Professional Documents
Culture Documents
Radyasyon birimleri
Radyasyonun madde ile etkileşimi
Radyasyon Birimleri:
Işınlama (exposure)
• Sadece fotonlar için tanımlanır. Fotonlar (gama veya x ışınları) hava
içinden geçerken atom ve molekülleri farklı yollarla (Compton
saçılması, fotoelektrik, çift oluşumu) iyonlaştırırlar. Oluşan ikincil
elektronlar da iyonlaşmaya neden olurlar. Havanın belirli bir m
kütlesinde, iyonlar üzerindeki toplam elektrik yüküne ışınlama denir.
• Röntgen biriminde (R) ölçülür.
• Bir röntgen, bir kg havada 2.58x10-4 coulomb yük üreten
elektromanyetik radyasyon olarak tanımlanır.
Radyasyon dozları
Radyasyondan korunmada doz nicelikleri üç yolla ifade edilir:
Soğrulan doz, eşdeğer doz ve etkin doz.
Bunlar arasındaki ilişki:
Tanı ve tedavide kullanılan x, gama ve elektron için ağırlık faktörünün bire eşit olması
nedeniyle soğrulan doz, eşdeğer doza eşittir.
Doku ve Organ WT
Radyasyon birimleri: Etkin doz, E Testis ve Overler 0.20
Kemik İliği 0.12
• Vücuttaki farklı organ ve dokuların Kolon 0.12
radyasyona maruz kalması, farklı Mide 0.12
şiddetlerde ve farklı olasılıklarda hasara Akciğer 0.12
neden olmaktadır.
Meme 0.05
• Radyasyonun olası uzun dönem etkilerini Mesane 0.05
değerlendirmek için kullanılır. Tüm vücut Tiroid 0.05
için hesaplanır. Karaciğer 0.05
• Eşdeğer doz, doku ağırlık faktörü ile
çarpılarak ışınlamanın doku veya
organları nasıl etkilediği elde edilir:
E = Σ WT. HT
WT = Doku ve organ için ağırlık faktörü
HT = Doku ve organ için eşdeğer doz
Etkin doz birimi Sievert’dir.
Tıbbi Radyasyon
Radyasyon Kaynağı Doz (mSv/çekim)
Tanısal X-ışınları
Göğüs 0.1
Mide-bağırsak 9
Tüm ağız (diş) 0.1
𝑑𝐸 4𝜋𝑘02 𝑧 2 𝑒 4 𝑛 2𝑚𝑐 2 𝛽 2
− = ln − 𝛽2
𝑑𝑥 𝑚𝑐 2 𝛽 2 𝐼(1−𝛽2 )
Şekil: https://www.avoplc.com/
Parçacıkların malzeme içine enerjilerini aktarma hızı (rate), enerjileri azaldıkça dramatik şekilde artar (şekle bakınız).
Proton tedavisi
Bethe & Block formülü:
𝑑𝐸 4𝜋𝑘02 𝑧 2 𝑒 4 𝑛 2𝑚𝑐 2 𝛽2
− = ln − 𝛽2
𝑑𝑥 𝑚𝑐 2 𝛽2 𝐼(1−𝛽2 )
∆𝐸 = 𝐸1 − 𝐸2
𝐸𝛾
𝐸𝛾 ′ = 𝐸𝛾
1+( )(1−cos 𝜃)
𝑚0 𝑐2
Gelen fotonun enerjisi elektron ve pozitronun durgun kütle enerjileri toplamından (her biri
0.511 MeV) büyük olmalıdır. Burada açığa çıkan pozitron yavaşlar ve bir elektronla
birleşerek her biri 511 keV olan zıt yönlü iki gama fotonu oluşur. Tanısal radyolojide böyle
yüksek enerjili radyasyon kullanılmadığından bu etkileşim gerçekleşmez.
Nötron etkileşimleri
• Saçılma: 𝑛 + 𝐴𝑍𝑋 → 𝐴𝑍𝑋 (∗) + 𝑛
➢Elastik → nükleer santrallerde yavaşlatma (moderasyon) için önemli!!
➢Elastik olmayan
• Soğrulma ve nükleer reaksiyonlar:
𝑛 + 𝐴𝑍𝑋 → 𝐴𝑍𝑋 (∗) + 𝑛
𝑛 + 𝐴𝑍𝑋 → 𝑍−1𝐴𝑌 + 𝑝
𝑛 + 𝐴𝑍𝑋 → 𝐴−3
𝑍−2 𝑌 + 4
2𝐻𝑒
𝑛 + 𝐴𝑍𝑋 → 𝐴−1𝑍𝑌 + 2𝑛
𝑛 + 𝐴𝑍𝑋 → 𝐴+1𝑍𝑌 + 𝛾 (ışımalı yakalama)
• Fizyon: 𝑛 + 𝐴𝑍𝑋 → 𝐴1
𝑍2 𝑌 + 𝐴2
𝑍2𝑌 + 𝑛 + 𝑛 + ⋯