکالس ساختمان بلند تر حاصل میشود ‪.‬‬
‫ازین جا برمی آید که در صورت عین ابعاد یک ساختمان مصارف اعمار ساختمان کالس ‪ I‬بیشتر از مصارف اعمار‬
‫ساختمان کالس ‪ II‬میباشد ‪.‬‬
‫در جدول زیر کالس های ساختمانهای مختلف هایدرولیکی نظر به خصوصیات مختلف وظیفوی وساختمانی شان نشا ن‬
‫داده شده اند ‪ .‬جدول ( ‪ ) 5 - 0‬دیده شود‪.‬‬
‫( ‪ ) 5 - 0‬جدول‬
‫خصوصیات وظیفوی وساختمانی‬ ‫کالس ساختمان‬

‫‪– a‬بند های خاکی اساس صخره ای وارتفاع بیشتر از ‪ 89‬متر ‪ – b‬بند های‬
‫کانکریتی با اساس های صخره ای محکم وارتفاع بیشتر از ‪ 78‬متر ؛ بند های‬
‫‪I‬‬
‫کانکریتی با اساس های غیر صخره ای وارتفاع بیشتر از ‪ 28‬متر‪ – c .‬ستیشن‬
‫های تولید برق آبی با قدرت تولیدی بیشتر از ‪ 099‬میگاوات ‪.‬‬
‫‪– a‬بند های خاکی ( بند های مواد محلی ) با اساس های غیر صخره ای که ارتفاع‬
‫شان بین ( ‪ 28‬و ‪ ) 89‬مترباشد ‪ – b.‬بند های کانکریتی با اساس های صخره ای‬
‫محکم وارتفاع بیشتر از ‪ 89‬متر ‪ ،‬بند های کانکریتی با اساس های غیر صخره ای‬
‫‪II‬‬
‫و ار تفاع بیشتر از ‪ 08‬متر ‪ – g .‬ستیشن های تولید برق آبی که قدرت تولیدی آن‬
‫بین ‪ 09‬و ‪ 099‬میگا وات باشد ‪ - c .‬کانال های عمومی آبیاری به شمول تمام‬
‫ساختمان های مربوط شان ‪.‬‬
‫‪– a‬بند های خاکی ( مواد محلی ) با اساس های غیر صخره ای وار تفاع بین‬
‫( ‪ 08‬و ‪ )28‬متر‪ – b .‬بند های کانکریتی با اساس های صخره ای محکم وارتفاع‬
‫بین ( ‪ 28‬و ‪ ) 89‬متر ‪ ،‬بند های کانکریتی با الی اساس های غیر صخره ای‬
‫‪III‬‬
‫وارتفاع بین ‪ 09‬و ‪ 08‬متر ‪ – g .‬ستیشن های تولید برق آبی با قدرت تولیدی کمتر‬
‫از ‪ 09‬میگا وات ‪ – r .‬سیستم های کوچک آبیاری وکانال های تقسیماتی ‪.‬‬
‫سیتم های آبیاری با مساحتهای بیشتر از ‪ 89999‬هکتار ‪.‬‬
‫‪ – a‬بند های خاکی ( مواد محلی ) با اساس های غیر صخره ای و ارتفاع کمتر از‬
‫(‪ ) 08‬متر ‪ – b .‬بند های کانکریتی با اساس های صخره ای محکم وارتفاع بین‬
‫‪08‬و ‪ 28‬متر ‪ ،‬بند های کانکریتی با اساس های غیر صخره ای وارتفاع بیشتر از‬ ‫‪IV‬‬
‫‪ 09‬متر ‪ – c .‬سیستم وکانال های کوچک آبیاری‪ – d .‬تمام ساختمانهای موقت‬
‫سویه های پایًین تر ‪.‬‬
‫حالت حدی دوم ‪ .‬برای حالت حدی دوم تعریف قبأل ذکر شده " از اثر عمل قوه های مختلف اندازۀ تغیر شکل های‬
‫بمیان آمدۀ احتمالی در ساختمانها ( درز ها ‪ ،‬انحنا ها وغیره ) از حدود های مجاز بیشتر نگردند " میتواند چنین تحریری‬
‫گردد ‪:‬‬
‫‪εcal≤ εall ; Δlcal≤ Δlall. ; ωcal ≤ ωall‬‬

‫‪Δl‬و‪ω‬بترتیب نشست ‪ ،‬لغزش افقی وزاویۀ کج شدن ساختمان میباشد ‪.‬‬ ‫در رابطۀ فوق ‪ ε :‬؛‬
‫‪. 5 – 0 . 2‬محاسبۀ بند های گراویتی بطریقۀ ابتدایًی ‪.‬‬

‫بعد از محا سبه ودریافت اندازه های مقا طع عرضی بندها ی گراو یتی الزم است که برای مقطع عرضی داده شده‬
‫محاسبات استوار ومحکمی عمومی و محلی انجام شوند ‪.‬‬
‫برای اجرای محاسبات مذکور ترکیب های اساسی وخاص قوه ها در نظر گرفته شده وبند باید خواسته های حالت حدی اول‬
‫را باید تأمین نمایند ‪ .‬عالوتأ محاسبات استواری بطور عام برای تمام ساختمان و بطور خاص برای برای هریک از قسمت‬
‫های متشکلۀ ساختمان انجام میشوند ‪.‬‬
‫برای اجرای محاسبات مذکور حاالت ذیل در نظر گرفته میشوند ‪:‬‬
‫‪ .0‬حالت اساسی ( حالت بهره برداری ) ‪.‬یعنی زمانیکه ساختمان ( بند ) بطور کامل تحت بهره برداری قرار‬
‫داشته باشد ‪ .‬طبیعیست که درین حالت تمام انواع قوه ه ها مشتر کأ باالی بند عمل مینمایند ‪ .‬برای محاسبه چنان ترکیبی از‬
‫گروپ های ترکیب اساسی وخاص عمل مینماید که که در مقایسه با تمام ترکیب های ممکن دیگر برای بند خطر ناکتر باشد‬
‫‪ .2‬حالت ضمنی ( حالت ساختمان )‪:‬زمانیست که تمام امور اعمار بند به پایۀ اکمال رسیده باشد ولی کاسۀ ذخیرۀ‬
‫بند هنوز برآب نگردیده باشد ( کاسۀ بند خالی باشد ) ‪.‬برای این حالت تمام قوه های که برای حالت اول تذکر رفتند در نظر‬
‫گرفته میشوند ام صرف قوه های ناشی ازآب مد نظر گرفته نمیشوند ( زیرا وجود ندارند ) ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ :) 5 – 0‬قوه های عامل باالی بند آبریزه ای گراویتی و محاسبۀ تشنجات ‪.‬‬
‫‪ . 0‬حالت ترمیماتی‪:‬برای حالت ترمیماتی عالوه بر قوه های بند های اول ویا دوم قوها ی ناشی از اجرای‬
‫ترمیماتدر بخش های مختلف ساختمان نیز در نظر گرفته میشوند ‪.‬‬
‫برای محاسبۀ استواری ومحکمی یک قسمت از مقطع خطر ناک بند طوری در نظر گرفته میشود که بین دو مستوی‬
‫عمودی قرار داشته وعرض آن یک متر باشد ‪.‬‬

‫سلۀ مستوی مورد مطالعه قرار داده میشود‪ .‬ازینرو بهتر خواهد بود که بند اوأل توسط‬
‫سلۀ محاسبۀ بند به شکل م ً‬
‫م ً‬
‫مستوی های افقی ارتفاعأ به قسمت های افقی تقسیم گردیده وبعدأ باالی هر یک ازین قسمت عمل قوه های وارده مطالعه‬
‫گردد ‪ .‬شکل ( ‪ )5 – 0‬دیده شود ‪.‬‬
‫دربندهای کوچک ومتوسط تشنجات بکمک طریقۀ مقاومت مواد محاسبه میشوند ‪ .‬درین طریقه طوری فرض میشود‬
‫که تغیرتشنجات بین دودو نقطۀ کیفی هریک از مستوی های افقی به اساس رابطۀ خطی صورت میگیرد ‪ .‬لذا میتواند اوأل‬
‫تشنجات درهرنقطۀ مطلوب بکمک رابطۀ ( ‪ ) 02– 2‬دریافت شود بعدأ از اتصال مستقیم شان میتواند در هر قسمت دیگر‬
‫بین نقاط مذکور که مطلوب باشد قیمت تشنجات حاصل شود ‪.‬‬
‫‪. 5 – 0 . 0‬سمبول های استفاده شده ‪.‬‬

‫جهت آسانی توضیح درین کتاب سمبول های ذیل مورد استفاده قرار گرفته اند ‪.‬‬
‫‪-NU 0.i‬تشنجات عمدۀ اول در در مقطع ‪ i -i‬جدار جلوی بند ‪.‬‬
‫‪ - N U 2.i‬تشنجات عمدۀ دوم در مقطع ‪ f -f‬جدار جلوی بند ‪.‬‬
‫‪ - N D 0 .i‬تشنجات عمدۀ اول در در مقطع ‪ i -i‬جدار عقبی بند ‪.‬‬

‫‪ - N D 2.i‬تشنجات عمدۀ دوم در در مقطع ‪ i -i‬جدار عقبی بند ‪.‬‬
‫‪ - σUU. i‬تشنجات عامل به سمت محور ‪ ( y‬تشنجات عمودی) درمقطع ‪i -i‬جدار جلوی ‪.‬‬
‫‪ -σ DU .i‬تشنجات عامل به سمت محور ‪ ( y‬تشنجات عمودی) درمقطع ‪i -i‬جدار عقبی ‪.‬‬
‫‪ - σ U U. i‬تشنجات عامل به سمت محور ( تشنجات افقی) درمقطع ‪i -i‬جدار جلوی ‪.‬‬
‫‪ -σDU . i‬تشنجات عامل به سمت محور ( تشنجات افقی) درمقطع ‪i -i‬جدار عقبی‪.‬‬
‫‪ -τUUD .i= τUUD. i‬تشنجات مماسی عامل به سمت محورهای ‪ x‬یا‪ y‬در مقطع ‪i –i‬جدار جلوی ‪.‬‬
‫برای ارا یًۀ تشنجا ت زمان سا ختمان بند در جلو تما م تشنجا ت یا د شده حرف ‪ C‬نیز عال وه گرد ید ه است ‪ .‬مثأل‬
‫‪ σUU .iC‬که تشنجات عامل به سمت محور‪ y‬در جدار جلوی مقطع ‪i –i‬در زمان ساختمان ؛ و ‪ σ U D .Cf‬تشنجات عامل‬
‫به سمت محور‪ y‬در جدار عقبی مقطع ‪i –i‬در زمان ساختمان را افاده مینماید ‪.‬‬
‫برای محاسبه پروفایل عرضی بند به وسیلۀ مستوی های افقی ارتفاعأ به قسمت های مساوی تقسیم گردیده است ‪ .‬به‬
‫همین تر تیب بهتر خواهد بود که مستوی های افقی از قسمت های منکسر ( شکستۀ ) مقطع عرضی عبور داده شوند ‪.‬‬
‫به منظور تکمیل نمودن محاسبات محکمی همان طوری که تیوری مقاومت مواد حکم مینماید او أل با ید تمام تشنجا ت‬
‫‪U‬‬ ‫‪.iC ،τ‬‬ ‫‪DUX‬‬ ‫‪.i= τ‬‬ ‫‪DXU‬‬ ‫‪.i ،τ‬‬ ‫‪UUX‬‬ ‫‪.i = τ‬‬ ‫‪UXUi‬‬ ‫‪، σXD .i ، σXU .i ، N D 0 .i ، N U 2 .i ، NU 0 .i‬‬ ‫ا ز قبیل (‬
‫‪ ، σ U‬و‪ ) σY D.Ci‬در یافت گردند وصرف بعد از آن درمورد تأمین بدن محکمی بند میتواند قضاوت به عمل آید ‪.‬‬
‫‪ . 5 – 0 . 0‬تشنجات عامل به سمت محور‪.U‬‬

‫در شکل ( ‪ ) 5 – 0‬شکل پروفایل عرضی بند گراویتی آبریزه ای که در باالی قلۀ آن دروازه های تنظیم کننده نیز نصب‬
‫گردیده اند برای محاسبه در نظر گرفته شده است ‪ .‬پروفایل مذکور ذریعۀ مستوی های افقی قطع گردیده است ‪ .‬باالی‬

‫هریک از مقاطع افقی عمل تمام قوه های عامل مطالعه گردیده است ‪ .‬در شکل از عمل قوه های تعلیقی عمدأ صرف نظر به‬
‫عمل آمده است ) ‪.‬‬
‫دیده میشود که برای مقطع ( ‪ ) 0 – 0‬تشنجات عمودی (‪) σ U‬قرار ذیل محاسبه شده میتواند ‪:‬‬
‫‪W  G1 6P1 xh11  W1 x.lW 1  G1 xl11 ‬‬ ‫( ‪. . . . . . .) 5 – 0‬‬
‫‪ Y .U / D.1‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪‬‬ ‫;‪.‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b2‬‬
‫در فورمول فوق عالمۀ ( ‪ ) -‬برای جدار جلوی وعالمۀ ( ‪ ) +‬برای جار عقبی بند گرفته میشود ‪.‬‬
‫به همین ترتیب درفورمول مذکور‪ –P0 :‬قوۀ فشارهایدروستاتیکی الی مقطع ‪0-0‬؛ ‪ – C 0‬وزن آب در بیشروی دروازه ؛‬
‫– بازوی قوۀ ‪C0‬‬ ‫‪C0‬‬ ‫‪ – G0‬وزن بند در قسمت باالتر ازمقطع ‪ 0 - 0‬؛ ‪ – h00‬بازوی قوۀ ‪ P0‬نظر به مقطع ‪ 0 – 0‬؛‬
‫– با زوی قو ۀ ‪ G0‬نظر به مقطع ‪ . 0 – 0‬همچنان ‪ -b i‬عرض بند در مقطع ‪i – i‬میباشد‬ ‫‪0‬‬ ‫نظر به مقطع ‪ 0 – 0‬؛ و‬
‫‪.‬‬
‫فورمول محاسبوی ( ‪ ) 5 – 0‬برای مقطع ( ‪ ) 2 – 2‬شکل ذیل را اختیار مینماید ‪:‬‬
‫) ‪W1  G1  G2 6.( P1 xh12  P2 xh22  W1 xlW 2  G1 xl12  G2 xl 22‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . .) 5 – 0‬‬

‫‪ Y .U / D.2 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b2‬‬ ‫‪b22‬‬
‫درفورمول اخیر هم مانند فورمول ( ‪ ) 5 – 0‬عالمۀ ( ‪ ) -‬برای جدار جلوی وعالمۀ ( ‪ ) +‬برای جدار عقبی گرفته‬
‫میشود ‪.‬حال به اساس فورمول ( ‪ ) 5 – 0‬برای هر مقطع افقی تشنجات محاسبه میگردند ‪ .‬میتواند که دیاگرام های تشنجات‬
‫مذکور قسمیکه در شکل ا( ‪ ) 5 – 0‬نشان داده شده است باید برای هریک از مقاطع افقی قیمت ها ودیاگرام های تشنجات‬
‫حاصل گردند ‪ .‬به عین ترتیب میتواند که کاسۀ ذخیره بند خالی باشد ( در کاسۀ ذخیره آب وجود نداشته باشد ) نیز قیمت‬
‫های تشنجات در یافت گردیده ودیاگرام های شان رسم شوند ‪ .‬بطور مثال برای زمان ساختمان در مقطع (‪ )0 – 0‬تشنجات‬
‫ساختمانی (‪)σUU .c0‬و (‪ )σDU .c0‬ودیاگرام های شان نشان داده شده اند ‪.‬شکل( ‪ ) 5– 0‬دیده شود ‪.‬‬
‫‪ . 5 – 0 . 8‬تشنجات عمده یا اساسی ‪.‬‬

‫تشنحات عمدۀ نارملی عبارت از تشنجاتی اند که باالی سطح مورد نظر عمود عمل نموده وباالی سطح مورد عمل فاقد‬
‫مرتسم باشد ‪ .‬برای دریافت تشنجات عمدۀ ‪ NU .0‬در شکل ( ‪ ) 5 – 2‬دو مثلث کوچک را در نقاط ‪ A‬او ‪ B‬در نظر میگیریم‬
‫‪ .‬دیده میشود که سطح ( میدان ) عمل تشنج ‪ N0‬جدار جلوی بند میباشد وسطح عمل یا میدان عمل دومی آن عمور باالی‬
‫جدار جلوی بند واقع میباشد ‪ .‬حال قیمت ‪ N0‬را مییابیم ‪.‬‬
‫از شکل دیده میشود که باالی جدار سرکوبی مثلث ‪ A‬فشار هایدروستاتیکی عمود عمل مینماید ‪ .‬بدان معنی که همین‬
‫فشار هایدروستاتیکی عبارت از تشنج عمدۀ ( تشنج عمدۀ نارملی ) اولی است یعني ( ‪ ) N0U = γwh‬میشود ‪ .‬بدین ترتیب‬
‫نوشته میتوانیم که ‪:‬‬
‫‪N1U   W .h‬‬ ‫(‪. . . . . . . .)5–8‬‬
‫جهت دریافت تشنج عمدۀ نارملی دومی ‪ N2U‬تعادل مثلث ‪ A‬را در تحت عمل تمام قوه های که باالی جدار خارجی آن‬
‫عمل مینمایند مطالعه مینما ًییم ‪.‬‬
‫باالی مثلث ‪ A‬قوه های ذیل عمل مینمایند ‪:‬‬
‫هرش‪ YU .X‬‬
‫‪BSc Program 0930‬‬ ‫( لسانس )‪ 2102‬ممطـــابق ‪.1‬‬ ‫‪Page 128‬‬
‫‪ -‬باالی سطح ‪. . . . . . . . . . .)5 - 6( : ΔU‬‬

‫‪ -σUU‬در فورمول فوق به اساس فورمول ( ‪ ) 7 – 09‬محاسبه میشود ‪.‬‬
‫‪N1U .S1U .1   W .h.S1U‬‬ ‫‪ -‬باالی سطح ‪. . . . . . . . . :ΔoU1‬‬
‫‪ -‬باالی سطح ‪N 2U .S 2U .1 . . . . . . . . . : Δo2U‬‬
‫باالی سطح ‪ΔU‬تشنجات مماسی ‪τx x‬نیز عمل مینماید ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫جهت دریا فت تشنجات ‪ N2U‬معا دلۀ مومنت ها قوه های عا مل را نظر به نقطۀ‪ A‬نقطې ته ( مثلث ‪ ) A‬مینویسیم ‪.‬‬
‫‪S1U‬‬ ‫‪S 22U‬‬ ‫‪ 2‬‬

‫‪ W .h.S1U .‬‬ ‫‪ N 2U‬‬ ‫‪  YU .‬‬ ‫‪0‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . .) 5 – 7‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫شکل (‪ . ) 5 – 2‬سمت ها وشیماهای عمل تشنجات عمده در نقاط ‪ A‬و ‪ B‬جدار های‬
‫جلوی وعقبی بند گراویتی ‪.‬‬
‫یا ‪:‬‬
‫‪ W .h.S  N2U .S‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1U‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2U‬‬ ‫‪  YU .  0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .)5–5‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫از فورمول فوق ‪ N2U‬را مییابیم‪.‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ S‬‬ ‫‪‬‬
‫‪N 2U‬‬ ‫‪  YU .‬‬ ‫‪   W .h 1U‬‬ ‫‪‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . .) 5 – 0‬‬
‫‪ S 2U‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ S 2U‬‬ ‫‪‬‬
‫از مثلث ‪ A‬دیده میشود که ‪:‬‬

‫‪S12U‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1  m12 ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ Ctg 2   m12‬‬ ‫‪‬‬

‫‪1‬‬ ‫و‬
‫‪S 2U‬‬
‫‪2‬‬
‫‪S 22Г sin ‬‬
‫با در نظر داشت تغیرات فوق رابطۀ ( ‪ ) 5 – 0‬شکل ذیل را اختیار مینماید ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪N 2U   YU 1  m12   W .h.m12‬‬ ‫( ‪. . . . . . . ) 5 – 09‬‬
‫‪.‬‬
‫اگر جدار جلوی بند عمود باشد در آنصورت ‪m 0 = 9‬ودر نتیجه ‪.‬‬
‫‪N 2U   YU‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . ) 5 – 00‬‬
‫به عین ترتیب اگر مثلث ‪B‬مد نظر گرفته شود وتعادل آن به سمت محور‪ U‬مطالعه گردد دیده میشود که ‪.‬‬
‫‪N 2 D .S 2 D . cos  2 .   YD .  0‬‬ ‫( ‪. . . . . . ) 5 – 02‬‬
‫‪ -σUD‬به کمک فورمول ( ‪) 7 – 00‬دریافت میشود ‪.‬‬

‫طوریکه در مثلث ‪B‬دیده میشود پ‪ = ΔX·Cos αΔS2D2 :‬میشود ‪ .‬بادر نظر داشت اخیرالذکر فورمول محاسبوی‬
‫‪ YD‬‬
‫‪N2D ‬‬ ‫‪  YD 1  m22 ‬‬ ‫‪N2D‬از رابطۀ ( ‪ ) 5 – 02‬بشکل ذیل بدست می آید ‪:‬‬
‫‪cos  2‬‬
‫‪2‬‬
‫( ‪. . . . . . . . .)5 – 00‬‬
‫موقعیت مثلث ‪ B‬در پروفایل بند نشان میدهد که باالی جدار عقبی بند فشار هایدروستاتیکی عمل نمی نماید یعنی‬
‫) ‪.) N0= γw·h = 0‬‬ ‫‪D‬‬ ‫( ‪ ) h = 9‬است ‪ .‬بنا ًء تشنجات عمدۀ باالی جدار عقبی مساوی میشود به‬
‫یا‬
‫‪N1D   W .h  0‬‬ ‫( ‪. . . . ...... ) 5–00‬‬
‫تشنجات مماسی عمدۀ ( ‪ ) T‬در ساحۀ مثلث ‪ A‬میتواند قرار ذیل محاسبه شوند ‪:‬‬
‫‪N1U  N 2U‬‬ ‫( ‪. . . . . .. . . . . . . . )5 – 08‬‬
‫‪T‬‬
‫‪2‬‬
‫سطح عمل تشنجات عمدۀ مماسی زاویۀ ‪ 08º‬را با سطح عمل تشنجات عمدۀ نارملی تشکیل میدهد ‪.‬‬
‫‪ . 5 – 0 . 6‬تشنجات عامل به سمت محور ‪. U‬‬

‫برای بدست آوردن تشنجات عامل به سمت محور ‪ U‬که ما آنرا به سمبول ‪σX.U‬نشان میدهیم در نقاط ‪ A‬و ‪ B‬دومثلث‬
‫را مطابق شکل ( ‪ ) 5 – 0‬در نظر میگیریم ‪ .‬اگر معادلۀ مومنت قوه های عامل باالی مثلث ‪ A‬نظر به نقطۀ ‪ O‬نوشته شد‬
‫و از آن ‪σX.U‬دریافت شود حاصل خواهد شد که ‪:‬‬
‫شکل ( ‪ . ) 5 – 0‬سمت ها وشیماهای عمل تشنجات عامل‬

‫بسمت های محورهای ‪ U‬و ‪ U‬در نقاط ‪ A‬و ‪ B‬جدار‬
‫های جلوی وعقبی بند گراویتی ‪.‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪S  S‬‬ ‫‪‬‬

‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫( ‪. . . . . . .) 5 – 06‬‬
‫‪ XU   YU .‬‬ ‫‪   W .h‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪. cos . ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫از کورس مثلثات معلوم است که ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1  m12‬‬ ‫‪sin 2  ‬‬ ‫‪ ctg .  m1‬‬
‫او‬ ‫؛‬
‫‪sin ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1  m12‬‬ ‫‪‬‬
‫با درنظر داشت تغیر فوق رابطۀ ( ‪) 5 – 06‬شکل ذیل را به خود میگیرد ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ XU   YU .m12   W .h.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2m1 . cos  ‬‬ ‫( ‪. . . . .) 5 – 00‬‬
‫‪sin ‬‬ ‫‪ sin ‬‬ ‫‪‬‬
‫یا‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ XU   YU .m12   W .h‬‬ ‫‪ 2.m12 ‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . ) 5 – 05‬‬
‫‪ sin ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫درنتیجه برای محاسبۀ ‪ σUU‬رابطۀ نهایًی به شکل ذیل حاصل میشود ‪:‬‬
‫‪ XU   YU .m   W .h1  m12 ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫( ‪. . . . . . . . .) 5- 00‬‬
‫به همین ترتیب اگر مومنت قوه های عامل باالی مثلث ‪ B‬نظر به نقطۀ ‪ O0‬گرفته شود وازآن ‪σDU‬دریافت گردد‬
‫رابطۀ ذیل برای محاسبۀ‪σDU‬بدست می آید‪:‬‬
‫‪ XD   YD .m22‬‬ ‫( ‪. . . . . . . .) 5 – 29‬‬
‫‪ . 5 – 0 . 7‬تشنجات مماسی ‪.‬‬

‫برای دریافت روابط محاسبوی جهت محاسبۀ تشنجات مماسی( ‪ )τUUX = τUXU‬معادلۀ مومنت تمام قوه های عامل‬
‫باالی مثلث ‪ A‬را نظر به محور ‪ U‬تحریر نموده وآنرا مساوی به صفر وضع مینمایًیم ‪ ( .‬به علت ناچیز بودن از وزن خود‬
‫مثلث ‪ A‬صرف نظر شده است ) ‪ .‬بدین ترتیب مینویسیم که ‪:‬‬
‫‪ W .h.S . sin    XYU .   XU .  0‬‬ ‫( ‪. . . . . . . ) 5 – 20‬‬
‫‪‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪ XYU   XU‬‬ ‫‪  W .h. sin ‬‬ ‫( ‪. . . . . . . .) 5 – 22‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . ) 5 – 20‬‬

‫‪ XYU   XU .‬‬ ‫‪  W .h.‬‬
‫‪m1‬‬ ‫‪m1‬‬
‫‪ σ‬از رابطۀ( ‪ ) 5 – 00‬در فورمول ( ‪ ) 5- 20‬وضع گردد رابطۀ نها ًیی محاسبوی برای دریافت‬ ‫‪UU‬‬ ‫اگر قیمت‬
‫‪τUUX = τUXU‬به شکل ذیل حاصل میشود ‪:‬‬
‫‪ XYU   YXU   YU   W .h .m1‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . ) 5 - 20‬‬
‫هرگاه جدار جلوی بند عمودباشد در آنصورت ‪ m0 = 9‬بوده ودر نتیجه ‪τUUU = τUUU = 9‬میشود ‪.‬‬
‫به عین ترتیب ا گر عملیا ت مشا به با ال ی مثلث ‪ B‬ا جراشوند میتوا ند را بطۀ محا سبو ی جهت د ر یا فت تشنجات‬
‫( ‪ ) τDUX = τDXU‬برای جدار عقبی بند نیز دریافت گردد ‪.‬‬
‫‪ YXD   YXD   YD .m2‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . . ) 5 – 28‬‬
‫‪ . 5 – 0 . 5‬نتایًج‬
‫به مثابۀ نتیجۀ نهایی برای بند های گراویتی تمام فورمول های محاسبوی در جدول ( ‪ ) 5 – 2‬درج گردیده اند‬
‫( ‪ ) 5 – 2‬جدول‬
‫فورمول محاسبوی برای جدار‬ ‫سمبول‬ ‫شمارۀ‬
‫فورمول محاسبوی برای جدار جلوی‬ ‫سمت عمل تشنج‬
‫عقبی‬ ‫تشنج‬ ‫مسلسل‬
‫‪9‬‬ ‫‪γw r‬‬ ‫عمود باالی سطح‬ ‫‪N0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ YD 1  m22 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪N 2U   YU 1  m12   W .h.m12‬‬ ‫عمود باالی سطح‬ ‫‪N2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ XD   YD .m22‬‬ ‫‪ XU   YU .m12   W .h1  m12 ‬‬ ‫عمود باالی محور ‪X‬‬ ‫‪σX‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪V 6M‬‬ ‫‪6 M‬‬ ‫عمود باالی محور ‪Y‬‬ ‫‪σY‬‬

‫‪ YD ‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪ YU ‬‬
‫‪V‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b2‬‬
‫باسطح عمل ‪ N‬زاویۀ‬ ‫‪=τYX‬‬
‫‪ YD .m2‬‬ ‫‪ XYU   YXU   YU   W .h .m1‬‬ ‫‪10 º‬را تشکیل میدهد‬ ‫‪τXY‬‬
‫‪0‬‬
‫‪: 5 - 0‬خصوصیات محاسبۀ استواری بند های کانکریتی اساس صخره ای ‪.‬‬
‫‪Stability of Concrete Gravity Dams on rock foundations‬‬
‫سلۀ نهایت مهم وسر نوشت ساز محسوب میگردد ‪ .‬اگر یک پروژۀ‬
‫در دیزاین انجینیری بندها محاسبۀ استواری یک م ً‬
‫هایدرولیکی در ترکیب خویش بند داشته باشد در آ نصورت صرف بعد از محاسبه وتأمین بودن استواری بند در مورد ادمه‬
‫واعمار کار سا ًیر ساختمانهای شامل در پروژه تصمیم اتخاذ میگردد ‪ .‬در مورد بندهای کانکریتی هم همین طور است ‪.‬‬
‫سلۀ استواری بند های کانکریتی اساس صخره ای هم با تفصیل بیشتر مورد بررسی ومطالعه‬
‫ازینرو الزم دانسته شد تا م ً‬
‫قرار داده شود ‪.‬‬
‫تشنجات مماسی ( قوۀ اصطکاک ) درسرحد تماس بندکانکریتی و صخره های اساس توسط رابطۀ کولمب ( ‪( Coulumb‬‬
‫‪Equation‬افاده شده میتواند ‪.‬‬
‫( ‪. . . . . .) 5 – 26‬‬
‫‪  f *  C‬‬
‫در رابطۀ (‪ –t : ) 5 – 26‬تشنجات مماسی بوده که درصورت تماس بند کانکریتی وصخره های اساس قوۀ اصطکا ک به‬
‫امتدا د سطح تماس کا نکر یت جسم بند وصخرۀ ا سا س میباشد ؛‬
‫‪ – σ‬تشنجات عمودی میباشد که درصورت بند گراویتی عبارت ازمجموعۀ الجبری قوه های مخوصۀ عمودی میباشد ؛‬
‫‪ – C‬قوۀ چسپش بین کانکریت جسم بند وصخره های اساس بندمیباشد ‪.‬‬
‫شرط دوم استواری بند گراویتی را گه در پاراگراف(‪) 5 – 6 . 0‬یاد آوری گردیده به شکل ذیل مینویسیم ‪:‬‬
‫‪S.F * H  f * V‬‬ ‫( ‪. . . . . .) 5 –a 26‬‬

‫در رابطۀ ( ‪: ) 5 –a 26‬‬
‫𝐻 ∑– مجموعۀ الجبری تمام قوه های افقی است ؛‬
‫‪ - f‬ضریب اصطکاک بین کانکریت بند وصخره های اساس است ‪.‬‬
‫)‪ –( Safety Factor– F.o‬ضریب تأمینیت استواری یا ضریب تضمین استواری ؛‬
‫و ‪– Σ I‬مجموعۀ الجبری قوه های عمودی میباشد ‪.‬‬
‫باال خره رابطۀ اساسی حالت حدی دوم یعنی رابطۀ (‪) 5 – 2‬را بخاطر می آوریم ‪.‬‬

‫‪m‬‬ ‫( ‪. . . . . .) 5 –b 26‬‬
‫* ‪nC * H  R‬‬
‫‪S .F‬‬
‫در فورمول فوق ‪ –ΣH :‬مجموعۀ الجبری تمام قوه های افقی بوده که باعث لغزش بند میگردند ؛‪ -n C‬ضریب ترکیب قوه‬
‫‪)n‬قبول میشود ؛ ‪– R‬‬ ‫‪C‬‬ ‫=‬ ‫‪)n‬وبرای ترکیب خاص قوه ها ( ‪9.0‬‬ ‫‪C‬‬ ‫=‬ ‫ها میباشد که که برای ترکیب اساسی ( ‪0‬‬
‫مجموعۀ الجبری تمام قوه های افقی است که از لغزش بند جلوگیری به عمل می آورند یا به عبارۀ دیگر ‪ - R‬عبارت از‬
‫قوۀ مجموعی مقاومت در مقابل لغزش بند میباشد که مساویست به ‪:‬‬
‫‪R   * A  f *  C * A‬‬ ‫(‪. . . . . .) 5 –27‬‬
‫در فورمول (‪:) 5 –27‬‬
‫‪ f‬و ‪C‬بترتیب ضریب های اصطکاک وچسپش اند که بنابر خصوصیات کاری شان در پارۀ از مأخذ بنام پارامتر لغزش‬
‫( ‪ ( Sliding parameter‬هم یاد گردیده است ‪.‬‬
‫‪ – A‬مساحت همان قسمت از سطح قاعدۀ بند کانکریتی میباشد که با صخر ۀ اساس تماس دارد ‪.‬‬
‫‪ -Fcoh = C*A‬قوۀ مجموعی چسپش بین کانکریت بند و صخرۀ اساس به امتداد سطح قاعده میباشد ‪.‬‬
‫‪ – Σ I‬مجموعۀ الجبری قوه های عمودی بوده که مساوی میشود به ‪:‬‬
‫‪V   * A‬‬ ‫(‪. . . . . .) 5 –25‬‬
‫‪ – m‬ضریب شرایًطکار میباشد که قیمت آن مربوط چگونگی حاالت حدی ‪ ،‬دقت تقریبی شیمای محاسبوی ‪،‬‬
‫خصوصیات مواد وعناصر ساختمانی ‪ ،‬روایت های فرضی قبول شده وغیره میشود ‪.‬‬
‫قیمت ‪m‬در حدود ‪0.9‬قبول میشود ‪.‬‬
‫‪ – F.o‬ضریب اط ًمنان یا ضریب ذخیرۀ استواری بند بوده که تضمین وظیفوی ساختمان را در نظر میگیرد ‪-F.o .‬بنام‬
‫ضریب ذخیر بند د ر استوار ی نیز یا د میشود ‪ .‬قیمت ضر یب استواری برای ساختمان ها ی کالس ( ‪ ( Grid‬ا ول‬
‫مساوی به ( ‪ ( S.F = 1.25‬؛ برای سا ختما ن ها ی کال س د و م( ‪( S.F = 1.2‬؛ بر ا ی سا ختما ن ها ی کال س سو‬
‫م ( ‪( S.F = 1.15‬وبرای ساختمانهای کالس چهارم( ‪( S.F = 1.10‬گرفته میشود ‪.‬‬
‫اگر از هر یک از روا بط ( ‪ ) 5 –a 26‬و ( ‪) 5 –b 26‬بترتیب ضریب استواری در لغزش(‪( S.F‬دریافت شود روابط‬
‫ذیل بدست می آیند ‪:‬‬
‫‪f * V‬‬ ‫(‪. . . . . .) 5 –20‬‬
‫‪S .F ‬‬
‫‪H‬‬
‫‪S .F ‬‬
‫‪mf‬‬
‫*‬
‫‪R‬‬ ‫(‪. . . . . .) 5 –09‬‬
‫‪nC H‬‬
‫اگر در فورمول (‪) 5 –09‬به عوض ‪R‬قیمت آن از رابط(‪) 5 –27‬وضع شود ونیز ترکیب اساسی قوه ها در نظر گرفته‬
‫شود پس ) ‪( m / n = 1.0‬گردیده ورابطۀ مذکور شکل ذیل را به خود میگیرد ‪:‬‬

‫‪R‬‬ ‫‪f * V  C * A V * f C * A‬‬ ‫(‪. . . . . .) 5 –00‬‬

‫‪S .F ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪H‬‬
‫اگر روابط (‪) 5 –09‬او (‪)5 –00‬باهم مقایسه گردند دیده خواهد شد که هریک شان میتواند برای محاسبۀ استواری‬
‫بندهای بکار رود که باالی اساس های صخره ای اعمار میشو ند ‪ .‬تفا و ت شا ن صر ف د رآ نست که در صو رت کسر‬
‫فو رمو ل (‪)5 –00‬حد) ‪ (C*A‬عالوه گردیده است ‪.‬این حد قوۀ چسپش بین کانکریت بند و صخره های اساس بند را به‬
‫امتداد سطح تماس شان نشان میدهد ‪ .‬ازینرو میتواند گفته شود که رابطۀ (‪ )5 –00‬برای محاسبۀ استواری بندهایکانکریتی‬
‫اساس‬
‫صخره ای نظر به فورمول (‪) 5 –20‬مکمل تر دانسته میشود ‪.‬‬
‫‪ .5 – 8‬تأثیر مایًل بودن سطح اساس بند باالی استواری ‪.‬‬

‫در شرایًطی که اسا س بندهای گراویتی از صخره های محکم ویا متوسط تشکیل گردیده باشد چنین اساس ها از لحاظ‬
‫انجینیری شرایًط مطلوب و خوب محسوب میشوند زیرا ‪:‬‬
‫‪ ‬از یکطرف صخره های سطحی و درزدار به آسانی کند نکاری ودور شده می تواند ‪.‬‬
‫‪ ‬سطح صخره ا ی تحت قاعدۀ بند میتواند بشکل پته ای طوری کندنکاری شود که هرپته دارا ی یک میل بطرف قسمت‬
‫فوقانی باشد ‪ .‬زا ویۀ این میل در حدود ‪09‬الی ‪08‬درجه گرفته میشود ‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت ضرورت درهر زمان میتواند که سمنت کاری سطحی وعمقی اجرا ویا تجد ید گردد ‪.‬‬
‫(‪ ) 5 –09‬شکل ‪ .‬دصخرودپاسه دجوړو شوو کانکریټی بندونوداستوارۍ شیما او ځانګړتیاوې ‪ .‬په شکل کې ‪:‬‬
‫‪ – a‬دصخرو دپاسه جوړ شوی کانکرېتی بند دافقی قاعدې سره ؛ ‪ – b‬دصخرو دپاسه جوړشوی کانکرېتی ګراویټی بند چی‬
‫قاعده یْې د مخې لوری ته د (‪ ) b‬په زاویه میالن لری ؛ ‪ – c‬د صخره ای بنسټ په ما یْله سطحه د دمجموعی ا فقی قوو‬
‫(‪ ) ΣΣ‬او دمجموعی عمودی قوو(‪ ) ΣI‬عمل لوری ؛ ‪ – d‬دصخره ای بنسټ په مایْله سطحه د عاملو افقی مجموعی قوو‬
‫تجزیه ؛ ‪ – e‬دصخره ای بنسټ به مایْله سطحه د عاملوعمودی مجموعی قوو تجزیه ؛ ‪ – 0‬سمنټی پرده ؛ ‪ – 2‬زاکښه څا‬
‫؛ ‪ – 0‬دسمنټ کارۍ دهلېز ؛ ‪ – 0‬دزاکښۍ دهلېز ؛ ‪ – 8‬داساس مایْله فرضی سطحه ؛ ‪ – 6‬داساس اصلی مائله سطحه‬
‫چی په پټه ای شکل کیندل شوې ده ؛ ‪ – 7‬ددرز لرونکو صخرو پاسنۍ سطحه ؛ ‪ – 5‬ددرز لرونکو صخرو الندنۍ سطحه ‪.‬‬

‫سمنټ کاری ( پرده ‪) 0‬میتواند از طریق سوف های مخصوص اجرا گردد و یا هم از طریق دهلیز های صورت گیرد که‬
‫درزمان اعمار به همین منظور در تنۀ بند ها گذاشته میشوند ‪ .‬عالوه برپرده های سمنتی به منظور کاهش فشار فلتری‬
‫صون آبهای فلتری چاه های زابری ( ‪) 2‬و دهلیز های زابری ( ‪) 0‬در نظر گرفته میشوند ‪ .‬شکل ( ‪09a‬‬
‫و خروج م ً‬
‫– ‪ ) 5‬دیده شود ‪.‬‬
‫‪ ‬چون کانکریت بند در سرحد تماس با صخره های اساس قوه های بزرگ اصطکاک وچسپش را ایجاد مینماید وهردو‬
‫قوۀ یادشده باعث افزایش استواری بند میگردند ‪ ،‬ازینرو مصرف کانکریت در ین بند هادر تا حدودی زیادی کمتر‬
‫‪ ‬اگر به شکل ( ‪) 5 – 09a‬نظر اندازی دقیق شود دیده میشود که کندنکاری مایل سطح اساس میتواند به دو شکل‬
‫صورت گیرد ‪.‬‬
‫شکل اول کندنکاری به امتداد مستقیم ‪8‬و شکل دوم آن به امتداد خط منکسر ‪ .6‬بعدأ دیده خواهد شد که هدو شکل‬
‫کندنکاری باالی استواری بند دارای تاثیرات یکسان میباشند ‪ .‬تفاوت شان صرف در ین است که در صورت کند نکاری پته‬
‫موثریت اقتصادی‬
‫ای ( کندنکاری به امتداد خط منکسر ‪ ) 6‬حجم کند نکاری کمتر میباشد ‪ .‬بدیهیست که این چنین تفاوت ً‬
‫بند را افزایش میدهد ‪ .‬در شکل (‪ ) 5 –b09‬حجم قسمت های ‪0‬و‪09‬باهم مقایسه شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬حال اگر به رویت فورمول (‪) 5 – 00‬تأ ثیرا ت ما یًل بودن سطح ا سا س با ال ی استواری بند تحلیل گردد در اشکال‬
‫(‪) 5 –09 d ، e‬دیده میشود که ‪:‬‬
‫‪ -‬مجموعۀ الجبری قوه های افقی (‪)ΣΣ‬که باالی سطح مایًل ‪ B A‬عمل مینماید به دو مرکبۀ ذیل تجزیه میگردد ‪:‬‬
‫‪H * Cos‬‬ ‫مرکبۀ مماس باالی سطح ‪. . . . . . . . . . .AB‬‬
‫‪H * Sin‬‬ ‫مرکبۀ عمود باالی سطح ‪. . . . . . . . .AB‬‬

‫مجموعۀ الجبری قوه های عمودی) ‪( Σ V‬که باالی سطح ‪AB‬عمل مینماید نیز به دو مرکبۀ ذیل تجزیه میشود ‪:‬‬
‫‪V * Cos‬‬ ‫مرکبۀ مماس باالی سطح ‪. . . . . . . . . . . AB‬‬
‫‪V * Sin‬‬ ‫مرکبۀ عمود باالی سطح ‪. . . . . . . . .AB‬‬

‫‪ ‬با در نظر داشت سمت های عمل مرکبه های (‪ )ΣΣ‬و) ‪( Σ V‬رابطۀ(‪) 5 – 00‬شکل ذیل را به خود میگیرد ‪.‬‬
‫‪V * Cos * f fric .  H * Sin  C * A‬‬

‫‪S .F ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪H * Cos  V * tg‬‬
‫‪V * f fric .  H * f fric . * tg‬‬ ‫‪C*A‬‬
‫‪‬‬ ‫(‪. . . .) 5 – 02‬‬
‫‪H  V * tg‬‬ ‫‪H * Cos  V * Sin‬‬
‫اگر فورمول های (‪) 5 – 00‬و( ‪) 5 – 02‬باهم مقایسه گردند دیه میشودکه ‪:‬‬
‫الف ‪ .‬جز اول فورمول (‪) 5 – 02‬نظر به جز اول فورمول (‪) 5 – 00‬به اندازۀ قابل مالحظۀ بیشتر میباشد ‪.‬‬
‫ب ‪ .‬جز دوم فورمول (‪) 5 – 02‬همنظر به جز دوم فورمول (‪) 5 – 00‬بیشتر است ‪ .‬این خودنشان میدهد که مایًل بودن‬
‫سطح قاعدۀ بندهای کانکریتی اساس صخره ای در بلند بردن استواری بند تأثیر مثبت دارد ‪.‬‬

‫بند های کانکریتی گراویتی که باالی اساس های صخره ای ساخته میشوند عالوه براینکه از لحاظ استواری ومحکمی‬
‫خیلی مط ًمن تر اند ‪ ،‬از نقطۀ نظر تعین موقعیت متقابل ساختمانهای مختلف شامل مجتمع هایدرولیکی هم دارای برتری ها‬
‫ونکات مثبت قابل مالحظه میباشند ‪ .‬این برتری ها عبارت میباشند از تعین موقعیت های مط ًمن پرچاو ها ‪ ،‬ستیشنهای برق‬
‫آبی وتوربین ها و نل های آ برسان توربین ها ‪ .‬بطور مثال تعمیر ستیشن برق آبی میتواند به فاصلۀ نزدیکتر ویا هم‬
‫متصل با بند وحتی هم درداخل جسم بند مو قعیت داده شود ‪ .‬اشکا ل (‪ b‬؛ ‪ ) 5 – a 00‬دیده شوند ‪ .‬همچنا ن در شکل ( ‪b‬‬
‫‪ ) 5 – 00‬دیده میشودکه پرچاوۀ آبریزه ای هم در جسم بند در نظر گرفته شده است ‪ .‬به علت موجودیت صخره در قسمت‬
‫تحتانی در محل سقوط جریان آب نیازی به اعمار کدام تحکیم کاری ویاسختمان خاص بخاطر خاموش ساختن انرژی دیده‬
‫نمیشود ‪ .‬به عین ترتیب دیده میشود که نل های آبرسان توربین ها هم در جسم بند گذاشته شده اند که به نوبۀ خود‬
‫مصرف کانکریت را کاهش میدهد ‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫شکل(‪ )8-00‬اشکال موقعیت‬

‫ستیشن برق آبی در صورت بند‬
‫کانکریتی اساس صخره ای‬
‫‪ – a‬بند گراند کولی در ( هېواد ) ؛ ‪– b‬موقعیت ستیشن برق آبی در داخل جسم بند ‪ .‬در اشکال ‪– 0 :‬جری دروازۀ مسطح ؛‬
‫‪– 2‬دهلیز یا گالری ( ‪ ) Gallery‬؛ ‪– 0‬دهلیز ها برای تمدید کیبل های برق ؛ ‪– 0‬ستیشن تولید برق آبی ؛ ‪- 8‬چوکات های‬
‫آهن کانکریتی برای نصب جالی گیرندۀ کثافات ؛‪– 6‬جالی گیرندۀ کثافات ؛‪– 7‬موقعیت ستیشن برق آبی در داخل جسم بند ‪.‬‬
‫بند های کانکریتی گراویتی که باالی اساس های صخره ای ساخته میشوند عالوه براینکه از لحاظ استواری ومحکمی‬
‫خیلی مط ًمن تر اند ‪ ،‬از نقطۀ نظر تعین موقعیت متقابل ساختمانهای مختلف شامل مجتمع هایدرولیکی هم دارای برتری ها‬
‫ونکات مثبت قابل مالحظه میباشند ‪ .‬این برتری ها عبارت میباشند از تعین موقعیت های مط ًمن پرچاو ها ‪ ،‬ستیشنهای برق‬
‫آبی وتوربین ها و نل های آ برسان توربین ها ‪ .‬بطور مثال تعمیر ستیشن برق آبی میتواند به فاصلۀ نزدیکتر ویا هم‬

‫متصل با بند وحتی هم درداخل جسم بند مو قعیت داده شود ‪ .‬اشکا ل (‪ b‬؛ ‪ ) 5 – a 00‬دیده شوند ‪ .‬همچنا ن در شکل ( ‪b‬‬
‫‪ ) 5 – 00‬دیده میشودکه پرچاوۀ آبریزه ای هم در جسم بند در نظر گرفته شده است ‪ .‬به علت موجودیت صخره در قسمت‬
‫تحتانی در محل سقوط جریان آب نیازی به اعمار کدام تحکیم کاری ویاسختمان خاص بخاطر خاموش ساختن انرژی دیده‬
‫نمیشود ‪ .‬به عین ترتیب دیده میشود که نل های آبرسان توربین ها هم در جسم بند گذاشته شده اند که به نوبۀ خود‬
‫مصرف کانکریت را کاهش میدهد ‪.‬‬
‫فصل نهم‬
‫بند های کانکریتی اساس غیر صخره ای ‪.‬‬
‫‪Gravity dams on permeable foundations.‬‬
‫‪ . 0- 0‬معلومات عمومی ‪.‬‬
‫بند های گراویتی که باالی اساس های غیر صخره ای اعمار میگردند گروپ بزرگی از بند های کانکریتی بوده که‬
‫تقریبأ در هرنوع شرا ًیط به ارتفاعات کم ومتوسط میتوانند اعمار گردند ‪ .‬عرض بند های گراویتی اساس غیر صخره ای در‬
‫مقایسه با بند های مشابه اساس صخره ای بیشترمیباشد یابه عبارۀ دیگر عرض قاعدۀ بندهای گراویتی اساس غیر صخره‬
‫بیشتر گرفته میشود ‪ .‬زیرا ازیک طرف قدرت برداشت ( مقاومت ) اساس های غیر صخره ای در مقایسه با اصطکاک بین‬
‫کانکریت و اساس های صخره ای تقریبأ ‪ 0.8‬الی ‪ 0‬مرتبه کمتر است که این خود ضرورت انتخاب قاعده های عریض بند‬
‫ها را به میان می آورد ‪ .‬به همین ترتیب خاطر نشان میگردد که مقاومت کمتر اساس های غیر صخره ای ومصرف زیاد‬
‫کانکریت در تنۀ بندهای متذکره باعث گردیده است که اعمار بند های مرتفع باالی اساس های غیر صخره ای تقریبأهیچ‬
‫موارد استفاده ندارد ‪ .‬ارتفاع بند های کانکریتی اساس غیر صخره ای باید الی ‪ 09‬متر ودر صورت ضرورت اشد الی ‪89‬‬
‫متر بیشتر باشد ‪.‬‬
‫‪ . 0 -2‬خواسته های اساسی وطرق بهبودبخشید ن قابلیت اساسهای خاکی ‪.‬‬

‫از نظر خواص فزیکی – میخانیکی خاک به مثابۀ اساس بند های گراویتی خاک های قابل قبول اند که از یک طرف‬
‫قابلیت بردا شت عالی باری ‪ ،‬مقاومت کافی و خوب در مقابل لغزش ‪ ،‬قابلیت تغیرشکل کمتر درهنگام عمل قوه ها ‪ ،‬شاخص‬
‫های مجازسوفوزی ها میخانیکی وکیمیاوی ‪ ،‬قیمت های پایًین ضریب غیر متجانسیت (‪ )ηd = 69 od 09> 09‬و طبقات آنها‬
‫به شکل افقی قرار داشته باشند و از جانب دیگر همین مشخصات خوب را در طول تمام مدت بهره برداری بطور کامل حفظ‬
‫نمایند ‪ .‬در ساحات عملی بسیار کم امکان دارد که خاکها در حالت طبیعی تما م صفات فوق را داشته باشند ‪ .‬ازهمین سبب‬
‫است که باید در هنگام اعمار بند ها با اتخاذ تدابیر یک سلسله تغیرات مثبت در خاک های مذکور آورده شوند ‪ .‬بشکل عام‬
‫این تغیرات قرارذیل اند ‪:‬‬
‫شکل ( ‪ .) 0 – 0‬تدابیر انجینیری که تاثیرات منفی ناشی از ضعیف بودن خاک را بی اثر ساخته میتوانند ‪.‬‬
‫‪ -‬خاک های ضعیف از تمام قسمت های سطح قاعدۀ دورگردیده وتهداب بند تا عمق مورد نیاز کندنکاری‬ ‫‪‬‬
‫وپایًین انداخته میشود شکل ( ‪ .) 0 –a 0‬یا هم اینکه درسطح قاعده به امتداد جدار های جلوی وعقبی دندانه ها (‬
‫) ‪Cutoffs‬به عمق های الزمدر خاک های اساس فروبرده میشوند‪ ..‬به خاطر اط ًمنان بهترانجام پایًینی دندانه های‬
‫مذکور یک اندازه درطبقۀ غیر قابل نفوذ آب نیز فرو برده میشود ‪ .‬در شکل (‪ ) 0 – 0‬دیده میشود که ‪:‬‬
‫‪ –a‬قاعدۀ بند به اندازۀ ‪ o9‬در اساس فروبرده شده است‪–b .‬درقاعدۀ هردو جدار بند دو دندان به عمق های ‪ o9‬و ‪h c‬‬
‫در نظر گرفته شده اند ‪ –c .‬اگر خاک های اساس بند خیلی ضعیف باشند در آنصورت در قاعدۀ جدار جلوی دندان و شپونت‬
‫هردو در نظر گرفته میشوند ( به شرطیکه خاک های اساس برای کوبیدن شپونت مساعد باشند ) ‪ .‬انجام پایًینی شپونت‬
‫یک اندازه در طبقۀ غیر قابل نفوذ نیز فرو برده میشود ‪ .‬طول (عمق ) مجموعی دندان و شپونت نظربه سطح اساس ( ‪TP‬‬
‫) میباشد ‪ –d .‬هرگاه خاک های اساس به خاطر کوبیدن شپونت ها مساعد نباشند در آنصورت دو دندان به شکل (‪0 – 0d‬‬
‫) اعمار میگردند ‪.‬‬
‫‪ ‬حدود قاعدۀ بند ( حدود زیر زمینی بند ) باید به شکل منکسر در نظر گرفته شود تا بدین ترتیب مقاومت هایدرولیکی‬
‫درمقا بل جریان فلتری بیشتر ودر نتیجه قوه های فلتری کاهش یابند ‪.‬اشکا ل ( ‪.) 0 – 0 b, c‬‬
‫‪ - ‬اگر خاک های اساس از ریگ ها وجغل های مختلف تشکیل گردیده ودرترکیب خود گل نداشته باشد در آن صورت‬
‫ها میتواند شیرۀ سمنت ( محلول آب وسمنت ) بداخل آنها تذریق وعملیۀ سمنتکاری ( ‪( Grouting‬اجرا شود ودر‬
‫نتیجه مواد اساس محکم وبرای فلتر شدن عایق گردد ‪ .‬به همین ترتیب اگر در ترکیب جغلها وریگ های اساس گل‬
‫هم موجود باشد در آنصورت میتواند که مخلوط گل آب بداخل شان تذریق وبدین ترتیب اساس درمقابل جریان فلتری‬
‫کامأل ویا تا حدود زیادی عا ًیق گردد‪.‬‬

‫‪ - ‬هرگاه در اساس بند ها خاک ها موجود به حدی ضعیف باشند که دربرابر قوه عامل توان مقاومت را نداشته‬
‫باشند ‪ .‬در آنوقت ضوروری میباشد که خاکهای ضعیف کامأل از ساحۀ اساس دوروبه عوض خاکهای مناسب را‬
‫پرکاری نموده وصرف بعد از آن باالی آن ها بند قرارداده شود ‪.‬‬
‫‪ - ‬اگر قا بلیت برداشت خا ک های اساس کم باشد باید در آنصورت سطح قاعدۀ بندها بیشتر ( پهن تر ) انتخاب شود‬
‫‪ .‬شکل ( ‪ . ) 0 – 2‬تا بدین ترتیب کمیت قوۀ بر فی واحد سطح خاک های اساس کمتر گردد‪.‬‬
‫این مطلب در فورمول ذیل دیده میشود ‪.‬‬
‫‪G‬‬ ‫‪G‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . .) 0 – 0‬‬
‫‪ab B0‬‬
‫شکل ( ‪ .) 0 – 2‬کاهش تشنجات باالی سطح قاعدۀ بند در نتیجۀ‬

‫بیشتر ساختن عرض قاعدۀ ‪ B0‬بند‬
‫بطور مثال ‪:‬‬

‫در فورمول )‪ ) 0 – 0‬دیده میشود که هرقدر اندازۀ ) ‪( ab = B0‬بیشتر گردد به همان اندازه قیمت تشنجات‪σ‬کم میشود‬
‫‪ .0 - 0‬اشکا ل عمومی وحد ود زیر زمینی بند های اساس غیرصخره ‪.‬‬
‫در بند های گراویتی که بروی اساس های غیر صخره ای ساخته میشوند باید بطور عموم سه خواستۀ اساسی ذیل در‬
‫نظر گرفته شوند ‪:‬‬
‫‪ - 0‬استوار کلی بند و استواری خاک های اساس باید در تمام حاالت زمان های اعمار وبهره برداری تأمین باشد ‪.‬‬
‫‪ - 2‬کم ساختن فشارفلتری عامل باالی بند تا حدودهای ممکن بدون اینکه محکمی فلتری خاکهای اساس کاهش یابد ‪.‬‬
‫‪ - 0‬در هنگام عبور مقادیر پرچاوه ای از طریق قلۀ بند ( مثأل از طریق پرچاوۀ آبریزه ای ) انرژی جریان مذکور‬
‫صون خاموش وبی خطر ساخته شود‬
‫در قسمت تحتانی باید الی حدود های م ً‬
‫دو خواسـتۀ اول ودوم رابطۀ مستقیم با خصوصیات جیولوجیکی خاک اساس دارند ‪ .‬اما خواستۀ سوم مربوط مقدار‬
‫مخصوصۀ جریان پرچاوه ای ( ‪) B o Q = B‬میشود‪ .‬هرقدر مقدار جریان مخصوصۀ پرچاوه ای ‪ B‬زیاد باشد به همان‬
‫اندازه عمق چاه آبگردان بیشتر حاصل شده و عمق سطح تهداب هم پایًین تر حاصل میشود ‪ .‬واضح است ک درین صورت‬
‫سله بکمک مقایسۀ واریانت ها تحلیل گردیده و واریانت‬
‫مصارف اقتصادی بند هم بیشتر میشود ‪ .‬بهتر خواهد بود اگر این م ً‬
‫مناسب اقتصادی انتخاب گردد‪.‬‬

‫‪. 0 - 0‬اشکال عمومی بند های کانکریتی اساس غیر صخره ای ‪.‬‬
‫پروفایل عرضی بند های گراویتی اساس غیر صخره ای از لحاظ موقعیت شان نظر به سطح کف دریا به دو قسمت‬
‫تقسیم میشوند شکل (‪ . )0 – 0‬یکی آن قسمت باالتر از سطح دریا در شکل قسمت ( ‪ 0 ، 0 ،2 ،0‬او ‪) 8‬ودیگر آن قسمت‬
‫پایًین ترازسطح دریا در شکل قسمت ( ‪ 00 ، 02 ، 09 ، 5،0، 7 ، 6 ، 8 ، 2 ،0‬او ‪ . ) 08‬در شکل (‪ )0 – 0‬دیده میشود‬
‫که پرچاوۀ آبریزه ای ‪ ،‬فیل پا یه ها ‪ ،‬پل خدمتی وغیره در قسمت های با ال ًیی پروفا یل عرضی وا قع گردیده اند ‪ .‬در‬
‫قسمت پایًینی قسمت تهداب بند ( سلب های تهداب ) ‪ ،‬ساختمانهای خاموش کنندۀ انرژی ( چاه آبگردان وغیره ) ‪ ،‬و‬
‫شپونت ها ( ‪ ،( Sheet piles‬دندا نه ها وغیره واقع میشوند ‪.‬‬
‫اکثرأ طو ر ی وا قع میشو د که بند های گرا ویتی اساس غیر صخره ای در دره های که فاصلۀ بین دو ساحل زیادمیباشد‬
‫( دره های عریض) اعمار میگردند ‪ .‬در همچو حاالت بهتر میشود که قسمت مسدود بند های مذکور از مواد محلی ساخته‬
‫شوند و صرف قسمت پرچاوۀ آن به خاطر فراهمی تسهیالت دزمان بهره برداری به شکل بند کانکریتی آبریزه ای در نظر‬
‫شکل ( ‪ .) 0 – 0‬قطع طولی بند ایوانکوفسک (روسیه )‪.‬‬

‫گرفته شود ‪ .‬در نتیجۀ چنین یک انتخاب موقعیت متقابل ساختمانها مخارج اعمار کم گردیده وموثریت اقتصادی پروژه‬
‫افزایش پیدا مینماید ‪.‬‬
‫جبهۀ ابریز بند توسط فیل پایه ها به وایه ها تقسیم گردیده است ‪ .‬ومقدار جریان از طریق هر وایه درباالی آستانۀ‬
‫آبریز دو دروازه یکی پی دیگر نصب شده اند ‪ .‬که اولی آن دروازۀ اساسی ( اصلی ) ودومی آن دروازۀ ترمیماتی میباشد‬
‫‪.‬دروازه های ترمیماتی در هنگام ترمیم دروازه های اساسی مورد استفاده قرار میگیرند ‪.‬‬
‫کاسۀ ذخیرۀ بند‬
‫قسمت نحتانی بند‬

‫شکل ( ‪. ) 0 – 0‬‬
‫‪ – 0‬وایۀ آبریز ‪ - 2.‬فیل پایه ‪ - 0 .‬میدان ترمیم‪ - 0 .‬درزبین سکشن های بند ‪ – 8 .‬چاه آبگردان ‪ - 6 .‬کانال خروجی‪ – 7 .‬دامن‬
‫جلوی بند ‪ - 5 .‬نشیب عقبی بند ‪ - 0.‬نشیب جلوی بند‪ - 09 .‬سلب های پل خدتی‪ -00 .‬دیوارهای استنادی بین قسمت های خاکی‬
‫وکانکریتی بند‪ - 02 .‬قسمت آبریزه ای بند کانکریتی‪ – 00.‬دروازه های تنظیم کننده‪ - 00 .‬سطح پایًینی سلب چاه آبگردان ‪08 .‬‬
‫– کرن برای حرکت دادن دروازه ها‬
‫نمای ایزومتری وقطع طولی بند مرکب کانکریتی وخاکی درشکل ( ‪) 0 – 0‬وقطع طولیپرچاوهدرشکل ( ‪) 0 – 8‬نشان‬
‫داده شده اند ‪ .‬درشکل ( ‪ ) 0 – 0‬در سمت راست بند کانکریتی آبریزه ای یک میدان نسبتأ وسیعی دیده میشود که بنام‬
‫میدان ترمیم یاد میشود ‪ .‬موقعیت میدان ترمیم طوری تعین میشود که در کار عادی ونورمال سرک ووسا ًیل ترانسپورتی‬
‫سکتگی ایجاد ننماید ‪.‬آنقسمت بند کانکریتی که از باالی آن جریان پرچاوه ای بطرف قسمت تحتانی عبور مینماید بنام جبهۀ‬
‫آبریز یاد میگردد‪ .‬طوریکه در فوق نیز یادآوری گردید جبهۀ آبریز توسط فیل پایه ها به وایه های آبریزه ای تقسیم‬
‫میگردند ‪ .‬تقسیم به وایه در امور تنظیم مقدار های پرچاوه ای سهولت را ایجاد مینماید ‪ .‬زیرا درینصورت ازیکطرف ابعاد‬
‫دروازه ها کوچکتر گردیده واز طرف دیگر کار مانور دروازه ها ( باال وپایًین نمودن دروازه ها ) هم ساده تر میشود ‪.‬‬
‫مانور و انتقال دروازه ها بکمک میخانیزم ها تأمین میشود‪ .‬اگروزن دروازه ها کمتر باشند میتواند توسط میخانیزم‬
‫های دستی حرکت داده شوند ‪ .‬قدرت وابعاد کرن های بلند کننده نظر به وزن دروازه ها محاسبه میشود ‪.‬‬
‫کرن ها بروی خطوط آهن که قبأل در زمان ساختمان به امتداد مسیر های حرکت کرن های مذکور نصب میگردند حرکت‬
‫مینما یند ‪ .‬زما نیکه آبهای پرچاوه ای از باالی آستانۀ آبریزه بطرف قسمت تحتانی سرازیر میگردند به علت تغیر شرا ًیط‬
‫جریان در اکثر حاالت خیز هایدرولیکی ایجاد میگردد‪ .‬چون خیز هایدرولیکی دارای قدرت تخریبی زیاد است ازینرو به‬
‫منظور جلوگیری از تخریب ناشی از خیز هایدرولیکی در قسمت تحتانی متصل باانجام عقبی بند آبریزه ای باید ساختمان‬
‫خاموش کنندۀ انرژی ) ‪ ( Energy Dissapator‬خیز در نظر گرفته شود ‪ .‬این ساختمان ها به اشکال چاه آبگردان ( (‬
‫‪ ،Stiling basin‬دیوار آبگردان وغیره انتخاب میشوند ‪ .‬در شکل ( ‪ ) 0 – 8‬خاموش کنندۀ انرژی شکل دیوار آبگردان را‬
‫دارد ‪ .‬در شکل ( ‪ ) 0 – 6‬جبهۀ آبریز بند کانکریتی ‪ ،‬فیل پایه ها ‪ ،‬بند خاکی در دو جناح بند آبریزه ای ‪ ،‬موقعیت میدان‬
‫ترمیم و سرک ترانسپورتی در پالن افتاده نشان داده شده اند ‪.‬‬

‫جری دروازه‬
‫قلۀ بندآبریزکاسۀ ذخیرۀ آب‬

‫جدار‬
‫آبریزه ای‬
‫ریسبرم‬
‫چاه آبگردان‬
‫دندان جلویطبقۀ قابل نفوذ اساس‬
‫د ندان عقبی‬
‫شکل ( ‪ .) 0 –8‬قطع طولی بند آبریزه ای ‪.‬‬
‫جبهۀ ابریز‬
‫میدان ترمیم‬
‫سرک ترانسپورتی‬
‫چاه آبگردان‬
‫ریسبرم وکانال خروجی‬
‫شکل(‪ .) 0 –6‬پالن افتادۀ بند مرکب از قسمتهای خاکی وآبریزه ای ‪.‬‬
‫برای طرح ریزی وتعین ابعاد پروفایل عرضی بند های کانکریتی آبریزه ای حاالت اساسی ذیل در نظر گرفته میشوند‪:‬‬
‫اول ‪ .‬ابعاد قسمت باالیًی ( قسمت های نزدیک به قله ) بندآبریزه نظر به مقدار جریان های ساختمانی و پرچاوه ای تعین‬
‫میشوند ‪ .‬ابعاد مذکور باید در حدودی باشند که از یک طرف مقدار های اعظمی جریان آب هم در زمان ساختمان وهم در‬

‫زمان بهره برداری بطور مط ًمن ازطریق آن عبور نموده بتواند و از جانب دیگر قوه های عامل از جانب قسمت های مافوق‬
‫باید باالی سلب تهداب بطورمتوازن عمل نمایند ( بطور تقریبی یک سان باشد ) ‪.‬شکل ( ‪ ) 0 – 0‬دیده شود‪ .‬عدم توازن‬
‫عمل قوه هاباالی سلب تهداب توسط ضریب عدم توازن (‪( KUnevenness‬مشخص میگردد ‪ .‬این ضریب مساوی میشود به ‪:‬‬
‫‪g max‬‬
‫‪K Unevenness ‬‬ ‫‪ 3.0‬‬ ‫‪. . . .) 0 – 2‬‬ ‫)‬
‫‪g min‬‬
‫شکل (‪ .) 0 –7‬توزین تقریبی قوه های قسمت‬

‫های مافوق باالی سلب تهداب ‪.‬‬
‫‪ –A‬دیاگرام قوه های عامل برای زمان‬
‫بهره برداری ‪.‬‬
‫‪- B‬دیاگرام قوه های عامل برای زمان‬
‫اعمار ‪.‬‬
‫‪ - C‬سلب تهداب ‪.‬‬
‫از شکل (‪ ) 0 –7‬دیده میشود که هر قدر تفاوت بین ‪ tmax‬و‪ tmin‬کم باشد به همان اندازه سلب ‪ b a‬تهدا ب در حالت‬
‫تو ز ین شده خواهد بو د ‪ .‬هر قد ر ضر یب قیمت ضر یب عد م تواز ن ( ‪ (K unevenness‬کوچک تر باشد به همان‬
‫اندازه سلب تهداب در حالت مستریح بوده واحتمال کج شدن آن کمتر میباشد ‪ .‬قیمت ضریب توزین ( ‪(K unevenness‬نظربه‬
‫نوعیت خاک در اساس سلب در حدو های ذیل گرفته میشود ‪:‬‬
‫برای خاک های گلی‪K unevenness = 2.9 - 0.8‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪K unevenness = 0.9 - 2.9‬‬ ‫برای اساس های ریگی‬ ‫‪-‬‬
‫برای تأمین خوا ستۀ توزین مناسب الزم است تا محصلۀ قوه های عامل از جانب باال ًیی برای زمان بهره برداری یک‬
‫اندازه بطرف مرکز سلب نزدیک تر باشد ‪ .‬تا مومنت حاصله از آن نیز کمتر باشد ‪.‬‬
‫دوم ‪ :‬خاکهای که در اساس بند قرار دارند باید دارای مقاومت کافی باشند تا از یک طرف استواری بند در تمام حاالت‬
‫ممکن بهره برداری وساختمان تأمین باشد و از جانب دیگر در برابر عمل تشنجات وارده از جانب جسم بند مقاومت خود‬
‫را در تمام شرایًط حفظ نموده بتواند ‪.‬‬
‫در صورت ساختما نهای غیر متناظر در مستوی اساس ( یا هر مقطع افقی دیگر) قیمت تشنجات ‪ σ)B , A(U‬بکمک‬
‫فورمول انقباض غیرمرکزی محاسبه میشوند ‪ .‬فورمول (‪) 7- 2‬دیده شود ‪.‬‬
‫سوم ‪ :‬طول جبهۀ آبریز بند باید بادر نظر داشت نوعیت ومشخصات خاک های موجود در اساس بند ومقدارجریان‬
‫‪ ( q = Q‬ازطریق آبریزه طوری تعین میگرددتادراساس بندوساختمانهای‬ ‫‪Flood‬‬ ‫‪/ B‬‬ ‫(‪Front‬‬ ‫مخصوصۀ آبهای قابل پرچاه‬
‫پرچاوه ای هیچ نوع تغیرشکل )‪( Deformation‬نیاید ‪.‬‬
‫استواری بند های کانکریتی اساس صخره ای بطور عموم میتواند توسط فورمول ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬
‫‪G  W f .tg‬‬ ‫)‪. . . . . . . .) 0 – 0‬‬
‫‪CS ‬‬
‫‪P‬‬
‫در فورمول فوق ‪ - G :‬وزن بند وتمام تجهیزات دایًمی مربوط به آن میباشد ‪.‬‬
‫‪ – C f‬قوای عمودی فلتري ‪ – ΣP ،‬مجموعۀ الجبری تمام قوه های افقی میاشد ‪.‬‬

‫چهارم ‪ :‬عبورجریان پرچاوه ای میتواند بطور اتومات باشد ویا توسط دروازه ها تنظیم گردد ‪ .‬در صورتیکه پرچاوۀ‬
‫نوع اتومات در نظر باشد آنگاه نشانۀ قلۀ بند آبریزه ای مطابق با نشانۀ سطح نورمال آب درکاسۀ ذخیره گرفته میشود ‪.‬‬
‫زمانیکه سطح آب در هنگام آبخیزی از نشانۀ نورمال بلند گردد آب بصورت اتومات از باالی قلۀ آبریزه بطرف قسمت‬
‫تحتانی سرازیر میگردد ‪.‬‬
‫نشانۀ سطح آب که در صورت عبور مقدار مکمل پرچاوه ای در کاسۀ ذخیره تشکیل میشود به نام سطح اعظمی سیال‬
‫بی (‪( Max. Flood S‬یادمیگردد ‪ .‬پرچاوه های نوع اتومات در صورت مقادیر جریان های پرچاوه ای کمتر انتخاب‬
‫میشوند ‪ .‬در حاالت دیگر ومقادیر جریان بیشتر بهتر است پرچاوه های تنظیم شوند ( مجهز با دروازه ها ) انتخاب گردیده‬
‫و جریان پرچاوه ای حسب دلخواه تنظیم میشود ‪ .‬در هنگام تعین اندازه های پروفایل عرضی بند های آبریزه ای باید در‬
‫نظرداشته باشیم که باالی استانۀ هر وایۀ آبریزه ای دو دروازه جا به جا میگردد یکی دروازۀ اساسی ودیگری دروازۀ‬
‫ترمیماتی ‪ .‬دروازۀ اساسی قبل از در وازۀ ترمیماتی نصب میشود ‪ .‬برای حرکت دروازه ها در هنگام بلند وپایًین نمودن در‬
‫زمان ساختمان در فیل پایه ها جری ها گذاشته میشوند‪ .‬فاصلۀ ا فقی بین در وا زه های ترمیما تی وا سا سی د ر حد و د‬
‫سه متر قبول میشود ‪ .‬شکل های ( ‪) 0 –8‬و( ‪) 0 –6‬دیده شوند ‪.‬‬
‫پنجم ‪ :‬شکل حدود زیر زمینی بند های کانکریتی اساس صخره ای باید طوری انتخاب گردد که از یک طرف قوههای‬
‫عامل فلتری که ازجانب اساس بند باالی آن عمل مینمایند تا حد ممکن اصغری باشند و از جانب دیگر اندازه های تهداب‬
‫بند نیز باید در حدود های باشند که محکمی فلتری خاک های اساس در تمام شرایًط اعمار و بهره برداری تأ مین و تضمین‬
‫باشد ‪.‬روی این هدف در شکل ( ‪) 0 – 8‬انجام های جلوی وعقبی سلب قاعدۀ بند دو دندان ) ‪ ( Cutoff‬در نظر گرفته شده‬
‫وحدود قاعده به شکل منکسر ساخته میشود ‪.‬‬
‫دندان جلوی‬ ‫دندانعقبی‬

‫‪.‬‬
‫شپونت دردندان جلوی‬ ‫شپونت در دندان عقبی‬
‫شکل ( ‪ .) 0 – 8‬شکل منکسر قاعدۀ بن که در آن دندانه و شپونت هردو د نظر گرفته شده اند ‪.‬‬
‫دندانه ها در اساس بند ها باعث میگردند که از یکطرف ارتباط بین تنۀ بند و خاک های اساس بهترگردیده واز جانب‬
‫دیگر امکانات فلترشدن آب ازسرحد تماس کانکریت وخاکهای اساس تا حدود زیادی کاهش یافته ودر نتیجه تهدیدهای ایجاد‬
‫گردیدن تغیر شکل های فلتری در خاک اساس کم تر گردند ‪.‬‬
‫فرو رفتگی (عمق) دندانه ها ‪ 2‬الی ‪ 0‬متر تعین میگردد ‪ .‬اگر خاک موجود بین دو دندان در استواری بند رولی مثبتی‬
‫راایفا نموده بتواند در آنصورت عمق دندان های مذکورازین هم بیشترگرفته میشود ‪ .‬عرض دندانه ها ازشرایًط‬
‫تخنالوژیکی اعمار تعین مگردد‪ .‬اگر موجودیت دندانه ها بازهم نتواندمحکمی فلتری خاک های اساس راتأمین نماید و‬
‫شرایًط کوبیدن شپونت ها (( ‪ Sheet piles‬مساعد باشد در آنوقت میتوانددر قاعدۀ یک دندان ویا هردودندان شپونت ها در‬
‫نظر گرفته شوند ‪ .‬شکل ( ‪.) 0 – 5‬‬

‫اگر بعد از بند ( در عقب یند ) متصل با آن چاه آبگردان موقعیت داشته باشد در آن صورت عمق دندان عقبی نظر به‬
‫عمق دندان جلوی بیشتر انتخاب میشود ‪ .‬شکل ( ‪ ) 0 – 8‬دیده شود‪ .‬به منظور های افزایش استوار ومحکمی بند های‬
‫گراویتی اساس صخره ای در بخش ها مختلف حدود زیر زمینی میتواند ساختمانهای ضد فلتری ‪ ،‬ساختمانهای زابری ‪،‬‬
‫شپونت ها ‪ ،‬دندان ها ‪ ،‬دامنها ‪ ،‬پرده ها و غیره بطوریکه در شکل ( ‪) 0 – 09‬نشان داده شده انددر نظر گرفته شوند ‪.‬‬
‫اگر عمق آ ب د ر بیشر وی بند ( ‪ )m 0‬و عمق آ ب د ر عقب بند (‪)m 2‬و تفاوت اعماق مذکور(‪ ) m 0 - m 2= m‬باشد ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ . ) 0 – 9‬در آنصورت عرض تقریبی اساس بند) ‪( B0‬در حدود های ذیل قبول میشود ‪:‬‬
‫برای اساس های مخلوط از ریگ وجغل‪B 9 = ) 0.28 - 0.78 ( m . . . .‬‬
‫برای اساس های از ریگ های گل ‪B 9 = ) 0.78 - 2.9 ( m. . . . . . .‬‬
‫برای اساس های گل های ریگدار‪B 9 = ) 2.9 -m ) 2.78 . . . . . . .‬‬
‫برای اساس های گلی‪B 9 = ) 2.9 -m ) 2.8 . . . . . . . . . . ..‬‬
‫در شکل (‪ ( 0 – 00‬خط منکسر (‪)ABCDEFGJ‬بنام حدود زیر زمینی بند یاد میشود ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ .) 0 – 9‬ساختما نهای ضد فلتری در اساس بندهای کانکریتی اساس غیرصخره ای ‪.‬‬
‫درشکل ‪ - 0 :‬دامن جلوی ‪ – 2 ،‬شپونت ‪ - 0 ،‬زابر ‪ - 0 ،‬طبقۀ غیر قابل نفوذ آب ‪.‬‬
‫عمق حدود زیر زمینی بند کانکریتی اساس غیر صخره ای (عمق ‪ )o 9‬به کمک فورمول ذیل دریافت شده میتواند ‪:‬‬
‫‪S0  0.15*VComp * hComp‬‬ ‫( ‪.. . . .) 0 – 0‬‬

‫در فو رمو ل )‪ –IComp : ) 0 – 0‬سرعت جر یان در مقطع منقبض شدۀ جر یا ن در عقب بند و (‪)hcomp‬عمق آّ ب‬
‫در مقطع منقبض شده میباشد ‪.‬‬
‫عمق سطح قاعدۀ عقبی بند نظر به کف دریا ( ‪ ) S 9‬تابع شرا ًیط ذیل میباشد‪:‬‬
‫‪ ‬اگر در قسمت تحتانی اتصال جدار آبریزه ای بند وکانا ل خروجی از طریق چاه آبگردان صورت گیرد در آنصورت عمق‬
‫قسمت زیر زمینی ( عمق تهداب ) نظربه کف چاه آبگردان حد اقل باید سه متر قبول گردد ‪.‬‬
‫در بعضی موارد انجام پایًینی دندان عقبی به طبقۀ غیرقابل نفوذ آب رسانیده میشود ( بشرطیکه عمق طبقۀ غیر قابل نفوذ‬
‫آ ّب بیشتراز ‪ 8‬متر نباشد ) ‪ .‬در هردو حالت فوق عمق دندان نباید بیشتر از ‪ 8‬متر باشد‪.‬‬
‫‪ ‬اگر عمق طبقۀ غیرقابل نفوذ آب بیشتر از ‪ 8‬متر باشد در آنصورت بهتر خواهد بود که در صورت مساعدت شرایًط‬
‫اساس بند توسط کوبیدن شپونت در برابرنفوذ آبهای فلتری مقاوم گردد ‪.‬‬
‫اندازۀ بیش برآمدگی دندان جلوی نظر به جدار جلوی عمودی بند ( ‪ ) g‬از روی موقعیت فیل پایه ها تعین میگردد که‬
‫معموأل در حدود ( ‪) g ≤ m 2.8‬قبول میشود ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ .) 0 – 02‬عرض سطح قاعدۀ بند( ‪، ) B 9‬اندازه ها و‬

‫قسمت های مهم پروفایل عرضی بند آبریزه ای ‪.‬‬
‫در شکل قسمت های مهم پروفایل بند قرار ذیل اند ‪ - 0 :‬جدار عمود ی جلوی بند کانکرېټي؛‬
‫‪ - 2‬قلۀ بند آبریزه ای ؛ ‪ - 0‬جدار آبریزه ای بند ؛ ‪ - 0‬اتصال منحنی شکل جدار آبریزه ای و کف کانال خروجی ؛ ‪ – 8‬جری‬
‫ها ی د روا زه های تنظیم کننده ؛ ‪ - 6‬د ند ا ن جلوی ؛ ‪ - 7‬د ند ا ن عقبی ؛ ‪ - 8‬پل خد متي ؛ ‪ - 1‬سرک ترانسپورتی باالی قلۀ‬
‫بند ؛ ‪ – m0‬عمق آب در پیشروی بند ؛ ‪– m2‬عمق آب در عقب بند ؛ ‪ -mCR‬عمق آب در باالی آستانۀ بند آبریزه ای ؛ ‪ – P‬ارتفاع‬
‫قلۀ بند آبریزه ای ؛ ‪ - o 9‬عمق تهداب بند ‪.‬‬
‫یاد آوری میگردد که نسبت های قبأل یادشده بین ( ‪ ) m‬و ( ‪ ) B 9‬صرف در حاالتی قابل قبول اند که در اساس بند‬
‫ساختمانهای اضافی ضد فلتری از قبیل شپونت ها ‪ ،‬دامن ها ‪ ،‬پرده های سمنتی ضدفلتری وغیره که باالی استواری بند‬
‫موثر اند ونیز متجانسیت خاک در نظر گرفته نشده باشند ‪ .‬و این دستورات صرف در مراحل مقدماتی طرحریزی مورد‬
‫ً‬
‫سله بکمک تحقیقات البراتواری حل میشود ‪.‬‬
‫استفاده قرار گرفته میتواندوبس ‪ .‬در ساحۀ عملی این م ً‬

‫‪ .1 - 0‬قسمت های متشکلۀ پروفایل بند های کانکریتی آبریزه ای ‪.‬‬

‫آستانۀ آبریز بند های آبریزه ای نظر به کاردینات جدار پایًینی فوارۀ ترسیم میگردد که به قسم آزاد باالی قلۀ دیوار‬
‫عمودی سرازیر میشود ‪ .‬برای تشریح مطلب فوق شکل )‪ ) 0 – 00‬آورده شده است ‪.‬‬
‫‪ .V 2‬‬ ‫)‪. . . . . . . .‬‬ ‫(‪0 – 8‬‬

‫‪H 0  H CR ‬‬
‫‪2g‬‬
‫سطح باالیًی فوارۀ‬

‫سقوط کننده‬
‫دیوار باریک‬
‫سطح پایًینی عمودی‬
‫فوارۀسقوط کننده‬
‫شکل ( ‪ .) 0 – 00‬ترتیب ترسیم عملی‬

‫پروفایل بند کانکریتی آبریزه ای ‪.‬‬
‫اگر در مقابل مسیر آب جاری یک مانع بشکل دیوار باریک عمودی قرار داده شود واضح است که آب از باالی دیوار‬
‫مذکور سرازیر خواهد شد ‪ .‬درین صورت دیده خواهد شد که یک ساحۀ خالی در عقب دیوار (مثأل ساحۀ ‪ ) A‬ایجاد میگردد‬
‫‪.‬ونیزدر شکل( ‪) 0 – 00‬دیده میشود که سطوح باال ًیی وپا ًیینی فوارۀ سقوط کننده در مستوی رسم خطوط منحنی را ترسیم‬
‫مینمایند ‪ .‬کاردینات هریک از منحنی ها در جدول (‪ ) 0 – 0‬داده شده اند ‪ .‬حال اگر ساحۀ ‪ A‬توسط کانکریت طوری پر‬
‫گردد که سطح باالیًی کانکریت با سطح پایًینی فوارۀ آب تماس نماید در ینصورت بند حاصله آبریزه ای با پروفایل عملی‬
‫نامیده میشود ‪.‬اگر ساحۀ ‪ A‬توسط کانکریت طوری پر گردد که فورۀ سقوط کنند ه را کمی بطرف دست راست حرکت دهد‬
‫در آنصورت بند آبریزه ای حاصله بند با پرو فایل بدون خال میباشد ‪.‬‬
‫جدول(‪) 0 – 0‬‬

‫شم‬
‫شمېر‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫شمېر‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫شمېر‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬
‫ېر‬
‫‪1‬‬ ‫‪0,00‬‬ ‫‪0,126‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪1,00‬‬ ‫‪0,256‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪2,00‬‬ ‫‪1,235‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪3.00‬‬ ‫‪2.824‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪0,10‬‬ ‫‪0,036‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪1,10‬‬ ‫‪0,321‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪2,10‬‬ ‫‪1,369‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪3.10‬‬ ‫‪3.013‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪0,20‬‬ ‫‪0, 007‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪1,20‬‬ ‫‪0,394‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪2,20‬‬ ‫‪1,508‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪3.20‬‬ ‫‪3.207‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪0,.30‬‬ ‫‪0,000‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪1, 30‬‬ ‫‪0,475‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪2,30‬‬ ‫‪1,653‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪3.30‬‬ ‫‪3.405‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪0,40‬‬ ‫‪0,006‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪1,40‬‬ ‫‪0,564‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪2,40‬‬ ‫‪1,894‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪3.40‬‬ ‫‪3.609‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪0,50‬‬ ‫‪0,027‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪1, 50‬‬ ‫‪0,661‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪2,50‬‬ ‫‪1,960‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪3.50‬‬ ‫‪3.818‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪0,60‬‬ ‫‪0,060‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪1,60‬‬ ‫‪0,764‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪2,60‬‬ ‫‪2,122‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪3.60‬‬ ‫‪4.031‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪0,70‬‬ ‫‪0,100‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪1,70‬‬ ‫‪0,873‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪2,70‬‬ ‫‪2,289‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪3.70‬‬ ‫‪4.249‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪0,80‬‬ ‫‪0,146‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪1,80‬‬ ‫‪0,967‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪2,80‬‬ ‫‪2,462‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪3.80‬‬ ‫‪4.471‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪0,90‬‬ ‫‪0,198‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪1,90‬‬ ‫‪1,108‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪2,90‬‬ ‫‪2,640‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪3.90‬‬ ‫‪4.698‬‬
‫جدول (‪) 0 – 2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬

‫دپاسنۍ‬
‫دالندنۍڅنډې‬ ‫دپاسنۍ څنډې‬ ‫دالندنۍڅنډې‬ ‫دپاسنۍ څنډې‬ ‫دالندنۍڅنډې‬
‫څنډې‬
‫دپاره‬ ‫دپاره‬ ‫دپاره‬ ‫دپاره‬ ‫دپاره‬
‫دپاره‬
‫‪-‬‬ ‫‪3.0‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪- 0.997‬‬ ‫‪0.40‬‬ ‫‪- 0.0.097‬‬ ‫‪- 0.724‬‬ ‫‪1.30‬‬ ‫‪0.47‬‬ ‫‪- 0.08‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪- 0.987‬‬ ‫‪0.45‬‬ ‫‪- 0 .085‬‬ ‫‪- 0.703‬‬ ‫‪1.40‬‬ ‫‪0.58‬‬ ‫‪0.03‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪1.5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪- 0.980‬‬ ‫‪0.50‬‬ ‫‪- 0.071‬‬ ‫‪- 0.680‬‬ ‫‪1.50‬‬ ‫‪0.69‬‬ ‫‪0.14‬‬
‫‪- 1.00‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪- 0.963‬‬ ‫‪0.55‬‬ ‫‪- 0.054‬‬ ‫‪- 0.654‬‬ ‫‪1.60‬‬ ‫‪0.82‬‬ ‫‪0.27‬‬
‫‪- 0.75‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪- 0.951‬‬ ‫‪0.60‬‬ ‫‪- 0.035‬‬ ‫‪- 0.627‬‬ ‫‪1.70‬‬ ‫‪0.95‬‬ ‫‪0.41‬‬
‫‪- 0.50‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪- 0.932‬‬ ‫‪0.65‬‬ ‫‪- 0.013‬‬ ‫‪- 0.599‬‬ ‫‪1.80‬‬ ‫‪0.109‬‬ ‫‪0.55‬‬
‫‪- 0.25‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪- 0.896‬‬ ‫‪0.70‬‬ ‫‪+ 0.009‬‬ ‫‪+ 0.009‬‬ ‫‪1.90‬‬ ‫‪1.25‬‬ ‫‪0.70‬‬
‫‪- 0.00‬‬ ‫‪0.000‬‬ ‫‪- 0.851‬‬ ‫‪0.75‬‬ ‫‪0.035‬‬ ‫‪0.035‬‬ ‫‪2.00‬‬ ‫‪1.41‬‬ ‫‪0.87‬‬
‫‪+ 0.05‬‬ ‫‪- 0.059‬‬ ‫‪- 0.839‬‬ ‫‪0.80‬‬ ‫‪0.063‬‬ ‫‪0.063‬‬ ‫‪2.25‬‬ ‫‪1.84‬‬ ‫‪1.30‬‬
‫‪0.10‬‬ ‫‪- 0.085‬‬ ‫‪- 0.826‬‬ ‫‪0.85‬‬ ‫‪0.094‬‬ ‫‪0.094‬‬ ‫‪2.50‬‬ ‫‪2.34‬‬ ‫‪1.80‬‬
‫‪0.15‬‬ ‫‪- 0.101‬‬ ‫‪- 0.811‬‬ ‫‪0.90‬‬ ‫‪0.129‬‬ ‫‪0.129‬‬ ‫‪2.75‬‬ ‫‪2.86‬‬ ‫‪2.32‬‬
‫‪0.20‬‬ ‫‪- 0.169‬‬ ‫‪- 0.795‬‬ ‫‪0.95‬‬ ‫‪0.165‬‬ ‫‪0.165‬‬ ‫‪3.00‬‬ ‫‪3.40‬‬ ‫‪2.86‬‬
‫‪0.25‬‬ ‫‪- 0.112‬‬ ‫‪- 0.779‬‬ ‫‪1.00‬‬ ‫‪0.202‬‬ ‫‪0.202‬‬
‫‪0.30‬‬ ‫‪- 0.111‬‬ ‫‪- 0.762‬‬ ‫‪1.10‬‬ ‫‪0.290‬‬ ‫‪0.290‬‬
‫‪0.35‬‬ ‫‪- 0.106‬‬ ‫‪- 0.744‬‬ ‫‪1.20‬‬ ‫‪0.380‬‬ ‫‪0.380‬‬

‫و باال خره اگر ساحۀ ‪ A‬طوری توسط کانکریت پر گردد که یک فاصل بین جدار پایًینی فوارۀ سقوط کننده وسطح باالیًی‬
‫کانکریت باقی ماند وهوا دربین کانکریت و آب نفوذ نموده بتواند در آنصورت آبریزۀ حاصله آبریزۀ با پروفایل خال ًیی‬
‫ترسیم پروفا یل بند آ بر یزه ای بطریقۀ سقوط آ زا د فوارۀ آ ب برا ی ا ولین بار توسط کریگر ( ‪ ) Kreeger‬پیشنهاد‬
‫گردید وبعدأ توسط عالم روسی )‪(Officerov‬تکمیل تر گردید ‪.‬‬
‫کاردینات پروفایل بند آبریزه ای غیرخال ًیی که توسط کریگردرنتیجۀ تجارب البراتواری حاصل گردیده اند در جدول (‪)0 – 2‬‬
‫داده شده اند ‪ .‬کاردینات مندرج در جدول مذکور در البراتوار برای حالتی حا صل گرد یده ا ند که عمق آب در با الی آستانۀ‬
‫آ بر یز مساوی به یک متر انتخاب شده بود ‪ .‬یعنی ( ‪ . ) m Cr = m 0‬ازین رو هرگاه در ساحۀ عملی عمق آب در باالی‬
‫و ‪ y‬جدو ل (‪ ) 0 – 2‬د رعمق حقیقی ضرب گردند ‪ ( .‬در ساحۀ‬ ‫آستانۀ آبریز خالف یک مترباشد بایدهریک ازکاردینات‬
‫عملی شاید عمق آب در باالی آستانۀ آبریزه (‪ ) CrH‬برای بند های مختلف دارای قیمت های متفاوت باشند )‬
‫مقدار جریان آب از باالی آستانۀ بند های آبریزه ای ( ‪ ) Q‬به فورمول ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬
‫‪Q  m.b 2 g H 01.5‬‬ ‫) ‪. . . . . . . . . . .) 0 – 6‬‬
‫در فورمول فوق ‪ – m :‬ضریب مقدار جریان میباشد که قیمت آن مربوط شکل قلۀ بند آبریزه میشود‪ .‬شکل )‪ ) 0 –00‬دیده‬
‫شود ؛‪ – b‬عرض جبهۀ آبریز ‪ – t ،‬تعجیل جاذبۀ زمین ‪ - m9 ،‬عمق ستاتیکی آب در باالی آستانۀ آبریز بوده که‬
‫‪ .V‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪. . . . . . . . . . .) 0 – 7‬‬
‫‪H 0  H CR ‬‬
‫‪2g‬‬
‫قلۀ بند های آبریزه ای به اشکال مختلف ساخته میشود ‪ .‬انواع شکل های قلۀ بند های آبریزه ای در شکل)‪0 –00‬‬
‫)نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫در فورمول )‪ – mRC : ) 0 – 7‬عمق آب در باالی آستانۀ بند‪– α ،‬ضریب کریالس ‪ -I،‬سرعت تقرب آب به قلۀ‬
‫آبریزه میباشد ‪.‬‬
‫با توجه به شکل(‪) 0 –00‬دیده میشود که بخاطر ایجاد سهولت درامر تنظیمکار دروازه ها بهتر است یک قسمت افقی‬
‫درباالی آستانۀ بنددرنظرگرفته شود ‪ { .‬مثأل در شکل ( ‪ ) 0 – 00c‬قسمت افقی ‪. }h =AB‬‬
‫)‪)9 –00‬شکل ‪ .‬داوبځوړوبندونو د قلې دمختلفوشکلونو سره‬

‫په تړاو دبهیر دمقدار دضریب (‪) m‬کمي بدلون ‪.‬‬

‫قیمت ( ‪ ) m‬به فورمول ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬

‫‪2.5  h‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪H CR‬‬
‫*‪m  0.38  0.1‬‬
‫‪1  H CR‬‬ ‫‪/ H CR‬‬
‫‪Hcr‬‬
‫جدول( ‪ ) 0 –0‬جدول‬
‫‪oo‬‬
‫‪P‬‬
‫‪rc‬‬
‫‪H2‬‬
‫شکل ( ‪ . )9 – 08‬اتصال جدار آ بریز با کف دریا ( یا کانال خروجی )‬
‫اتصال جدار آبریزه ای ( جدار عقبی ) بند با کف دریا ‪ ،‬چاه آ بگردان ویا کا نا ل خروجی د ر قسمت تحتا نی تو سط‬
‫خط منحنی که شعا ع آن (‪ )hcurv.‬باشد و قیمت (‪ )hcurv.‬تا بع عمق آب در باال ی آستانه بند (‪ ) mCR‬و ارتفاع آبریزه (‪) P‬‬
‫میباشد ‪ .‬صورت میگیرد ‪ .‬یعنی ‪. rcurve = m ( fCR ، P ( :‬‬
‫شعاع ( ‪ ) rcurve‬در شکل)‪ ) 0 –08‬نشان داده شده و قیمت آن از جدول)‪ ) 0 –0‬در یافت میشود ‪.‬‬
‫‪HCr‬‬
‫‪3.0‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪7.0‬‬ ‫‪8.0‬‬ ‫‪9.0‬‬
‫‪P‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪9.7‬‬ ‫‪12.0‬‬ ‫‪14.7‬‬ ‫‪15.8‬‬ ‫‪16.8‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪7.8‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪12.2‬‬ ‫‪13.3‬‬ ‫‪14.3‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪5.4‬‬ ‫‪7.5‬‬ ‫‪9.6‬‬ ‫‪10.6‬‬ ‫‪11.6‬‬
‫‪ 1-6‬محاسبۀ هایدرولیکی جبهۀ آبریز بند های کانکریتی ‪.‬‬

‫در بند های کانکریتی جبهۀ آبریز طولی در باالی قلۀ بند آبریزه ای میباشد که به ر وی مسیر جریان آب عمود واقع‬
‫گردیده وآبهای پرچاوه ای از باالی آن به قسمت تحتانی بند سرازیر میگردد ‪ .‬در شکل (‪ ) 0 –06‬جبهۀ آبریز (‪(bf‬نشان‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫قلۀ بند‬
‫بند خاکی‬
‫( قسمت فوقانی بند )‬
‫چاه‬
‫قلۀ بند‬ ‫آبگردانکانال خروجی‬
‫( قسمت تحتانی بند )‬
‫بند خاکی‬
‫دخاورین بند تر ځمکې الندې حدود‬
‫شکل (‪ .) 0 –06‬اجزا وعناصر متشکله وساختمانی جبهۀ آ بریز در ا یزو متری ‪.‬‬
‫) باالی ریسبرم تعین میگردد ‪ .‬الزم به یاد‬ ‫طول جبهۀ آبریز ( ‪ ( bf‬نظر به مقدار جریان مخصوصۀ مجازی (‪allowableq‬‬
‫آوریست که مقدار مجازی جریان در باالی ریسبرم مربوط مشخصات خاکهایست که ریسبرم باالی آنها قراردارد ‪.‬‬
‫اجزاو عناصر ساختمانی و متشکلۀ جبهۀ آبریز در شکل (‪)0 –08‬نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫مقدار جریان مخصوصۀ مجازی در باالی ریسبرم (‪)allowableq‬به نوبۀ خود مربوط سرعت مجازی شستشو ( ‪) V0‬میباشد‬
‫که در صورت عمق یک متر جریان آب در باالی ریسبرم تشکیل میگردد ‪.‬‬
‫‪qall.  1.7 *V1 * h‬‬ ‫‪1.2‬‬
‫‪max‬‬
‫)‪. . . . . . . . .) 0 – 0‬‬
‫برای در یافت سرعت ( ‪ ) V0‬از جدول ) ‪) 0 – 0‬نباید فراموش گردد که از مسیر دریا ذرات کوچک خاکها در طول‬
‫زمان گذشته از ترکیب خاکهای کف دریا شستشو ودور گردیده وصرف خاکها ی بزرگ دانه با قیمانده است‪.‬لذا از جدول) ‪0‬‬
‫– ‪ ) 0‬باید سرعت اعظمی نظر به قطر ‪09 %‬وزنی خاک گرفته شود ‪.‬‬
‫برای اجرای محاسبات مقدماتی و اجرای پروژه های صنفی محصالن قیمت های سرعت ( ‪ ) V0‬درحدود های تقریبی ذیل‬
‫قبول شده میتواند ‪:‬‬
‫برای خاک های گلدار ) ‪ 9.8m/sec‬تر ‪، ) 0.9‬برای ریگ های گلدار ‪0.8( m/sec‬تر ‪ ، )2.9‬برای صخره ها در حدود‬
‫‪ )m/sec 3.5‬تر ‪.) 0.8‬‬
‫‪ -hmax‬در فورمول )‪ ) 0 – 0‬عمق اعظمي و مجازي در باالی ریسبرم است که در موجودیت آن خاکهای ریسبرم‬
‫شستوشو نمی شود‬
‫‪hmax  E * H 2‬‬ ‫‪hmax‬به فورمول ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬

‫)‪. . .. . . . .) 0 – 09‬‬
‫در فورمول ‪ – H2 :‬عمق نورمال آب در قسمت تحتانی میباشد ‪ .‬قیمت عمق نورمال از روی منحنی ( ‪Q=f ) h‬که‬
‫) ‪) 0 – 0‬جدول ‪.‬‬
‫قطر دانه‬
‫سرعت مجازی در‬
‫خاک با‬
‫صورت عمق یک متر‬
‫‪11 %‬‬
‫باالی ریسبرم‬ ‫شماره نوعیت خاک در کف دریا در قسمت تحتانی ‪.‬‬
‫وزنی په‬
‫‪) m /S ( .V0‬‬
‫‪tt‬‬
‫ریگ های گل دار بزرگدانه ‪ ،‬مخلوطی از ریکها ی میده‬
‫‪9.6‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪0‬‬
‫وجغل ‪.‬‬
‫‪9.78‬‬ ‫‪2.8‬‬ ‫ریگ های گل دار میده دانه وریگ های جغل دار ‪.‬‬ ‫‪2‬‬
‫ریگ های دریایًی میده با مخلوط گل ‪ ، ،‬گل های با‬
‫‪9.58‬‬ ‫‪8.9‬‬ ‫‪0‬‬
‫ترکمیت متوسط ‪.‬‬
‫ریگهای در یایًی بزرگدانه با مخلوط جغل ‪ ،‬گل های‬
‫‪0.98‬‬ ‫‪09.9‬‬ ‫‪0‬‬
‫ریگدار متراکم ‪.‬‬
‫ریگ های با مخلوط حد اقل ‪ 01 %‬جغل دریایًی ‪ ،‬گل‬
‫‪0.2‬‬ ‫‪08.9‬‬ ‫‪8‬‬
‫های متراکم ‪ ،‬گل های سنگین ومتراکم ‪.‬‬
‫‪0.08‬‬ ‫‪28.9‬‬ ‫جغل های متوسط ‪ ،‬ریگ های دریایًی و جغل ها ‪.‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪0.58‬‬ ‫‪09.9‬‬ ‫جغل های بزرگدانه با مخلوط جغل های دریایًی ‪.‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪2.8‬‬ ‫سنگ های کوچک با مخلوط جغل های مختلف دریایًی‬ ‫‪5‬‬
‫برای همین مقطع رسم میشود گرفته میشود ‪ ،‬و ‪ –E‬ضریب شستوشوی خاک توسط آب های جاری میباشد که قیمت‬
‫تقریبی آن نظر به اساس ( ‪) d89%‬خاک و قیمتعمق نورمال( ‪)H2‬از جدول)‪ ) 0 – 8‬گرفته میشود‪.‬‬
‫جدول)‪. ) 0 – 8‬‬
‫‪H2 .‬‬
‫په ‪m‬‬
‫شماره‬
‫‪00‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫قطر دانه ها‬
‫به ‪mm‬‬
‫‪0.2‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪0.78‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪d 50 % = 0.5‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0.0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪0.78‬‬ ‫‪d 50 % = 1.5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0.9‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪d 50 % = 2.5‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0.9‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.28‬‬ ‫‪d 50 % = 5.0‬‬ ‫‪1‬‬
‫بعد از محاسبۀ (‪ )allowableq‬با استفاده از فورمول عمومی آبریزه ها میتواند عمق مقدماتی آب در باالی آستانۀ‬
‫‪ ) H CR‬قرار ذیل حاصل گردد ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫آبریزه(‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪qall .‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . . .) 0 – 00‬‬

‫‪ 0.9* m * 2 g ‬‬
‫‪1‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪CR‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫در فورمول فوق ‪ – 9.09:‬ضریب مقدماتی است که کاهش مقدار مخصوصۀ جریان ناشی از انقباض جانبی از اثر‬
‫موجودیت فیل پایه ها را در باالی استانۀ بند در نظر میگیرد ‪ – m .‬ضریب مقدار جریان است که قیمت آن در صورت‬
‫موجودیت قسمت افقی در باالی قلۀ بند ( ‪ )9.07 - 9.06‬ودر صورت عدم قسمت افقی مساوی به ( ‪ ) 9.00 - 9.05‬قبول‬
‫میشود ‪ .‬بعد از محاسبۀ عمق آب باالی آستانۀ بند طول خالص جبهۀ آبریز ( ‪ ) nettoB‬ذیأل محاسبه میشود ‪.‬‬
‫‪Qmax. flood‬‬ ‫)‪. . . . . . . . .) 0 – 02‬‬
‫‪B f . netto ‬‬
‫‪qall‬‬
‫به کمک محاسبات هایدرولو ژیکی‬ ‫‪Max.floodQ‬‬ ‫‪ -Max.FloodQ‬مقداراعظمی آبهای اضافی قابل پرچاوه میباشد ‪ .‬قیمت‬
‫از روی منحنی تأ مینی جریان تعین میگردد ‪ .‬فیصدی تأمینیت مقدار جریان پرچاوه ای نظر موجودیت سلسلۀ نظارت های‬
‫هایدرولوژیکی در یا در محور بند انتخاب میشود ‪ .‬اگر سایًر مستفید شوندگان از قبیل ستیشن برق آبی ‪ ،‬سیستم های‬
‫آبیاری و آبرسانی هم آب مورد ضرورت شان را از همین کاسۀ ذخیره اخذ نمایند در آنصورت باید از مقدار اعظمی این‬
‫مقدار ها کم گردیده و مقدار جریان قابل پرچاوه از طریق آبریزه ((‪Q Cal.‬دریافت شود ‪.‬‬
‫‪Qcal.‬‬ ‫‪ Qmax.Re c. flood  Qp.h  Qirrig .  QW .Supp. ‬‬ ‫( ‪. . . . . .) 0 – 00‬‬
‫در فورمول فوق ‪doolfmax.Rec.Q–:‬مقدارجریان اعظمی دریا ا ست که از روی سلسلۀ نظارتهای هایدرولوژیکی چندین ساله‬
‫‪ -‬آب مورد‬ ‫‪W‬‬ ‫تعین میشود ؛ ‪ -PQ . h‬مقدارجریان مورد نیازستیشن برق آبی ؛ ‪ -Irrig.Q‬آب موردنیاز آبیاریو ‪Q . supp‬‬
‫ضرورت آبرسانی میباشد ‪.‬در ین حالت در رابطۀ )‪) 0 – 02‬به عوض ‪max.floodQ‬قیمت (‪)Q cal‬راوضع نموده وطول خالص‬
‫جبهۀ آبریز را می یابیم ‪.‬‬
‫‪) H CR‬جبهۀ آبریز به وایه ها تقسیم میگردد شکل( ‪ . )0 –00‬عرض‬
‫‪1‬‬
‫بعد از تعین طول جبهۀ آ بریز (‪)Bnetto‬و محاسبۀ (‬
‫وایۀ آبریز( ‪ ) b span‬در حدو د ذیل قبول میشود ‪:‬‬
‫‪bspan  1.5  2.5.H CR‬‬

‫‪1‬‬ ‫) ‪. . . . . . . . .) 0 – 00‬‬
‫وا یه ها ی آ بر یزه ا ی ( (‪Span or bay‬تو سط فیل پا یه ها ) ‪ ( Pier‬ا ز یک د یگر جدا میشو ند ‪ .‬ا گر عر ض‬
‫یک فیل پا یه به (‪)bp‬نشا ن د ا ده شو د قیمت آ ن د ر حد و د ها ی ‪ 2.8 (m‬تر ‪ bP= ) 0.9‬قبول میشود‪.‬‬

‫شکل ( ‪ .) 0 –00‬قسمت های متشکلۀ جبهۀ آبریز در قطع وپالن افتاده ‪.‬‬
‫در شکل ‪– a :‬قطع طولی جبهۀ آبریز ( وایه ها وفیل پایه ها ) ‪.‬‬
‫‪ – b‬پالن جبهۀ آبریز ( پالن جبهۀ آبریز ووایه های آبریزه ای )‬
‫بعدأ با در نظر داشت ضخامت فیل پایه ها طول غیر خالص جبهۀ آبریز ( طول به شمول فیل پایه ها ) تثبیت گردیده و اگر‬
‫الزم باشد بند آبریزه ای ذریعۀ درز های نشستی حرارتی طوأل به سکشن طوری تقسیم میگردد که در هرسکشن حد اقل دو‬
‫ویا سه وایه جابه جا شود‪ .‬طول هر سکشن میتواند بدون محاسبه در حدود ( ‪ ) 09 – 29‬متر گرفته میشود ‪ .‬درین جا‬
‫توصیه میشود که در ز بین سکشن باید اوسط فیل پایه عبور نماید ‪.‬یابه عبارۀ دیگر هر درز بین سکشن ها باید فیل پایۀ‬
‫مربوط رابه طوأل به دو حصۀ مساوی تقسیم نماید ‪ .‬ضخامت فیل پایۀ درز دار باید به اندازۀ یک متر بیشتر از فیل پایه‬
‫های بدون درز انتخاب گردد ‪ .‬در حاالت عادی ضخامت فیل پایه در صورت دروازه های مسطح ‪ 2.8‬الی ‪ 0.9‬متر ودر‬
‫صورت دروازه های قوسی ‪ 2.9‬الی ‪ 0.8‬مترانتخاب میشود ‪.‬‬
‫شکل)‪.) 0 – 05‬انقباض جانبی جریان فیل پایه ها ‪.‬‬
‫‪B f .netto‬‬
‫) ‪n  . . . . . . .) 0 – 06‬‬
‫‪bspan‬‬
‫اگر طول عمومی جبهۀ آبریز معلوم باشد در آن صورت میتواند تعداد وایه های آبریزه ای ( ‪( n‬نیز تعین گردد‪.‬‬
‫همچنین معلوم است که برای تعین ( ‪ ( n‬تعداد وایه به تعداد (‪ ( n - 0‬فیل پایه الزم است‪.‬‬
‫طول جبهۀ آبریز به شمول فیل پا یه ها (‪ ) fB.gross‬بطر یق ذ یل حا صل میشو د‪ :‬شکل های (‪ ) 0 –00b‬و (‪0 –05‬‬
‫) دیده شوند ‪.‬‬
‫‪B f . gross  n.bbay  (n  1).bp‬‬ ‫)‪. . . . . . . . .) 0 – 00‬‬
‫حال اگر بادرنظر داشت مطالب یادشده طول کاری یا طول فعال جبهۀ آبریز (‪ ) fB.active‬دریافت شودچنین بدست می‬
‫آید ‪.‬‬
‫‪B f .active  n.bbay  2.n..0.1. .H CR‬‬

‫‪1‬‬ ‫)‪. .. . . . . . ) 0 – 05‬‬
‫آن قسمت از طو ل جبهۀ آبریز که عمأل در عبور داد ن آبها ی پرچا وه ای سهم دارد به نا م طو ل فعال جبهۀ آبریز یا‬
‫(‪ ) fB.active‬یاد میشود ‪.‬‬
‫در فورمول فوق‪ – ζ :‬مقاومت رأس های دخولی فیل پایه درمقابل جریان آب بوده که قیمت آن مربوط شکل رأس های‬
‫دخولی فیل پایه ها میباشد ‪ .‬در شکل )‪ ) 0 – 00‬قیمت های (‪)ζ‬برای اشکال مختلف رأس های دخولی فیل پایه ها داده‬
‫شده اند ‪.‬‬
‫شکل )‪.) 0 – 00‬اشکال رأس های دخولی فیل پایه هاو قیمتهای‬
‫ضریب ها ی مقاومت هریک ‪.‬‬
‫بعد از محاسبۀ ( ‪ ) fB.active‬باید یک بار دیگر قیمت دقیق عمق آب ( عمق حقیقی ) در باالی آستانۀ آبریز ) ‪( HCR‬در یافت‬
‫‪2‬‬ ‫گردد یعنی ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Qcal‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪H CR‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫) ‪. . . . . . . . . . .) 0 – 00‬‬

‫‪ B .m. 2 g ‬‬
‫‪ f .ativ‬‬ ‫‪‬‬
‫در صورت معلوم بودن عمق حقیقی ) ‪ ( HCR‬میشود که اندازه ها ‪ ،‬نشانه های نقاط و سطوح ارتفاعی مقطع عرضی‬
‫بند آبریزه ای در یافت شوند ‪.‬‬
‫ارتفاع بند آبریزه ای ( ‪: ) P‬‬
‫‪P = H1- Hcr‬‬
‫نشا نۀ قلۀ بند آبریزه ای ( ‪: )▼W.Cr.L- Weir Crest Level‬‬
‫‪▼C.Cr.L = ▼R.B.L + P‬‬
‫ازین پس بااستفاده ازکاردینات کریگر‪ -‬آفیسروف که د ر جد و ل های )‪ (0 – 0‬یا)‪ ) 0 – 2‬آورده شده اند قله‬
‫و جدار آبریزه ای بند ترسیم میگردند ‪ .‬همانطوریکه در قبل نیز یادآوری گردید هریک از کاردینات ‪X‬و‪Y‬جدول در قیمت‬
‫حقیقی) ‪ ( HCR‬ضرب میشوند و بدین ترتیب پروفایل عرضی وحدود زیر زمینی بند رسم میگردند‪.‬‬
‫‪. 1 -7‬محاسبات هایدرولیکی ساختمانهای خاموش کنندۀ انرژی (چاه آبگردان ویا دیوارآبگردان)‬
‫از کورس هایدرولیک انجینیری داریم که آب در امتداد مسیرحرکت خویش شاید در قسمت های مختلف سرعت ها‬
‫متفاوتی را داشته باش د ‪ .‬بطورمثال اگر میل کف کانال ویادریا زیاد باشد در آنجا سرعت جریان آب هم زیاد تر میباشد و‬
‫برعکس ‪ .‬اگر مقدار جریان ثابت باشد پس در صورت افزایش سرعت عمق جریان کاهش می یابد ‪ .‬ازین رو هنگامیکه آب‬
‫از باالی قلۀ بند آبریزه ای بطرف پایًین سرازیر میگردد سرعت آب زیاد وعمق آن کم شده میرود ‪ .‬مقطع از جریان در‬
‫قسمت بعد از بند که که کمترین عمق را دارد بنام مقطع منقبض شده یاد شده وعمق آب درین مقطع بنام عمق منقبض شده‬
‫(‪ - Compressed or pre jump depth(hcomp‬یاد میشود ‪.‬‬

‫شکل( ‪ .) 0 – 29‬پارا متر های هایدرولیکی جریان درقسمت تحتانی بندهای آبریزه ای ‪.‬‬
‫واضح است که سرعت آب در مقطع منقبض شده (‪ (vcomp‬دارای بیشترین قیمت بوده ونتیجتأ دارای بیشترین قدرت‬
‫تخریبی هم میباشد ‪ .‬ازینرو به منظور پیش بینی قدرت تخریبی آ ب الزم میشود که به کمک محاسبات مربوط پارامترهای‬
‫هایدرولیکی جریان در مقطع منقبض شده تعین گردند ‪ .‬شکل های )‪) 0 – 02‬و )‪ ) 0 – 29‬دیده شوند ‪.‬‬
‫در مقطع منقبض شدۀ بعد از بند عمق منقبض شده (‪ )hcomp.‬قرار ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬
‫‪0‬‬
‫‪qcal‬‬ ‫) ‪  .hcom p. 2 g ( P  H Cr .  hCom p‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . .) 0 – 29‬‬
‫‪0‬‬
‫یا‬
‫‪qcal‬‬
‫‪hcomp. ‬‬ ‫‪.‬‬
‫)‪. . . . . . . . . . ) 0 –20‬‬
‫) ‪ 2 g ( P  H Cr .  hComp.‬‬
‫در فورمول های فوق ‪:‬‬
‫‪ - φ‬ضریب سرعت بوده که قیمت آن نظر به ارتفاع آبریزه ( ‪ ) P‬قرارذیل تعین میشود ‪:‬‬
‫‪ 8 ≥P‬باشد قیمت ‪ φ = 9.08‬گرفته میشود ) ‪.‬‬ ‫( اگر ‪ P > 8‬باشد ؛ ‪ φ = 0.9‬و اگر ‪≥ 08‬‬
‫‪ -q°cal‬مقدار جریان مخصوصۀ آب است ‪ .‬اگر فیل پایه الی مقطع منقبض شده ادامه نداشته باشند در آنصورت قیمت‬
‫آن مساوی میشود به ‪.‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪cal.‬‬ ‫‪ Qcal / nbbay  b p ‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . . ) 0 –29‬‬
‫ولی اگر فیل پایه ها الی مقطع منقبض شده تمدید گردیده باشند در آنصورت ‪:‬‬
‫‪.  Qcal / nbbay ‬‬

‫‪0‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . . ) 0 –20‬‬
‫‪qcal‬‬
‫قسمیکه دیده میشود رابطۀ )‪ ) 0 –20‬یک رابطۀ درجه دو بوده که یک مجهول دارد ‪.‬چنین معادله میتواند به طریقۀ‬
‫تقربی حل گردیده و قیمت حقیقی جذر آن تعین گردد ‪ .‬برای این منظور درتقرب اول قیمت ( ‪ )hcomp‬که در طرف راست‬
‫‪1‬‬
‫معادله در تحت جذر آمده باید مساوی به صفر وضع گردد و قیمت ( ‪ ) hcomp.‬آن برایطرف چپ معا دله محا سبه گردد ‪ .‬در‬
‫‪1‬‬
‫چپ حاصل میگردد ‪ .‬این عملیه تا وقتی‬‫‪2‬‬
‫طرف‬
‫‪hcom‬‬ ‫‪p.‬‬
‫تقرب دوم قیمت ( ‪ ) hcomp.‬در تحت جذر طرف راست وضع و قیمت () در‬
‫ادامه داده میشود که تفاوت بین عمق های محا سبه شدۀ قبلی وبعد ی کو چکتر از ‪ 9.92‬گردد یعنی ‪:‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n 1‬‬
‫منقبض شدۀ نها ًیی قبول میشود ‪.‬‬
‫عمق‪hcom‬‬
‫‪p.‬‬ ‫به حیث‬ ‫‪hcom‬‬ ‫قیمت‪p‬‬
‫‪.‬‬ ‫همین‪h‬‬
‫(‪com p. . )-≥9.92‬‬
‫بعد ازین باید امتحان گردد که ایا بعد از عمق منقبض شده خیز تشکیل میشود ویا خیر‪ ( .‬اگر عمق منقبض شده کمتر از‬
‫عمق بحرانی ‪ Critical Depth‬در همین مقطع حاصل گردد واضح است که خیز هایدرولیکی تشکیل میشود ) ‪ .‬در ایجادشن‬
‫خیز هایدرولیکی باید کنترول گردد که خیز هایدرولیکی در کدام حالت است ‪ ،‬مغروق است یا غیر مغروق ‪ .‬اگر خیز‬
‫مذکورغیر مغروق باشد چگونه باید به خیز مغروق تبدیل شود ‪ .‬برای تعین حالت خیز باید عمق جریان در مقطع بعد از‬

‫خیز دریافت شود عمق در انجام خیز بنام عمق اتصالی دومی )‪(conjugate or post jump depth‬یاد گردیده وبه سمبول‬
‫(‪ ( h conj .‬نشان داده میشود ‪ ( .‬عمق اتصالی اولی همانا عمق آب در مقطع منقبض شده میباشد ) ‪.‬‬
‫بعد از نها ًیی شدن عمق منقبض شده عمق اتصالی دومی قرار ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬
‫‪8. .q cal‬‬
‫‪2‬‬
‫‪hconj.  0.5.hcom‬‬
‫‪n‬‬
‫‪p. ( 1 ‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪.‬‬
‫)‪ 1‬‬ ‫)‪. . . . . . . . . .) 0–22‬‬
‫‪g.hcom‬‬ ‫‪p.‬‬
‫در رابطۀ فوق ‪:‬‬

‫‪ –α‬ضریب کریالس‪ ،‬و‪ – t‬تعجیل جاذبۀ زمین میباشد‪ .‬درسطح کابل (‪ ) g = 0.70 m/sec2‬قبول میشود ‪ .‬معیار های‬
‫مغروق بودن خیز قرار ذیل اند ‪:‬‬
‫‪ -‬اگر (< ‪ ) H2hconj .‬باشد ‪ ،‬درین حالت خیز هایدرولیکی مغروق میباشد ‪ .‬درین صورت ضرورت به‬ ‫حالت اول‬
‫اعمار کدام ساختمان اضافی بخاطر خاموش ساختن خیز موجود نخواهد بود ‪.‬‬
‫)باشد ‪ ،‬درین صورت خیز هایدرولیکی دورافگنده میباشد برای خاموش‬ ‫اگر (> ‪H2hconj .‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حالت دوم‬
‫ساختن خیز دور افگنده باید سختمانهای خاموش کننده از قبیل چاه آبگردان ‪ ،‬دیوار آبگردان و یا هردو به شکل مرکب در‬
‫نظر گرفته شوند ‪.‬‬
‫‪ -‬اگر (= ‪ ) H2hconj .‬باشد ‪،‬درینصورت خیز هایدرولیکی در حالت بحرانی قرار خواهد داشت ‪ .‬یعنی‬ ‫حالت سوم‬
‫اینکه با تغیر بسیار اندک در حالت ها ی سینماتیکی ویا دینامیکی جریان میتواند خیز مذکور به مغروق ویا دورافگنده‬
‫تبدیل ‪ ) H2(.‬عمق طبیعی جریان در قسمت تحتانی بند میباشد که با استفاده از منحنی رابط ) ‪Q = f ( h‬تعین میشود ‪.‬‬
‫جهت مغروق ساختن وخاموش ساختن انرژی خیز هایدرولیکی دور افگنده شده چاه آبگردان ‪ ،‬دیوار آبگردان ‪،‬‬
‫خاموش کننده های مرکب و غیره در نظر گرفته میشود ‪ .‬شکل خاموش کنندۀ انرژی ( چاه آبگردان نوع مرکب ) در‬
‫شکل )‪) 0 –20‬نشان داده شده است ‪.‬‬
‫ابعاد چاه آبگردان به ترتیب ذیل محاسبه میگردد ‪:‬‬
‫‪ - 0‬طول خیز هایدرولیکی ( ‪:( l jump‬‬
‫‪‬‬
‫‪l jump.  2.5  3.0. hconj  hcomp‬‬
‫‪n‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪. . . . . . . . .)0 –20‬‬
‫‪ - 2‬عمق چاه آبگردان ( ‪( d d.:‬‬
‫‪d d .  1.05 1.1.hconj.  H 2 ‬‬ ‫)‪.. . . . . . . . . .)0 –20‬‬
‫ټوپ ځپی څا‬

‫ټوپ ځپی پلېټ‬
‫معکوس فلتر‬

‫داساس خاورې‬
‫شکل)‪ .) 0 –20‬عناصر ساختمانی ومتشکلۀ ساختمانهای خاموش کنندۀ ارژی‬

‫در قسمت تحتانی ( چاه ودیوارآبگردان ) ‪.‬‬
‫‪ - 0‬طول چاه آبگردان ( ‪: ) ld‬‬
‫‪ld  0.75.  0.8.l jump.‬‬ ‫) ‪. . . . . . . .) 0 –28‬‬
‫اگر در نتیجۀ محاسبه عمق چاه آبگردان بیشتر از ‪ 0‬متر حاصل گردد ( در بعضی مأخذ بیشتر از ‪ 8‬مترذکر شده است )‬
‫‪ ،‬آنگاه باید چاه آبگردان ‪ 0‬متر گرفته شود وقسمت متباقی به دیوار آبگردان تعویض شود ‪ .‬زیرا چاهای آبگردان که عمق‬
‫موثریت اقتصادی شان کمتر است ‪.‬‬
‫شان بیشتر از ‪ 0‬متر باشد ً‬
‫‪ - 0‬وقتی که در عقب بند کف کانا ل به ا ندا زۀ (‪( d d‬پا ًیین تر گردد واضح است که در فورمول ) ‪) 0 –00‬تغیر‬
‫رونمامیشود ‪ .‬درینصورت فورمول مذکورشکل ذیل رابخود میگیرد ‪:‬‬
‫‪0‬‬
‫‪qcal‬‬
‫‪hcomp. ‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪ 2 g  p  H CR .  d d  hcomp. ‬‬

‫) ‪. . . . . . .) 0–26‬‬
‫با به میان آمدن این تغیر ایجا ب مینما ید محا سبۀ یا د شده یک مراتبۀ دیگرآغاز از فورمول )‪) 0 –20‬تکرار گردد‬
‫‪.‬یعنی باید به ترتیب قبأل یاد شده ( ‪ )hcomp‬به اساس فورمول ) ‪) 0–26‬سپس( ‪ ، ) hconj .‬طول خیز ‪ ،‬طول چاه آبگردان‬
‫وباالخره عمق چاه آبگردان محاسبه شوند ‪.‬‬
‫حالتی که عمق چاه آبگردان بیشتر از ‪ 0‬متر حاصل و همراه با چاه آب گردان دیوار آبگردان نیز در نظر گرفته شده‬
‫است در شکل )‪) 0 –20‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫ارتفاع دیوار آبگردان ( ‪ )h w‬به فورمول ذیل تعین میشود ‪:‬‬
‫‪hW  d d  3m‬‬ ‫)‪. . . . . . . . )0–27‬‬
‫‪ . 0 -5‬رېسبېرم و طول عمومی تحکیم کاری در قسمت تحتانی ‪.‬‬

‫طوری که یادآوری گردید بعد از آنکه جریان آب از باالی قلۀ آبریزه ای بطرف قسمت تحتانی سرازیر گردید درین جا‬
‫خیز هایدرولیکی و مقطع منقبض شده ایجاد میشوند ‪ .‬به علت سرعت های زیاد آب درین قسمت تهدید های تخریب هم‬
‫حتمأ وجود دارند ‪ .‬به خاطر جلوگیری از تخریبات وتهدید های احتمالی ضروری میباشد که جریان آب بعد از چاه آبگردان‬
‫صون باشد ‪ .‬به‬
‫از طریق ریسبرم به مسیر طبیعی دریا طوری هدایت که کف و سواحل کانل و دریا از تخریب بطور مط ًمن م ً‬
‫همین منظور است که در قسمت تحتانی بند مسیر حرکت آب تحکیم کاری میشود ‪ .‬مواد ساختمانی که برای این نوع تحکیم‬
‫کاری ها بکاربرده میشوند عبارت از کانکریت ‪ ،‬آهن کانکریت ‪ ،‬سنگ های مختلف و غیره میباشند ‪.‬‬
‫طول عمومی تحکیم کاری ( ‪) lStr.‬درقسمت تحتانی ازمجموعۀ طول چاه آبگردان (‪) ld.‬و طول ریسبرم ( ‪lApr.‬‬
‫)تشکیل میشود ‪.‬‬
‫مسیرآب در قسمت بعد از چاه آبگردان الی مسیر طبیعی دریا بنام ریسبرم یاد میشود ‪.‬‬

‫جهت دریافت طول عمومی تحکیم کاری در قسمت تحتانی چندین طریقه بکاربرده میشود که درین جا صرف یکی‬
‫ازین طریقه ها یاد آوری گردیده است ‪ .‬به اساس این طریقه طول عمومی تحکیم کاری در قسمت تحتانی ( ‪(lStr.‬مساوی‬
‫‪l Str..  C * H 1  H 2 ‬‬ ‫) ‪. . . . . . . . . . .) 0–25‬‬
‫د ر فو رمو ل فو ق‪:‬‬
‫‪ - C‬ضریبیست که قیمت آن مربوط نوعیت خاک های است که در تحت ریسبرم به حالت طبیعی قرار دارند ‪ .‬برای گل ها‬
‫‪ ، C = 09‬برای گل های ریگدار ‪ ، C = 5 - 0‬برای ریگ های گلدار ‪ ، C = 7 - 5‬برای ریگهای متوسط دانه ‪= 7‬‬
‫‪ C‬وبرای ریگهای بزرگدانه ‪ C = 8 - 6‬قبول میشود ‪.‬‬
‫شکل )‪ . ) 0–22‬عناصر ساختمانی ریسبرم ‪.‬‬
‫در قسمت بعد از چاه آبگردان ریسبرم از لحاظ ضخامت سلب های کف به دو حصۀ تقریبأ مساوی ‪l2‬و‪l1‬تقسیم میگردد‬
‫‪ .‬ضخامت سلب های قسمت دوم ریسبرم منا صفۀ صخامت سلب های قسمت اول گرفته میشود ‪ .‬قسمیکه در شکل دیده‬
‫میشود طول ریسبرم ( ‪( lapr..‬مساوی میشود به ‪.‬‬
‫‪lapr.  lstr .  ld‬‬ ‫) ‪. .. . . . . . . .) 0–20‬‬
‫ضخامت سلب های تحکیم کاری ( ‪( t‬در هرقسمت طول عمومی تحکیم کار قرار ذیل محاسبه میشود ‪.‬‬
‫ضخامت سلب چاه آبگردان ‪:‬‬
‫‪t d  0.15.Vcom p. hcom p.‬‬ ‫) ‪. . . . . . . . . . . ) 0–09‬‬
‫ضخامت سلب های قسمت اول ریسبرم ‪:‬‬
‫‪t1  0.15.V1. h1‬‬ ‫) ‪. . . . . . . . . . . ) 0–00‬‬
‫ضخامت سلب های قسمت دوم ریسبرم ‪:‬‬
‫‪t 2  0.5.t1‬‬ ‫) ‪.. . . . . . . . . ) 0–02‬‬
‫در فورمول ها ‪:‬‬
‫) ‪( V comp.‬و) ‪ – ( V 1‬بترتیب سرعت های آب در مقطع منقبض شده و قسمت اول ریسبرم میباشند ‪.‬‬
‫( ‪ ( h comp.‬و (‪ - ) = H 2h1‬بترتیب اعماق آب در مقاطع یاد شده میباشند ‪.‬‬
‫سلب های ریسبرم وچاه آبگردان بروی قشر ریگی که به سبک فلتر معکوس ریخت میگردند قرار داده میشوند ‪.‬‬
‫همچنین در سلب های چاه آبگردان مجرا های عمودی گذاشته میشوند ک موقعیت شان به شکل خانه های شطرنج در نظر‬
‫گرفته میشود ‪ .‬این مجرا ها فشار فلتری را که ازطرف اساس باالی سلب های مذکور وارد میگردد خنثی ویا کم میسازد‬
‫وبدین ترتیب استواری شان ا فزا یش می یا بد ‪ .‬د ر تحت سلب چاه آ بگرد ان سه قشر فلتر معکو س ریخت میگردد ‪ .‬گره‬

‫(‪ ( B‬در شکل )‪) 0–20‬دیده شود ‪.‬‬
‫‪. 0–0‬تدابیر ساختمانی در اخیر ریسبرم ‪.‬‬

‫عرض ریسبرم در پالن افتاده مساوی با طول غیر خالص جبهۀ آبریز گرفته میشود ‪ .‬امادر موارد خاص میتواند که‬
‫عرض ریسبرم به امتداد جریان تدریجأ فراخ شونده انتخاب گردد ‪ .‬افزایش تدریجی عرض ریسبرم باعث کم شدن سرعت‬
‫جریان ونتیجتأ هم دخول آرام آب به مسیر طبیعی دریا میشود ‪ .‬اکثرأ طوری واقع میشود که در نتیجۀ محاسبه عرض‬
‫ریسبرم نظر به عرض در یا کمتر حاصل میشود‪ .‬در همچوحاالت بهتر میشود که در انجام ریسبرم آبگردان در نظر گرفته‬
‫شود ‪ .‬آبگردان در دخول آرام آب به مسیر دریا خیلی ممد واقع میشود ‪ .‬در شرایًط پیچیده تر نیاز پیدا میشود که در انجام‬
‫ریسبرم عالوه برآبگردان شپونت هم درنظرگرفته شود ‪ .‬درین حالت شپونت ازشستشوی خاکهای تحت ریسبرم توسط‬
‫آبهای فلتری جلوگیری مینماید‪ .‬شکل (‪) 0–20‬دیده شود‪ .‬عمق آبگردان اخیرریسبرم ( ‪( t l‬نبایدکمتراز (‪2 (1.5 H‬انتخاب‬
‫شود ‪ .‬هر قدر که عمق آبگردان بیشتر باشد به همان اندازه عمق آب در باالی ریسبرم کمتر خواهد بود ‪.‬‬
‫ضریبهای میالن های جانبی آبگردان معموأل در حدود ( ‪( m = 1.3 – 1.4‬قبول میگردند ‪ .‬میالن های مذکور توسط‬
‫سلب های کانکریتی وآهن کانکریتی تحکیم کاری وپوشانیده میشوند ‪ .‬در کف آبگردان سنگ های بزرگ گذاشته میشوند ‪.‬‬
‫شکل (‪ ) 0–20‬دیده شود ‪.‬‬
‫شکل( ‪. ) 0–20‬‬
‫عناصر ساختمانی آبگردان ‪.‬‬
‫اگر طبقۀ غیر قابل نفوذ آب عمیق تر از ‪ 09‬متر واقع شده باشد در آنصورت اعمار آبگردان ضروری میباشد ولی اگر‬
‫عمق طبقۀ متذکره کمتر از ‪ 09‬متر باشد در آنصورت بهتر است از اعمار آبگردان صرف نظر گردیده و به کوبیدن شپونت‬
‫در انجام ریسبرم اکتفا شود ‪.‬‬
‫‪ . 0–09‬محاسبۀ ضخامت سلب های چاه آبگردان و خصوصیات محاسبوی شان‪.‬‬

‫در قبل یاد آوری گردید که بخش خیلی زیاد انرژی جریان در چاه آبگردان خاموش میشود ‪ .‬ازینرو باالی سلب های آن‬
‫قوه ها ی بزرگی عمل می نما یند ‪ .‬به همین علت در ا کثر موارد سلب های آ بگرد ان به شکل سا ختمان جسیم کا نکریتی‬
‫در نظر گرفته میشو ند ‪ .‬عال و تأ به ر و ی سطح باالیًی سلب های مذکور قوه های ساینده مواد رسوبی ‪ ،‬قوه های‬
‫تخریشی ( ‪ ،( Cavitation‬قوه های تعلیقی وغیره عمل مینمایند ‪.‬ازینرو باید سطح باال ًیی سلب های چاه آبگردان واگر‬
‫الزم باشد سطح باالیًی سلب های ریسبرمتوسط سلب های آهن کانکریتی بامارک های بلند وبافیصدی زیاد سیح بندی پوش‬
‫میشوند ‪ .‬ضخامت سلب های چاه آبگردان درحدود های ( ‪0.8‬الی‪ ) 0.9‬متر گرفته میشود که ازجمله ضخامت طبقۀ محکم‬
‫( تقویه شده ) سنگی از ‪ 9.8‬متر و در صورت آهن کانکریت از ‪ 9.29‬متر انتخاب باید کمتر نباشد ‪ .‬درز بین تنۀ بند و‬
‫سلب چاه آب گردان توسط کاک ( یک نوع تحکیم کاری خاص ) مسدود میگردد تا امکانات جریان آب و خارج شدن‬

‫خاکهای اساس ازینطریق از بین برود ‪ .‬انجام نهایًی عقب بند باید یک اندازه بلند تر از خط آغاز سلب آبگردان انتخاب‬
‫گردد ‪ .‬علت اینست که بنابر تفاوت وزنی شان نشست بند بیشر از نشست سلب آبگردان میباشد وبعد از ختم نشست نها ًیی‬
‫هردو انجام در یک افق قرار خواهند گرفته وتیغۀ معکوس ایجاد نخواهد شد ‪ .‬درآغاز وانجام سلب چاه آبگردان دندانه ها‬
‫در نظر گرفته میشوند ‪ .‬به خاطر کاهش فشار فلتری در زیر سلب آبگردان در سلب ها مذکور مجرا های کوچک گذاشته‬
‫میشوند ‪ .‬بخاطر جلوگیری از خروج خاکهای اساس درزیر سلب فلتر معکوس به ضخامت ‪ 28‬الی ‪ 09‬سانتی متر فرش‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪. 0–00‬محکمی فلتری حدود زیر زمینی بند های کانکریتی اساس غیرصخره ای‬
‫حدود زیر زمینی بند های کانکریتی اساس غیر صخره ای از شرایًط تأ مین بودن محکمی فلتری شان طوری تعین‬
‫میگردد که جریان فلتری نتوا ند دانه های کوچک خاک را به امتداد مسیر حرکت آب انتقال واز ترکیب خارج سازد ‪ .‬زیرا‬
‫باخروج دانه های خوردتر منفذ داری خاکهای بجا منده بیشتر وامکانات نشست شان نیز افزایش مییابد ‪ .‬این چنین‬
‫نشست میتواند شرا ًیط تخریب بندرا فراهم سازد‪.‬‬
‫محکمی فلتری خاک های اساس بند زمانی تأمین خواهد بود که شرط ذیل بر قرار باشد ‪.‬‬
‫‪H1  H 2‬‬
‫(‪ J C .r . . . . . . . . . . . . . ) 0–09‬‬
‫‪L  0.88.TC .r‬‬ ‫در نامساوات فوق ‪:‬‬
‫‪ H 1‬او ‪ - H2‬اعماق آب بترتیب در قسمت های فوقانی وتحتانی بند میباشند‪.‬‬
‫‪– JCr‬گرادینت مجاز ی ( کنترولی ) خاکهای اساس بند بوده که قیمت آن مربوط مشخصات و چگونگی خاکهای مذکور‬
‫قیمت های تقریبی ‪ JCr.‬برای خاکهای مختلف در دیزاین های مقدماتی قرارذیل قبول میشوند ‪.‬‬
‫برای گل های خالص در اساس بند‪( J Cr. = 1.29( . . . .. . . .‬‬
‫اگر خاکهای اساس گل های ریگدار باشند‪( J Cr. = 0.65 ( . . . . .‬‬
‫اگر خاک های اساس ریگ های متوسط باشند‪( J Cr. = 0.38( . . . .‬‬
‫اگر خاکهای اساس ریگهای بزرگدانۀ گل دار باشند ‪( J Cr. = 0.45 (. .‬‬
‫اگر خاکهای اساس ریگها میده دانه باشند‪( J Cr. = 0.29 ( . . . . .‬‬
‫‪ - T crit.‬ضخا مت حدی طبقۀ قا بل نفو ذ خا کهای اساس بند در مقابل آب است ‪ .‬قیمت ‪ T cr‬مربوط نسبت ( ‪ ) B0‬و (‬
‫‪ )S0‬میشود ‪ .‬شکل (‪ ) 0–20‬دیده شود ‪.‬‬
‫اگر نسبت ‪B 0 / S 0 ≥ 5‬باشد ‪. . . .Tcr. = 0.5 B 0 . . . . ،‬‬
‫‪.Tcr. = 2.5 S 0. . .‬‬ ‫اګر نسبت‪3.4 ≤ B 0 / S 0 ≤ 5‬باشد ‪. .‬‬
‫‪+ 0.5 B 0Tcr. = 0.8 S 0. .‬‬ ‫اگرنسبت ‪ 1.0 ≤ B 0 / S 0 ≤ 3.4‬باشد ‪. . .،‬‬
‫اگر نسبت ≤ ‪B 0 / S 0 ≤ 1.00.0‬باشد ‪Tcr. =S 0 + 0.3 B 0. . . . . . ،‬‬
‫‪ ) B‬و (‪ ) S 0‬بترتیب مرتسم های افقی‬ ‫‪0‬‬ ‫در شکل (‪) 0–20‬دیده میشود که در نامساوات های معیاری یاد شده(‬
‫وعمودی حدود زیر زمینی بند کانکریتی اند ‪.‬‬

‫هم چنان میدانیم که هر قدر عمق طبقۀ خاک های قابل نفوذ آ ّ ب بیشتر گردد به همان اندازه سرعت جریان فلتری ونتیجتأ‬
‫هم مقدار فلتری کمتر میگردد ‪ .‬باال خره به چنان سطحی خواهیم رسید که پایًینتر ازآن میتوانیم که از ضایعات جریان‬
‫فلتری و نتیجتأ هم از سایًر ضایعات به نسبت ناچیز بودن شان صرف نظر شود ‪ .‬با در نظر داشت این موضوع در مورد‬
‫عالوه میشود که ‪ Tcr.‬چنان عمق از طبقۀ قابل نفوذ خاک در اساس بند است که پایًین تر از آن میتواند به علت ناچیز‬
‫بودن از پارامتر های جریان فلتری صرف نظر به عمل آید ‪ .‬اما ا گر عمق حقیقی طبقۀ خاکی قابل نفوذ آب ( ‪( T‬‬
‫‪actual.‬کمتر ا ز عمق‪ Tcr.‬باشد در آنصورت در نامساوات(‪) 0–09‬قیمت ( ‪ ) Tcr= T actual‬میشود ‪.‬‬
‫‪ - L‬طو ل حقیقی حد ود ز یر زمینی بند که در شکل ( ‪ ) 0–20‬عبا رت از مجموعۀ طو ل های حقیقی خط منکسر (‬
‫‪ ) 5 ، 7 ، 6 ، 8 ، 0 ، 0 ، 2 ،0‬میباشد ‪.‬‬
‫صون باشد باید حد اقل اندازۀ ‪T‬مساوی به ‪ 7‬متر ویا بیشتر از آن تعین گردد ‪.‬‬
‫برای اینکه دندان عقبی از شکستن م ً‬
‫این اندازه میتواند توسط محاسبه نیز تعین گردد ‪.‬‬
‫نشانۀ کف دریا‬ ‫نشانۀ کف چاه آبگردان‬
‫قاعده دندان جلوی‬

‫قاعده دندان عقبی‬
‫نشانۀ طبقۀ غیر قابل نفوذ آب در اساس بند‬
‫شکل (‪ . ) 0–20‬حدود زیر زمینی بند ‪.‬‬

‫فصل دهم‬
‫محاسبات ستاتیکی بندهای گراویتی اساس غیرصخره ای وعناصرساختمانی شان‬
‫‪ .01 - 0‬قوه های عامل باالی بند های کانکریتی اساس غیر صخره ای ‪.‬‬
‫اگر چه موضوع قوه های عامل باالی بند های گراویتی در فصول قبلی مربوط به بند های گراویتی نیز مطالعه گردیده‬
‫سله الزم دانسته شد که موضوع مذکور کمی با تغیر جمالت بشکل دیگر‬
‫است ولی به علت وسعت و کثیر الجوانب بودن م ً‬
‫برای نوع خاص بند ها طوری توضیح گردد که طی آن سا ًیرخصوصیات محاسبۀ قوه ها نیز در نظر گرفته شوند ‪ .‬در شکل‬
‫(‪ )09 - 0‬دیده میشود که تمام قوه های عامل باالی بند های کانکریتی آبریزه اساس غیر صخره ای بدو گروپ ذیل تقسیم‬
‫میشوند ‪:‬‬
‫‪ .09 - 0.0‬گروپ قوهای عمودی ( گروپ قوه ها یکه به سمت عمودی عمل مینمایند)‬
‫‪ . 0‬وزن جسم بند ( ‪.( W d‬‬
‫‪ . 2‬وزن فیل پایه ها ( ‪. ( W p‬‬
‫‪ . 0‬وزن آب در قسمت پیش روی بند ( ‪. ( W W1‬‬
‫‪ . 0‬وزن بند در قسمت عقب بند ( ‪. ( W W2‬‬
‫‪ . 8‬قوۀ تعلیقی ارشمیدس (‪. ( W A‬‬
‫‪ . 6‬قوه های فلتری عمودی ( ‪. ( P f.v‬‬
‫شکل (‪ . ) 09 - 0‬سمتهای عمل ودیاگرام های قوه ها ی عامل باالی‬

‫بند های کانکریتی اساس غیر صخره ای‬
‫‪ . 09 - 0 . 2‬گروپ قوه های افقی ( قوه های که به سمت افقی عمل مینمایند )‪.‬‬
‫‪ . 0‬قوۀ فشار هایدروستاتیکی آب از جانب قسمت فوقانی ( ‪( P up‬‬
‫‪ . 2‬قوۀ فشار هایدروستاتیکی آب از جانب قسمت تحتانی ( ‪( P d‬‬
‫‪ . 0‬قوه های افقی فلتری (‪ -P f .S1‬ازجانب قسمت فوقانی ؛ ‪ –2P f .S‬ازجانب قسمت تحتانی )‬
‫‪ . 0‬قوۀ امواج از جانب قسمت فوقانی ( ‪( P wave.‬‬
‫‪ . 8‬قوۀ یخ از جانب قسمت فوقانی ( ‪( P ice.‬‬
‫‪ . 6‬قوۀ فشار جانبی مواد رسوبی از جانب قسمت فوقانی )‪( P silt.‬‬
‫‪ . 7‬مرکبۀ افقی قوۀ زلزله ( ‪.( P E.q‬‬

‫‪ . 5‬قوۀ دینامیکی آب کاسۀ ذخیره ناشی از وقوع زلزله ( ‪( P dyn.‬‬

‫اگر مساحت مقطع عرضی بند مساوی به ‪A‬؛ طول سکشن بند به ‪Bsec.‬؛ وزن مخصوص کانکریت مساوی به (‪)gc‬‬
‫نشان داده شوند در آنصورت قوه های شامل هریک از گروپ های فوق به ترتیب ذیل محاسبه میشوند ‪:‬‬
‫‪ - ‬وزن جسم بند کانکریتی ( ‪:( W d‬‬
‫‪Wd  A.18, J ,k .q,t .1 * .Bsec. *  c‬‬ ‫(‪. . . . . . . .) 09 - 0‬‬
‫‪ -‬وزن فیل پایه ها ( ‪:( W p‬‬ ‫‪‬‬
‫‪WP  AK , L,M , N ,O, P,1,t ,r ,q, K . * ns * b p *  c‬‬ ‫(‪. . . . . . .) 09 - 2‬‬
‫‪ -‬وزن آب در قسمت پیش روی بند ( ‪:( W W1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪WW 1  At ,r ,q,n, N  ,o. p,1 * Bsec  ns * b p *  W‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 09 - 0‬‬
‫‪ -‬وزن آب در قسمت عقب بند ( ‪:( W W2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪WW 2  AI , J ,8 * .Bsec. *  W‬‬ ‫‪. . . . . . . . . . .‬‬ ‫(‪)09 - 0‬‬
‫‪ - ‬قوۀ تعلیقی ار شمید س (‪:( W A‬‬
‫‪WA  A.18, J ,S ,t ,1 * Bsec. *  W‬‬ ‫(‪. . . . . . . .)09 - 8‬‬

‫‪.‬‬
‫‪ - ‬فشار هایدروستاتیکی آب از جانب قسمت فوقانی ‪:( P up ( .‬‬
‫‪Pup  0.5 *  W * H 12 * Bsec .‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .)09 - 6‬‬
‫‪ - ‬فشار هایدروستاتیکی آب از جانب قسمت تحتانی ‪: ( P d ( .‬‬
‫‪Pd  0.5 *  W * H 22 * Bsec.‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .)09 - 7‬‬
‫‪ - ‬قوۀ امواج آب از جانب قسمت فوقانی ‪( P wave. ( .‬‬
‫‪ h ‬‬ ‫(‪.. . . . . . . . .)09 - 5‬‬

‫‪Pwave  0.5 *  W * hwav. * Bsec . *   0 ‬‬
‫‪ 2 ‬‬
‫در فورمول فوق ‪ –hwav. :‬ارتفاع موج آب‪ ،‬و قیمت ‪h0‬مساوي میشود به‪:‬‬
‫‪  .h 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫(‪.. . . . . . . . .)09 - 0‬‬

‫‪h0   wav. .,‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫بازوی قوۀ موج ( ‪( P wave.‬نظر به سطح اساس ( ‪( y wav‬مساویست به ‪:‬‬
‫‪ 3.hwav.‬‬ ‫(‪. . . . . . .)09 - 09‬‬

‫‪ywav. ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪ - ‬قوۀ فشار موادرسوبی از طرف قسمت فوقانی )‪: ( P silt.‬‬
‫‪1  sin ‬‬

‫‪Psilt .  0.5 *  silt . * hsilt‬‬
‫‪2‬‬
‫* ‪. * Bsec .‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1  sin ‬‬
‫(‪.. . . . . .)09 - 00‬‬
‫‪ 0.5 *  silt . * hsilt‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪. * .Bsec * tg * 45   / 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ( P‬از جانب قسمت فوقانی ونیز قوۀ دینامیکی از جانب آب کاسۀ ذخیره ( ‪( P‬‬ ‫‪E.q‬‬ ‫ترتیب دریافت قوۀ افقی زلزله (‬
‫‪ dyn.‬که باالی بند عمل مینمایند درساختمان ها درفصول جداگانه مطالعه میشوند که درصورت لزوم میتواند به آن مراجعه‬
‫شود از تفصیل بیشتر آن در ینجا صرف نظر شده است ‪.‬‬
‫موضوع محاسبۀ قوه های فلتری در بند های کانکریتی اساس غیر صخره ای بنابر یک سلسله خصوصیات استثنایًی‬
‫سلۀ نسبتأ پیچیده میباشد ‪ .‬بهتر میشود در مورد درینجا توضیحات وتفصیالت کافی ارایًه گردد ‪.‬‬
‫خویش یک م ً‬
‫مولفین مختلف ارایًه‬
‫جهت دریافت پارامترهای فلتری بند های گراویتی اساس غیر صخره ای چندین طریق از طرف ً‬
‫گردیده اند ‪ .‬همه نتایًج تقریبأ مشابه باهم دیگر را میدهند ‪ .‬چون ذکر همۀ شان از حوصلۀ این درس بیشتر میباشند ازین‬
‫رو در ین جا صرف یکی ازین طریقه ها که بنا م طریقۀ خطی ‪ -‬کنتوری یادمیشود و یک اندازه دلچسپ نیز است به تفصیل‬
‫تشریح خواهد شد‬
‫فرضأ مطابق شکل (‪ )09 - 2‬حدود زیر زمینی بند که باشماره های (‪7، 6 ، 8 ، 0 ، 0 ، 2 ، 0‬و ‪ )5‬عالمه گذاری‬
‫شده داده شده است ‪.‬‬
‫درنقطۀ ‪0‬شکل داده شده آردینات دیاگرام فشار فلتری مساوی به( ‪ )H = H 1– H 2‬و در نقطۀ ‪ 5‬آردینات دیاگرام فشار‬
‫فلتری مساوی به صفر میشود ( زیرا جریان فلتری از ساحۀ اساس بند خارج میشود ) ‪ .‬به اساس طریقۀ خطی کنتوری‬
‫تغیر فشار مذکور از نقطۀ ‪ 0‬الی ‪ 5‬به اساس رابطۀ خطی صورت میگیرد ( وجه تسمیۀ طریقۀ مذکور نیز از همین‬
‫جانشًات نموده است ) ‪ .‬برای آسانی کار درینجا اوأل حدود زیر زمینی بند (‪ 7 ، 6 ، 8، 0 ، 0 ، 2 ، 0‬و ‪ ) 5‬به شکل خط‬
‫مستقیم در آ ورده شده بعد أ به د و ا نجام آن یعنی به طرف چپ نقطۀ ‪ 0‬و بطرف راست نقطۀ‪ 5‬مطابق شکل( ‪- 2 b‬‬
‫‪)08‬طول) ‪ ) 0.44 T cr.‬عالوه میگردد ‪ .‬نقاط ‪ 0‬و ‪ 09‬حاصل میشوند‪.‬‬
‫شکل (‪ .) 09 - 2‬حدود زیر زمینی بند و دیاگرام قوه های فلتری ‪.‬‬

‫در مرحلۀ دوم به منظور ترسیم دیاگرام فلتری در نقطۀ ‪ 09‬آردینات (‪ ) H = H 1 – H 2‬گذاشته شده ( نقطۀ ‪ )00‬و در‬
‫نقطۀ ‪ 0‬آردینات صفر وضع میگردد ‪.‬نقاط ‪ 00‬و ‪ 0‬مستقیمأ باهم وصل میگردند ‪.‬‬
‫درمرحلۀ سوم ازنقطۀ یک خط افقی موازی به خط ( ‪ ) 09 – 0‬رسم تا خط عمودی( ‪ ) 02 - 0‬رادر نقطۀ ‪ 02‬قطع‬
‫نماید ‪.‬‬
‫در مرحلۀ چهارم نقطۀ ‪ 02‬با نقطۀ‪ 00‬و نقطۀ ‪ 00‬با نقطۀ ‪ 5‬مستقیمأ وصل میشوند ‪ .‬بدین ترتیب برای هر قسمت از‬
‫حدود زیر زمینی دیاگرام قوه های فلتری حاصل میگردد‪.‬‬
‫در خاتمه دیاگرام هرقسمت بروی همان سطح حدود زیر زمینی انتقال داد میشود ‪ .‬در ین انتقال باید فراموش نگردد که‬
‫فشار فلتری باالی سطح مورد عمل خویش عمود میباشد ‪ .‬حال ازروی دیاگرام هر قسمت قوۀ فلتری را که باالی سطح‬
‫مذکور عمل مینماید توسط فورمول های مربوط محاسبه میشوند ‪.‬‬
‫‪ - ‬قوۀ فلتری عمودی( ‪: ( P f.v‬‬
‫‪W f .v  0.5 * H 2  H 7 * l27. *  W * Bsec.‬‬ ‫(‪. ... . . . . .)09 - 02‬‬
‫‪ - ‬قوۀ فشارفلتری افقی از طرف قسمت فوقانی ( ‪: ) P f .S.1‬‬
‫‪Pf .S .1  0.5 * H  H 2 * l12 *  W * Bsec .‬‬ ‫(‪. . . . . .)09 - 00‬‬
‫‪ - ‬قوۀ فشار فلتری افق از طرف قسمت تحتانی (‪: ) P f .S.2‬‬
‫‪Pf .S .2  0.5 *  W * H 7 * l78 * Bsec.‬‬ ‫(‪. ... . . . . .)09 - 00‬‬
‫در فورمول های فو ق ‪ - Hi:‬آرد ینا ت د یا گرا م قوه ها ی فلتری در نقطۀ ) ‪ ) i‬؛و‪ –Li-k‬فاصلۀ افقی بین نقاط) ‪i‬و‬
‫‪ ) k‬را نشان میدهد ‪.‬‬
‫‪ .09 - 2‬محاسبۀ استواری بند گراویتی اساس غیر صخره ای در لغزش ‪.‬‬
‫شرط اساسی تأمین استواری بند گراویتی اساس غیر صخره ای در لغزش طوریست که باید مجموعۀ الجبری تمام قوه‬
‫های گیرنده نظر به مجموعۀ الجبری تمام قوه های لغزاننده بیشتر باشد ‪ .‬عاملی اساسی که به حیث معیار استواری قبو ل‬
‫‪ ) S.F‬یاد میگردد ‪ .‬در بعضی از مأ خذ فکتور استواری بنام‬ ‫‪Slid‬‬ ‫گرد یده است بنا م فکتورا ستوا ری د ر لغز ش یا (‬
‫‪( C‬نیز یاد گردیده است‪.‬هردو اصطالح از لحاظ مفهوم عین مطلب را ارایًه مینماید ‪.‬بطور عام افادۀ‬ ‫‪S‬‬ ‫ضریب استواری(‬
‫ریاضیکی برای تعین ضریب استواری در لغزش شکل ذیل را دادرد ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫مجموعل قوه های گیرنده‬
‫‪S .FSlid .  C S ‬‬ ‫(‪... . . . . .)09 - 06‬‬
‫‪‬‬ ‫مجموعۀ قوه های لغزاننده‬
‫میدانیم که عمل قوه های عمودی در امتدادسطح اساس قوه های اصطکاک را به میان میآورد که مخالف جهت لغزش‬
‫بند عمل مینماید ‪.‬‬
‫‪V * tg  FCoh‬‬ ‫(‪... . . . . .)09 -00‬‬
‫‪S .FSlid .  C S ‬‬
‫‪P‬‬

‫‪V‬‬
‫‪)09 -00‬مساوی میشود به ‪:‬‬ ‫بنا ًء‪* tg‬‬
‫رابطۀ (‬ ‫‪F‬‬ ‫میشود‬
‫‪Fric.‬‬
‫)‬ ‫چون (‬
‫‪FFric.  FCoh‬‬
‫‪S .FSlid .  C S ‬‬ ‫(‪. ... . . . . .)09 - 05‬‬
‫‪P‬‬
‫در فورمول های فوق ‪:‬‬

‫‪ - ftg‬ضریب اصطکاک خاک بوده که مساویست به ‪) )f = tg fsoil :‬‬
‫‪ –ΣV‬مجموعۀ الجبری قوه های عمودی بوده و مساویست به ‪:‬‬
‫‪V  Wd  WP  WW 1  WW 2  WA  W f .V ‬‬ ‫(‪. . . . . . .)09 - 00‬‬
‫از فورمول فوق دیده میشود که به هر اندازه که قوه های عمودی فلتری و قوۀ تعلیقی ارشمیدس زیاد باشند به همان‬
‫اندازه مجموعۀ الجبری قوه های عمودی کمتر استوار بند نیزکمتر خواهد بود ‪.‬‬
‫‪( F‬نیز عمل مینماید ‪ .‬در‬ ‫‪Coh.‬‬ ‫اگردراساس بندخاکهای گلی باشنددرآنصورت عالوه برقوۀ اصطکاک قوۀ چسپش خاک (‬
‫محاسبۀ استواری این قوه نیز به قسم قوۀ گیرنده در نظر گرفته میشود ‪ .‬قوۀ چسپش چنین محاسبه میشود ‪:‬‬
‫‪Fcoh.  C * B0 * Bsec.‬‬ ‫(‪... . . . . .)09 - 29‬‬
‫‪ – C‬چسپش مخصوص خاکهای اساس بندمیباشد که برای گلهای خالص (‪ )C= 5.0 T / m2‬و برای ریگهای خالص (‬
‫‪ ) C = 0‬قبول میشود ‪.‬‬
‫مجموعۀ الجبری قوه های افقی ( ‪ ) ΣP‬قرار ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬
‫) ‪P  PUp  Psilt  Pf .S1  PE.q.  Pdyn.  PIce  PWave  ( Pd  Pf .S 2‬‬ ‫(‪... . . . . .) 09 - 20‬‬
‫‪ (F‬در صورت ومخرج فورمول ( ‪ )09 -00‬وضع‬ ‫‪Coh.‬‬ ‫اگر قیمت های فوقأ محاسبه شدۀ ( ‪ ) ΣP ( ، ) ΣI‬و (‬
‫گردند میتواند که برای دریافت قیمت ضریب استواری ( ‪( C S‬رابطۀ ذیلحاصل گردد‪:‬‬
‫‪FFric.  FCoh.‬‬
‫‪C S  FSt ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪P‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Wd  W P  WW 1  WW 2  W A  W f .V  * tg  FCoh.‬‬
‫(‪. . . . . . . . . . .)09 - 22‬‬
‫‪PUp  PSilt  Pf .S1  PE .q  Pdyn.  PIce  PWave  Pd  Pf .S 2 .‬‬
‫;‬
‫فورمول (‪)09 - 22‬باتفاوت خیلی کم میتواند به شکل ذیل نیز تحریر گردد ‪:‬‬
‫‪[G  (W f  WA )] * tg  C * A‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .)09 - 20‬‬

‫‪CS ‬‬
‫‪P‬‬‫‪H .S‬‬ ‫‪ PEQ  PSilt  PIce  PWave‬‬ ‫‪,‬‬
‫در فورمول )‪ –G : ) 09 – 20‬وزن مجموعی بند ‪ ،‬فیل پایه ها ‪ ،‬وزن آب و سایًر ساختمانها وتجهیزات مربوط بند‬
‫میباشد ‪ -fW.‬مجموعۀ قوه های عمودی فلتری‪ -AW ،‬قوۀ تعلیقی ارشمیدس ‪ - φgt = f ،‬ضریب اصطکاک داخلی‬

‫– محصلۀ قوۀ‬ ‫‪StHP،‬‬ ‫خاکهای اساس بند ‪ –C ،‬ضریب چسپش مخصوص خاکهای اساس ‪ – A ،‬مساحت سطح قاعده بند‬
‫–قوۀ‬ ‫‪IceP‬‬ ‫‪ -‬قوۀ زلزله ‪ - PSilt ،‬قوۀ ترسبات که در کاسۀ ذخیره ته نشین میشوند ‪،‬‬ ‫‪Q.EP،‬‬ ‫فشار هایدرو ستاتیکی آب‬
‫یخ از جانب کاسۀ ذخیره بند ‪ – waveP ،‬قوۀ امواج آب کاسۀ ذخیره ناشی از وزش باد ‪.‬‬
‫از فورمول) ‪) 09 – 20‬دیده میشود که قوۀ مقاومت که در مقابل لغزش بند عمل مینماید مربوط اصطکاک بین‬
‫کانکریت بند و خاکهای اساس بند میشود ‪ .‬اگر خاکهای اساس در ترکیب خویش فاقد گل باشد وصرف ریگ های مختلف‬
‫باشند د ر آ نصورت در فورمول )‪) 09 – 20‬قیمت ‪ C = 9‬گرفته میشود ‪.‬‬
‫‪(S.FSlid = C‬برای‬ ‫‪S‬‬ ‫به اساس نورم ها وقواعد عامل در اکثر کشور های جهان قیمتهای ضریب استواری در لغزش (‬
‫کالس های مختلف ساختمانهای هایدرولیکی در حدود های ذیل پذیرفته میشود ‪.‬‬
‫برای بند های کالس ( ‪CS = 1.3 . . . . . . . . . . . . .) I‬‬
‫برای بند های کالس ( ‪CS = 1.25. . . . . . . . . . . .) II‬‬
‫برای بند های کالس ( (‪CS = 1.20. . . . . . . . . . . . .III‬‬
‫برای بند های کالس ( (‪.0.09 . . . . . . . .IV‬تر ‪CS = 1.15‬‬
‫از فورمول (‪) 09 - 20‬دیده میشود که هرقدر وزن بند بیشتر وقوه های عمودی فلتری کمتر باشند به همان اندازه‬
‫استواری بند بیشتر خواهد بود ‪ .‬اما اگر در نتیجۀ محاسبه قیمت ضریب استواری(= ‪ ) S.FCS‬کمتر از قیمت معیاری آن‬
‫حاصل گردد در آنصورت به خاطر افزایش قیمت ( ‪ ) CS‬بهترین طریقه عبارت از بیشتر ساختن حدو زیر زمینی بند های‬
‫اساس غیر صخره ای میباشد ‪ .‬این هدف توسط اعمار دامن ها ‪ ،‬دندانه ها و شپونت برآورده شده میتواند ‪ .‬ولی نباید‬
‫فراموش گردد که انتخاب هریک ازین ساختمانها در شرا ًیط خاص جیولوجیکی وتخنالوژیکی امکان پذیر میباشد ‪ .‬ازینرو‬
‫باید قبل از انتخاب هریک شرایًط ساحه دقیقأ تحلیل گردیده وصرف بعداز آن تصمیم منطقی ومعقول انجینیری اتخاذ گردد ‪.‬‬
‫‪ . 01 - 0‬انواع وعناصر ساختمانی دامن ها وشپونت ها‬

‫‪ . 01 -0 . 0‬دامن ها ‪Blanketes .‬‬
‫دامنها در بیشروی بند به منظور های طویل ساختن حدود زیر زمینی بند وکاهش مقدار جریان فلتری ازطریق اساس‬
‫بند ها وباالخره پایًین آوردن اثرات منفی جریان فلتری اعمار میشوند ‪ .‬مواد ساختمانی دامن ها ازمواد مختلف وبا طول‬
‫های مختلف ساخته میشوند ‪ .‬از لحاظ تأثیر ات خویش باالی فاصلۀ فلتری و چگونگی ایجاد ضا یعات فلتری و مواد‬
‫ساختمانی به دو نوع اساسی تقسیم میشوند ‪ .‬یکنوع شان دامن های غیر نفوذی ونوع دوم شان دامن های نفوذی آب اند ‪.‬‬
‫قیمتهای ضریب فلتری مواد دامن ها در حدود ((‪cm/sec.A x 10-6‬تعین میشود ‪.‬‬
‫دامنهای غیر نفوذی در شرا ًیطی ساخته میشوند که در اساس بند گل های ریگدار ویا ریگهای گل دار باشند ودامن های‬
‫نفوذی در حاالتی ساخته میشوند که در اساس بند ها ریگها باشند ‪.‬‬
‫از لحاظ مواد ساختمانی شان دامن ها بدو نوع تقسیم میشوند ‪ ،‬دامن های انحنایًی ودامن های سخت ( غیر انحنا ًیی )‬
‫‪ . 09 -0 . 2‬دامن های انحنایًی ‪Flexible Blanketes‬‬

‫این نوع دامن ها باید در حالت انحنا هم وظایًف خویش را به طورالزم وقناعت بخش انجام دهند ‪ .‬یعنی باید از اثرنشست‬
‫وسایًر تغیرات بند متأ ثر نگردند ‪ ،‬در صورت نشست خاک های اساس انحنا نمایند و با الخره مقدار ضایعات فلتری و قوه‬
‫های فلتری را تا حدود های مجاز کاهش داده بتوانند ‪ .‬ازینرو توصیه میشود که ضریب فلتری خاکهای دامنها باید حد اقل‬
‫الی ‪ 89‬مرتبه نظر به ضریب فلتری خاکهای اساس بند کمتر باشد ‪ .‬بادر نظر داشت توصیۀ فوق دامن های انحنایًی باید از‬
‫خاکهای نرم مثأل ‪ :‬گل ها ‪ ،‬گل های ریگدار ‪ ،‬اسفالت ‪ ،‬کانکریت ‪ ،‬آهن کانکریت ‪ ،‬گل کانکریت ‪ ،‬صفحات پولی میر های‬
‫مختلف وغیره ساخته میشوند ‪ .‬دامن ها از دندان جلوی بند آغاز وبه سمت مخالف جریان در یا به طول ( ‪ ) lblan.‬ادامه‬
‫داده میشوند ‪.‬شکل(‪ )09 - 0‬دیده شود ‪ .‬طول دامن جلوی بند ( ‪ ) lblan.‬به اساس مقایسۀ واریانت مختلف حدود زیر‬
‫زمینی بند ها تعین مگردد ‪.‬‬
‫شکل(‪ .. )09 - 0‬دامن انحنا ًیی جلوی بند ‪.‬‬

‫در شکل ‪ – 0 :‬دامن ‪ – 2 ،‬پوش دامن ‪ – 0 ،‬شپونت ‪ – 0 ،‬کاک ( شپونکه ) ‪،‬‬
‫‪– 8‬دندانۀ جلوی بند ‪ - 6،‬جسم بند ‪ - 7 ،‬اساس دامن ‪.‬‬
‫‪ ) H = H‬الی ‪ 08‬مترباشد در آنصورت باید دامنها از گل ها ‪ ،‬گل های ریگدار و‬ ‫‪1‬‬ ‫‪–H‬‬ ‫‪2‬‬ ‫هرگاه سرکوب عامل (‬
‫تورف ها ساخته شوند ‪ .‬ولی اگر سرکوب عامل بیشتر از ‪ 08‬متر باشد در آنصورت دامن ها باید از گل کانکریت ‪ ،‬آهن‬
‫کانکریت های عایق شده ‪ ،‬اسفالت ها وسایًر مواد مختلط اعمار شوند ‪.‬‬
‫ضخامت دامن ها ی گلی بدون محاسبه در قسمت جلوی در حدود ‪ 9.78‬متر ودر قسمت متصل با بند در حدود ‪ 0‬الی‬
‫‪ 2‬متر تعین میگردد ‪ .‬ضخامت دامن های گی ‪ ،‬گل های ریگدار و تورفی در نقطۀ کیفی طول شان از شرایًط ذیل تعین‬
‫میگردد ‪:‬‬
‫‪H‬‬
‫‪t Blank.. ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . )09 - 20‬‬
‫‪J all.‬‬
‫در فورمول ‪:‬‬
‫‪ –( J‬گرادینت مجازی مواد دامن بوده که برای‬ ‫و)‪all.‬‬ ‫)‪ –( ΔΗ‬تفاوت سرکوب ( ‪ ) Head‬بین سطوح باال ًیی وپا ًیینی‬
‫گل ها )‪( J all = 8 - 6.‬وبرای گل های ریگدار )‪( J all = 5 - 4.‬قبول میشود ‪ .‬خاک دامن ها به روی قشر های آماده گی‬
‫قبأل ریخت شده ومتراکم شده بصورت طبقه طبقه ریخت گردیده و هر طبقه بطور جدا گانه توسط رولر ها متراکم میشود ‪.‬‬
‫دامن ها میتوانند در آب نیز ریخت شوند که درین صورت ها به متراکم ساختن خاک ریخت شده نیازی وجود نخواهد داشت‬
‫موثریت بیشتر اند ‪.‬‬
‫‪ .‬از همین رو عملیۀ ریخت دامن ها در آب از لحاظ اقتصادی دارای ً‬
‫گل کانکریت عبارت از چنان مخلوط از خاک است که در آن از لحاظ وزنی ‪ ) 28 - 29 ( %‬گل ‪ ) 09 – 09 ( % ،‬و‬
‫‪ ) 09 - 08 ( %‬جغل ها ی میده باهم مخلوط گردیده باشند ‪ .‬هرقدر این مخلوط متجانس باشد به همان اندازه کیفیت آن‬
‫بهتر خواهد بود ‪ .‬دامن های گل کانکریتی هم در زمان اعمار وهم در زمان بهره برداری از تورم و طبقه ا ی شدن ( پت‬
‫صون بوده واز یخ بندی کمتر متضرر میگردند ‪.‬‬
‫شدن ) م ً‬

‫سطح باالیًی دامن ها توسط قشر ریگی وجغله ای که به سبک فلتر معکوس به ضخامت الی ‪ 29‬سانتي مترریخت‬
‫میگردد پوشانیده میشود ‪ .‬قشر فلتر معکوس به نوبۀ خود توسط سلب های آهن کا نکریتی فا بریکه ا ی و یا یک ر یخت‬
‫پوشانیده میشود ‪ .‬ضخامت سلب های مذکور در حدود ‪ ) 89 – 29 (ct‬قبول میشود ‪ .‬در بعضی موارد نادر بعوض سلب‬
‫ها سنگ فرش با مصاله بکار میرود ‪ .‬اگرعبور دادن آب های زمان ساختمان بند از طریق وایه های نیم کارۀ بند آبریزه‬
‫ای در نظر باشد در آنصورت ضخامت سلب های پوش دامن نظر به سرعت جریان پرچاوه ای در باالی سلب های مذ کور‬
‫تعین میگردد ‪.‬‬
‫اتصال دامن با تنۀ بند باید طوری صورت گیرد که امکانات ایجاد شدن درز در سرحد تماس شان کامأل رفع باشد ‪.‬‬
‫زیرا در سرحد تماس ایجاد گردیدن درز با فراخی ‪ mc0‬کفایت مینماید تا دامن بطور کامل از کار باز ماند ‪ .‬به همین منظور‬
‫در سرحد تماس بند و دامن باید کاک تحکیم کننده (‪ )Seal‬در نظر گرفته شود ‪ .‬تحکیم کاری یا ( ‪ )Seal‬عبارت از یک‬
‫صفحۀ مسی یا المونیمی است که یک انجام آن مطابق شکل (‪ )09 - 0‬در دامن وانجام دیگر آن در جسم بند فروبرده‬
‫میشود ‪ .‬همچو تحکیم کاری منبعد بنام شپونکه یادگردیده است ‪.‬‬
‫‪ . 09 -0 . 0‬دامن های سخت ( غیر انحنایًی ) ‪Unflexible Blanketes‬‬

‫دامن های سخت از آهن کانکریت در صورت اساس های متراکم و لی قابل نفوذ آب ساخته میشوند ‪ .‬این دامن ها‬
‫توسط درز های افقی به سکشن های جداگانه تقسیم میشوند شکل (‪ )09 - 0‬دیده شود ‪ .‬درز های یادشده توسط قیر ویا‬
‫توسط چند الیۀ رخت های شیشه ای درمقابل نفوذ آب عایًق ساخته میشوند ‪ .‬همچنین الیه های مذکور به سمتهای عمودی‬
‫یک بادیگر دوخته میشوند تا پیوستگی شان یک بادیگر برهم نخورد ‪.‬‬
‫شکل (‪ .)09 - 0‬دامن سخت در بیش روی بند ‪.‬‬

‫‪ - 2‬پوش وقا یوی ‪،‬‬ ‫در شکل ‪ - 0 :‬دامن کانکریتی ویا آهن کانکریتی سخت ‪،‬‬
‫‪ - 0‬درز انبساطی ‪ - 0 ،‬شپونکه ( کاک تحکیماتی) ‪ - 8 ،‬دندان جلوی ‪ - 6 ،‬جسم بند ‪.‬‬
‫اگر سرکوب عامل باالی این دامن ها الی ‪ 09‬متر باشد ‪ ،‬در آنصورت میتوانند دامن های کانکریتی بدون عا ًیق انتخاب‬
‫‪ )J‬تعین شود ‪ .‬قیمت گرادینت مجازی برای‬ ‫(‪all.‬‬ ‫گردند ‪ .‬اما ضخامت سلب درهرصورت باید به اساس گرادینت مجاز ی‬
‫کانکریت و آهن کانکریت در حدود های ذیل قبول میشوند ‪ . ) = 20 – 30 J all.( .‬یاد آوری میگردد که در صورت حرکت‬
‫افقی بند هم دامن های انحنایًی و هم دامن های سخت در جای خویش باقی میمانند ( حرکت نمی نمایند ) ‪.‬‬
‫‪. 09 -0 . 0‬دامن های انکری ‪Anchor Blanketes‬‬

‫دامن های انکری بصورت عموم از آهن کانکریت ساخته وبا جسم بند ارتباط محکم دارند ‪ .‬ضخامت دامنهای انکری‬
‫در حدود ها ی بین ( ‪ 9.09‬و ‪ ) 9.79‬متر تعین میشوند ‪ .‬این نوع دامن هاهمان طوری که در شکل (‪ )09 - 8‬دیده‬
‫میشودتوسط سیخ ها با آهن کانکریت تهداب بند ار تباط داده میشوند ‪ .‬این ارتباط در اکثر حاالت بشکل مفصلی میباشد ‪.‬‬
‫لذا خصوصیت عمدۀ دامن های مذکور در آنست که در صورت حرکت افقی بند دامن ها ی انکری نیز یک جا به همان سمت‬
‫حرکت نموده وقوۀ اصطکاک که درین صورت در سرحد تماس دامن و خاک های اساس آن به میان می آید باالی استواری‬
‫بند در مقابل لغزش تاثیرات مثبتی را بعمل می آورد ‪.‬سهم دامنها انکری در افزایش استواری بند درمقابل لغزش نظر به‬
‫سایًر انواع دامنها خیلی زیاد است زیرا قوۀ اصطکاک که در صورت حرکت افقی بین در سر حد تماس دامن و خاک های‬
‫اساس آن ایجاد میگردد از لغزش بند جلوگیری مینماید ‪ .‬شکل (‪ )09 - 6‬دیده شود ‪.‬‬
‫شکل (‪ ..)09 - 8‬شیمای سیخبندی دامن انکری وسایًر خصوصیات ساختمانی آن ‪.‬‬
‫در شکل فوق ‪ – 0 :‬دامن انکری آهن کانکریتی ؛ ‪ - 2‬پوش محافظوی دامن ( خاکی ویا ریگی )؛‪ - 0‬شپونت ‪ – 0 .‬زابر ؛‪- 8‬‬
‫کاک ( شپونکه ) ؛ ‪ – 6‬دندان جلوی بند ؛‪ – 7‬جسم بند ‪.‬‬
‫اگر قوۀ اصطکاک در یک متر عرض سطح تماس دامن انکری با خاک اساس به ( ‪) R Blan‬نشان داده شود مسا وی‬
‫‪RBlan  l Blan. WW  Pf .v .tg soil  c.l Blan.‬‬ ‫(‪. . . . . . )09 - 28‬‬
‫‪ C w،‬او‪ P ff‬در شکل (‪ )09 - 6‬نشان داده شده اند ‪.‬‬ ‫‪Blan:‬‬ ‫در فورمول فوق‬
‫‪ tgφ = f‬و ‪ C‬بترتیب ضریب اصطکاک بین خاک اساس و کانکریت دامن و ضریب چسپش مخصوص خاک اساس‬
‫‪) R‬در جملۀ قوه‬ ‫‪Blan‬‬ ‫است ‪ .‬ضریب چسپش ‪ C‬صرف در صورت موجودیت خاک های گلدار داساس بند عمل مینماید ‪( .‬‬
‫های گیرند محسوب میشود ‪.‬‬
‫شکل(‪ .)09 - 6‬چگونگی ایجاد قوه های اصطکاک در اساس دامن های‬
‫انکری وتأ ثیر شان باالی استوار ی بند ‪.‬‬
‫‪) R‬با کم شدن قوۀ فلتری (‪f.v( P‬بیشتر میگردد ‪ .‬به همین‬ ‫‪Blan‬‬ ‫از فورمول (‪)09 - 28‬دیده میشود که تأ ثیرقوۀ (‬
‫منظور در صورت نیاز میتواند در زیر دامن مطابق شکل (‪)09 - 6‬زابر هم در نظر گرفته شود ‪.‬‬

‫‪.09 -0 . 8‬شپونت ها ‪Sheet Piles‬‬

‫شپونت ها عبارت از دیوار های عمودی طویل وکم عرض اند که در نقاط مورد نیاز ومعین حدود زیر زمینی بند یکی‬
‫متصل بادیگر به شکل عمودی به عمق الزم کوبیده میشوند ‪ .‬اهداف اساسی ازکوبیدن شپونت ها عبارت از طویل ساختن‬
‫حدود زیرزمینی بند ‪ ،‬کم ساختن ضایعات آب فلتری از طریق اساس بند و باالخره کاهش قوه های فلتری میباشند ‪.‬‬
‫از لحاظ مواد ساختمانی شپونت ها میتوانند از فوالد ‪ ،‬آهن کانکریت و چوب ها ساخته شوند ‪ .‬به علت معایًب قابل‬
‫مالحطۀ که چوب در محیط آبی دارد موارد استعمال چوب در ساختمان شپونت در حال حاضر تقریبأ متوقف گردیده ونیازی‬
‫هم به تفصیالت بیشتر در مورد شپونت های چوبی در ین جادیده نمی شود ‪.‬‬
‫شپونت ها عمد تأ در دندانه های جلوی وعقبی بند ها ‪ ،‬در آغاز دامنها و انجام نها ًیی ریسبرم کوبیده میشوند ‪ .‬شرایًط‬
‫الزم ومساعد برای کوبیدن شپونت ها موجودیت خاک های مساعد برای کوبیدن شان میباشد ‪ .‬زیرا اگر در خاکهای اساس‬
‫بند سنگ های نسبتأ بزرگ تر موجود باشند در آنصورت کوبیدن شپونت ها دشوار وحتی هم ناممکن میشود ‪ .‬یک نمونۀ‬
‫دیگری ازین عناصر عبارت از تهداب های میخی میباشند که در اساس ها ضعیف تعمیرات و پل پایه ها موارد استعمال‬
‫دارند‪ .‬که با استفاده از این تهداب ها اوأل اساس های مذکور تقویه گردیده وبعدأ تعمیرات ویا پل های مورد نظر باالی شان‬
‫اعمار میشوند ‪.‬‬
‫اشکال معمول ومروج مقاطع عرضی شپونت های فوالدی وشپونت های آهن کانکریتی در شکل (‪ )09 - 7‬نشان داده‬
‫شده اند ‪.‬‬
‫در ساختمانهای هایدرولیکی اهداف اساسی از ساختن وکوبیدن شپونت ها عبارت از متوقف ساختن جریان فلتری و‬
‫کاهش قوه های فلتری میباشند ‪ .‬طویل ساختن مسیر فلتری باعث ایجاد مقاومت هایدرولیکی در مقابل جریان فلتری گردیده‬
‫که در نتیجه جریان فلتری وقوه های فلتری کاهش می یابند ‪.‬‬
‫شیت های شپونتی فوالدی به طول ‪ 02‬الی‪ 08‬متر تهیه گردیده ومیتوانند به عمق الی ‪ 89‬متر کوبیده شوند ‪ .‬نمای‬
‫شپونت فوالدی درقطع ( ‪ ) 0 – 0‬در شکل ( ‪ ) 09 -7b‬نشان داده شده است‪.‬سرحد تماس دو تختۀ مجاور در مقابل نفوذ آ‬
‫ب عایًق میشود ‪.‬به همین ترتیب نمای شپونت آهن کا نکر یتی د ر قطع ( ‪ ) 0 – 0‬د ر شکل ( ‪ ) 09 -7c‬نشا ن د ا د ه‬
‫شده ا ست‪.‬د را شکا ل (‪ )09 -7 de‬بترتیب اشکال شپونت فوالدی وآهن کانکریتی در ایزومتری دیده میشوند ‪.‬‬
‫تیغه های پا ًیینی اینشپونت ها تیز وباریک ساخته میشوند تا هنگام کوبیدن خوبتر در زمین فرو رفته بتوانند ‪ .‬اشکال‬
‫( ‪ )09 -5 a،d‬دیده شوند‪ .‬هم چنین در اشکال ( ‪ )09 -5 b،c‬اتصال دیوار های شپونتی فوالدی وسیخ بندی شپونت های آهن‬
‫کانکریتی نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫از لحاظ بسیط بودن شرایًط کوبید ن شپونت های فوالدی نظر به شپونت های آهنکانکریتی از برتری های خوبی‬
‫برخوردار اند ولی ازینکه از فوالد های خیلی محکم وضد زنگ باید ساخته شوند از لحاظ اقتصادی قیمت تر تمام میشوند ‪.‬‬
‫از برتری های مهم شپونت های آهن کانکریتی آنست که از یک طرف میتواند در خاک هاو سنگ ها کوبیده شده واز جانب‬
‫دیگر میتوانند در ساحۀ ساختمان ( در پولیگون های ساختمانی) تهیه گردند ‪.‬‬
‫انجام های باالیًی شپونت ها درقسمت اتصال شان باجسم بند ها بداخل حجرۀ قیری قرار داده میشود‪ .‬بعد از جابجاکردن‬
‫شپونت حجرۀ مذکور توسط قیر ویا سا ًیر مواد ماستیکی پر میشود تا انجام باال ًیی شپونت درهنگام نشست بند بداخل آن‬
‫فرو رفته ومتضرر نشود ‪.‬‬

‫شکل (‪ .)09 - 7‬شپونت ها ‪ ،‬اقسام وعناصر ساختمانی شان ‪.‬‬

‫در شکل (‪– a : )09 -7‬موقعیت شپونتها درآغاز دامن و دندان جلوی بند ‪ - b .‬قطع ( ‪ ) 0 – 0‬درصورت شپونت‬
‫فوالدی‪ - c .‬قطع ( ‪ ) 0 – 0‬درصورت شپونت آهن کانکریتی ‪ - d .‬شپونت فوال دی در ایزومتری ‪ - e .‬شپونت آهن کانکریتی‬
‫در ایزو متری ‪.‬‬
‫شکل (‪ .)08 - 5‬خصوصیات ساختمانی شپونت ها ‪.‬‬

‫در شکل فوق ‪- a :‬تیغۀ پایًینی شپونت فوالدی ‪ - b ، .‬اتصال شیت های شپونتی فوالدی باهم‬
‫دیگر ‪ - c.‬سیخ بندی در قطع عرضی شپونت آهن کانکریتی ‪ – d .‬سیخ‬
‫بندی در قطع طولی شپونت آهن کانکریتی وتیغۀ پا ًیینی آن ‪.‬‬

‫درجوار حجرۀ قیری یک حجرۀ احتیاطی دیگر به فاصلۀ ( ‪ 0‬الی ‪ ) 8‬که با حجرۀ اصلی راه دارد نیز مد نظر گرفته‬
‫میشود تادر صورت نشست بند قیر از حجرۀ اصلی بداخل شده بتواند ‪ .‬حجره های قیری در تأ مین کار شپونت ها از اهمیت‬
‫خاصی برخوردار اند واز کار ماندن شان میتواند باعث توقف کار شپونت وبند شود ‪ .‬بطور مثال اگر در قیر حجرۀ مذکور‬
‫در زها ایجاد شوند آب کاسۀ بند ازینطریق ضایع گردیده وبند از کار باز خواهد ماند ‪ .‬طول عمر های کاری قیر وبند از‬
‫همدیگر متفاوت اند ازینرو قیر حجرات مذکور بعد از گذشت زمان معین باید ترمیم ویا تبدیل گردد ‪ .‬برای هردو منظور فوق‬
‫باید اوأل قیر خوب داغ و گرم شود تا ا مکان ابقای درز ها کامأل مرفوع گردد ‪ .‬حجرۀ قیری وعناصر ساختمانی آن در شکل‬
‫(‪ ) 09 - 0‬نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫شکل (‪. )09 - 0‬شکل حجرۀ قیری و عناصر ساختمانی آن ‪.‬در شکل ‪- 0:‬‬
‫‪ - 0‬میخ های چوبی ‪ – 0 ،‬تخته های چوبی‬ ‫شپونت ‪ - 2 ،‬نمد قیر آلود ‪،‬‬
‫‪ - 8‬پایه های در فاصله های یک متر ‪ – 6 ،‬تخته های چوبی ‪ – 7 ،‬مخلوط‬
‫قیر ومنرال ‪ – 5 ،‬تکه بارچه های نساجي‪ - 0،‬چاه های احتیاطی بعد از هر ‪0‬‬
‫متر ‪،‬‬
‫‪– 09‬سطح قیر در چاه های احتیاطی ‪.‬‬
‫‪.09 -0‬محاسبۀ تشنجات در اساس بند های کانکریتی اساس غیر صخره ای‬
‫به منظور تعین محکمی خاک های اساس بند حتمأ باید تشنجات در سطح قاعدۀ بند محاسبه گردند‪ .‬هدف اساسی از‬
‫محاسبۀ تشنجات آنست که باید عکس العمل های داخلی ناشی از عمل قوه های خارچی که در داخل جسم بند بوجود میآیند‬
‫دریافت میگردند ‪ .‬سپس این عکس العمل با حد ( قدرت ) مقاومت مواد ساختمانی بند به مقایسه گذاشته میشوند ‪ .‬شرط‬
‫اساسی تأمین محکمی طوریست که باید عکس ا لعمل های داخلی ناشی از عمل قوه های خارجی (‪ ( R cal.‬باید نظر به حد‬
‫مقاومت مواد ساختمانی بند ( ‪( R lim.‬کم تر باشد ‪ .‬یعني ‪:‬‬
‫‪Rcal.  .Rlim.‬‬ ‫(‪. . . . . . . )08 - 28‬‬
‫صو نیت بنددرمحکمی (‪ ( S.F Str.‬یا ضریب ذخیره در‬

‫‪ ( R‬بنام عا مل ا ط ًمنا ن یاعا مل م ً‬ ‫(و(‪cal.‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪lim.‬‬ ‫نسبت (‬
‫صو‬
‫‪( C‬یاد میشود ‪ .‬اصل تأمین بودن محکمی بند و مواداساس آن زما نی برقرار بوده میتوا ند که عا مل م ً‬ ‫(‪Str‬‬ ‫محکمی‬
‫نیت ویا ضریب ذ خیره بند د رمحکمی بیشترا ز یک باشد یعنی ‪:‬‬
‫‪R‬‬ ‫(‪. . . . . . )08 - 26‬‬
‫‪C Str  S .FStr.‬‬ ‫‪ lim .  1‬‬
‫‪Rcal.‬‬

‫تشنجات در نقطۀ کیفی سطح قاعده که بین نقاط ‪ A‬و ‪B‬واقع باشد از اتصال مستقیم آردینات تشنجات نقاط ‪ A‬و ‪B‬حاصل‬
‫میشوند ‪ .‬شکل(‪)09 -09‬دیده شود ‪ .‬برای محاسبه یک سکشن بند که طول آن (‪ )Bsec.‬در نظر گرفته شده است ‪ .‬لذا‬
‫مساحت سطح قاعدۀ بند مساوی به (‪( B0 x Bsec.‬میشود ‪ .‬مرکز ثقل قاعدۀ بند در نقطۀ‪ O‬واقع است ‪.‬‬
‫تشنجات در نقاط ‪ A‬و ‪B‬ذریعۀ فورمول انقباض غیر مرکزی تعین میشوند ‪.‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪6.M O‬‬ ‫(‪. . . )09 - 27‬‬

‫‪ Y ( A, B ) ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪B0 .xBSEC. BSEC. .xB02‬‬
‫شکل ( ‪ .)09 - 09‬شیمای محاسبوی تشنجات‬

‫در سطح قاعدۀ بند ‪.‬‬
‫‪–ΣM‬مجموعۀ الجبری مومنتتمام قوه های عامل نظر به نقطۀ( ‪) O‬و‪–Σ I‬مجموعۀ‬ ‫‪1‬‬ ‫درفورمول (‪:)09 - 27‬‬
‫الجبریتمام قوه های عمودی میباشد ‪ .‬به همین ترتیب در فورمول فوق عالمۀ ( ‪ ) -‬برای جدار جلوی(‪ ) A‬وعالمۀ ( ‪) +‬‬
‫برای جدار عقبی ( ‪ ) B‬بند گرفته میشود ‪ .‬اگر برای محاسبۀ تشنجات در فورمول (‪ )09 - 27‬کاسۀ ذخیره پر آب در نظر‬
‫گرفته شده باشد یعنی فوۀ فشار هایدرو ستاتیکی آب ‪ ،‬قوه های فلتری و قوۀ ارشمیدس نیز شامل فورمول شده باشد در‬
‫انصورت تشنجات حاصله تشنجات زمان بهره برداری خواهد بود ‪ .‬واضح است که درین صورت تشنجات در نقطۀ ‪ A‬کمتر‬
‫ودر نقطۀ ‪ B‬بیشتر حاصل خواهند شد ‪ .‬اما اگر کاسۀ ذخیرۀ خالی از آب در نظر گرفته شود وقوه های ناشی از موجود یت‬
‫آب در نظر گرفته نشوند آنگاه تشنجات حاصله تشنجات زمان اعمار بوده و قیمتهای شان در نقطۀ ‪ A‬بیشتر ودر نقطۀ ‪B‬‬
‫کمتر میباشد ‪ .‬برای بند ها ی کا نکر یتی ا ساس غیر صخره ای قیمت ها ی تشنجا ت هر دو جدار ‪ A‬و ‪B‬یعنی (‪ ) σY.A‬و‬
‫‪ Y max‬‬ ‫(‪ ) σY.B‬باید روابط ذیل برقرار باشند ‪.‬‬
‫‪ .2  3‬‬
‫‪ Y min.‬‬
‫(‪. . . . . . . . .)09 - 25‬‬
‫‪R‬‬
‫‪150  lim  1.25‬‬
‫‪RCal‬‬
‫نسبت فوق قیمت های تشنجات اعظمی واصغری در جدر های بند را محدود ساخته واز نشست وکج شدن نا موزون بند‬
‫جلوگیری مینماید ‪.‬‬
‫اگر در نتیجۀ محاسبات معلوم گردد که تشنجات در قاعدۀ ( ‪( AB‬بند از قابلیت برداشت خاک اساس بند بیشتر اند در‬
‫آنصورت ایجاب مینماید که سطح قاعدۀ بند بیشتر گردیده و بدین ترتیب قیمت قوۀ عامل باالی فی واحد سطح خاک اساس‬
‫کمتر گردد ‪ .‬اما به خاطر باید داشت که افزایش سطح اساس بند باعث افزایش مصرف کانکریت در جسم بند ونتیجتأ هم‬
‫افزایش قیمت تمام شد بند میگردد ‪ .‬ازینرو در همچو حاالت میتواند در داخل جسم بند کانکریتی جوف ها در نظر گرفته‬
‫شوند و جهت جبران کمبود وزن بند این جوف ها بعدأ توسط ریگ ها وجغل های مختلف پر گردند ‪.‬‬
‫‪.09 - 8‬تقسیم بند به سکشن ها ودرز ها ی بین سکشن ها ‪.‬‬

‫نشست ها وتغیر شکل های غیر متوازن جسم بند در از اثر نامتجانس بودن مواداساس و تغیر شکل ها ی ناشی از‬
‫نوسانات حرارت محیط ماحول باعث ایجاد تغیز شکل (‪( deformation‬های مختلف در جسم بند ها میگردد ‪ .‬برای اینکه‬
‫تغیر شکل های مذکور باال ی استواری موضعی وکلی بند ها اثرات منفی بجا نگذارند جسم بندد های کانکریتی توسط درز‬
‫های نشستی و حرارتی طوأل به سکشن ها تقسیم میشوند ‪ .‬بطور عموم درز های بین سکشن ها ی بند ها به دو نوع اند ‪.‬‬
‫موقت در زمان ساختمان بند بین بالکهای کانکریت‬
‫موقت و نوع دوم شان درز های دا ًیمی اند ‪ .‬درزهای ً‬
‫نوع اول درز های ً‬
‫ریزی گذاشته میشوند ‪ .‬بعد از سخت شدن مکمل کانکریت درزهای مذکور توسط کانکریت ویا شیرۀ سمنت کامأل مسدود‬
‫میگردند ‪ .‬درز های موقت صرف در زمان ساختمان موجود میباشند ‪ .‬اما در ز های دایًمی الی ختم عمر بند موجود اند وبه‬
‫خاطر تأمین نشست مستقالنۀ هر سکشن وجلوگیری ازایجاد تشنجات حرارتی در تنۀ بند های کانکریتی در نظر گرفته‬
‫در صورت اساس های صخره ای تقریبأ ‪ ) 79 - 68 ( %‬نشست نهایًی در ختم مدت ساختمان وپر گردیدن کاسۀ ذخیره‬
‫تکمیل میگردد ‪ .‬و نشست بعدی بند باسرعت کمتر صورت میپذ یرد ‪ .‬طول سکشن ها ی بند از شرا ًیط جیولوجیکی اساس‬
‫و نوسانات حرارت ساحۀ ساختمان تعین میگردد ‪.‬‬
‫در بند های آبریزه ای موقیعیت درز های نشستی حرارتی طوری تعین میگردد که در ز مذکور فیل پایه را طوأل بدو‬
‫حصۀ مساوی تقسیم نماید ‪ .‬تا از کج شدن فیل پایه ها و بند ش حرکت دروازه های تنظیم کننده جلوگیری شده بتواند ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ .)09 - 00‬تقسیم بند آبریزه ای به سکشن ها ‪.‬‬

‫در شکل ‪ – a :‬سکشن یک وایه ای ‪ – b .‬سکشن دو وایه ای ‪ – c .‬سکشن سه وایه ای ‪.‬‬
‫موقعیت درز سکشنی ‪ - 0 .‬قلۀ آبریز ‪ - 2 .‬فیل پایه ‪ - 0 .‬دروازه ‪ - 0 .‬درز های نیمه‪.‬‬
‫‪ - 8‬درز سکشنی ‪.‬‬
‫درصورتیکه خاکهای اساس بند نامتجانس باشند ویا هم در صورت موجودیت لینز های خاک های ضعیف که سکشن های‬
‫بند باالی شان قرارمیگیرند باید درهرسکشن یک وایه شکل ( ‪ )09 - 00 a‬دووایه شکل (‪ )09 - 00b‬ویا سه وایه شکل‬
‫( ‪ ) 09 - 00c‬جا به جا میشوند ‪.‬‬
‫فاصله بین درز های ثابت( دایًمی )در حدود های بین( ‪ 09‬و ‪)89‬متر قبول میشود ‪ .‬اما برای بی اثر ساختن تشنجات‬
‫حرارتی بین فیل پایه ها و وا یه ها درز های نیمه گذ ا شته میشو ند که تا قاعدۀ بند نمی رسند ‪ .‬درز ها ی نیمه در شکل‬
‫(‪ )09 -00b، c‬نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫درز های سکشنی باید بکمک شپونکه ها ( ‪ ( Sealings‬در مقابل نفوذ آب عا ًیق گردند که شیما های عا یًق کاری‬
‫درزها در شکل های ( ‪ )09 -02b ،a‬نشان داده شده ‪.‬‬
‫شکل (‪ .)09 - 02‬دو نمونه از عایًق کاری عمودی ‪.‬‬

‫در شکل ‪ - a :‬شپونکۀ عمودی اسفالتی کوچک ‪.‬‬
‫‪ - b‬شپونکۀ عمودی اسفالتی متوسط‪ – 0 .‬تحکیم کاری درز بوسیلۀ نمد قیر آلود ‪.‬‬
‫‪ – 2‬ا سفالت ( مخلوط قیر وریگ میده )؛‬
‫‪ – 0‬عایُق ( اېزولېتور )‪ – 0 .‬راد های گرم کننده ‪ - 8 .‬صفحۀ مسی‬
‫‪ – 6‬بالک آهن کانکریتی ‪.‬‬

‫فصل یازدهم‬
‫بند های کانترفورسی‬
‫‪ .00 - 0‬معلومات عمومی‬
‫در اکثر موارد در بندهای گراویتی از محکمی کانکریت استفاده مکمل بعمل آمده نمیتواند ‪ .‬یا به عبارۀ دیگر در جدار‬
‫عقبی بند های گراویتی قیمت های تشنجات محاسبوی نظر به قیمت های مجازی آن کمتر حاصل میشوند ‪ .‬این حادثه باعث‬
‫میگردد که درقسمت های نزدیک به جدار عقبی بند یک حجم زیاد کانکریت به شکل نیمه عاطل باقی مانده و عاطل بودن‬
‫کانکریت موثریت اقتصادی بند را پایًین می آورد ‪ .‬همین علت بودکه ازطرف انجینیران ایتالیوی چنان بند های کانکریتی‬
‫پیشنهاد گردید که در آنها جدار های عقبی به شکل ردیف از دیوار های عمودی بوده ولی جدار جلوی شان بشکل مسدود‬
‫وغیر قابل عبور برای آب می باشد ‪ .‬این بند ها از جانب مخترعین آن به نام بند های کانترفورسی( ‪(Buttresses dams‬‬
‫یادگردیدند ‪ .‬با گذشت زمان انواع واشکال مختلف این بند به میان آمدند که بطور عموم تمام اشکال مروج شان در شکل(‬
‫‪ ) 00– 0‬نشان داده شده اند‪.‬‬
‫شکل( ‪. ) 00– 0‬انواع بند های کانتر فورسی در ایزومتری ‪ .‬درشکل ‪:‬‬
‫‪a .‬و‪– b‬بند های کانرفورسی سلب دار؛ ‪– g‬بندهای کانترفورسی جسیم ؛ ‪ – r‬بندهای کانترفورسی چند کمانه ای‪.‬‬
‫اگر به اشکال فوق دقت شود نتیجه میشود که بند های کانتر فورسی عبارت از چنان بند های گراویتی اند که در آنها‬
‫عرض درز های سکشنی افزایش داده شده است‪ .‬در نتیجۀ تکامل تیوری دیزاین وگذشت زمان بخاطر پائین آوردن وجلو‬
‫گیری هنوزهم بیشتر مصرف کانکریت اشکال وانواع بندهای کانتر فورسی هم متکامل تر گردیده واشکال مطابق به شرایط‬
‫محلی را به خود اختیار نموده اند ‪.‬‬
‫مراحل عریض ساختن درزهای سکشنی بندهای ګراویټی ورسیدن تدریجی شان الی سرحد بند های کانترفورسی در‬
‫شکل( ‪ ) 00– 2‬نشان داده شده است ‪.‬‬

‫عریض (فراخ) شدن درزهای سکشنی بطورعموم باالی استواری بندتأثیر منفی وارد میسازد زیرا وزن بند کم میگردد‪.‬‬
‫ازینرو در حالتی که وزن بندبه علت کم شدن دیگر قادر به تأمین استواری بند نباشد در آنصورت جدار جلوی بند‬
‫شکل (‪ .)00– 2‬مراحلتکامل تدریجی بند های گراویتی به بند های کانترفورسی ‪.‬‬
‫‪ – a‬بند ګراویټی ؛ ‪ – b‬بندگراویتی بادرزهای عریض ؛ ‪ – c‬بندهای کانترفورسی باسلبهای مسطح ‪.‬‬
‫‪ d‬او ‪ – e‬بند کانترفورسی جسیم؛ ‪ – f‬بند کانتر فورسی چند کمانه ای ‪.‬‬
‫شکل (‪ . )00– 0‬تأثیر وزن آب باالی‬

‫استواریبند کانترفورسی ‪.‬‬
‫پردۀ سمنتی‬

‫به قدرمایلساخته میشود که عمل وزن آب باالی جدار مایل بتواند استواری بند را تأمین نماید شکل(‪ )00– 0‬دیده شود‪ .‬اگر‬
‫به شکل مذکور بدقت دیده شود تأثیر وزن آب باالی استواری بند به وضاحت دیده خواهد شد‪.‬‬
‫در شکل فوق ( ‪ ) C C‬قوۀ اضافی(وزن آب) است که که باالی جدار جلوی بند عمود عمل نمودهودر استواری بند سهم‬
‫قابل مالحظه را ایفا مینماید‪.‬‬
‫‪ .00 - 2‬عناصر وقسمت های متشکلۀ بند های کانترفورسی‬

‫بصورت عام بند کانترفورسی از قسمت های ذیل تشکیل میشوند‪ .‬شکل (‪)00– 0‬دیده شود‪.‬‬
‫‪ .0‬جدار جلوی مسدود ومایل ‪Upstream impassable sloping side.‬‬
‫‪ .2‬کانترفورس ها‪Buttresses.‬‬
‫‪ .0‬قبرغه ها (بیره های فرعی) ‪Lateral braces .‬‬
‫‪ .0‬اتکاها (کنسول ها) ‪Hunch or Corbel .‬‬
‫‪ .8‬دندانه ‪Cutoff.‬‬
‫‪ .6‬بال ها (جوت ها) ‪Flanges or pilasters .‬‬
‫‪ .00 - 2 . 0‬جدار مسدود ومایل جلوی‬

‫جدارجلوی بندهای کانترفورسی شکل یک پردۀ مسدود را دارا بوده که آب کاسۀ ذخیره باال آن متکی میشود‪ .‬ازین رو‬
‫باید دارای چنان شکلی وساختمانی باشد که قوۀ فشار هایدرو ستاتیکی از جانب آب کاسۀ ذخیره را برداشت وتحمل نموده‬
‫بتواند‪ .‬به همین سبب است که جدار جلوی طبق نیازمندی شرایط کار بشکل های سلب های ضخیم‪ ،‬قوس های نیمه ویا‬
‫رأس های جسیم انتخاب میشوند‪.‬‬
‫‪.00 - 2 . 2‬کانتر فورس ها‬

‫کا نترفورس ها در عقب جدار سرکوبی (جدار جلوی) بند بشکل ردیفی ازدیوار های مثلثی ساخته میشوند که برای‬
‫جدار سرکوبی رول اتکاها را ایفا مینمایند ‪ .‬فشار هایدروستاتیکی از طریق سلب های سرکوبی به کانترفوس ها واز آنطریق‬
‫به اساس بند انتقال می یابد‪ .‬از شرایط کاری برمیآید که کانتر فورس ها در فشار و تابخوردن( ‪(Torsion‬کار مینمایند‪.‬‬
‫ازین رو در هنگام تعین اندازه های شان این دو عامل باید در نظر گرفته شوند‪.‬‬
‫‪ .00 - 2 . 0‬قبرغه ها‬

‫به خاطر جلوگیری از تاب خوردگی کانترفورس ها یک بادیگر توسط بیره ها (قبرغه ها) اتصال داده میشوند تا‬
‫بدینترتیب در اثر عمل قوۀ فشار هایدروستاتیکی ووزن سلب های سرکوبی از تاب کردن (کپ شدن) محفوظ باشند ‪.‬‬
‫‪ . 00 – 2 . 0‬اتکا ها (کنسول ها)‬

‫اتکا ها ازلحاظ شکل با کنسول ها مشابهت دارند که بعد ازاعمار هردو انجام سلب های جدار جلوی مایل باالی شان متکی‬
‫میگردند‪ .‬اتکا ها (کنسول ها) باید در مقابل قوه های برشی مقاومت کافی داشته باشند‪.‬‬

‫شکل(‪ . )00– 0‬عناصر متشکلۀ بند های کانتر فورسی‪.‬‬

‫‪.00 - 2 . 8‬دندانه‬
‫دندانه) ‪(Cutoff‬در قسمت پائین جدار جلوی به طول تمام محیط زمینی بند در نظر گرفته میشود‪ .‬وظیفۀ اصلی دندانه‬
‫آنست که قوه های فلتری و تعلیقی باالی بند را کاهش دهد‪.‬‬
‫‪ .00 - 2 . 6‬بال ها (جوت ها)‬

‫بال ها در انجام های عقبی کانترفورس ها به منظور افزایش مقاومت شان در برابر تاب خوردن (کپ شدن) درنظر‬
‫گرفته میشوند‪.‬‬
‫‪ .00 - 0‬انواع بند های کانترفورسی‬

‫تصنیف بندهای کانترفورسی در کشورهای مختلف جهان به اساس مشخصات متفاوت صورت میگیرد‪ .‬درینجا بهتر‬
‫دانسته شد که بند های کانترفورسی به اساس ساختمان جدار سرکوبی تصنیف گردند‪.‬‬
‫بندهای کانتر فورسی نظر به ساختمان جدارهای جلوی شان به چهار نوع ذیل تقسیم میشوند‪:‬‬
‫‪– 0‬بند های کانترفورسی با سلب ها مسطح سرکوبی ‪ .‬شکل (‪.)00 – 0a،b‬‬

‫‪–2‬بندهای کانترفورسی جسیم‪ .‬شکل ( ‪.)00 – 0 c‬‬

‫‪– 0‬بند های کانترفورسی چند کمانه ای‪ .‬شکل ( ‪ )00 – 0 d‬شکل ‪.‬‬
‫‪-0‬بند های کانتر فورسی پایه دار (پایه وظیفۀ همانکانترفورس ها را انجام میدهند)‪.‬‬
‫‪ .00 - 0‬شیمای کاربندهای کانترفورسی؛ استواری وچگونگی شرایط اساس شان‬

‫مطابق شکل(‪) 00–5‬مقطع عرضی وپالن افتادۀ بند کانترفورسی را نظر میگیریم‪ .‬فرضأ طول سکشن وقدم کانترفورس ها‬
‫(فاصله بین محورهای کانترفورس) درپالن افتاده بین هم یکسان ومساوی به(‪) l‬و ضخامت کانترفورس مساوی به(‪)d‬‬
‫باشد‪.‬‬
‫شکل(‪) 00–5‬قوه های عامل باالی کانترفورس ها و شیمای محاسبوی بند‪.‬‬

‫از شکل دیده میشود که باالی بند کانترفورسی قوه های ذیل عمل مینمایند‪:‬‬
‫قوۀ فشار هایدروستاتیکی از جانب کاسۀ ذخیره‪:) P m.St ( .‬‬ ‫‪‬‬
‫‪PH .st  0.5 *  W * H * l‬‬
‫‪2‬‬
‫(‪. . . . . . . . . . . ) 00–1‬‬
‫وزن سلب مایًل سرکوبی ‪: ) CSlab(.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪l‬‬
‫‪WSlab‬‬ ‫‪  con. * eslab * H‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 00–2‬‬
‫‪cos‬‬
‫وزن کانتر فورس‪: ) CButt ( .‬‬ ‫‪‬‬

‫‪WButt  0.5 *  con. * b * d * H‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 00–3‬‬
‫وزن آب باالی جدار جلوی ‪:)C C (.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Ww  0.5 *  W . * H 2 * l * ctg‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 00–4‬‬
‫قوۀ عمودی فلتری‪:) F Fil. ( .‬‬ ‫‪‬‬
‫‪FFil  0.5 *  W . * H * eSlab * l‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 00–5‬‬
‫اگر حالت حدی اول بخاطر آورده شود (فورمول ‪ 02 -20‬شرطاستواری) پس رابطۀ ذیل تحریر شده میتواند‪:‬‬
‫‪f WButt  WSlab  WW  FFil. ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 00–6‬‬

‫‪PH .st ‬‬
‫‪S .F‬‬
‫برای محاسبه ازروی فورمول(‪) 00–6‬میتواند نوع بند کانترفورسی‪ ،‬اندازه ها وپارامترهای اساسی از قبیل فاصله بین‬
‫محورهای کانترفورس ها( ‪) l‬وقیمت زاویۀ( ‪)φ‬در یافت گردند‪ .‬به هر اندازه که قیمت( ‪)l‬زیاد وزاویۀ(‪)φ‬کوچک باشد به‬
‫همان اندازه مصرف کانکریت کمتر میشود‪ .‬اما نباید فراموش کرد که با افزایش(‪)l‬قیمت تشنجات در سلب ها وکانترفورس‬
‫ها نیز بیشتر میگردند ‪ .‬درینصورت نیاز پیدا میشود که یا در سلب ها آهن کانکریت بکار رود و یا اینکه جدار سرکوبی‬
‫(جدار مسدود جلوی) به شکل قوس ها انتخاب گردد‪ .‬همچنین افزایش تشنجات خواسته ها از مواد اساس بند را نیزافزایش‬
‫میدهد‪.‬‬
‫قوه های که از طریق کانتر فورس ها به اساس انتقال مینمایند در نتیجۀ عمل(‪ )C C‬تا حدودزیادی متوازن میباشند‬
‫ازینرو در ین حالت ها خواسته های اساسی از اساس بند های کانترفورسی هم عینأ مانند بند های گراویتی میباشند‪ .‬بادر‬
‫نظر داشت این مطلب یادآوری میشود که در صورت اعمار بند های کانتر فورسی متوسط باالی اساس های نسبتأ ضعیف‬
‫ضروری است که در اساس کانتر فورس ها تهداب های فیته ای ویا فرشی اعمار گردند‪.‬‬
‫‪ .00 - 8‬بند های کانترفورسی با سلب های سرکوبی‬

‫بند های کانتر فورسی با سلب های سرکوبی قسمیکه در قبل نیز یاد آوری گردید بند های اند که جدار جلوی شان از‬
‫سلب های آهنکانکریتی مسدود ما ًیل و جدار جلوی عقبی شان به شکل ردیفی از دیوار های عمودی ساخته میشوند‪.‬‬
‫دوانجام طولی سلب ها باالی کنسول (اتکا)های گذاشته میشوند که در انجام های جلوی کانترفورس به همین منظور در‬
‫نظر گرفته میشوند ‪.‬مشخصۀ مهم این بند ها در آنست که در نتیجۀ موجودیت خالیگاه در بین دو کانتر فورس قوه های‬
‫فلتری باالی استواری این بندها تقریبأ هیچ تأثیری ندارند‪ .‬بصورت عموم عناصر عمدۀ مقاطع عرضی بند های سلب دار‬
‫قرار ذیل اند‪:‬‬
‫‪ .0‬سلب های آهنکانکریتی سرکوبی‪.(Deck slab (.‬‬
‫‪ . 2‬کانترفورس ها )‪.(Buttress‬‬
‫‪ . 0‬دندانۀ جلوی ‪. (Cutoff (.‬‬
‫‪. 0‬اتکا ها یا کنسول ها ( ‪(Hunch or centiliters‬‬
‫عناصر ساختمانی فوق در اشکال(‪) 00–4‬و(‪) 00–6‬نشان داده شده اند‪.‬‬

‫بند های کا نتر فورسی با سلب ها ی مسطح که بنا م بند ها ی ا مبورسن( ‪(Ambursan‬نیز یاد میشوند تاریخ قدیمی‬
‫دارند که قدامت آ نها به قرن شا نزدهم میرسد‪ .‬نوع آهن کانکریتی این بندها در اوایل قرن شانزدهم مروج گردیدند‪ .‬بلند‬
‫ترین بند کانترفورسی با سلبهای آهنکانکریتی بنام رود ریگېس( ‪(Rod Reagas‬در کشور اسپانیا ساخته شده است که‬
‫ارتفاع آن به‪76‬متر میرسد‪ .‬در اساس بند مذکور احجار ضخره ای قرار دارند‪.‬‬
‫همان طوریکه قبأل یادآوری گردیده است در ین بندها در پهلوی وزن جسم بند‪ ،‬وزن آب باالی جدار مایل جلوی هم در‬
‫بلند بردن استوار بند سهم بزرگی را ایفا مینماید‪ .‬به هر اندازه که میل جدار جلوی بند زیا باشد به همان اندازه رول وزن‬
‫آب در بلند بردن استواری بند زیاد خواهد بود‪ .‬شکل(‪) 00–7‬دیده شود‪.‬‬
‫در شکل(‪) 00–7‬دیده میشود که)‪(WW + W but. = const.‬بدین معنی که هر قدر که ضریب میل جدار جلوی (‪)m0‬بیشتر‬
‫باشد به همان اندازه وزن آب باالی جدار مذکور زیاد ولی بر عکس وزن کانتر فورس) ‪(W but‬کمتر حاصل میشود‪ .‬این خود از‬
‫لحاظ اقتصادی موثریت بند را افزایش میدهد‪.‬‬
‫بند های کانتر فورسی با سلب های مسح باالی اساس های ضخره ای وغیر صخره ای اعمار شده میتوانند‪ .‬ازین رو‬
‫ارتفاع این بند ها هم در ارتباط با مواد اساس متفاوت بوده میتواند‪.‬بدین معنی که در صورت اساس های صخره ای‬
‫بند های مرتفع ودر صورت اساس های غیر صخره ای بند های متوسط و کم ارتفاع انتخاب میگردند‪.‬‬
‫سلب های سرکوبی‬ ‫کانترفورس‬
‫غاښ‬
‫مخکینی سلبونه‬ ‫کنسولونه‬ ‫کانترفورسونه‬
‫د (‪ )0 – 0‬قطع‬
‫شکل ( ‪ .) 00–6‬قسمت های عمدۀ مقطع عرضی بند کاترفورسی با سلب های مسطح ‪.‬‬

‫شکل (‪ .) 00–7‬عمل وزن آب(‪ )GC‬باالی جدار جلوی بند کانتر فورسی‪.‬‬
‫اگراساس بند از صخره های ضعیف ویا خاکهای مختلف تشکیل گردیده باشد در آنصورت با در نظرداشت ظرفیت‬
‫برداشت ومقاومت مواداساس درقاعدۀ کانترفورس هادر صورت لزوم تهداب های‬
‫دبند څوکه‬
‫دځمکې سطح‬
‫دبند څوکه‬
‫(‪) 00–8‬شکل ‪ .‬دبند په اساس کې دضعیفو‬
‫ځایی موادو دشتون په صورت کې‬
‫دتهدابونو ډولونه ‪ .‬په شکل کې‪:‬‬
‫‪ – a‬په اساس کې د کلکو موادو په صورت کې‬
‫د کا نترا فو رسو نو سا د ه اتکا وې ‪.‬‬
‫‪ – b‬په اساس کې دلږضعیفوخاورو په صورت‬
‫کې د کا نترا فو رسو نو په بنسټو نو کې فیته‬
‫ا ی تهدابونه ‪.‬‬
‫‪ – c‬دضعیفو خاورو په صورت کې دکانترا‬
‫فورسونو په بنسټونو کې فرشی تهداب ‪.‬‬
‫قطع ( ‪) C – C‬‬
‫(‪) 00–9‬شکل ‪ .‬د فرشی بنستونو په‬
‫صورت کې فلتری ضد تدابیر ‪ .‬په شکل‬
‫کې ‪ – 0 :‬دبند مخکینئ لمن ‪.‬‬
‫‪ – 2‬سرکوبی سلب؛ ‪ – 0‬دفرشی تهداب‬
‫مجرالرونکی سلب؛ ‪ – 8‬معکوس فلتر ؛‬
‫‪ – 0‬شپونت ؛ ‪ – 7‬مخکینی غاښ ‪7.‬‬

‫فیته ای و یا فرشی گرفته میشود‪ .‬شکل( ‪) 00–8 C،D‬دیده شود‪ .‬انتخاب نوعیت تهداب های فیته ای ویا فرشی مربوط‬
‫نوعیت ومشخصات خاکهای اساس بند میباشد زیرا طوریکه از ماهیت هندسی و فزیکی این بند ها برمی آید قوه های‬
‫هایدرو ستاتیکی ووزن آب از طریق کنسول ها به دیوار های کانترفورسی واز آنجا به اساس انتقال می یابند‪.‬قوه های که‬
‫به زمین انتقال میگردند در صورت تمام ترکیب های ممکن باید از حدبرداشت مواد اساس به اندازۀ ضریب‬
‫صونیت(‪)S.F‬بیشتر باشند‪.‬‬
‫م ً‬
‫درصورتیکه در اساس بند صخره های درز دار واقع باشند عالوه بر دندانه به امتداد قاعدۀ جدار جلوی‪ ،‬پردۀ سمنتی‬
‫هم در نظر گرفته میشود شکل(‪)00–9‬دیده شود‪.‬‬
‫‪ .00 – 6‬اندازه های اساسی بند های کانترفورسی باسلب های مسطح ‪.‬‬
‫پارامترهای اساسی که باید در هنگام طرحریزی بند های کانترفورسی با سلب های مسطح حاصل گردند قرار ذیل اند‪:‬‬
‫‪– 0‬فاصله بین محور های کانتر فورس ها(‪ )l‬که بنام قدم کانترفورس ها نیز یاد میشوند‪.‬‬
‫‪- 2‬ضخامت کانتر فورس ها (‪ )dButt‬وطول کانتر فورس ها در نشانۀ اساس(‪)bbutt‬شکل(‪. ) 00–5‬‬
‫‪– 0‬قیمت های ضریب های میل جدار جلوی (‪) m0‬وجدار عقبی (‪.) m2‬‬
‫کمیت های پارامتر بندهای کانتر فورسی(‪m0b ، d ، l‬و‪ )m2‬یک با دیگر ارتباط کامل دارند و باید در حدود های‬
‫موثریت اقتصادی بند پوره در نظر گرفته شوند‪ .‬بند های‬

‫تعین گردند که تمام خواسته های استواری‪ ،‬محکمی و ً‬
‫کانترفورسی با سلب های مسطح باالی اساس های غیرصخره ای میتوانند به ارتفاع الی ‪ 08‬متر اعمار شوند‪ ،‬در حالیکه‬
‫در صورت اساس های صخره ای ارتفاع مذکور میتواند خیلی بیشتر ازاین تعین گردد‪.‬‬
‫اگراساس بندهای کانترفورسی با سلب های مسطح غیر صخره ای باشد در آنصورت قدم یا فاصله بین محور های کانتر‬
‫فورس ها(‪ )l‬در حدود بین(‪)02 - 6‬متر انتخاب میشود‪ .‬سایر پارامترهای دیگر از قبیل(‪m0 ،b ،d‬و‪) m2‬از شرایط‬
‫خواسته های تأمین بودن استواری ومحکمی خاکهای اساس بند ونیزتا حد ممکن جلوگیری از مصرف زیاد سیخ تعین‬
‫میگردند‪.‬‬
‫‪ .00 - 7‬محاسبۀ بند های کانتر فورسی باسلب های مسطح ‪.‬‬
‫محاسبۀ سلب های سرکوبی بند های کانتر فورسی عینأ مانند محاسبۀ سلبی که بروی دو اتکا گذاشته شده باشد‬
‫)مساوی میشود به‪:‬‬ ‫‪Span‬‬ ‫صورت میگیرد‪ .‬شکل( ‪) 00–10‬دیده شود‪ .‬در شکل مذکور طول محاسبوی وایه سلب (‬
‫‪2‬‬ ‫(‪. . . . . . . .) 00–7‬‬
‫‪l Span  l Slab ‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫‪R A  RB ‬‬ ‫‪P * l Span‬‬ ‫(‪. . . . . . .) 00–8‬‬
‫‪2‬‬
‫اتکاهای سلب های سرکوبی بروی کنسول ها میتوانند مفصلی باشند ویا سخت‪ .‬در هردو حالت مومنت اعظمی‬
‫(‪Max‬‬
‫‪ )M‬در وسط وایه مساوی میشود به‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫در صورت اتکای مفصلی‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪P * l Span‬‬
‫‪M Max.‬‬ ‫‪ R A * * l Span  * P * l Span * * l Span ‬‬ ‫;‬ ‫(‪. . . . .) 00–9‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫در صورت اتکای سخت‪:‬‬

‫‪2‬‬
‫‪P * lSpan‬‬
‫‪M Max. ‬‬ ‫)‪........................................................(11  10‬‬
‫‪8‬‬
‫ضخامت سلب سرکوبی (سلب جلوی) مساوی میشودبه‪:‬‬
‫‪6M Max.‬‬
‫‪d Slab‬‬ ‫;‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 00–11‬‬
‫‪RTension‬‬
‫در فورمول فوق ‪RA:‬و‪- RB‬بترتیب عکسالعمل ها در نقاط‪A‬و‪B‬؛و‪– P‬قوۀ منقسمه است که از مجموعۀ قوۀ فشار‬
‫هایدروستاتیکی‪ ،‬مرکبۀ وزن آب ومرکبۀ وزن کانتر فورس که عمود باالی سطح سلب جلوی عمل مینمایند تشکیل میگردد‬
‫یعنی‪:‬‬
‫شکل (‪ .)00–10‬شیمای محاسبوی‬

‫بند های کانتر فورسی سلب دار‪.‬‬

‫سرکوبی سلب ژبه‬ ‫درزونه‬
‫سیخ بندی‬
‫بالښت یا کنسول‬
‫کانترفورس‬
‫شکل (‪ .) 00–11‬سیخ بندی سلب سرکوبی در صورت اتکای مفصلی آن باالی کنسول‪.‬‬
‫;) ‪P  ( PH .St  WW * sin   WSlab * sin ‬‬ ‫(‪. . . . . .) 00–12‬‬
‫موقت کانکریت در انبساط بوده وقیمتهای ‪ α‬و‪dSlab‬در شکل(‪)00–10‬نشان داده شده اند‪.‬‬
‫‪– R Tension‬مقاومت ً‬
‫بعد از اجرای محاسبه ترتیب سیخ بندی سلب سرکوبی تعین میگردد‪ .‬نظر به نتایًج محاسبات میتواند شیمای سیخ بندی‬
‫سلبهامطابق به یکی ازاشکال(‪ )00–12( ، )00–11‬و(‪)00–13‬انتخاب میگردد‪.‬‬
‫به منظور کم ساختن مصارف سیخ میتواند که سلب های طویل وکنسول های کوتاه انتخاب گردد شکل( ‪)00 –13 a‬و‬
‫یا هم برعکس کنسول های طو یل با سلب ها ی کو تا ه تعین گردند‪ .‬شکل(‪ .)00–13 b‬در هردو حالت در نتیجۀ یک‬
‫ردیف سیخ بندی مورد نیاز مصرف سیخ تا حدودی زیادی کاهش می یابد‪ .‬در اشکال قبلی این موضوع به خوبی دیده‬
‫میشود‪.‬‬
‫قسمت فوقانی ( ‪) ooU‬‬
‫سلب سرکوبی‬
‫سیخ بندی‬
‫کنسول‬
‫شکل(‪ . ) 00–12‬شیمای سیخ بندی سلب سرکوبی وکانترفورس درصورت اتکای سخت‪.‬‬
‫کانکریت این نوع سلب ها یکجا با کانکریت کانتر فورس هم زمان ریخت میگردد‬

‫کاسۀ ذخیره‬
‫سلب‬
‫‪a‬‬
‫کنسول ها‬
‫‪b‬‬
‫جدار جلوی ( کاسۀذخیره )‬
‫درز‬
‫کنسول ها‬
‫شکل (‪ . ) 00–13‬بند کانتر فورسی با کنسول های طویل وسیخ بندی شان‪.‬‬
‫‪.00 - 5‬بند های کانترفورسی جسیم‬

‫کانتر فورسهای جسیم کانترفورسهای اند که رأس های جلوی شان جسیم (عریض) و جدار عقبی شان شکل ردیفی از‬
‫دیوار ها ی عمودی را داشته باشد‪ .‬قوۀ فشار هایدروستاتیکی که از جانب کاسۀ ذخیرۀ آب باالی رأسهای جسیم عمل‬
‫مینماید به کانتر فورس ها انتقال گردیده و از طریق کانترفورسها به اساس بند (زمین) منتقل میگردد‪.‬‬
‫بند های کانتر فورسی جسیم طی سالهای اخیر معمول بیشتر کسب نموده اند‪ .‬به اساس احصایه ها مستند وعملی‬
‫مصرف کانکریت در بند های کانترفورسی جسیم که ارتفاع شان بیشتر از‪68‬مترباشد درمقایسه بابندگراویتی دارای عین‬
‫ارتفاع تقریبأ‪ 29‬الی‪09‬فیصد وقیمت تمام شد مجموعی آن‪08‬الی‪09‬فیصد کمتر میباشد‪ .‬عدم تطابق تفاوت کانکریت وقیمت‬
‫نقدی بدان علت است که ازیکطرف مصرف قالب عالوه شده واز جانب دیگر هم کار اعمار بند کانترفورسی پیچیده تر‬
‫است‪.‬‬
‫از شکل(‪ )00–16‬دیده میشودکهاگرعرض قسمت جلوی کانترفورس به اندازۀ بیشتر گردد کهباقسمت عریض شدۀ‬
‫کانتر فورس مجاور خود تماس نماید درینصورت بند کانتر فورسی جسیم حاصل میشود‪ .‬شکل (‪) 00–00‬دیده شود‪.‬‬

‫س رک‬
‫سطح نورمال آب در کاسۀ ذخیره‬
‫کانترفورسکاسۀ ذخیره‬
‫فوقانی( ‪) Uo S‬‬ ‫قسمت‬
‫خالی بین کانتر فورس ها‬

‫قسمت تحتانی( ‪) Do S‬‬
‫قطع‪B - B‬دندان‬
‫جوت یا بال‬
‫کانترفورسها‬
‫درزها‬ ‫درزها‬
‫خالی بین‬
‫کانتر فورس ها‬
‫رأس کنترفورس‬
‫قطع ‪A -A‬‬
‫شکل (‪ . ) 00–00‬مقطع عرضی وپالن بند جسیم کانترفورسی‪.‬‬
‫قسمیکه در شکل دیده میشود رأس های جسیم توسط درزها از همدیگر جدا میشوند‪ .‬ایندرز ها از لحاظ ساختمان خود‬
‫درز های نشستی – حرارتی اند که به سمت های افقی وعمودی دارای قابلیت تحرک اند بدون اینکه آب ازطریق آنها عبور‬
‫نموده بتواند‪.‬‬
‫شکل رأس های سرکوبی کانتر فورس های جسیم در پالن افتاده میتواند مضلعی ویا نیم دایره باشد‪ .‬شکل(‪–18‬‬
‫‪)00‬دیده شود‪.‬‬
‫شکل (‪ .) 00–18‬اقسام رأس ها ی بند های کانتر فورسی جسیم ‪.‬‬

‫در شکل ‪–a:‬رأس های جسیم مسطح ‪.‬‬
‫‪–b‬رأس های جسیم مضلعی ‪.‬‬
‫‪–c‬رأس های جسیم نیم دایره ای ‪.‬‬
‫برای بندهای کانتر فورسی جسیم قیمتهای‪a ،dBut‬و‪lHead‬که در شکل(‪) 00–18‬نشان داده شده انددرحدود های ذیل‬
‫انتخاب میشود‪:‬‬
‫‪lHead = (0.5 - 0.8 ) l‬‬
‫‪But = (0.3 - 0.35 ) l‬‬
‫‪a = (0.2 - 0.35 ) l‬‬
‫در صورت بندهای کانترفورسی جسیم مرتفع که مقادیرقوه های عامل زیاد باشند کانتر فورس هابه شکل جوره ای‬
‫(جفت) ساخته میشوند ‪ .‬کانتر فورس های جوره ای از یکطرف درمقابل کپ شدن مقاوم اند وازجانب دیگر هم قوه های‬
‫مذکور برای صخره های اسا س قابل تحمل باشند‪ .‬شکل(‪ .)00–19a‬کانتر فورس های جوره ای در بند های انتخاب‬
‫میشوند که ارتفاع شان بیشتر از‪099‬متر باشد‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫کانترفورسهای‬
‫طا قه‬
‫های جوره ای‬
‫‪b‬‬
‫شکل (‪ .) 00–19‬کانترفورسهای طاقه وجوره ای‬
‫ودرز های بین شان ‪.‬‬
‫در شکل ‪–a:‬کانترفورس های جسیم‬
‫‪–b‬درز های سکشنی وعناصر ساختمانی شان‪.‬‬
‫‪ -0‬تحکیمکاری خارجی ‪–2،‬صفحۀ مسی یا رابری‪،‬‬
‫‪–0‬درز‪–0،‬شپونکۀ قیری و نل های گرم کننده‪،‬‬
‫‪–8‬چاه زابری‪–6،‬نل های تذریق قیر‪.‬‬
‫شکل (‪ . )00–20‬مثال از درزهای سکشنی در بندهای کانترفورسی جسیم وعناصر ساختمانی آنها‪ .‬درشکل‪:‬‬
‫‪–0‬جدار جلوی بند؛‪–2‬شپونکۀ کانکریتی؛‪–0‬درز پرکاری شده توسط قیر؛‪–0‬صفحۀ آهنی ملمع شده؛‬

‫‪ - 8‬مخلوط اسفالتی یا قیر؛‪–6‬زابر ‪–7.‬جدار عقبی کانترفورس جسیم‪.‬‬
‫از لحاظ تأثیرتشنجات رأس های نیم دایره ای در قدم اول‪ ،‬رأس های مضلعی در قدم دوم ورأس های مسطح در قدم‬
‫سوم مناسب محسوب میشوند‪.‬زیرادر صورت رأس های نیم دایره ومضلعی احتمال به میان آمدن تشنجات کششی در درأس‬
‫ها کمتر میشود‪.‬شکل ( ‪)00–18 a ،b‬دیده شود‪ .‬این حقیقت درپاراگراف آینده به کمک محاسبه اثبات خواهد رسید‪ .‬رأس‬
‫های جسیم مسیر دریا را مسدود ساخته وزمینۀ ذخیره شدن آب را فراهم مینماید‪.‬‬
‫فاصله بین محور های کانترفورس های جسیم بین‪08‬الی‪28‬مترگرفته میشود‪.‬‬
‫درزهای سکشنی باید تمام اهداف بهره برداری را که درزهای مذکور بخاطر تأمین آنها اعمار میشوند به طور کامل‬
‫برآورده سازند‪ .‬ازینرو باید دارای قابلیت تحرک خوب بوده و نیز در مقابل نفوذ آب بطور مط ًمن عایًق باشند‪ .‬تحکیم کاری‬
‫درزها نظربه چگونگی شرا ًیط محیط بانواع مختلف ساخته میشوند اما شرا ًیط کاری وامور بهره برداری همۀ شان تقریبأ‬
‫باهم مشابه میباشند‪ .‬چند نمونۀ از عناصر ساختمانی درزهای نشستی – حرارتی در شکل های( ‪) 00–19b‬و (‪)00–20‬‬
‫نشان داده شده اند‪.‬‬
‫‪ .00 – 0‬محاسبۀ ستاتیکی بندهای کانترفورسی جسیم‬

‫منظور اساسی از محاسبۀ ستاتیکی بندها آنست که بند باید در تحت عمل تمام قوه های ممکن تعادل خویش را حفظ‬
‫صون باشد‪ .‬عالوتأ عکس العمل های که از اثر عمل قوه های خارجی در داخل جسم بند ایجاد‬
‫نموده از انحراف و لغزش م ً‬
‫میگردند در همه حاالت ممکن اعمار وبهره برداری نباید از حد برداشت مواد ساختمانی بند بیشتر باشند‪ .‬برای تحلیل‬
‫ستاتیکی قبل از همه باید قوه های عامل باالی بند دریافت گردند‪ .‬قوه های مذکور قرار ذیل اند ‪[ 7 ]:‬‬
‫قوۀ هایدروستاتیکی آب که ازجانب قسمت فوقانی باالی بند افقی عمل مینماید )‪:) Pm0‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪PH 1.  0.5*  W ;*H12 * l....................................................(11  13‬‬
‫در فورمول فوق‪-gW‬وزن حجمی آب؛‪l‬و‪m0‬درشکل(‪ ) 00–21‬نشان داده شده اند‪.‬‬
‫قوۀ فشار هایدرو ستاتیکی افقی آب از جانب قسمت عقبی بند )‪:)Pm2‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪PH 2.  0.5*  W ;*H 22 * l......................................(11 14‬‬
‫وزن آب باالی جدار مایل جلوی(‪) CC‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪WW .  0.5*  W ;*m1 * H12 * l.......................................................(11  15‬‬
‫‪–m0‬ضریب میالن جدار جلوی میباشد‪.‬‬
‫وزن رأس جسیم کانتر فورس (‪:)CHead‬‬ ‫‪‬‬

‫)‪WHead .   C ;* AHead * H d .......................................................(11  16‬‬

‫‪-gc‬وزن حجمی کانکریت‪–AHead ،‬مساحت مقطع افقی رأس کانتر فورس؛ و‪ -md‬ارتفاع بند است‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬
‫شکل (‪ .) 00–21‬شیمای محاسبۀ ستاتیکی بند کانتر فورسی جسیم‬
‫وزن کانتر فورس(‪:)CButt‬‬
‫)‪WButt .  0.5*  Conc ;*d Butt * b * H d ..........................................................(11  17‬‬
‫قوۀ تعلیقی ارشمیدس(‪:)F A‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪FA.  0.5*  W ;* AFound * H 2 .............................................(11  18‬‬
‫‪AFound  AHead  AButt.‬‬
‫‪AHead‬و‪–AButt‬در شکل(‪)00–21‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫قوۀ عمودی فلتری از جانب اساس(‪:)FFilt.‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪FFilt ..  0.5*  W ;* AHead *  H1  H 2  ...............................................(11  19‬‬
‫موثریت و چگونگی تدابیر ضد فلتری اساس بند‬

‫در فورمول(‪ α: ) 00–19‬ـ ضریبی است که قیمت آن مربوط ً‬
‫میباشد‪.‬قیمت‪α‬نظر به نوعیت تدابیر ضد فلتری اساس در حدود بین(‪ 08.9‬او ‪)9.79‬تعین میگردد‪.‬‬

‫بعد از محاسبۀ قیمت ها تمام قوه های عاملبه دو گروپ قوه های افقی وعمودی تقسیم میشوند‪ .‬فرضأ مجموعۀ الجبری‬
‫قوه های عمودی(‪ )ΣI‬و مجموعۀ الجبری قوه های افقی (‪ )Σm‬باشد‪.‬به عین ترتیبی که برای بند های گراویتی گفته شد‬
‫استواری بند های کانترفورسی جسیم به فورمول ذیل محاسبه میشود‪:‬‬
‫‪V * f Fric.   C * AFound.‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 00–20‬‬

‫‪K Sliding..  S .F ‬‬
‫‪H‬‬
‫در فورمول فوق ‪– KSlid = o.FSlid:‬ضریب استواری بند در لغزش ؛‪-fFric.‬ضریب اصطکاک صخره های اساس‬
‫وکانکریت بند میباشد ؛‪–C‬چسپش صخره های اساس و کانکریت بند است ‪.‬‬
‫اگر سطح قاعدۀ کانتر فورس به شکل مایًل ساخته شود ( مثأل به زاویۀ‪ )β‬در آنصورت فورمول(‪) 00–20‬شکل ذیل را‬
‫اختایار مینماید ‪ :‬شکل(‪) 00–22‬دیده شود‬
‫‪V * cos  * f Fric.  H * sin    C * AFound.‬‬
‫‪K Sliding..  S .FSliding ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪H * cos   V * sin ‬‬
‫‪N * f Fric..  H * f Fric. * tg‬‬ ‫‪C * AFound.‬‬ ‫(‪. . . . . . .) 00–21‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪H  V * tg‬‬ ‫‪H * cos   V * sin ‬‬
‫شکل (‪ . ) 00–22‬بند کانتر فورسی جسیم که‬

‫سطح قاعدۀ آن پته ای و مایًل به زاویۀ‪β‬در‬
‫نظر گرفته شده است ‪.‬‬
‫زاویۀ ‪β‬وقاعدۀ ما ًیل بند کانتر فورسی در شکل(‪ ) 00–22‬نشان داده شده است ‪.‬‬
‫اگر فورمول های(‪) 00 –29‬و(‪) 00 –20‬باهم مقایسه شوند در آنصورتمظاهر مثبت مایًل بودن سطح قاعدۀ بند کانتر‬
‫فورسی میتوانند قرار ذیل بیان گردند ‪:‬‬
‫الف ‪.‬جز اول فورمول(‪) 00 –20‬نظربه جز اول فورمول(‪) 00 –29‬به اندازۀ قابل مالحظۀ بیشتر است ‪.‬‬
‫ب‪ .‬جزدوم فورمول(‪) 00 –20‬درمقایسه با جزدوم فورمول(‪) 00 –29‬نیز بیشتر میباشد ‪.‬‬
‫هردو مطلب فوق نشان میدهند که بند های کانتر فورسی اساس صخره دارای عین ابعاد در صورت مایل بودن سطح‬
‫قاعده دارای استواری بیشتر میباشند ‪.‬‬
‫تشنجات عمودی در جدار های جلوی وعقبی بند های کانتر فورسی توسط فورمول انقباض غیر مرکزی محاسبه‬
‫‪V‬‬ ‫‪M o‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 00–22‬‬
‫‪ Y . A, B ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪AFound.‬‬ ‫‪W‬‬
‫در فورمول(‪– ΣMS :) 00–22‬مجموعۀ الجبری مومنت های عامل نظر به مرکز ثقل قاعدۀ بند( نقطۀ‪ )S‬بوده و‪–C‬مومنت‬
‫مقاومت سطح قاعدۀ بند میباشد ‪.‬‬

‫چون سطع قاعدۀ بند نظربه محور‪S–S‬غیر متناظر است شکل(‪ ،) 00–22‬ازین رو قیمت مومنت مقاومت سطح اساس‬
‫برای هریک ازقسمت های جلوی وعقبی جدا جدا محاسبه شوند ‪ .‬یعنی ‪:‬‬
‫قبأل یاد آوری گردید که رأس ها ی جلوی کانتر فورس ها به اشکال مسطح ‪ ،‬مضلع و نیم دایره میباشند ‪ .‬اگر رأس‬
‫هایکانتر فورس از لحاظ مقاومت در مقابل تشنجات انبساطی مطالعه گردند دیده میشود که رأس های نیم دایره‬
‫(‪ ) 00–23‬شکل ‪ .‬دجسیموکانترفورسونودقاعدې په سطحه کې دتشنجاتو دمحاسبې شیما ‪.‬‬
‫‪IG‬‬
‫‪W Front ‬‬
‫‪X Front.‬‬
‫(‪. . . . . . . . . . . ) 00–23‬‬
‫‪I‬‬
‫‪W Rar‬‬ ‫‪ G‬‬
‫‪X Rar.‬‬
‫ای در درجۀ اول ‪ ،‬رأس های مضلعی در درجۀ دوم و رأ سهای مسطح در درجۀ اخیر قرار میگیرند ‪ .‬یعنی رأس های نیم‬
‫سله در شکل(‪ ) 00–24‬به خوبی بررسی گردیده است ‪.‬‬
‫دایره ای از همه بیشترمط ًمن تر اند ‪ .‬این م ً‬
‫مومنت نظر به نقطۀ‪ S‬در صورت رأس مسطح مساویست به ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪l 0  d Butt l 0  d Butt‬‬ ‫(‪. . . . . . . . ) 00–24‬‬
‫‪Mo  P‬‬ ‫*‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪3 l  d ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6 * M o ‬‬ ‫(‪. . . . . . ) 00–25‬‬
‫‪A ‬‬ ‫‪ * 0 2 Butt * P‬‬
‫‪l Head‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪l Head‬‬
‫شکل (‪ .) 00–24‬مقایسۀ حالت‬

‫تشنجی رأ س های مسطح( ‪ ) a‬و‬
‫مضلع ( ‪. ) b‬‬
‫مومنت نظر به نقطۀ ‪ S‬در صورت رأس مضلع ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪l Head  a ‬‬ ‫(‪. . . . . . ) 00–26‬‬

‫‪M  M (0)  N‬‬
‫‪2‬‬
‫‪N  P * a N 6M‬‬
‫‪A  ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 00–27‬‬
‫‪l l Head‬‬
‫از مقایسۀفورمول های(‪) 00–27‬و(‪) 00–25‬دیده میشود که قیمت ( ‪) σA‬برای رأس مضلع نظر به قیمت آن برای رأس‬
‫مسطح کمتر است ‪ .‬این خود برتری رأس های مضلع را نظر به رأس های مسطح نشان میدهد ‪.‬‬
‫‪.00 – 09‬اشکالعدۀ ازبندهای کانترفورسی جسیم که در جهان اعمار گردیده اند ‪.‬‬
‫شکل (‪ .) 00–25‬بند کانترفورسی‬

‫جسیم الس ویرجینس( ‪) Lass Virgins‬‬
‫در کشور مکسیکو ‪ .‬در شکل ‪:‬‬
‫‪ -0‬بیره ها‪–2،‬درزهای ساختمانی ‪،‬‬
‫‪–0‬تجکیم کاری درز سکشنی ‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬
‫شکل (‪ . ) 00–26‬بند جسیم کانترفورسی کیروف ) ‪( Kirov‬در کشور روسیه‬

‫در شکل ‪–a:‬قطع عرضی بند به امتداد درز دسکشنی ‪–b،‬پالن ‪،‬‬
‫‪–0‬رأس جلوی ‪–2،‬کانترفورس ‪–0،‬رأس عقبی کانتر فورس ‪،‬‬
‫‪–0‬خالیگاه بین کانتر فورس ها ‪–8 ،‬دروازۀ مخروطی ‪.‬‬

‫شکل (‪ .) 00–27‬بند کانترفورسی جسیم دبن مېتیر ( ‪ ) Ben Métier‬در کشور تونس ‪.‬‬
‫در شکل ‪–a:‬کانترفورس ومقاطع آن ‪–b،‬عناصر متشکلۀ وساختمانی درز سکشنی ‪.‬‬
‫‪ III ، II ، I‬و ‪ II‬تسلسل مراحل اعمار بند ‪ -0،‬شپونکۀ کانکریتی تحکیماتی درز سکشنی ‪،‬‬
‫‪–2‬صفحۀ فلزی ( مسی ) ‪0،‬و‪–0‬شپونکه ها ‪.‬‬
‫شکل(‪ . ) 00–28‬بند با کانتر فورسهای جسیم جوره ای در‬

‫اندیجان ( ‪ ) Andijan‬درازبکستان‬
‫در شکل ‪–a:‬قطح طولی بند به امتداد پرچاوه‬
‫‪–b‬قطع عرضی قسمت مسدود بند ‪ .‬همچنین ‪:‬‬
‫‪ -0‬سلب تهداب ‪ – 2 ،‬دیافراگم ضد زلزله ‪،‬‬
‫‪ – 0‬درز سکشنی منکسر ‪.‬‬
‫‪. 00 – 00‬بند های کانتر فورسی چند کمانه ای ‪.‬‬

‫بند های کانترفورسی چند کمانه ای ( قوسی ) نوع دیگر از بند های کانترفورسی بوده که در آنها جدار جلوی (‬
‫جدارسرکوبی ) بشکل قوس ها ی ساخته میشوند که در هردو انجام بروی کانتر فورس ها متکی میشوند ‪ .‬کانتر فورس ها‬
‫در عقب قوس ها بشکل ردیفی از دیوار ها عمودی وموازی بین هم در نظر گرفته میشوند ‪ .‬قوۀ هایدروستاتیکی آب از‬
‫طریق انجام های قوس ها به کانترفورس ها واز آنجا به زمین انتقال میگردد‪ .‬فاصله بین کانترافورسها درین نوع بندها‬
‫درحدود ‪08‬الی‪ 89‬متر تعین میگردد ‪ .‬شکل (‪ .) 00–29‬چون قوه های که ازطریق قوس ها به کانترفورس ها واز آنجا به‬
‫اساس بند انتقال میگردند خیلی زیاد اند لذا بند های متذکره صرف باالی اساس های صخره ای اعمار شده میتوانند وبس ‪.‬‬
‫از لحاظ قیمت تمام شد بند های کانترفورسی چند کمانه ای تقریبأ‪ 09‬الی‪69‬فیصد اقتصادی تر اند ‪ .‬همین موضوع از‬
‫برتری های عمدۀ بند های مذکور میباشد ‪ .‬گرچه اولین بند کانتر فورسی قوسی بنام ایلچی در اوا ًیل صدۀ شانزدهم به‬
‫ارتفاع ‪ 20‬متر در کشور اسپانیه اعمار گردید ترویج بیشتر اعمار شان در طی صده های نزدهم وبیستم صورت گرفته است‬
‫‪ .‬در ابتدا بند های مذکور از آهن کانکریت به شکل کم ضخامت وارتفاع الی‪59‬متراعمار میگردیدند که فاصله بین محور‬

‫های کانتر فورس ها در آنها ال‪28‬متربود ‪ .‬ولی بعد ها فاصلۀ بین محور ها الی‪89‬متر افزایش داده شد وارتفاع شان هم‬
‫بیشتر گردید ‪.‬‬
‫‪. 00 – 02‬خصوصیات ساختمانی بند های کانتر فورسی چندین کمانه ای‬
‫بطور عمومی از لحاظ ساختمانی این بند ها به در بخش تقسیم میشوند که یکی آن پوشش های سرکوبی قوسی ( کمانی‬
‫) ودیگر کانتر فورس ها اند ‪ .‬درین جا خصوصیات ساختمانی هر بخش قرار ذیل توضیح میگردند ‪:‬‬
‫قیر‬
‫‪dca‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪d‬‬
‫پوششقوسی‬
‫غاښ‬
‫‪b‬‬
‫‪f‬‬
‫‪f‬کانترفورسونه‬
‫قوسی پوښښ‬
‫شکل (‪ . ) 00–29‬شکل ‪ ،‬عناصر ساختمانی ومتشکلۀ بند های کانترفورسی چندین کمانه ای ‪.‬‬
‫پوشش های سرکوبی قوسی ‪.‬‬

‫همان طوریکه گفته شد وایه های بین کانترفورس ها درین بند زیاد بوده لذا قوۀ زیادی را از جانب کاسۀ ذخیره متحمل‬
‫میگردند ‪ .‬بنا ًء پوشش های کمانی هم باید از یکطرف دارای محکمی کافی باشند واز جانب دیگر قوس های مذکور باید‬
‫بطور مط ًمن باالی کانتر فورس ها متکی شده باشند ‪.‬‬
‫به منظور تأمین محکمی سیخ بندی پوشش ها کمانی معموأل توسط فرم های قبأل تهیه شده چینل ها یا انگالرن های‬
‫فوالدی به شکل دوطبقه ایاجرا میگردد ‪.‬شکل ( ‪) 00–29f‬دیده شود فرم های مذکور در زمان کانکریت ریزی منحیث اتکای‬
‫قالب ها نیز ایفای وظیفه مبنمایند ‪ .‬این فرم ها در انجام های قوس ها ی سرکوبی ( در اتکا ها ) با فرم های کانترفورس ها‬
‫ارتباط داده میشوند ‪ .‬ارتباط شان میتواند سخت ویا مفصلی باشد ‪ .‬شکل های (‪) 00–29c،d،e،f‬دیده شوندکوشش میشود که‬
‫در بند های مرتفع ازارتباط سخت بین قوس ها وکانتر فورس ها خود داری بعمل آید ‪.‬‬

‫جهت جلوگیری از نفوذ آب سطح جلوی پوشش های کمانی توسط تورکریت – کانکریت ‪ ،‬قیر ویا آهن چادر ها پوش‬
‫میگردند ‪ .‬ضخامت پوشش های کمانی در مقاطع افقی اکثرأ ثابت میباشد ‪ .‬امادر بعضی موارد مخصوصأ در صورت ارتباط‬
‫سخت در پاشنه ها ضخامت مذکور ازکلید ها بطرف پاشنه ها ( اتکا ها ) تدریجأ افزایش می یابد ‪.‬‬
‫به همین ترتیب ضخامت پوشش های کمانی در نشانۀ قله ( ‪9.0‬الی‪ ) 9.0‬متر قبول میگردد ‪ .‬این ضخا مت ا ز‬
‫قله بطرف اساس تدریجأ بیشتر میشود که در نشانۀ اساس تا ( ‪0‬الی‪) 2‬مترمیرسد ‪ .‬زاویۀ مرکزی کمان در حدود =‪( 2a0‬‬
‫) ‪ 1600- 1800‬یا ) ‪(a0= 800- 900‬قبول می شود ‪ .‬باالخره کمانهای سرکوبی میتواننداستوانه ای ویا باانحنایدوگانه انتخاب‬
‫شوند‬
‫کانترفورس ها‬
‫از لحاظ شکل وساختمان کانترفورس های بند های چند کمانه ای باکانتر فورس های سایًر بند ها مشابه کدام تفاوت خاص‬
‫ندارند ‪.‬تفاوت صرف درآنست که ضخامت های کانتر فورس های بند های چند کمانه ای بیشتر بوده و انجام های جلوی‬
‫کانتر فورس های بند های چند کمانه ای بیشتر سیخ بندی میشوند ‪.‬‬
‫بطورعمو می ضر یب میال ن جد ا ر جلو ی ( ‪ ) m1‬وجدار عقبی (‪ )m2‬کانترفورس ها ی سیخ بند ی شد ه در حدود‬
‫های بین ) ‪( m1 = 0.45 ; 0.9‬وجدارعقبی ‪ m2 = ( 1.1 ; 1.3 ) – m1‬انتخاب میشود ‪ ،‬و در کا نترفورس ها بی سیخ بندی‬
‫ناشده ) ‪( m1 = 0.45 ; 0.7‬وجدار عقبی‬
‫‪ m2 = ( 0.9 ; 1.2 ) – m1‬قبول میشود ‪.‬‬
‫ضخامت کانترفورس درقسمت اتصال با قوس درنشانۀ قله نظر ب ه ضخامت قوس در عین نشانه در حدود یک ونیم الی‬
‫دوبرابر بیشتر انتخاب میشود ‪ .‬به منظور جلوگیری از کپ شدن وتاب خوردن در هردو جدار کانترفورس جوت ها ‪ ،‬قبرغه‬
‫ها و بیره ها در نظر گرفته میشند ‪.‬در صورت قوهای زیادباید کانترفورسها بشکل جوره ای درنظرگرفته شوند‪ .‬شکل(‪–30‬‬
‫‪) 00‬دیده شود‪ .‬کانتر فورس های جوره ای درحاالتی انتخاب میشوند که در اثر عمل قوه های زیاداحتمال کپ شدن و تاب‬
‫خوردن کانترافورس موجود باشد ‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫کانترفورسمجوف‬
‫قسمت فوقانی‬ ‫خالیگاه‬ ‫قسمت تحتانی‬
‫خالیگاه ها( جوف ها ) در جسم کانتر فورس ‪.‬‬

‫‪b‬‬ ‫شکل (‪ .) 00–30‬اشکال تقویت کانتر فورس ها‬
‫در برابر کپ شدن ( تاب خوردن )‬
‫در شکل ‪:‬‬
‫‪–a‬کانترفورس مجوف ‪.‬‬
‫‪ b‬ـ مقطع عرضی بند کانتر فورسی‬
‫چند کمانه ای ‪.‬‬
‫‪ – c‬کانترفورس های جوت دار ‪.‬‬
‫‪c‬‬
‫قوسونه‬

‫جوټونه‬
‫دبندمخکینئ برخه‬
‫‪00 - 00‬محاسبۀ قوس ها ی بند های کانترفورسی چند کمانه ای ‪.‬‬

‫به طور عام محاسبۀ کامل بند های کانترفورسی چندین کمانه ای عبارت ازمحاسبۀ دو عنصر متشکلۀ آن یعنی محاسبۀ‬
‫قوسها و محاسبۀ کانتر فورس ها میباشد ‪.‬‬
‫از لحاظ ستاتیکی کار قوس های مایًل بند های کانترفرسی چند کمانه ای که از طرف قسمت فوقانی قوۀ فشار هایدرو‬
‫ستاتیکی باال ی آنها عمل مینماید با کار کمانهای عمودی بند های کمانی که در فصل قبلی مطالعه گردیدند تفاوت زیاد دارد‬
‫‪.‬زیرا درصورت قوس های مایًل عموق سطح آب در باال کلید ( تاج ) و پاشنه ( اتکا ) ازهمدیگر متفاوت اند ‪ .‬شکل های‬
‫(‪) 00–30‬و(‪) 00–31‬دیده شوند ‪ .‬ازینرو قوۀ هایدرو ستاتیکی ثابت که باالی حلقۀ محاسبوی کمان عمل مینماید از دو قسمت‬
‫تشکیل میشود ‪ .‬یکی قوۀ ها یدرو ستا تیکی منقسمۀ مسا وی و د یگری قوۀ ها یدروستا تیکی منقسمۀ غیر مساوی ‪ .‬قوۀ‬
‫سومی عبارت از قوۀ ثابت ( ‪(Dead load‬وزن خود قوس میباشد ‪ .‬لذا گفته میشود که باالی قوس های مایًل بند های‬
‫کانترفورسی چند کمانه ای قوه های ثابت ذیل عمل می نمایند ‪:‬‬
‫قوۀ هایدرو ستاتیکی منقسمۀ مساوی ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫قوۀ هایدرو ستاتیکی منقسمۀ غیر مساوی ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫مرکبۀ وزن قوس به سمت هم جهت با قوۀ هایدروستاتیکی عمل مینماید ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫برای محاسبۀ بند مطلوب یک حلقۀ از قوس مورد محاسبۀ بند را طوری در نظر میگیریم که باالی جدار جلوی عمود‬
‫بوده ‪ ،‬ارتفاع آن یک متر ‪ ،‬عمق تاج ( کلید ) قوس نظر به سطح آب در کاسۀ ذخیره ( ‪ ) h‬و عمق پاشنه ( اتکا ) ها ی آن‬
‫نظربه سطح آب کاسۀ ذخیره ( ‪ ) h1= hΔ + h‬باشد ‪ .‬شکل (‪) 00–31a‬دیده شود ‪.‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫در کلید ‪. :‬‬
‫‪P  P‬‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫در پاشنه ها‪. :‬‬
‫در شکل ( ‪) 00–31d‬دیده میشود که قوه های منقسمۀ مساوی و غیر مساوی در کلید وپاشنۀ قوس بند کانترفورسی قیمت های‬
‫ذیل را دارا اند ‪:‬‬
‫‪P  W *h‬‬ ‫در کلید قوس ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫در پاشنه های قوس ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪P  P   W h  h ‬‬
‫اگر عمق های کلید و پا شنه های حلقۀ محا سبوی نظر به سطح آ ب د ر کاسۀ ذخیره بند بترتیب ( ‪) h‬و( ‪ ) h0‬باشند ‪.‬‬
‫محاسبۀ قوس محاسبوی نظر به قوهای منقسمۀ مساوی (‪ )P = γw*h‬و غیر مسا وی ( ‪ ) ΔP = γw* Δh‬به ترتیب ذیل اجرا‬
‫میگردد ‪.‬‬
‫داریم که ‪:‬‬
‫‪P   W h1  h ‬‬ ‫‪PAb  PCr  P‬‬ ‫و‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪h  h1  h  rOut * sin 90   o  rOut 1  cos 0  cos o‬‬
‫‪P   W rOut 1  cos 0  cos o‬‬
‫حال میتواند که درکلید وپاشنۀ حلقۀ محاسبوی قوه های نورمالی ومومنت ناشی از عمل ( ‪ ) P‬و( ‪ )ΔP‬محاسبه گردند ‪.‬‬
‫شکل (‪.) 00–31‬‬
‫شکل (‪ .) 00–31‬عمل قوه ها باالی حلقۀ محاسبوی بند کانترفورسی چند کمانه ای ‪.‬‬
‫قوه های نارملی ( ‪) NCr.Un ( ، ) NAb.Un‬ومومنت های ( ‪ ) MCr.Un ( ، ) MAb.Un‬در کلید وپاشنۀ ها که از اثر عمل‬ ‫‪‬‬
‫قوه های هایدروستاتیکی منقسمۀ مساوی وغیر مساوی ایجاد میشوند به‬
‫فورمول های ذیل محاسبه میشوند ‪:‬‬
‫شکل (‪ .) 00–32‬شیمای محاسبوی‬

‫قوس که در پاشنه ها ارتباط سخت دارد ‪.‬‬

Kabul Polytechnic University . Lectures on Hydraulic Structures Lec. Dr. M. Asef
:‫ قوۀ نارملی در پاشنه ها ی قوس‬-

N Ab.Un  PCr * rOut  H T .Un * cos 0 . . . . . .) 00–28(
:‫ قوۀ نارملی در کلید قوس‬-

N Cr .Un  PCr * rOut  H T .Un . . . . . .) 00–29(
: ‫ مومنت در پاشنه ها‬-
M Ab.Un  H T .Un * y0 . . . . . .) 00–30(
: ‫ مومنت در کلید‬-
M
M Cr .Un   H T .Un * y1  y Ab.Un . . . . . .) 00–31(
y0
‫ میباشد که از اثرعمل قوۀ منقسمۀ مساوی در پاشنه‬Force( Trust( ‫ ) قوۀ بست‬mT.Un = mt.g ( ‫در هر چهار رابطۀ فوق‬
: ‫های بند ایجاد میگردد مساوی میشود به‬
2 PCr * rOut
H T .Un   . . . . . . . ) 00–32(
 12 K 4 K 
 2 3  5 
  sin  sin 
d Arc d Arc
  K 5  0.5.sin 2 2 0   0  ‫و‬
l r0 * sin 
. ‫) نشان داده شده است‬00–32( ‫ )وایۀ بند قوسی میباشد که در شکل‬l ( ‫قیمت‬
2 sin 2 
K 4  0.5. sin 2 0   0 

: ‫به‬ ‫ )مساوی میشوند‬00–32( ‫هم چنان سایًر کمیت ها ی شامل فورمول ها ازروی شکل‬
 sin  0 
y 0  r0   cos 0 
 0 
: ‫ )مساویست به‬fa( ‫طول تیر کمان‬

 sin  0 
y1  f a  y0  r0 1  
  0 
f a  r0 1  cos 0 
BSc Program 0930 ‫ ممطـــابق هرش‬2102) ‫( لسانس‬ Page 202

‫‪ ) NCr.‬ومومنت های (‪)MCr.N.U( ، ) MAb.N.U‬در کلید وپاشنۀ ها که از اثر‬ ‫‪N.U‬‬ ‫‪( ، ) NAb.‬‬ ‫(‪N.U‬‬ ‫‪ ‬قوه های نارملی‬
‫عمل قوه های هایدروستاتیکی منقسمۀ غیرمساوی ایجاد میشوند به فومول های ذیل محاسبه میشوند ‪:‬‬
‫قوۀ نارملی در پاشنه ها ‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪N Ab. NU   W * cos o * rOut 1  cos 0  0.5 0 sin  0   HT .NU * cos 0‬‬ ‫(‪. . . .) 00–33‬‬
‫قوۀ نارملی در کلید ‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪N Cr . NU  H T . NU‬‬ ‫(‪. . . . . .) 00–34‬‬
‫مومنت در پاشنه ها ‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪M Ab. NU  M 0  M T  H T . NU * y0‬‬ ‫(‪. . . . . .) 00–35‬‬
‫مومنت در کلید ‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪M Cr . NU  M T  H T . NU * y1‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 00–36‬‬

‫در روابط فوق ‪:‬‬
‫‪M Ab.0   W * cos 0 * rOut‬‬

‫‪2‬‬
‫‪1  cos 0  0.5 0 sin  0 r0‬‬
‫(‪. . . . .) 00–37‬‬
‫‪M T   W * cos 0 * r0 * rOut‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. * K1‬‬
‫‪12 K 2‬‬
‫‪ K3‬‬
‫‪ sin 2  0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪H T . NU‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪*  W * cos 0 * rOut.‬‬ ‫(‪. . . . . .) 00–38‬‬
‫‪12 K 4‬‬
‫‪ K5‬‬
‫‪ 2 sin  0‬‬ ‫قیمت های ضریب های ‪ K2 ، K0‬و‪ K0‬مساوی میشوند به ‪:‬‬
‫‪sin  0‬‬
‫‪K 1  1  0.5. cos 0  1.5‬‬
‫‪0‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪sin 2  0 1‬‬
‫‪K 2  sin 2 0   0  3‬‬ ‫‪  0 cos 2 0‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪K 3  2. sin  0  * sin 2 0   0   0 . cos 2 0‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬
‫قیمت های ‪K0‬و‪K8‬قبأل محاسبه گردیده اند ‪.‬‬
‫هم چنین برای آسانی قیمت های ‪ K6 ، K8 ، K0 ، K0 ، K2 ، K0‬و‪ K7‬برای قیمت های مختلف ( ‪ ) α9‬در جدول(‪00–1‬‬
‫)درج گردیده اند ‪ .‬در صورت ضرورت میتواند ازآن استفاده بعمل آید‬
‫جدول (‪) 00–1‬‬
‫‪K7‬‬ ‫‪K6‬‬ ‫‪K8‬‬ ‫‪K0‬‬ ‫‪K0‬‬ ‫‪K2‬‬ ‫‪K0‬‬ ‫‪α9‬‬

‫‪9.9‬‬ ‫‪9.00‬‬ ‫‪0.870‬‬ ‫‪9.205‬‬ ‫‪9.522‬‬ ‫‪-9.70‬‬ ‫‪9.908‬‬ ‫‪09°‬‬
‫‪-9.9200‬‬ ‫‪9.085‬‬ ‫‪0.87‬‬ ‫‪9.200‬‬ ‫‪9.766‬‬ ‫‪-9.60‬‬ ‫‪9.9006‬‬ ‫‪58°‬‬
‫‪-9. 9088‬‬ ‫‪9.020‬‬ ‫‪0.867‬‬ ‫‪9.007‬‬ ‫‪9.655‬‬ ‫‪-9. 602‬‬ ‫‪9.9625‬‬ ‫‪59°‬‬
‫‪-9.9008‬‬ ‫‪9.905‬‬ ‫‪0.86‬‬ ‫‪9.008‬‬ ‫‪9.800‬‬ ‫‪-9.880‬‬ ‫‪9.9200‬‬ ‫‪78°‬‬

‫تشنجات از اثر قوۀ منقسمۀ غیر مساوی در پاشنه های قوس به کمک فورمول انقباض غیر مرکزی دریافت میگردند ‪.‬‬
‫‪N AB. N .U 6 M Ab. N .U‬‬ ‫(‪. . . . . .) 00–38‬‬

‫‪ Ab. NU ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪d Arc‬‬ ‫‪d Arc‬‬
‫الزم به یاد آوریست که قیمت تشنجات در جدار جلوی همیش مثبت ( انقباضی ) میباشند ‪ .‬همچنین قوۀ هایدرو ستاتیکی‬
‫منقسمۀ غیر مساوی قیمت مومنت را در پاشنه ها افزایش میدهد به همین علت است که در بعضی موارد نیاز پیدا میشود که‬
‫ضخامت قوس در پاشنه های قوس بیشتر انتخاب شود ‪.‬‬
‫‪ ‬قوه های نارملی ومومنت ها که از اثر وزن قوس ( ‪ ) tArch‬ایجاد میشوند به فورمول های ذیل محاسبه میشوند ‪:‬‬
‫[ خا طر نشا ن می گردد که قوۀ وزن قوس برخالف قوۀ هایدروستاتیکی باالی قوس بند عمود عمل نکرده بلکه سمت‬
‫های عمل شان بین هم موازی میباشند ‪ .‬مرکبه های ( ‪ ) tArc‬در شکل (‪) 00–33‬نشان داده شده اند] ‪.‬‬
‫شکل (‪ .) 00–33‬عمل وزن قوه‬

‫های وزنی باالس قوس بند ‪.‬‬
‫در پاشنه ها ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪M Ab. g  M g.0  M g  H T . g * y0‬‬ ‫( ‪. . . . . .) 00–39‬‬
‫‪N Ab. g   W * cos 0 * d Arc * r0 * sin   H T . g * y 0‬‬ ‫( ‪. . . . .) 00–40‬‬
‫در کلید ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪M Cr . g  M g .0  M g  H T .g * y1‬‬ ‫( ‪. . . . . . .) 00– 41‬‬
‫‪N Cr . g  H T .g‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . . . . .) 00– 42‬‬
‫در فورمول های فوق قیمت (‪ ) Mt.S‬برای پاشنه های قوس مساویست به ‪:‬‬
‫)‪M g .0   Concr * cos 0 * d Arc * r02 ( 0 sin  0  cos  1‬‬ ‫( ‪. . . . .) 00– 43‬‬
‫‪ ‬مومنتی که درنتیجۀ ارتباط سخت پاشنه ها در کلید قوس ایجادمیگردد مساویست به ‪:‬‬
‫‪2 sin  0‬‬ ‫( ‪. . . . . . .) 00– 44‬‬
‫( ‪M g   Concr * cos 0 * d Arc * r02‬‬ ‫)‪ cos  1‬‬
‫‪‬‬
‫‪12 2‬‬ ‫قوۀ بست از اثر وزن قوس ‪:‬‬

‫‪r0 * K 6  d Arc * K 7‬‬
‫‪d‬‬ ‫( ‪. . . . . . .) 00– 45‬‬
‫‪H T .g‬‬ ‫‪ Arc‬‬ ‫‪. Concr. * cos 0 * r0‬‬
‫‪12‬‬
‫‪K 5‬‬
‫‪ 2 * sin 3 ‬‬
‫‪sin 2 0‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪K 6  0.5 0 * cos 2 0  4‬‬ ‫‪  0  * sin 2 0‬‬
‫‪BSc Program 0930‬‬ ‫لسانس )‪ 0 2102‬‬
‫ممطـــابق هرش‬ ‫( ‪4‬‬ ‫‪Page 204‬‬
‫( ‪. . . . . . . . .) 00– 46‬‬
‫‪K 6  0.25. * sin 2 0  0.5 0 * cos 2‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . . . .) 00– 47‬‬
‫‪N Ab  N Ab.Un  N Ab. Nu  N Ab. g‬‬

‫( ‪. . . . . . . . . . . .) 00– 48‬‬
‫‪M Ab  M Ab.Un  M Ab. Nu  M Ab. g‬‬
‫در کلید قوس ‪:‬‬
‫‪N Cr  N Cr .Un  N Cr .Nu  N g. Nu‬‬

‫( ‪. . . . . . . . . . . .) 00– 49‬‬
‫‪M Cr  M Cr .Un  M Cr . Nu  N Cr . g‬‬
‫‪. 00 – 00‬رهنمایًی های مفید درمورد طرحریزی بندهای کانترفورسی ‪.‬‬

‫اتصال بند با اساس وسواحل ‪ .‬تدابیر ضد فلتری ‪:‬‬
‫قبل ازگذاشتن تهداب بنداوأل باید طبقۀ درز دارصخره های سطحی زمینکندن کاری ودرگردند ‪ .‬اگر اساس بند درمحل‬
‫اعمار از مواد غیر صخره ای تشکیل شده باشد قشر زراعتی خاک باید الی عمق یخبندی برداشته ودور گردد ‪ .‬تهداب‬
‫بندهای کانترفورسی ( کانترفورسها وقوسها ) بایددر اساس های صخره ای ونیمه صخره ای حد اقل به اندازۀ ‪ 2‬الی ‪ 0‬متر‬
‫فروبرده شود ‪ .‬شکل اتصال بند های کانترافورسی با اساس وسواحل نظر به نوعیت بند مختلف میباشد ‪.‬بطور در‬
‫صورت بندهای با سلب های مسطح اتصال بند واساس ازطریق دندانه صورت میگیرد شکل ( ‪. ) 00– 39‬‬
‫‪0‬‬
‫‪4‬‬
‫‪8‬‬
‫شکل ( ‪ . ) 00– 39‬شیمای اتصال بند واساس در صورت بند های کانترفوری با پلیت های مسطح ‪.‬‬
‫در شکل ‪ -0 :‬کانترفورس؛ ‪–2‬سلب ها مسطح ؛ ‪ –0‬بیره ها ؛ ‪–0‬کنسول ( اتکا )؛ ‪–8‬پردۀ سمنتی ؛‬
‫هرگاه بند کانترفورسی دارای پوششهای کمانی باشند درآنصورت قاعدۀ قوس بشکل عمودی دراساس فروبره میشود‬
‫شکل (‪ .)00– 40‬دربعضی موارد درتحت کنارۀ پایًینی کمان فرش سلب افقی آهنکانکریتی اعمارمیگردد‪ .‬دندانۀ ضد فلتری‬
‫(‪)Cutoff‬درزیرسلب قرار داده میشود ‪ .‬شکل (‪)00– 40‬‬
‫سلب افقیسلب افقی‬
‫شکل ( ‪ . ) 00– 40‬اتصال بند کانترفورسی‬

‫با اساس درصورت پوشش های کمانی ‪.‬‬
‫سطح قاعدۀ کانترفورس ها کمی بطرف جلو مایًل کندنکاری میشود تابدین ترتیب قیمت قوه های گیرنده به امتداد سطح‬
‫اساس بیشتر گردیده ونتیجتأ استواری بند نیز افزایش یابد‪.‬به منظور کم ساختن قوه های فلتری در تمام بندهای کانترفورسی‬
‫جدار جلوی نظربه کانترفورس ها یک اندازه بیشر در اساس فرو برده میشود ‪.‬‬
‫قوه های عامل باالی جدار های جلوی بند ها نظربه عمق بیشترمیشوند ازین رو ضخامت کانترفورسها ‪ ،‬کنسول ها ‪ ،‬سلب‬
‫های سرکوبی ‪ ،‬قوس های سرکوبی ‪ ،‬رأس های جسیم نیز نظربه عمق تدریجأ باید بیشتر گردد‪.‬‬
‫اگر در اساس بند نیاز به اعمار پرده های ضد سمنتی موجود باشد در آنصورت اگر ابعاد دندانه های جلوی کافی باشند ‪،‬‬
‫سمنت کاری از طریق دندانه ها اجرا میگردد ‪.‬در غیر آن باید برای اجرای سمنت کاری سلبهای جداگانه ریخت شوند‪.‬‬
‫همچنان اگر در زمان بهره برداری ضرورت تکرار سمنت کاری متصور باشد پس باید درزمان اعمار بند به امتداد‬
‫مسیرهای احتمالی سمنت کاری آینده صوف ها اعمار میگردند ‪ .‬بعدها درصورت ضرورت ازطریق همین صوف ها میتواند‬
‫سمنت کاری اجراگردد یاهم اینکه سمنتکاریهای موجودتجدید ویاترمیم گردند ‪ .‬شکل ( ‪) 00– 41‬دیده شود ‪.‬‬
‫شکل ( ‪. ) 00– 41‬صوف ها وطریق های اجرای سمنت کاری های عمیق دراساس بند ها ‪.‬‬
‫در شکل ‪–0 :‬سمنت کاری که از سطح زمین اجرا میگر؛ ‪–2‬چاه های سمنت کاری‬
‫که از پایًین بطرف باال اجرامیشود ؛ ‪–0‬قلۀ بند ؛‪–0‬راه های دخول به صوف ها ؛‬
‫‪–8‬صوف های کاری ؛ ‪–6‬چاه های سمنت کاری که از باال طرف پایًین اجرا میشود ؛‬
‫‪ – 7‬دهلېز نظارتی وسمنت کاری ‪.‬‬
‫‪ ‬خصوصیات ساختمانی کانترفورس ها‪ .‬کانترفورسهاوظایًف مهمی رادربند ها به عهده دارند ‪ .‬بطور مثال منحیث‬
‫اتکاهابرای سرک ترانسپورتی که از باالی قلۀ بند عبور مینماید ایفای وظیفه مینمایند ‪ ،‬فوه های هادوستاتیکی راکه ازحانب‬
‫‪ b‬سیخ بندی‪a‬‬
‫شکل ( ‪ .) 00– 42‬خصوصیات ساختمانی وعناصر‬

‫متشکلۀ کانترفورس ها ‪.‬در شکل ‪:‬‬
‫‪ -a‬کانترفورس برای پوشش های کمانی ؛‬
‫‪–b‬قطع عرضی تهداب کانتر فورس ‪..‬‬

‫‪ -c‬قطع عرضی بند کانترفورسی جسیم ‪.‬‬

‫‪ -d‬پالن افتادۀ کانترفورس جسیم ‪.‬‬
‫پردۀ سمنتی‪ -0‬تحکیم کاری‪.‬‬ ‫‪ –0‬دهلېز طولی ‪ - 2 .‬کلکتور زابری ؛‬
‫‪d‬‬
‫جدارجلوی بند عمل مینمایند به زمین ( اساس ) انتقال میدهند ‪،‬‬

‫سلب ها وقوسهای جدار جلوی بند ها باالی شان اتکا مینمایند‬
‫وغیره ‪ .‬ازین رو در دیزاین کانترفورس ها باید دقت زیاد بخرج داده شود ‪.‬کانتر فورس ها عالوه برآنکه باید استوار ومحکم‬
‫باشند ؛ همچنان در صورت عمل تمام ترکیب های اساسی وخاص قوه های وارده در تمامی شرایًط اعمار وبهره برداری باید‬
‫مقاومت خویش را در مقابل کپ شدن و تاب خوردن ( ‪( Torsion‬حفظ نماید ‪ .‬در صورت ضرورت کنارۀ جلوی کانتر‬
‫فورس ها سیخ بندی میشود ‪ .‬به منظور افزایش مقاومت در برابر کپ شدن وتاب خوردن به امتدادکانتر فورسهاجوت ها‬
‫وقبرغه ها وبیره ها وغیرهتدابیر الزم درنظر گرفته میشوند ‪ .‬در صورت لزوم میتواند انجام های عقبی کانترفورس ها به‬
‫شکل بالها ساخته شود‪ .‬شکل(‪ .)00– 42‬اگر مقادیر قوه های عامل زیاد باشد آنگاه میتواند کانترفورسهای جوره ای انتخابب‬
‫گردند‪ .‬شکل های( ‪) 00– 19‬و( ‪) 00– 30‬دیده شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬ترتیب عبور سرک ترانسپورتی از باالی قلۀ بند کانترفورسی ‪.‬‬

‫محورطولی سرک ترانسپورتی به امتداد محورعمودی بند منطبق انتخاب میشود ‪.‬شکل (‪)00–43‬در حاالتی که همراه باسرک‬
‫پرچاوه نیز ازطریق قله انتخاب شده باشد کوشش میشود که موقعیت دروازه های تنظیم کنندۀ مقدارجریان پرچاوه ها دربین‬
‫جدار جلوی بند وسرک ترانسپورتی تعین گردد ‪ .‬شکل(‪ ) 00– 44‬دیده شود ‪.‬‬
‫سلب وفرش سرکپیاده رو‬ ‫پیاده رو‬

‫گادر های طولیگادر های طولیناوه‬ ‫ناوه‬
‫شکل ( ‪ .) 00– 43‬موقعیتهای سرک ترانسپورتی درباالی قلۀ بند های کانترفورسی‬
‫وعناصرساختمانی آن‪ .‬درشکل ‪:‬‬
‫‪–A‬موقعیت سرک ترانسپورتی در باالی قلۀ بند کانترفورسی جسیم ‪.‬‬
‫‪–B‬موقعیت سرک ترانسپورتی در باالی قلۀ بند کانترفورسی چند کمانه ای‪.‬‬
‫‪–C‬موقعیت سرک ترانسپورتی در باالی قلۀ بند کانترفورسی با سلبهای مسطح ‪.‬‬
‫‪–D‬قطخ عرضی سرک ‪.‬‬
‫ابعاد واندازه های سرک ترانسپورتی که ازطریق قلۀ بند میگذرد مربوط کالس ( ‪ ( Grid‬سرک بوده ودر حدود ‪6‬الی ‪02‬‬
‫متر انتخاب میگردد ‪ .‬همچنا ن با ید کوشش شود که وا یۀ پل های که از‬
‫باالی کانترفورس ها عبور مینماید تا حد امکان کمتر باشد ‪.‬‬
‫چگونگی عبور دادن آبهای پرچاوه ای از طریق قلۀ بند های کانترفورسی ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫درصورت بندهای کانترفورسی پرچاوه ها اکثرأ به شکل آبریزه های سطحی اعمار میشوند ‪ .‬بدیهیست که درینصورت‬
‫از طریق قلۀ بند دو هدف ذیل همزمان برآورده میشوند ‪ :‬یکی عبور سرک ترانسپورتی ودیگری موقعیت پرچاوه ‪ ،‬عبور‬
‫دادن وتنظیم نمودن جریان آبهای اضافی ‪ .‬تنظیم مقدار آبهای اضافی توسط دروازه ها تأمین میشود ‪ .‬ازینرو در باالی قلۀ بند‬
‫باید ساحه و ومحل مناسب وکافی هم بخاطر عبور سرک وهم بخاطر جابجا ساختن دروازه ها وتمام کرن ها وتجهیزات‬
‫مربوط شان جهت اجرای به موقع تنظیم وحرکت وترمیم دروازه هادرنظر گرفت شوند ‪ .‬برای تأ مین معقول اهداف فوق باید‬
‫واریانت های ذیل باهم مقایسه وارزیابی گردند ‪:‬‬
‫‪ –0‬اگر مقدار آبهای پرچاوه ای زیاد پرچاوه تنظیم شونده باشد ( دارای دروازه هاباشد ) ‪ .‬درآنحالت ها بهتر خواهد بود‬
‫که دو یا چند سکشن دورگردیده وبعوض سکشن های دور شده بند گراویتی اعمار شود ‪ .‬در باالی قلۀ بند گراویتی سرک‬
‫ترانسپورتی و پرچاوه هردو میتوانند به خوبی جا به جا گردیده و بعدأ پرچاوه نیز توسط فیل پایه ها به وایه های کوچکتر‬
‫تقسیم شود ‪ .‬دروازه ها در جری های که در فیل پایه ها گذاشته میشوند باال وپایًین حسب ضرورت حرکت نموده ومقادیر‬
‫پرچاوه ای را تنظیم مینمایند ‪.‬‬
‫‪ – 2‬موقعیت پالنی قسمت گراویتی طوری تعین میگردد پرچاوه ودروازه های تنظیم کنندۀ مربوط آن از مسیرطولی‬
‫( ‪.) 00– 44‬‬ ‫سرک بطرف کاسۀ ذخیره موقعیت داشته باشد ‪ .‬شکل‬
‫‪ – 0‬اگراساس بند صخره ای باشد در آنصورت اتصال قسمت های فوقانی وتحتانی از طریق سقوط آزاد فوارۀ جریان‬
‫پرچاوه ای صورت میگیرد ‪.‬شکل ( ‪) 00– 45‬دیده شود ‪.‬‬
‫‪ –0‬اگراساس بنداز خاکهای مختلف تشکیل شده باشد ( غیر صخره ای باشند ) در آنوقت برچاوه به شکل آبریزه های‬
‫عادی که ازطریق چاه ابگردان و کنال خروجی به مسیر طبیعی دریا وصل میگردد اعمارمیشود‪ .‬درشکل ( ‪00– 44‬‬
‫)بندکانترفورسی باسلب های مسطح در دو واریانت نشان داده شده است ‪ .‬درشکل ( ‪ ) 00–44A‬اساس صخره ای‬

‫ودرشکل ( ‪ )00– 44B‬اساس خاکی دارد ‪ .‬دیده میشود که عرض قاعدۀ بند در صورت اساس های خاکی بیشتر انتخاب‬
‫گردیده است وآبهای پرچاوه ای درینصورت بعد از عبور از آستاۀ بند به چاه آبگردان واز آنجابه کانال خروجی وبا‬
‫الخره به مسیر طبیعی در یا میرسند ‪.‬‬
‫‪ -8‬در بند های کانترفورسی جسیم هم طریق فوق که همانا طریقۀ دور ساختن دو یا چند سکشن وتعویض آن به بند‬
‫گراویتی آبریزه ای میباشد انتخاب میشود ‪ .‬بطور مثال اگر ضرورت باشد که پرچاوه وستیشن تولید برق آبی درجسم بند جا‬
‫به جا گردند باید یک قسمت ازطول بند به شکل گراویتی اعمار گردد ‪.‬درشکل( ‪) 00– 45‬دو سکشن کانترفورسی به بند‬
‫گراویتی تعویض گردیده ودرهمین سکشن گراویتی آن پرچاوه اعمار گردیده است ‪ .‬چگونگی موقعیت سرک درین سکشن‬
‫نیز مشاهده میشود ‪.‬‬
‫کاسۀ ذخیرهترامپلینکاسۀ ذخیره‬

‫خاموش کنندۀ انرژیخاموش کنندۀ انرژی‬ ‫کانال خروجی‬
‫مسطح پلېټونه‬
‫کانترفورس ها کانترفورسها‬
‫چاه آبگردانچاه آبگردان‬

‫کانال خروجی‬
‫کاسۀ ذخیره‬ ‫کاسۀ ذخیره‬
‫کانترفورس‬ ‫کانترافورس‬
‫شکل ( ‪.) 00– 44‬موقعیت پرچاوۀ آبریزه ای گراویتی دربند های کانترفورسی با سلب های مسطح په‬
‫در شکل ‪:‬‬
‫‪ -A‬اتصال قسمت های فوقانی وتحتانی در صورت اساس صخره ای ( مقطع عرضی وپالن )‬
‫‪ -B‬اتصال قسمت های فوقانی وتحتانی در صورت اساس خاکی ( مقطع عرضی وپالن )‬
‫شکل ( ‪ .) 00– 45‬اشکال عبور دادن‬

‫سرک و آبهای پرچاوه ای از طریق قلۀ بند‬

‫های کانترفورسی جسیم ‪ .‬در شکل ‪:‬‬
‫‪ -A‬اتصال قسمتهای فوقانی وتحتانی توسط‬
‫سقوط آزاد آب از ارتفاع کم ( مقطع عرضی و پالن ) ‪.‬‬
‫‪– B‬اتصال قسمتهای فوقانی وتحتانی توسط‬
‫سقوط آزاد آب از ارتفاع زیاد ( مقطع عرضی و پالن ) ‪.‬‬
‫‪ –6‬درحاال تی که مقد ا رهای جریان پرچاوه ای کم با شند درآنوقت دراکثر حاالت میتوانند کهپرچاوه های نوع اتومات‬
‫انتخاب گردند ‪ .‬یعنی پرچاوه فاقد دروازه های تنظیم کننده باشند ‪ .‬برای این منظور خالیگاه های بین کانتر فورس ها توسط‬
‫سلب ها ی آهن کانکریت طوری پوشانیده میش وند که که نمای جانبی شان شکل آبریزه را دارا باشد ‪ .‬آبهای پرچاوه ای از‬
‫باالی همین سلب ها بطرف قسمت تحتانی سرازیرمیگردد‪.‬اگربند کانترفورسی سلب دارباالی اساس های صخره ای اعمار‬
‫شده باشد در آن صورت اتصال قسمت هابه شکل سقوط آزادتأمین میگردد‪ .‬شکل ( ‪ .)00– b46،c‬امااگراساس بندازخاکهای‬
‫مختلف تشکیل شده باشددرآنصورت باهرشیمای شکل (‪ ) 00– d46،e، f‬که شرایًط ساحه مطابقت داشته باشند همان شیمای‬
‫اتصال انتخاب میگردد ‪.‬در شکل (‪ )00– 46t‬در باالی قلۀ بند ونیز میدان تنظیم امور پرچاوه نشان داده شده است ‪.‬‬
‫‪abc‬‬
‫‪def‬‬
‫‪009‬‬
‫‪t00‬‬
‫‪0‬‬

‫شکل ( ‪ .) 00– 46‬اشکال تقریبی موقعیت پرچاوه ها دربندهای کانترفورسی باسلب های مسطح ‪.‬‬
‫در شکل ‪–c ، b ،a :‬اشکال وموقعیت های پرچاوه ها در صورت اساس های صخره ای ؛‬
‫‪ f ،e ، d‬او ‪ – t‬د رصورت اساس های خاکی ( غیرصخره ای ) خاورینو بنسټونو په صورت کې ؛‬
‫‪ – 0‬جدار جلوی بند کانترفورسی‪–2 ،‬جدار آبریزه ای پرچاوه ؛ ‪ – 0‬سلب تهداب ‪ - 0،‬خاکهای‬
‫اساس بند ‪–8 ،‬شپونت جلوی ؛ ‪ – 6‬چاه آبگردان ‪ - 7 ،‬راه دخول به خاطر نظارت وترمیم ؛‬
‫‪ –5‬فیل پایه ‪–0 ،‬سرک ترانسپورتی ‪ – 09 ،‬میدان تنظیم پرچاوه ‪ – 00،‬دروازۀ قوسی ‪.‬‬
‫اشکال وموقعیتهای ممکن پرچاوه هادربند های کانترفورسی خیلی زیاداند مثأل پرچاوۀ بند اندیجان ) ‪( Andijan‬که پرچاوۀ‬
‫عمقی دارد وبرچاوۀ بند دپاسوم– کینګ دم ( ‪ ) Possum Kingdom‬که از سلب های آهنکانکریتی ودارای وازه ها ی‬
‫چترنما بوده سرک ترانسپورتی ازطریق قلۀ بند آن در نظر گرفته نشده است وغیره که ذکر تمام انواع واشکال پرچاوه های‬
‫مذکوربطول خواهد انجامید بنا ًء از تفصیل بیشتر شان صرف نظر بعمل آمده است ‪.‬‬
‫‪. 00 – 08‬تعین موقعیتهای ستیشن های برق آبی درصورت بندهای کانترفورسی ‪.‬‬
‫از لحاظ موقعیت ستیشن های تولید برق آبی میتونند متصل با بند باشند ویاهم دور تر از بند موقعیت داشته باشند‪.‬‬
‫ستیشنهای دورتر از بند بنام دریواسیونی (‪(Derivation type hydropower‬یادمیشوند ‪ .‬درصورت ستیشن های‬
‫دریواسیونی اوأل آب موردضرورت ستیشنها از طریق آبگیر ها داخل کانال های ناقل آب گردیده وسپس بوسیلۀ کانال‬
‫مذکوربه ستیشن برق رسانیده میشود‪ .‬آبگیر ها ‪ ،‬کانال ها ‪ ،‬نل های آبرسان ‪ ،‬ستیشن های تولید برق آبی و اقسام و عناصر‬
‫ساختمانی شان مباحث جداگانۀ ساختمانهای هایدرولیکی اند که در صورت لزوم میتواند به آنها مراجعه شود ‪.‬درینجا از آنعده‬
‫ستیشن های برق آبی یادآوری میگردد که موقعیت وشکل شان باالی تعین نوعیت بند های کانتر فورسی ارتباط دارند ‪ .‬اگر‬
‫در صورت بند های کانترفورسی موقعیت ستیشن تولید برق آبی متصل با بند باشد حالت های ذیل ممکن به نظر میرسند‬
‫الف ‪ .‬هرگاه ستیشن برق آبی کوچک ویا متوسط باشد در آن صورت ها مقدار آب مورد نیاز توربین نیز کمتر وقطر نل‬
‫های آبرسان نیز کوچک تر میباشد ‪ .‬در همچو حاالت نل های آبرسان میتوانند بروی کنسول های قرارداده میشوند که در‬
‫زمان اعمار کانترفورس ها متصل با هردو جدار ویا یک جدار شان ساخته میشوند ‪ .‬شکل (‪) 00– 47 b‬و شکل (‪00– 47 c‬‬
‫)‪ .‬اگر تهدید یخبندی نل آبرسان موجود باشد در آنصورت ضخامت کانتر فورس به امتداد نل های آبرسان بیشتر انتخاب‬
‫میشود تا نل ها آبرسان بداخل کانترفورس قرار گرفته واز یخبندی در امان باشند‬
‫ب ‪ .‬اگر قدرت تولیدی ستیشن برق آبی بلند باشد در آنصورت تو ربینها و نل های آبرسان توربین ها نیز بزرگتر خواهند‬
‫بود ‪ .‬درین حالت ها از همان طریقۀ تویض یک قست از بند کانتر فورسی به سکشنهای گراویتی استفاده گردیده وستیشن‬
‫های برق آبی به شکل متصل با بند انتخاب میگردد ‪.‬‬
‫شکل ( ‪. ) 00– 47‬اشکال موقعیت نل های‬

‫آبرسان باالی کنسول های جدار ها کانترفورس‬

‫های بند با سلب های مسطح ‪.‬‬
‫‪ba‬‬
‫شکل ( ‪ .) 00– 48‬موقعیت پرچاوه و آبگبر ستیشن برق دربند کانترفورسی جسیم زی‬
‫( در شوروی سابق ) ‪ – a .‬قطع عرضی بند به امتداد محور پرچاوه آبریزه ای ؛‪ – b‬قطع عرضی بند به به امتدادمحور‬
‫نل آبرسان توربین ‪ .‬در شکل ‪ – 0 :‬تحکیمکاری درزها ؛ ‪ – 2‬زابر داخلی بند؛ ‪ - 0‬پردۀ سمنتی ؛ ‪ – 0‬زابر اساس بند؛ ‪ – 8‬انکر بندی‬
‫خاموش کنندۀ انرژی ؛ ‪ – 6‬مجرای عبور آبهای زمان ساختمان ‪ .‬؛ ‪ – 7‬درز ها ساختمانی عریض ؛ ‪ - 5‬نل هایآبرسان توربین ها ‪.‬‬
‫شکل ( ‪ .) 00– 49‬اشکال تعین موقعیت هایستیشن‬

‫های برق آبی درصورت بند های کانترفورسی مرتفع ‪.‬‬
‫در شکل ‪–a:‬موقعیت پالنی ستیشن برق آبی وپرچاوۀ‬
‫آبریزه ایدرسکشن گراویتی ‪–b.‬ستیشن برق آبی متصل‬
‫با بند ‪–c‬ترتیب جابه جا نمودن پرچاوۀ ابریزهای درسکشن‬
‫گراویتی بند کانترفورسی ‪–d.‬ترتیب جابجا ساختنپرچاوۀ‬
‫آبریزه ای و ستیشن برق آبی در یک سکشن گراویتی بند‬
‫کانترفورسی به شکل یکی باالی دیگر‪ .‬ستیشن برق یک اندازه‬
‫در جسم بند داخل گردیده است ‪.‬‬
‫ستیشن های که از لحاظ موقعیت مشابه به شکل (‪) 00– 49 a‬باشند‬

‫متصل بابند نامیده میشوند‪ .‬در بعضی موارد میتواند که چند سکشن کانترفورسی‬
‫دورگردیده وبه عوض آنها ستیشن برق آبی ورچاوۀ آبریزه ای پهلوی همدیگر‬
‫اعمار گردند شکل(‪.) 00– 49 a‬‬
‫از لحا ظ اقتصادی در صورت امکان اگر اساس بند ها صخره ای باشد‬
‫انتخاب شیمای شکل(‪)00– d49‬خیلی ها موثرشمرده میشود‪ .‬درینصورت‬
‫آب بعد سرازیر شده از باالی قلۀ بند به ترامپلین ( جستگاه )رسیده واز آنجا به‬
‫شکل آزاد به قسمت تحتانی سقوط مینماید ‪.‬‬
‫فصل دوازدهم‬
‫بند های کمانی ‪.‬‬
‫‪.02- 0‬معلومات عمومی‪.‬‬
‫طوریک از نام این بند ها بر می آید ‪ ،‬بند های کمانی ( بند های قوسی ) بند های را گویند که از کانکریت ساخته‬
‫شده ودر پالن افتاده شکل کمان را دارا باشند ‪ .‬بند های کمانی برخالف بند های گراویتی قوه های هایدرو ستاتیکی آبرا که‬
‫از جانب کاسۀ ذخیرۀ بند باالی شان عمل مینمایند از طریق اتکا ها ی دوطرف به سواحل انتقال میدهند ‪ .‬از همین سبب‬
‫است که کوشش میشود تا از یک طرف انجام های قوس ها در قسمت های اتکاهای خویش با سواحل دوطرف تقریبأعمود‬
‫باشند و از جانب دیگر الحاظ ساختار جیولوحیکی سواحل در محالت اتکا از صخره های محکم تشکیل شده باشند ‪.‬‬
‫موثق اولین بند کمانی بنام پونتې آلتو ( ‪ ) Punta Alto‬در سال ‪ 0600‬میالدی در کشور ایتالیا‬
‫به اساس معلومات ً‬
‫از سنگ کاری با مصاله ساخته شده است ‪ .‬در اغاز ارتفاع آن ‪ 8‬متر وشعاع آن ‪ 08‬متر بود ‪ .‬اما بعدأ تا سال‪0550‬‬
‫ارتفاع آن الی ‪ 05‬متر افزایش داده شد ‪.‬‬
‫در قرن نزدهم اعمار بند های کمانی در کشور ای اروپایًی و امریکا رواج بیشتر ی یافته و تا سال ‪ 0078‬در ایاالت‬
‫متحدۀ امریکا ‪ 028‬بند کمانی اعمار گردیدند ‪ .‬بزرترین بند کمانی دنیا که تا کنون در جهان ساخته شده است بند انگوری (‬
‫) ‪Inguri‬در ناحیۀ آبخازی جمهوریت گرجستان میباشد که ‪ 270‬متر ارتفاع دارد ‪.‬‬
‫در حال حاضر در کشور های مختلف دنیا تعداد زیادی از بند های کمانی به ارتفاع های مختلف ساخته شده اند که‬
‫بطور موفقانه از آنها بهره برداری صورت میگیرد ‪ .‬مثال های عمدۀ این کشورها سویس ‪ ،‬ایتالیا ‪ ،‬ایالت متحدۀ امریکا‬
‫وغیره میباشند‬
‫مشخصات مهم هندسی بند های کمانی در پالن افتاده عبارت از شعاع بند ( ‪) r‬وزاویۀ مرکزی کمان (‪)α‬میباشند ‪.‬‬
‫مصرف سیخ وکانکریت در جسم بند های کمانی نظر به بند گراویتی خیلی کمتر است‪ .‬به طور مثال اگر از لحاظ مصرف‬
‫کانکریت بند های کمنی وگراویتی مقایسه شوند در صورت عین ارتفاع مصرف کانکریت در بند های کمانی دو الی چهار‬
‫مرتبه نظر به بند گراویتی کمتر میباشد ‪ .‬علت این تفاوت در آنست که در بند های کمانی از محکمی کانکریت استفادۀ‬
‫کامل صورت میگیرد که در نتیجه ضخامت بند کمانی در قله واساس کمترگردیه ومتناسب با آن مصرف کانکریت هم کمتر‬
‫میشود ‪.‬‬

‫شکل(‪ . ) 02- 0‬پالن افتادۀ بند های کمانی ‪ ،‬قطع عرضی و در ۀ اعمار ‪.‬‬
‫در شکل ‪ – a :‬پالن افتاده ‪ – b ،‬قطع ) ‪ - c ، ) A – A‬قطع ( ‪. ) 9 – 9‬‬
‫در شکل (‪ ) 02 - 0‬پالن بند کمانی ‪ ،‬مقطع عرضی درۀ اعمار و ومقطع عرضی بند کمانی نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫یکی از شرایًط مهم اعمار بند کمانی انست که این بند ها در دره های تنگ وکم عرض ساخته میشوند ‪ .‬عالوه بر کم‬
‫عرض بودن دره یک سلسله شرایًط دیگری هم وجود دارند که موجودیت شان برای اعمار بند های کمانی حتمی شمرده‬
‫میشوند که عبارت اند از ‪:‬‬
‫‪ .02- 2‬شرایًط اعمار بند های کمانی ‪.‬‬

‫گرچه تعداد از برتری های بند های کمانی در پاراگراف قبلی ذکر گردیدند ‪ .‬در ینجا یاد آوری میگردد که جهت اعمار‬
‫بند های کمانی موجود یت یک سلسله شرا ًیطی خاص دیگر ی هم ضروری اند که هریک شان درذیل توضیح میگردند ‪.‬‬
‫‪ .02 - 2 .0‬شرایًط جیولوجیکي‬

‫از لحاظ خواسته های جیولوجیکي بند های کمانی در شرا ًیط ساخته میشوند که اساس وسواحل دره ها از صخره های‬
‫محکم تشکیل گردیده باشند ‪ .‬زیرا طوریکه قبأل یاد آوری گردید بند های کمانیبنابرخصوصیات شکلی خویشقسمت زیاد از‬
‫قوه های هایدرو ستاتیکی آبرا که از جانب کاسۀ ذخیره باالی شان وارد میگردند به سواحل انتقال میدهند ‪ .‬هرگاه در‬
‫سواحل دره ها احجار و سایًر ساختار های ضعیف که قابلیت برداشت شان کمتراند موجود باشند در آنصورت ها تشنجات‬
‫ایجادشده برای اساس وسواحل مذکور غیر مجاز بوده وشرایًط تخریب بند فراهم میشود ‪ .‬ازینروتمام مشخصات که صخره‬
‫های اساس وسواحل بند های کمانی باید آنها را دارا باشند به دوگروپ ذیل تقسیم میشوند ‪:‬‬
‫خواسته های گروپ اول از صخره های اساس وسواحل بند های کمانی طوریست که باید صخره های مذکورمقابل تمام‬
‫تأثیرات ناگوار کیمیاوی ‪ ،‬و میخانیکی آب مقاومت خویش را درطول تمام مدت بهره برداری واعمار حفظ نموده وضریب‬
‫فلتری شان نیز تقریبأ مساوی به صفر باشد ‪ .‬خواستۀ گروپ دوم طوری اند که از اثر عمل قوه های فشاری( تشنجات )‬
‫درصخره های مذکور باید هیچ نوع تغیر شکل های غیر مجاز ایجاد نگردند ‪ .‬برای برآورده شدن خواسته ها هردو گروپ‬
‫فوق الزم است که در قدم اول حدود مقاومت فشاری صخره ها در بین )‪ 10 – 12 M . Pa‬یا ‪) 100 – 120 kg / cm2‬‬
‫قیمت داشته باشد ‪ .‬ازین جا نتیجه صخره های فورانی و صخره های رسوبی محکم اساس های خوب ومطلوبی برای بند‬
‫های کمانی محسوب میشوند ‪ .‬باید یاد آوریگردد که همچو صخره های آیدیال در عمل خیلی کم میسر میشوند ‪ .‬زیرا در‬
‫اکثر موارد صخره ها به حالت طبیعی خویش اکثرأ دارای شکستگی ها ‪ ،‬رگ های از احجار ضعیف ‪ ،‬طبقات شکسته‬
‫سطحي سمنټ کاري‬

‫دژورې سمنټ‬
‫کارۍ برید‬
‫(‪ )02 - 2‬شکل‪ .‬ددرزلونکو صخرو تحکیم کاري او انکر بندي ‪.‬‬
‫په شکل کې ‪ - a :‬ساحوي اوژوره سمنټ کاری‪ - b ،‬ددروپه غاړو ( سواحلو) کې انکر بندي‪،‬‬
‫‪ – g‬دبند دقاعدې په برخه کې انکر بندي ‪.‬‬
‫و غیر کار آمد میباشند ‪ .‬بنا ًء برای اساس بند های کمانی قبل ازهمه باید کیفیت صخره های اساس به کمک اتخاذ تدابیر‬
‫مناسب انجینیری تا حدود ها ی کافی افزایش داده شده وبعد از آن باالی شان بند اعمار گردد ‪ .‬طریقه ها وتدابیر مهم‬
‫افزایش کیفیت صخره ها ی اساس بند ها همانا اجرای سمنت کاری های سطحی وعمقی ودر صورت موجودیت درزهای‬
‫کتلویانکربندی وسمنت کاری همزمان صخره های درزدار میباشند ‪ .‬شکل (‪ )02 - 2‬دیده شود ‪.‬‬
‫الزم به یاد آوریست که سمنت کاری ها وظیفۀ دوگا نه را همزمان انجام میدهد ‪ .‬یکی آن غیر قابل نفوذ ساختن صخره‬
‫های اساس در مقابل آب ودوم افزودن قابلیت برداشت صخره های مذکور در مقابل عمل قوه های فشاری وجلو گیری‬
‫ازلغزش های کتلوی میباشد ‪.‬‬
‫‪ .02 - 2 . 2‬شرایًط توپوگرافیکی‬

‫از ملحوظات توپوگرافیکی برای اعمار بند های کمانی دره های مناسب اند که اشکال ‪V‬مانند ویا‪U‬مانند را داشته‬
‫باشند‪ .‬در پهلوی آن کم عرض‬
‫بئدن دره در محل اعماربند نیز باید از نظر دور‬

‫نگردد ‪ .‬مشخصۀ که کم عرض بودن دره را افاده‬
‫مینماید به نام ضریب محل یاد میشود وبه حرف‬
‫( ‪ ) n‬نشانداده میشود ‪.‬‬
‫‪L‬‬
‫‪n‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . ) 02 - 0‬‬
‫‪H‬‬
‫در فورمول فوق ‪ –m :‬ارتفاع بند و ‪ – L‬طول بند درنشانۀ قله میباشد ‪ .‬بند های‬
‫کمانی در دره های ساخته میشوند که قیمت های ضریب های محل شان درحدود‬
‫( ‪ )n ≥ 8‬باشند ‪ .‬اما باید یاد آوری گردد که با استفاده‬
‫ازدست آوردهای جدید علمی وتکنالوژیکی بندهای کمانی‬
‫شکل (‪ . ) 02 - 0‬قطع عرضی بند ‪ .‬در شکل ‪:‬‬
‫میتوانند در دره های اعمار‪ - a‬مقطع عرضي ‪ - b ،‬عناصر ساختماني درز افقي ‪.‬‬
‫گردندکه ضریب های محل‪ –0‬مسي صفحه ‪ - 2 ،‬د قیر پوښ‪ – 0 ،‬عنصر انحنایًی‬
‫کانکریتی ‪ – 0 ،‬جالۍ فلزي‪ - 8،‬درز افقي ‪.‬‬ ‫شان ( ‪ ) n  10‬هم باشند ‪.‬‬
‫مثال خوب این چنین بند بند مولین در کشور فرانسه میباشد که به ارتفاع ‪ 06.8‬متر اعمار گردیده است ‪ .‬مقطع عرضی‬
‫بند مولین در شکل (‪ ) 02 - 0‬نشان داده شده است ‪.‬‬

‫اگر دره در محل اعمار بند کمانی شکل ‪ V‬را دارا باشد محل خیلی مناسب وآیدیال شمرده میشوند ‪ .‬در ابتدا های کمانی‬
‫صرف در دره های ‪ V‬مانند اعمار میگردیدند ودره های ‪U‬مانند در درجۀ دوم قرار داشتند ‪ .‬هرقدر عرض دره زیاد باشد‬
‫قوه های بست ( ‪(Thrust‬کمتر وبرعکس قوه های که از طریق کنسول به قاعدۀ بند انتقال میشوند بیشتر میگردند ‪ .‬که این‬
‫خود باعث بیشتر شدن ضخامت بند میگردد ‪.‬‬
‫‪ .02 - 0‬انواع بند های کمانی و تصنیف آنها ‪.‬‬

‫بند های کمانی نظر به خصوصیات مختلف تصنیف میشوند که مهمترین شان قرار ذیل اند ‪ :‬قو سي بند ونه د مختلفو‬
‫ځا نګړتیا وو پر بنسټ وېشل کېږي چي غوره ُیې په الندې ډول دي ‪:‬‬
‫الف ‪ .‬از لحاظ ارتفاع ‪.‬‬
‫بند های کوچک یا کم ارتفاع‪ :‬که ارتفاع شان الی ( ‪ ) 09‬مترباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫بند های متوسط‪ :‬که ار تفاع شان بین ( ‪ 09‬و ‪ ) 09‬متر باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫بندهای کمانی بزرگ یا مرتفع‪ :‬که ارتفاع شان بیش از ‪ 09‬متر باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ب ‪ .‬از لحاظ صخامت ‪.‬‬
‫معیا ر ( ‪ ( Criteria‬که تناسب ارتفاع وصخامت بند را افاده مینما ید به نام‬
‫ضریب قامت یاد گردیده‪ ،‬به حرف ( ‪ ) ‬نشان داده میشود ومساویست به‪:‬‬
‫‪ed‬‬
‫‪‬‬ ‫( ‪.. . . . . . . . ) 02 - 2‬‬
‫‪Hd‬‬
‫در فورمول فوق ‪ - e d :‬ضخامت بند در نشانۀ اساس و‬
‫‪ - H d‬ارتفاع بند میباشد ‪ )06 - 0(.‬شکل‪ .‬ابعاد مقطع عرضی بند کمانی‬
‫باید یاد آوری گردد به هر پیمانه که قیمت ضریب قامت ( ‪ ) β‬کوچکتر باشد به همان اندازه از اثرات کمانی بودن بند‬
‫موثر تر به عمل می آید‪.‬‬
‫استفادۀ ً‬
‫از لحاظ ضخامت مقطع عرضی بند های کمانی به انواع ذیل تقسیم میشوند ‪:‬‬
‫بند های نازک یا الغر‪  0 2 .‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬بند های با قامت های مناسب ‪0 2    0.35 .‬‬
‫‪ ‬بند های ضخیم یا چاق ‪0.35    0.5 .‬‬
‫‪ ‬بند های کمانی گراویتی ‪  0.5 .‬‬
‫دتوال ( ‪ ) Tulla‬دبند دپاره ‪ ،   0.023‬او د واینټ ( ‪ ) Vaiont‬دبند دپاره ‪   0.084‬قیمتونه لري ‪.‬‬
‫ج ‪ .‬از لحاظ شکل مقطع عرضی ‪.‬‬

‫همان طوریکه قبأل تذکر رفت بند های کمانی از یک طرف باید قوۀ هایدروستاتیکی آبرا که از جانب کاسۀ ذخیره باالی آن‬
‫عمل مینماید به هردو اتکای جانبی خود انتقال دهند واز جانب دیگر باید کانکریت جسم بند درمقابل قوه های بیرونی‬
‫عکس العمل مکمل وموزون را ازخود نشان دهد ‪ .‬ازینروشکل مقطع عرضی بندباید طوری انتخاب گردد که با حفظ‬
‫خصوصیات توپوگرافیکی در برآور ده ساختن خواسته های یاد شده مساعدت نماید ‪ .‬عدۀ از بند های کمانی که در آنها‬
‫شرایًط فوق رعایت گردیده وتا کنون در پارۀ از کشور ها اعمار گردیده اند در شکل (‪ )02 - 8‬نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫شکل (‪ . ) 02 - 8‬انواع بند های کمانی نظربه اشکال مقاطع عرضی شان‪.‬شکل های مختلف مقطع‬
‫عرضی در قطع ( ‪.) A -A‬در شکل(‪:) 02 - 8‬‬
‫‪–a‬مقطع افقی بند کمانی و عمل قوه هایدروستاتیکی از طرف کاسۀ ذخیره ؛ ‪ –b‬مقطع عرضی بند کمانی که جدار جلوی آن عمود و‬
‫قسمت باالیًی جدار عقبی دارای انحنا است ؛ ( بند ‪Tashjen‬در تایوان ) ‪ - c‬بند کمانی ضخیم با انحنای دوگانه ‪.‬کمی خمیده بطرف‬
‫جلوی ؛ (بند‪ – d ، ) Mori‬بند کمانی نازک ‪ ،‬با انحنای دوگانه و کمی بطرف عقب خمیده ؛ (بند‪ – e) Anshany‬بند قوسی نازک ‪،‬‬
‫با انحنای دوگانه ‪ ،‬دارای درز محیطی مفصلی وتنۀ بند کمی بطرف پیشروی خمیده ( درز محیطی تهداب وتنۀ بند را از هم جدا مینماید‬
‫) ؛ (بند ‪ – f ، )Valgalina‬بند کمانی نازک با انحنای دوگانه ؛ (بند ‪ - t ، )Aselyata‬بند کمانی نازک ‪ ،‬با درز محیطی و کمی‬
‫ما ًیل بطرف عقب ( بند ‪. )Abu shenaina‬‬
‫در عدۀ از مأخذ بند های کمانی از لحاظ اشکال مقاطع عرضی شان به انواع ذیل نیز تصنیف گردیده اند که در شکل‬
‫(‪ ) 02 - 6‬نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫شکل (‪ . ) 02 - 6‬تصنیف مختصر تری بند های کمانی نظر به‬

‫شکل مقاطع عرضی شان ‪.‬‬
‫در شکل ‪ – a :‬مقطع ذ وذ نقهاي ‪ – b ،‬بند کمانی که جدار جلوی شان عمودی وجدار‬
‫عقبی شان به سمت عمودی دارای ا نحنا میباشد ‪ – c ،‬بند کما نی با ا نحنای د وگا نه ‪.‬‬

‫د ‪ .‬تصنیف بند های کمانی نظر به شکل اتکا در پاشنه ها ‪.‬‬

‫در شرایًط طبیعی اکثرأ تنگی های که بشکل طبیعی دارای سواحل متناظر باشند کمتر دیده میشوند ‪ .‬ازین رو قبل از‬
‫اعمار بند دره غیر متناظر باید جهت تأ مین اتکای درست بند اوأل باید اصالح گردند ‪ .‬بذا بند های کمانی هم از لحاظ اتکا‬
‫ها ی شان در سواحل به انواع ذیل تقسیم میشوند ‪ :‬شکل (‪ )02 - 7‬دیده شود‪.‬‬
‫اگر بند قوسی مستقیمأ بروی سواحل متکی باشند در آنصورت میتواند اتکای بند درپالن افتاده‬
‫وقطع عرضی دره مطابق یکی از اشکال (‪ )02 - a,b,c7‬باشد ‪.‬‬
‫شکل (‪. ) 02 - 7‬انواع بند های کمانی از لحاظ اتکا در سوحل ‪ .‬در شکل ‪:‬‬
‫‪ - a‬بند کمانی که مستقیمأ باالی سواحل متکی باشد ؛ ‪ – b‬سواحل غیر متناظر که اوأل اصالح گردیده وبعدأ بند به روروآنها‬
‫ساخته شده است ؛ ‪ – c‬بند کمانی که توسط درز محیطی از اساس جدا شده است ؛ ‪ – d‬بند کمانی که در یک ساحل باالی متکی است‬
‫؛ ‪ - e‬بند کمانی که در هردوساحل ( تیراسها ) باالی استناد ها متکی گردیده است ‪.‬‬
‫(‪)02 - 8‬شکل‪ .‬په تکیوکې دقوسي بندونو‬

‫ډولونه ‪ -a .‬د نازکو قوسونوپه صورت‬
‫کې ‪ – b ،‬د ډبلو قوسونو په صورت کې‪.‬‬

‫در بعضی حاالت در محل اعمار به امتداد سطح اتکای بند شکستگی ها وافتیده گی موجود میباشند درهمچو شرایًط اوأل‬
‫باید قسمت های نامنظم محیط مقطع عرضی دره به امتداد موقعیت اساس بند برآمدگی های سطح زمین کند نکاری ومنظم‬
‫گردیده وبعدأ بند باالی آن اعمار گردد ‪ .‬بطور مثال اگر مقطع عرضی دره شکل مانند شکل ( ‪ ) 06 - 9 a‬را دارابوده و‬
‫( ‪ ( ms< 1 )، ( B d ≤ H‬باشد در آنصورت بعد از اصالح مقطع عرضی دره به شکل ذوذنقه قبول میشود ‪.‬‬
‫اگر (‪H<(B d‬باشد شکل (‪ )02 -9 b‬درآنصورت قطع عرضی دره بشکل مثلث (‪ )V‬فرض میگردد‬
‫شکل (‪ .) 02 - 9‬اشکال اصالح مقاطع عرضی طبیعی دره در محالت اعمار بند کمانی ‪.‬‬
‫هـ ‪ -‬انواع بند های کمانی از لحظ نوعیت مواد ساختمانی ‪.‬‬
‫نظربه نوعیت موادساختمانی که درساختمان جسم بندها بکارمیروند بندهای کمانی به انواع ذیل تقسیم میگردند ‪.‬‬
‫اول ‪ -‬بند های کمانی سنگی ‪ :‬که در ساختمان جسم شان از سنگکاری با مصاله استفاده به عمل آمده باشد ‪.‬‬
‫دوم – بند های کمانی که از کانکریت وآهنکانکریت ساخته شده باشند ‪ .‬معمأل درساختمان بند های کمانی مرتفع از‬
‫کانکریت وآهن کانکریت استفاده به عمل میآید ‪۴ .‬فق‬
‫و – انواع بند های کمانی از لحاظ جابجا کردن شان در پالن افتاده ‪.‬‬
‫‪ ) r‬و زاویۀ مرکزی ( ‪( 2 a0‬شان نظر به عمق ثابت باشند یعنی ( =‬ ‫‪exter.‬‬ ‫‪– I‬بند های کمانی که شعاع خارجی(‬
‫‪)constr extr.‬و(‪.= const ( 2 α0‬شکل (‪. ) 02- 10‬‬
‫شکل(‪. ) 02- 10‬بند کمانی در پالن افتاده ‪.‬‬

‫‪ - II‬بند های کمانی با انحنای دوگانه‪ :‬که زاویۀمرکزی شان ثابت (‪= const ( 2α0‬وشعاع خارجی شان غیر ثابت ( ≠‬
‫‪ ) constr extr.‬باشند ‪ .‬شکل (‪. ) 02 - 11‬‬
‫شکل (‪ .) 02 - 11‬بندد های کمانی انحنای دوگانه ‪ ،‬زایۀ مرکزی‬

‫ثابت و شعاع خارجی متغیر دارند ‪.‬‬
‫‪ –III‬بند ها ی کمانی که شعاع وزاویۀ مرکزی شان نظر به ار تفاع متغیر باشند یعنی ‪:‬‬
‫( ‪ ( r ≠ const‬او (‪.= const ( 2 α0‬شکل ( ‪) 02 -02‬‬
‫شکل(‪ . ) 02 -02‬بند کمانی که شعاع ها و زوایای مزکزی شان نظر به ارتفاع متغیر اند ‪.‬‬
‫چون موجودیت صخره ها در اساس وسواحل بند کمانی امر حتمی شمرده میشود ازین رو اگر بند های مذکور به شکل‬
‫آبریزه ای انتخاب شده باشند در آنصورت در قسمت تحتانی نیازی به اعمار ساختمانهای خاص خاموش کنندۀ انرژی دیده‬
‫نمیشود ‪ .‬در همچو حاالت آبهای پرچاوه ای بعد از عبور از باالی قلۀ بند به شکل سقوط آزاد مطابق شکل (‪ ) 02 -00‬به‬
‫قسمت تحتانی بند سرازیر میگردد ‪ .‬درین حالت اگر در قسمت تحتانی بند ستیشن تولید برق آبی موجود باشد الزم است که‬
‫تجهیزات برقی ولین های انتقال برق در مقابل آب خوب عایًق شوند ‪ .‬زیرا آبهای پرچاوه ای در زمان سقوط به اثر جریان‬
‫باد وهوا پراگنده گردیده ومحیط ماحول خویش را مرطوب وحتی تر ساخته وتهدید بزرگی را متوجه حیات میسازد ‪.‬‬
‫شکل (‪ . ) 02 -00‬عبور دادن آبهای پرچاوه‬

‫ای ازباالی قلۀ بند آبریزه ای وتأ مین اتصال‬
‫قسمت های فوقانی وتحتانی بطریق سقوط‬
‫آزاد آب ‪.‬‬

‫‪.02 -0‬اندازه های مقاطع عرضی بند های کمانی ‪.‬‬

‫‪Dimensions of Arch Dams Frofiles‬‬
‫اندازه های پروفایل عرضی بند های کمانی بطریقه های مختلف تعین میگردند ‪ .‬یاد آوری میگردد که قیمت های که با‬
‫استفاده از طرق نظری حاصل میشوند فقط اهمیت مقداتی دارند ‪ .‬اندازه های نهایًی مقاطع عرضی بند های کمانی صرف در‬
‫نتیجۀ تکرار دریافت نمودن چندین مرتبۀ ای وتدقیق نها ًیی اندازه در یافت شده تثبیت میشوند ‪.‬یکی از طرق که میتواند‬
‫اندازه های مقطع عرضی بند کمانی با استفاده از آن محاسبه گردد ‪ ،‬طریقۀ انجینیران ایتالوی بنام های ( تېلکي ‪Tilky‬و‬
‫ستوکي ‪)Stuky‬میبا شد ‪.‬‬
‫درشکل (‪-00‬‬ ‫به اساس این طریقه رابطه بین ضریب محل ( ‪ ) n‬وضریب قامت ( ‪ ) β‬بشکل گراف = ‪β)n( f‬‬
‫‪)02‬آ ورده شده است ‪ .‬ا گر ا رتفاع بند) ‪ ( H d‬و قیمت ضر یب محل( ‪) n‬معلوم باشند در آنصورت از محور فاصله قیمت (‬
‫‪   ed‬را از محور ترتیب در یافت مینمایًیم ‪ .‬سپس‬ ‫‪ ) n‬آنر به منحنی مربوطه انتقال ومطابق آن قیمت ضریب قامت‬
‫‪Hd‬‬
‫از روی ضریب قامت ضخامت بند کمانی درنشانۀ اساس در یافت میگردد ‪.‬بطور مثال اگر قیمت ضریب محل ( ‪) n = 0‬‬
‫باشد ‪ ،‬به اساس شکل (‪ ) 02 -00‬از منحنی تیلکی ( منحنی ‪)0‬قیمت ضریب قامت ( ‪ ) ‬مساوي به (‪ )9.008‬حاصل میشود‬
‫یعني ‪:‬‬
‫شکل (‪ . ) 02 -00‬د(‪ β =n) f‬ګراف‪.‬‬

‫درشکل ‪ – 0 :‬منحني تېلکي ‪– 2،‬منحني ستوکي ‪ – 0،‬منحني لوبچینکو‪.‬‬
‫‪ed‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0.335;  ed  0.335.H d‬‬
‫‪Hd‬‬
‫به عین ترتیب برا ی منحنی (‪: )2‬‬

‫‪e‬‬
‫‪  d  0.292  ed  0.292.H d‬‬
‫‪Hd‬‬

‫وبرای منحنی ( ‪ 0‬منحني )‪:‬‬

‫‪ed‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0.207‬‬ ‫‪ ed  0.207.H d‬‬
‫‪Hd‬‬
‫از مثال فوق دیده میشود که ضخامت بند کمانی ازروی منحنی ( ‪ ) 0‬نظربه دو منحنی دیگر کمتر حاصل گردیده است‬
‫‪ .‬این بدان معنی است که منحنیات شکل (‪) 06 -00‬به اساس تحلیل هایاقتصادی حاصل گردیده اند‪ .‬زیرا کم بودن صخامت‬
‫در اساس بند باعث مصرف کمتر کانکریت در جسم بند میگردد‪.‬‬
‫در شکل (‪ ) 02 -00‬منحنی( ‪ ) 0‬جهت تعین اندازه های مقاطع عرضی بند های بکار میرود که شعاع خارجی شان‬
‫ثابت باشد ومنحني ( ‪ ) 2‬برای بند های بکار میرود که زاویۀ مرکزی ثابت دارند ‪ .‬ضخامت بند کمانی در نشانۀ قله ( ‪( e‬‬
‫‪ 0‬مربوط نوعیت سرکی میشود که از باالی قله عبورمبنماید ‪ .‬عرض سرک معموأل در حدود های بین (‪ 0‬الی‪ )8‬متر گرفته‬
‫میشود ‪.‬ضخامت بند در نشانۀ کیفی ارتفاع ( ‪( eh‬به فورمول خطی ذیل در یافت میشود ‪:‬‬
‫‪ed  e0‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . ) 02 - 0‬‬
‫‪eh  e0 ‬‬ ‫‪.h‬‬
‫‪H‬‬
‫طریقۀ دوم به خاطر تعین ضخامت بند در نشانۀ اساس (‪( e d‬بنام طریقۀ بیروی آبیاری آیاالت متحدۀ امریکا‬
‫(‪(United State biuro of Reclamation - USBR‬شهرت دارد ‪ .‬این طریق قرار ذیل است ‪:‬‬
‫‪ ‬ضخامت بند در نشانۀ قله ( ‪( e 0‬به فورمول ذیل تعین میشود ‪:‬‬
‫‪e0  0.01.H  1.2.L1 ‬‬ ‫( ‪. . . . . ) 02 - 0‬‬
‫شکل (‪. ) 02 -15‬اندازه های تعین کنندۀ‬

‫دره در محل اعمار بند کمانی ‪.‬‬
‫‪ ‬ضخامت بند کمانی در نشانۀ اساس ( ‪ ( ed‬مساوی میشود به ‪:‬‬

‫‪H‬‬
‫‪ H 122‬‬
‫‪ed  0.106 .3 H .L1.L2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫( ‪. . . . . . .) 02 - 8‬‬
‫‪ 122 ‬‬
‫درفورمول فوق ‪ - L1 :‬عرض دره در نشانۀ قلۀ بند است که با در نظر داشت فرو رفتگی بند در سواحل گرفته‬
‫میشود ؛ ‪ - L2‬عرض دره در ارتفاع ( ‪( 0.15 H‬بلند تر از سطح اساس میباشد‪ .‬شکل (‪ )02 -16‬دیده شود ‪.‬‬
‫خط ‪AB‬بطو ل مسا وی به ا ر تفاع بند عمود باالی‬ ‫‪‬‬
‫سطح اساس رسم میشود ‪.‬‬
‫اندازۀ ( ‪( e 0‬بطرف راست نقطۀ ‪ A‬جدا میشود ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫به طر ف چپ نقطۀ ‪ k‬که به روی عمود ‪AB‬به‬ ‫‪‬‬
‫ا ر تفا ع ) ‪( 0.45 H‬از اساس موقعیت دارد اندازۀ‬

‫( ‪( 0.95 e d‬جدا گردیده که نقطۀ ‪ k 0‬حاصل گردد ‪.‬‬

‫در نشانۀ اساس اندازۀ ( ‪ (2 / 3 ed‬بطرف چپ‬ ‫‪‬‬
‫نقطۀ ‪ B‬وبه اندازۀ ( ‪ ) 1 / 3 e d‬به طرف راست‬
‫نقطۀ ‪ B‬جدا گردیده که بترتیب نقاط ‪ m‬و ‪n‬‬
‫حاصل میگردند ‪.‬‬
‫شکل(‪.)02 -16‬ترسیم مقطع عرضی‬
‫بند کمانی‬
‫‪ ‬از نقاط ‪ k0 ، A‬و ‪ n‬خط منحنی مطابق شکل (‪ ) 06 -16‬عبور داده میشود‪.‬این منحنی عبارت از جدار جلوی بند‬
‫کمانی مطلوب خواهد بود‪ .‬همچنان اگر از نقاط ‪ k ،a‬و ‪ m‬منحنی مشابه رسم گردد جدار جلوی بند کمانی حاصل میگردد‬
‫‪ .‬شکل (‪) 02 -16‬دیده شود ‪.‬‬
‫یاد آوری میگردد که طریقۀ بیروی آبیاری ایاالت متحده امریکا ( ‪( USBR‬برای بند های کمانی که در دره های تنگ‬
‫)باشد نتایًج خیلی قناعت بخش را میدهد ‪ .‬هرگاه ضریب محل‬ ‫‪nL‬‬ ‫‪ 2.5‬‬ ‫که ضریب های محل شان در حدود های (‬
‫‪H‬‬
‫بیشتر ازین باشد در آنصورت به علت بیشتر گردیدن قیمت تشنجات حاصله بیشتر از حد برداشت کانکریت جسم بوده و‬
‫نیاز پیدا میشود که ضخامت محاسبوی بند کمی افزایش یابد ‪.‬‬
‫‪ .02 -5‬ترسیم بند کمانی در پالن افتاده ‪.‬‬

‫فرض مینمائیم که پالن توپوگرافیکی محل اعمار بند کمانی داده شده است و ابعاد مقطع عرضی بند فرضی که به طریقۀ‬
‫( ‪ ) USBR‬دریافت شده اند نیز داده شده اند ‪ .‬شکل( ‪. ) 02 – 07‬‬
‫مطلوب است که بند مذکور در پالن توپو گرافیکی ترسیم گردد‪.‬‬
‫قبل از همه باید به خاطر بیآوریم که بند کمانی یک جسم منظم هندسی وسطح زمین (پالن توپوگرافیکی ) یک جسم غیر‬
‫منظم هندسی میباشد ‪ .‬به اساس قانون هندسۀ ترسیمی برای ترسیم خط تقاطع این دو جسم ( بندکمانی و سطح زمین ) باید‬
‫اوأل از طریق جسم منظم هندسی چند مستوی افقی عبورداده شود و بعدأ به کمک تعین نقاط تقاطع هرمستوی باسطح‬
‫زمین خط تقاطع بند کمانی وسطح زمین دریافت میشود‪ .‬با استفاده از همین روش بند کمانی در پالن افتاده رسم میشود‪.‬‬
‫این کار به ترتیب ذیل انجام میگردد‪:‬‬
‫مقطع عرضی بند کمانی که ابعاد آن معلوم است رسم میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ازطریق مقطع عرضی بند چند مستوی افقی طوری عبور داده میشوند که از یکطرف بین هم موازی بوده واز طرف‬ ‫‪‬‬
‫دیگر بند را ارتفاعأ به قطعات مساوی تقسیم نمایند‪( .‬در شکل تعداد مستویهای افقی چهار وبند را به پنج حصۀ عمودی‬
‫مساوی تقسیم نموده است)‪.‬‬

‫شکل( ‪ . ) 02 – 07‬طریقۀ ترسیم بند کمانی در پالن افتاده ‪.‬‬
‫برای هریک ازمقاطع پنجگانۀ عمودی ضخامت بند (‪ ، )ei‬نشانۀ مستوی قاطع بابند (‪ ، )▼i‬نمبر مقطع ( ‪( ، ) i –i‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ) x i‬و( ‪) y i‬تعین ویادداشت میشوند‪.‬‬
‫در پالن توپوگرافی هرهاریزنتال (‪ )Horizontal‬مربوط (‪)▼ i‬رسم میگردد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫محور طولی بند کمانی باید از تنگترین قسمت دره کمی بطرف پیشروی ( بطرف قسمت فوقانی ) تعین میگردد تا‬ ‫‪‬‬
‫بدین ترتیب اتکاهای ساحلی بند از لحاظ استواری مط ًمن باشند ‪.‬‬
‫‪ ‬ترسیم نمودن بند کمانی در پالن افتاده از نشانۀ قله ( از مقطع ‪ ) 9 – 9‬آغاز وبترتیب به طرف پائین یکی بعد‬
‫دیگر رسم میگردد‪.‬‬
‫‪ ‬برای مقطع باالئی( ‪ )9 – 9‬شعاع قوس در حدود ( ‪ ) rext.0  0.6.L0‬قبول میشودو ( ‪ ) rexter.i  r0.i  ei / 2‬میباشد‬
‫‪ –i .‬نمبر ترتیبی مقطع مورد نظر میباشد‪.‬‬

‫‪ ‬زاویۀ مرکزی قوس باالیًی (‪ )9– 9‬یعنی زاویۀ ( ‪ ) 2 0‬باید در حدود (‪ )009 ° - 009 °‬درجه باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬در هرنشانۀ مربوطه زاویۀ بین منحنی سطح زمین و محور طولی بند کمانی نباید کمتر از ‪ 09°‬د رجه باشد ‪.‬‬
‫دبند داخلي قوسونو‬

‫د مرکزونو موقعیتونه‬
‫د بهر قوسونو‬ ‫دبند‬

‫د مرکزونو موقعیتونه‬

‫شکل (‪ .) 02 -19‬تغیر موقعیت مراکز‬

‫قوس ها نظر به عمق ‪.‬‬
‫‪ ‬درصورت بند های کمانی با انحنای دو گانه باید در سواحل انجام های هر قوس مابعدی در زیر قوس ما قبلی خود‬
‫پنهان شده ( داخل شده ) باشند ‪.‬‬
‫‪ ‬فاصلۀ افقی بین مراکز قوس ها باید ا ز قله بطرف اساس تدریجأ کم شده رود ‪.‬‬
‫‪.02 -6‬قوه های عامل باالی بند های کمانی ‪.‬‬

‫به صورت عام قوه های که باالی بند ها وسا ًیر ساختمانهای دمه کننده عمل مینمایند در مبحث های قبلی تا اندازۀ‬
‫توضیح گردیده اند ‪ .‬درین جا صرف خصوصیات قوه های مطالعه میشوند که باالی بند های کمانی عمل مینمایند ‪ .‬شکل‬
‫(‪)02 -29‬دیده شود ‪.‬‬
‫در ترکیب بار های عامل باالی بند های کمانی قوۀ فشار هایدروستاتیکی آب ( ‪ ، ( P 1‬قوۀ امواج کاسۀ ذخیره ( ‪( P‬‬
‫‪( P‬وقوۀ نوسانات حرارتی محیط ( ‪ ( P t‬در نظر گرفته‬ ‫‪silt.‬‬ ‫‪ ،‬وزن بند ( ‪ ، ( G d‬قوۀ موادرسوبی در کاسۀ ذخیره (‬ ‫‪w‬‬
‫میشوند ‪ .‬شکل (‪)02 -29‬دیده شود ‪.‬‬

‫تغیر حرارت بر چگونگی کار ستاتیکی بندهای کمانی که خود یک سیستم ستاتیکی غیر معین اس تأثیرات قابل مالحظۀ‬
‫دارد‪.‬زیرا شرایًط نا مطلوبی که از اثر عمل حرارت در بند های مذکور ایجاد میگردند تقریبأ با اثرات قوه های‬
‫هایدروستاتیکی معادل شده میتوانند و محکمی کانکریت ها را تا حدود زیادی کاهش دهد ‪.‬‬
‫به علت های ضخامت کم بند های کمانی و اجرای سمنت کاری باکیفیت درصخره های اساس آنها قوه های فلتری‬
‫باالی کار ستاتیکی بند های مذکور تأثیرات خیلی کم دارند‪.‬‬
‫قوه های سایزمیکی ( انرشیا ًیی ) در ترکیب خاص قوه ها شامل میگردند ‪ .‬قوه های سایزمیکی در حاالتی خطرناکتر‬
‫میباشند که سمت عمل شان موازی با محور طولی بند باشد ‪ .‬چون بند های کمانی بطریقۀ بالک های عمودی اعمار‬
‫میگردند بنا ًء جهت اجرای محاسبات ستاتیکی وزن بند باید بادر نظر داشت تکنالوژی اعمار تعین شود ‪ .‬بین بالک های‬

‫شکل (‪ .)02 -29‬قوه های عامل باالی بند های کمانی ‪.‬‬
‫در شکل ‪ – a :‬شیمای عمل قوه ها ‪ – b ،‬عمل قوه های وزنی درصورت اعمار مرحلوی بند‬
‫همچنان ‪ – 0 :‬پردۀ سمنتی ‪ – 2 ،‬چاه های زابری‪ – 0 ،‬بالکها نوبت اول مرحلۀ اعمار بند‪ – 0 ،‬بالک های عمودی نوبت دوم‪،‬‬
‫‪ – 8‬درزهای پرکاری شدۀ بین بالکهای نوبت اول ‪.‬‬
‫عمودی درز های ساختمانی گذاشته میشوند که بعد از سخت شدن وسردشدن مکمل کانکریت درزهای مذکور کامأل‬
‫مسدود میگردند ‪ .‬باالخره هرنوع تغیر شکل ها وتغیرمحل ها در اساس وسواحل بند های کمانی ( از قبیل لغزش ها ‪،‬‬
‫نشست ها ‪ ،‬کج شد ن ها وغیره ) باالی حالت تضنجی بند تأثیرات منفی را وارد مینمایند ‪ .‬زیرا در نتیجۀ همچوحوادث از‬
‫یکطرف تشنجات در جسم بند بیشتر وفکتور محکمی آن کمتر میگردد واز طرف دیگر محاسبۀ کمیتهای تغیرات مذکور‬
‫بعلت پیچیده گی سیستم ریاضیکی ناممکن میگردد ‪.‬‬
‫‪ .02 -7‬محاسبۀ ستاتیکی بند های کمانی ‪Static Analisys of Arch Dams .‬‬
‫قسمیکه در فصل های قبلی یادآوری گردید هدف اصلی از اجرای محاسبات ستاتیکی بندها عبارت از دریافت وارزیابی‬
‫تشنجات ونیز تعین استواری نشیب های هردو ساحل بند میباشد ‪ .‬یعني اینکه در نتیجۀ محاسبات ستاتیکی باید ثابت گردد‬
‫که ازیک طرف سواحل دره در محالت اتکای بند استوار بوده واز طرف دیگر تشنجات ( قوه های داخلی ) محاسبوی در‬
‫نقاط مختلف تنۀ بند باید به اندازۀ معیار ی نظر به قیمت ها مجازی کمتر باشد ‪.‬‬
‫اگر استواری نشیب ها ی سوا حل بند تأمین نباشد میتواند با اتخاذ تدابیر الزم انجینیری از قبیل‬

‫سمنتکاری ‪ ،‬انکربندی ‪ ،‬کندن کاری وغیره سواحل مذکور تحکیم کاری میگردند ‪ .‬اگر تشنجات محاسبوی از حدود‬
‫برداشت کانکریت جسم بند بیشتر حاصل شوند در آنصورت ابعاد مقطع عرضی بند ( خاصتأ ضخامت آن ) تا حدودهای‬
‫مورد نیاز بیشتر انتخاب میشوند ‪.‬‬
‫‪ .02– 7 . 1‬میتود های محاسبات ستاتیکی بند های کمانی‬
‫از لحاظ ستاتیکی بند کمانی یک سیستم ارتجاعی ( ‪ ،( Elastic‬سه بعده‪ (ThreeDimension‬فضایُي ) وکم ضخامت‬
‫است که به سمت های عمودي ‪ ،‬ا فقي و جانبی یعنی به سمت های محور های ( ‪ ) Z ،U ،U‬انحنا های متحول دارد ‪.‬‬
‫ازین رو از لحاظ هندسی وستاتیکی در شرایط پیچیدۀ حدی قرار دارند ‪ .‬چون حل ریاضیکی همچو روابط پیچیده کاری‬
‫مشکل است ازهمین سبب در اکثر موارد به حل تقریبی این سیستم ها اکتفا بعمل آمده است ‪ .‬با در نظر داشت شیما های‬
‫محاسبوی بند های کمانی تمام طرق حل های تقریبی حل سیستم ها فوق به گروپ های ذیل تقسیم گردیده اند‪.‬‬
‫‪.02 – 7 . 2‬محاسبه بهطریقۀ کمان های غیر مرتبط ( طریقۀ مقاومت مواد)‬
‫درین طریقه شیمای محاسبوی بند کمانی به شکل قوس های غیر مرتبط ( جدا ازهمد یگر ) طوری فرض میشوند که‬
‫گویا هرقوس یک عنصر مستقل بوده وبه قوس های باالیًی وپایًینی خود ارتباط ندارد ‪ .‬باالی همین قوس مستقل عمل قوه‬
‫های افقی ( هایدرو ستاتیکي وغیره) مطالعه میشود ‪ ) 02 -20( .‬دیده شود ‪.‬‬
‫شکل (‪ . ) 02 -20‬شیمای محاسبوی بند های کمانی بطریقۀ کمان خالص (مستقل )‪.‬‬
‫‪ ) r0‬نتا یًج‬ ‫(‪ 3‬‬ ‫طریقۀ کمانهای غیرمرتبط برای بند های کمانی نازک واستوانه ای باضخامت ثابت (‪ )e= const.‬و‬
‫‪e‬‬
‫تقریبأ نزدیک به وا قعیت ( تقریبأ حقیقی ) را میدهد ‪ .‬به خاطربا ید داشت‬

‫که درینصورت هم اتکای بند در سواحل میتواند دارای دو حالت ذیل باشند‪:‬‬
‫حا لت اول ‪ .‬اگر اتکای بند کمانی در سواحل مفصلي باشد‪ ،‬درینصورت قوۀ نورمال در اتکا ها چنین محاسبه‬
‫میشوند ‪ :‬شکل (‪)02 -22‬دیده شود‪.‬‬
‫‪N 0  p * ro ut‬‬ ‫(‪. . . . . .) 06 -00‬‬
‫در فورمول ‪– p :‬قوۀ منقسمۀ است که باالی کمان عمود عمل مینماید؛‬
‫‪ – r‬شعاع خارجی کمان است‪.‬‬
‫ضخامت کمان ( ‪) e‬در عمق کیفی ( ‪) h‬از قله مساوی میشود به‪[ 2 ] :‬‬

‫‪N0‬‬
‫‪eh ‬‬ ‫‪,‬‬ ‫(‪. . . . . . . .) 02 -02‬‬
‫‪ h‬‬
‫[ ‪– ] σ‬اندازۀ تشنجات مجازی کانکریت میباشد ‪ .‬اگر محاسبه به کمک رابطۀ (‪) 02 -02‬اجرا گردد‬ ‫‪h‬‬ ‫در فورمول فوق ‪:‬‬
‫در آنصورت قیمت تشنجات مجازی به فورمول ذیل محاسبه میگردد‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪h‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 02 -00‬‬

‫‪[ ]h  2001  0.5 ,‬‬
‫‪‬‬ ‫‪H‬‬
‫شکل (‪ . ) 02 -22‬شیمای محاسبوی در صورت‬

‫اتکای مفصلی بند های کمانی در پاشنه ها ‪.‬‬
‫مقاطعی که توسط روابط (‪) 02 -02‬و(‪) 02 -00‬تعین میگردند برای دریافت مقاطع عرضی تقریبی یند های کمانی استوانه‬
‫ای که در سواحل ارتباط سخت داشته باشند نیز اهمیت مقدماتی زیاد دارند‪.‬‬
‫حالت دوم‪ .‬اگردرسواحل (اتکا ها) ارتباط بندسخت باشد‪ ،‬درآنصورت قیمت تشجات درکلید (تاج ‪ )Crown-‬کمان‬
‫بکمک فورمول انقباض غیر مرکزی محاسبه میشوند ‪ .‬شکل (‪ ) 06 - 20‬دیده شود‪.‬‬
‫‪N Cr . 6M Cr .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪. . . . ) 02 -00‬‬
‫‪ Cr . ‬‬ ‫‪ 2‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪e‬‬
‫در فورمول فوق ‪NCr.:‬و ‪ - M Cr.‬بترتیب قوۀ نورمال و مومنت در کلید کمان اند‪.‬‬
‫عالمۀ (‪)+‬درفورمول فوق برای جدار جلوی وعالمۀ ( ‪) -‬برای جدار عقبی گرفته میشود‪.‬‬
‫تشنجا ت در اتکا ها ( پاشنه ها ) مساویست به‪:‬‬
‫‪N Ab. 6M Ab.‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . . .) 02 -08‬‬
‫‪ Ab. ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪e2‬‬
‫درفورمول(‪ N Ab. :)02 -08‬او‪ - M Ab.‬بترتیب قوۀ نورمال و مومنت در پاشنۀ ) ‪)Abutment‬کمان اند‪ .‬عالمۀ (‪)-‬برای‬
‫جدار جلوی و عالمۀ ( ‪) +‬برای جدار عقبی گرفته میشود‪.‬‬
‫قوۀ نور مال در کلید بند ( ‪) N 9‬چنین محاسبه میشود‪:‬‬
‫‪N Cr .  N 0  H 0‬‬ ‫(‪. . . . . . . ) 02 -06‬‬
‫در فورمول (‪)m9( :) 02 -06‬قوۀ بست ) ‪)Thrust‬‬

‫است که مساوی میشود به‪:‬‬

‫‪2 * rout.‬‬
‫‪Ho  ‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. .‬‬ ‫(‪. . . . .) 02 -00‬‬
‫‪k4‬‬ ‫‪k5‬‬
‫‪‬‬
‫‪ * Sin  0 Sin 0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫(‪ ) 02 - 20‬شکل ‪ .‬دقوسی بندونو په تکیو کې دسخت‬

‫اتکاپه صورت کې په صورت کې محاسبوی شیما‪.‬‬
‫‪2.e‬‬
‫‪ ‬بوده که‪– L:‬طول بند در عمق ( ‪) h‬و‪– α 9‬مناصفۀ زاویۀ مرکزی کمان میباشد‪.‬‬ ‫در رابطۀ فوق‪:‬‬
‫‪L‬‬
‫‪2Sin 2 0‬‬
‫‪k 4  0.5 * Sin2 0   0 ‬‬
‫‪0‬‬ ‫(‪. . . . . . ) 02 -05‬‬
‫‪k 5  0.5 * Sin2 0   0‬‬
‫مومنت در کلید کمان‪:‬‬
‫‪M Cr .   H 0 * y1‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . ) 02 - 00‬‬
‫‪ – y1‬بازوی قوۀ‪m 9‬بوده ومساویست به ‪:‬‬

‫‪ Sin ‬‬
‫‪y1  f  y0  r0 1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . ) 02 - 29‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -f‬طول هر کمان بوده وعبارت از مجموعۀ‪f = y0 + y9‬میباشد‪.‬‬

‫و قوۀ نارملی در پاشنه هامساوی میشود به‪:‬‬
‫‪N Ab.  N 0  H 0 * Cos 0‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . .) 02 - 20‬‬
‫ومومنت در پاشنه ها‪:‬‬
‫‪M Ab.  H 0 * y0‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . . .) 02 - 22‬‬
‫قوۀ عرضی ( ‪) Q‬در مقطع کیفی کمان مساویست به ‪:‬‬
‫‪Q  H 0 * Sin‬‬ ‫(‪. . . . . . . . ) 02 - 20‬‬
‫از رابطۀ (‪) 02 - 20‬دیده میشود که قیمت در کلید کمان ‪Q = 0‬است‪.‬‬

‫)که بین دو پا شنۀ ( اتکا ) بند وا قع باشد قوۀ نورما لی ومومنت قرار ذ یل‬ ‫در مقطع کیفی (‬
‫محاسبه میگردند‪:‬‬

‫‪M X  H0 * y‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 02 - 20‬‬
‫‪N X  N 0  H 0 * cos‬‬ ‫(‪. . . . . . . .) 02 - 28‬‬
‫قیمت های ( ‪) y‬وزاویۀ ( ‪) α‬در شکل (‪) 02 - 22‬نشان داده شده اند‪.‬اگر اندازۀ ( ‪ ) y‬از مرکز ارتجاعیت ‪( Elastisity‬‬
‫‪)Center‬پائین موقعیت داشته باشد در آن صورت قیمتآن با اشارۀ( ‪) +‬واگر بطرف باال واقع گردیده باشد اشارۀ ( ‪) y‬منفی‬
‫( ‪) -‬گرفته میشود‪.‬‬
‫اینک درین جا بخاطر توضیح هرچه بهتر محاسبات فوق یک کمان غیر مرتبط ( کمان خالص ) را در نظر گرفته و‬
‫محاسبات آن در یک مثال عملی حل گردیده است‪.‬‬
‫مثال اول‪:‬قیمت تشنجات را برای کلید (تاج‪ )Crown-‬و پاشنه ) ‪ ( Abutment‬های یک حلقۀ بند کمانی محاسبه نمائید که‬
‫ابعاد کمان قرار ذیل باشند‪ ، 2αo = 80° ،h =42 m , :‬و‪ro = 83 m e = 16 m‬‬
‫برای حل مثال داده شده قبل ازهمه قیمت های ثابت محاسبه میشوند‪.‬‬
‫‪Sin 0  0.643‬‬
‫‪Cos 0  0.766‬‬ ‫قیمت ضرایب ثابت ‪k4‬و‪k5‬مساوی میشوند به‪:‬‬

‫‪2Sin 2 0‬‬ ‫‪2.Sin 2 40‬‬
‫‪k 4  0.5.Sin2 0   0 ‬‬ ‫‪ 0.5 xSin.80  (40 0 )rad . ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0.6981‬‬
‫‪ 0.5 x0.9848  0.6981  1.1837  0.0065‬‬
‫‪k 5  0.5 * Sin2 0   0‬‬

‫‪k5  0.5 x0.9848  0.6981  1.1905‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.3‬‬
‫‪l r0 . sin  0 53.35‬‬
‫‪sin 3  0  sin 3 400  0.2656‬‬
‫‪12 xk 4  12 x0.0065  0.078‬‬ ‫‪،‬‬
‫‪k5‬‬ ‫‪1.1905‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1.852‬‬
‫‪sin  0 0.643‬‬
‫‪2 *  * .hx * rOut.  2 *1* 42 * 91  7644 .T / m‬‬
‫حال اگر قیمت های فوق در فورمول (‪)06 - 00‬گذاشته شوند قیمت قوۀ بست( ‪) m9‬به شکل ذیل حاصل میگردد‪:‬‬
‫‪7644‬‬ ‫‪7644‬‬
‫‪H0  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1494 .428m .T‬‬
‫‪0.078‬‬ ‫‪1.1905 3.263  1.852‬‬
‫‪‬‬
‫‪0.09 * 0.2656 0.643‬‬
‫موقعیت مرکز ارجاعیت) ‪ ( Elasticity Center‬یعنی قیمت های( ‪ y 0‬او ‪) y 9‬قرارذیل محاسبه میشوند‪:‬‬

 sin  0 
  831 
0.643 
y1  r0 1    6.55.m
 0   0.6981 
y0  r0 1  cos 0   y1  831  0.766   6.55  12.872.m
:‫قیمت قوۀ نورمالی در کلید (تاج ) کمان‬
N Cr .  p. * rOut.  H 0  1.42 * 91  1494 .428  2327 .57, T
:‫ ( کمان‬Abutments )‫قیمت قوۀ نورمالی در پاشنه های‬
N Ab.  p. * rOut.  H 0 * Cos  42 * 91  1494 .428 * 0.766 

 3822  1144 .73  2677 .268T
: ‫قیمت مومنت در کلید کمان‬
M Cr .   H 0 * y1  1494 .428 * 6.55  9788 .5, T .m
: ‫قیمت مومنت در پاشنه های کمان‬

M Ab.  H 0 xy 0  1494 .428 x12.872  19236 .277, T .m
:) σCr.U/S ( ‫تشنجات در جدار جلوی کلید کمان‬

2327 .57 6 x9788 .5
 Cr .U    145 .47  229 .42  374 .89, T 2
S 16 256 .0 m
: ‫تشنجات در جدار عقبی کلید کمان‬
2327 .57 6 x9788 .5
 Cr .D    145 .47  229 .42  83.95, T 2
S 16 256 .0 m
: ‫تشنجات در جدار جلوی پاشنه های کمان‬
2677.268 6 x19236.277
 Ab.U / S   
16 256.0
 167.33  450.85  283.52, T 2
m
: ‫تشنجات در جدار عقبی پاشنه های کمان‬
2677.268 6 x19236.277
 Ab. D / S    167.33  450.85 
16 256.0
 617.85, T 2
m

‫شکل (‪ . ) 02 -20‬دیاگرام های قوه های نورمالی ‪ ،‬قوه های عرضی ‪ ،‬مومنتو تشنجات‬
‫‪ – a‬دیاگرام قوه ها ومومنت ‪– b،‬دیاگرام های تشنجات‬
‫قوۀ عرضی ( ‪) Q‬در کلید کمان ‪:‬‬
‫‪Q  H 0 .Sin  0.0‬‬
‫قوۀ عرضی ( ‪) Q‬در پاشنه های کمان ‪:‬‬
‫‪Q  H 0 .Sin 0  1494 .428 x0.643  960.92, T‬‬
‫دیاگرام های قوۀ نورمالی ‪ ، N‬قوۀ عرضی ‪ ، Q‬مومنت ‪ M‬وتشنجات ‪ σ‬در شکل(‪ ) 02 -20‬نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫‪ . 02 - 7 . 0‬تأ ثیر حرارت باالی رژیم کار بند های کمانی ‪.‬‬
‫در صورت گرم شدن جسم بند ها ی کمانی ( بصورت عموم تمام بند های که از مواد سخت ساخته میشوند ) کانکریت‬
‫جسم بند منبسط میگردند و پاشنه های بند در برابر این انبساط از خود عکس العمل ایجاد مینماید ‪ .‬این عکس العمل بنام‬
‫بست حرارتی) ‪( Temprature Thrust‬یاد گردیده و به سمبول( ‪ ) m g‬نشان داده میشود ‪ .‬توأم با ایجاد گردیدن قوۀ بست‬
‫حرارتی( ‪) m g‬تشنجات اضافی نیز در جسم بند ایجاد میگردند که بنام تشنجات حرارتی یاد میشوند ‪ .‬قیمت تشنجات حرارتی‬
‫تا حد ود زیادی مربوط درجۀ حرارت زمان انسداد بند میگردد ‪ .‬حرارت زمان انسداد حرارتی است که در موجودیت آن‬
‫فاصلۀ باقیمانده بین هردوساحل توسط کانکریت مسدود گردیده و بند بعد ازآن به شکل یک کمان بسته وبهم متصل در می‬
‫آید ‪.‬از جانب دیگر میدانیم که در زمان بهره برداری بند ها حرارت در جوار جدار های جلوی وعقبی بند نیز از همدیگر‬
‫‪D /‬‬ ‫متفاوت میباشد ‪ .‬بدین معنی که اگر درجۀ حرارت در جوار جدار جلوی(‪)gU / S‬ودرجۀ حرارت در جوا رجدار عقبی(‬
‫‪)gS‬باشددر آنصورت حرارت متوسط( ‪)g av‬عامل باالی بند مساوی خواهد بود به ‪ :‬شکل(‪ ) 02 -28‬دیده شود ‪.‬‬
‫دبند تکیه‬ ‫دبند تکیه‬
‫(‪ ) 02 -28‬شکل ‪ .‬دقوسی بند په دواړو اړخونوکې عا ملې تودوخې اود هغوی د منځنی قیمت دیا ګرام ‪.‬‬
‫‪tU  t D‬‬
‫‪t Av. ‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . .) 02 - 26‬‬
‫‪2‬‬
‫برای اجرای محاسبات حرارتی بند های کانکریتی اوأل باید قیمت حرارت محاسبوی(‪)Calt.‬قرارتعین گردد ‪.‬‬
‫‪tcal.  tloc.  t Av.‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . .) 02 - 27‬‬
‫اگرحرارت زمان انسداد بند(‪( t lock.‬باشددرآنصورت قیمت قوۀ بست حرارتی( ‪ ) m g‬به فورمول ذیل محاسبه میشود‬
‫‪E conc.. .Lh .t cal.‬‬
‫‪Ht ‬‬ ‫‪,‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 02 - 25‬‬
‫‪12 k 4‬‬ ‫‪k5‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2 . sin 3  0 sin  0‬‬
‫در فورمول فوق ‪ –Econc :‬مودول ارجاعیت(‪ ) Elasticity‬کانکریت است که در بعضی مأخذ بنام ( مطلق ارتجاعیت )‬
‫‪( t‬گرد د درآ‬ ‫‪lock.‬‬ ‫هم یاد گردیده است؛و‪– α‬ضریب انبساط خطی کانکریت میباشد ‪ .‬اگر درجۀ حرارت جسم بند بیشترا ز(‬
‫) درفورمول(‪ ) 02 - 25‬با عالمۀ مثبت گرفته میشود ودر صورت عکس آن اشارۀ (‪)Calt.‬منفی گرفته‬ ‫‪Calt.‬‬ ‫نصورت قیمت(‬
‫میشود ‪،‬‬
‫‪– ω‬ضریب انبساط حرارتی میباشد که قیمت آن برای کانکریت مساوی به ‪   1.10 5‬است ‪ – Lh،‬عبارت از فاصلۀ‬
‫افقی بین دو پاشنۀ بند در عمق ‪h‬میباشد ‪.‬‬
‫‪ - g‬حرارت محاسبوی است‪ .‬سایًر اجزای فورمول(‪) 02 - 25‬عبارت ازضریب های هندسی اند که ترتیب محاسبۀ شان‬ ‫‪Cal‬‬
‫با فورمول (‪) 02 -00‬یک سان است ‪ .‬قوه های نارملی ناشی ازحرارت درکلید وپاشنۀ کمان مساوی میشود‬
‫‪Nt . Ab.  H t x. cos 0‬‬ ‫(‪. . . . . . .) 02 - 20‬‬
‫‪N t .crown  H t .‬‬
‫مومنت های ناشی از حرارت در کلید وپاشنه ها مساویاند به ‪:‬‬
‫‪M t .Cr .  H t * y1‬‬
‫(‪. . . . . . .) 02 - 09‬‬
‫‪M t . Ab.   H t * y0‬‬
‫سپس با وضع نمودن بترتیب مومنت ها وقوه های نورمالی در فورمول میتواند تشنجات ناشی از حرارت درجدار های‬
‫جلوی وعقبی کلید وپاشنه ها محاسبه ودر یافت شوند ‪.‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪6 M t . Ab.‬‬
‫‪ t . Ab.  t . Ab. ‬‬ ‫(‪. . . . . . .) 06 - 00‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪e2‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪6M t .Cr .‬‬
‫‪ t .Cr .  t .Cr . ‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪e2‬‬
‫باید توجه شود که در محاسبات فوق حرارت متوسط(‪ )gºAv‬در نظر گرفته شده است که چنینگرم شدن تنها در قسمت‬
‫های محور ی بند امکان پذیر است ‪ .‬اما معلوم است که درجه های حرارت در جوارهای داخلی جدار های جلوی وعقبی‬
‫جدار های بند حرات نامنظم را متحمل میگردند ‪ .‬لذا برای‬ ‫زیرا‬ ‫نظر به حرارت متوسط(‪ ) gºAv‬تفاوت دارند‬
‫محاسبۀتشنجات حرارتی نهایًی باید تأثیرات گرم شدن نا منظم بند نیز درنظر گرفته شود ‪ .‬بدین معنی که در انتها باید با‬
‫تشنجات( ‪ )  t‬تشنجات ناشی از حرارت نامنظم یعنی( ‪ )  t‬نیز باید علوه ویا از آن کم گردد ‪ .‬یعنی ‪:‬‬

‫‪t1  t Av.  t D / S‬‬ ‫‪ t .D / S   Econc. xt1‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 06 - 02‬‬

‫‪t 2  t Av.  tU / S‬‬ ‫‪ t .U / S   Econc. xt 2‬‬
‫الزم به یاد آوریست که قیمت ها ی( ‪ )  t‬باید با در نظر داشت اشارۀ آن با تشنجات حاصله از رابطۀ(‪02 - 00‬‬
‫)جمع یا منفی گردد ‪ .‬تاثیرات عوامل وقوه های مختلف باالی تشنجات در جدول(‪) 06 - 2‬نشان داده شده است ‪.‬‬
‫جدول(‪) 02 - 2‬‬
‫از اثر گرم شدن‬ ‫از اثر گرم شدن‬
‫ناحیۀ تأثیر‬ ‫قوۀهایدروستاتیکی‬
‫منظم‬ ‫نا منظم‬
‫جدار جلوی‬ ‫انقباض‬ ‫انقباض یا انبساط‬ ‫انبساط‬
‫کلید کمان‬
‫جدار عقبی‬ ‫انقباض یا انبساط‬ ‫انقباض‬ ‫انقباض‬
‫جدار جلوی‬ ‫انقباض یا انبساط‬ ‫انقباض‬ ‫انبساط‬

‫پاشنۀ کمان‬
‫جدار عقبی‬ ‫انقباض‬ ‫انقباض یا انبساط‬ ‫انقباض‬
‫مثا ل دوم ‪ .‬برای بند کمانی که ابعاد آن در مثال اول داده شده اند تشنجات ناشی از تأثیر حرات را در صورت‬
‫محاسبه نما ًیید که در حۀ حرارت در جوار جدارعقبی ( جدارخشک ) مساوی به( ‪) t D  45 0 , C‬و در حۀ حرارت در جوار‬
‫‪S‬‬
‫جدارجلوی ( جدارتر) مساوی به( ‪) tU  20 0 , C‬‬

‫‪S‬‬
‫مساویبه(‬ ‫بوده وحرارت زمان انسدادکمان مساوی به( ‪) tioc.  12 0 , C‬باشد‪ .‬مطلق ارجاعیت کانکــــریت‬
‫‪) Econ.  2 x10 6 , T‬وضریب انبساط حرارتی کانکریت مساوی به( ‪ )   1x10 5‬میباشد‬
‫‪m2‬‬
‫حل ‪:‬‬
‫درجۀ حرارت متوسط دریافت میگردد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪t Av.  0.545  20  32.5 , C‬‬ ‫‪0‬‬
‫حرارت محاسبوی تعین میشود ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪tcal.  t Av.  tloc  32.5  12  20.5 , C‬‬ ‫‪0‬‬
‫قیمت قوۀ بست حرارتی) ‪( Termal Thrust‬محاسبه میشود ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Econc.. .Lh .t cal.‬‬ ‫‪2 x10 6 x1.10 5 x0.3x106 .35 x30‬‬

‫‪Ht ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 3742 .52, T‬‬
‫‪12k 4‬‬ ‫‪k5‬‬ ‫‪0.078‬‬ ‫‪1.1905‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 2 . sin 3  0 sin  0‬‬ ‫‪0.09 x0.2656 0.643‬‬
‫قوۀ نورمالی در کلید کمان ‪.‬‬
‫‪N t .crown  H t  3742,52, T‬‬

‫قوۀ نورمالی در کلید کمان ‪.‬‬
‫‪N t . Ab.  H t x. cos 0  3742 .52 x0.766  2866 .9, T‬‬

‫مومنت عامل در کلید کمان ‪.‬‬

‫‪M t . Ab.   H t x. y0  3742 .52 x12.87  48166 .2, T .m‬‬
‫مومنت عامل در کلید کمان ‪.‬‬
‫‪M t .Cr .  H t x. y1  3742 .52 x6.55  24513 .5, T .m‬‬
‫تشنجات در جدار جلوی کلید کمان ‪.‬‬

‫‪N t .Cr . 6M t .Cr . 3742 .52 6.x.24513 .5‬‬
‫‪ t .Cr . ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 233.9  870.3‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪e2‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪169‬‬
‫تشنجات در جدار جلوی کلید کمان ‪:‬‬
‫‪ t .Cr .  233.9  870.3  63.04,‬‬ ‫‪kg‬‬
‫‪cm 2‬‬
‫تشنجات در جدار عقبی کلید کمان ‪:‬‬
‫‪ t .Cr .  233.9  870.3  110.42,‬‬ ‫‪kg‬‬
‫‪cm 2‬‬
‫تشنجات در پاشنه ها ‪:‬‬
‫)‪N t . Ab. 6 M t . Ab. 2866 .9 6.x.(48166 .2‬‬
‫‪ t . Ab. ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 179 .18  1710‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪e2‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪169‬‬
‫تشنجات در جدار جلوی پاشنه ها ‪:‬‬

‫‪ t . Ab.  179.18  1710  188.9; kg‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪m‬‬
‫تشنجات در جدار عقبی پاشنه ها ‪:‬‬
‫‪ t . Ab.  179.18  1710  188.9; kg‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪m2‬‬
‫تشنجات از اثر گرم شدن غیر منظم‬
‫‪t  45  20  250 C‬‬
‫‪ t  0.5 xEconc. xxt  0.5 x 2.10 6 x1.10 5 x 25  25.0 kg‬‬

‫‪cm 2‬‬
‫تشنجات از اثر گرم شدن غیر منظم در جدار جلوی بند ‪:‬‬
‫‪ t U  25.0 kg‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪cm 2‬‬
‫تشنجات از اثر گرم شدن غیر منظم در جدار عقبی بند ‪:‬‬
‫‪ t .D‬‬ ‫‪ 25.0 kg‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪cm 2‬‬
‫هرگاه در جوار جدار جلوی بند درجۀ حرارت الی (‪C( 250‬ودرجۀ حرارت در جوار جدار عقبی بند الی) ‪( 450C‬صعود‬
‫‪ ) kg cm‬قرارذیل خواهند بود ‪ .‬جدول ( ‪) 02 - 0‬دیده شود ‪.‬تشنجات حرارتی در‬ ‫نماید در آنصورت تشنجات نها ًیی به(‬
‫‪2‬‬
‫جدول ( ‪ ) 02 -26‬رسم شده اند ‪.‬‬

‫جدول( ‪) 02 - 0‬‬
‫دبند په اوږو کې‬ ‫دبند په تاج کې‬ ‫دتشجاتو دعمل اړخ‬

‫‪215.9‬‬ ‫‪- 88..04‬‬ ‫مخکینی اړخ‬
‫‪-128.08‬‬ ‫‪140.42‬‬ ‫وروستنی اړخ‬

‫شکل(‪ . ) 06 -26‬دیاگرام های تشنجات‬

‫ناشی از عمل مومنت ‪ ،‬گرم شدن منظم‬
‫و گرم شدن غیر منظم ‪.‬‬
‫‪. 02 - 7 . 0‬محاسبه بند کمانی بهطریقۀ مختلط از سیستم کمان ها وکنسول ها ‪.‬‬
‫به اساس این طریقه بند کمانی ارتفاعأ به قوس های افقی تقسیم میشود ‪ .‬وتمام جسم بند به قسم یک سیستم فضا ًیی (‬
‫سه بعده ) مرکب از کمانهای افقی وکنسو‪.‬ل های عمودی طوری مورد مطالعه قرار میگیرد که تغیر محل در نقاط تقاطع‬
‫کمان ها وکنسول ها باهم مساوی میباشد ‪ .‬یا به عبارۀ دیگرتغیر محل کمان افقی وکنسول عمودی درشبکۀ نامعین فضا ًیی‬
‫( سه بعده ) در نقطۀ تقاطع( ‪) i‬از اثر عمل قوه ها ی عامل باهم مساوی است ‪ .‬زیرا هردو ( کمان وکنسول ) در نقطۀ‬
‫تقاطع باهم مرتبط اند‪ .‬ازینرو تغیر محل سیستم در نقطۀ تقاطع عبارت از حاصل جمع تغیر محل کمان افقی وکنسول عمودی‬
‫در همان نقطه میباشد‪ .‬وقوه های عامل نیز درنقاط تقاطع متناسب تغیرمحل های مذکور میباشند ‪ .‬شکل(‪ ) 06 -27‬دیده‬
‫شود‪ .‬لذا قوۀ مجموعی عامل در نقطۀ( ‪ ) i‬یعنی قوۀ( ‪) p i‬مساوی میشود به ‪:‬‬
‫‪pi  pi.c  pi.a‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . ) 06 -00‬‬
‫در فورمول ‪ - p i :‬قوۀ فشار هایدرو ستاتیکی در عمق کیفی پیشروی بند( ‪، ) pi   .hi‬‬
‫‪ - p i .c‬قوه ایست که درعمق پیشرویبند درمستوی عمودی باالی کنسول( ‪) Cantilever‬عمل مینماید‪.‬‬
‫‪ – pi.a‬قوه ایست که در مستوی افقی باالی کمان( ‪) arch‬عمل مینماید ‪.‬‬

‫شکل(‪ . ) 06 -27‬سیستم قوس ها وکنسول های متقاطع ؛ قوه های عامل در نقاط تقاطع قوس ها‬
‫وکنسول ها ودیاگرام های انحنا به سمت های افقی وعمودی ‪.‬‬
‫از اثر قوه های کمانی وکنسولی که در فورمول(‪ ) 06 -00‬داده شده اند در نقاط تقاطع( ‪ ) i‬سیستم کمان ها وکنسول ها‬
‫انحنا ( تغیر محل ) به میان می آید ‪ .‬انحنای مجموعی( ‪) ΣC‬در نقطۀ( ‪ ) i‬از اثر عمل قوۀ واحدی مساوی میشود به ‪:‬‬
‫‪W  WH .arc.  WV .contil.‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . ) 06 -00‬‬

‫در فورمول(‪: ) 06 -00‬‬
‫‪ –Cm.arc‬انحنای کمان درنقطۀ( ‪) i‬به امتداد قوس افقی از اثر عمل قوۀ واحدی ‪.‬‬
‫‪–CV.contil‬انحنای کمان در عین نقطۀ( ‪) i‬به امتداد کنسول عمودی که از اثر عمل قوۀ واحدی تشکیل میشود ‪.‬‬
‫از میخا نیک ساختمان( ‪( Theory of Structures‬معلوم است که در تیجۀ عمل قوه های واحدیدر نقاط ارتباطی یکسیستم‬
‫شبکوی ‪ ،‬قیمت انحنا ( تغیر محل) قرار ذیل محاسبه میشود ‪.‬‬
‫‪Wi  A1.i .1.i  A2.i . 2.i‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . ) 06 -08‬‬
‫درفورمول( ‪φ1 : ) 06 -08‬و‪φ2‬ضریب های موقیعیت های ارتفاعی مقا طع ا فقی و‬

‫‪ A 0‬او ‪ -A2‬ضریبهای مشخصات هندسی مقاطع بند اند که قیمت های شان مربوط ابعاد هندسی مقاطع(مثأل‪،e ، EcnSc.‬‬
‫‪r‬و‪) α2 9‬میباشد ‪.‬یا د آوری میگردد که ذرصورت محاسبه بطریقۀ مختلط( طریقۀ کمان وکنسول ) رابطه میان جسم بند‬
‫واساس صخره ای در سواحل به شکل رابطۀ ارجاعی قبول میگردد ‪.‬همچنین طوریکه در شکل(‪ ) 06 -27‬دیده میشود در‬
‫نتیجۀ ارتباط سخت میان اساس وجسم بند هرقدر که از کنار های بند بطرف مرکز وقله نزدیک تر شویم به همان اندازه‬
‫قیمت انحنا بیشتر شده میرود ‪.‬‬
‫طریقۀ سیستم مختلط کمان ها وکنسول ها ( کمان ‪ -‬کنسول ) در مقایسه با طریق کمان های غیر مرتبط خیلی ها کاملتر‬
‫است ‪ .‬زیرا در طریقۀ کمان – کنسول وزن کمان ( وزن کانکریت ) و اثرات متقابل کمان های باالیًی وپایًینی نیزکامأل در‬
‫نظر گرفته میشوند ‪.‬‬

‫‪ .02 - 7 . 8‬ترتیب محاسبه تشنجات دربند کمانی بطریق سیستم مختلط کمان ها وکنسول ها ‪.‬‬
‫شیمای محاسبوی ‪.‬‬
‫فرض مینمایًیم کنسول مرکزی بند کمانی که باالی اساس صخره ای ارجاعی قرار دارد وچگونگی حالت اتکایًی آن به‬
‫کمک ضریب بستر تعین شده میتواند داده شده است ‪.‬‬
‫ترتیب وتسلسل محاسبۀ تشنجات همرا با توضیحات الزم هربخش قرار ذیل است ‪:‬‬
‫‪ ‬اندازه های مقطع (پروفایل) عرضی بند تعین میشود‪ .‬این مقطع کنسول مرکزی خواهد بود ‪.‬‬
‫ارتفاع محاسبوی کنسول مرکزی( ‪) m d‬از روی محاسبه ذیأل تعین میشود ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪H d  H1  0.4  0.5 ed  H  H  hcutoff  H‬‬ ‫(‪. . . . . . ) 06 -06‬‬
‫در فورمول فوق ‪ – m 0:‬عمق آب در بیشروی بند ‪–ed،‬ضخامت بند کمانی در نشانۀ کف دریا‪،‬‬
‫‪-h cutoff‬عمق فرورفتگی بند در اصخره های اساس و‪ -Δm‬ارتفاع آزاد بند بخاطر دفع امواج است که بنام ارتفاع ذخیروی‬
‫نیز یاد میگردد ‪.‬‬
‫ارتفاع (‪) m Ca .‬بند کمانی توسط مستوی های افقی به پنج یا ده حصۀ مساوی طوری تقسیم میشود طوریکه‬ ‫‪‬‬
‫ارتفاع هر حصه مساوی به( ‪) Δh i‬باشد ‪ .‬یعنی ‪:‬‬
‫‪h  0.1  0.2.H d‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . . ) 06 -07‬‬
‫بند کمانی بااستفاده از قوانین هندسۀ ترسیمی در پالن توپوگرافیکی رسم و جابه جا میشود ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫برای هریک از مقاطع ارتفاعی قیمت ضریب بستر( ‪ ) k b‬قرار ذیل محاسبه میشود ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫‪kb ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . .) 06 -05‬‬
‫‪f a  ‬‬
‫در فورمول(‪– ε:) 06 -00‬ضریب موقعیت ارتفاعی مقطع بوده که مساویست به ‪:‬‬
‫‪yi‬‬
‫‪‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 06 -00‬‬
‫‪Hd‬‬
‫ضریب بستر کمیتی است که حالت مستریح بودن اتکای بند را در نظر میگیرد ‪.‬‬
‫‪ -f‬انحنای کلید بند کمانی در مقطع ارتفاعی است که از اثر عمل قوۀ واحدی مساوی المنقسمه ایجاد‬ ‫‪a‬‬ ‫و( ‪) ε‬‬
‫میشود ‪ .‬این انحنا به فورمول ذیل محاسبه میگردد ‪:‬‬
‫‪r02‬‬
‫‪f a   ‬‬ ‫‪*   0 ‬‬ ‫(‪. . . . . . .) 06 -09‬‬
‫‪Econc. * e ‬‬
‫( ‪– e) ε‬صخامت بند در مقطع(‪ )ε‬و ‪– μ‬ضریب مشخصات هندسی بند بوده که مساویست به ‪:‬‬
‫‪ 0  0  sin  0 1  cos 0 ‬‬ ‫(‪. . . . . . . .) 06 -00‬‬
‫‪‬‬
‫‪   0 * sin  0 * cos 0  2 sin 2  0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪0‬‬

‫‪ – α 9‬در فورمل فوق مناصفۀ زاویۀ مرکزی کمان در نشانۀ مربوط است ‪.‬‬
‫‪f‬چنینی‬ ‫‪a‬‬ ‫هرگا اندازۀ فرورفتگی بند در اساس( ‪( Cutoff‬نیز در نظر گرفته شده باشد ‪ ،‬در آنصورت قیمت( ‪) ε‬‬
‫‪r0‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . .) 06 -02‬‬
‫‪f a    C‬‬
‫‪E conc.‬‬
‫میشود ‪.‬یعنی ) ‪ . C  f ( e‬عالوتأ قیمت‬
‫‪e / r)0‬‬ ‫( ‪) C‬در فورمول(‪) 06 -00‬ضریبیست که قیمت آن مربوطنسبت (‬
‫‪r0‬‬
‫( ‪) C‬از جدول( ‪) 06 - 0‬نیز در یافت شده میتواند ‪.‬‬
‫جدول( ‪) 02 - 0‬‬
‫‪ɑo‬‬
‫‪90o‬‬ ‫‪80o‬‬ ‫‪70o‬‬ ‫‪60o‬‬ ‫‪50o‬‬ ‫‪40o‬‬ ‫‪30o‬‬ ‫‪20o‬‬ ‫‪10o‬‬
‫‪e/ro‬‬
‫‪78730‬‬ ‫‪78540‬‬ ‫‪78460‬‬ ‫‪78510‬‬ ‫‪78550‬‬ ‫‪78590‬‬ ‫‪77910‬‬ ‫‪71560‬‬ ‫‪27190‬‬ ‫‪0.025‬‬
‫‪40480‬‬ ‫‪40470‬‬ ‫‪40490‬‬ ‫‪40540‬‬ ‫‪40560‬‬ ‫‪40260‬‬ ‫‪38350‬‬ ‫‪28760‬‬ ‫‪5956‬‬ ‫‪0.050‬‬
‫‪27700‬‬ ‫‪27730‬‬ ‫‪27780‬‬ ‫‪27820‬‬ ‫‪27720‬‬ ‫‪27090‬‬ ‫‪23330‬‬ ‫‪15020‬‬ ‫‪2626‬‬ ‫‪0.075‬‬
‫‪21310‬‬ ‫‪21350‬‬ ‫‪21400‬‬ ‫‪21400‬‬ ‫‪21200‬‬ ‫‪20280‬‬ ‫‪07000‬‬ ‫‪9141‬‬ ‫‪1604‬‬ ‫‪0.100‬‬
‫‪47000‬‬ ‫‪52000‬‬ ‫‪56000‬‬ ‫‪53000‬‬ ‫‪21000‬‬ ‫‪16070‬‬ ‫‪12720‬‬ ‫‪6200‬‬ ‫‪1168‬‬ ‫‪0.125‬‬
‫‪9821‬‬ ‫‪9849‬‬ ‫‪9798‬‬ ‫‪9560‬‬ ‫‪8900‬‬ ‫‪7428‬‬ ‫‪4936‬‬ ‫‪2256‬‬ ‫‪628.7‬‬ ‫‪0.250‬‬
‫‪7299‬‬ ‫‪7289‬‬ ‫‪7168‬‬ ‫‪6823‬‬ ‫‪6085‬‬ ‫‪4804‬‬ ‫‪3118‬‬ ‫‪1557‬‬ ‫‪538.2‬‬ ‫‪0.375‬‬
‫‪6071‬‬ ‫‪6033‬‬ ‫‪5869‬‬ ‫‪5485‬‬ ‫‪4779‬‬ ‫‪3716‬‬ ‫‪2462‬‬ ‫‪1327‬‬ ‫‪511.8‬‬ ‫‪0.500‬‬
‫‪5369‬‬ ‫‪5313‬‬ ‫‪5126‬‬ ‫‪4737‬‬ ‫‪4061‬‬ ‫‪3186‬‬ ‫‪2169‬‬ ‫‪1232‬‬ ‫‪507.1‬‬ ‫‪0.625‬‬
‫‪4935‬‬ ‫‪4867‬‬ ‫‪4671‬‬ ‫‪4293‬‬ ‫‪3695‬‬ ‫‪2903‬‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪1193‬‬ ‫‪511.5‬‬ ‫‪0.750‬‬
‫‪4657‬‬ ‫‪4582‬‬ ‫‪4374‬‬ ‫‪4011‬‬ ‫‪3463‬‬ ‫‪2745‬‬ ‫‪1949‬‬ ‫‪1180‬‬ ‫‪520.6‬‬ ‫‪0.875‬‬
‫‪4476‬‬ ‫‪4397‬‬ ‫‪4199‬‬ ‫‪3846‬‬ ‫‪3324‬‬ ‫‪2657‬‬ ‫‪1914‬‬ ‫‪1183‬‬ ‫‪532.5‬‬ ‫‪1.000‬‬
‫‪4360‬‬ ‫‪4280‬‬ ‫‪4082‬‬ ‫‪3741‬‬ ‫‪3244‬‬ ‫‪2612‬‬ ‫‪1905‬‬ ‫‪1194‬‬ ‫‪546.2‬‬ ‫‪1.125‬‬
‫‪4290‬‬ ‫‪4209‬‬ ‫‪4015‬‬ ‫‪3682‬‬ ‫‪3202‬‬ ‫‪2595‬‬ ‫‪1910‬‬ ‫‪1212‬‬ ‫‪561.1‬‬ ‫‪1.250‬‬
‫‪4254‬‬ ‫‪4161‬‬ ‫‪3980‬‬ ‫‪3654‬‬ ‫‪3187‬‬ ‫‪2597‬‬ ‫‪1927‬‬ ‫‪1230‬‬ ‫‪576.8‬‬ ‫‪1.375‬‬
‫‪4241‬‬ ‫‪4160‬‬ ‫‪3969‬‬ ‫‪3648‬‬ ‫‪3191‬‬ ‫‪2612‬‬ ‫‪1949‬‬ ‫‪1258‬‬ ‫‪593.2‬‬ ‫‪1.500‬‬
‫ضریب(‪) C‬میتواند با استفاده از گراف نیز تعین شود که یکازین گراف ها در شکل(‪) 02 -25‬داده شده است ‪.‬‬
‫شکل(‪ .) 02 -25‬گراف ) ‪C = f (e / r0‬برای‬

‫دریافت ضریب ‪.C‬‬
‫بعد ازین با استفاده از روابط(‪ ) 02 -08‬یا (‪) 02 -00‬قیمتهای انحنا برای مقاطع کنسولی دریافت میگردند ‪.‬‬
‫) ‪W  A1 * 1 ( )  A2 *  2 (‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 02 -00‬‬

1 ( )  sin 1 *   sh1 *   1 cos 1 *   ch1 *   .

. . . . ) 02 -00(
 2 ( )  sin  2 *   sh 2 *    2 cos  2 *   ch 2 *  
. ‫ضریب های اند که قیمت های شان از سیستم معدالت ذیل بدست میآید‬A 2‫و‬A 1
A1 * a11  A2 * a12  P1
. . . . . . . . . ) 02 -08(
A1 * a21  A2 * a22  P2
: ‫به ترتیب ذیل حاصل میشوند‬a22‫ و‬a12 a11 ‫ )اجزای‬02 -08(‫در رابطۀ‬
a11  1.91  1.08 *   0.31 *  2  0.03 *  3  k11
a12  a21  4.01*   2.35 *  2  0.47 *  3  k12 . . . .) 02 -06(

.
a22  39.01  47.57 *   26.63 *  2  5.41 *  3  k 22
H d5
P1  0.29 . . . . . . . . . . ) 02 -07(
Econc. * ed3
H d5 . . . . . . . . .) 02 -05(
P2  0.34
Econc. * ed5
ed  e0
 . . . . . . . . . . .) 02 -00(
ed
: ‫ ذیأل محاسبه گردند‬k22‫ ا و‬k12 ، k11‫جهت ترسیم دیاگرام انحنا اوأل باید قیمت های‬
1
k11  N  kb .12  ..d
1 0 . . . . . . . .) 02 -89(
k12  N  kb .1  . 2  .d
0
1
k 22  N  kb . 22  .d : ‫ )مساوی میشود به‬02 -89(‫ )در رابطۀ‬N (
0 H d5 . . . . . . . . .) 02 -80(
N 2
Econc. .ed
. ‫)میتوانند بطریق عددی بکمک فورمول ذوذنقه نیز محاسبه گردند‬02 -89(‫انتیگرال های شامل در سیستم معادالت‬
1  0   n 
1 1
 kb .1  .d     .d    1   2  .......  n 1 

2
0 0
n 2 
1  0  n 
1 1
 kb .1  . 2  .d     .d  n


2
 1   2  .....   n1 

0 0 . . . . .) 02 -82(
1   n 
1 1
 k .  .d     .d  n   1   2  ........  n 1 

2 0
b 2
0 0
2 

‫‪Hd‬‬
‫‪ - n ‬تعدا قطعات عمودی است که بند باالی تقسیمت گردیده است ‪.‬‬
‫در سیتم معادالت(‪H : ) 06 -82‬‬
‫فورمول(‪) 02 -00‬دیده شود ‪.‬‬
‫قیمتهای توابع ‪  i  k b .1  . 2   ،  i  kb .12  ‬و ‪   kb . 22  ‬برای تمام مقاطع از( ‪i = 0‬الی‪) n = i‬به‬
‫اساس روابط ‪ k b  ‬و(‪)02 -00‬و(‪) 02 -82‬تعین میگردد ‪ .‬همچنین در صورتیکه بند ارتفاعأ به ده حصه تقسیم شده باشد‬
‫‪=4.694‬‬ ‫یعنی قیمت ‪ε‬بین ‪ 9‬و ‪ 0‬باشد درآنحالت برای محاسبۀتوابع‪φ 1‬و‪φ 2‬میتواند قیمتهای‪، μ0 = 1.875‬‬
‫‪α1 =,1.36222μ2‬و‪α2 =0.96186‬قبول شوند‪.‬آنگاه قیمت های تابعی‪φ 1‬او ‪φ2‬برای کمیتهای مختلف‪ε‬از جدول(‪02 -8‬‬
‫)بدست آیند ‪.‬‬

‫جدول( ‪) 02 - 8‬‬
‫‪ 1 . 2‬‬ ‫‪ 22‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ɛ‬‬

‫‪0.0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪0.0‬‬
‫‪0.0063‬‬ ‫‪0.038‬‬ ‫‪0.182‬‬ ‫‪0.0021‬‬ ‫‪0.0456‬‬ ‫‪0.1‬‬
‫‪0.103‬‬ ‫‪0.350‬‬ ‫‪0.591‬‬ ‫‪0.030‬‬ ‫‪0.114‬‬ ‫‪0.2‬‬
‫‪0.383‬‬ ‫‪1.068‬‬ ‫‪1.033‬‬ ‫‪0.138‬‬ ‫‪0.371‬‬ ‫‪0.3‬‬
‫‪0.841‬‬ ‫‪1.802‬‬ ‫‪1.342‬‬ ‫‪0.392‬‬ ‫‪0.626‬‬ ‫‪0.4‬‬
‫‪1.297‬‬ ‫‪1.970‬‬ ‫‪1.401‬‬ ‫‪0.850‬‬ ‫‪0.925‬‬ ‫‪0.5‬‬
‫‪1.455‬‬ ‫‪1.351‬‬ ‫‪1.158‬‬ ‫‪1.578‬‬ ‫‪1.256‬‬ ‫‪0.6‬‬
‫‪1.000‬‬ ‫‪0.387‬‬ ‫‪0.622‬‬ ‫‪2.600‬‬ ‫‪1.611‬‬ ‫‪0.7‬‬
‫‪-0.271‬‬ ‫‪0.019‬‬ ‫‪-0.137‬‬ ‫‪3.906‬‬ ‫‪1.976‬‬ ‫‪0.8‬‬
‫‪-2.420‬‬ ‫‪1.058‬‬ ‫‪-1.029‬‬ ‫‪5.520‬‬ ‫‪2.350‬‬ ‫‪0.9‬‬
‫‪-5.350‬‬ ‫‪3.856‬‬ ‫‪-1.964‬‬ ‫‪7.422‬‬ ‫‪2.724‬‬ ‫‪1.0‬‬
‫ازروی جدول(‪) 02 -8‬به اساس قیمتهای داده شدۀ ‪ k b  ‬برای هریک از مقاطع افقی ( کمان ) قیمت های توابع‪، ρi‬‬
‫‪ χ‬و‪ ζ i‬دریافت گردیده و سپس قیمت های دریافت شده طوریک در فورمول(‪) 02 - 82‬رهنما ًیی گردیده است جمع میشوند ‪.‬‬ ‫‪i‬‬
‫‪ k‬تعین میگردند ‪ .‬به خاطر جلوگیری از اشتباهات حسابی محایبۀ مذکور به شکل‬ ‫و‪22‬‬ ‫‪k 02 ، k‬‬ ‫های‪00‬‬ ‫باالخره ضریب‬
‫جدولی اجرا میشود ‪ .‬مثال این جدول در ذیل داده شده است ‪ .‬جدول( ‪ ) 02 - 6‬دیده شود ‪.‬‬
‫جدول ( ‪) 02 - 6‬‬
‫‪  kb . 22‬‬ ‫‪ 22  i  k b .1 . 2‬‬ ‫‪ 1 . 2‬‬ ‫‪1  kb .12 12  ‬‬ ‫)‪Kb(ε‬‬ ‫‪ɛ‬‬
‫‪1  0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1  0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1  0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪k1‬‬ ‫‪0.0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 22‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1. 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪k2‬‬ ‫‪0.1‬‬
‫…‬ ‫…‬ ‫…‬ ‫…‬ ‫…‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬
‫‪ 2n‬‬ ‫‪ 2n‬‬

‫‪2‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪1n . 2 n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪1n‬‬ ‫‪kb‬‬ ‫‪1.0‬‬
‫‪1  n 1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1  n 1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1  n 1‬‬ ‫‪‬‬

‫‪k 22  N‬‬ ‫‪   i  0.5 ‬‬ ‫‪k12  N‬‬ ‫‪   i  0.5 n ‬‬ ‫‪k11  N‬‬ ‫‪   i  0.5. n ‬‬
‫‪n 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫و‬ ‫‪n 2‬‬ ‫‪‬‬
‫؛‬ ‫‪n 2‬‬ ‫‪‬‬
‫بعد ازی اجزای باری ‪ P1‬و ‪ P2‬ونیزضریب های ‪ a12 ، a11‬و ‪ a 22‬محاسبه میشوند‪ .‬قیمت های اجزای باری وضریب ها‬
‫ی مذکور در رابطۀ(‪)02 -08‬گذاشته شدهو ازآن قیمت های ‪ A1‬و ‪ A2‬وبا الخره به اساس معادلۀ(‪) 02 -00‬قیمت انحنا ‪) ε‬‬
‫) ‪C‬دریافت میگردد ‪ .‬با معلوم بودن انحنا میتواند آن حصۀ قوۀ عامل که باالی کمان افقی عمل مینماید‪ ) )p α‬به دست آید‬
‫‪.‬‬
‫‪pa  kb .w ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 02 -80‬‬
‫حال به اساس رابطۀ(‪) 02 -00‬قوۀ کنسولی(‪ ) p c‬نیز محاسبه شود ‪.‬‬
‫‪pc  p  pa‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . .) 02 -80‬‬
‫برای جلوگیری از اشتباهات حسابی بهتر است محاسبۀ کمیات( ‪p α ،ε ، C‬و‪)p c‬بشکل جدولی اجراگردند ‪ .‬جدول (‪7‬‬
‫– ‪) 02‬دیده شود‬
‫جدول ( ‪) 02 - 7‬‬
‫‪p c.‬‬ ‫‪pa‬‬ ‫‪pi   w .hi w    .A      .A   ‬‬ ‫‪kb‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪pc.2 p a 2 pi  0.8 .hi‬‬ ‫‪w2‬‬ ‫‪ 2 .A2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪12 .A1‬‬ ‫‪Kb‬‬ ‫‪0.2‬‬
‫…‬ ‫…‬ ‫…‬ ‫…‬ ‫…‬ ‫…‬ ‫…‬ ‫…‬ ‫…‬ ‫…‬
‫‪p c .n‬‬ ‫‪pan‬‬ ‫‪pi  0‬‬ ‫‪wn  2 n  .A2‬‬ ‫‪ 2.n‬‬ ‫‪1n .A1‬‬ ‫‪Kb‬‬ ‫‪1.0‬‬
‫از روی قیمت های مندرج جدول(‪) 02 -7‬برای کمان های افقی وکنسول های عمودی دیاگرام های قوۀ هایدروستاتیکی‬
‫و انحنا رسم میشوند ‪ .‬شکل(‪) 02 -20‬دیده شود ‪.‬شکل دوکتل شی ‪ .‬موجود یت کمیت های قوه های فوق الذکر امکان مید‬
‫هد که تشنجات نا شی از عمل قوه ها ی کما نی ( قوه هایکه درمستوی های افقی عمل مینمایند ) وقوه های کنسولی ( قوه‬
‫های که درمستوی عمودی عمل مینمایند ) محاسبه گردند ‪.‬برای محاسبۀ قیمت های تشنجات در کمانهای افقی باید قیمت‬
‫قوه های نورمالی( ‪) N‬ومومنت های( ‪) M‬در قسمت های کلید و پاشنۀ کمانها ذیأل محاسبه شوند ‪:‬‬
‫(‪. . . . . . . .) 02 -88‬‬
‫‪N  00..001‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪001..PPa..m‬‬
‫‪n..rr0‬‬ ‫(‪. . . . . . . . ) 02 -86‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪0‬‬
‫قیمت های ضریب های‪m‬و‪n‬که در فورمول های(‪ ) 02 - 88‬و(‪) 02 - 86‬شامل اند نظربه نسبت) ‪( e / ro‬و قیمت منا صفۀ‬
‫زا ویۀ مرکزی) ‪)αo‬ا ز جد و ل ها ی( ‪) 02 - 5‬الی( ‪) 02 -00‬تعین میشوند ‪.‬بعد از تعین قیمت های ‪ n‬و ‪ m‬ومحاسبۀ قیمت‬
‫های‪N‬و‪ M‬؛قیمتها ی تشنجات میتوانند به کمک فورمول انقباض غیر مرکزی تشنجات در قسمت های کلید وپاشنه ها‬
‫محاسبه شوند ‪ .‬بطورمثال برای محاسبۀ مومنت و تشنجات در مقاطع کنسولی که از قوۀهایدروستاتیکی ناشی میشوند باید‬

‫قیمت قوه های عامل ازدیاگرام قوه های کنسولی تعین گردند ‪ .‬به همین ترتیب برای تشنجات در مقاطع کمانی ‪ .‬به منظور‬
‫اجرای دقیق بهتر است این محاسبه بشکل جدولی انجام گردد ‪ .‬جدول ( ‪) 02 - 02‬دیده شود ‪.‬‬
‫قیمت های ‪ n‬برای کلیدهای بند کمان‪.‬جدول( ‪.) 02 - 5‬‬
‫‪ao‬‬
‫‪80o‬‬ ‫‪70o‬‬ ‫‪60o‬‬ ‫‪50o‬‬ ‫‪40o‬‬ ‫‪30o‬‬ ‫‪20o‬‬ ‫‪10o‬‬
‫‪90o‬‬
‫‪e/ro‬‬
‫‪1012‬‬ ‫‪1012‬‬ ‫‪1012‬‬ ‫‪1011‬‬ ‫‪1009‬‬ ‫‪1003‬‬ ‫‪983.1‬‬ ‫‪880.6‬‬ ‫‪810.1‬‬ ‫‪0.025‬‬
‫‪1024‬‬ ‫‪1023‬‬ ‫‪1021‬‬ ‫‪1018‬‬ ‫‪1010‬‬ ‫‪988.7‬‬ ‫‪919.3‬‬ ‫‪656.0‬‬ ‫‪117.5‬‬ ‫‪0.050‬‬
‫‪1035‬‬ ‫‪1033‬‬ ‫‪1029‬‬ ‫‪1022‬‬ ‫‪1005‬‬ ‫‪960.8‬‬ ‫‪831.9‬‬ ‫‪477.5‬‬ ‫‪67.5‬‬ ‫‪0.075‬‬
‫‪1045‬‬ ‫‪1041‬‬ ‫‪1035‬‬ ‫‪1022‬‬ ‫‪993.8‬‬ ‫‪923.8‬‬ ‫‪740.8‬‬ ‫‪360.7‬‬ ‫‪43.84‬‬ ‫‪0.100‬‬
‫‪1055‬‬ ‫‪1049‬‬ ‫‪1039‬‬ ‫‪1021‬‬ ‫‪976.9‬‬ ‫‪876.4‬‬ ‫‪657.4‬‬ ‫‪286.2‬‬ ‫‪39.69‬‬ ‫‪0.125‬‬
‫‪1097‬‬ ‫‪1079‬‬ ‫‪1046‬‬ ‫‪997.2‬‬ ‫‪887.1‬‬ ‫‪683.7‬‬ ‫‪407.6‬‬ ‫‪153.4‬‬ ‫‪27.65‬‬ ‫‪0.250‬‬
‫‪1132‬‬ ‫‪1097‬‬ ‫‪1039‬‬ ‫‪942.3‬‬ ‫‪786.6‬‬ ‫‪565.3‬‬ ‫‪318.0‬‬ ‫‪124.8‬‬ ‫‪26.22‬‬ ‫‪0.375‬‬
‫‪1166‬‬ ‫‪1114‬‬ ‫‪1032‬‬ ‫‪907.2‬‬ ‫‪728.3‬‬ ‫‪505.7‬‬ ‫‪283.7‬‬ ‫‪116.8‬‬ ‫‪26.46‬‬ ‫‪0.500‬‬
‫‪1200‬‬ ‫‪1132‬‬ ‫‪1031‬‬ ‫‪886.8‬‬ ‫‪696.4‬‬ ‫‪477.7‬‬ ‫‪270.7‬‬ ‫‪115.4‬‬ ‫‪27.20‬‬ ‫‪0.625‬‬
‫‪1240‬‬ ‫‪1155‬‬ ‫‪1038‬‬ ‫‪879.5‬‬ ‫‪682.4‬‬ ‫‪466.7‬‬ ‫‪267.4‬‬ ‫‪116.6‬‬ ‫‪28.14‬‬ ‫‪0.750‬‬
‫‪1277‬‬ ‫‪1182‬‬ ‫‪1056‬‬ ‫‪882.5‬‬ ‫‪679.9‬‬ ‫‪465.4‬‬ ‫‪269.1‬‬ ‫‪119.2‬‬ ‫‪29.18‬‬ ‫‪0.875‬‬
‫‪1320‬‬ ‫‪1213‬‬ ‫‪1072‬‬ ‫‪893.0‬‬ ‫‪685.6‬‬ ‫‪469.8‬‬ ‫‪273.6‬‬ ‫‪122.5‬‬ ‫‪30.28‬‬ ‫‪1.000‬‬
‫‪1366‬‬ ‫‪1249‬‬ ‫‪1096‬‬ ‫‪909.0‬‬ ‫‪696.3‬‬ ‫‪477.8‬‬ ‫‪279.8‬‬ ‫‪126.2‬‬ ‫‪31.41‬‬ ‫‪1.125‬‬
‫‪1415‬‬ ‫‪1287‬‬ ‫‪1125‬‬ ‫‪929.1‬‬ ‫‪710.6‬‬ ‫‪488.3‬‬ ‫‪287.1‬‬ ‫‪130.2‬‬ ‫‪32.56‬‬ ‫‪1.250‬‬
‫‪1466‬‬ ‫‪1328‬‬ ‫‪1156‬‬ ‫‪952.1‬‬ ‫‪727.4‬‬ ‫‪500.4‬‬ ‫‪295.1‬‬ ‫‪134.4‬‬ ‫‪33.73‬‬ ‫‪1.375‬‬
‫‪1519‬‬ ‫‪1371‬‬ ‫‪1189‬‬ ‫‪977.5‬‬ ‫‪746.1‬‬ ‫‪510.6‬‬ ‫‪303.7‬‬ ‫‪138.7‬‬ ‫‪34.91‬‬ ‫‪1.500‬‬
‫قیمت های ‪ n‬برای پاشنۀ های بند کمان‪.‬جدول ( ‪.) 02 - 0‬‬
‫‪10o‬‬ ‫‪ao‬‬
‫‪80o‬‬ ‫‪70o‬‬ ‫‪60o‬‬ ‫‪50o‬‬ ‫‪40o‬‬ ‫‪30o‬‬ ‫‪20o‬‬ ‫‪e/ro‬‬
‫‪90o‬‬
‫‪1013‬‬ ‫‪1012‬‬ ‫‪1012‬‬ ‫‪1012‬‬ ‫‪1010‬‬ ‫‪1005‬‬ ‫‪987.0‬‬ ‫‪888.6‬‬ ‫‪320.8‬‬ ‫‪0.025‬‬
‫‪1025‬‬ ‫‪1025‬‬ ‫‪1024‬‬ ‫‪1021‬‬ ‫‪1015‬‬ ‫‪997.2‬‬ ‫‪988.5‬‬ ‫‪678.3‬‬ ‫‪131.3‬‬ ‫‪0.050‬‬
‫‪1038‬‬ ‫‪1037‬‬ ‫‪1085‬‬ ‫‪1029‬‬ ‫‪1016‬‬ ‫‪978.8‬‬ ‫‪859.5‬‬ ‫‪511.2‬‬ ‫‪82.64‬‬ ‫‪0.075‬‬
‫‪1050‬‬ ‫‪1049‬‬ ‫‪1045‬‬ ‫‪1036‬‬ ‫‪1014‬‬ ‫‪953.3‬‬ ‫‪782.3‬‬ ‫‪402.3‬‬ ‫‪64.06‬‬ ‫‪0.100‬‬
‫‪1068‬‬ ‫‪1060‬‬ ‫‪1055‬‬ ‫‪1042‬‬ ‫‪1009‬‬ ‫‪919.9‬‬ ‫‪711.7‬‬ ‫‪333.0‬‬ ‫‪55.28‬‬ ‫‪0.125‬‬
‫‪1125‬‬ ‫‪1117‬‬ ‫‪1098‬‬ ‫‪1054‬‬ ‫‪965.7‬‬ ‫‪786.9‬‬ ‫‪503.7‬‬ ‫‪212.0‬‬ ‫‪44.32‬‬ ‫‪0.250‬‬
‫‪1188‬‬ ‫‪1172‬‬ ‫‪1187‬‬ ‫‪1065‬‬ ‫‪929.8‬‬ ‫‪710.9‬‬ ‫‪434.5‬‬ ‫‪188.9‬‬ ‫‪43.86‬‬ ‫‪0.375‬‬
‫‪1250‬‬ ‫‪1226‬‬ ‫‪1176‬‬ ‫‪1090‬‬ ‫‪914.6‬‬ ‫‪679.9‬‬ ‫‪413.1‬‬ ‫‪185.2‬‬ ‫‪45.06‬‬ ‫‪0.500‬‬
‫‪1313‬‬ ‫‪1281‬‬ ‫‪1116‬‬ ‫‪1100‬‬ ‫‪916.5‬‬ ‫‪673.0‬‬ ‫‪410.3‬‬ ‫‪187.6‬‬ ‫‪46.73‬‬ ‫‪0.625‬‬
‫‪1375‬‬ ‫‪1337‬‬ ‫‪1260‬‬ ‫‪1127‬‬ ‫‪929.8‬‬ ‫‪679.2‬‬ ‫‪415.8‬‬ ‫‪192.5‬‬ ‫‪48.60‬‬ ‫‪0.750‬‬
‫‪1438‬‬ ‫‪1393‬‬ ‫‪1307‬‬ ‫‪1160‬‬ ‫‪950.6‬‬ ‫‪692.8‬‬ ‫‪427.6‬‬ ‫‪198.7‬‬ ‫‪50.58‬‬ ‫‪0.875‬‬
‫‪1500‬‬ ‫‪1450‬‬ ‫‪1353‬‬ ‫‪1196‬‬ ‫‪976.5‬‬ ‫‪710.8‬‬ ‫‪437.9‬‬ ‫‪205.5‬‬ ‫‪52.61‬‬ ‫‪1.000‬‬
‫‪1563‬‬ ‫‪1508‬‬ ‫‪1403‬‬ ‫‪1236‬‬ ‫‪1006‬‬ ‫‪731.6‬‬ ‫‪451.7‬‬ ‫‪212.8‬‬ ‫‪54.67‬‬ ‫‪1.125‬‬
‫‪1625‬‬ ‫‪1566‬‬ ‫‪1454‬‬ ‫‪1277‬‬ ‫‪1037‬‬ ‫‪754.2‬‬ ‫‪466.3‬‬ ‫‪220.3‬‬ ‫‪56.76‬‬ ‫‪1.250‬‬
‫‪1688‬‬ ‫‪1625‬‬ ‫‪1506‬‬ ‫‪1320‬‬ ‫‪1070‬‬ ‫‪778.1‬‬ ‫‪481.7‬‬ ‫‪228.0‬‬ ‫‪58.85‬‬ ‫‪1.375‬‬
‫‪1750‬‬ ‫‪1684‬‬ ‫‪1558‬‬ ‫‪1364‬‬ ‫‪1105‬‬ ‫‪802.9‬‬ ‫‪457.5‬‬ ‫‪235.9‬‬ ‫‪60.96‬‬ ‫‪1.500‬‬
‫قیمت های ‪ m‬برای کلید بند کمانی ‪.‬جدو ل ( ‪) 02 - 09‬‬

ao
80o 70o 60o 50o 40o 30o 20o 10o e/ro
90o
0.127 0.170 0.232 0.328 0.486 0.775 1.377 2.017 3.967 0.025
0.503 0.675 0.326 1.310 1.935 8.042 5.128 3.293 5.593 0.050
1.122 1.512 2.075 2.075 4.295 6.593 10.31 13.18 6.424 0.075
1.977 2.663 3.661 5.150 7.470 11.12 15.99 16.00 7.052 0.100
3.056 4.101 5.664 7.926 11.34 16.30 21.56 19.77 7.592 0.125
11.89 15.42 20.84 27.98 36.58 43.56 48.05 28.68 9.753 0.250
23.31 31.42 41.48 52.38 63.47 67.14 57.16 34.77 11.48 0.375
87.07 49.67 68.99 78.15 87.66 85.76 68.27 40.02 12.99 0.500
51.29 68.89 86.29 101.7 109.9 101.6 78.08 44.86 14..35 0.625
65.09 86.58 107.5 123.4 128.0 115.9 87.07 49.44 15.68 0.750
77.97 103.8 126.0 143.4 145.6 129.2 95.67 53.83 16.83 0.875
89.73 119.9 146.0 162.1 162 141.8 104.0 58.08 17.98 1.000
100.3 134.9 163.5 179.8 177.7 154.0 112.1 62.23 19.10 1.125
109.9 148.9 180.1 196.7 192.8 165.9 120.1 66.30 20.19 1.250
118.4 162.1 196.0 213.1 207.5 177.6 127.9 70.29 21.26 1.375
126.0 174.6 211.2 228.9 222.0 189.1 135.6 74.23 22.31 1.500
.) 02 - 00 (‫جدول‬. ‫ برای پا شنۀ های بند کمانی‬m ‫قیمت های‬
ao
80o 70o 60o 50o 40o 30o 20o 10o e/ro
90o
-0.217 -0.299 -0.419 -0.602 -0.903 -1.447 -2.563 -5.136 -6.704 0.025
-0.849 -1.169 -1.686 -2.339 -3.476 -5.448 -9.036 -13.96 -8.194 0.050
-1.863 -2.564 -8.574 -5.089 -7.468 -11.34 -17.23 -20.60 -8.306 0.075
-3.224 -4.436 -6.166 -6.715 -12.59 -18.41 -25.43 -24.67 -8.158 0.100
-4.900 -6.788 -9.329 -13.07 -18.54 -27.24 -32.71 -27.05 -7.947 0.125
-16.88 -22.95 -30.93 -40.34 -51.96 -59.29 -53.06 -29.92 -6.918 0.250
-31.96 -43.00 -56.01 -69.64 -79.74 -78.42 -59.33 -29.32 -6.159 0.375
-47.89 -62.90 -79.28 -93.27 -98.71 -88.86 -61.20 -28.31 -5.601 0.500
-61.42 -80.60 -98.75 -111.2 -110.l -98.66 -61.55 -27.83 -5.175 0.625
-73.30 -95.42 -114.3 -124.4 -119.4 -96.60 -61.32 -26.45 -4.889 0.750
-82.87 -107.4 -125.0 -134.1 -125.0 -98.28 -60.86 -25.68 -4.569 0.875
-90.23 -116.9 -135.9 -141.4 -123.9 -99.24 -60.31 -24.99 -4.846 1.000
-95.87 -124.4 -148.3 -146.9 -131.8 -99.70 -53.74 -24.89 -4.160 1.125
-93.92 -136.2 -149.2 -151.2 -133.8 -100.1 -59.79 -28.85 -4.001 1.250
-102.7 -164.9 -153.8 -154.6 -135.4 -100.2 -58.65 -23.88 -3.865 1.375
-104.6 -138.5 -157.6 -157.6 -136.6 -100.2 -58.14 -22.95 -3.746 1.500
) 02 - 02 ( ‫جدول‬

‫مومنت های قوۀ کنسولی نظر به مقطع‬ ‫بازوی قوه نظر به مقطع کنسولی‬
‫شمارۀ مقطع (‬
‫( ‪ ) M‬په‪m Tm‬‬ ‫( ‪ ) Y‬په متر‬
‫‪PC.i‬‬
‫‪)n‬‬
‫‪ε‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1.0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪M15‬‬ ‫‪M14‬‬ ‫‪M13‬‬ ‫‪M12‬‬ ‫‪M11‬‬ ‫‪Y15‬‬ ‫‪Y14‬‬ ‫‪Y13‬‬ ‫‪Y12‬‬ ‫‪Y11‬‬ ‫‪PC.1‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪M25‬‬ ‫‪M24‬‬ ‫‪M23‬‬ ‫‪M22‬‬ ‫‪Y25‬‬ ‫‪Y24‬‬ ‫‪Y23‬‬ ‫‪Y22‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪PC.2‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪M35‬‬ ‫‪M34‬‬ ‫‪M33‬‬ ‫‪Y35‬‬ ‫‪Y34‬‬ ‫‪Y33‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪PC.3‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪M45‬‬ ‫‪M44‬‬ ‫‪Y45‬‬ ‫‪Y44‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪PC.4‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪M55‬‬ ‫‪Y55‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪PC.5‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪Σ M5‬‬ ‫‪Σ M4‬‬ ‫‪Σ M3‬‬ ‫‪Σ M2‬‬ ‫‪Σ M1‬‬
‫شکل(‪ . ) 02 - 20‬مقطع عرضی بند ؛ قوه های کمانی وکنسولی عامل باالی بند ؛ دیاگرام ها ی‬
‫قوه ها ؛ بازو های قوه ها ی کمانی وکنسولی ( وزنی) ؛ موقعیت های مستوی های افقی‬
‫برای محاسبۀ تشنجات اوأل باید از روی دیاگرام قوه های کنسولی درشکل( ‪) 02 - 20‬محصلۀ فوه های کنسولی‬
‫) ‪) P C‬بین دو مقطع ارتفاعی ‪ ،‬بازوی مربوط و مومنت آن دریافت وبعد از آن تشنجات محاسبه میشوند ‪ .‬بدین ترتیباز‬
‫شکل(‪) 02 -20‬مساحت دیاگرام قوه های کنسولی در قسمت بین دو مستوی قاطع به کمک رابطۀ ذیل محاسبه شده میتواند‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪PC.i  0.5 pci 1  pci .H‬‬ ‫‪‬‬ ‫(‪. . . . . . . . ) 02 -87‬‬
‫در رابطۀ(‪ - PC .i :) 12-87‬در دیاگرام قوۀ کنسولی محصلۀ قوۀ عامل درمرکز ثقل مقطع نمبر( ‪) i‬میباشد ؛ و ‪- pci 1‬‬
‫‪ - H  H d‬ارتفاع‬ ‫آردینات دیاگرام قوۀ کنسولی در مقطع ) ‪( i -1‬؛ ‪ - pci‬آردینات دیاگرام درمقطع (‪( i‬میباشد و‬
‫‪n‬‬

‫هر قطعۀ ارتفاعی است که بند بدان تقسیم گردیده است ‪ .‬در شکل( ‪)02 - 20‬قیمت) ‪( n = 5‬قبول شده است ‪.‬‬
‫برای تعین قیمت بازو ی قوه های کنسولی باید قوانین ذیل در نظر گرفته شوند ‪:‬‬
‫اگر ( ‪) U00‬بازوی قوۀ( ‪) P C0‬نظر به مقطع( ‪( I – I‬باشد در آنصورت بازو های همین قوه نظر به سا ًیر مقاطع دیگر‬
‫چنین خواهند بود ‪:‬‬
‫‪Y13  Y12   2   3 H d‬‬ ‫‪Y12  Y11  1،   2 H d‬‬
‫‪Y14  Y14   4   c H d‬‬ ‫‪Y14  Y13   3   4 H d‬‬
‫‪  i  hi‬میشود ‪.‬‬ ‫قیمت‬

‫‪Hd‬‬
‫خاطر نشان میشود که آردینات دیاگرام فشار هایدرو ستاتیکی باید سطح باالیًی صخره های اساس قبول گردد ‪.‬‬
‫قسمیکه در اشکال(‪) 02 -20‬و(‪) 02 -09‬دیده میشود درمتوی عمودی ( در کنسول بند ) وزن بند کمانی نیز عمل‬
‫مینماید که باعث ایجاد مومنت ها وتشنجات در همین مقاطع میشود ‪ .‬ازین رو باید تشنجات وزنی نیز باید برای مقاطع‬
‫ارتفاعی مختلف محاسبه شوند ‪ .‬شکل (‪ ) 02 - 09‬دیده شود ‪.‬‬
‫وزن بند در مقطع ( ‪ ) i –i‬چنین محاسبه میشود ‪ .‬شکل(‪ ) 06 - 09‬دیده شود‪.‬‬
‫‪GC .i  N C .i  0.5ei  ei 1 .H . conc.‬‬ ‫(‪. . . . . . .) 02 -85‬‬
‫شکل (‪ . ) 02 - 09‬شیمای محاسبوی قوه های وزنی وسمت های شان ‪.‬‬
‫بازوی قوۀ(‪( GC. i‬عبارت از‪(U )i i‬بوده وعبارت از فاصلۀ افقی بین خط عمل( ‪( GC. i‬ونقطۀ ناصف مقطع افقی میباشد‬
‫‪ .‬به همین ترتیب باید برای اوزان هریک از مقاطع افقی باید قیمت وزن وبازوی های هر وزن نظر به سایًر مقاطع نیز‬
‫مطابق جدول ( ‪) 02 - 00‬دریافت میشوند ‪.‬‬
‫( ‪ ) 02 - 00‬جدول‬
‫دمقطعې‬
‫مومنټ( ‪ ) M‬په‬ ‫نظرمقطعې ته دوزنی قووې‬ ‫نظرمقطعې ته دوزنی قووې بازو( ‪) X‬‬ ‫‪NC i‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫نمبر‬

‫‪T.m‬‬ ‫په متر‬ ‫=‬ ‫( ‪)n‬‬

‫‪GC i‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫په ‪T‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1.0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪M 15‬‬ ‫‪M14‬‬ ‫‪M13‬‬ ‫‪M12‬‬ ‫‪M11‬‬ ‫‪X15‬‬ ‫‪X14‬‬ ‫‪X13‬‬ ‫‪X12‬‬ ‫‪X11‬‬ ‫‪NC.1‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪M25‬‬ ‫‪M24‬‬ ‫‪M23‬‬ ‫‪M22‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪X25‬‬ ‫‪X24‬‬ ‫‪X23‬‬ ‫‪X22‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪NC.2‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪M35‬‬ ‫‪M34‬‬ ‫‪M33‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪X35‬‬ ‫‪X34‬‬ ‫‪X33‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪NC.3‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪M45‬‬ ‫‪M44‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪X45‬‬ ‫‪X44‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪NC.4‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪M55‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪X55‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪NC.5‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪Σ M5‬‬ ‫‪Σ M4‬‬ ‫‪Σ M3‬‬ ‫‪Σ M2‬‬ ‫‪M2Σ‬‬
‫بعد ازین برای هریک از مقاطع قیمت های‪N‬و‪M‬دریافت گردیده و در نتیجه تشنجات در هریک از مقاطع مطلوب به‬
‫فورمول ذیل محاسبه میشوند ‪:‬‬
‫‪N 6M 0‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . .) 02 -85‬‬

‫‪ U .D ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪e2‬‬
‫اگر سمت عمل فشار هایدروستاتیکی منحیث سمت( ‪ ) +‬قبول گردد در آنصورت جز دوم فورمول انقباض غیر مرکزی‬
‫( فورمول‪ ) 02 -85‬باید با عالمۀ منفی در نظر گرفته شود ‪.‬‬
‫اینک جهت وضاحت بشتر طریقۀ کمان – کنسول یک مثال عملی ذکر میشود ‪.‬‬
‫مثال سوم ‪ .‬بطریقۀ کمان ‪ -‬کنسول دقوس ‪ -‬کنسول تشنجات در جسم بند کمانی را محاسبه نمایًید در صورتیکه ابعاد‬
‫‪H d  H  0.4.ed  110  0.424   120; m‬‬ ‫مقطع عرض بند قرار ذیل باشند‬
‫‪H  110; m‬‬
‫‪ed  24; m‬‬ ‫‪e0  6; m‬‬ ‫;‬

‫‪Econc.‬‬ ‫‪ 2.6.10 6 ; T 2‬‬
‫‪m‬‬ ‫حل ‪.‬‬
‫‪ -‬ضریب ها واجزای باری که قیمت های شان صرف مربوط( ‪ )d e( ، )Hd‬و (‪) E conc.‬اند محاسبه میشوند ‪.‬‬
‫‪e e‬‬ ‫‪24  6‬‬

‫‪  d 40 ‬‬ ‫‪ 0.475‬‬
‫‪H‬‬
‫‪edd‬‬ ‫‪24 120 ‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.0062; T‬‬
‫‪Econc. .ed3 2.9 x10 6 x24 3‬‬
‫‪H d5‬‬ ‫‪120 5‬‬
‫‪P1  0.29‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬‫‪.‬‬‫‪29‬‬ ‫‪ 0.18‬‬
‫‪Econc. .ed3‬‬ ‫‪2.9 x10 6 x 24 3‬‬
‫‪H d5‬‬ ‫‪120 5‬‬

‫‪P2  0.34‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬‫‪.‬‬‫‪34‬‬ ‫‪ 0.212‬‬
‫‪Econc. .ed3‬‬ ‫‪2.9 x10 6 x 24 3‬‬
‫حال بند کمانی ارتفاعأ به ‪ 8‬حصۀ مساوی تقسیم میگردد که ارفاع هر قسمت مساوی( ‪ ) 20‬مترحاصل میشود ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫برای هر مقطع قیمت های‪ro ، e‬و‪ αo‬از شکل دریافت میشوند ‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫به اساس قیمت های(‪ )αo‬و) ‪(e / ro‬از جدول( ‪) 02 - 0‬قیمت ضریب انحنا( ‪( C‬در یا فت گر د ید ه و ضر یب‬ ‫‪-‬‬
‫بستر(‪ ) K b‬نیز به شکل جد ولی محا سبه میشو د ‪ .‬جد ول( ‪) 02 - 00‬دیده شود ‪ .‬در محاسبه نشانۀ کف دریا‬
‫مساوی به صفر( ‪) 9‬و نشانۀ قلۀ بند کمانی مساوی به(‪)m 029‬قبول شده اند ‪.‬‬
‫( ‪) 02 - 00‬‬ ‫جدول‬
‫دمقطعې‬
‫‪e‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪‬‬
‫نمبر‬
‫‪kb‬‬ ‫‪C.r0‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪r0‬‬ ‫‪r0‬‬ ‫‪e‬‬ ‫نښانه‬
‫‪46 o 30‬‬
‫‪387‬‬ ‫‪7500‬‬ ‫‪52.5‬‬ ‫‪0.042‬‬ ‫‪142‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1.0‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1136‬‬ ‫‪2550‬‬ ‫‪23.5‬‬ ‫‪0.0885‬‬ ‫‪510‬‬ ‫‪108.5‬‬ ‫‪9.6‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2180‬‬ ‫‪1330‬‬ ‫‪15.4‬‬ ‫‪0.1520‬‬ ‫‪49 0‬‬ ‫‪86.5‬‬ ‫‪13.2‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5470‬‬ ‫‪530‬‬ ‫‪7.9‬‬ ‫‪0.2500‬‬ ‫‪43 0‬‬ ‫‪67.0‬‬ ‫‪16.8‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪13720‬‬ ‫‪211‬‬ ‫‪4.4‬‬ ‫‪0.4250‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪48.0‬‬ ‫‪20.4‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪74500‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪1.55‬‬ ‫‪0.9600‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪25.0‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫حال قیمت های ضریب های ‪ K 12 ، K 11‬و ‪ K 22‬دریافت میگردند ‪ .‬کمیت های که برای در یافت ضریب های فوق‬ ‫‪-‬‬
‫الزم اند در جدول( ‪) 02 - 08‬محاسبه شده اند ‪.‬‬
‫( ‪ ) 02 - 08‬جدول‬
‫‪i‬‬ ‫‪ 22‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪1 2‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪Kb‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪74500‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪4620‬‬ ‫‪0.350‬‬ ‫‪1413‬‬ ‫‪0.103‬‬ ‫‪412‬‬ ‫‪0.03‬‬ ‫‪13720‬‬ ‫‪0.2‬‬
‫‪9850‬‬ ‫‪1.802‬‬ ‫‪4600‬‬ ‫‪0.841‬‬ ‫‪2450‬‬ ‫‪0.392‬‬ ‫‪5470‬‬ ‫‪0.4‬‬
‫‪1341‬‬ ‫‪1.341‬‬ ‫‪3170‬‬ ‫‪1.455‬‬ ‫‪3440‬‬ ‫‪1.578‬‬ ‫‪2180‬‬ ‫‪0.6‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪0.019‬‬ ‫‪-308‬‬ ‫‪-0.271‬‬ ‫‪4440‬‬ ‫‪3.906‬‬ ‫‪1136‬‬ ‫‪0.8‬‬
‫‪1490‬‬ ‫‪3.856‬‬ ‫‪-2070‬‬ ‫‪-5.35‬‬ ‫‪2970‬‬ ‫‪7.422‬‬ ‫‪387‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪17321‬‬ ‫‪6805‬‬ ‫‪13712‬‬
‫ضریب های ‪ K 12 ، K 11‬و ‪ K 22‬محاسبه میشوند ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪k11  .N i  0.2 x0.0062 x13712  17.0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪k12  .N . i  0.2 x0.0062 x6805  8.438‬‬
‫‪n‬‬
‫‪1‬‬
‫‪k 22  .N . i  0.2 x0.0062 x17321  20.785‬‬
‫‪n‬‬
‫قیمت های ضریب های ‪ a 21 ، a12 ، a11‬و ‪ a 22‬بکمک سیتم معادالت( ‪) 02 - 06‬ذیأل دریافت میشوند ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪a12  a21  4.01  2.35 2  0.47  3  k12  4.01x0.75  2.35 x0.56 ‬‬
‫‪ 0.47 x0.425  8.438  10.34‬‬
‫‪a11  1.91  1.08  0.31 2  0.03 3  k11  1.91  1.08 x0.75  0.31x0.56 ‬‬
‫‪ 0.03 x0.425  16.45  17.31‬‬
‫‪a22  39.01  47.57   26.63 2  5.41 3  k 22  39.1  47.57 x0.75 ‬‬
‫‪ 26.63 x0.56  5.41x0.425  20.875  36.785‬‬
‫به اساس سیستم معادالت( ‪) 02 - 08‬قیمتهای‪A1‬و ‪ A2‬تعین میشوند ‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪P1  A1a11  A2 a12  A1.17.31  A2 .10.34  0.18‬‬
‫‪P2  A1a21  A2 a22  A1 .10.34  A2 .36.785  0.212‬‬
‫از سیتم معادالت فوق ‪A1 =0.0098:‬و ‪A2 =0.0025‬حاصل میگردند ‪.‬‬
‫حال میتواند قیمت های انحنا( ‪ ،) C‬قوه های کنسولی( ‪) PC‬وقوه های کمانی( ‪ ) P A‬محاسبه شوند‪ .‬برای آسانی‬ ‫‪-‬‬
‫است ‪.‬‬ ‫این محاسبات در جدول ( ‪) 02 - 06‬درج شده‬

‫جدول( ‪) 02 - 06‬‬
‫‪PC‬‬ ‫‪Pa‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪W  ‬‬ ‫‪A2 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪A11‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Kb‬‬ ‫‪‬‬
‫‪120‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪74500‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪52.4‬‬ ‫‪43.6‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪0.00318‬‬ ‫‪0.00148‬‬ ‫‪0.591‬‬ ‫‪0.0017‬‬ ‫‪0.174‬‬ ‫‪13720‬‬ ‫‪0.2‬‬
‫‪20.0‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪0.0095‬‬ ‫‪0.00336‬‬ ‫‪1.342‬‬ ‫‪0.00614‬‬ ‫‪0.626‬‬ ‫‪5470‬‬ ‫‪0.4‬‬
‫‪15.0‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪0.0152‬‬ ‫‪0.0029‬‬ ‫‪1.158‬‬ ‫‪0.0123‬‬ ‫‪1.256‬‬ ‫‪2180‬‬ ‫‪0.6‬‬
‫‪2.4‬‬ ‫‪21.6‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪0.019‬‬ ‫‪-0.00034‬‬ ‫‪-0.137‬‬ ‫‪0.0193‬‬ ‫‪1.976‬‬ ‫‪1136‬‬ ‫‪0.8‬‬
‫‪-8.5‬‬ ‫‪8.5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0.22‬‬ ‫‪-0.0049‬‬ ‫‪-1.964‬‬ ‫‪0.0269‬‬ ‫‪2.724‬‬ ‫‪387‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪) P‬بهاساس‬ ‫‪A‬‬ ‫دیاگرام های انحنا( ‪ ،) C‬فشار هایدرو ستاتیکی( ‪) P‬قوه های کنسولی( ‪ ،) PC‬قوه های کمانی(‬ ‫‪-‬‬
‫قیمت های شان که در جدول( ‪) 02 - 06‬محاسبه شده اندرسم میگردند ‪ .‬شکل(‪ ) 02 - 00‬دیده شود ‪.‬‬
‫شکل(‪ .) 02 - 00‬دیاگرام های انحنا ( ‪ ،) C‬فشار هایدروستاتیکی( ‪ ،) P‬قوه های‬

‫کنسولی( ‪) PC‬و قوه های کمانی( ‪.) P A‬‬

‫‪i‬‬ ‫‪ -‬اکنون برای هرمقطع محاسبوی توسط روابط(‪) 02 -88‬و(‪) 02 -86‬قیمت قوه های نورمالی( ‪) Ni‬ومومنت های (‬
‫‪ ) M‬در پاشنه ها وکلید ها ی بن محاسبه شده وبعدأ با استفاده از فومول انقباض غیر مرکزی تشنجات در جدار های‬
‫جلوی وعقبی کلید وپاشنه در ارتفاعات مختلف دریافت میشوند ‪.‬‬
‫باید یادآوری گرددکه قیمت های ضریب های ‪ n‬و ‪ m‬از روی جدول های(‪ ) 02 - 5‬الی(‪ ) 02 - 00‬بدست آورده میشوند‬
‫‪ .‬جهت آسانی کار این محاسبه به شکل جدولی صورت گرفته است ‪ .‬جدول( ‪) 06 - 07‬دیده شود ‪.‬‬
‫جدول(‪) 02 - 07‬‬
‫در کلید کمان‬
‫‪N CR.‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪r02‬‬ ‫‪r0 e 2 / 6‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪‬‬ ‫نمبر‬

‫مقطع‬
‫‪M Cr‬‬ ‫‪N Cr .‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪190‬‬ ‫‪267‬‬ ‫‪1140‬‬ ‫‪1.55‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪8.5‬‬ ‫‪20300‬‬ ‫‪142.5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1.0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪244‬‬ ‫‪1500‬‬ ‫‪2340‬‬ ‫‪5.9‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪21.6‬‬ ‫‪11800‬‬ ‫‪109.5‬‬ ‫‪15.35‬‬ ‫‪9.6‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪205‬‬ ‫‪4200‬‬ ‫‪2710‬‬ ‫‪17.0‬‬ ‫‪950‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪7500‬‬ ‫‪86.5‬‬ ‫‪29.0‬‬ ‫‪13.2‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪154‬‬ ‫‪9600‬‬ ‫‪2580‬‬ ‫‪41.0‬‬ ‫‪740‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪4500‬‬ ‫‪67.0‬‬ ‫‪47.4‬‬ ‫‪16.8‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪55.5‬‬ ‫‪7300‬‬ ‫‪1130‬‬ ‫‪73.0‬‬ ‫‪540‬‬ ‫‪43.6‬‬ ‫‪2300‬‬ ‫‪48.0‬‬ ‫‪69.5‬‬ ‫‪20.4‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪625‬‬ ‫‪25.0‬‬ ‫‪96.0‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪5‬‬
‫ادامۀ جدول (‪ ) 02 - 07‬به طرف چپ‬
‫در پاشنۀ کمان‬ ‫در کلید کمان‬
‫نمبر مقطع‬
‫‪D‬‬ ‫‪U.‬‬ ‫‪6MAb‬‬
‫‪M Ab. N Ab.‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪U.‬‬
‫‪6M C‬‬
‫‪/e2‬‬
‫‪NAb /e‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪e2‬‬
‫‪270.5‬‬ ‫‪109.5‬‬ ‫‪-80‬‬ ‫‪19.0‬‬ ‫‪1483‬‬ ‫‪1140‬‬ ‫‪-2.8‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪145‬‬ ‫‪234.5‬‬ ‫‪44.5‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪414.0‬‬ ‫‪82.0‬‬ ‫‪-186‬‬ ‫‪248‬‬ ‫‪-2550‬‬ ‫‪2380‬‬ ‫‪-10.0‬‬ ‫‪1015‬‬ ‫‪146‬‬ ‫‪342‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪436‬‬ ‫‪-8.0‬‬ ‫‪-222.0‬‬ ‫‪214‬‬ ‫‪-6440‬‬ ‫‪2820‬‬ ‫‪-26.0‬‬ ‫‪990‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪350‬‬ ‫‪145‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪455‬‬ ‫‪-107.0‬‬ ‫‪-281.0‬‬ ‫‪174‬‬ ‫‪-13300‬‬ ‫‪2920‬‬ ‫‪-57‬‬ ‫‪840‬‬ ‫‪-49‬‬ ‫‪357‬‬ ‫‪203‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪188‬‬ ‫‪-95.5‬‬ ‫‪-117.0‬‬ ‫‪71.5‬‬ ‫‪-18‬‬ ‫‪1460‬‬ ‫‪-18‬‬ ‫‪700‬‬ ‫‪-49.5‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫میدانیم که در مستوی عمودی ( مستوی کنسول ) عالوه بر قوهای کنسولی ناشی از فشار هایدروستاتیکی قوه ها وزنی‬
‫نیز عمل مینمایند ‪ .‬یعنی اینکه قوه های کنسولی و وزن بند در عین مستوی عمل مینمایند ‪ .‬لذا حتمأ باید مومنت ها و قوه‬
‫های نورمال ناشی ازین قوه ها هم دریافت گردیده وسپس تشنجات که در نقاط مختلف ارتفاعی بند از اثر این قوه ها نیز‬
‫باید با استفاده از طریقه های یادشده محاسبه گردند ‪ .‬صرف بعد از محاسبۀ مکمل تشنجات کمانی وکنسولی و تحلیل آنها‬
‫میتواند در مورد محکمی بند قضاوت به عمل آید ‪ .‬تشنجات وزنی به ترتیب ذیل محاسبه میشوند اشکال (‪) 02 - 09‬و‬
‫(‪ ) 02 - 00‬دیده شوند ‪.‬‬

‫مقادیر قوه های کنسولی که از اثر عمل قوه های هایدروستاتیکی به میان می آیند عارت از مساحت دیاگرام قوه های‬
‫کنسولی میباشد ‪ .‬که قرار ذیل محاسبه میشوند ‪ :‬چون دیاگرام قوه های کنسولی در بین مقطع های ‪= 0 ‬و ‪  = 0‬شکل‬
‫پارابول را دارد فلهذ ا مساحت این قسمت مساوی میشود به ‪:‬‬
‫‪C .1  2 / 3 * PC  0   1 H d  2 * 8.5 * 24  136T‬‬
‫‪3‬‬
‫بازوی قوۀ( ‪ ) PC.1‬نظر به مقطع ‪  = 9.5‬مساویست به ‪:‬‬
‫‪y11  2 / 3 * 0.2 * H d‬‬
‫‪C .1  2 / 3 * PC .0.8  PC .0.6   PC 0.8 * 0.2 * H d  260T‬‬

‫به عین ترتیب با در نظر داشت شکل هندسی دیاگرام های قوه های کنسولی قیمت قوه های کنسولی رابرای سا ًیر‬
‫مقاطع می یابیم ‪ ،‬بازو هاو مومنت ها قوه های وزنی ( کنسولی ) محاسبه میشوند‪ .‬رهنمای تعین بازو ها در شکل(‪- 02‬‬
‫‪) 02‬نشان داده شده است ‪.‬‬
‫شکل(‪ .) 02 - 32‬قیمت ها وسمت های عمل قوه های کنسولی ‪.‬‬
‫قیمت های( ‪ )PC.i‬ووزن( ‪ ) N‬که به اساس طریقۀ فوق پیدا شده اند در جدول( ‪) 02 – 05‬در ج گردیده اند ‪.‬‬
‫محاسبۀ مومنت ها از اثرقوۀ کنسولی ناشی از فشارهایدروستاتیکی ‪.‬جدول( ‪) 02 – 05‬‬
‫نمبر‬
‫مومنت به ټن متر‬ ‫بازو به متر‬ ‫‪Pc‬‬ ‫‪Ϛ‬‬ ‫مقطع‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪-13872‬‬ ‫‪-11968‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪-136‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪8704‬‬ ‫‪5440‬‬ ‫‪2176‬‬
‫‪18720‬‬ ‫‪15080‬‬ ‫‪8840‬‬ ‫‪2600‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪260‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪21000‬‬ ‫‪15120‬‬ ‫‪5040‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪420‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪20832‬‬ ‫‪8680‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪868‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪6300‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪900‬‬ ‫زدېلکه‬ ‫‪5‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪52980‬‬ ‫‪26912‬‬ ‫‪5176‬‬
‫‪2840‬‬ ‫‪2176‬‬
‫مجموعۀ مومنت ها‬

‫جدول ( ‪) 02 – 00‬‬ ‫مومنت های قوه های کنسولی ناشی ازوزن جسم بند کمانی ‪.‬‬
‫نمبر‬
‫‪Ϛ‬‬
‫مومنت ټن متر‬ ‫بازو به متر‬ ‫‪N I ,T‬‬
‫مقطع‬
‫‪0.8‬‬
‫‪2112‬‬ ‫‪3256‬‬ ‫‪3432‬‬ ‫‪6.2‬‬ ‫‪1188‬‬ ‫‪4.8‬‬ ‫‪7.4‬‬ ‫‪7.8‬‬ ‫‪6.2‬‬ ‫‪2.7‬‬ ‫‪440‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0.6‬‬
‫‪126‬‬ ‫‪1764‬‬ ‫‪2047.5‬‬ ‫‪1071‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪2.8‬‬ ‫‪3.25‬‬ ‫‪1.7‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪630‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0.4‬‬
‫‪-1909‬‬ ‫‪265.6‬‬ ‫‪415‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪-2.3‬‬ ‫‪0.32‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪830‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪-2840‬‬ ‫‪-220‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪0.2‬‬
‫‪2.84‬‬ ‫‪0.22‬‬
‫زدېلکه‬
‫‪-‬‬
‫‪-1536.7‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪1210‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1.27‬‬
‫‪-4047.7‬‬ ‫‪5065.6‬‬ ‫‪5894.5‬‬ ‫‪1077.2‬‬ ‫‪1188‬‬ ‫مجموعۀ مومنت ها‬
‫جدول(‪) 02 - 29‬‬
‫از اثر فشار‬

‫از اثر وزن‬
‫هایدروستاتیک‬
‫‪σD‬‬
‫‪6Ʃ M/e2‬‬
‫‪σ U T/m2‬‬
‫نمبر مقطع‬
‫‪e, m‬‬
‫‪ƩM‬‬
‫‪N/e‬‬
‫‪Ϛ‬‬
‫‪T.m‬‬
‫‪T/m2‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪Pc‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪M,‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪I‬‬

‫‪T.m‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T.m‬‬ ‫‪,T‬‬
‫‪41.1‬‬ ‫‪50.5‬‬ ‫‪-4.7‬‬ ‫‪45.8‬‬ ‫‪-988‬‬ ‫‪-2176‬‬ ‫‪-136‬‬ ‫‪1188‬‬ ‫‪440‬‬ ‫‪9,6‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪21.2‬‬ ‫‪137.3‬‬ ‫‪-58.0‬‬ ‫‪79.3‬‬ ‫‪-1763‬‬ ‫‪-2840‬‬ ‫‪260‬‬ ‫‪1077‬‬ ‫‪1070‬‬ ‫‪13.5‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪348.4‬‬ ‫‪-122.3‬‬ ‫‪235.4‬‬ ‫‪113.1‬‬ ‫‪11071‬‬ ‫‪5176‬‬ ‫‪420‬‬ ‫‪5895‬‬ ‫‪1900‬‬ ‫‪16.8‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪603.2‬‬ ‫‪-318.9‬‬ ‫‪461.0‬‬ ‫‪142.2‬‬ ‫‪31977.6‬‬ ‫‪26912‬‬ ‫‪868‬‬ ‫‪5065.6‬‬ ‫‪2900‬‬ ‫‪20.4‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪681.0‬‬ ‫‪-338.5‬‬ ‫‪509.7‬‬ ‫‪171.3‬‬ ‫‪48932.3‬‬ ‫‪52980‬‬ ‫‪900‬‬ ‫‪-4048‬‬ ‫‪4110‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪5‬‬
‫دیاگرام های تشنجات که در جدول(‪ ) 02 - 29‬محاسبه شده انددر شکل(‪ ) 02 - 00‬نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫‪ .02 – 5‬محاسبۀ تشنجات در بند های کمانی با درز محیطی ‪.‬‬

‫شیمای محاسبوی این بند ها طوری فرض میشود که گویا کنسول مرکزی باالی اساس قوسی استوار است ‪ .‬برای محاسبه‬
‫قیمت ضریب بستر ( ضریب مستریح بودن اتکا ) ازروی فورمول(‪) 06 -69‬به تسلسل و ترتیب ذیل پیدا میشود ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 06 -80‬‬
‫‪kb ‬‬
‫‪f a  ‬‬
‫‪rr‬‬
‫‪f a  C * 0 ext‬‬ ‫(‪. . . . . . . .) 06 -69‬‬
‫‪eEc‬‬

‫شکل (‪ .) 02 - 00‬دیاگرام های تشنجات قوه های کمانی و کنسولی ‪.‬‬

‫‪ - a‬دیاگرام های تشنجات قوه های کمانی ‪.‬‬
‫‪ – b‬دیاگرام های تشنجات قوه های کنسولی ‪.‬‬
‫در فورمول فوق*‪ -C‬ضریب انحنا بوده که از گراف شکل(‪ ) 02 -00‬دریافت میشود ‪.‬‬
‫شکل(‪ .) 02 - 00‬گراف تعین*‪.C‬‬
‫‪ )e=y / H‬د ر نظر گرفته شودوا نحنا به شکل تا بع ( ‪=f ) ε‬‬ ‫‪d‬‬ ‫ا گر به ا ساس طریقۀ قبأل ذ کر شد ه(‬
‫‪W‬افادهگرددپس ‪:‬‬
‫) ‪W ( )  A0 .  A1 .1 (‬‬ ‫(‪. . . . . . .) 02 -60‬‬

‫تابع‪f‬مساوی میشود به ‪:‬‬
‫‪1  sin 1 *    1 * sh1 * ‬‬ ‫(‪. . . . . . .) 02 -62‬‬

‫=‪1‬‬ ‫‪ = - 0.0334α1‬و‪3.9266m‬‬ ‫در رابطۀ(‪: ) 02 -62‬‬
‫قیمتهای ( ‪f1 = f ) ε‬که به کمک فورمول(‪) 02 - 62‬محاسبه شده اند با مشتق های شان در جدول(‪) 02 -20‬درجمیباشند‬
‫‪ .‬این قیمت در محاسبۀ بعدی بکار میروند ‪.‬‬

‫جدول(‪) 02 - 20‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪f‬‬ ‫'‪f‬‬ ‫''‪f‬‬ ‫'''‪f‬‬

‫‪0.0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪0.9721‬‬ ‫‪0.00‬‬ ‫‪-1.0279‬‬
‫‪0.1‬‬ ‫‪0.3714‬‬ ‫‪0.8938‬‬ ‫‪-0.3939‬‬ ‫‪-0.9539‬‬
‫‪0.2‬‬ ‫‪0.6826‬‬ ‫‪0.6705‬‬ ‫‪-0.731‬‬ ‫‪-0.7443‬‬
‫‪0.3‬‬ ‫‪0.8829‬‬ ‫‪0.3332‬‬ ‫‪-0.9648‬‬ ‫‪-0.4323‬‬
‫‪0.4‬‬ ‫‪0.9358‬‬ ‫‪-0.0702‬‬ ‫‪-1.0642‬‬ ‫‪-0.0698‬‬
‫‪0.5‬‬ ‫‪0.8268‬‬ ‫‪-0.4834‬‬ ‫‪-1.0214‬‬ ‫‪0.281‬‬
‫‪0.6‬‬ ‫‪0.5615‬‬ ‫‪-0.8553‬‬ ‫‪-0.8529‬‬ ‫‪0.5586‬‬
‫‪0.7‬‬ ‫‪0.1657‬‬ ‫‪-1.1426‬‬ ‫‪-0.5995‬‬ ‫‪0.7052‬‬
‫‪0.8‬‬ ‫‪-0.3198‬‬ ‫‪-1.3226‬‬ ‫‪-0.323‬‬ ‫‪0.6774‬‬
‫‪0.9‬‬ ‫‪-0.8539‬‬ ‫‪-1.4015‬‬ ‫‪-0.0965‬‬ ‫‪0.4495‬‬
‫‪1.0‬‬ ‫‪-1.4136‬‬ ‫‪-1.4147‬‬ ‫‪0.00‬‬ ‫‪0.00‬‬
‫ضریب های‪A0‬و ‪A1‬از حل سیستم معادالت ذیل حاصل میشوند ‪.‬‬

‫‪A0 00  A1 01  P0‬‬
‫(‪. . . . . . . . . .) 06 -60‬‬
‫‪A010  A111  P1‬‬
‫‪Hd‬‬
‫و ‪P1  0.248‬‬ ‫‪P‬‬ ‫در سیستم(‪:) 02 -60‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ ‬در سیستم مساویمیشوند به ‪:‬‬ ‫به همین ترتیب اجزای واحدی‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 00   K b  d     .d‬‬
‫‪2‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . .) 02 -60‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 01   K b .1  . .d     .d‬‬ ‫(‪. . . . . . . .) 02 -68‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ '' ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 11‬‬ ‫‪  K b .12  .d   E c .J . 1‬‬ ‫‪ .   d ‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ H d‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪    .d     .d‬‬ ‫( ‪. . . . . . . . . . . ) 02 – 66‬‬
‫کمک انتیگرال ‪0‬گیری عددی هم محاسبه شوند‪.‬برای‬
‫‪0‬‬
‫هم چنین میتواند که ضریبهای واحدی‪δ‬بااستفاده از فورمول ذوذنقه به‬
‫این منظور روابط(‪) 02 -68(،) 02 -60‬و(‪) 02 -66‬به اشکال ذیل تحریر میشوند ‪:‬‬
‫‪ 00    i  ‬‬
‫‪1n‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 02 -67‬‬
‫‪n0‬‬
‫‪ 01    i  ‬‬
‫‪1n‬‬
‫(‪. . . . . . . . .) 02 -65‬‬
‫‪n0‬‬
‫]‪ 11  [ i      ‬‬
‫‪1 n‬‬
‫(‪. . . . . .) 02 -60‬‬
‫‪n 0‬‬

‫‪e3‬‬
‫‪J‬‬ ‫مومنت انر شیای هر مقطع کنسولی مساوی میشود به‪:‬‬
‫‪12‬‬
‫برایسهولت محاسبوی بهتر خوهد بود اگر محاسبۀ ضریب های‪δ‬به شکل جدولی اجرا گردد نمونۀ چنین جدولدرمثال‬
‫عملی آیندۀ نشان داده شده است ‪.‬بعد از محاسبۀ قیمت های‪A0‬و‪A1‬با استفاده از رابطۀ(‪) 02 -60‬میتوانیم قیمت های انحنا‬
‫ها را برای هرمقطع افقی بکمک فورمول(‪) 02 -69‬محاسبه و دیاگرام انحنا رسم میشود ‪ .‬بعدأ ازرویدیاگرام انحنا ودیاگرام‬
‫قوۀ هایدروستاتیکی قیمت قوه های کمانی وکنسولی برای هرمقطع بکمک فورمول های(‪) 02 -80‬و(‪) 02 -80‬حاصل‬
‫میشوند ‪ .‬در قد م بعدی قیمت های قوه های نورمالی و مومنت ها دریافت و باالخره بکمک رابطۀ انقباض غیرمرکزی‬
‫تشنجات در نقاط مختلف مقطع عرضی بند کمانی محاسبه میشوند ‪ .‬قیمت های قوه های نارملی ومومنت ها که در فورمول‬
‫انقباض غیر مرکزی شامل اند قرار ذیل دریافت میگردند ‪:‬‬
‫قوۀ نورمالی در پاشنه ها ‪:‬‬
‫‪H Ab‬‬
‫‪N Ab  Pa .r0 ‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 02-79‬‬
‫‪cos‬‬
‫‪H Ab  B .Pa .r0‬‬ ‫(‪. . . . . . . . .) 02-70‬‬
‫قیمت'‪B‬در فورمول (‪) 02 -79‬از گراف شکل(‪) 02 -08‬تعین میشود ‪.‬‬

‫قیمت قیمت قوۀ نورمالی ومومنت در کلید بند‪N Cr‬مساوی میشود به ‪:‬‬
‫‪N Cr  Pa .r0‬‬ ‫(‪. . . . . . . . . . . . .) 02-72‬‬
‫‪M Cr  1  cos 0 .H Ab .r0‬‬ ‫(‪. . . . . . . ) 02 -70‬‬
‫قابل یاد آوریست که محاسبۀ تشنجات به کمک فورمول انقباض غیرمرکزی عینأبه همان ترتیبی صورت میگیرد که برای‬
‫'‪B‬‬ ‫بندهای باارتباط سخت (ارجاعی) سواحل درمثال قبلی گفته شد ‪.‬‬
‫شکل(‪ .) 02 - 08‬گراف تعین ضریب’ ‪B‬‬
‫مثال ‪Example .‬‬

‫برای بند کمانی که دارای درز محیطی بوده وارتفاع آن) ‪( 110‬متراست تشنجات از اثر قوۀ هایدروستاتیکی وقوه های‬
‫وزنی در پاشنه ها وکلید های مقاطع مختلف ارتفاعی دریافت گردند ‪.‬‬
‫حل ‪.‬‬
‫اجزای باری محاسبه میشوند ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪H‬‬
‫‪P1  0.248.H  27.3‬‬ ‫‪P0 ‬‬
‫‪ 18.3‬‬ ‫و‬
‫‪6‬‬
‫‪ ‬ازگراف شکل (‪ ) 02 - 00‬قیمت* ‪C‬که جهت محاسبۀ قیمت انحنا الزم است دریافت میشود‪.‬‬
‫برای آسانی محاسبۀ متذکره دآسانتیا دپاره دامحاسبه په (‪ ) 02 - 22‬جدول کې درج شوې ده ‪ .‬هم چنین اجزایترکیبی‬
‫روابطی که برای دریافت‪01δ ، 00δ‬و‪11δ‬الزمی اند هم محاسبه میشوند ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪    3.927   0.0393 4  1.63 *10 6‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ H ‬‬ ‫‪ 100 ‬‬

‫‪E conc. *     1.63 *10 6 * 2.9 *10 6  4.73‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ H ‬‬
‫جدول(‪) 02 - 22‬‬
‫‪kb‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪r0‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪‬‬ ‫نمبر مقطع‬

‫‪r0‬‬
‫‪480‬‬ ‫‪1.75‬‬ ‫‪0.042‬‬ ‫‪46 o 30‬‬ ‫‪142‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1.0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1250‬‬ ‫‪1.8‬‬ ‫‪0.0885‬‬ ‫‪510‬‬ ‫‪108.5‬‬ ‫‪9.6‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬
‫‪2430‬‬ ‫‪1.95‬‬ ‫‪0.1520‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪86.5‬‬ ‫‪13.2‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4600-‬‬ ‫‪2.1‬‬ ‫‪0.2500‬‬ ‫‪43 0‬‬ ‫‪67.0‬‬ ‫‪16.8‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪10550‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫‪0.4250‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪48.0‬‬ ‫‪20.4‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪0‬‬
‫‪41750‬‬ ‫‪1.8‬‬ ‫‪0.9600‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪25.0‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪5‬‬
‫جدول(‪) 02 - 20‬‬
‫نمبر‬
‫‪τ‬‬ ‫‪(f'')2‬‬ ‫‪λ‬‬ ‫‪χ‬‬ ‫‪ρ‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪‬‬
‫مقطع‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪960‬‬ ‫‪-650‬‬ ‫‪480‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1.0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪36.2‬‬ ‫‪0.104‬‬ ‫‪128‬‬ ‫‪-320‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪73.5‬‬ ‫‪9.6‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪660.0‬‬ ‫‪0.73‬‬ ‫‪750‬‬ ‫‪819‬‬ ‫‪875‬‬ ‫‪191.5‬‬ ‫‪13.2‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2110.0‬‬ ‫‪1.13‬‬ ‫‪4030‬‬ ‫‪1720‬‬ ‫‪735‬‬ ‫‪395‬‬ ‫‪16.8‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1770.0‬‬ ‫‪0.53‬‬ ‫‪4900‬‬ ‫‪1440‬‬ ‫‪422‬‬ ‫‪708‬‬ ‫‪20.4‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1150‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪4576‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪10288‬‬ ‫‪3334‬‬ ‫‪3072‬‬ ‫مجموعه‬
‫حال به کمک فورمول های(‪ ) 02 -65( ،) 02 -67‬و(‪) 02 -60‬ضریب های ‪ δ‬محاسبه میشوند‬
‫‪  i    1 / 5 * (  )  0.2 * 3072  614 .4‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪ 00 ‬‬
‫‪n0‬‬
‫‪  i    1 *    0.2 * 3334  667‬‬
‫‪1n‬‬
‫‪ 01 ‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪n0 1 n‬‬
‫‪ 01   10  [ i      ]  1 / 5 * ( )  0.210288  4576   2973‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪0‬‬

‫اگر قیمت های محاسبه شدۀ‪δ‬در سیستم معادالت(‪) 02 -60‬وضع شوند سیستم مذکورشکل ذیل را به خود میگیرد ‪.‬‬
‫‪A0 * 614  A1 * 667  18.3‬‬
‫‪A0 * 667  A1 * 2973  27.3‬‬

‫ازین جا ‪:‬‬
‫‪A1  0.00329‬‬ ‫‪A0  0.0263‬‬ ‫و‬
‫قیمت های محاسبه شدۀ انحنا ها ‪ ،‬قوه های کمانی وقوه های کنسولی برای مقاطع مختلف ارتفاعی در جدول(‪02 - 20‬‬
‫)درج گردیده اند ‪.‬همچنان دیاگرام های قوۀ فشار هایدروستاتیکی ‪ ،‬دیاگرام قوه های کمانی وکنسولی ‪ ،‬تقسیمات ارتفاعی‬
‫بند به مقاطع وسمت های عمل قوه های وزنی در شکل(‪ ) 02 - 06‬نشان داده شده اند ‪.‬‬
‫جدول(‪) 02 - 20‬‬
‫)‪W(e‬‬ ‫‪A1.f1‬‬ ‫‪f1‬‬ ‫‪A0.e‬‬ ‫‪‬‬ ‫نمبر‬

‫‪PC‬‬ ‫‪Pa‬‬ ‫‪P‬‬
‫مقطع‬
‫‪-10.6‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪10.6‬‬ ‫‪0.02165‬‬ ‫‪-0.00465‬‬ ‫‪-1.414‬‬ ‫‪0.0263‬‬ ‫‪1.0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪-3.0‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪25.0‬‬ ‫‪0.020‬‬ ‫‪-0.00108‬‬ ‫‪-0,32‬‬ ‫‪0.0211‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1.1‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪42.9‬‬ ‫‪0.01765‬‬ ‫‪0.00185‬‬ ‫‪0.5615‬‬ ‫‪0.0158‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3.5‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪62.5‬‬ ‫‪0.0136‬‬ ‫‪0.00308‬‬ ‫‪0.936‬‬ ‫‪0.0106‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪8.4‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪79.6‬‬ ‫‪0.00751‬‬ ‫‪0.00225‬‬ ‫‪0.683‬‬ ‫‪0.00526‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪110‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪5‬‬
‫شکل(‪ .) 02 - 06‬دیاگرام های انحنا و قوه های عامل دربند های کمانی با درز محیطی ‪.‬‬
‫جدول(‪.) 02 - 28‬‬

‫نمبر‬
‫مقطع‬
‫مومنت ها به ‪T.m‬‬ ‫بازو ها به ‪M‬‬ ‫‪PC‬‬ ‫‪‬‬
‫‪-15150‬‬ ‫‪-11850‬‬ ‫‪-8550‬‬ ‫‪-5250‬‬ ‫‪-1950‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪-150‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪-1580‬‬ ‫‪-1300‬‬ ‫‪-815‬‬ ‫‪-330‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪-22‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2630‬‬ ‫‪1520‬‬ ‫‪405‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪50.6‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4060‬‬ ‫‪1180‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪131‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪9500‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪7.3‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪1300‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪-780‬‬ ‫‪-10450‬‬ ‫‪-8960‬‬ ‫‪-5580‬‬ ‫‪-1950‬‬ ‫مجموعۀ مومنت ها‬
‫جدول‪) 02 - 26( .‬‬
‫‪σCr , T / m2‬‬
‫‪B ’ * NC‬‬
‫‪cos α0‬‬
‫‪P a * r0‬‬
‫‪cos α0‬‬
‫= ‪NC r‬‬
‫=‪HAb‬‬
‫مقطع‬
‫‪HAb/‬‬
‫‪NAb‬‬
‫‪MCr‬‬
‫نمبر‬
‫’‪B‬‬
‫‪r‬‬
‫جدار عقبی‬ ‫جدار جلوی‬
‫‪205‬‬ ‫‪269‬‬ ‫‪191‬‬ ‫‪1431.3‬‬ ‫‪6.3‬‬ ‫‪0.688‬‬ ‫‪4.3‬‬ ‫‪0.003‬‬ ‫‪1425‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪208‬‬ ‫‪346‬‬ ‫‪1070‬‬ ‫‪2702.4‬‬ ‫‪42.4‬‬ ‫‪0.629‬‬ ‫‪26.6‬‬ ‫‪0.01‬‬ ‫‪2660‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪147‬‬ ‫‪409‬‬ ‫‪3810‬‬ ‫‪3865.0‬‬ ‫‪195‬‬ ‫‪0.656‬‬ ‫‪128.0‬‬ ‫‪0.035‬‬ ‫‪3670‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪-56‬‬ ‫‪554‬‬ ‫‪14300‬‬ ‫‪5270.0‬‬ ‫‪1090‬‬ ‫‪0.7310‬‬ ‫‪795.0‬‬ ‫‪0.19‬‬ ‫‪4180‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪374‬‬ ‫‪12900‬‬ ‫‪5340.0‬‬ ‫‪1500‬‬ ‫‪0.766‬‬ ‫‪1150‬‬ ‫‪0.3‬‬ ‫‪3840‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0.906‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫محاسبۀمومنت های ناشی از عمل قوه های کنسولی که دردیاگرام های شکل(‪ )02 -06‬نشان داده شده اند در جدول (‪-28‬‬
‫‪)02‬درج شده اند ‪ .‬محاسبۀ تشنجات از اثر قوه های کمانی در جدول ( ‪)02 -26‬درج گردیده است ‪.‬‬
‫قسمیکه از جدول(‪)02 -26‬دیده میشودتقسیم تشنجات در بند های با درز محیطی در مقایسه با بند های کمای که در‬
‫اساس دارای ارتباط سخت باشند تا حدود زیادی منظم میباشد ‪ .‬همچنان در پاشنه های بند های با درز محیطی صرف‬
‫تشنجات انقباضی تشکیل میشوند ‪bb .‬‬
‫شکل(‪ . ) 02 - 07‬بند کمانی‬

‫با درز محیطی ‪.‬اثر قوه های کنسولی ومومنت ها ‪.‬‬
‫محاسبۀ تشنجات در بند های بادرز های کنتوری به عین طریقۀ صورت میگیرد که برای بند ها کمانی با ارتباط‬
‫ارجاعی گفته شد ‪.‬‬

‫در بند های کمانی که در پالن افتاده درست ترسیم شده باشند شکل کنسول ها باید طوری باشد که مومنت های ناشی‬
‫از قوه های کنسولی ر مقطع پا ًیینی توسط مومنت ها وزن بند درهمین مقطع تعویض) ‪( Compensate‬شده بتواند ‪ .‬زیرا‬
‫درین صورت تشنجات به امتداد درز کنتوری صرف انقباضی واز لحاظ تقسیم منظم خواهند بود ‪ .‬همچنین اگر مومنت های‬
‫قوه های کنسولی در تمام مقاطع بطرف جدار جلوی عمل نمایند در آنصورت امکان دارد که در جدار جلوی تشنجاتی‬
‫تشنجاتی تشکیل گردند که برای کانکریت غیر قابل برداشت باشند ‪ .‬برای نجات ازین حادثه بهتر است که ترسیم بند در‬
‫پالن افتاده طوری صورت گیرد که تنۀ بند کمی بطرف عقب ( قسمت تحتانی ) خمیده باشد ‪ .‬در شکل( ‪ ) 06 - 07 a‬این‬
‫سله به خوبی دیده میشود‪ .‬این خمیده گی از ایجاد شدن تشنجات غیر قابل تحمل در جدار جلوی بند چلوگیری به عمل‬
‫م ً‬
‫میآورد ‪ .‬بند کورابی ووالگالینا مثال های خوبی بند های خمیده بطرف عقب میباشند ‪.‬‬
‫‪. 02 – 0‬خصوصیات دیزاین انجینیری و ساختمانی بند های کمانی‬

‫‪ . 02 – 0 . 0‬خصوصیات دیزاین انجینیری‬
‫برای تحلیل وا رزیا بی محاسبات و دیزاین انجینیری بند ها ی کمانی الزم است که موضوعات هم آهنگی بین جسم بند‬
‫واساس های صخره شان ‪ ،‬محکمی وقدرت کاری کانکریت ‪ ،‬موجودیت صخره های محکم در اساس وسواحل بند ‪ ،‬تقسیم‬
‫موزون تشنجات در جسم بند ‪ ،‬خواسته های اقتصادی وغیره هیچ گاه از نظر دور نشوند ‪ .‬توضبحات مختصر در مورد‬
‫هریک از خواسته های یاد شده قرار ذیل اند ‪:‬‬
‫‪ . 0‬صخره های موجود در اساس وسواحل محل اعمار بند باید در تمام شرایًط ومدت اعمار وبهره برداری بند مقاومت‬
‫خویش را در صورت عمل تمام قوه های احتمالی استوار ‪ ،‬محکمی و مقاومت خویش را حفظ نمایند ‪.‬‬
‫‪ . 2‬در تمام نقاط اتصال بند با صخره های اساس باید چسپش کانکریت بند وصخره ها طوری مط ًمن باشد که درتمام‬
‫شرایًط و در طول تمام مدت اعمار وبهره برداری ارتباط مذکور متضرر نگردد ‪.‬‬
‫‪ . 0‬کانکریت های که در جسم بند بکار میروند از یکطرف باید متجانس باشند و از جانب دیگر کارشان در تمام شرایًط‬
‫باید در حدود های ارجاعی باشد ‪.‬‬
‫‪ . 0‬در تمام مقاطع افقی وعمودی بند کمانی باید تغیرتشنجات عمودی ومماسی هم ازجدار جلوی بطرف جدار عقبی‬
‫وهم از قله بطرف اساس به اساس روابط خطی باشد ‪.‬‬
‫قسمیکه بند بطور کلی یک کتلۀ واحد وبه هم پیوسته محسوب میشود ازین رو تمام درز های ساختمانی ‪ ،‬حرارتی و‬
‫نشستی باید طوری در نظر گرفته شوند که که ساحۀ موجودیت تشنجات انبساطی الی( ‪) 89 %‬تمام مقطع را احتوا نماید ‪.‬‬
‫‪ . 02 – 0 . 2‬عناصر ساختمانی درز های محیطی(قسمت های متشکله )‬

‫درز های محیطی میتوانند بشکل مقعر ویا محد ب در نظر گرفته شوند‪ .‬شکل های(‪ ) 06 -05‬و(‪) 06 - 00‬دیده شوند‬
‫‪ .‬سطح درز توسط قیر پوش میشود ‪.‬‬
‫سطح نورمال آب‬

‫قاعدۀ بند‬
‫شبکۀ دهلیز های‬
‫افقی وعمودی‬
‫درز محیطی ( درز محیطی)‬
‫درز محیطی عرضی‬

‫در قطع عرضی‬
‫شکل(‪ . ) 02 - 05‬بند بیرو ګارد ( ‪ ) Beauregard‬در کشور ایتالیا‬
‫شکل(‪ . ) 02 - 00‬عناصر متشکلۀ درز محیطی ( درزکنتوری )‪ .‬درشکل ‪:‬‬

‫‪–a‬درز محیطی با نل زابری؛‪–b‬درز محیطی عادی ‪ .‬همچنان‪– 0 :‬شپونکه ؛‬
‫‪ – 2‬نل زابری ؛ ‪ – 0‬سیخ های فوالدی گیرنده ‪.‬‬
‫به منظورجلوگیری از نفوذآب دردهنۀ دخولی درز یک شپونکه ( کاک ) آهنکانکریتی گذاششته میشود ‪ .‬شپونکه دراثر‬
‫فشار هایدروستاتیکی بطرف درزفشرده شده وبدین ترتیب از نفوذ آب به داخل درز جلوگیری بعمل میآید ‪ .‬شپونکه هم‬
‫توسط الیۀ قیرچرب کاری میشود ‪ .‬به اندازۀ ‪ 2‬الی ‪ 0‬متر بعد از شپونکه ( بطرف قسمت تحتانی ) یک نل زابری گذاشته‬
‫میشود ‪ .‬آبهای فلتری از طریق همین نل بطرف عقب بند هدایت میشوند ‪(.‬نل‪ 2‬در شکل‪.)02 - 00a‬‬
‫در دوطرف باالیًی وپا ًیینی درز هم سطح طرف بند هم سطح طرف تهداب سیخ بندی میشوند ‪.‬‬
‫‪ . 02 – 0 . 0‬مواد ساختمانی بند های کمانی ‪.‬‬

‫برای ساختمان بند های کمانی تقریبأ در تمام شرایًط کانکریت های مختلف به کارمیرود ‪ .‬کانکریت های مورد استفاده‬
‫در بند های مذکور باید تمامی صفات ومشخصاتی را داشته باشند که در فصل بند های گراویتی توضیح گردیدند ‪ .‬اما بطور‬
‫خاص محکمی کانکریت برای بند های کمانی اهمیت خیلی زیاد دارد ‪ .‬بطور مثال نتا ًیج مشاهدات بند های کمانی‬
‫معاصرنشان داده اند که تشنجات انقباضی درکانکریت بین ) ‪10‬الی ‪MPa )13‬یا) ‪100‬الی‪ ،kg/cm2 )130‬وتشنجات کششی‬

‫بین)‪2.5‬الی‪MPa)3.0‬یا ( ‪25‬الی‪kg/cm2 ( 30‬میرسند ‪.‬ازین جا برمی آید که کمترین مارک کانکریت مورد استفاده در بند‬
‫های کمانی باید( (‪M300‬وبلند تر ازآن باشد ‪.‬‬
‫طوریکه قبأل نیز یاد آوری گردید بند های کمانی ( بطورعموم تمام بند ها ) یک کتلۀ بزرگی کانکریتی میباشد ‪ .‬عملیۀ‬
‫سخت شدن کانکریت یک عملیۀ ایکزو ترمیک میباشد بدین مهنی که در هنگام سخت شد ن حرارت زیاد تولید مینماید‬
‫‪.‬موجودیت دوام دار این حرارت در داخل کانکریت باعث بوجود آمدن درزهای خطر ناک گردیده ومحکمی کانکریت را‬
‫شدیدأ تهدید نموده وعواقب خیلی نا مطلوب را ببار میآورند ‪ .‬لذا درزمان ریخت وسخت شدن کانکریت باید یک سلسله‬
‫تدابیر مقتضی بخاطرسردساختن وتأمین درجۀحرارت مناسب مخلوط کانکریتی درنظرگرفته شوند ‪ .‬هم چنان تکنالوژی‬
‫اعمار بند باید به دقت زیاد تعین گردد ودر اسناد دیزاین باید دستورات مشخص ومسلسل بخاطرتأمین ‪ ،‬نظارت وکنترول‬
‫کیفیت کانکریت و غیره مواد ساختمانی بند ها داده شوند‪ .‬وباالخره تسلسل وزمان کنترول کیفیت باید عمأل رعایت گردند ‪.‬‬
‫برای دیزاین بند های کمانی اجرای تجارب عملی به روی مدل های البراتواری وساحوی بند ها اهمیت فوق العادۀ‬
‫علمی وعم لی دارند ‪.‬به کمک تحقیقات مد لی میتوانند از یک طرف میتواند قیمتهای پارامتر های مبهم و مجهول دیزاین‬
‫حاصل گردند که باستفاده از طرق عادی ناممکن میباشند ازجانب دیگر مشخصات کاری موادساختمانی نیز روشنتر‬
‫میگردند ‪ .‬تهیۀ مدل های بند ها ( ساختمانها ) واجرای تحقیقات انجینیری باالی شان باید براساسات مدل سازی‬
‫هایدرولیکی استوار باشند ‪ .‬یعنی اینکه مدل ساختمان باید از جهات هندسی ‪ ،‬ریاضیکی هایدرولیکی ‪ ،‬فزیکی ‪ ،‬میخانیکی‬
‫سینماتیکی وغیره با اصل ساختمان در تشابه کامل قرار داشته باشد ‪ .‬زیرا صرف وصرف در صورت موجودیت تشابه‬
‫کامل نتایًج حاصله از تحقیقات مدلی قابل قبول بوده مبتواندد وبس ‪.‬‬
‫‪. 02- 0 . 0‬عناصرساختمانی قله‪ ،‬جدارجلوی وجدار عقبی بندهای کمانی‪.‬‬

‫عرض بند کمانی در نشانۀ قله در حدود( ‪2‬الی‪ )4‬مترتعین میگردد ‪ .‬ازینرو اگر درباالی قلۀ بند عبورسرک مو تر رو‬
‫د رنظر با شد د ر آ نصورت با گذ ا شتن گا د ر ها( ‪( Beams‬وکنسول ها( ‪( Contlievers‬عرض قلۀ بند به اندازۀ بیشتر‬
‫میگردد که جهت عبور سرک بسنده باشد شکل(‪ ) 06 - 09‬دیده شود ‪ .‬کار عبور سرک در باالی قلۀ بند کمانی میتواند بدو‬
‫شکل ذیل صورت پذیرد ‪:‬‬
‫(‪ ) 02 - 09‬شکل ‪ .‬دسړک دشتون په صورت کې دبند دڅوکې جوړونکی عناصر ‪.‬‬
‫اگر عرض بند در نشانۀ قله(‪( eU,‬صرف جهت عبورسرک ترانسپورتی کافی باشد‬ ‫‪‬‬
‫درینصورت صرف برای اعمار پیاده رومطابق شکل( ‪) 02 - 09a‬به دوطرف سرک کنسولها در نظر گرفته‬

‫اگر عرض سرک ترانسپورتی بیشتر از عرض بند در نشانۀ قله)‪ ( eU‬باشد در آن حالت به امتداد هردو جناح قله‬ ‫‪‬‬
‫کنسول های عرضی اعمار وبا گذاشتن سلب ها در باالی کنسول های مذکور عرض الزمی سرک تکمیل میگردد‬
‫شکل( ‪ ) 02 - 09 b‬دیده شود ‪.‬‬
‫در حالت های که از طریق قلۀ بند پرچاوۀ سطحی نیز در نظر گرفته شده باشد باید در قسمت موقعیت پرچاوه ها عرض قلۀ‬
‫بند کمانی به کمک اعمار کنسول ها تا حدودی بیشتر گردد که هم برای عبور سرک ترانسپورتی وهم برای موقعیت دادن‬
‫دروازه های تنظیم کننده وسایًر خدمات مربوط شان کفایت نموده بتواند ‪.‬عناصر ساختمانی قلۀ بند در حالتی که پرچاوه هم‬
‫از طریق آن موجود باشد ‪ ،‬در شکل(‪ ) 06 - 00‬نشان داده شده است ‪.‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫شکل(‪ .) 02 - 00‬عناصر ساختمانی قلۀ بند کمانی در صورت موجودیت پرچاوه سطحی ‪.‬‬
‫در شکل ‪ – 0 :‬ساحۀ تنظیم کار دروازه های پرچاوه ها ‪.‬‬
‫‪ – 2‬سرک ترانسپورتی ‪ – 0 .‬فیل پایه ها ‪.‬‬
‫‪ – 0‬کتارۀ جدا کننده ( امنیتی ) ‪.‬‬
‫در مناطق خیلی سرد بخاطر کاهش قابلیت نفوذ آب و محافظت بند از تأثیرات منفی هوای سرد جدارهای جلوی بند‬
‫توسط تورکریت کانکریت و یاهم الیۀ قیر پوشانیده میشوند ‪ .‬اما در شرایًط اقلیم عادی به منظور حفاظت جدار عقبی بند‬
‫کدام تد بیر محافظوی ضد یخ بندی در نظر گرفته نمیشود ‪ .‬ولی اگر شرایًط اقلیمی ساحۀ موقعیت بند خیلی سرد باشند در‬
‫ین حالت ها جدار عقبی بند نیز در مقابل یخ بندی ذریعۀ عایًق های مخصوص پوشانیده میشوند‪ .‬بطور مثال در کشور‬
‫ناروی که زمستان خیلی سرد دارد بخاطر وقایۀ جدار عقبی بند های کمانی( سلېتیدالین‪Slettidallin -‬و یووانی‪Youani -‬‬
‫)برده های آهن کانکریتی هریک به ضخامت‪12 cm‬اعمار گردیده اند که به فاصلۀ‪80‬سانتی مترعقب تر از جدار قرار دارند‬
‫در نظر گرفته شده اند ‪.‬‬
‫‪ . 02 – 0 . 8‬سیخ بندی بند های کمانی‬

‫بطور عموم بند های کمانی از کانکریت و آهن کانکریت ساخته میشوند ‪ .‬بند های کمانی که در جسم شان آهن‬
‫کانکریت های با فیصدی های بلند سیخ بندی بکاررفته باشند خیلی کم اعمار میگردند ‪ .‬دربندهای کمانی سیخ درقسمتهای‬
‫کارمیشوندکه تشنجات انقباضی در آنها بیشتر از)‪( 100 kg /cm2‬و تشنجات کششی در آنها بیشتر از)‪( 15 kg/cm2‬باشند ‪.‬‬
‫تمرکز‬ ‫احتمال‬ ‫برداری‬ ‫بهره‬ ‫ویا‬ ‫اعمار‬ ‫شرایًط‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫کمانی‬ ‫بند‬ ‫جسم‬ ‫از‬ ‫محالت‬ ‫در‬ ‫همچنین‬
‫تشنجات(‪ ) StressConcentration‬در آنها موجود باشد ( مثأل دهلیز های نظارتی وخدماتی ‪ ،‬درز های نشستی ‪ -‬حرارتی‬
‫‪ ،‬درز های محیطی ‪ ،‬فیل پایه های پرچاوه ها ‪ ،‬صوف های عمودی وغیره ) سیخ بند کانکریت حتمی میباشد ‪ .‬به همین‬
‫ترتیب در صورت وقوع زلزله ها مقاطع باالیًی بند ها بیشتر متأ ثر میگردند ازین رو مقاطع مذکور هم بخاطر محفوظ ماندن‬
‫از گزند زلزله به سیخ بندی بیشتر نیاز پیدا مینمایند ‪ .‬با ال خره به خاطر محدود ساختن درز های حرارتی سیخ بند‬
‫محدودی در جدار ها بیرونی نیز د نظر گرفته میشود که معموأل توسط جالهای ‪ 09‬در‪ 09‬سانتی متر از سیخ های‪4 mm‬ویا‬
‫توسط جالهای‪89‬در‪89‬سانتی متر از سیخ های‪16 mm‬سیخ بندی میگردند ‪.‬‬
‫به صورت اوسط مصرف سیخ در بند های کمانی از‪( 10 ÷ 14 ) kg / m3‬تجاوز نمی نماید ‪.‬‬

ساختمانهای هایدرولیکی

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ساختمانهای هایدرولیکی

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎى ﻫﺎﯾﺪروﻟﯿﮑﻰ‬

Kabul Polytechnic University

‫ساختمان های هایدرولیکی‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 1‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 2‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 3‬‬

‫‪0 – 2‬تضنیف ساختمان های هایدرولیکی‪Classification of Hydraulic Structures‬‬

‫‪. 0 – 2 . 0‬ساختمانهای هایدروتحنیکی اختصاصی‪Single purpose Hydraulic Structures‬‬

‫‪. 0 – 2 . 2‬ساختمان های هایدرولیکی عمومی ‪MultipurposeHydraulics Structures‬‬

‫‪ 0 – 0‬مطالعات اولیه پروژه های بند سازی‪Feasibility studies of Dam Project‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 4‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 5‬‬

‫‪.0 – 0 . 2‬ارزیابی عمومی وانتخاب محل اعمار بند ‪.‬‬

‫الف ‪ -‬توپوگرافی منطقه و ظرفیت کاسه ذخیره‪.‬‬

‫ب‪ -‬اساس بند‪ ،‬شرایط ساختارزمین و جیو تکتونیک محل ‪.‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 6‬‬

‫ج‪ -‬هایدرولوژی و میزان رسوبات ‪.‬‬

‫د‪ -‬محل تعین موقعیت پرچاوه ها ( سرریز ها )‪.‬‬

‫هـ ‪ -‬موجود یت مواد ساختمانی مناسب‪.‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 7‬‬

‫ز‪ -‬جلوگیری ضایعات از کاسۀ ذخیرۀ بند و پایداری سواحل آن‪.‬‬

‫‪.0 – 0‬پیامدهای محیط زیست‪.‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 8‬‬

‫‪.0 – 0. 0‬اثرات فیزیکی و کیمیا وی احداث بند‪:‬‬

‫‪. 0 – 0 . 2‬اثرات بیولوژیکی بندها‪:‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 9‬‬

‫‪ . 0 – 0 . 0‬اثرات اجتماعی ‪ ,‬اقتصادی و فرهنگی‪:‬‬

‫‪. 0 –8‬بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب نوع بند‪:‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 10‬‬

‫‪.0 - 6‬برخی از تعاریف و اصطالحات‪.‬‬

‫‪ . 0 – 6 . 0‬سطح نورمال یا سطح عادی آب در کاسۀ ذخیره ‪: N.W.S.el‬‬

‫‪.0 – 6 . 2‬سطح اعظمی یا سیآلبی آب در کا سۀ ذخیره ‪( Flood. S.el.(.‬‬

‫‪.0 – 6 . 0‬سطح اصغری آب‪Min.W .S . el .‬‬

‫‪.0 – 6 . 0‬ارتفاع آزاد‪Free Board.‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 11‬‬

‫‪.0 – 6 . 8‬سطح عاطل ‪Dead surface.‬‬

‫‪.0 – 6 . 6‬حجم مکمل آب کاسۀ بند ‪.‬‬

‫‪.0 – 6 . 7‬حجم عاطل‪Dead Capacity .‬‬

‫‪.0 – 6 . 5‬حجم کاری یا حجم مفید ‪Active capacity .‬‬

‫‪.0 – 6 . 0‬حجم اضافی یا سربا ر‪Surplus.‬‬

‫‪.0 – 6 . 09‬حجم یاذخیرۀ غیر فعال ‪.‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 12‬‬

‫‪.0 – 6 . 00‬حجم فعال‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 13‬‬

‫‪2 - 0‬تصنیف بند ها‪Classification of dams‬‬

‫‪ . 2 –1.2‬نظر به ارتفاع‪Classification according to height ( head):‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 14‬‬

‫‪. 2 – 0. 0‬از لحاظ مواد ساختمانی‪)Classification bymaterials):‬‬

‫الف‪ -‬بند های گراویتی ‪Gravity Concrete Dams -:‬‬

‫ب‪ -‬بند های کانترفورسی‪Concrete buttress dams‬‬

‫‪ -‬بند های کمانی یا قوسی ‪Arched Concrete Dams‬‬ ‫ج‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 15‬‬

‫‪ - C‬بندهای فوالدی‪Steel Dams‬‬

‫چوبی‪Timber Dams‬‬ ‫‪- D‬بند های‬

‫‪ . E‬بند های پالستیکی یا الستیکی‪Rubber dams‬‬

‫‪.2-0 .0‬ازلحاظ دیزاین هایدرولیکی ‪according to the Hydraulic DesignClassification:‬‬

‫‪.2 –0. 8‬از لحا ظ د رجه سختی(سفتی ) مواد‪Classification by hardness of materials‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 16‬‬

‫‪- A‬بند های مواد محلی‬

‫الف – برتری ها ‪:‬‬

‫‪ ( 1391‬لسانس )م‪2102‬مطابق هرش ‪BSc Program‬‬ ‫‪Page 17‬‬

‫‪. 2 – 2‬بند های خاکی ‪. Earth Fill Dams.‬‬

‫شکل (‪:) 2-0‬بند خاکیمتجانس ‪ .‬در شکل ( ‪: ) 2 -0‬‬

‫‪ . b‬بند های غیر متجانس ‪Non-homogeneous earth dams‬‬