Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp

cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

Chương 2: TỔNG QUAN VỀ NƯỚC CẤP VÀ

CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ NƯỚC

2.1 Tầm quan trọng của nước cấp

2.2 Các loại nguồn nước
2.3 Những chỉ tiêu về nước cấp
2.4 Các tiêu chuẩn cấp nước
2.5 Tổng quan về các quá trình xử lý nước
2.6 Một vài sơ đồ công nghệ xử lý nước cấp

17
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

2.1 TẦM QUAN TRỌNG CỦA NƯỚC CẤP

Nước là nhu cầu thiết yếu cho mọi sinh vật trên Trái Đất, không có nước cuộc
sống trên Trái Đất không thể tồn tại. Cũng như không khí và ánh sáng, nước không
thể thiếu được trong cuộc sống của con người.
Trong quá trình hình thành sự sống trên trái đất thì nước và môi trường nước
đóng vai trò rất quan trọng. Nước tham gia vào quá trình tái sinh thế giới hữu cơ.
Nguồn gốc của sự hình thành và tích luỹ chất hữu cơ sơ sinh là hiện tượng quang
hợp được thực hiện dưới tác dụng của năng lượng mặt trời với sự góp phần của
nước và không khí. Trong quá trình trao đổi chất, nước có vai trò trung tâm. Những
phản ứng lý, hoá học diễn ra với sự tham gia bắt buộc của nước. Nước là dung môi
của rất nhiều chất và đóng vai trò dẫn đường cho các muối đi vào cơ thể.
Trong các khu dân cư, nước phục vụ cho các mục đích sinh hoạt, nâng cao đời
sống tinh thần cho người dân. Một ngôi nhà hiện đại, quy mô lớn nhưng không có
nước khác nào cơ thể không có máu. Nước còn đóng vai trò rất quan trọng trong sản
xuất, phục vụ cho hàng loạt ngành công nghiệp khác nhau.
Đối với cây trồng, nước là nhu cầu thiết yếu đồng thời còn có vai trò điều tiết
các chế độ nhiệt, ánh sáng, chất dinh dưỡng, vi sinh vật, độ thoáng khí trong đất, đó
là những nhân tố quan trọng cho sự phát triển của thực vật.
Hiện nay, tổ chức Liên Hiệp Quốc đã thống kê có một phần ba điểm dân cư
trên thế giới thiếu nước sạch sinh hoạt, do đó người dân phải dùng đến các nguồn
nước nhiễm bẩn. Điều dẫn đến hàng năm có 500 triệu người mắc bệnh và 10 triệu
người (chủ yếu là trẻ em) bị chết, 80 % trường hợp mắc bệnh là người dân ở các
nước đang phát triển có nguyên nhân từ việc dùng nguồn nước bị ô nhiễm.
Vấn đề xử lý nước và cung cấp nước sạch, chống ô nhiễm nguồn nước do tác
động của nước thải sinh hoạt và nước thải sản xuất đang là vấn đề đáng quan tâm.

18
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

Hình 2.1 – Các tác động ảnh hưởng đến nguồn nước

Mỗi quốc gia đều có những tiêu chuẩn riêng về nước cấp, trong đó các chỉ tiêu
cao thấp khác nhau nhưng nhìn chung các chỉ tiêu này phải đảm bảo an toàn vệ sinh
về số lượng vi sinh có trong nước, không có chất độc hại làm ảnh hưởng đến sức
khỏe con người, các chỉ tiêu về pH, nồng độ oxy hòa tan, độ đục, độ màu, hàm
lượng các kim loại hòa tan, độ cứng, mùi vị… Tiêu chuẩn chung nhất là của Tổ
chức sức khỏe thế giới WHO hay của cộng đồng châu Âu. Ngoài ra nước cấp cho
công nghiệp bên cạnh các chỉ tiêu chung về nước cấp thì tùy thuộc từng mục đích
mà đặt ra những yêu cầu riêng.
Các nguồn nước trong tự nhiên ít khi đảm bảo các tiêu chuẩn do tính chất có
sẵn của nguồn nước hay bị gây ô nhiễm nên tùy thuộc vào chất lượng nguồn nước

19
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

và yêu cầu về chất lượng nước mà cần thiết phải có quá trình xử lý nước thích hợp,
đảm bảo cung cấp nước có chất lượng tốt và ổn định.

2.2 CÁC LOẠI NGUỒN NƯỚC

Để cung cấp nước sạch, có thể khai thác các nguồn nước thiên nhiên (thường
gọi là nước thô) từ nước mặt, nước ngầm, nước biển.
Theo địa hình và các điều kiện môi trường xung quanh mà các nguồn nước tự
nhiên có chất lượng nước khác nhau. Như ở những vùng núi đá vôi, điều kiện
phong hóa mạnh, nguồn nước sẽ chứa nhiều ion Ca2+, Mg2+, nước có độ cứng cao,
hàm lượng hòa tan lớn…

2.2.1 Nước mặt

Bao gồm các nguồn nước trong các ao, đầm, hồ chứa, sông, suối. Do kết hợp
từ dòng chảy trên bề mặt và thường xuyên tiếp xúc với không khí nên các đặc trưng
của nước mặt là:
 Chứa khí hoà tan đặc biệt là oxy.
 Chứa nhiều chất rắn lơ lửng, riêng trường hợp nước chứa trong các ao
đầm, hồ do xảy ra quá trình lắng cặn nên chất rắn lơ lửng còn lại trong nước có
nồng độ tương đối thấp và chủ yếu ở dạng keo.
 Có hàm lượng chất hữu cơ cao.
 Có sự hiện diện của nhiều loại tảo.
 Chứa nhiều vi sinh vật.
Nguồn nước mặt tiếp nhận nước thải sinh hoạt thường bị ô nhiễm bởi các chất
hữu cơ và vi khuẩn gây bệnh. Nguồn nước tiếp nhận các dòng thải công nghiệp
thường bị ô nhiễm bởi các chất độc hại như kim loại nặng, các chất hữu cơ và các
chất phóng xạ.
Thành phần và chất lượng của nguồn nước mặt chịu ảnh hưởng của các yếu tố
tự nhiên, nguồn gốc xuất xứ và tác động của con người trong quá trình khai thác và
sử dụng.

20
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

Nước mặt là nguồn nước tự nhiên mà con người thường sử dụng nhất nhưng
cũng là nguồn nước rất dễ bị ô nhiễm. Do đó nguồn nước mặt tự nhiên khó đạt yêu
cầu để đưa vào trực tiếp sử dụng trong sinh hoạt hay phục vụ sản xuất mà không
qua xử lý.
Hàm lượng các chất có hại cao và nhiều vi sinh vât gây bệnh cho con người
trong nguồn nước mặt nên nhất thiết phải có sự quản lý nguồn nước, giám định chất
lượng nước, kiểm tra các thành phần hóa học, lý học, mức độ nhiễm phóng xạ
thường xuyên.

Bảng 2.1 - Thành phần các chất gây nhiễm bẩn nước mặt

Chất rắn lơ lửng Các chất keo Các chất hòa tan
d > 10-4 mm d = 10-4  10-6 mm d < 10-6 mm
Đất sét Đất sét Các ion K+, Na2+, Ca2+,
Mg2+, Cl-, SO42+, PO43+
Cát Protein Các chất khí CO2, O2, N2,
CH4, H2S…
Keo Fe(OH)3 Silicat SiO2 Các chất hữu cơ
Các chất thải hữu cơ, vi Chất thải sinh hoạt hữu cơ Các chất mùn
sinh vật
Tảo Cao phân tử hữu cơ

Tổ chức thế giới đưa ra một số nguồn ô nhiễm chính trong nước mặt như sau
 Nước nhiễm bẩn do vi trùng, virus và các chất hữu cơ gây bệnh. Nguồn
nhiễm bẩn này có trong các chất thải của người và động vật, trực tiếp hay gián tiếp
đưa vào nguồn nước. Hậu quả là các bệnh truyền nhiễm như tả, thương hàn, lỵ… sẽ
lây qua môi trường nước ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
 Nguồn ô nhiễm là các chất hữu cơ phân hủy từ động vật và các chất thải
trong nông nghiệp. Các chất này không trực tiếp gây bệnh nhưng là môi trường tốt

21
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

cho các vi sinh vật gây bệnh hoạt động. Đó là lý do bệnh tật dễ lây lan qua môi
trường nước.
 Nguồn nước bị nhiễm bẩn do chất thải công nghiệp, chất thải rắn có chứa
các chất độc hại của các cơ sở công nghiệp như phenol, cyanur, crom, cadimi, chì,
… Các chất này tích tụ dần trong nguồn nước và gây ra các tác hại lâu dài.
 Nguồn ô nhiễm dầu mỡ và các sản phẩm từ dầu mỏ trong quá trình khai
thác, sản xuất và vận chuyển làm ô nhiễm nặng nguồn nước và gây trở ngại lớn
trong công nghệ xử lý nước.
 Nguồn ô nhiễm do các chất tẩy rửa tổng hợp được sử dụng và thải ra trong
sinh hoạt và công nghiệp tạo ra lượng lớn các chất hữu cơ không có khả năng phân
hủy sinh học cũng gây ảnh hưởng ô nhiễm đến nguồn nước mặt.
Tóm lại, các yếu tố địa hình, thời tiết là yếu tố khách quan gây ảnh hưởng đến
chất lượng nước mặt; còn xét đến một yếu tố khác chủ quan hơn là các tác động của
con người trực tiếp hay gián tiếp vào quá trình gây ô nhiễm môi trường nước mặt.

2.2.2 Nước ngầm

Được khai thác từ các tầng chứa nước dưới đất, chất lượng nước ngầm phụ
thuộc vào thành phần khoáng hoá và cấu trúc địa tầng mà nước thấm qua. Do vậy
nước chảy qua các địa tầng chứa cát và granit thường có tính axit và chứa ít chất
khoáng. Khi nước ngầm chảy qua địa tầng chứa đá vôi thì nước thường có độ cứng
và độ kiềm hydrocacbonat khá cao. Ngoài ra đặc trưng chung của nước ngầm là:
 Độ đục thấp.
 Nhiệt độ và thành phần hoá học tương đối ổn định.
 Không có oxy nhưng có thể chứa nhiều khí như: CO2, H2S, …
 Chứa nhiều khoáng chất hoà tan chủ yếu là sắt, mangan, canxi, magie, flo…
 Không có hiện diện của vi sinh vật.
Nước ngầm ít chịu tác động của con người hơn so với nước mặt do đó nước
ngầm thường có chất lượng tốt hơn. Thành phần đáng quan tâm của nước ngầm là
sự có mặt của các chất hòa tan do ảnh hưởng của điều kiện địa tầng, các quá trình

22
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

phong hóa và sinh hóa trong khu vực. Những vùng có nhiều chất bẩn, điều kiện
phong hóa tốt và lượng mưa lớn thì nước ngầm dễ bị ô nhiễm bởi các khoáng chất
hòa tan và các chất hữu cơ.
Trong nước ngầm hầu như không có các hạt keo hay các hạt lơ lửng, các chỉ
tiêu vi sinh cũng tốt hơn so với nước mặt. Ngoài ra nước ngầm không chứa rong tảo
là những nguồn rất dễ gây ô nhiễm nước.

Bảng 2.2 - Các đặc tính của nước mặt và nước ngầm
Đặc tính Nước mặt Nước ngầm
Nhiệt độ Thay đổi theo mùa Tương đối ổn định
Thay đổi theo chất lượng Ít thay đổi, cao hơn so với
Chất khoáng hòa tan
đất, lượng mưa nước mặt ở cùng một vùng
Fe2+ và Mn2+ Rất thấp (trừ dưới đáy hồ) Thường xuyên có
Thường rất thấp hoặc không
Khí CO2 hòa tan Nồng độ cao
có
Xuất hiện ở những vùng
NH4+ Thường xuyên có mặt
nước nhiễm bẩn
Thường có ở nồng độ trung
SiO2 Thường có ở nồng độ cao
bình
Thường có ở nồng độ cao
Nitrat Thường thấp
do sự phân hủy hóa học
Vi trùng (nhiều loại gây Các vi khuẩn do sắt gây ra
Vi sinh vật
bệnh), virus các loại và tảo thường xuất hiện

Bản chất địa chất có ảnh hưởng lớn đến thành phần hóa học của nước ngầm,
nước luôn tiếp xúc với đất trong trạng thái bị giữ lại hay lưu thông trong đất, nó tạo
nên sự cân bằng giữa thành phần của nước và đất.
Nước chảy dưới lớp đất cát hay granite là axit và ít muối khoáng. Nước chảy
trong đất chứa canxi là hydrocacbonat canxi.

23
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

Tại những khu vực được bảo vệ tốt, ít có nguồn thải nhiễm bẩn, nước ngầm
nói chung được đảm bảo về mặt vệ sinh và có chất lượng khá ổn định. Người ta chia
nước ngầm ra hai loại khác nhau:
 Nước ngầm hiếu khí (có oxy): thông thường loại này có chất lượng tốt, có
trường hợp loại này không cần xử lý mà có thể cấp trực tiếp cho người tiêu dùng.
Trong nước có oxy sẽ không có các chất khử như H2S, CH4, NH4…
 Nước ngầm yếm khí (không có oxy): trong quá trình nước thấm qua đất đá
oxy bị tiêu thụ, lượng oxy hòa tan tiêu thụ hết, các chất hòa tan như Fe 2+, Mn2+ sẽ
được tạo thành.
Nước ngầm có thể chứa Ca2+ với nồng độ cao cùng với sự có mặt của ion Mg 2+
sẽ tạo nên độ cứng cho nước. Ngoài ra trong nước còn chứa các ion như Na 2+, Fe2+,
Mn2+, NH4+, HCO3-, SO42-, Cl-,…
Đặc tính chung về thành phần, tính chất nước ngầm là nước có độ đục thấp,
nhiệt độ, tính chất ít thay đổi và không có oxy hòa tan. Các lớp nước trong môi
trường khép kín là chủ yếu, thành phần nước có thể thay đổi đột ngột với sự thay
đổi độ đục và ô nhiễm khác nhau. Những thay đổi này liên quan đến sự thay đổi của
lưu lượng của lớp nước sinh ra do nước mưa. Ngoài ra một tính chất của nước ngầm
là thường không có mặt của vi sinh vật, vi khuẩn gây bệnh.

2.2.3 Nước biển

Nước biển thường có độ mặn rất cao (độ mặn ở Thái Bình Dương là 32  35
g/l). Hàm lượng muối trong nước biển thay đổi tuỳ theo vị trí địa lý như: cửa sông,
gần bờ hay xa bờ, ngoài ra trong nước biển thường có nhiều chất lơ lửng, càng gần
bờ nồng độ càng tăng, chủ yếu là các phiêu sinh động thực vật.

2.2.4 Nước lợ
Ở cửa sông và các vùng ven bờ biển, nơi gặp nhau của các dòng nước ngọt
chảy từ sông ra, các dòng thấm từ đất liền chảy ra hoà trộn với nước biển. Do ảnh
hưởng của thuỷ triều, mực nước tại chỗ gặp nhau lúc ở mức nước cao, lúc ở mức
nước thấp và do sự hoà trộn giữa nước ngọt và nước biển làm cho độ muối và hàm

24
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

lượng huyền phù trong nước ở khu vực này luôn thay đổi và có trị số cao hơn tiêu
chuẩn cấp nước cho sinh hoạt và thấp hơn nhiều so với nước biển thường gọi là
nước lợ.

2.2.5 Nước khoáng

Khai thác từ tầng sâu dưới đất hay từ các suối do phun trào từ lòng đất ra.
Nước có chứa một vài nguyên tố ở nồng độ cao hơn nồng độ cho phép đối với nước
uống và đặc biệt có tác dụng chữa bệnh. Nước khoáng sau khi qua khâu xử lí thông
thường như làm trong, loại bỏ hoặc nạp lại khí CO 2 nguyên chất được đóng vào chai
để cấp cho người dùng.

2.2.6 Nước chua phèn

Những nơi gần biển, ví dụ như đồng bằng sông Cửu Long ở nước ta thường có
nước chua phèn. Nước bị nhiễm phèn là do tiếp xúc với đất phèn, loại đất này giàu
nguyên tố lưu huỳnh ở dạng sunfua hay ở dạng sunfat và một vài nguyên tố kim loại
như nhôm, sắt. Đất phèn được hình thành do quá trình kiến tạo địa chất. Trước đây
ở những vùng này bị ngập nước và có nhiều loại thực vật và động vật tầng đáy phát
triển. Do quá trình bồi tụ, thảm thực vật và lớp sinh vật đáy bị vùi lấp và bị phân
huỷ yếm khí, tạo ra các axit mùn hữu cơ làm cho nước có vị chua, đồng thời có
nhiều nguyên tố kim loại có hàm lượng cao như nhôm, sắt và ion sunfat.

2.2.7 Nước mưa

Nước mưa có thể xem như nước cất tự nhiên nhưng không hoàn toàn tinh
khiết bởi vì nước mưa có thể bị ô nhiễm bởi khí, bụi, và thậm chí cả vi khuẩn có
trong không khí. Khi rơi xuống, nước mưa tiếp tục bị ô nhiễm do tiếp xúc với các
vật thể khác nhau. Hơi nước gặp không khí chứa nhiều khí oxit nitơ hay oxit lưu
huỳnh sẽ tạo nên các trận mưa axit. Hệ thống thu gom nước mưa dùng cho mục
đích sinh hoạt gồm hệ thống mái, máng thu gom dẫn về bể chứa. Nước mưa có thể
dự trữ trong các bể chứa có mái che để dùng quanh năm.

25
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

2.3 CÁC CHỈ TIÊU VỀ NƯỚC CẤP

Muốn xử lý một nguồn nước nào đó để đưa vào sử dụng thì cần phải phân tích
một cách chính xác ba loại chỉ tiêu cơ bản là: chỉ tiêu về lý học, hóa học và vi trùng.

2.3.1 Chỉ tiêu vật lý

2.3.1.1 Nhiệt độ (0C, 0K)
Nhiệt độ của nguồn nước là một đại lượng phụ thuộc vào điều kiện môi trường
và khí hậu. Nhiệt độ của nước có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình xử lí nước. Sự
thay đổi nhiệt độ của nước phụ thuộc vào từng loại nguồn nước. Nhiệt độ của nguồn
nước mặt dao động rất lớn (từ 4  400C) phụ thuộc vào thời tiết và độ sâu nguồn
nước. Nước ngầm có nhiệt độ tương đối ổn định (từ 17  270C).

2.3.1.2 Hàm lượng cặn không tan (mg/L)

Được xác định bằng cách lọc một đơn vị thể tích nước nguồn qua giấy lọc, rồi
đem sấy khô ở nhiệt độ (105  1100C). Hàm lượng cặn của nước ngầm thường nhỏ
(30  50 mg/l), chủ yếu do các hạt mịn trong nước gây ra. Hàm lượng cặn của nước
sông dao động rất lớn (20  5.000 mg/l), có khi lên tới (30.000 mg/l). Cùng một
nguồn nước, hàm lượng cặn dao động theo mùa, mùa khô nhỏ, mùa lũ lớn. Cặn có
trong nước sông là do các hạt sét, cát, bùn bị dòng nước xói rửa mang theo và các
chất hữu cơ nguồn gốc động thực vật mục nát hoà tan trong nước. Hàm lượng cặn là
một trong những chỉ tiêu cơ bản để chọn biện pháp xử lí đối với các nguồn nước
mặt. Hàm lượng cặn của nước nguồn càng cao thì việc xử lí càng tốn kém và phức
tạp.

2.3.1.3 Độ màu (Pt - Co)

Được xác định theo phương pháp so sánh với thang màu coban. Độ màu của
nước bị gây bởi các hợp chất hữu cơ, các hợp chất keo sắt, nước thải công nghiệp
hoặc do sự phát triển của rong, rêu, tảo. Thường nước hồ, ao có độ màu cao.

2.3.1.4 Mùi vị
Nước có mùi là do trong nước có các chất khí, các muối khoáng hoà tan, các

26
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

hợp chất hữu cơ và vi trùng, nước thải công nghiệp chảy vào, các hoá chất hoà
tan…
Nước có thể có mùi bùn, mùi mốc, mùi tanh, mùi cỏ lá, mùi clo, mùi phenol,
… Vị mặn, vị chua, vị chát, vị đắng, …

2.3.1.5 Độ nhớt
Độ nhớt biểu thị độ khoáng trở bên trong hay lực ma sát sinh ra trong quá trình
dịch chuyển.

2.3.1.6 Độ dẫn điện

Nước là một chất dẫn điện yếu. Độ dẫn điện của nước tinh khiết có thể đạt tới
4,2 s/m ở 200C. Độ dẫn điện tăng khi trong nước có các muối hòa tan và thay đổi
phụ thuộc vào nhiệt độ.

2.3.1.7 Độ đục (NTU)

Độ đục của nước đặc trưng cho các tạp chất phân tán dạng hữu cơ hay vô cơ
không hòa tan hay keo có nguồn gốc khác nhau. Nhuyên nhân gây ra nước mặt bị
đục là do sự tồn tại của các loại bùn, axit silic, hydroxit sắt, hydroxit nhôm, các loại
keo hữu cơ, vi sinh vật và phù du thực vật ở trong nước. Trong nước ngầm thì độ
đục đặc trưng cho sự tồn tại các khoáng chất không hòa tan hay các hợp chất hữu cơ
từ nước thải xâm nhập vào đất.
Độ đục thường đo bằng máy so màu quang học dựa trên cơ sở sự thay đổi
cường độ ánh sáng khi đi qua lớp nước mẫu. Đơn vị của độ đục xác định theo
phương pháp này là NTU (Nepheometric Turbidity Unit). 1 NTU tương ứng 0.58
mg foocmazin trong một lít nước.

2.3.2 Chỉ tiêu hóa học

2.3.2.1 Độ pH
pH là chỉ số đặc trưng cho nồng độ ion H + có trong dung dịch, thường biểu thị
cho tính axit hay tính kiềm của nước. Trong môi trường riêng của mình, một phần
các phân tử nước phân ly theo phương trình sau

27
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

H2O  H+ + OH-
Nước tinh khiết ở t = 250C có nồng độ ion H+
[H+] = [OH-] = 10-7 iongam/l
Thực tế, tính acid cũng như tính kiềm của nước ít khi biểu diễn bằng nồng độ
ion H+ và OH- mà bằng đại lượng pH

Tính chất của nước được xác định theo các giá trị khác nhau của pH

 pH = 7 nước có tính trung bình.

 pH  7 nước có tính acid.

 pH  7 nước có tính kiềm.

Độ pH trong nước có ý nghĩa quan trọng trong quá trình lý hóa khi xử lý nước
bằng hóa chất. Quá trình chỉ có hiệu quả tối ưu khi ở một khoảng pH nhất định
trong những điều kiện nhất định.

2.3.2.2 Độ cứng
Là đại lượng biểu thị hàm lượng các muối của canxi và magie có trong nước.
Có thể phân biệt thành 03 loại độ cứng: độ cứng tạm thời, độ cứng vĩnh cửu và độ
cứng toàn phần. Độ cứng toàn phần biểu thị tổng hàm lượng các muối cacbonat và
bicacbonat của canxi và magie có trong nước. Độ cứng toàn phần là tổng của hai
loại độ cứng trên. Độ cứng có thể đo bằng độ Đức, kí hiệu là 0dH, 10dH = 10
mgCaO hoặc 7,14 mgMgO có trong 1 lít nước, hoặc có thể đo bằng mgđl/l. Trong
đó 1 mgđl/l = 2,80dH.
Tùy giá trị của độ cứng tính chất của nước được phân biệt thành các nhóm

 C0 < 4.20dH – nước rất mềm.

 4.20dH ≤ C0 < 8.20dH – nước mềm.

 8.20dH ≤ C0 < 280dH – nước cứng.

 C0 ≥ 280dH – nước rất cứng.

28
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

Nước có độ cứng cao gây trở ngại cho sinh hoạt và sản xuất: giặt quần áo tốn
xà phòng, nấu thức ăn lâu chín, gây đóng cặn nồi hơi, giảm chất lượng sản phẩm …

2.3.2.3 Độ oxy hóa (mg/l O2 hay KMnO4)

Là lượng oxy cần thiết để oxy hoá hết các hợp chất hữu cơ có trong nước. Chỉ
tiêu oxy hoá là đại lượng để đánh giá sơ bộ mức độ nhiễm bẩn của nguồn nước. Độ
oxy hoá của nguồn nước càng cao, chứng tỏ nước bị nhiễm bẩn và chứa nhiều vi
trùng.

2.3.2.4 Các hợp chất Nitơ

Quá trình phân hủy các chất hữu cơ tạo ra amoniac, nitric, nitrat trong tự
nhiên, trong các chất thải, trong các nguồn phân bón mà con người trực tiếp hay
gián tiếp đưa vào nguồn nước. Do đó, các hợp chất này thường được xem là những
chất chỉ thị dùng để nhận biết mức độ nhiễm bẩn của nguồn nước.
Tùy theo mức độ có mặt của từng loại hợp chất nitơ mà ta có thể biết mức độ
và thời gian nguồn nước bị ô nhiễm.

 Khi nước mới bị ô nhiễm do phân bón hay nước thải, trong nguồn gây ô
nhiễm chủ yếu là NH4 (nước nguy hiểm).

 Nước chứa chủ yếu NO2- thì nguồn nước đã bị ô nhiễm một thời gian dài
hơn (nước ít nguy hiểm hơn).

 Nước chứa chủ yếu là NO3- thì quá trình oxy hóa đã kết thúc (nước ít nguy
hiểm).
Nồng độ nitrat cao là môi trường dinh dưỡng rất tốt cho tảo, rong phát triển
gây ảnh hưởng đến chất lượng nước dùng cho sinh hoạt. Nếu dùng nước uống có
hàm lượng nitrat cao có thể ảnh hưởng đến máu, thường gây bệnh xanh xao ở trẻ
em và có thể dẫn đến tử vong.

2.3.2.5 Các hợp chất photpho

Trong nước tự nhiên các hợp chất thường gặp nhất là photphat, khi nguồn
nước bị nhiễm bẩn bởi rác và hợp chất hữu cơ trong quá trình phân hủy, giải phóng

29
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

ion PO43- có thể tồn tại dưới dạng H3PO43-, HPO43-, PO43-.
Photphat không thuộc loại độc hại đối với con người nhưng sự tồn tại của chất
này với hàm lượng cao trong nước sẽ gây cản trở cho quá trình xử lý, đặc biệt là
hoạt động của các bể lắng.
Đối với những nguồn nước có hàm lượng chất hữu cơ cao, nitrat, photphat
cao, các bông cặn tạo thành đám nổi trên mặt nước, nhất là lúc trời nắng trong ngày.

2.3.2.6 Hàm lượng sắt (mg/l)

Sắt tồn tại trong nước dưới dạng sắt (II) hoặc sắt (III). Trong nước ngầm, sắt
thường tồn tại dưới dạng sắt (II) hoà tan của các muối bicacbonat, sunfat, clorua,
đôi khi dưới dạng keo của axit humic hoặc keo silic. Khi tiếp xúc với oxy hoặc các
chất oxy hoá, sắt (II) bị oxy hoá thành sắt (III) và kết tủa bông cặn Fe(OH) 3 có màu
nâu đỏ. Nước ngầm thường có hàm lượng sắt cao, đôi khi lên tới 30 mg/l hoặc có
thể còn cao hơn nữa. Nước mặt chứa sắt (III) ở dạng keo hữu cơ hoặc cặn huyền
phù, thường có hàm lượng không cao và có thể khử sắt kết hợp với công nghệ khử
đục. Việc tiến hành khử sắt chủ yếu đối với các nguồn nước ngầm. Khi trong nước
có hàm lượng sắt > 0,5 mg/l, nước có mùi tanh khó chịu, làm vàng quần áo khi giặt,
làm hư hỏng sản phẩm của ngành dệt, giấy, phim ảnh, đồ hộp và làm giảm tiết diện
vận chuyển nước của đường ống.

2.3.2.7 Hàm lượng mangan (mg/l)

Mangan thường được gặp trong nước nguồn ở dạng mangan (II), nhưng với
hàm lượng nhỏ hơn sắt rất nhiều. Tuy vậy với hàm lượng mangan > 0,05 mg/l đã
gây ra các tác hại cho việc sử dụng và vận chuyển nước như sắt. Công nghệ khử
mangan thường kết hợp với khử sắt trong nước.

2.3.2.8 Các chất khí hòa tan (mg/l)

Các chất khí hoà O2, CO2, H2S trong nước thiên nhiên dao động rất lớn. Khí
H2S là sản phẩm của quá trình phân huỷ các chất hữu cơ, phân rác. Khi trong nước
có H2S làm nước có mùi trứng thối khó chịu và ăn mòn kim loại. Hàm lượng O 2 hoà
tan trong nước phụ thuộc vào nhiệt độ, áp suất, đặc tính của nguồn nước. Các nguồn

30
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

nước mặt thường có hàm lượng oxy hoà tan cao do có bề mặt thoáng tiếp xúc trực
tiếp với không khí. Nước ngầm có hàm lượng oxy hoà tan rất thấp hoặc không có,
do các phản ứng oxy hoá khử xảy ra trong lòng đất đã tiêu hao hết oxy.
Khí CO2 hoà tan đóng vai trò quyết định trong sự ổn định của nước thiên
nhiên. Trong kỹ thuật xử lý nước, sự ổn định của nước có vai trò rất quan trọng.
Việc đánh giá độ ổn định trong sự ổn định nước được thực hiện bằng cách xác định
hàm lượng CO2 cân bằng và CO2 tự do. Lượng CO2 cân bằng là lượng CO2 đúng
bằng lượng ion HCO3- cùng tồn tại trong nước. Nếu trong nước có lượng CO 2 hoà
tan vượt quá lượng CO2 cân bằng, thì nước mất ổn định và sẽ gây ăn mòn bêtông.

2.3.2.9 Clorua (Cl-)

Clorua làm cho nước có vị mặn, ion này thâm nhập vào nước qua sự hòa tan
các muối khoáng hay bị ảnh hưởng từ quá trình nhiễm mặn các tầng chứa nước
ngầm hay ở các đoạn sông gần biển. Việc dùng nước có hàm lượng clorua cao có
thể gây ra các bệnh về thận cho con người. Ngoài ra nước có chứa nhiều clorua có
tính xâm thực đối với bêtông.

2.3.2.10 Các kim loại nặng có độc tính cao

Asen là kim loại có thể tồn tại dưới dạng hợp chất vô cơ và hữu cơ. Trong
nước asen thường ở dạng asenic hay asenat, các hợp chất asenmetyl có trong môi
trường do chuyển hóa sinh học. Asen có khả năng gây ung thư biểu bì da, phế quản,
phổi và các xoang…
Crom có trong nguồn nước tự nhiên là do hoạt động nhân tạo và tự nhiên
(phong hóa). Hợp chất Cr+6 là chất oxy hóa mạnh và độc. Các hợp chất của Cr +6 dễ
gây viêm loét da, xuất hiện mụn cơm, viêm gan, viêm thận, ung thư phổi...
Thủy ngân còn có trong nước mặt và nước ngầm ở dạng vô cơ. Thủy ngân vô
cơ tác động chủ yếu đến thận, trong khi đó metyl thủy ngân ảnh hưởng chính đến hệ
thần kinh trung ương.

2.3.3 Chỉ tiêu vi sinh

Vi trùng gây bệnh có trong nước là do sự nhiễm bẩn rác, phân người và động

31
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

vật. Sự có mặt của Ecoli chứng tỏ nguồn nước bị nhiễm bẩn bởi phân rác và khả
năng lớn tồn tại các loại vi khuẩn gây bệnh khác, số lượng nhiều hay ít tùy thuộc
vào mức độ nhiễm bẩn.
Rong tảo phát triển trong nước làm nước bị nhiễm bẩn hữu cơ và làm cho
nước có màu xanh. Nước mặt có nhiều loại rong tảo sinh sống trong đó loài gây hại
chủ yếu và khó loại trừ là nhóm tảo diệp lục và tảo đơn bào. Hai loại tảo này khi
phát triển trong đường ống có thể gây tắc nghẽn đường ống đồng thời làm cho nước
có tính ăn mòn do quá trình hô hấp thải ra khí cacbonic.

2.4 CÁC TIÊU CHUẨN CẤP NƯỚC

2.4.1Chất lượng nước cấp cho ăn uống và sinh hoạt
Nước cấp dùng trong sinh hoạt phải không màu, không mùi, không chứa các
chất độc hại, các vi trùng và tác nhân gây bệnh. Hàm lượng các chất hòa tan không
được vượt quá giới hạn cho phép. Theo tiêu chuẩn Việt nam năm 2000 TCVN 33-
85 chất lượng nước cấp cho sinh hoạt phải có chỉ tiêu chất lượng như chất lượng ở
bảng chất lượng nước sinh hoạt.

2.4.2Chất lượng nước cấp cho sản xuất

Mỗi ngành sản xuất đều có yêu cầu riêng về chất lượng nước sử dụng. Nước
cấp cho các ngành công nghiệp thực phẩm, công nghiệp dệt, giấy, phim ảnh đều cần
đến chất lượng như nước sinh hoạt, đồng thời có một số yêu cầu riêng về chất lượng
sắt, mangan, độ cứng. Nước cấp cho các ngành sản xuất khác sẽ có yêu cầu cụ thể
về chất lượng tùy theo sự đòi hỏi của công nghệ sản xuất.

2.5 TỔNG QUAN VỀ CÁC QUÁ TRÌNH XỬ LÝ NƯỚC

Trong quá trình xử lí nước cấp, cần phải thực hiện các biện pháp như sau:

 Biện pháp cơ học: dùng các công trình và thiết bị làm sạch như: song chắn
rác, lưới chắn rác, bể lắng, bể lọc.
 Biện pháp hoá học: dùng hoá chất cho vào nước để xử lí nước như: dùng
phèn làm chất keo tụ, dùng vôi kiềm hoá nước, cho Clo vào nước để khử trùng.

32
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

 Biện pháp lí học: dùng các tia vật lí để khử trùng nước như tia tử ngoại,
sóng siêu âm. Điện phân nước biển để khử muối. Khử khí CO 2 hoà tan trong nước
bằng phương pháp làm thoáng.
Trong ba biện pháp xử lí nêu ra trên đây thì biện pháp cơ học là biện pháp xử
lí nước cơ bản nhất. Có thể dùng biện pháp cơ học để xử lí nước một cách độc lập
hoặc kết hợp với các biện pháp hoá học và lý học để rút ngắn thời gian và nâng cao
hiệu quả xử lí nước. Trong thực tế để đạt được mục đích xử lí một nguồn nước nào
đó một cách kinh tế và hiệu quả nhất phải thực hiện quá trình xử lí bằng việc kết
hợp của nhiều phương pháp.
Thực ra cách phân chia các biện pháp như trên chỉ là tương đối, nhiều khi bản
thân biện pháp xử lí này lại mang cả tính chất của biện pháp xử lí khác. Tùy theo
chất lượng nước mà chúng ta có công trình xử lý nước khác nhau, có thể có đủ hoặc
không đầy đủ các công trình đơn vị nhưng nước sau khi xử lý vẫn đảm bảo đạt tiêu
chuẩn chất lượng và nhu cầu dùng nước.

2.5.1Hồ chứa và lắng sơ bộ

Chức năng của hồ chứa và lắng sơ bộ nước thô (nước mặt) là tạo điều kiện
thuận lợi cho các quá trình tự làm sạch như: lắng bớt cặn lơ lửng, giảm lượng vi
trùng do tác động của các điều kiện môi trường, thực hiện các phản ứng oxy hóa do
tác dụng của oxy hòa tan trong nước, và điều hòa lưu lượng giữa dòng chảy từ
nguồn vào và lưu lượng tiêu thụ do trạm bơm nước thô bơm.

2.5.2Song chắn rác và lưới chắn

Được đặt ở cửa dẫn nước vào công trình thu làm nhiệm vụ loại trừ vật nổi, vật
trôi lơ lửng trong dòng nước để bảo vệ các thiết bị và nâng cao hiệu quả làm sạch
của các công trình xử lý.

2.5.3Bể lắng cát

Ở các nguồn nước mặt có độ đục lớn hơn hoặc bằng 250 mg/l sau lưới chắn
rác, các hạt cặn lơ lửng, vô cơ, có kích thước nhỏ, tỷ trọng lớn hơn nước, cứng, có
khả năng lắng nhanh được giữ lại ở bể lắng cát, để loại trừ hiện tượng bào mòn các

33
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

cơ cấu chuyển động cơ khí và giảm lượng cặn nặng tụ lại trong bể tạo bông và bể
lắng.

2.5.4Xử lý nước tại nguồn bằng hóa chất

Để hạn chế sự phát triển của rong, rêu tảo và vi sinh vật để loại trừ màu, mùi,
vị do xác chết vi sinh vật gây ra.

2.5.5Quá trình làm thoáng

Đây là giai đoạn trong dây chuyền công nghệ xử lý nước có nhiệm vụ hòa tan
oxy từ không khí vào nước để oxy hóa sắt, mangan hóa trị (II) thành sắt (III) và
mangan (IV) tạo thành các hợp chất Fe(OH)3, Mn(OH)4 kết tủa để lắng và đưa ra
khỏi nước bằng quá trình lắng, lọc. Ngoài ra quá trình làm thoáng còn làm tăng hàm
lượng oxy hòa tan trong nước để thực hiện dễ dàng các quá trình oxy hóa chất hữu
cơ trong quá trình khử mùi và màu của nước.
Có hai phương pháp làm thoáng

 Đưa nước vào trong không khí: cho nước phun thành tia hay thành màng
mỏng trong không khí ở các dàn làm thoáng tự nhiên hay trong các thùng kín rồi
thổi không khí vào thùng như các giàn làm thoáng cưỡng bức.

 Đưa không khí vào trong nước: dẫn và phân phối không khí nén thành các
bọt nhỏ theo giàn phân phối đặt ở đáy bể chứa nước, các bọt khí nổi lên, nước được
làm thoáng.
Trong kĩ thuật xử lý nước thường người ta áp dụng các giàn làm thoáng theo
phương pháp 01 và các thiết bị làm thoáng hỗn hợp giữa hai phương pháp trên: làm
thoáng bằng máng tràn nhiều bậc và phun trên mặt nước. Đầu tiên tia nước tiếp xúc
với không khí sau khi chạm mặt tia nước kéo theo bọt khí đi sâu vào khối nước
trong bể tạo thành các bọt khí nhỏ nổi lên.

2.5.6Clo hóa sơ bộ
Là quá trình cho clo vào nước trong giai đoạn trước khi nước vào bể lắng và
bể lọc, tác dụng của quá trình này là

 Kéo dài thời gian tiếp xúc để tiệt trùng khi nguồn nước bị nhiễm bẩn.

34
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

 Oxy hóa sắt hòa tan ở dạng hợp chất hữu cơ, oxy hóa mangan hòa tan để
tạo thành các kết tủa tương ứng.

 Oxy hóa các chất hữu cơ để khử màu.

 Trung hòa amoniac thành cloramin có tính chất tiệt trùng kéo dài.
Ngoài ra Clo hóa sơ bộ còn có tác dụng ngăn chặn sự phát triển của rong rêu
trong bể phản ứng tạo bông cặn và bể lắng, phá hủy tế bào của các vi sinh sản ra các
chất nhầy nhớt trên mặt bể lọc làm tăng thời gian của chu kỳ lọc…

2.5.7Quá trình khuấy trộn hóa chất

Mục đích là tạo ra điều kiện phân tán nhanh và đều hóa chất vào toàn bộ khối
lượng nước cần xử lý vì phản ứng thủy phân tạo nhân keo tụ diễn ra rất nhanh, nếu
không trộn đều và trộn kéo dài thì sẽ không tạo ra được các nhân keo tụ đủ, chắc, và
đều trong thể tích nước, hiệu quả lắng sẽ kém và tiêu tốn hóa chất nhiều hơn.

2.5.8Quá trình keo tụ và phản ứng tạo bông cặn

Keo tụ và tạo bông cặn là quá trình tạo ra các tác nhân có khả năng kết dính
các chất làm bẩn nước ở dạng hòa tan hay lơ lửng thành các bông cặn có khả năng
lắng được trong các bể lắng hay kết dính trên bề mặt của lớp vật liệu lọc với tốc độ
nhanh và kinh tế nhất.
Trong kĩ thuật xử lý nước thường dùng phèn nhôm Al 2(SO4)3 hay phèn sắt
FeCl3, Fe2(SO4)3 và FeSO4. Quá trình sản xuất, pha chế định lượng phèn nhôm
thường đơn giản hơn đối với phèn sắt nên tuy phèn sắt hiệu quả cao hơn nhưng vẫn
ít được sử dụng.
Hiệu quả của quá trình tạo bông cặn phụ thuộc vào cường độ và thời gian
khuấy trộn để các nhân keo tụ và cặn bẩn va chạm và dính kết vào nhau. Để tăng
hiệu quả cho quá trình tạo bông cặn người ta thường cho polyme được gọi là chất
trợ lắng vào bể phản ứng tạo bông. Polyme sẽ tạo liên kết lưới anion nếu trong nước
thiếu các ion đối như SO42-, nếu trong nước có thành phần ion và độ kiềm thỏa mãn
thì điều kiện keo tụ thì polyme sẽ tạo ra liên kết trung tính.
2.5.9Quá trình lắng

35
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

Đây là quá trình làm giảm hàm lượng cặn lơ lửng trong nước nguồn bằng các
biện pháp
 Lắng trọng lực trong các bể lắng khi đó các hạt cặn có tỉ trọng lớn hơn sẽ
lắng xuống đáy bể.
 Lực li tâm sẽ tác dụng vào các hạt cặn trong bể lắng li tâm và cyclon thủy
lực làm các hạt cặn lắng xuống.
 Lực đẩy nổi do các hạt khí dính bám vào các hạt cặn ở các bể tuyển nổi.
Cùng với việc lắng cặn, quá trình lắng còn làm giảm được 90  95% vi trùng
có trong nước (vi trùng luôn bị hấp thụ và dính bám vào các hạt bông cặn trong quá
trình lắng).
Có ba loại cặn thường được xử lý trong quá trình lắng như sau
 Lắng các hạt cặn phân tán riêng rẽ: trong quá trình lắng không thay đổi
hình dáng, độ lớn, tỷ trọng. Trong quá trình xử lý nước ta không pha phèn nên công
trình lắng thường có tên gọi là lắng sơ bộ.
 Lắng các hạt ở dạng keo phân tán: thường được gọi là lắng cặn đã được
pha phèn. Trong quá trình lắng các hạt cặn có khả năng kết dính với nhau thành
bông cặn lớn khi đủ trọng lực sẽ lắng xuống, ngược lại các bông cặn có thể bị vỡ
thành các hạt cặn nhỏ, do đó trong khi lắng các bông cặn có thể bị thay đổi kích
thước, hình dạng, tỷ trọng.
 Lắng các hạt cặn đã đánh phèn: các hạt có khả năng kết dính với nhau
nhưng nồng độ lớn hơn (thường lớn hơn 1000 mg/l), các bông cặn này tạo thành lớp
mây cặn liên kết với nhau và dính kết để giữ lại các hạt cặn bé phân tán trong nước.
Hiệu quả lắng phụ thuộc rất nhiều vào kết quả làm việc của bể tạo bông cặn,
trong bể tạo bông tạo ra các hạt cặn to, bền, chắc và càng nặng thì hiệu quả lắng
càng cao. Nhiệt độ nước càng cao, độ nhớt càng nhỏ, sức cản của nước đối với các
hạt cặn càng giảm làm tăng hiệu quả của quá trình lắng. Hiệu quả lắng tăng lên 2 
3 lần khi nhiệt độ nước tăng 1000C.
Thời gian lưu nước trong bể lắng cũng là chỉ tiêu quan trọng ảnh hưởng đến
hiệu quả của bể lắng. Để đảm bảo lắng tốt thời gian lưu nước trung bình của các

36
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

phần tử nước trong bể lắng thường phải đạt từ 70 – 80% thời gian lưu nước trong bể
theo tính toán. Nếu để cho bể lắng có vùng nước chết, vùng chảy quá nhanh hiệu
quả lắng sẽ giảm đi rất nhiều. Vận tốc dòng nước trong bể lắng không được lớn hơn
trị số vận tốc xoáy và tải cặn đã lắng lơ lửng trở lại dòng nước.
2.5.10 Quá trình lọc
Quá trình lọc là cho nước đi qua lớp vật liệu lọc với một chiều dày nhất định
đủ để giữ lại trên bề mặt hoặc giữa các khe hở của lớp vật liệu lọc hạt cặn và vi
trùng có trong nước. Sau một thời gian dài làm việc, lớp vật liệu lọc bị khít lại làm
giảm tốc độ lọc. Để khôi phục lại khả năng làm việc của bể lọc phải thổi rửa bể lọc
bằng nước hoặc gió hoặc gió kết hợp nước để loại bỏ cặn bẩn ra khỏi lớp vật liệu
lọc.
Trong dây chuyền xử lý nước cấp cho sinh hoạt, lọc là giai đoạn cuối cùng để
làm trong nước triệt để. Hàm lượng cặn còn lại trong nước sau khi qua lọc phải đạt
tiêu chuẩn cho phép (nhỏ hơn hoặc bằng 3 mg/l)
Bể lọc luôn luôn phải hoàn nguyên. Chính vì vậy quá trình lọc nước được đặc
trưng bởi hai thông số cơ bản là tốc độ lọc và chu kỳ lọc. Tốc độ lọc là lượng nước
lọc qua một đơn vị diện tích bề mặt của bể lọc trong một đơn vị thời gian. Chu kỳ
lọc là khoảng thời gian giữa hai lần rửa bể lọc.
Để thực hiện quá trình lọc nước có thể sử dụng một số loại bể có nguyên tắc
làm việc, cấu tạo lớp vật liệu lọc và thông số vận hành khác nhau; cơ bản có thể
chia ra các loại bể lọc sau
 Theo tốc độ lọc
 Bể lọc chậm: có tốc độ lọc 0.1  0.5 m/h.
 Bể lọc nhanh: có tốc độ lọc 5  15 m/h.
 Bể lọc cao tốc: có tốc độ lọc 36  100 m/h.
 Theo chế độ dòng chảy
 Bể lọc trọng lực: bể lọc hở, không áp.
 Bể lọc áp lực: bể lọc kín, quá trình lọc xảy ra nhờ áp lực nước phía trên
lớp vật liệu lọc.

37
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

 Theo chiều dòng chảy

 Bể lọc xuôi: là bể lọc cho nước chảy qua lớp vật liệu lọc từ trên xuống
dưới như bể lọc chậm, bể lọc nhanh phổ thông…
 Bể lọc ngược: là bể lọc có chiều nước chảy qua lớp vật liệu lọc là từ
dưới lên trên như bể lọc tiếp xúc…
 Bể lọc hai chiều: nước chảy qua lớp vật liệu lọc theo cả hai chiều từ
trên xuống và từ dưới lên, nước được thu ở tầng giữa như bể lọc AKX…
 Theo số lượng lớp vật liệu lọc: bể lọc có 01 lớp vật liệu lọc hay 02 lớp vật
liệu lọc hoặc nhiều hơn.
 Theo cỡ hạt vật liệu lọc
 Bể lọc có hạt cỡ nhỏ: d < 0.4 mm.
 Bể lọc có hạt cỡ vừa: d = 0.4  0.8 mm.
 Bể lọc có hạt cỡ lớn: d > 0.8 mm.
 Theo cấu tạo lớp vật liệu lọc
 Bể lọc có vật liệu lọc dạng hạt
 Bể lọc lưới: nước đi qua lưới lọc kim loại hoặc vật liệu lọc dạng xốp.
 Bể lọc có màng lọc: nước đi qua màng lọc được tạo thành trên bề mặt
lưới đỡ hay lớp vật liệu rỗng.
Vật liệu lọc là bộ phận cơ bản của bể lọc, nó đem lại hiệu quả làm việc và tính
kinh tế của quá trình lọc. Vật liệu lọc hiện nay được dùng phổ biến là cát thạch anh
tự nhiên. Ngoài ra cón có thể sử dụng một số vật liệu khác như cát thạch anh
nghiền, đá hoa nghiền, than antraxit, polyme… Các vật liệu lọc cần phải thỏa mãn
các yêu cầu về thành phần cấp phối tích hợp, đảm bảo đồng nhất, có độ bền cơ học
cao, ổn định về hóa học.
Ngoài ra trong quá trình lọc người ta còn dùng thêm than hoạt tính như là một
hoặc nhiều lớp vật liệu lọc để hấp thụ chất gây mùi và màu của nước. Các bột than
hoạt tính có bề mặt hoạt tính rất lớn, chúng có khả năng hấp thụ các phân tử khí và
các chất ở dạng lỏng hòa tan trong nước.

38
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

2.5.11 Flo hóa

Khi cấp nước cho sinh hoạt và ăn uống có hàm lượng flo < 0.5 mg/l thì cần
phải thêm flo vào nước. Để flo hóa có thể dùng các hóa chất như sau: silic florua
natri, florua natri, silic florua amoni…
2.5.12 Khử trùng nước
Là khâu bắt buộc trong quá trình xử lý nước cấp cho sinh hoạt và ăn uống. Sau
các quá trình xử lý, nhất là sau khi nước qua lọc thì phần lớn các vi trùng đã bị giữ
lại, song để tiêu diệt hoàn toàn các vi trùng gây bệnh thì cần phải tiến hành khử
trùng nước.
Có rất nhiều biện pháp khử trùng nước hiệu quả như dùng các chất oxy hóa
mạnh, các tia vật lý, siêu âm, dùng nhiệt hoặc các ion kim loại nặng… Hiện nay ở
Việt Nam đang sử dụng phổ biến nhất là phương pháp khử trùng bằng các chất oxy
hóa mạnh (sử dụng phổ biến là clo và các hợp chất của clo vì giá thành thấp, dễ sử
dụng, vận hành và quản lý đơn giản).
2.5.13 Ổn định nước
Là quá trình khử tính xâm thực của nước đồng thời cấy lên mặt trong thành
ống lớp màng bảo vệ để cách ly không cho nước tiếp xúc trực tiếp với vật liệu làm
ống. Tác dụng của lớp màng bảo vệ này là để chống gỉ cho ống thép và các phụ
tùng trên đường ống. Hóa chất thường dùng để ổn định nước là hexametephotphat,
silicat natri, soda, vôi…
2.5.14 Làm mềm nước
Làm mềm nước tức là khử độ cứng trong nước (khử các muối Ca, Mg có trong
nước). Nước cấp cho một số lĩnh vực công nghiệp như dệt, sợi nhân tạo, hóa chất,
chất dẻo, giấy… và cấp cho các loại nồi hơi thì cần phải làm mềm nước. Các
phương pháp làm mềm nước phổ biến là: phương pháp nhiệt, phương pháp hóa học,
phương pháp trao đổi ion.
2.6 MỘT VÀI SƠ ĐỒ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC CẤP
Quá trình xử lí nước phải qua nhiều công đoạn, mỗi công đoạn thực hiện trong
các công trình đơn vị khác nhau. Tập hợp các công trình đơn vị theo trình tự từ đầu

39
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

đến cuối gọi là dây chuyền công nghệ xử lí nước. Căn cứ vào các chỉ tiêu phân tích
của nguồn nước, yêu cầu chất lượng nước sử dụng có thể xây dựng các sơ đồ công
nghệ khác nhau.
Xử lý nước có hàm lượng cặn ≤ 2500 mg/l
Sơ đồ 1
Chất keo tụ
Chất khử trùng

Từ trạm bơm Bể phản Bể lọc Bể chứa

Bể trộn ứng Bể lắng
cấp 1 tới nhanh nước sạch

Nơi tiêu thụ

Sơ đồ 2 Chất kiềm hoá
Chất keo tụ Chất khử trùng

Bể lắng trong có lớp lơ Bể lọc

Từ trạm bơm Bể trộn Bể chứa
lửng nhanh
cấp 1 tới nước sạch

Chất kiềm hoá Nơi tiêu thụ

Sơ đồ 3

Chất keo tụ Chất khử trùng

Từ trạm bơm Bể trộn Bể lọc tiếp Bể chứa Nơi tiêu thụ

cấp 1 tới xúc nước sạch

Chất kiềm hoá

40
Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

Xử lý nước có hàm lượng cặn > 2500 mg/l

Sơ đồ 1

Chất keo tụ

Bể phản
Từ trạm bơm Bể lắng sơ Bể trộn Bể lắng
ứng
bộ
cấp 1 tới

Chất kiềm hoá

Bể lọc
Nơi tiêu thụ Bể chứa nhanh
nước sạch

Chất khử trùng

Sơ đồ 2
Chất keo tụ

Từ nguồn tới
Hồ sơ Trạm Bể trộn Bể phản
Bể lắng
lắng bơm ứng

Chất kiềm hoá

Bể lọc
Nơi tiêu thụ Bể chứa nhanh
nước sạch

Chất khử trùng

41
 Tính toán thiết kế trạm xử lý nước cấp
cho khu vực phía Bắc huyện Tân Uyên – Bình Dương công suất 20000 m 3/ngày

Xử lý nước ngầm: có thể dùng các sơ đồ sau

Sơ đồ 1

Chất khử trùng

Giàn mưa Bể lọc

Từ trạm bơm Bể lắng Bể chứa
hay nhanh
tiếp xúc nước sạch
giếng tới thùng quạt gió

Nơi tiêu thụ

Sơ đồ 2
Chất khử trùng

Giàn mưa
Từ trạm bơm Bể lọc tiếp Bể chứa Nơi tiêu thụ
hay
xúc nước sạch
giếng tới thùng quạt gió

Sơ đồ 3

Chất khử trùng

Từ trạm bơm Ejector thu khí

Bầu trộn Bể lọc áp Nơi tiêu thụ
hay
khí lực
giếng tới máy nén khí

Sơ đồ 4
Chất khử trùng

Từ trạm bơm Phun mưa Bể lọc

trên Bể chứa Nơi tiêu thụ
nhanh nước sạch
giếng tới mặt bể lọc

42