PAKSA: KASANAYAN SA PAGSASALITA

SUBTOPIKO: KAHULUGAN, KATEGORYA, MGA HAKBANG

AT IBA PA

PAGSASALITA - Ito’y proseso ng paghahayag ng damdamin, saloobin o kaisipan sa

sarili; sa kapwa; sa grupo; sa publiko at maging sa masmidya.

KLASIPIKASYON NG PAGSASALITA
1. Pagsasalitang Pansarili - Ito ang pagpapahayag mo sa iyong sarili. Maaaring
itanong mo sa sarili mo kung ano ang itsura mo ngayon, o kaya’y bakit ka galit
na galit sa iyong kaibigan, o kung bakit masama ang loob mo sa iyong magulang
o iba pang tao.
2. Pagsasalitang Pangkapwa - Ito ang pagpapahayag sa kapwa. Maaaring ikaw ay
naririnig ng mukhaan o kaya nama’y sa pamamagitan ng telepono o iba pang
gadyet na pangkomunikasyon.
3. Pagsasalita sa Publiko - Ito ang pagpapahayag ng mensahe sa malaking
pangkat ng mga tao. Kadalasan itong ginagawa sa entablado, awditoryum, o sa
iba pang malalaking lugar
4. Pagsasalita sa Masmidya - Ito ang pagpapahayag ng mensahe sa paggamit ng
mga midyum na radyo, telebisyon, dyaryo, magasin at iba pang kauri nito.

KAHALAGAHAN AT SALIK NG MASINING NA PAGSASALITA

A. PANANALITANG PANSARILI - Ang iba’t ibang uri ng pagsasalita ay may iba’t ibang
gamit, kahalagahan at salik o elemento. Iba’t ibang kasanayan ang kinakailangan sa
bawat klasipikasyon ng pagsasalita. Katulad na lamang ng pagsasalitang pansarili.
Sino ba ang higit na nakakakilala sa iyong sarili? Maaaring may masasabi sa iyo
ang ibang tao batay sa kanilang pagkakakilala sa iyo tulad ng sukat ng iyong taas, kulay
ng iyong buhok, kinis ng iyong balat at hugis ng iyong pangangatawan, ngunit ang mga
katangian at mga pag-uugaling ikinikilos mo ay maaring iba sa kanilang pagkakaalam.
Anuman ang ating kinikilos at bunga ng pagsasalita o pakikipag-usap sa ating
sarili. Ayon sa teyorya ng
mga “Behaviorist”, sa bawat istumulus ay gumaganti ang tao ng tugon.
Sinuportahan ito ng eksperimentong isinagawa ni Pavlov noong 1904 nang
matuklasan niyang ang aso
ay naglalaway tuwing pinatutunugin niya ang kampanilya kasabay ng pagbibigay rito ng
pakain. Nang lumaon sa tuwing tutunog ang kampanilya kahit na wala siyang ibinibigay
na pagkain ay patuloy pa rin sa paglalaway ang aso.
Napatunayan ito na sa nakasanayang istumulus ay nagkakaroon ng katapat na
kagyat na katugunan. Nagpapakita ito ng ganitong dayagram.
 Ang tugon ay nakadepende sa nakasanayang istumulus

Subalit sa pag-aaral na ito ay pinasubalian ni Stephen Covey sa kanyang aklat

na 7 Habit of Highly Effective People. Ayon sa kaynya maaaring magbago ang tugon
dahil sa kalayaang makapamili ang tao.
Sa kalayaang ito ay makikita ang mga paktor na kabatirang pansarili,
imahinasyon, konsensya at sariling kapasyahan.

Mula sa pag-aaral na ito na isinagawa ni Stephen Covey, mahihinuha na ang mga salik
na nakaapekto sa pagsasalitang Pansarili ay ang sumusunod:
 Kalayaang makapamili- hindi ginawang robot ng Diyos ang tao. Binigyan tayo ng
kalayaang makapag-isp, mamili nang kung ano ang nararapat at higit na
katanggap-tanggap sa bawat desisyong gagawin.
 Kabatirang Pansarili- ang salik na ito ay maaaring hindi alam ng ibang tao, ngunit
alam mo. Alam mo ang panahon kung ika’y naiinis na maaring hindi alam ng iba.
Higit mong kilala ang iyong sarili kaysa pagkakakilala ng ibang tao.
 Imahinasyon- maaari mong maisip ang magiging bunga ng iyong ikikilos sa
pamamagitan ng imahinasyon. Kung ang iyo bang gagawing tugon ay
makabubuti o makasasama sa iyo.
 Konsensya- ang salik na ito ang siyang nagpapaalala sa iyo kung tama ang
iyong ginawa o hindi. Patuloy na nagpapanumbalik sa iyong kaisipan ang
pangamba kung hindi tama ang iyong ginawa, at katuwaan naman kung ito ay
tama.
 Sariling Kapasyahan- anumang desisyon na iyong pinili at nais salitain ay ang
iyong sariling kapasyahan.

Bawat sasalitain o pananalitang pansarili ay maaring piliin. Ngunit ang pinakakailangan

sa mahusay na pananalitang pansarili ay ang pagiging proaktibo at hindi reaktibo.
Tunghayan ang pagkakaiba ng dalawa.
Nagsisimula sa pagsasalitang pansarili ang pag-unlad maging pagkabigo ng isang tao.
Kung paano ka nagsasalita ay ganun din ang maaaring maging kilos mo at pagtingin sa
takbo ng mundo.

B. PANANALITANG PANGKAPWA
Bawat isa sa mga istilong personal na ito ay nakakaiba batay sa:
a. Mga nakapagganyak sa kanyang pagkatao;
b. Pinakamabisang sitwasyon o kaligiran;
c. Mga ugaling nagugustuhan at inaayawan sa kapwa;
d. Mga kalakasan at kahinaan ng kanyang personalidad;
e. Mga bagay na nakalilikha sa kanila ng tension at kung paano nila ito tinutulunga;
f. Mga kontribusyon at pagpapahalaga sa ibang tao; at
g. Paano nila ginagamit ang oras at paglutas sa mga pangunahing desisyon.

Ayon kay Dr. Bruce H. Wilkinson sa kanyang manwal na “Solving the People
Puzzle”, may apat na uri ang personal istilo.
Bilang mahusay na mananalita sa kapwa, kinakailangang mabatid muna kung
anong uri o istilo ng personalidad mayroon ang iyong kausap nang sa gayon ay madali
mong magawa o masabi ang iyong ninanais nang hindi gaanong nahihirapan.
May iminungkahing hakbang si Dr. Wilkinson upang maging maayos ang pagsalita
sa kapwa.
Unang Hakbang: Alamin ang istilong personal sa pamamagitan ng pagmamasid. Sila
ba ay D – “Dominance”, I – “Influence”, S – “Steadiness” o kaya’y C –
“Consientiousness”
Simulan natin sa istilong Dominance - Ang taong may ganitong istilo ay karaniwang
tagapagtulak ng pag-babago. Goal-oriented. Tapusin ang anumang masimulan.
Nakapokus sa oras at panahon Ginaganahan sila kung pakikitaan mo ng mga resulta
ng nagawa, mga pagkilos at nakahahamong gawain. Karaniwang hindi sanay nang
dinidiktahan. Independenteng tao, mabilis makaisip ng mga desisyon at laging nakatuon
sa kung ano ang layunin.Isa sa pangunahing kahinaan nito ay ang pagiging insensitibo
sa pakiramdam o damdamin ng kapwa at pagiging bugnutin.

Influence - Karaniwang nagpapasimula ng kasiglahan. Masigasig magsalita at

nakagaganyak ng kapwa.Mahilig sa pag-aalis o “out-going”Mahusay humikayat ng
taoNagaganyak sila kapag binibigyang- pagkilala o pinakikitang sinasang-
ayunan.Nakapokus ang kanyang oras sa hinaharap.Isa sa mga kahinaan nito ay ang
pabigla-bigla nitong pagdedesisyon at hindi masyadong pagtuon sa detalye.Ayaw nila
nang inaatake ang kaniyang ideya.

Steadiness - Nagtataguyod ng relasyon sa kapwa. Kalakasan nila ang pakikipagkapwa

at pagiging tapat na kasapi sa tagapamuno. Nagaganyak sila sa pagbuo ng relasyon at
pagtulong sa kapwa.Nakapokus ang kanyang oras sa kasalukuyan.Mahusay makinig at
palakaibigan. Sila ay interaktib o naghihintay ng mungkahi mula sa iba.Isa sa kahinaan
nila ay ang pagwawalang-bahala sa kahihinatnan ng gawain maisalba lamang ang
kaayusan ng relasyon sa kapwa at kakulangan sa pagkukusa.Hindi nito naiibigan ang
pag-aalitan.

Conscientiousness - Namamayani ang paghahangad ng kahusayan. Nakatuon sa

kalidad, pagiging maayos at tiyak sa mga gawain. Nagaganyak sila sa maayos na
kalidad, pagiging mahusay at pagiging tama ng ginagawa. Napakabagal nila sa
paggamit ng oras upang makasiguro sa kalidad. Mahusasy maikinig lalo na sa mga
detalye. Sensitibo at maingat. Ang kahinaan nito ay madalas nauubusan ng oras o
panahon dahil
sa sobrang pag-iingat.

Ikalawang Hakbang: Bigyang tuon ang kanilang relasyonal na pangangailangan

Dominance
 Kinakailangan maging direkta sa pagsasalita, simulant ito sa resulta, mga
kabutihang idudulot nito, at tukuyin ang detalyeng kakailanganin. Itumbok sa
paksa ang sasabihin at gawing mabilis ang pagpapahayag at higit sa lahat ay
 hamunin sila. Sa pagkumbinsi kanila, magsimula sa katanungan sinasagot ng
ANO. “Ano ang magiging kabutihan nito?” Kung gaganyakin naman sila, sabihin
mo kung ANO ang gagawin at hayaan na siyang umisip kung PAANO ito
gagawin. Bigyan mo siya ng kalayaang komontrol at mamuno.

Influence
 Sa pagkumbinsi sa kanila, simulant ito sa katanungang sinasagot ng SINO.
“Sinong makatutulong sa akin kundi ikaw.” Bigyang damdamin at masigasig sa
pagsasalita. Magbahagi ng mga testmonya o karanasang nagawa na ng ibang
tao. Sa kanila ka komunsulta at humingi ng payo. Ipabatid mo ang kanyang
ginagawa sa harap ng ibang tao, at hayaan mo silang magkaroon ng kasiyahan.

Steadiness
 Kinakailangang maging palakaibigan.Maging mahinahon, mahikayatin, huwag
mong mamadaliin at hayaang tumugon ayon sa kanyang panahon. Sa
pagkukumbinsi naman sa kanila ay simulan ito sa katanungang sinasagot ng
BAKIT. “Bakit kinakailangang gawin ito?” Magbigay ng mga rason o dahilan.
Maging magiliw sa pagsasalita, at hayaan siyang makagpag-isip. Ipadama sa
kanila na mahalaga ang paggawa nang magkakasama, laging ipakita ang
maayos na pakikipagkapwa at bigyan ng mapayapang kapaligiran, iwasan ang
pag-aalitan.

Conscientiousness
 Kinakailangang maging maingat. Ilahad nang malinaw ang ideya, huwag
mamadaliin, maging tiyak sa bawat sasabihin. Sa pagkukumbinsi naman sa
kanila ay simulan ito sa katanungang sinasagot ng PAANO. “Paano mo ba
gustong magawa ko ito?” Sa kanila, ay napakahalaga na magawa nang tama
kung kaya’t kailangan mong tukuyin ang bawat hakbang sa paggawa nito. Dahil
nakatuon sa kalidad ang ganitong personalidad kaya’t kailangang bigyan mi siya
ng panahon na magawa ang nais.

Ikatlong Hakbang: Lumikha ng positibong gawi patungkol sa kanilang istilo.

Ang kalasakan ng mga kabilang sa D ay maagap, independent, episyente, praktikal at
determinado. Ang I naman ay mapagpasigla, masigasig, dramatiko, palaalis at mahilig
makipagkapwa.
Ang S ay matulungin, masasandigan, mapagkakatiwalaan at mapagsang-ayon.
At ang C ay maingat, mapilit, maayos, seryoso at masikap.

Ikaapat na Hakbang: Matutong iakma ang iyong personalidad ayon sa kanilang mga
kahinaan at kalakasan. Hindi basta ginusto mong sabihin ay sasabihin mo na lamang.

C. PANANALITA SA PANGKAT O GRUPO

Diskusyong Panel- pinakatanyag sa lahat ng uri ng diskusyon. Binubuo ito ng apat
hanggang walong kasapi. Walang nakahandang piyesa at wala ring ayos ng
pagkakasunod ang mga tagapagsalita, sa halip
ay sinusunod ng bawat kasapi ang mga hakbang sa paghanap ng solusyon sa ibinigay
na suliranin.

Simposyum- higit itong istrukturado o maayos na uri ng diskusyon. Dalawa ang gawain
ng kasapi sa diskusyon ito. Una ay ilalahad niya ang paksang naitalaga at pagkatapos
ay ibibigay niya ang kanyang opinyon hinggil sa paksang tinatalakay. Walang pormal na
piyesa at limitado ang oras ng bawat tagapagsalita.

Diskusyong Round-Table- Karaniwan itong isinasakatuparan sa bilog na hapag o

tinatawag na hapag- konferens. Maaaring may mga tagapanood ngunit hindi sila
nakasasali sa usapin o diskusyon. Ang tagapanguna sa ganitong diskusyon ay
nagpapasimula sa pamamagitan ng paglalahad ng suliranin. Magbibigay ng kani-
kaniyang ulat ang bawat eksperto upang matugunan ang suliranin.

Diskusyong Lektyur- Ito ay napakapromal na diskusiyon. Ang tagapagsalita ay may

handang paksa na itinalaga sa kanya ng tagapanguna. Nasa mga kamay ng
tagapagsalita ang pagpapadaloy ng talakayan sa ganitong klase ng diskusyon.
Kadalasan, ito ang ginagamit na pamamaraan sa mga pamatasan.

Diskusyong Progresibo- sa ganitong diskusyon ay maaaring hatiin ang paksa sa

maliliit na grupo upang ito’y mapag-usapan. Halimbawa, ang isang grupo ay tatalakay
sa pinagmulan ng suliranin, ang iba naman ay tatalakay sa kasalukuyang katayuan ng
suliranin at ang isang gurpo naman ay tatalakay sa solusyon ng suliranin at ang isang
grupo naman ay tatalakay sa solusyon ng suliranin.

Diskusyong Progresibo- Bago pa man sumapit sa araw ng diskusyon ay itatalaga na

sa bawat kasapi ang paksang kanilang pag-aaralan nang sa gayon, pagsapit ng
diskusyon ay may handa na silang mga sasabihin na makatutulong sa nasabing
diskusyon. Upang hindi maligaw sa takbo ng diskusyon at upang mapahusay ang
pagsasalita sa pangkat o grupo, kinakailangang nakasusunod sa mga hakbang na ito:
 Unang hakbang : Tukuyin ang Suliranin
 Ikalawang hakbang : Pag-aralan ang Suliranin
 Ikatlong Hakbang : Tayain ang mga posibleng kalutasan
 Ikaapat na Hakbang : Piliin ang pinakamahusay na kalutasan
 Ikalimang Hakbang: Magmungkahi ng mga pamamaraan sa napiling solusyon.

D. PANANALITANG PAMPUBLIKO - Mahirap man tanggapin ang katotohanan marami

sa atin ang takot na magsalita sa harap ng maraming tao. Kahit guro pa ito o may
mataas na pinag-aralan. Xenophobia o stage fright, ang tawag sa takot sa pagsasalita
sa harap ng madla. Narito ang ilan sa mga tip na maaaring makatulong upang
makontrol kung hindi man ay mabawasan ang takot sa pagsasalita sa harap ng madla:

 Unang hakbang: Gamitin anng iyong imahinasyon at buong pag-iisip na talunin

ang damdamin ng takot sa pagharap sa maraming tao. Palitan ang mga
negatibong damdamin ng bago at positibong damdamin.
 Ikalawang hakbang: Magsanay ng pansariling hypnosis. Huminga ng malalim, at
utusan ang stage fright na lumayo sa iyo sa pamamagitan ng pagkumpas-
kumpas ng iyong mga daliri, o anumang gestura na maaaring umaayon sa iyong
damdamin na napalalayas mo nga ang stage fright sa tuwing gagawin ang
ganoong kilos.
 Ikatlong Hakbang: Maging handa bago pa man humarap sa entablado o sa
madla. Pag-aralang maigi ang iyong sasabihin at kung paano mo ito dapat
sabihin.
 Ikaapat na hakbang: Magkikilos at huwag maging tuod sa harapan ng entablado.
Huwag namang maging masyadong magalaw na maaaring ikahilo o ikainis ng
iyong tagapakinig. Kumilos lamang nang makapagpaparelaks sa iyo habang
nasa harapan ng madla.
 Ikalimang Hakbang: Tumingin sa mata ng iyong mga awdyens at hindi sa iba’t
ibang dako ng kabuuan ng tanghalan. Hayaang madama ng iyong mga
tagapakinig ang iyong damdamin at kaseryosohan sa pakikipag-usap sa
sandaling ikaw ay tumitingin sa kanilang mata.
 Ikaanim na hakbang: Maging relaks sa pagsasalita at huwag magpapadala sa
ilang mga tagapakinig na inaakala mong sinusukat o minamaliit ang iyong
pagkatao sa iyong pagsasalita.

KATANGIANG DAPAT TAGLAYIN NG ISANG TAGAPAGSALITA

 Sinseridad- Magpakatotoo ka sa iyong sinasabi; hindi mo kinakailangang
magkunwaring marami kang nalalaman upang mahimok mo ang iyong mga
kausap na sumang-ayon sa iyo. Aminin mo kung hindi mo alam ang sagot sa
tanong na ibinato sa iyo dahil maaaring kahit na anong sagot mo rito ay
mahahalata rin nila ang iyong kasalatan sa pasagot. Mas mainam na sa simula
pa lamang ay inamin na.
 Adaptabilidad- ang pagiging flexible ay isang mahusay na katangian na dapat
mayroon ang isang tagapagsalita sa pangkat. Nangngahulugan ito na kaya
niyang iakma sa edad, interes, o kalagayan ng tao ang mensaheng ibabahagi.
 Taktika- Dapat marunong kang tyumempo ayon sa mood ng iyong tagapakinig.
Darating sa pagkakataon na kahit tama ang nais mong sabihin ngunit nagiging
mali ito dahil sa hindi nababagay sa panahon na dapat sabihin.
 Interes- Nakakaisip ng interesanteng paksa. Hindi lang dapat umiikot sa iyong
interes higit na kailangang isaalang-alang ang interes ng mga tagapakinig.
  Mahusay makinig- Hindi lang basta magaling magsalita dapat mahusay ka ring
makinig. Ayon kay Covey, dapat daw ay “Seek first to understand then to be
understood”. Kung madarama ng iyong mga kausap na sila ay nauunawaan mo,
darating sa punto na ikaw naman ay kanilang pakikinggan.

PAKSA: PAGTATAYA SA KASANAYAN SA PAGSASALITA

SUBTOPIKO: PAGTATALUMPATI

TALUMPATI
isang buod ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa pamamagitan ng
pagsasalita sa entablado para sa mga pangkat ng mga tao. Layunin nitong
humikayat, tumugon, mangatwiran, magbigay ng kaalaman o impormasyon at
maglahad ng isang paniniwala. Isang uri ito ng komunikasyong pampubliko na
nagpapaliwanag sa isang paksa na binibigkas sa harap ng mga tagapakinig.

MANANALUMPATI – taong nagtatanghal ng talumpati.

SANAYSAY – nakasulat na talumpati.
BAHAGI AT ELEMENTO NG TALUMPATI
1. Panimula, Pambungad o Introduksyon- Kung saan ang pangunahing layunin dito
ay makuha ang atensyon ng tagapagkinig. Ang bahagi ng talumpati kung saan
inilalahad ang layunin o nilalaman ng mensahe nito.
2. Katawan - Ang pagkakasunud-sunod sa bahaging ito ang mga makabuluhang
puntos o patotoo. Maaari itong isaayos sa mga sumusunod na paraan:
Spatial – patern na kung saan inaayos ang impormasyon batay sa mga espayo na
mayroon sa paksa. (kadalasang ginagamit sa mga lokasyon).
Kronolohikal – nakaayos batay sa pagkakasunod-sunod ng panahon.
Papaksa – pinakapayak sa lahat ng uri ng pagsasaayos, paghihimay-himay sa
paksang tatalakayin.
Sanhi at epekto – mula sa sanhi o dahilan patungo sa bunga o resulta. O resulta
mula sa sanhi
Paghahambing at pagtutulad – pagtalakay sa dalawang bagay. Maaaring ibibigay
mo ang kanilang
kaibahan o pagkakapareho.
Suliranin – pagtalakay sa problema at pagbibigay ng solusyon.
3. Paninindigan - Bahagi ng talumpati kung saan pinatotohanan ng Mananalumpati
ang kanyang sinabi sa bahagi ng katawan. Ang Layunin nito ay hikayatin o
mapaniwala ang tagapakinig.
4. Konklusyon - Ang bahaging nagbubuod sa buong talumpati. Upang mas
maliwanagan ang mga tagapakinig sa mga paksang tinatalakay. Ito din ang
bahagi kung saan mag-iiwan ng kakintalan sa isipan ng tagapagkinig.

URI NG TALUMPATI AYON SA PAGHAHANDA

 1. Talumpating Walang Paghahanda – Kilala bilang impromptu speech o daglian ito
ay yaong talumpati na biglaan at nabibigyan lamang ng ilang minuto/ sandal
upang makapag-isip.
2. Talumpating Pabasa – Ito ay sinusulat at binabasa ng nagtatamlumpati. May
sapat na oras upang paghandaan ang gagawing pagtatalumpati.
3. Talumpating Pasaulo – Ito ay talumpating sinulat o minemorya pa. Sa uring ito,
ang tagapagsalita ay gumagawa muna ng kanyang talumpati/ sanaysay at saka
niya ito itatanghal ng walang hawak na kopya.

PAGHAHANDA SA TALUMPATI
Sa pagpili ng paksa, maaaring suriin kung saklaw ng paksang napili ang
kaalaman, karanasan at interes at mapukaw sa sarili o sa makikinig ng talumpati.
Kapag nakapili na ng paksa, maaaring magtitipon ng mga materyales na gagamitin
sa pagsulat ng mga impormasyon na siya namang gagamitin sa isusulat na
talumpati. Maaaring pagkunan ng mga impormasyon ay ang dating kaalaman at
mga karanasan na may kinalaman sa paksa, mga babasahing kaugnay ng paksa,
mga awtoridad sa paksang napili. Pagkatapos makatipon ng mga materyales na
gagamitin sa talumpati, maaari ka nang magbalangkas ng mga ideya at hatiin sa
tatlong bahagi: panimula, katawan at pangwakas. Maaari pang mapabuti ang
talumpati sa paglinang ng kaisipan na kung saan nakapaloob ang mahalagang
impormasyon na sumusuporta sa mga pangunahing kaisipan na inilahad sa
balangkas.
Para maging epektibo ang talumpati, pinapayuhan ang mananalumpati na
magkaroon ng magandang personalidad, maging malinaw ang pananalita, may
malawak na kaalaman sa paksang tinatalakay, may mahusay na paggamit ng
kumpas, at may kasanayan sa pagtatalumpati. Dapat din tandan ng mananalumpati
ang tindig, galaw, pagbigkas, pagbibigay din at kaugnayan (rapport) sa madla.
 PAKSA: KASANAYAN SA PAGBASA
SUBTOPIKO: KAHULUGAN, HAKBANG, DIMENSYON, TEORYA AT
URI.

PAGBASA - Interpretasyn ng mga nalimbag na simbolo ng kaisipan ang pagbasa. Ito

rin ay pagbibigay- kahulugan sa mga naisatitik na mga kaisipan. Kung ang pisikal na
katawan ay kumakain ng mga pagkain upang lumakas, itinuturing din na pagkain ng
utak ang pagbabasa (mental food) upang maging kalakasang intelektwal. Tandaan
lamang, hindi lang nagtatapos sa pagbibigay ng interpretasyon sa mga simbolo.
Masasabing ganap ito kung matutupad o mangyayari ang mga sumusunod na hakbang:

Hakbang sa Pagbasa
Unang Hakbang. Pagkilala – pagbatid o pagtukoy sa mga simbulong ginagamit tulad
ng ponema, morpema at iba pang bahagi ng gramatika ng wikang ginamit babasahin.
Ikalawang Hakbang. Pag-unawa – tinatawag ding komprehensyon sapagkat inaalam
ang kaisipang nakapaloob sa mga nakalimbag na simbolo.
Ikatlong Hakbang. Reaksyon – sa puntong ito nagaganap ang paghatol sa
kawastuhan, kahusayan at kahalagahan ng tekstong binabasa.
Ikaapat na Hakbang. Asimilasyon/Integrasyon – kinakailangang maiugnay ng
mambabasa ang kaisipan ng binasang teksto sa kaniyang mga naging karanasan o dati
nang kaalaman.

Hindi masasabing nakabasa na nga ang isang tao hanggat hindi nagaganap sa
kanya ang apat na hakbang na ito. Maaaring nabigkas niya lamang ang kataga o salita
ngunit walang ganap na pagbasa.

DIMENSYON SA PAGBASA
Unang Dimensyon. Pag-unawang Literal - Pagpokus ng atensyon sa mga ideya at
impormasyong maliwanag na sinabi ng babasahin.

Mga kasanayang nakapaloob dito

 Pakikilala – paghanap ng mga impormasyon o ideya na malinaw na isinaad sa
babasahin.
 Paggunita – nababalikan ang mga mahahalagang pangyayari o detalye na ibinigay
sa babasahin.
 Pagbuo ng Kaisipan – nagagawang isaayos ang mga detalyeng matatagpuan sa
babasahin.
Ikalawang Dimensyon. Interpretasyon - Pagbasa sa pagitan ng mga pangungusap.
Pagbasa na
naglalayong makita ang mga nakatagong mensahe sa babasahin.

Mga kasanayang nakapaloob dito

 Paghihinuha – pagbibigay ng patunay o pagtatanggol sa detalye at pagbibigay ng
haka-haka.
 Pagkuha ng Pangunahing Kaisipan – hinahanap ang aral ng kwento na hindi malinaw
na
naipahayag sa akda.
 Pagsusunod-sunod– nabibigay ang kasunod na pangyayari batay lamang sa sariling
haka-haka.
 Paghahambing – hinuhulaan at binibigyan ng sariling palagay o tinutukoy ang
pagkakaiba ng mga
tauhan, panahon, at mga pok o pinangyarihan.
 Pag-uugnay ng Sanhi at Bunga– nagbibigay ng haka-haka sa motibo ng mga tauhan
at mga
ikinikilos nito ayon sa takbo ng panahon at pook.
 Katangian ng Tauhan– nabibigay ang haka-haka tungkol sa kalikasan ng mga tauhan
batay sa
malinaw na palatandaang ipinahayag ng akda.

Ikatlong Dimensyon. Mapanuring Pagbasa - Binibigyang halaga ang katumpakan ng

pagbabasa

Mga kasanayang nakapaloob dito

 Pagpapasya – Nagbibigay ng pasya kung ano akda ay tunay na pangyayari o
pantasya lamang;
katotohanan o opinion; katumpakan at kasapatan; kaangkupan; at pagpapahalagang
moral

Ikaapat na Dimensyon.Aplikasyon - Nalalaman ang kahalagahan ng nilalaman ng

binabasa ayon sa karanasan ng mambabasa.
Mga kasanayang nakapaloob dito
 Pag-uugnay – inuugnay ang nilalaman ng akda sa personal na karanasan.
 Aplikasyon– ginagamit ang kaisipang nabasa sa kasulukuyang isyu at mga problema.
 Pagbabalangkas– binabalangkas ang mga prinsipyo o pamamaraan sa pagkilos mula
sa mga sitwasyon sa loob ng istorya.
 Pagsasama-sama- pinagsasama-sama ang mga kaisipang natutuhan sa binasa
batay sa kabuuang karanasan ng mambabasa.
Ikalimang Dimensyon. Pagpapahalaga - Dinadama ang kagandahan ng
ipinahihiwatig ng nilalaman ng akda.
 Mga kasanayang nakapaloob dito
 Pagdama – dinadama ang nilalaman ng seleksyon at natutukoy ang mga damdaming
napapaloob sa seleksyon sang-ayon sa: interes; kagalakan; pagkaiinip; pagkatakot;
pagkayamot; pagkagalit; pagkasuklam; pagkalungkot at iba pa.

MGA TEORYA SA PAGBASA

1. Teoryang Bottom – Up - Nagmumula ang mga kaalaman mula sa teksto patungong
mambabasa.
2. Teoryang Top-Down - Nagmumula naman sa mambabasa patungong teksto.
3. Teoryang Interaktibo - Ganap ang pagbabasa kung bukas ang isipang tumanggap ng
kaalaman mula sa
binabasa at ginagamit ang paunang kaalaman upang suriin at tanggapin ito.
4. Teoryang Iskema - Ang teksto ay nagbibigay lamang ng direksyon sa nagbabasa
kung paanong
gagamitin at magpapakahulugan mula sa dati nilang kaalaman. Sinasabing mayroon ng
taglay na kaalaman
ang tao patungkol sa teksto, nadaragdagan na lamang.

URI NG PAGBASA
1. Iskimming - Pinaraanang pagbasa. Pinakamabilis na pagbasang magagawa ng
tao. Pangunahing ideya lamang ang hinahanap.
2. Iskaning- Mabilis na pagbasa rin subalit may tiyak na impormasyong tinutuklas.
3. Masaklaw na Pagbasa - Kinakailangan ng mas mahabang panahon sa
pagbabasa, kaya ginagawa ito sa labas ng klase o di kaya’y binibigyan ng
panahon upang matapos. Nakatuon ito sa pag-unawa ng bumabasa sa mga
tauhan at pangyayari sa halip na sa tamang detalye ng alin mang akda.
4. Previewing - Nagpopokus muna sa pagsuri sa mga impormasyon tungkol sa
istilo o register ng wika. Tawag din ito sa pagbabasa muna sa mga
impormasyong nakasulat sa harap o likuran ng isang aklat.\
5. Kaswal – Pansamantala, di palagiang pagbasa at pampalipas oras
6. Pagbasang Pang-impormasyon - Pagbasang naglalayong makakalap ng
impormasyon.
7. Mataimtim na Pagbasa - Maingat na pagbasa na may layuning maunawaang
ganap ang binabasa
8. Re-reading o muling pagbasa - Binabasang muli o inuulit ang pagbasa dahil sa
hindi ganap na pagkaunawa dito. Ginagawa ito upang makabuo ng pag-unawa o
maunawaan ang kabuuang diwa ng binabasang material.
9. Pagtatala - Ang pagbasang ito ay may kasamang pagtatala.
 PAKSA: PAGTATAYA SA KASANAYAN SA PAGBASA
SUBTOPIKO: SURING BASA

PAGSUSURI NG AKDA
Isang paglalarawan, kritikal na analisis at ebalwasyon sa kalidad, kahulugan at
katuturan ng isang basahin.

PAGLILINAW: Hindi ito pagkukwentong muli kung ano ang akda. Nararapat itong
magpokus sa layunin,
nilalaman at estili ng pagkakasulat ng akda.

LAYUNIN NG PAGSUSURI NG AKDA AYON KAY CHRIS HART

1. Upang matukoy ang hindi nakamit o nagawa ng manunulat at nararapat na
solusyon dito.
2. Upang matuklasan ang mahalagang aspekto ng kaugnay na pag-aaral.
3. Upang makakalap ng bagong perspektibo.
4. Upang matukoy ang relasyon ng bawat ideya at konsepto.
5. Upang mapaunlad ang bokubolaryo at kahusayan sa gramatika.
6. Upang maging bihasa sa pagsusuri at pagiging matapat sa ebalwasyon at hatol.
7. Upang maging kritikong mapagbuo.

NILALAMAN NG ISANG SURING BASA

I. PABALAT (cover page) > sinusuri sa bahaging ito ang titulo, kung bakit ito
ang naging titulo, at ang disenyo ng pabalat. Sa disenyo ng pabalat,
hinihinging mapuna ang kahulugan ng mga simbolong nakapaloob dito at ang
kaugnayan nito sa istorya
II. PUNA SA MGA TAUHAN. > sa bahaging ito, ipinapakilala ang mga tauhan.
Ilalarawan ang mga ito ayon sa pagkakalarawan sa akda. Maliban dito,
kinakailangan mong magbigay ng sariling opinyon patungkol sa kanilang
naging papel sa istorya at ihambing ang mga ito sa iyong lipunang
ginagalawan(o sinisimbolo ng kanilang katauhan).
III. PUNA SA LIPUNAN > dito mo naman ilalahad ang iyong paglalarawan o
masasabi patungkol sa
IV. mundong ginagalawan ng mga tauhan sa istorya.
V. BISANG PANLIPUNAN > Sumasagot ito sa katunangang ano ang sinisimbolo
ng lipunan sa loob ng istorya. Maaari din itong ihambing sa tunay na lipunan.
VI. TEORYANG PAMPANITIKAN > Isang sistema ng mga kaisipan at
kahalagahan ng pag-aaral na naglalarawan sa tungkulin ng panitikan,
kabilang ang layunin ng may-akda sa pagsulat at layunin ng tekstong
panitikan na ating binabasa. Sa bahaging ito, tutukuyin kung anong dulog ng
teoryang pampanitikan ang ginamit sa akda. Ito ang mga sumusunod na
dulog:
a. Teoryang Klasismo/Klasisismo - Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng
mga pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba ng estado sa buhay ng
dalawang nag-iibigan, karaniwan ang daloy ng mga pangyayari, matipid at
piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang may
kaayusan.
b. Teoryang Humanismo - Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao
ang sentro ng mundo; ay binibigyang-tuon ang kalakasan at mabubuting
katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp.
c. Teoryang Imahismo - Ang layunin ng panitikan ay gumamit ng mga
imahen na higit na maghahayag sa mga damdamin, kaisipan, ideya,
saloobin at iba pang nais na ibahagi ng may-adka na higit na madaling
maunawaan kaysa gumamit lamang ng karaniwang salita. Sa halip na
paglalarawan ay tuwirang maglalahad ng mga imahen na layong ilantad
ang totoong kaisipan ng pahayag sa loob ng panitikan.
d. Teoryang Realismo - Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga
karanasan at nasaksisan ng may-akda sa kanyang lipunan. Samakatuwid,
ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo
sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagkaepektibo
ng kanyang sinulat.
e. Teoryang Feminismo - Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng mga
kalakasan at kakayahang pambabae at iangat ang pagtingin ng lipunan sa
mga kababaihan. Madaling matukoy kung ang isang panitikan ay
feminismo sapagkat babae o sagisag babae ang pangunahing tauhan ay
ipimayagpag ang mabubuti at magagandang katangian ng tauhan.
f. Teoryang Arkitaypal - Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga
mahahalagang bahagi ng akda sa pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit
hindi basta-basta masusuri ang mga simbolismo sa akda. Pinakamainam
na alamin muna ang kabuuang konsepto at tema ng panitikan sapagkat
ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay magkaugnay sa isa’t isa.
Ang lahat ng simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinapakilala
ng may-akda sa mga mambabasa.
g. Teoryang Formalismo/Formalistiko - Ang layunin ng panitikan ay iparating
sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang tuwirang
panitikan. Samakatuwid, kung ano ang sinasabi ng may-akda sa kanyang
panitikan ang siyang nais niyang ipaabot sa mambabasa – walang labis at
walang kulang. Walang simbolismo at hindi humihingi ng higit na
malalimang pagsusuri’t pang-unawa.
h. Teoryang Saykolohikal/Sikolohikal - Ang layunin ng panitikan ay
ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga salig (factor) sa
pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw,
pagkatao) sa isang tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda na ang
tao ay nagbabago o nagkakaroon ng panibagong behavior dahil may nag-
udyok na mabago o mabuo ito.
i. Teoryang Eksistensyalismo - Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may
kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para sa kanyang sarili na
siyang pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo (human existence).
j. Teoryang Romantisismo - Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang
iba’t ibang paraan ng tao o sumasagisag sa tao sa pag-aalay ng kanyang
pag-ibig sa kapwa, bansa at mundong kinalakhan. Ipinakikita rin sa akda
na gagawin at gagawin ng isang nilalang ang lahat upang maipaalam
lamang ang kanyang pag- ibig sa tao o bayang napupusuan.
k. Teoryang Markismo/Marxismo - Ang layunin ng teoryang ito ay ipakita na
ang tao o sumasagisag sa tao ay may sariling kakayahan na umangat
buhat sa pagdurusang dulot ng pang-ekononiyang kahirapan at suliraning
panlipunan at pampulitika. Ang mga paraan ng pag-ahon mula sa
kalugmukan sa akda ay nagsisilbing modelo para sa mga mambabasa.
l. Teoryang Sosyolohikal - Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang
kalagayan at suliraning panlipunan ng lipunang kinabibilangan ng may-
akda. Naipakikita rito ang pamaraan ng mga tauhan sa pagsugpo sa
suliranin o kalagayan ng lipunan na nagsisilbing gabay sa mga
mambabasa sa magpuksa sa mga katulad na suliranin.
m. Teoryang Moralistiko - Ang layunin ng panitikan ay ilahad ang iba’t ibang
pamantayang sumusukat sa moralidad ng isang tao – ang pamantayan ng
tama at mali. Inilalahad din nito ang mga pilosopiya o proposisyong
nagsasaad sa pagkatama o kamalian ng isang kilos o ugali ayon sa
pamantayang itinakda ng lipunan. Sa madaling sabi, ang moralidad ay
napagkakasunduan ayon na rin sa kaantasan nito. Makikita ito sa istorya
na ang pangunahing tauhan o mga tauhan ay nagkaroon ng suliranin
patungkol sa paggawa ng desisyon tulad ng dapat o gusto mo pero mali at
‘di dapat o ayaw mo subalit tama.
n. Teoryang Bayograpikal - Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang
karanasan o kasagsagan sa buhay ng may-akda. Ipinahihiwatig sa mga
akdang bayograpikal ang mga bahagi sa buhay ng may-akda na siya
niyang pinakamasaya, pinakamahirap, pinakamalungkot at lahat ng mga
“pinaka” na inaasahang magsilbing katuwang ng mambabasa sa kanyang
karanasan sa mundo.
o. Teoryang Queer - Ang layunin ng panitikan ay iangat at pagpantayin sa
paningin ng lipunan sa mga homosexual. Kung ang mga babae ay may
feminismo ang mga homosexual/LGBT naman ay queer.
p. Teoryang Historikal - Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang karanasan
ng isang lipi ng tao na siyang masasalamin sa kasaysayan ay bahagi ng
kanyang pagkahubog. Nais din nitong ipakita na ang kasaysayan ay
bahagi ng buhay ng tao at ng mundo.
q. Teoryang Kultural - Ang layunin ng panitikan ay ipakilala ang kultura ng
may-akda sa mga hindi nakakaalam. Ibinabahagi ng may-akda ang mga
kaugalian, paniniwala at tradisyong minana at ipasa sa mga sunod na
salinlahi. Ipinakikita rin dito na bawat lipi ay natatangi.
r. Teoryang Feminismo-Markismo - Ang layunin ng panitikan ay ilantad ang
iba’t ibang paraan ng kababaihan sa pagtugon sa suliraning kanyang
 kinakaharap. Isang halimbawa nito ay ang pagkilala sa prostitusyon bilang
tuwirang tugon sa suliraning dinaranas sa halip na ito’y kasamaan at
suliranin ng lipunan. Kung ang kakaibahan ay dumaranas o naaapektuhan
ng suliraning panlipunan at ito ay gumamit o gumawa nang masamang
solusyon, magpopokus pa rin ang istorya sa mabuting hangarin nito.
s. Teoryang Dekonstruksyon - Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang iba’t
ibang aspekto na bumubuo sa tao at mundo. Pinaniniwalaan kasi ng ilang
mga pilosopo at manunulat na walang iisang pananaw ang nag- udyok sa
may-akda na sumulat kundi ang pinaghalu-halong pananaw na ang nais
iparating ay ang kabuuan ng pagtao at mundo. Makikita ito sa mga
istoryang kinapapalooban ng marami at iba’t ibang pananaw.

VII. Simbolong Pilipino/ Simbolismong Pilipino. > Sa bahaging ito tatalakayin kung
anong katangian ng mga Pilipino o kultura ang pinakita sa istorya.
VIII. Rekomendasyon. > Mula sa sinuring akda, magbigay ng payo sa mga
mambabasa sa hinaharap. Ilalahad mo rin dito ang iyong pananaw, opinyon,
interprestasyon at natutuhan sa akdang binasa o ang naging epekto sayo
nito.
 PAKSA: KASANAYAN SA PAGSULAT
SUBTOPIKO: KAHULUGAN, URI, ISTANDARD, PROSESO AT IBA PA.

PAGSULAT - Isang paraan upang ang kaisipan ng isang tao ay kanyang maipahayag
sa pamamagitan ng mga simbolo. Paraan din ito ng nagpapahayag sa kapwa kung
saan naiaayos ang iba’t ibang ideya na
pumapasok sa isipan

A. MGA URI NG SULATIN

A.1. Expressive - Ginagamit ito sa mga pampersonal na sulatin. Tulad ng diary,
journal at iba pa.
A.2. Formulaic - Ang sulating ito ay may sinusunod na istandard o pormat. Tulad
ng mga liham pangkalakal, tesis, disertasyon, sulating teknikal at ulat siyentipiko.
A.3. Imaginative - Mga sulatin o akdang likhang isip ng manunulat. Tulad ng mga
maikling kwento, nobela, dula at iba pa.
A.4. Informative - Sulating nagbibigay ng impormasyon at ebidensya. Tulad ng
mga ulat, balita at iba pa.

B. ISTANDARD NA ISINASAALANG-ALANG SA PAGSULAT

B.1. Kaisahan - Kinakailangang tumatalakay o may kinalaman sa pangunahing
paksa ang bawat pangungusap.
B.2. Kasapatan - Kinakailangan na sapat ang mga datos na kukumpleto sa
pangangailangan ng mga detalye ng ipinahahayag.
B.3.Kaugnayan - Kailangang lohikal na kumokonekta ang mga pangungusap.
Maayos ang pag-uugnayan ng mga sinusundan at sumusunod na pangungusap
sa pagbubuo ng talataan.
B.4.Kalinawan - Gumamit ng mga eksaktong o tiyak na mga salita at huwag
maging maligoy sa pagpapahayag. Gumamit rin ng mga bantas na aakma o
tutugma sa pahayag.
B.5.Diin - Ang pagbibigay diin ay makikita sa anyo ng pagsulat ng pangungusap.
Halimbawa, kung sa salitang Wikang Filipino, ang binigyang diin ang wika,
samantalang sa Filipinong Wika, ang binibigyang diin naman ay ang Filipino.
Maging sa mga talata, gumamit ng mga katagang magdadala sa mambabasa na
maisip kung ano ang binibigyan ng diin sa pahayag.

C. PROSESO NG PAGSULAT
 C.1. Prewriting - Sa prosesong ito ay inaalisa o pinag-aaralan ng manunulat ang
target na mambabasa. Tinitiyak ang layunin kung bakit magsusulat, nililimitahan
ang saklaw at hangganan ng tatalakayin at lilikha ng maaaring lalamanin ng
sulatin. Maaaring ikonsedera ang sumusunod:
C.1.1. Layunin- Ano ang nilalayon ng iyong pagsulat o bakit kinakailangan
mong sulatin ito? (ano ang kinakailangan mong maisulat o maipahayag?)
C.1.2. Paghahanda- Ano-ano ang mga nararapat gawin bago
magsimulang sumulat? (mga dapat na basahin na may kaugnay sa paksa
at sino ang dapat na konsultahin o pagtanungan)
C.1.3. Mga komponent- mga kakailanganing sangkap sa susulatin(modelo
o awtlayn na dapat sundin sa pagtatakay o pagsulat ng paksa)
C.1.4. Ebalwasyon- Mga kriterya na hinihingi o ekspektasyon ng susulatin
(ano ang hinahanap ng mambabasa sa tekstong iyong susulatin)
C.1.5. Mga kabagsakan- Ito ang mga kamalian na naisagawa na ng mga
naunang sumulat ng paksang iyong susulatin .
C.2. Drafting - Gumagawa ng burador, o istruktura ng mga ideya. Ito ang aktwal
na paglalakbay sa daigdig ng pagsulat.
C.3. Revising - Sa puntong ito, inilalagay ang sarili sa kalagayan ng mambabasa.
Muling iniisip ang mga dulog na dapat gamitin upang higit na maging katanggap-
tanggap at gumagawa ng mga pagbabago sang-ayon sa nakikitang
makapagpapahusay pa ng isinulat na burador
C.4. Polishing - Dito isinasagawa ang pag-eedit at pagtingin sa mga kamaliang
teknikal, pagbabantas at paggamit ng mga wastong salita.

D. PAGSULAT NG LIHAM
D.1. Mga Pormat sa Pagsulat ng Liham
D.1.1. Full block
Sa anyong ito, lahat ng bahagi ng liham ay nagsisimula sa gawing kaliwa
ng papel at walang nagaganap na indensyon.
D.1.2. Semi Block Style
Sa anyong ito, inilalagay ang pamuhatan (return address), bating
pangwakas at lagda sa gitnang bahagi ng liham. Wala ring nagaganap na
indensyon sa katawan ng liham sa uring ito.
D.1.3. Modified Block Style
Karaniwang ipinapasok ng limang espasyo o pagitan ng titik ang bawat
simula ng katawan ng liham. Ito ang tinatawag na indesyon.
D.2. Komponent ng Liham
D.2.1. Pamuhatan (return address) - Ito ang ang bahagi ng liham na
nakasaad ang adres ng sumulat, telepono o kaya adres ng email. Kung
mayroon ng letter head ang ginagamit na liham, hindi na kinakailangan
pa ang bahaging ito.
D.2.2. Petsa (date) - Huwag itong kalilimutang ilagay sa pagsulat o
pagpapadala ng liham. Kung mayroon nang letter head, ito ang nauunang
isulat sa liham.
D.2.3. Patunguhan (inside address) - Inilalagay dito ang pangalan ng
susulatan, posisyon, at address.
 D.2.4. Bating Panimula (Salutation) - Dito isinusulat ang pangalan ng
taong susulatan. Sikaping maging magalang sa bating panimula.
Karaniwang ganito ang pagsulat ng bating panimula.
Bb./Gng.__________ :(kung babae at hindi alam ang katayuan)
G.___________ :(kung lalaki)
Mahal na G.___________ : Dear Sir:
Mahal na (posisyon ng sinusulatan): hal. Mahal na Pangulo:
Sa Kinauukulan : (kung hindi tiyak kung sino o ano ang katayuan
ng patutunguhan ng liham)
D.2.5. Katawan (body) - Inilalahad dito ang mensahe o layunin kung bakit
sumulat.
D.2.6. Bating Pangwakas (Complimentary Close) - Bilang pagwawakas sa
liham, karaniwang ginagamitan ito ng paggalang, depende sa taong
sinusulatan. Narito ang halimbawa ng ilang gamiting bating pangwakas:
Lubos na gumagalang, (pinaka pormal)
Gumagalang, (tipikal, hindi gaanong pormal)
Lubos na sumasainyo, (nyutral)
Sumasaiyo, (pangkaibigan, impormal)
D.2.7. Lagda (Signature Block) - Panghuli sa liham ay ang lagda ng
sumusulat. Karaniwang inilalagay ang posisyon ng sumulat depende sa
layunin ng liham na ginawa.
D.3. Katangiang Dapat Taglayin ng Isang Liham
D.3.1. Kalinawan (clear) - Maipakita ang pagiging malinaw ng isang liham
sa pagsunod-sunod ng mga ideya. Hindi dapat maging sobrang mahaba o
maligoy dahil higit na malinaw kung simpleng pangungusap lamang.
D.3.2. Kawastuhan (correct) - Tiyakin na wasto ang bawat pahayag o
sasabihin sa liham. Kasama rin sa kawastuhan ang tamang gamit ng mga
bantas.
D.3.3. Kumpletong Kaisipan (complete idea) - Ang kasapatan ng mga
impormasyon ng isang liham ay nakatutulong sa madaling pag-unawa ng
bumabasa ng liham.
D.3.4. Kakikitaan ng paggalang (courteous) - Gumamit ng mga salitang
nagpapahayag ng paggalang lalo na kung wala kang sapat na kaalaman
sa taong iyong sinusulatan.
D.3.5.Kaiklian (concise) - Iwasan ang paglalakip ng mga detalyeng
wa;amg kabuluhan at hindi makatutulong sa nais sabihin na
makapagpapahaba lamang sa ginawang liham.
D.3.6. Kombersasyonal (conversational) - Sabihin sa paraang natural ang
mga nais sabihin upang higit na maging epektibo ang pagkakaunawaan.
 PAKSA: PAGTATAYA SA KASANAYAN SA PAGSULAT
SUBTOPIKO: PAGSULAT NG ISKRIP SA RADIO BROADCASTING

PAGSULAT NG ISKRIP SA RADIO

Ang iskrip sa radio ay isang nakasulat na materyal na nagpapakita ng mga
dayalogong binabasa ng tagapagbalita. Mahalaga ang paggamit ng iskrip sa
pagbabalita upang maging maayos, malinaw, at organisadong maiparating sa mga
tagapakinig ang balita.

MGA PAALALA SA PAGSULAT NG ISKRIP SA RADYO

1. Ang isusulat na iskrip ay dapat malinaw at madaling maintindihan
2. Gumamit ng mga salitang madaling maunawaan.
3. Gawing maikli at simple ang balita ngunit naglalaman ng mahahalagang
impormasyon.
4. Iwasang haluan ng personal na opinyon ang balita.
5. Isulat ang iskrip gamit ang malalaking letra upang madali itong mabasa.
6. Guhitan ang mga SFX (sound effects) at MSC (music).
7. Ipakita rin kung paano gagamitin ang mga musika at epektong pantunog.
8. Kailangan may dalawang espasyo pagkatapos ng bawat linya sa iskrip kapag
kinompyuter.
9. Lagyan ng numero ang bawat linya. Ilagay ang numero sa kabilang bahagi bago
ang unang salita ng linya upang maging madali ang pagwawasto kapag nagre-
recording.
10. Ang mga emosyonal na reaksyon o tagubilin ay kailangang isulat sa malaking
titik o ikulong sa panaklong. Ginagamitan lamang ito upang ipabatid kung
papaano sasabihin ang mga linya o dayalogo.
11. Maglagay ng tutuldok o kolon ( : ) pagkatapos isulat ang mga pangalan ng
tauhang magsasalita o pagkatapos isulat ang SFX o MSC. Mga Alituntunin sa
Paggawa ng Script na Panradyo:

MGA ALITUNTUNIN SA PAGGAWA NG ISKRIP NA PANRADYO:

1. Pagsasaliksik ng mga impormasyon batay sa paksa. Maaaring pagmulan ng
impormasyon ang mga nauna nang mga dokumentaryo na may ulat na at
reperensya. Maaari ding gamitin ang survey at interview questions para kumuha
ng mga detalyadong impormasyon mula sa awtoridad.
 2. Binibigyang pansin ang kredibilildad ng mga tao o impormasyon. Kaya naman,
ang maingat na pagsasa-alang-alang ng kanilang background at authenticity ay
magbibigay ng matatag na pundasyon tungkol sa paksa.
3. Magkaroon ng isang focus tungkol sa paksa. Ito ay dahil maaaring maging
malawak ang usapin, kaya naman kailangang linawin kung hanggang saan
lamang ang bibigyan ng priyoridad sa script.

MGA MAHAHALAGANG TERMINOLOHIYA SA PAGBABALITA

Tagapakinig- ang tao o grupo na pagtutuunan /paglalaan ng programa sa radyo.
Broadcaster – tagapaglahad o tagapag hatid ng impormasyon sa madla para sa
publiko.
Broadcasting- anumang uri ng paraan ng pakikipagkomunikasyon o pagtatransmit ng
mensahe o signal sa publiko gamit ang isang electronikong kagamitan
Tuning on into radio-ang pag-switch ng radyo sa istasyon ng nais pakinggan
Live Broadcast – ang direktang pagsasahimpapawid ng programa ng walang anumang
pre-recording o paglalapat ng anumang espesyal na tunong.
Skript – nakasulat na kopya ng mga salitang dapat na sabihin habang isinasagawa ng
programang pang radyo
Station id- ang berbal na paraan ng pagpapakilala ng kanilang identidad o
pagkakakilanlan. Dito naasaad ang tiyak na pangal ng istasyon, programa at talapihitan.
OBB- (Opening of the Billboard) swich ng radyo para marinig sa ere, sa pagsisimula
ng pagbabalita sa radyo.
CCB –(Closing of Billboard) pagsasara ng swich ng radyo station.

NILALAMAN / MGA BALITA SA ISANG PAGBABALITANG PANRADYO

1. Pangalan ng programa/ ID ng programa – mahalaga ito upang magkaroon ng
pagkakakilanlan ang programa.
2. ID ng istasyon - pagkakilanlan din ang layunin nito. Hal. MSC FM 97.1 SONG
3. Tagline – isang linya na magiging imahe ng inyong programa. Hal. Walang
kinikiling. Walang sinusuportahan. Serbisyong totoo lamang. 24 oras.
4. Panimula/ OBB (Opening of the Billboard) – Ito ang pagpapakilala ng/ ng mga
news anchor sa kanilang programa at mga ulo ng mga balita.
5. Balitang Lokal – mga balitang naganap sa loob ng bansa.
6. Balitang Internasyunal – mga balitang naganap sa labas ng bansa.
7. Balitang Pangkalusugan – balita tungkol sa kalusugan
8. Balitang Showbiz – usapin patungkol sa mundo ng showbiz
9. Balitang Isport – mahahalagang kaganapan sa mundo ng pampalakasan
10. Ulat panahon/ weather report – balita tungkol sa estado ng panahon.
11. Infomercial (Information-Commercial) – patalastas na kung saan kapupulutan ng
aral o impormasyon.
12. Pangwakas/ CCB (Closing of billboard) – muling pagpapakilala sa programa at
pagpapasalamat ng mga news anchor sa mga tagapakinig. Pagsasara ng switch
ng radio station.

MGA TAONG BUMUBUO SA RADIO BROADCAST

 1. Tagapagbalita/ Anchor – Ang tagapag-ulat /anchorman ang siyang naghahatid
ng balita sa radyo. Walang karapatan ang tagapag-ulat/anchorman na baguhin
ang balitang iniwasto kung walang pahintulot ang editor
2. Field Reporter- Mga tagapagbalita sa iba’t ibang kategorya na nakatalaga sa
labas ng istasyon. Maaring idinistino sa mga lugar kung saan naroon ang mga
paksa ng balita.
a. Ulat panahon- Tagapagbalita sa kalagayan ng panahon.
b. Balitang isports- Tagapagbalita tungkol sa mga balitang isports.
c. Infomercial- Isang patalastas o paalala na inilalahad sa paraang informative
ng tagapagbalita. Karaniwang may masigla at angkop na tinig sa inilalahad
na patalastas maaring produkto o mga serbisyo.
d. Entertainment – maaring tagapaglahad ng balitang showbiz o anumang balita
at impormasyon na may layuning makapagbigay ng kaaliwan at paglilibang
3. Teknikal – Ang taong resposable sa mga teknikal na usapin at pangangailngan
ng grupo, ang paglalapat ng mga audio files sa mga bahagi ng 5

HALIMBAWA NG ISKRIP SA PAGBABALITA

Titulo ng Programa: Radyo Balita Ngayon
Uri ng Programa: News Program
Petsa: 05, Oktubre, 2012
Oras: 11:30 a.m – 12:30 p.m
Tagapagbalita/ Anchor/ Host: Nasra S. Saez

https://ilikekagome.wordpress.com/2012/10/10/radio-script-tagalog/