HETEROJEN KARIŞIMLAR KARIŞIMLAR

0% KARIŞIMLARIN AYRILMASI 9%
12%

DERİŞİM BİRİMLERİ
21%

ÇÖZÜNÜRLÜK VE PROBLEMLERİ
40%

KOLİGATİF ÖZELLİKLER
18%

KARIŞIMLAR
3

0
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
 KARIŞIMLAR GÖRÜNÜMÜNE GÖRE KARIŞIMLAR

MADDE
1. HOMOJEN KARIŞIMLAR

SAF MADDE KARIŞIM

• Bileşenleri birbiriyle tamamen karışan, tek faz
gibi görünen karışımdır.
• Her yerinde aynı özelliği gösterir.
Element Bileşik
• Homojen karışımı oluşturan bileşenler karışım-
KARIŞIMLARIN ÖZELLİKLERİ da eşit dağıldığı için karışım tek faza sahiptir.
Tek madde gibi görünür.
• Homojen karışımların bileşenleri çıplak gözle
• Saf değildir.
görülemez.
• Belirli formülleri yoktur.
• Bekletildiğinde çökelti oluşmaz.
• Farklı kimyasal türler (atom, molekül, iyon) içe-
• Gaz ve sulu çözeltileri süzgeç kâğıdından ge-
rir.
çer. (süzme ile ayırlmaz)
• Karışımı oluşturan maddeler kendi kimyasal
• Gaz ve sulu çözeltileri genellikle saydamdır.
özelliklerini kaybetmez.
• Katı, sıvı ve gaz hâlde olabilir.
• Karışımı oluşturan maddelerin miktarları ara-
sında belirli bir oran yoktur. Her oranda karı- • Homojen karışımlar çözelti olarak adlandırılır.
şabilir. • Tuzlu su, süzülmüş çay, şerbet, kolonya, hava,
• Karışımlar fiziksel yollarla oluşur ve bileşenle- bronz (tunç) ...
rine fiziksel yollarla ayrılır.
• Karışımın fiziksel özellikleri karışanların oranı-
na bağlı olarak değişir (erime noktası, kayna- 2. HETEROJEN KARIŞIMLAR
ma noktası, öz kütle...).
• Karışımların kütleleri bileşenlerin kütleleri top- • Bileşenleri birbiriyle tamamen karışmayan,
lamına eşittir fakat karışımın hacmi bileşenle- birden fazla faz içeren karışımdır.
rin hacimleri toplamına eşit olmayabilir.
• Her yerinde aynı özelliği göstermez.
• Heterojen karışımı oluşturan bileşenler karı-
şımda eşit dağılmadığı için karışım birden faz-
KARIŞIMLARIN SINIFLANDIRILMASI la faza sahiptir. Genellikle birden fazla madde
olduğu görülür ve kolayca ayırt edilebilir.
• Bileşenler gözle veya çeşitli görüntüleme yön-
GÖRÜNÜMÜNE TANECİK BOYUTUNA temleriyle ayırt edilebilir.
GÖRE GÖRE
• Bekletildiğinde çökelti oluşturabilir.

Homojen • Süzgeç kâğıdından geçemeyebilir.

Heterojen Çözelti Süspansiyon
Karışım Karışım • Genellikle bulanık görüntüye sahiptir.
Kolloid • Katı, sıvı ve gaz hâlde olabilir.
Adi Karışım
Emülsiyon • Kumlu su, duman, sis, yağlı su, çorba, salata
Süspansiyon ve toprak, süzülmemiş bitki çayı, benzin-su,
Aerosol ayran, Türk kahvesi, meyve salatası...

2
Bileşenleri birbiriyle tamamen karışan, tek faz gibi HETEROJEN KARIŞIMLARIN SINIFLANDIRILMASI
görünen karışıma homojen karışım denir.
Buna göre aşağıda verilen maddelerden han- 1. ADİ KARIŞIM
gisi homojen karışımdır?
A) Su
• Genellikle katıların oluşturduğu heterojen karı-
B) Sis şımlara adi karışımlar denir.
C) Tuzlu su • Tuz-şeker, salata, toprak adi karışımdır.
D) Süt • Adi karışımlar çözünürlük farkı, yüzdürme, ele-
E) Türk kahvesi me veya ayıklama ile karışanlarına ayrılır.

2. EMÜLSİYON

• Sıvı - sıvı heterojen karışımına verilen isimdir.

• Oluşan karışımlar bulanıktır, bekletildiklerinde
yoğunluklarına göre ayrışırlar.
• Karışanlarının yoğunluğu farklı ise ayırma hu-
nisi ile karışanlarına ayrışır.
• Su-zeytinyağı, mazot-su, benzin-su, ben-
zen-su, cıva-su, eter-su, süt, CCl4-su, mayo-
nez, yağ-sirke...

3. SÜSPANSİYON

• Katı - sıvı heterojen karışımına verilen isimdir.

• Oluşan karışımlar saydam değildir, bekletildi-
ğinde katı ve sıvı kısımlara ayrılır.
• Süzme ile karışanlarına ayrışır.
• Türk kahvesi, naftalin-su, nişasta-su, ayran,
çorba, kan, çamurlu su...

4. AEROSOL

• Katı- gaz veya sıvı-gaz heterojen karışımına

verilen isimdir.
• Spreyler (deodorant, böcek ilacı...) sis, duman,
tozlu hava, köpük, bulut....

3
Bir sıvının başka bir katıda çözünmeden dağılma- TANECİK BOYUTUNA GÖRE KARIŞIMLAR
sı sonucu oluşan karışımlara süspansiyon denir.
Buna göre aşağıda verilen karışımlardan han-
gisi bir süspansiyon değildir?

A) Çamur
B) Şekerli su
C) Türk kahvesi
D) Naftalin Su
E) Ayran

Aşağıda verilen karışımlardan hangisinin ta-

necik boyutu 1 ile 1000 nm arasında değildir?

A) Kan serumu
B) Ekmek
C) Duman
D) Renkli Cam
E) Alkol - Su

4
ÇÖZÜNME SÜRECİ

• Çözünenin kendi tanecikleri arasındaki etkile-

şimler zayıflar.
• Çözücü tanecikleri çözünen taneciklere yer
açmak için birbirinden ayrılır.
• Bu iki olay da enerji gerektirir. Gereken enerji
çözünen ve çözücü taneciklerinin kendi ara-
sındaki etkileşimlerini yenmek için kullanılır.
• Kimyasal türler arasındaki etkileşimlerin gücü-
ne bağlı olarak çözünen ve çözücü tanecikleri
arasında yeni etkileşimler oluşur.
• Yeni etkileşimler oluşurken genellikle enerji
açığa çıkar
• Yapı olarak birbirine benzeyen maddeler ge-
nellikle birbiri içinde çözünür.
• Yani genellikle polar maddeler polar çözücü-
lerde, apolar maddeler apolar çözücülerde çö-
zünür.
• Kısaca benzer, benzeri daha iyi çözer kuralı
çözünürlüğün temel kurallarından biridir.

Çözünen Çözücü Oluşan Etkileşim

İyonik Polar

Polar Polar

Apolar Polar

İyonik Apolar

Apolar Apolar

5
• Çözünen taneciklerinin su molekülleri tarafın- • Zayıf asitler ve zayıf bazlar gibi bazı bileşikler
dan sarılmasına hidratasyon, çözünen tane- ise suda çözünür ancak kısmen iyonlarına
ciklerinin su dışında başka bir çözücü molekül- ayrışır.
leri tarafından sarılmasına solvatasyon denir. • Bileşik kısmen iyonlarına ayrıştığı için çözelti
elektriği zayıf iletir.

HF + H2O H+(suda) + F-(suda)

I. Yağ lekesinin benzin ile temizlenmesi
II. Sulu boya fırçasının su ile temizlenmesi
• Asit, baz veya tuz özelliği olmayan maddeler
III. Ojenin aseton ile temizlenmesi moleküler hâlde çözünürler.
• Bu bileşiklerin çözeltilerinde, çözünen madde
Yukarıda verilen olayların hangilerinde hidra- tanecikleri bağımsız moleküllerdir.
tasyon gerçekleşmiştir? • Moleküller iyonlarına ayrışmadığı için bu çö-
zeltiler elektrolit değildir
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III • Alkol, şeker moleküler çözünen maddelere
örnektir.
D) I ve III E) I, II ve III

C2H5OH + H2O C2H5OH (suda)

ÇÖZÜNME TÜRLERİ
Bazı bileşikler suda iyi çözünür ancak kısmen
iyonlarına ayrışır. Bu tip bileşiklerde çözünme
• İyonik katıların çözünmesi sürecinde iyonlar
denklemi çift yönlü okla gösterilir:
birbirinden uzaklaşarak çözücü olan H2O mo-
lekülleri tarafından çevrelenir.
• İyonik bileşiklerin çözelti içinde iyonlarına HCN(s) H+(suda) + CN-(suda)
ayrışması bu çözeltilerin elektriği iletmesini
sağlar. Bu nedenle iyonik bileşiklerin çözeltile-
ri elektrolittir Buna göre bu karışımlarla ilgili olarak aşağıda
verilen ifadelerden hangisi doğrudur?
• Birçok iyonik bileşik tamamen iyonlarına ayrı-
şır.
A) Molekül yapıları suya benzemediği için suda
az çözünürler.

NaCl (k) + H2O Na+(suda) + Cl-(suda) B) Su ile oluşturdukları karışımlar heterojendir.

KNO3(k) + H2O K+(suda) + NO3-(suda) C) Bu tip maddelerin çözeltilerine kolloid adı ve-
rilir.
D) Bu çözeltiler elektriği az iletir.
E) Bu maddelerin çözünürlüğü, suda tamamen
iyonlarına ayrışanlardan daha azdır.

6
ÇÖZÜNMÜŞ MADDE ORANLARINI BELİRTEN
İFADELER

1. KÜTLECE % DERİŞİM

7
 100 gram saf su ile 125 gram etil alkol bir kapta
2. HACİMCE % DERİŞİM homojen olarak karıştırılıyor.
Buna göre bu karışımdaki alkolün hacimce
%’si kaçtır?
(dAlkol = 0,8 g/mL, karışım oluşurken hacimin ko-
runduğu varsayılacaktır)

3. ppm

X ile Y sıvılarından oluşan karışımın kütlece %25’i

X iken hacimce %20’si X’tir.
Bu karışımdaki X’in yoğunluğu 1 g/ml olduğu-
na göre Y’nin yoğunluğu kaç g/ml olur?

ÇÖZELTİ HAZIRLAMA

8
ÇÖZELTİLERİN KOLİGATİF ÖZELLİKLERİ

1. KAYNAMA VE DONMA NOKTALARI

2. BUHAR BASINCI

3. ELEKTRİK İLETKENLİĞİ

4. OSMOZ - DİFÜZYON

9
KARIŞIM AYIRMA TEKNİKLERİ 5. KAYNAMA NOKTASI FARKINDAN YARARLANARAK AYIRMA

a. Basit Damıtma
1. MIKNATIS İLE AYIRMA

2. TANECİK BOYUTU FARKINDAN YARARLANARAK AYIRMA

a. Eleme

b. Süzme
b. Ayrımsal Damıtma

c. Diyaliz

6. ÇÖZÜNÜRLÜK FARKINDAN YARARLANARAK AYIRMA

3. YOĞUNLUK FARKINDAN YARARLANARAK AYIRMA
a. Ayırma Hunisi a. Özütleme

b. Kristallendirme
b. Yüzdürme

4. ERİME NOKTASI FARKINDAN YARARLANARAK AYIRMA c. Ayrımsal Kristallendirme

10
11