insan dünyada yalmzd1r - işte felaket

burada ! . Yalmica insan ve etrafında

..

sessizlik - yeryüzü gibi. Birbirinizi

sevin - bunu kim söyledi ?
BU k.Im.m .dd·
1 IOSI ?• •••

Fyodor M. Dostoyevski
 Şizofrengi.
tki ayda bir çıkardı. (Genellikle.)
Sahibi ve Yazı Işleri Müdürü
Ayşegül Akyaprakh Hanımefendiydi.
Ve yıl 1992 idi.
Bunlar halen böyle.
Yayın Kurulu (Soldan sağa)
Kültegin, Fatih, Yağmur ve Banu'dan ibaretti.
Yapım-Tasarım
Grar tı .

Yazışma Adresi, P.K. 187 Bakırköy-lstanbul'du.

(Bunlar da hale� böyle)
Ne değişti diyeceksiniz ?
Bir kere Kasım geldi. 5. sayı çıktı (elinizdeki).
Sonra son aylarda çok sigara israfı oldu. Ve Roger
Waters "Amused to Dcaıh", Toto "Kingdom of Desire"
ilc girdiler hayatımıza.
Açık deniz gemileriydik. Bütün pusulalar yitirilmişti.
Umutl�İnız aşklarımız ve değerlerimiz vardı yine de.
Yağmur ve D urul oturdular, 'Dostoyevki ve İntihar ın
. çevirisim tamamladılar� Yağmur soluklanmadan
Alienografik bir y azı yazdı: Aziz dostumuz,
büyüğüniüz Y_ı l ma z Öner duygulardan kavrarnlara
doğru yolculuğa koyuldu. Cem balıara taktı.
· 'Ars Longa, bdiıar kısa'ydı. Fatih gecekondulara gitti. ·

Döndüğünde bir yai:ısı oldu. Sürüklenişimiz sürüyordu,

evierimize sığınmışuk. Sabri Gürses 'Düş ve Ben'i
getirdi, Levent Küey "C'est la vie'yi. Erdoğan 'birey
olma' budalalığına söz uzattı, Ali Babaoğlu ise
'yükselti.len yeni değerlere'.
Haldun Soygür Ankara'dandır ve dostumuzdur. 'Folie
a Clinique'y i gönderdi.
Hakan, Russel Jacoby'nin kitabını neredeyse bitirecek.
'Konformist Psikoloji' bu seferki uğrağı.
Dergide sıra medyalardaki ruh taeirierine de gelecek,
kısmetse eğer. Ruhumuzun devre mülk edildiği bir
. dünyada, ruhla uğraşmaya 'memur' edilmiştik, bir çığlık
auık. Şizofrengi çıku. Elimizden bu kadan mı
geliyordu, bilemiyoruz.
Ortada çok hamburger, çok yanşma, çok medya, çok
ölüm, çok rezillik vardı. Çok ağırımıza gidiyordu.
Delilik üzerine alfa, beta, delta, omega bir muhabbet
yaptılar. Aynen yazdık.
Banu çok matrak bir çeviri yaptı gene. Bu kez Changes
dergisinden. Changes'in Eylül sayısında. 1. sayımızda·
yer alan R.G.Ö.'nün·"Şizofreni" şiiri İngilizce olarak
yayınlandı. Bilmukabele yaptık.
AFP'den (Associated Fatih Press) "siz ne yapardınız"
diye bir soru var. Yanıt vermeniz gerekmiyor. HatLa
okumaruz bile. Dergi sizde. Elinizdeyiz.
R.G.Ö. ve A.Ö. şairlerimiz, bu sayıda. Sonra "Iniş"
var. Serdar Koçak var bir de. Hem de.
Mehmet Şenol da "Amused to Deaıh" iptila düzeyinde.
'

Yazıyor, bize veriyor, biz kaybediyoruz

(Dağınıklıktan gebereceğiz).
O'nun hikayesi var içeride, biryerlerde.
Mizanpaj'da MustafaŞafak, Yeşim TıirbiJ,
Mehmet Şenol,
Dizgide Müzeyyen Teyze, H�lal Abla,
Montajda Belamir Abi,
Basımda Yalçın Ofset, ailecek yeraldılar.
Peykan Gençoğlu, Bülent Pişmişoğlu, Elif, Yurdaer,
Hasan, Talip,Emrah, Ahmet kanatlardan dağıtıma
katıldılar.
Tan Cemal Genç, Metin Üstündağ, Uğur Vardan,
Cezmi Ers.öz tanıtımdaki dostlanmız.
Ve.siz.
Tanışmıyoruz. İstanbul'daysanız 21 Kasım'da saat
13.00'de Bilar'a bekliyoruz, dergiyi konuşmaya.
Bir ad konacaksa, toplantının adı genişletilmiş yayın
kurulu toplantısı. Sürekli olmasını düşünüyoruz.
Birlikte nereye gideceğimizi konuşaJım.
"Bu dergi ne işe yarar"ı. Hiç olmazsa, muhabbet olur.
Ha. birde;
4. sayıda felaket hatalar var.
"NegatifPsikoanaliz ve Markstzm"in yazan Heinrich
Rcgius olarak çıkmış. Russel Jacoby olacak.
Erdoğan'ın yazısındaki Kant alıntısında öldürücü bir
cümle atlanmış. anlam kaymış. Yamulmuş.
Bakın nasıl çıkmış " ... her defasında, kendi kişisinde
olduğu kadar başka herkesin kişisinde de sırf araç
olarak daveanacak biçimde eylemde bulun.''
Doğrusu (son cümle), " Sırf araç olarak değil, aynı
zamanda amaç olarak daveanacak biçimde eylemde
bulun" olacaktı. Bir hata ancak bu kadar ·

muhteşem olabilir.
 Delilik ü zeri n e
tart1smalar
ALFA: Adam işte şey . Bir yer­
de memur. İşte bir evlifiği var
Ailesinin ee. . zoruyla ya da
yardımıyla evlendicilmiş bir
adam bir yerde memur olarak
çahşıyor. İşte evraklar geli­
yor, o evrakları kaydediyor,
başka bir işi y'ok. Bütün bir
ö�rü yalrpz başına geçirmiş,
daha önce hiçbir kurumda te­
davi görmemiş, tedavi gerek­
sinmesi hissetmemiş, içine ka­
panık bir adam. Fakat o ku­
rumdaki iş buna ağır geliyor,
çok fazla evrak biriktiği za­
man, zaman zaman götürüp
yakiyor bu evrakları.
ALFA: Ama evraklar da yani
böyle ,aman aman önemli şey-
ler değiL
Olmasa d a
olurlar ya­
nı.
B ETA:
Ama ev­
r ak bu
önemli ya­
ni. Resmi
4
evrak.
. 1
ALFA: Yaa adam işte, bir yer­
den bir yere kayıt yapıyor
am� bu evrakların bir kısmı
ağır çalışan bir insan olduğu
için önüne yığılmış çok fazla
yığılınca dikkat çekmeye baş­
lamış dikkat çekince de çalış­
mıyorsun, tembelsin izlenimi
uyandırma korkusuyla. Zaten
işyerinde de pek yakını olma­
yan, bir köşeyc sinerek çalı-·
şan bir adam giderek yavaş
yavaş bu evrakları yakmaya
başlamış, bir gün bunu gör­
müşler ve şikayet etmişler.
DELTA: Hiç evraklar yokmuş
gibi oluyor, sonuçta.
ALFA: Fakat yani bu �oruş­
turmanın açılması sebebi ev­
rakların cksikFğinin açtığı
idari sorunlar falan değil,
adamın evrakları yakıyorken
görülüyor olması yani belli bir
işlerfiği engellemesi falan de­
ğil. Önce özel soruşturma, so­
nuçta da bu adam akıllı mıdır,
deli midir diye hastaneye gön-
deriliyor. Şeyden t�t da, ço­
cukluğundan, cinsel hayatına,
beyin tomografisine kadar, or­
dan EEG'ye, psikolojik testle­
rine kadar. Ailesiyle görüşme,
iş yerine mektup yazma. Yani
o güne kadar psikiyatrinin ya
da hukuk sisteminin hiçbir şe­
kilde ilgisini çekmemiş ve çck­
meyeceği de kesin olan bir
adam birkaç kağıt parçası
yaktıktan sonra birdenbire
bü Lün hayatı merak edilmeye
başlanıyor. Bütün hayatı, ha­
yatının bütün ince ayrınuları.
OMEGA: Adam ne diyor peki?
Yani niye yaptığını söylüyor?
ALFA: Adam o kadar içine
kapanık ki, hiçbir şeye tepki
de göstermiyor, işte bunu da
söylüyor, çok ağlr geldi iş yü­
kü bana diyor. Fakat hastane­
deki tavrı da, yani hastane de
böyle biraz ilgisiz. ve şey böyle.
BETA: Lakayd
ALFA: Du bile durumu değer­
lendiriyor gibi gözükmüyor
bir semptom olarak değerlen­
diriliyor mesela olur mu ca­
nım işte adam durup durur­
ken buraya gelse karşı çıkmaz
mı, benim burada ne işim var
demez mi, burada mutlaka
vardır birşey . İşte o vardır
birşeyi bulmak için bütün ne
kadar tıbbi teknoloji de kulla­
nılarak bütün bir hayatı, bü­
tün bir beyni bütün bir bede­
ni araştırıldı aqamın.
BETA: Önemli olan bu ada­
mın bu d-avranış sebebiyle
psikiyatriye gelmiş olması ve
bizim de ona bir kılıf bulma­
mız. Yani hasta dememiz.
OMEGA: Ee ne demcliyiz.
ALFA: Abi yani ne demekten
öte psikiyatriye niye getirilir
bu insanlar. Ne lüzumu var.
BETA: Birşey demek g�rekir
mi yaıii. Salt bu davranış se­
bebiyle getirildi diye
ALFA: Sonra sen salt bu dav­
ranış nedeniyle adamın yani
bütün haya tını araştırma hak­
kını kendinde nasıl bulur un.
B ETA: Uyumsuzluk, kişisel
sorunlar, adamın kendi isteği
söz konusu değil. Burada avu­
kata bile birşey çıkarı la b i lir.
Demek k i avukatın gözünde
de bu davranış garip bir dav­
ranış ve ancak psikiyatri de­
nen bir kurum ancak bu işin
al tından çıkar diye düşünü­
yor.
ALFA: Ama şu var avukatla-
rın kendi meslek
pratiklerinde müvek­
killerini savunmala­
rının yöntemlerinden
biri bu.
OMEGA: Ama sen
bu . . kendin deme­
mişsin ki k ardeşim
bu adamı bize gönde­
rin biz buna bir kılıf
uyduralım. Sana yollamışlar
bu adamı.
Bence adam gelinceye kada�
psilciyatrinin bir suç u yok.
ALFA: Olur mu. Psikiyatri bu
zincirin bir halkası zaten.
Adam zamansal olarak biraz
daha geç buluşuyor psikiyat­
riyle hepsi bu. O geçmesi gere­
ken doğal yolu geçti.
OMEGA: Ama sen bu sonuca
nasıl varıyorsun. Görü)üyor­
sun ve öyle varıyorsun. Ya bu
adam deseydi ki bu evrakları
şeytanın evrakları olduğu için
yaktım. Çünkü şeytan bunu
Türkiye Cumhuriyetini yok
etmek için yolladı ben de bu iş
için görevl�nd irildim. Ben d�
Türkiycyi kurtardım deseydi,
o zaman sen bu ta rt ışmayı ya­
pacak mıydın?
ALFA: Evet yapmayacaktım.
Ama sonuçta..
BETA: Ilah ha...
DELTA: Hah ha. Evet.
OMEGA: O yüzden psikiyatri-
ye gelinceye kadar burada
psikiyatrinin bir
suçu yok bence
B ETA:- Olaydan
önce, sonra diye
konumları birbi­
rinden ayırmak
çok yanlış, psiki­
yatri bu adamdan
· önce de böyle ka-
rarlar - verdi ve
vardı yani. Sonuçta psikiyatri
diye bir kurum var. Suçu yok
demek çok s açma. Psikiyatri
kaç senedir . . .
OMEGA: B ir§ey diye c eğim,
yani psikiyatri suçlu olacak
mıydi bu adam şeytan deseydi
evraklara?
ALFA: Ama ben onu şey yap­
mıyorum. Bu adaının seçilme­
si yani bu adamın kendi çalış­
ma arkadaşları, yaşadığı böl­
gedeki insanlaı;. arasından se- .
çi_lcrek hem hukukun hem psi­
kiyatrinin çemberine düşmesi­
nin ge rek çesi bu adamın ev­
rak yakması ya - Yaa bu adam
evr a k yakmasaydı şeytanın
bilmemnesi ile ilişkisi olsa hile
belki haberimiz olmayacaktı.
lleiki dağ başında yaşayacak­
lı.
BETA: Burada düzen bozucu
bir şey var, sonuçta ·
OMEGA: Sen evrak vermiş­
sin, fakat evrakların yok, bu
adam yakmış evrakları. Sen
şimdi ...
DETA: Ilah ha. Tabi senin de
kuyruğuna hasabilir. Alfa da
5
 bu kurumun içinde dişli
DELTA: Sonuçta şunu tartışı­
yoruz aslında. Kurumlar in­
sanlar için yok, insanlar ku­
rumlar için var sonucuna geli­
niyar buradan.
ALFA: Tabii bu adam işi ya­
vaş yapıyor, herkes kadar hız­
lı değil. Yerine başka biri ko­
nup iş halledilecek ta ki gidip
o kağıtları yakana kadar.
Öbür türlü hiç derdi değil
kimsenin.
BETA: Sen bu davranışı salt
bir davranış anamalisine in­
dirgediğinde bu davranış o za-
. man, soru devlet, bürokrasi
bilmem ne bu şeylerin dışına
çıkıyor� direkt normal davra­
nış, normal olmayan davranış
şeyine geliyor di mi. Durup
dururken kağıt yakmak anor­
mal midir? Değil midir? Bunu
mu. tartışacağız. Yoksa bu he­
rif bir şekilde Devlet Bürokra­
sisini engellediği. için buraya
gönderildi. Yani bu soru iki
ayrı düzeyde tar�ışılabilir.
OMEGA: Diyelim şöyle, ku­
rumda bütün elemanlar top­
landı, ruhsal sağhğıyla ilgileni­
Iiyor. Fakat bu hangi örneğe
geliyor. İşte markette yüzleri
gülsün de müşterilere iyi. mal­
lar satsın diye insanlara psi­
koterapi ....
·ALFA: Sonuçta kurumun
mantığı iÇinde
OMEGA: Senin söylediğin
oraya geliy�r.. Bu adamın ruh-
6
sal sağlığıyla ilgilenmemişler. KAYlP
llgilen'sele� de suç, ilgilenme-
·
seler de.
YAZ GRUBUDUR TOTO.
BETA: Ben b irşey sorucam.
TERLEYEN BEDENLERlN,
Ama yani _işin kurumsal tara­ ILIK AŞKLARIN VE
fını bir yana bıraksan bile. SORUMSUZ RÜZGARLARlN
Sana gelen bir kişiye direkt SALTANATlNDA
ruhsal açıdan yardımın niteli­ DİNLERDİK. DAHA
ği nasıl olabilir yani sonuçta
B MİŞKEN
bu birtakım profesyoneller ta­
ETKlLEDl BİZİ. AFRICA'YI,
rafından diğerlerine verilen
MUSHANGA'YI, OUT OF
birşeydir. Diyelim bu adamın
durumu iyi, bir kurumda da LOVE'I, HEP O YAZDA
çalışmıyor, evraklarla da ha­ DİNLEDİK: GÖKTE ULU AY�
şır neşir değil. Fakat bu ada­ SIRTLARlMIZ GÜNEŞ
mın sorunları var: Hah işte YANIÖI, KESİNLİKLE
bizim istediğimiz gibi bir has­ AŞIKTIK.
ta. İşte burada mı, böyle kul­
lanılan bir psikiyatrik bilgi
JEFFREY PORCARO
mi? Bizim bilgimiz nereden
,
çıkmış, bizim bu hastalara
TOTO'NUN
yardımımız da daha önceden DAVULCUSUYDU.
şekillenmiş kurumsal şeylerin BÜYÜK MÜZİSYENDİ.
ışığında olmuyor mu? KİRALIK KATİLDİ.
- - �. -
DÜNYANIN EN lYl
ALFA: Zaten h akikaten psiki­
DAVULCUSUYDU. YA DA
yatriyi hukuktan izole edip
BlZE ÖYLE GELlRDİ.
ayrı bir özerk alanda işlevsel
JEFF, K1RL1 BlR
kılmaya dönük bir model de
hiç manalı değil, çünkü psik� AÖUSTOS'DA ARAMIZDAN
yatri başka yerlerden de siste­ AYRILDIN. ARTIK
me göbeğinden bağlı. YAZLARIMIZ DAHA
HAYALSlZ GEÇECEK. AYlN
BETA: Evet en başta karşı ÖNÜNDE ÇOK AZ BULUT,
çıktığımız nokta da o. Zaten
SIRT IZ DAHA AZ
bu tür sorunlara böyle yaklaş­
YANIK.
tığıllltZ sürece bu si temin için­
den hiç çıkamayız.
DURUL TAYLAH
YAGMUR tAYLAN
MIHMEI $ENOL
ÖZMEN GENÇ
BARI$ BÜYÜKOKUROGLU
 "Bilinçaltın"daiı Aklın Ruhuna Ulaş­
mak", yoksa " İçimizdeki Kavga·" mıydı,
neydi kitabın adı, hep şu "köklerine doğru
gerisin geriye aynen yaşayamadığı.mız"
duygulardan--yani iç dünyamızda tersine
olarak yeniden aynen -
üreyemeyen, kısacası ter­
DUYGULARDAN
. kavramlar yakıştırıyor ;ve bunlan,.biraz
olsun mürekkep yalaİnış biri olarak, az
. hiliyor, hatta daha ,ge .rilere
çok tanımlıya
gidip duyguların yol aldığı süreCi izleyebi­
liyoruz? Psiİüyatri disiplini, ps:lkiyatr'dan
önce kullanacağı kav- .
ramları; oluşma haliri­
·

silımez olaylardan- yola deyken daha doğum ye­

·çıkıyor o iki kitap da .. Ve
kavramların bu yollar üze­
rinde nerede boy verıneye,
neredey�e kaçıncı kilomet-
rede filizlenmeye başladığı­
nı anlatmak istiyor.
Aslında bu anlatım, çe­
viri bölümündeki psiki-
yatr-yazarlardan özellikle
Melaine Klein ve Joan Ri­
viere1ın deneyimlerini ve
hu deneyimlerden üretilen
temel tasarımları bir ucun­
dan çekip, açık söyliyeyim;
az kalsın sadece "kavram
dilinin· araştırılması". düze­
yinde kala\>ilirdi. Öyle ya,
dil, ilk hakiş'ta insana daha
somut, elle tutulur' mecaz-
lara baş vurmadan öyle
doğrudan doğruya açıkla-
nabilir bir Şey .gibi geliyor.
Ama dilin ardıı:ıda duygu­
lanan ve düşünen öznenin
kendisi var ve kitapların konulan da, dil-
. .
rinden ve anıridan.baş­
layıp adım ad.ıxrt izleme­
KAVRAM sini bekliyor. Kısacası
· . her kavram, kendisini
doğuracak ve biçimien­
YAKALAMAK direcek 9.uygulann han­
gi dürtü veya içgüdüler-
le bir kavram kıvamına
doğru yol aldığı sorusu­
YA DA
na açık olmalıdır.· Önce
psikiyatr kendisini bu
soruya açık ve haZır tut­
PSiKiYATR'IN malıdır. Ş urası belli ki .
duygular, belli biçim ve
· kalıplara sıkıŞtırılıp di-
GÖREVi sipline edilebildikleri,
yani "alıştıkları yolun
içine itildikleri" sürece
eli yüzü belli olur duru­
ma gelirler.· Onları kav-
ramlaşabilmeye elverişll
Yilmaz Öner oldukları bu durumlan
ile tanır ve yakalayabi-
lirsek, artık kavram
dünyamız da doğuyor, üst-ben'in ilk ışık­
.

de binbir çeşit kavramlarda ifadesini bu- ları beliriyor demektir. İşte bizi belli kav­
lan, kendilerine birtakım kavramlar ya­ ramları tutsak edecek olan üst-ben'in,
kıştırılan duygusal olaylar... Peki, nasıl duyguların patlak verdiği bilinç altı üze.:.
oluyor da belli duygusal olaylara belli rindeki despotluğu böyle başlıyor.

7

Herhan gi bir kitapçıya girdiği­
nizde psikot erapi k onusun da
bir çok ki t ap görebilirsiniz.
'Jung için Freud', 'Herşey me­
me· için- aşağı yukarı Klein
y anlısı bir perspektir, ' Basit
Psikoterapi-fenomenolojik va­
roluşçu ve sistemik çerçevede
psikodinamik yönclimli psiko­
analitik düşünce' gibi kitapla­
rın yanısıra, onların verdiği
kuralları uyguladığınız takdir­
de yaşamınızı tümden değişti­
�eceğini iddia eden terapi ki­
t apları da bulabilirsiniz. Ne
var ki, 'danışan' (clicnt) olma­
nın incelikler i konusunda bilgi
veren bir kitap bulmak ola­
naksızdır. Damşanların psiko­
t erapiden ne bek l cyecekleri,
ne beklem eyecekl cri konusun­
da bilgi eksiktir. Du makale,
psik o t erapötik literatürdeki
bu boşlukları az da olsa dol­
durmak amacıyla yazılmışt ır.
ÖGÜTLER
Arkadaşlarınızın önerdiği psi­
koterapiste gitme y in Arka­
. şıp daha kötü tanilara bile gi­
daşlar mız siz i oldu ğun uz gibi
sever, yoksa arkadaş ınız ol­
mazlardı. Demek ki etkin bir
terapist ön e rmcleri olas ı lığı
düşüktür. Benzer şekilde, 20
y ıld ır aynı terapiste gitmekte
olan birini dinlem eyin . Tera­
pi stle r i süpermarkette satılan
mallar gibi düşünün, iyisini
seçmeye g�yret edin.
Yüksek vizite ücreti olanlar­
dan uzak durun, çünkü dam­
şan say ısı az olduğu iı;in ücreti
8
Phil Lapworth..
yüksek tutmak zorundadırlar.
Çok az ücret ta lep edenler i-se
sonuçta çok az şey verebilir.
K upon kabul eden terapistleri
seçmeyin. Süpermarkette en
az 10 çeşit terapi olduğunu
unutmayın, size en uygun ola­
nını bu lana kadar birkaçını
deneyin. Tcrapis lin kapısında
park etmiş arabaya dikkat
edi n . Ford marka araba tera­
pistin kendi çabasıyla geçindi­
ğini gösterir. Bir Rolls-Royce
ise ya grandiyozite işaretidir,
ya da terapistin çevirdiği bazı
karanlık işler vardır (ve siz
yalnızca 'ho bi' olacaksınızdır.)
Saat kaçla gittiğiniz çok önem­
li de ğildir. Erke n giderseni z
aşırı uyumcu, geç giderseniz
pasif agrcsif olarak ctikctle­
nirsiniz : Vaktinde gitmeniz
durumunda ise ' obscsif korn­
pu lsir damgas ını yersiniz. Te­
rapi·boyunca bunlardan birini
seçip ona uymaya gayret edin
çünkü terapistin kafası karı­
debilir: Terapistlerin metabo­
l izması danı�anlardan daha
hız l ı d ı r Onlar için bir saat 50
. D: Şey y al n ızca bazı yanıtlar
dakikada geçer.
PSİKOTERAPİST TİPLEIÜ
.Tıpkı normal insanlar gibi on­
lar da her boy ve ş e kilde ola­
bilir. Fiziksel görünüm anlam­
lı bir fikir veremez. Tcrapist in
'k işilik tip i ' daha önemli bir
kriterdir. Seçiminizde yar­
d ı mcı olacak bir kaç ipucu
aşa ğıd ad ı r.
Türkcesi Banu Büvükkcıl
Paranoid Psikoterapist
Randevu için telefon ettiğiniz­
de terapistin si z e soracağı ilk
soru ' Nu maram ı nereden bul­
dunuz?' ya da 'Size kim ben­
den sözetti?' olacaktır. Dürüst
ve net bir yanıt vermek en
d oğru s u du r . 'Altın Reh­
ber'den buldum v.eya 'Mehmet
Sarı, sizin eski bir hasta m z
verdi' gibi 'Küçük bir kuş
·.
söyledi' ya da 'Bilin bakalım
kim' gibi yanıtlar, t c rapiyi
ba-ş lamad a n bitirmeye yol
açar.
İlk görüşme aşağıdakine ben­
zer olacaktır:
Terapist: Ne se b e pl e beni
görmek istemiştiniz?
Dıınışan: Bir psikotcrapist
arıyord u m ve uğrayıp size bir­
kaç soru sora h ileceği mi dü­
şündüm .
T: Soru mu? Ne tür sorular'�
D: Şey bilmek isterdim ki...
T: Eminim birçok şey bilmek
isterdiniz, ama daha öneml isi
neden bunları bilmek istedi­
ğiniz. G e rç ek aehep nt..-dir?
D: Gerçek sebep mi?
T: Evet� umacıruz nedir?
arıyord u m. Kocama da sor­
dum . . .
T: Koc an ız mı v ar? Burada
benimle ol duğu nu zu biliyor
mu?
D: Evet, yaşadı klar ımızı pay­
laşırız. Anlamıyorum ...
T: Demek bu seansta konuş­
t ukları m ızı da payl a � acaksı ­
nız'! Benim h a kkun da da ko­
nuşacak mısınız?
D: Evet, elbette.
T: Benim hakkımda ne söy­
lcycccksiniz?
D: Bilmiyorum, henüz sizi ta­
nımıyorum.
T: Ama lanımak istiyonu­
nuz. Bana bir sürü soru sor­
mak iatiyoreunuz. Belki beni
kocanızdan daha iyi tanımak
istiyorsunuz.
D: Onun sizi tanımak istediği­
ni hi9 sanmıyorum.
T: Ö yle demek istemedim.
Benimle k ocanızla olduğun­
dan daha yakın olmak isti­
yorsunuz.
D: Buna katılmıyorum. Mutlu
bir evliliğimiz var.
T: Demek sadakatsizlik ya­
pacak ınız.
D: Sadakatsizlik mi? Hiç bir
zaman kocarnı aldatmam.
T: Hayır, hayır. Bana sadık
kalrnayacaksınız. Şömincnin
yanında sıcak kohuklarıruzda
otururken k ocanıza benden
sözcdcceksiniz. Yapayalnız
oturan benden.
D: Gerçekten, bir hiç üzerin­
de duruyorsunuz. Bu kadar
duygulanmanızı islcmcmiştim.
T: Duygulanmıyorum, size
atılmaz gibi görünen proble­
minizi ortaya koymaya çalıtı­
yorum.
D: Bir problcinim olduğunu
mu düşünüyorsunuz?
T: Evet, ne istediğinizi hiç
bilmiyorsunuz.
D: Fakat burada bulunmamın
tck amacı bakkınızda biraz
bilgi edinmek.
T: Kesinlikle.
Bu n oktada karar vermeniz
gereken şey, terapiye devam
etmeyi mi yoksa dar bir geçit­
te azgın bir aygır sürüsüyle
karşı karşıya gelmeyi mi ter­
cih ederdiniz. Eğer tcrapiyi
kesrnek istiyorsanız yapacağı­
nız t ck şey eebinize gizlcdiği­
niz teybi çıkarmak ve terapis­
tc ' Günümüzd e Psikoloji'nin
g e lecek sayı sındaki yazınız
için size sağladığı malcrycl
için teşekkür etmektir.
Ilisırionik.psikoıerapist
nu tcrapist l c yalnızca telefon­
da konuşmak bile önemli bir
tiyatro oyununda yeraldığınız
hissini uyandıra c akt ır . Kuş­
kusuz yardım cı rollerden bi­
rinde olduğunuzu asla aklımz­
dan çıkarmayın. llaşrolü oy­
nama konusunda en ufak bir
girişiminiz bile anında Prima
Donna t av ı r lar ı ilc bastırıla­
cak tı r. Telefonda konuşmak
oldukça zor olacağı için en iyi­
si kendinizi yelerince güçlil,
inanılmaz derecede sabırlı ya
da neşeli hisse ttiğiniz bir gün­
de yüz yüze görüşmeye · git­
m ektir.
Görf4me şöyle gidebilir:
T: Terapi için gelmiş olma­
nız bence harika bir olay,
beni çok hcyccanJandırıyor,
büyüyen, ge{jşen, tüm bir ya­
şamın pürüzlerini ortadan
kaldıran bir olay . •.
D: Ilen.. .
T: Ben on yü önce kendi
zorlu yolculuğwna batiadım
ve bunun cidüllcrini alıyo­
rum. Bir savaıım, eveL San­
cılı, evet. Oh, fakat o ne
vccd, yapma ulatmanın ver­
di�oi ne büyük bir bDtari hiui
(Psikotcrapist ysatama ulat­
mayı sembolize cdcrcesinc
kollannı havaya doğru
açar. )
D: Den...
T: Oh, o acıları, kaygıları
hatırlıyorum da nasıl hili&clli­
ğinizi tam olarak anlaywbili­
yorum. Üzgün, ç ok üzgün
(ellerini gözlerine basttrır).
Ama bu kadar henden sözet­
mek yeter. Uana kendiniz­
den sözcdin. Gerçi şimdiden,
çok iyi unla�Lığunızı söyleye­
bilirim.
D: Öyl e hissediyorum ki. . .
T� Çok iyi, mükemmel! Bili­
yor musunuz sizi ilk gördü­
ğümdc kendi kendime dedim
ki İ�te, hiücdebilcn bir in­
san. Harika değil mi, gizem­
li, haua inanılmaz. llissct­
mck çok Önemli, korkunç
önemli. Ve ben korkmanın
ne demek olduğunu iyi bili­
rim. Korkuyl .. amansız bir
mücadele verdim. Hadi, bir­
liktc resim yapalım!.
İşte karar verme anı. Sizin
i çin resim yapmak bir geçmişi
ve bir geleceği ifade ediyorsa,
perspektif<: önem veriyo rsanı z
bu terapistten uzo.k durun.
Diğer yandan, seçilen renkler
ne olursa olysun yaptığınız re­
simlerin çürük meyveleri an­
dırdığı ilkokul gilnlcrinizi öz­
lemle anıyorsanız terapiye de­
v am edin. Büyük olasılıkla
kendiniz de çürümüş hisset­
meye başlayacaksınız, ama lc­
rapisliniz kendini cennette
hissedcccktjr.
Charıge8, ltiarı' 92
9

KONFORMIST
PSIKOLOJI
Yeni-Freudcuların bilinç d ışı­
nın psi�olojisin den bilinçli
olana, id'den ego'ya, cinsellik­
ten ahla kçılığa , basllrmadan
kişilik gelişimine ve en geneli y­
le lihido ve dcrinfik psikoloji­
sinden "yüzey ve kültür psi­
kolojisi"ne k a yma s ı p ost-Fre­
udcularla hızlandı. Psikoana­
liz çok fazla uzak, çok fazla
kişiliksiz, çok fazla.maddeciy­
�i. Geçmiş onm·l�mdırıldı ve
unutuldu. Yeni F reudcuların
revi z yonla rı bir kez daha revi­
ze edildi. Freudcu kal ınu lar ­
dan tem izle nmiş olarak varo­
lu ş çu bir ambalaja (g er ç ek
self, k işili �, kendini gerçekleş­
tirme temalarına) ulaşıldı.
0 Ü t an ti kli k " öne çıktı.
Post-Fı-eudculur şimdi (top­
lumsal değişimin alınteri, kiri­
pası olmaksızın) öıgürleşmeyi
önerirler. Onlann bakış açıla­
rına göre Frcudcu biyolojik ve
içgüdüs cl psikolojiden salt hü­
manist, varoluşçu, kişisel bir
10
• •
Russell Jucoby
Türkçesi: Hakan Atl,llay
psikolojiye doğru giden hare­
ket bile endü triyel toplumun
ne denli özgürleşmeye doğru
ileriediğinin kanıtıdır. Şimdi
nihai özgürlüğe ( ö z nel ve psi­
kolojik bireye) hazınzdır. Oy­
sa farklı bir yorum mümkün­
dür: Öznellik, tekdüzeleş miş
bir toplumun etkisi altmda
dağılllmaktadır. Ego - ya da
self , bireysellik, özneUik-psi­
kolojik düşüncede öne çık­
maktadır; bunun nedeni. tam
da egonun aslında varoluştan
çıkmaya hazırlanması_dır. Çok
fa z la seçenekte yü zyüze kal­
mış, d i ri bir ego olduğu için
değil, hiçbir seçeneği kalma­
mış bir ego olduğu için kimlik
ve kimlik krizlcrinden, güven
ve güvensizlikten, otantiklik
ve kötü niyetten ·ko nuşulup
durulmaktadır. Revizyonistler
bunu d o ğru olarak-egemen gü­
ve nlik arayışı olarak-okurken
bile yanılıyorlar, çünkü tari­
hin ve toplumun ürünü ola n
birşeyi - anksiyete ve güven-
..
sizliği-alıp insan varlığının ev­
rensel bir ögesine-biloyojiye­
çeviriyorlar. Varoluşu kaza­
nırken, tarihi yitiriyorlar.,
Fromm uÖzgür ins a n zorunlu
olarak güvcnsizidir11 diyordu.
Psikoanalitik kuraında ise
anksiyete ve güvensizlik ev­
renselleştirilmez, hastırıcı bir
uygarlığın bireyden zorla sö­
küp aldığı bir bedel olarak
okunur. 0İçsel çözülmenin ve
otorite ö zl em i nin " yaygınlığını
gören Freud, hunuh bir nede­
ninin ukültürün her bireyden
istediği korkunç bastırma ça­
basına bağlı olarak egonun
yoks ullaşm as ı 11 olduğunu be­
lirtmi§ti. Kuramın yönelimi
açıktır: Kişisel güvensi zli k
kollektif bastırmaya doğrudan
bir yanıttır. İnsan ruhunun
evrensel bir bileşeni değildir. ·
Cari Rogers unu varlıklı top­
lumda birçok insan için ger­
çckl�mekte olduğu gibi.. 11 di-
ye yazar, "maddi ihtiyaçlar
büyük oranda doyurulduğun­
da, bireyler psikolojik dünya­
ya döner, daha büyük oranda
ot;uıtiklik ve doyum ararlar. u
Maddi ve psikolojik ihtiyaçlar
arasında bir ayrım yapılması
zaten mistifikasyondur; mad­
di yapının sağlam olduğunu
kabul edip yalnızca bazı psi­
şik ve ruhsal değerlerin eksik
olahileceğıni itiraf eden var­
lıklı toplum ideolojisine teslim
olur. Tam da bu ayrım 11otan­
tiklik" ve udoyumuu müşteri
için daha fazla meta haline ge­
tirir. Doğrusu hastalıkların
kaynağı bizzat bu yarılmadır:
çalışmayla "boş" .zam-an,
maddi yapıyla psikolojik
udünya"' üreticilerle tüketici­
ler arasındaki bu yarılma.
Roger bu yanlmayı kabulle­
nir ve tedavi olarak iki kat
fazlasını önerir: İşte geçen y(}­
rucu bir günden sonra bitkin
düşenler biraz 11otantiklik"le
yorgunluklarını gidermelidir.
Bu, media tarafından her gö­
zenekten sokulan mesajın ay­
nısıdır. Hoşnutsuzların dikka­
ti kaynaktan yüzeye çevrilir.
Yaşamın boşluğunun, aldat­
macalardan çok televizyonda­
ki tekrar gösterimiere bağlı ol­
duğuna inanılmalıdır.
Allport bir başka dil, olum­
suzluğu kazılarak temizlenmiş
bir dil konuşur. Yalnızca
olumlar ve onaylar. Yeni-Fre­
udcularda bulunan hastalık
ve nöroz, cinsellik ve bastır­
ma, uygarlık ve hoşnutsuzla­
rına ilişkin ipuçları bilinmez.
Cinselliğin Yeni-Freudcularda
uğradığı yüceltme, daha son­
rakiler için bir çıkış noktası­
dır. Sonuç, lise bitirme töreni
nutuklarına yakışan bir me­
tindir: uMut1uluk, kişi amaç­
lannın peşinde koşarken ya
da bunları tasarlarken onun sevileceğini öğrenmek istiyor­
bütünleşmesine e)lik eden sak, başka herhangi bir sana­
ateştir." Freud tarafından ba­ tı, yani müziği, resimi, maran­
banın ve toplumun gücünden gaziuğu ya da tıp, mühendis­
ve şiddetinden çıkarılan ve lik sanatını öğrenmek isteyin­
kökleri grupsal günah çıkar­ ce izlediğimiz usullerin aynısı­
malara dek giden vicdan ya nı izlememiz gerekirM der. İn­
da süperego "değerle ilişkili sanın Kendini Arayışı 1nda
bir zorunluluk", 11bütünüyle Rollo May hiç bir ucuz ve ha­
olumlu ve dolaysız bir zorun­ zır çözümün sunulmadığmı,
luluk ya da iç-tutarWık duy­ ama •değerli ve derin bir an­
gusu" şeklinde bayağılaştırılır. lamda her iyi kitabın bir ken­
dine-yardım kitabı olduğunu11
Olumlu ve etkileyici anlatım söyler bize. Kendine yardım
tesadüfi değildir. Olumlunun edilir, çünkü kollektif yardım
olumsuzu kovması özendirilir. kabul cdilemezdir; toplumsal
Neşeli olmaya çalışılır, çünkü ve politik praksis dünyası red­
neşesiz bir dünyadır bu. Bu dedilirken, bireysel çare izlik
konuda kafa yormak tabu ol­ çağaltılır ve kendine-yardım,
duğundan, Allport da ötekiler hobiler ve pratik el kılavuzla­
gibi yutulamayanı (yalıtılmış rı aracılığıyla yatıştırılır. Bu,
ve terkedilmiş bireyin 11olabi­ burjuva toplumu yolunda tut­
leceği11, "sevehilece�ri11, ""ar(}-· mak için kullanılan eski bir
labileccğia yalanını) hiç değilse formüldür: Çalışma zihni ve
tadılabilir kılmaya çalışır. Bu bedeni egemenliği altına alır­
nedenle, çalışmalarının doğası ken, zihne kendi işine hakma­
"pratik el kılavuzu" düzcyin­ sı öğütlcnir.
dedir. Fromm Scvme Sanatın­
da 11sevme sanatı üzerine k(}­ Özgürlüğün ekonomik oligar­
lay talimatlar beklemememizi11 şilerce önünün kesilme i zo­
söyler. Sonra da '11Eğcr nasıl runlu değildir, dcr Rollo May
Olumlu ve etkileyici onlatım tesadüfi
değildir. Olumlunun olumsuzu kovması
özendirilir. Neşeli olmoya çolışılır, çünkü
neşesiz bir dünyadır bu. Bu konuda kafa
yormak tabu olduğundan, Allport da ötekiler
gibi yutulamayanı (yalıtılmış ve terkedilmi.ş
bireyin ·ııolabileceği11, 11Sevebileceği11,
··varolabileceği.. yolanını)
hiç değil�e tadılabilir kılmaya çalışır.
, ·1
bize; •eğer bakış açımızı ko­
rursak, bunların özgürlüğü
tahrip etmeleri gerekmez."
Tam d'a şimdi 11içe-dönük psi­
manamız vardır. Adaletsiz bir
kolojik ve Linsel özgürlüğe' za­
g erç e k tinselleştirilir; biraz
inat s a yesi nde herkez özgür­
dür ya da olabilir. Dir zaman­
lar zenginlerin yoks ullara
öğütlediği bütün erdemlilik
nur. May bir soykırım ve tek­
vaazları yeniden servise ko­
•nangi çağda yaşadığı m ız so­
nolojik patlama çağında
rusu önemsizdir1 diye yazar.
1Hiç bir travmatik dünya du­
rumu bireyi kendisine ilişkin
dan alıkoyamaz, bu yalnızca
son kararı verme ayrıcalığın­
kendi kaderini onaylamak ol­
sa bile M der, sanki yaşamın
kendisini değil, kendi ölümü­
nü onaylamak özgürlüğün esa­
�ıymış gibi.
Post-Freudcuların bir çoğun­
daki ortak itici güç varoluşçu­
luk (cv tüketimine yarasın di­
luktur. Ancak bu varoluşçu­
ye) Avrupa'daki vurguların­
dan (dehşet, şiddetli sancı,
umutsuzluk ve 1bulantı"dan)
bütünüyle temizienmiş; rahat­
stz edici sivrilikleri tasasız
Amerikan ethosu adına törpü­
lenmiş bir varoluşçuluktur.
Olumsuz olumluya çevrilir;
trajedi, yalnızlık, ölüm yalnız­
ca yaşamı daha da 11derinlcş­
tirdikleri1 için kabullenilir.
Maslow yaşamın trajik anla­
mından sanki ayın özel çc ş ni­
siymiş gibi söz eder, çünkü
11sığ ve yüzeysel yaşamın tersi­
ne", •yaşama ciddiy�t ve de­
rinlik boyutu11 ekler. Durgun
yaşama antidot olarak bir tu­
tam ölüm salık verir.. Ve bü­
tün bunlnrın psikolojik dü­
duğuna i na m l ır. Freud'un cin-
şüncede bir ilerleme oluştur­
12
selliğe ve p s iş ik geçmişe ilgisi
bir yana bı ra kıl arak yerine
erişkinlerin moral ve kültürel
sorunları konur. Fromm "Nö­
roz kendi başına son çözümle­
mede bir moral yetersizlik be­
lirtisidir" diye yazar.
Gündelik akıl hep sağlıklı ve
delinin farklı dünyalııra ait ol­
duğunu v e farklı dünyalara
rer. Freud'un en büyük katkı­
sokulması gerektiğini öne sü­
larından biri, normaile anor­
malin, sağlıklıyla hastanın bir
süreklilik olu�turduğunda ıs­
rar etmesidir. Farklılıklar ni­
tel değil, sadece nice ld i rle r .
Maslow'un bütün psikolojisi
sağlıklı olana ve onları hasta­
ların bulaşından kurtarmaya
yöneliktir. uKötü yerine iyi
insanları, hasta yerine sağlakit
kimseleri incelemeyi1, 1 yeğler.
Acı ve sefalctin, zedelenmiş ve
sakatianmış olanın dünyası
eriyip kaybolur. Sağlık, başa-·
rı, uyum fetişi sunulan olgu
öykülerinde ifadesini bulur.
yetcsi, fobileri ol:ın, cinsel ola­
Freud'un olguİarı,derin anksi­
rak özgürleşmemiş kişilerle il­
giliydi. Varoluşçu ise, varolu­
şun sırlarını bize daha çok an­
lutmaları için başkanlara, yö­
neticilere, astronotlara döner.
Maslow bizi! olimpiyatlarda al­
tın madalya kazananların ba­
şarılarını aşılar. Allport uege­
men tutkusu0 kutup kaşifi ol­
mak olan insanlarm öyküsüne
düşkündür. Anlam ve varoluş
uzmanı Viktor Frank! astro­
not Yr b. John H.Gicnn Jr.'ı
anlatır. llu psikoloji geç kapi­
talizm çağındaki konformiz­
min ve senkronizasyonun ide­
olojisidir.
Varoluşçu psikoloji uvarolan
ortaya çıktığı, oluştuğu biçi-
kişiüzerinde yoğunlaştığını;
 miyle insan üzerinde vurgu
yaptığınıu söyler. Kullamlan
terimler (varoluş, olma, in­
san, otantiklik) somuı. l uk va­
ad eder. Örneğin in·san .varo­
luşu gibi kavramlar sınıf var�
lutu kavramıyla karşalaş tırıl­
dığında daha somut, dolaysız
ve evrensel gibi görünebilir;
oysa sanki efendiyle köle, pat­
ronla işçi, bombacıyla bamba­
lanan hepsi aynı evrensel s�
yuı.lamaya katılıyormuş gibi,
varolmayan bir eşi t likçilik
önerir . Herkes uevrenscl bir
özün soyut paydasma" indir­
genir . Bu varoluşçuloğun ar­
kasında gizlenen şey nözgür
rekabet, özgür girişim ve eşit
fırsatlar ideolojisidir". Herkes
kendi durumunu "a.şabiliru,
·kendi projesini uygulayahiHr:
Herkesin kendi mutlak özgür
seçimi vardır. Koşullar ne
denli ters olursa olsun insan
katlanmalı ve kendini gerçck­
leştirmeye uğraşmalıdır. Va­
roluşçu kavramlar sözdc-so­
mutturlar; asalakça gerçeğin
yüzeyinden geçinirken, karar
verici somut dolayımları (her­
şeyin eşit oranda özgür ya da
·
özgür-olmayan, eşit oranda
"olmak• ya da •oJuşmak11 ol­
madığını belirleyen toplumsal
süreçleri) öldürürler. Fiziksel
ve psikolojik olarak sakatian­
mış insanlar bulunduğu hal­
de, •lnsanudan söz ederler.
Böylece toplumsal süreçler ve
çatışmalar psikolojik ve birey­
sel o larak okunur. Toplum
kendi toplumsal ağırlığı olan
bir gerçeklik parçası olarak
değil, sadece insanlar arasın­
da bireysel ve psikolojik bir
sözleşme olarak tasavvur edi­
lir. Herşey dolaysızca insani
olduğu için, kötü olanı düzcl­
lirken yalnızca bir parça daha
çok insanlık gerekir. Ot om o-
bil kazalarının ve katliamının
toplumsal algılanışı bir örnek
olabilir. Her hafta sonu, her­
gün ölen ve sakat ·kalanların
sayısı önceden hesap edilebil­
diği ölçüde, otomobil kazaları
kazadan fazla birşeydir; kasa:
ları dolu tu tan kanlı zorunlu­
luğun bir parçasmı oluşturur­
lar. Toplu taşımacılık yerine
özel otomobiller, demiryolları
Gündelik ak•l
hep sağhkh ve
delinin farkh
dünyalara ait
olduğunu ve
farkh
dünyalara
sokulmas1
gerektiğini
one
••
surer.
••
yerine o toyollar yalnızca tü­
ketici tercihi değildir; artık­
değere yönelik bir dürttiyle
tercihleri dikte eden toplum­
sal bir gerçeklik tarafandan
dikte edilirler. Akılcı ve insani
bir taşımacılık hiçimi _kapita­
list birikimi tehdit edecektir,
bu yüzden akıldışı biçim ko-
runur . Bu, tek tck insanların
karşısında çaresiz kaldığı top­
lumsal ve gerçek bir insandışı­
lık şekÜlenmesidir. Yine de,
·güvcnHk tasarıl ar�ndaki kü­ ·
çük ve · önemsiz düzeltmeler
bir yana sürücünün hatalı ol­
duğu varsayılar. B ize bu haf­
tasonu ne kadar çok insanın
ölcceği söylendikten hemen
sonra özeiJikle dikkatli araba
sürmemiz söylenir, sanki dik­
katli araha sürmek ölümleri
etkilermiş gibi. E tkilcmez.
Kazalar kaza değildir. Bunlar
topl umsal gerçekliğin içine
yerleşmişlerdir. "İnsanc ıl"La­
rın yanıtı bellidir: Sürücünün
pervasızca kazalar üreten
toplumsal süreçlere değil, yola
dikkat etmeleri istenir. Dik­
katin birinciye (toplumsal sü­
reçlere) çevrilmesi, sürücü­
nün dikkatini yoldan çıkar­
maktan daha fazlasını yapabi­
lir; güvenliğin kollektif eylem­
de yattığını-tehl ikeli bir toplu­
mun açığa çıkarılması gckckti­
ğini- düşündürehilir.
lnsancıl psikoloji özüyle ve ta­
kılarıyla birlik tc konformist­
tir; tck boyutlu bir toplumun
özgürlük ideolojisidir. B u psi­
koloji asla tanımadığı bir şeyi
(burjuva düşüncenin ııheroik0
çağının psikoanalitik, toplum­
sal ve politik kurnmını) unu t­
muştur . .
13
 En büyük hazinemiz
(yahut)
Ul u Tanr1ya Maruzat1md1r

Bend e n i z , n a ç i zane ve de olurduk. Olmadık. Üst tara n a Şimdi, bir takım makinclcrden,
'h as be l k ad er h ek i m uğraşmayı � ürdürdüğümüzden, b i r takım sesler, şekil ler ve
bulunuyorum, efend i m ve de nihayet meslckçe intihara karar ren k l e r dökülüyor. Durup
üstüne üstlük ruhiyat işleri i le verm iş bulunuyoruz. Hatta, bir düşünmek ve an lamak için

meşg u l i ye te m emur kısım meslektaşlaz:ın, .k i mseni n v akti yok . Çağı mız,

bulunuyorum. Yani, taksiratını DSM I II-R i s t i m a l i sureti y l e artık akıl çağı değil , iletişim
affet, mümehi·r b i r mesle&i n i ntiliarı başardıkları bile rivayet çağı. Makinelerden dökülen ıvır

m e n subu s a y ı l rn am mucip ediliyor. Benden iz, bu civarda zıvırdan herkes kendi nce bi r

olmaktadır. Bundan otuz sene henüz dayanmaya çalışıyorum, şeyler kapıp yola koyuldu ve

· rn u ka d d e m , i şb u m e s l eğe ama düz duvarda kertenkele hemen dönmek i ç i n bir köşe

mensubiyet ile ş c r c fy ab m i sali tutunm aktayı m . aramaya başlıyor. Bugün insan

olduğumu zan netti ğ i m esnada Du rumum h iç de pari� deği l, kul ların bol bol i lc t i şiyor,
henüz, en büyük haz i nemizin haberiniz olsun, efend im. etkilcşiyor, ama düşünmeye ve
aklı m ız o l d u ğu i leri konuşmaya gerek görmüyor.
sürü lmektey d i . Ancak geçen Bütün kutsal ki tapları d ikkatle Konuşmak yeri n e " S özsel
zaman zarfında işler bir hayli tetk i k ve tete b b ü e l Jl! i Ş iletişim" denilebi lecek bir şeyler
değ i ş t i , efen d i m . Şimdi en bulunuyorum, e fen d i m . ku l l and ıkl arı o l m uyor değ i l .
büyük h�incmiz, Nike marka Biri sinde, "Evvel a kclarn var Ancak o d a , b i r çok işimiz gibi,
pabuçlarımızla Levis kotlarımız idi ." buyuruluyor. Oysa şimdi dövize indcksli vaziyellc_. Yan i ,
olmuş b u l u n uy o r . Böyle kcl arn yeri n e görün tüler ve sözsel i letişim i ç i n kul lanılacak
olacağ ı n ı bilseydik psikiyatri say ı l ar bu lu nuyor,
efe nd i m . . kelam tanec i k l er i n i n dolar
.
yapacağımıza prokto1og fal an Kclamın önceliği csk ldenmiş. bazında i st i m a l i "in", öyle

14
av ama mahsus Türkçe ise "out". olduğuna kaniim. Ancak belli ki
(Bu arad a " Tü rk i " K ü l tür eskiden sıhhatli bebek kakasına
b a k an l ar ı n ı n h an g i d i l de benziyordu da şimdilerde iyice
i letişecekleri i se şimdilik "No ishal oldu. Maam afih. bendeniz
problem" ! ) de zaman zaman nostalj i
takılıyorum , e fe n d i m ,
Ama onları da h aksız günah ımızı af buyurun.
bulmamak lazım. bana soracak İnsanl a r ı n a k ı l l arı ile
olursanız. efendim. Akıl ve tart ıldıklar ı , b i rbirlerine söz
düşünce. k ü r t aj m as as ı y l a söyledikleri, söylenen sözleri
eulhanasie arasına sıkışurılmış an lam aya çalıştıkları ve kafa
bir insan ömründe, SCID ve yorup düşündükleri, birbirlerine
MRI i le' i ncelenip, bir DSM ya yanıt vermeye çalıştıkları,
da ICD sayısıyla i fade edilecek hepsinden öne m l i s i de
bir serot o n i n reup lake bi r b i r l e r i n e baktık ları ve
sorunundan ibaret hale gelince, birbirlerini görrnek istedikleri
düşünmemek bence de daha iyi zamanları özler gibi oluyorum.
derim, min gayri haddin. Onun Gerçi hemen topluyorum
ye r i ne d ü ş 1 'e y i p kendimi, uyumlu otist çağımıza
düşündüğümüzü sanırız. olur, avdet e d i y o ru m , ama
biter. Biz de düşl üyoruz işte. kaptınyorum bazen işte. Insani
zaaf addediniz, lü tfen efend im.
Hatırlar · m ı s ı n ı z, bilm iyorum
efendi m : B izim rahmetli peder Arzettiğim gibi , h i kmelinden
sık sık ll All ahım, sen ak lı mızı su al o l m ayan Ulu Taiı r ı m .
muhafaza et." şeklinde ricada ben den i z akl ı m ı n ne i şe
bu l u n u r d u . B enden izse v az yararlığını pek anlıyamıyorum.
geçtim efendjm. Bana kör barsak gibi rudimenter
bir takı ntıymış gibi geliyor.
Ş i m d i l erde bildiğiniz gibi Onun için islirham ederim efen­
nostalj i takılmak moda oluyor dim: Siz bize iyisi mi
efendim. Bacak kadar veletler h a y ı rl ı sı y l a , tez zamanda
çıkıp "Ah, neydi . efençli m bir münasip bir bunama lütfediniz,
zamanlar .. . ll Çiyorlar da perişan efendim.
ediyorlar insaru. Bendeniz pek
o kadar katılınıyorum buna; Durumu görüş ve onaylarımza
efendim. Dünyanın her zaman. sayg ı l ar ı m l a Arzeder i m ,
ası l kelimeyi söy.l e m eye Tanrım.
terbiyem mani, ama hani şöyle
diyelim, biraz kazural misali Ali Babaoğlu

15
 "c"est la vie"
biz insanlar yaşadıkça bir şeyler kaybederiz
ve yaşamı
sonunda

do9arken
ana rahmindeki sıcak, yumuşak,
yerçekiminden uzak
o büyülü denizi �bederiz.
elimiz, aya9 ımız, şekillenir sonra,
uzun uzun seyrederiz. ·

o her a9ladığımızda bize sunulan,

fonda rifmik bir yemek müzi�inin
eşlik etti�i
ılık, tatlı, süt kokulu mememizi,
herşeyi önce a9zımızla,
�yle bir tatma1eyfimizi
kaybederiz.
ve arar dururuz uzun uzun . . .

konuşmaya başlarız.
o formsuz işaretler dünyasının
biraz büyülü,
üstü nelerle örtülü,
o çoook eski ormanların çı�lıklarını
haykırı�arını kaybederiz.

�
tüm bedenimizle anlattı9 ımı.zı
üç beş sözcü9e s dırır
beden dilimizi ka eriz.
yeniden yeniden eşfetmek üzere.

yürürüz, koşarız.
o şehzodelik günlerimizin
muhteşem tembelli�ini kaybederiz.
az gider uz gider Cla9ları tepeleri oşarız,
sınırlarımızia ton ışırız.
insanlar ço�alır çevremizde.
sık sık sallanan
işaret pormakları belirir gözümüzün önünde.
terbiye de terbiye.
bakışımızı görünmez bir iple
şuna buna takarak yaşadı�ımız
o kendili�inden akıp coşan

16
 çocukluğumuzu koybederiz.
yeniden yeniden keşfetmek üzere.

ve saçtı, kaşlı,
burnum kemerli, yüzüm sivilceli derken
oluruz bir ergen .
o güne dek edinilenler, kaybedilenler
bit hormon yeri önümüzde:
ben kimim, neyim.
bu dünya, bu evren.
nereden geldim, nereye s idiyorum ben.
hayallerim, oşklarım, reellerim ve ben.
yollar, arkadaşlar, şiirler seçeriz,
meslekler, sevgililer, müzikler ve benzerleri .
her seçimde, ner adımda
bir şeyler kaybeder, bir şeyler ediniriz.

erişkin olur, ermeyi deniriz.

sevinçl i, neşeli onlar,
hüzünler hasre�ikler todor
anılar ediniriz.
gezinir dururuz, uzun, uzun . . .

ya kaybettiklerimiz
bizi de olıf götürür karanlıklara
kayıplara kcirışırız, cismimiz dolonır ortalıkta.
yo do
içim ize alır .
yasını lutarız, derinden, kederli .
ve hayatın içine salar
se�izce yaŞC!Iırız.

dönüp bakınca
· 'bu hayatın anlamı ne'
diyen o eski soruya
anlarız ki, ·

biz ne anlam kattıysok hayatımıza,

o kadar anlamı var,
ne bir eksik ne bir fazla .

biz insanlar yaşadıkça bir şeyler ediniriz.

·

ve ölümü
sonunda.

17

®Illi
IDU-· IJ
·"1
Nisan-Haziran ayları arasın­
da İstanbu l-Halkalı gecekondu
bölgesinde bazı psikiyatrik so­
runların toplumdaki yaygınlı­
ğını saptamak amacıyla bir
· alan araştırması yapt ım. Elim­
deki gö�me ölçeği Amerikan
Psikiyatri B irliği'nin 1 987 de
yayınladığı, psikiyatrik rahat­
sızlıkların tanı ölçütlerini içe­
ren ·sınıflama sistemine göre
düzenlenmişti ve 200 küsur
sorudan müteşekkildi . Görüş­
me ölçeğindeki soruları Halka­
lı ve çevresindeki mahalleler­
den belli bir yönteme göre be­
lirlediğim 4 1 3 kişiye yönelt­
tim.
Bu yazıda çalışmanın sonuç­
l arından çok çalışmayı yürüt­
tüğüm iki aylık dönem boyun­
ca yaşadıkl arırndan, hissertİk­
lerimden söz etmek istiyorum.
Bu tarz ·çalışmaların kupkuru
bir yığın rakam ve istatistik
hesaptan ibaret ''bilimsel" so­
nuçları , "bilimSel" ve "mesle­
ki" dergilerde yer alırlar. Bu
tür dergilerde çalışmayı ya­
pan_Iarın ruh halleri, duyguları,
karşılaştıkları sorunlar yer ala­
maz. Bu nedenle bütün "bilim­
sel" dergiler birbirlerine ben-
18
. .
.. .. ..
...
. ... .
..
-·
·,,," '· ·"
Fatih Altınöz
zerlcr. Hepsi soğuk ve mesafe­
lidir. Çünkü bilimsel faaliyet
ciddi, çok ciddi bir iştir. Nötral
olmayı gerektirir yani objektif­
l iği (!) . Hiçbir bilim adamı
yaptığı bir çalişınayı rakamlar
yerine öykülerle ifade edemez,
bu dergilerde. Bu gayriciddi­
l iktir, işi hafife almaktır. Bu,
"Bu ne rezaleuir" dir.
En objektif bilgi rakamlar­
dadır. Yani 8 de, 76 da, ı 28 de
ve benzerlerindedir. Araştır­
m acı da ancak kendi gözlem­
leri, bulguları bir yığın rakam­
dan, tablodan süzülerek istatis­
tiki anlamlar kazanıyorsa eğer,
araştırmasının "meşru" bir
öğesi olabi lir. Yoksa O yoktur,
Olamaz. Birazdan okuyacağı­
nız günccde hiç tablo olmaya­
cak, istatistikte dip notta, kay­
nakta olmayacak. Bu nedenle
eğer "bilimsel" bilgi peşindey­
seniz, vazgeçin.
2. gün Kaıı arya
Sabah Sağlık evi . Ebe ha­
nımlar aylık rapor hazırlıyor­
lar. Yeter ebeyle gezilccck ev­
ler. Çıkıyoruz. Gi ttiğimiz cv­
lerde kendimizi tanı tıp, amacı-
mızı anlatıyoruz. Şöyle "Ben
doktorum. Ebe hanımla bölge­
yi ev ev geziyoruz. Amacımız
bazı ruhsal rahatsızlıkların ne
oranda görüldüğünü saptamak
(yani rakam peşindcyiz). Bir­
.
... kaç sorumuz var. (iki yüz so­
ru) içeri buyur edi liyoruz. Ev
· ·-
"•
hal leri. Gülümseyen insan
yüzleri . İnsanlar beklemedi­
ğim kadar rahat bir şekilde an­
lauyorlar. Bir soruyorum b in
anlatıyorlar. Bütün televizyon­
lar açık.
S. gün lkitelli,
Mehmet Akif Mahallesi
Gecikiyorum. Ebe hanım 3
saattir beni bekliyorm�. Özür
d i l iyorum. Kabul ediyor. Be­
nimle ev gezisi yapmakla gö­
rcvlendirilmi ş durumda ve hi­
yerarşik olarak beni beklemek
zorunda. Ben de kendi amirimi
bekliyorum. Dünya böyle dö­
nüyor.
Evler. Bu kez çok daha fa­
kirler. Yollar, çok tozlular,
topraklı lar. Kapı önlerinde ör­
gü ören kadınlar. Bir evde bir
kadın 1 20 kutuya 50-60 tane­
·Uk cikJet paketlerini isti fliyor.
Karşılığında 1 5 bin l ira alacak,
patronundan. Kocası işçi. Eve
giren toplam para 1 milyon.
400 bini ev kirasıyla hemen çı­
kıyor. Bir adam bahçede top­
rağı çapalıyor. "Üzüntülü anlar
yaşad ınız mı hiç yakın zaman­
da dediğimde gülümsüyor.
"Biz hep üzÜntülüyüz'' diyor. 3
ay önce işten atılmış. Bir genç
23 yaşında Daha önce deprcs­
sif bir dönem geçirmiş. 1 yıldır
iş arıyor, bulamıyor. kurslara
gidiyor, dönüyor. Evde tele­
vizyon izliyor. Ne olacağını
soruyor, daha ne kadar daya-
nabileceğini soruyor, bana.
Ben de ona bakıyorum , öylece
ona bakıyorum.
Tozlu yollar. Mavi önlükle­
riyle okuldan dağılan çocuk­
lar, makinalı tüfekle kuyum­
cuJan bekleyen jandarmalar,
dükkaniarın önünde oturmuş
akşamı bekleyen suskun
adamlar.
7. Gan A ltınşehir
Topkapıdan minibüsle gidi­
l iyor. Minibüslcrin üstünde
HAT-AŞ yazıyor. Tepelerde
tek tük ev ler, ortadan bir cad­
de geçiyor. Yerleşim çok dağı­
nık . "Altınşehi r burası mı?"
diyorum . "Adı batsın. Nercsi
Altın bunun" diyorlar. Evlerde
i nsanlar. Tanışmadaki ilk so­
ğuk dönem aşılır aşıln:ıaz açı lı­
yorlar. Mahrem sayılabi lecek
yaşam olaylarını bir çırpıda
anlatıyorlar. Evler gecekondu,
ama temiz, tertemiz ev ler. İn­
sanlar kayıplanndan, ölen sev­
diklerinden söz ediyorlar, sü­
rekli, üzüntüleri sorulunca
(abartm ıyorum, trafik kazaları
girdiğim hemen her evden bir
can almıştı, Altınşehirde)Al­
tınşehir tozlu, çok tozlu. Çoğu
Karsh, Malatyalı. Kars'ta, Ma­
l atya'da tozludur, yazları, çok
tozludur. Hele Kars ücrad ır.
Burası da ücra. Taksim'den
2,5 saat çekiyor. Yolda p iki­
yatrik sorunl arın hiçbir zaman
evrcnselleştirilcmeycceklcri
ancak her kültürün kendine
özgü özellikleri çerçevesinde
anlaşılabileccklerine dair bir
makale okuyorurn. Bu bilgiyi
içimc alıyorum, çünkü gör­
düklerime cuk tarzında oturu­
yor.
8. gan Gültepe
Ebe h anımtarla tüpgaz satan
bir dülekanın önünde buluşma
Hava rüzgarlı . Evlerde sobalar
yanıyor. İnsanlar içten ve i leti­
şime yatkın. nelişim kurama­
maktan yakınana bu bölgede
rastlanmıyor. Y alcınmalar ge­
nelde maddi sorunlardan, bir
de sosyal ortamlardaki aşın sı­
kıntı ve çek ingenlikten. B ütün
televizyonl ar açık. Bütün göz­
ler televizyonlarda
l l . gün İkitelli.
Ziya Gökalp Mahallesi
İlk sokak. Acaip gecekondu­
lar. B ir kanape, bir hal ı, iki
koltuk, basık odalar. Evierden
hayata keder sızıyor. fnşaat iş­
çileri . Hepsi nin temel sıkıntısı
ekonomik. Bir gölgel iktc çay
içiyoruz. Mutlu değiller. Niye
mutlu olsunlar ki. Onlar için
ne lüzumu var. Ordulular.
Gölköyden. Konuşulacak çok
şey var ama kurduğumuz i lişki
elimdeki soru formu aracılı­
ğıyla ve zamanım kısJ L i ı . Şeh­
re döneceğim, işim gücüm
var. Ben buraya muhabbete
gelmed i m . Durup d ururken bu
Al lahm ilcrasında ne işim var,
ben buraya araştırmaya gel­
dim. Görüşme bitince kalkıyo­
rum. Halbuki otur ulan işte
konuş sabaha kadar. Bu i nsan­
lar, insanlar. Yok kalkmal ı .
Biri 14 yaşında Elcktrikçide
çırak . İstanbul Bak ı rköy do­
ğumlu. Beyoğlunu görmcycli
14 yıl olmuş. lstanbullu asilza­
dclerin ayakları na bu çocuk
basmamış, enselerine bu ço­
cuk tükürmemiş. Bu çocuğun
ailesi de Beyoğl u'nu g(?qnc­
miş. komşuları da.
Gecekondular. Yolları top-
rak ve kazılmış. Kapı önleri
kadm dolu gecekondular. Ev­
lerden hayata keder sızıyor.
Ne olacak? Ben bunları de-
. n i z gören bir mekanda yazaca­
ğım, siz kimbi lir nerelerde·
okuyaca.ksınız. Gördüklerimin
ne kadarı size ulaşacak? Yazı­
rnın biçemine m i takılacak sı­
ruz, imiasma m ı? Bu bilgi ne­
relere ul aşacak? Akadem i k
bilgi olunca onlara geri döne­
cek mi? Nasıl dönecek? Hiç
bir zaman dönmeyecek , yanıt
bu.
Evlerine teievizyonla binbir
insan konuk oluyor. Bir gece­
konduya y alnızca an tenden gi­
rcbilecek i nsanlar. Ben gidip,
soru sorup, bilgi topluyorurn.
Sonra arı gibi kovanıma geri
dönüyorum. Sözü uzatsalar sı­
kılıp, sinirleniyorurn. Doldu­
rulacak daha bir yığın soru
formu .var, çünkü. Onları ya­
pay bir ilgiyle dinliyorurn. Ro­
tümü oynayıp ebediyen sahne­
lerinden çeki liyorurn. Sahi bu
bilgi onlara nasıl geri dönerL
15. Gün Eskibağlar
Malıallesi
Bir bakk a l. İşçilikten emek­
l i liğine 2 yıl kala işten atılmış.
2 yıldır iş arıyor. Heryere baş­
vurmuş, iş bulmak için. Anka­
ra'ya mektuplar yazmış. Belir­
gin psikiyatrik sorunları var.
Yardımcı olabileceği mi söylü­
yorum. Ne yani iş mi bulacak­
sın diyor. Dağılıyorum. Saç­
mal ıyorurn. Sizi tedavi edip,
rahatlatabiliriz diyemiyorurn.
Resmi psikiyatrinin işlevini
hatırl ıyorum, çarktan fırlayan
dişiiyi yağiay ıp yerine takma
işlevini .
Yoksullukla, psikiyatrik so-
19
run arasm$Jci i lişkiyi Ameri­
k� ·Psikiyaıristlerinin bir bö­
lümü h�talanan yoks\llla.şıf
biçiminde açıklar. lnsaiı aç ve
parasız ol.duğu için hastaJan­
maz, hcı:stalandığı için parasız­
'laşır, aç );(aİır, onlara göre. Tek
kelimeyle alçakça bir. çarpıtma
bu.
2. sokak. Bir ev. Evde bir
adam. Dişi ağnyor, adamın ve
çektirecek parası yok. Çocuğu­
iıunki de çürükmüş, onu çek­
tinniş. "Bir eve bir diş yete(
diyor. "Hep keder" diyor. "Ge­
ziyorsun da ne oluyor, 200 de­
ğil 2000 ev gezsen ne farkede- .
cek" .diy�r. GÜnde l l saat çalı­
şıyor. 5 yıldır memleketine
Yozgat'a akrabalanm göjmeye
gidemerniş. Diş ağnsı çekiyor.
ve .dişini çekliremiyor. Siz diş
ağ:ı;ısı. Çekerken bu yazıyı pku..
y abilir misiniz? lşlnize gidip
çalıŞabilir misiniz?
22. Gün ParseUer
Toz", �oprak bir yol. tki �a­
fında dükkanlar. Ev olarak
kullanılıyorlar. Camianna �r­
de çeki.lrniş. Tek odalar. Tele­
vizyon ortaya konmuş, orası
misafır odası olmuş. Arkası
.mutfak (bir musluk ve lavabo),
yat* ve oturma odası (bk ka­
nepe). Böyle karşılıklı 7.dük­
kan yani ev var. İçinde işçiler
otuiuyor. lşten aulrna korkusu
içinde sıkın�1arla yaşayan, diş
ağrısı çeken, dükkandan boz­
ma tek odalı evlerde eşleri ve
çocuklanyla i�iler yaşıyor.
B irileri -de onlann "of yetti
gayri artık" diye bağırmalannı
bekliyor, şehrin içlerinde işçi­
ler bir iki kıp-ııldansalar, panel,
konferans salonlannda işçi sı-
20
nıfmın kendinde bilinci diye:­
rek. komişin.aya başhyor:Jar. 'Dı­
şarıdan bi.llıiç verip .(nasıl ola­
caksa) ·başl irına geçerek ideal
d üzeni kuracaklar. ldeallerin­
deki düzeni, iktidar olabilecek­
leri düzeni. Işçiler sıkınulany­
la yaşayacak, aydınlar oyunla­
nyla.
29. Gün Çamlıkallı
Mahallesi
Bir kapıcı dairesi . Aparuna-.
nın d iğer dairelerinden çok
farklı. lki kUÇük, basık. oda.
B ir sedir, bir televizyon hepsi
bu. Baba evinde de kapıcı dai­
resi vard ı. Hiç gitmedim. Şim­
d� oturduğurn evde de var. Mc­
rak bile eUrtedim. Ama, iş
· araştırma olunca gidiliyor.
Çünkü oradaki bir kadın, bir
erkek araşu rma ömeklemimi
büyütec.ekler. Hepsi bu. tki so­
ru formu daha dolacak. Hepsi
bu. Yeter ki .maksat ikiyüzlü­
lük olsun. Hepsi bti·.
38. Gün Eskibağlar
Mahallesi
4. sokak. Yabancı olduğum
farkcdiUyor� Çü�ü varoşlarda
insanlar hala b�rbfrini taniyor.
İstanbul'da örneğin Cihan-
gir�de kim bakar böyle, soka­
ğa bir fil görmedikçe.
Bir adam b�çede çalışıyor.
Kendimi tanı uyorum. Bu an
çok rahatlatıcı oluyor. . Çünkü
önce bir sokak var, . içinde ben.
B ir yabancı. İki tarafta .dizili
evler. Evlerde kimbilir ne ha­
yatlar. Bir tedirginlik yaşıyo­
rum. Ta k i \capıyı çalıp, gü­
lümseyerek kendimi tanıtınca­
ya kadar. O zaman rahatlıyo­
rum. Çünkü topu atmış oluyo­
rurn. Sıra karşımdakinde. Ya
redderlecek ya içeri buyur ede­
cek.
�i! bekar. odası . 7 kişiler.
.
Yüzleri ve yürekleri yanmış.
Bir tanesi 1 , 5 yıldır çalışamı­
yor. S ağ ayağı kemik verem i,
koltuk değnekleriyle geziyor.
Eşine ve kendisine annesi ba­
kıyor. B ir Yuppie'nin "Stresle
Başa Çıkmanın Yol lan" kitabı
getirilip dağıtJimalı bu mahal­
lede, bir kamyon dolusu. İn­
sanlara stres ölçeği verilmeli
puanı yüksek çıkana bu kitap­
tan iki-üç tane verilmeli. Böy­
lece herşey düzelir, müreffeq
bi r ülke olur, nurlu ufuklara
doğru tek tek basaraktan yola
çıkanz.
1 ,5 yıldır işsiz. Bir ayağı sa­
kat. 28 yaşında. Akranız. Bel
fıuğı var. Korkusundan hasta­
neye gidemiyor. Yeşil karta
bağlamış u�ıud unu. "Oturun
bir çayımızı için" diyor. Araş­
tırmacıyım ya. Daha gidilecek
evl�r yar. Zamanım yok. Za­
man var ya işte o, bu insanlar
için. ben de yok. Insanlık halle­
riili aralayıp çıkmalıyım. Bu­
nalıyorum. Deptasmandan
kendi salıama dönmeliyim. ·
Muayçne odama girip açılacak
lçapıyla içeri girecek öyküleri
bcklemeliyim. Kapanan kapı­
lart a birl ikte öyküler de bi tme­
l L Psikiy�Lri dört duvarlı bir
odada yapılan bir faaliyeuir.·
Biri gelir, biri gider. Mcmle­
kette hasta adam. mı bi ter? In­
sanlarla işyerim dışında, yol_.
larda, taşıtlarda �ecburen kar­
şılaşmalıyım ya da bir araba
alıp onlardan hepten kurtulma­
l ıyım. Küçük evrenimi kurup,
kendime ve yapoğım işe bu
küçük evrende anl am aramalı­
yım. Böyle olmaz.
 im zam

tıraş lar ! . . . . . ve başlar ! . . .

alallıdır, a·s lmd� deli ! . . . .denilen baş'lar! . .

B akırköy'de, mevsimler, geçer ve artar yaş'lar

deli denen velidirL .taburcu gitmelidir

bitsin artık yetişir, bu bitmeyen tıraş'lar! . .

R.G.Ö

21
 GAZETECİLt K
Yaşamının daha sonraki
bölümü�ıde Dostoyevski bin­
lerce abanesi olan tek k işil i k
bir dergi yayımladı. •llir yaza­
rın güncesi11 (The Diary of a
Wri ter), güncel olaylar, poli­
tik makaleler, edebiyat anıla­
rı, felsefi değinmeler ve bazı
kısa hi kayeleri içerir. Okurla­
rıyla olan bu �yl ı k söyleşileri,
onun ·yaratıcı aktivitesini oluş­
turan bir tür laboratuvar iş l e­
vi görmüştür. Son romanmı
yazmaya başladığın da 1Günce1
uzun yıllar ihmal edildi. Alva­
rez, 1876-1877 arasındaki sü­
rede i ntihar problemini göz­
den kaçırmayarak bu sorun
hakkında k afa yorduğunu
saptar. D u yıllarda, zamanın
• •
k ı z ı ; bir terzi kadın ; uta n gaç
ve alçakgö n ü l l ü bir ergc n ;
z i rnınetine p a r a geçi r m e k l e
suçlanan yük�ck rütbe li bir
gen eral. Yazarı n , o çağd aki
inti har olgusunun doğası üze­
rine mü thiş bir d ü ş ünsel çaba
gös t erd iğ i t artışılmaz .
nu traj c d i l(!rdcn öz e l l i k le
ikisi, b i r s a n a tçının ge niş ha­
yal gücü ve y ar a t ı cı tepk i l t!ri
sayes i n d e d e ri n l i k l i bir hiçim­
de in c el e n i r. Hcrzen'in kızının
ö l ümü , 1soğuk, k a ra nl ı k ve ı­
kıntılı' olan bu in tiharın 'K ur­
ban' adlı kurmaca inti har mct­
n i n i y a z m a ya teşvik e t tiği gö­
r ü l ü r . Rurada Dos toyevsk i ,
' mantıklı' intihar m es aj ı n ı , b u
korkutucu d e recede a k l a uy­
-
'
J. . . . . .
. . gun ve sa ğd u yu l u bir kendini
•. ...... - 4.
•• • .. :--.-.=: . ..- - . •

guzetelerinde yer a lmış a l t ı in­ suçlamaya dayanan in tihar ol­

tihar vu kası , yazarın d ik ka­ . . .. . --- - - - - - . . - gusunu i f a d e eder.
:.J •.,,; ... ·� • •�
t i n den kaç maz. D os toyevski "Ya insan bu d ü ny aya küs­
• • •• -

şunlardan bahseder: Kocası­ tah bir deney için konmuşsa­

nın vahşetine maruz kalan bir yalnızca bu yara tığın can l ı ka­
kadın; çok dokunaklı bir lıp kalamayac ağın ı dene­
James L.Foy ve Stephen J. Rojcewicz'den
not bırakan 25 yaşında mek amacıy l a ? B u d ii­
bir ebe ; eski bir g<>çmen Türkçeleştiren ler: şü n c e n i n baş l ı c a
olan A.I.Hen;en1in genç Durul ve Yağmur Taylan üzün tüsü, yıne aynı

22
gerçektir: Suçlu yoktur, kimse
deneyi y önl endiremez ·,
lanetlenecek biri yokt u r ,
çünkü herşey bas itçe
yaradı l ı� ı n kendi i ç s e l
kanunlarıyla gelip geçer, ki
ben b u n l ar ı n
· heps i n i
aniayarnam ve benim bilincim
kendisini yatıştırmaktan aciz­
dir. Ergo:
Madem k i , m u tl u l u k
üzerine sorular ı ma, kendi
bilinçliliğim aracılığıyla yanıt
arıyorum, tek yanıt herşeyle
uyum içinde olamadığım za­
man mutlu olamayacağımdır.
Ben bunları · açıklayamam .
Bana aşikar görünseler de,
hiçbir zaman anlayamayaca-
ğtn1.--------------
Madem ki bu yaradılışa
kaniyim, bu soruların yanıtla­
rı, kendi "kendiliğimi ( self)1
tayin eder ve kendi bilinçlili­
ğimle yanıtlar ( tüm bunları
kendime söyleyen ben oldu-
ğum sürece). . y aşamlar ının
. . . . ve yaradılışı yokedeme-
yeceğim içindir k i , h içbir
suçlunun olmadığı bu tiranlı­
ğa tahammüIün
.
y o r gu n l u ğu n d a , sadece
kendimi yok ediyorum. u
(Dostoyevski, uThe Diary of a
Writer•)
Yazarın ironisi okurlarının
bazıları tarafından kaçınldı,
zira iki ay sonra Dostoyevski
mesajının ahlaki çerçevesini
açıklamak zorunda kaldı.
•Mantıksal intihar'n bir
sonucu olarak insanın kendini
mahvetmesinin ardındaki
düşünce , inançsız bir ru hun,
var l ı ğı doğal ol mayan , s u ç l an a cak kim , daha
düşünülemeyen ve olanaksız doğrtısu gerçekte herhangi
kıldığıdır .• birinde hata var mı sorusuyla
İkinci örnekte Dostoyevski, baş ba�a bırakır. Artı k ,
terzi k ı z ı n intiharı nda k i sıradan insanın başarısızlık ve
gerçeği kendi · de ğerler cah i l l i ğinin zayıf ışığında
sistemine otur l makla bir kendi yargımızı vermemiz
paradoksla karşılaşır. Dindar gerekir.
bir yaşam sürdüren bir genç Yazar kendini kısa bir
kız nasıl oluyor da kendini postscript ile ele verir: "İnsan
öldürebiliyordu? Du sorunu dünyada yalnızdır - İşte
araştırma k ı ç ı n , y a z ar felaket burada! . . . Yalnızca
yaratıcı yeteneği ile olaya yak­ insan ve etrafında sessizlik -
laşır ve hayatta kalan kocanın yeryüzü gibi. Birbirinizi sevin
bakış açısından olağandışı bir - bunu kim s�yledi ? D u ,
öykü ile bu lekeli mirası be� kimin iddiası? . . . " ( Oostoi­
timler. 'The Meek One', genç cvsky , 11The Mcek One; in The
kar ısının cesedi yanında Diary of a Writer")
oturan kocanın aklı ndan
geçen tüm düşünce l e r i YAŞAM TECRüBEL�Rl
k u şatan b i r ö y k üdür. Dostoyevski'nin yapıtının
Ö yk Ü d e , tanışmaları ve d u y g u s a l yoğunluğu ,
evlil ikleri adamı n şu anki kaynağını sık sık kendi
keder ve ·suçl uluk duyguları y aşam ı n ı n kar ı ş ı k l ı k ve
ile birlikte anlatılır. Öykü mel odramatik öze l l iği nde
aynı zamanda , or tak bulur. O , Petershurg kenar
g i t g i d e mahallelerinin yoksuJiuğunu
· değişmesinin dokunaklı bir yaşadı, gizl i bir devrimci
tasviridir . Roman cı her grubunun gayretliliğioi, sara
kahramanın karakter ve · hastalığının yarattığı keskin
motivasyonlarının derinlerine duygulanımları yaşadı , idama
iner; birbirlerini etk il eyen mahkum oldu ve Sibirya'da
şeyleri, aşk ve nezaketin mey-· uzun yıl lar kaldı. Kumar
dan okuyuşlarıııın herb irinde kayıplarının umutsuzluğunu
yarattığı dürtüler, eziyetin ve ve nihayet başarının doyumu­
kurban olmanın, sadizm ve nu tattı . Tüm bu deneyimler­
mazoşizmin anlatımından den sonra , Dostoyevski'nin
daha fazla, öykü, bu acımasız yazdıklarmda yer alan intihar
traj edidcki mutsuz çiftin olgusunun temelinde, O�ndaki
il işkis indeki her noktan ın intihar eğilimlerini anlamak
belirsizliklerini gün ışığına çı­ süpriz olmaz . Melville veya
karır. Dostoyevski sezgilerini, D. H. Lawrence gibi d i ğer
en ince evl i l ik ve aile yazarların deha dolu çalışma­
dinamikl erini aç ı m lamada larında da bu 'kendi yaratıcı
kullanır. Anlatıcı , ok�:�yucuyu intihar krizlerine' olan özel
23
bağlılık dikkati çekmektedir.
Kızı A imee'e göre Dosto­
yevski arkadaşlarına sık sık
intiharın kıyısında durduğunu
söylerdi. Onun bi y ografik
malzemeleri ve mektupları in­
celendiğinde görülecektir ki,
i nt i h a r düşüncelerinin
dorukta olduğu üç ayrı dönem
vardır.
I 84 S ' d e Dost o y e v s k i ,
Petersburg'da henüz şöhretsiz
ge nç bir yazar olarak yaşıyor
ve yazdığı 'Ezilenler' ve 'Öteki'
adlı çalışmaları düze lt'iyordu .
Bu dönemdc,mektuplarında,
belirgin bir hipokon�ria , ank­
siyetenin s oma tik belirtileri,
şid detli bir öz-eleştiri ve
depresyonun varlığı açıktır .
Edebi çalışm asını, kurtuluşu
ve edebi başarısızlığını kendi
sonu gibi görüyordu. 24 Mart
l845'te kardeşi Michael'e şöyle
yazdı: u R omanım h e q e y i
kapsayan basit bir dava oldu:
B aşarısız olursam kendimi
asarım. 11 İki ay sonra, 4 Mayıs
1845' de yine Michael'e yazdığı
mektupta aynı tema kendi ni
gösterir . uRomanı yayınlaya­
maz sam, olasılıkl a kendimi
Neva'ya atacağım. Başka ne
yapabilirim? Her bir şeyi dü­
şündüm. Sabit fikrimin yilme­
sin e dayanarnamu. B':l i ntihari
durum1 devrimci bir suikaste
karışmakt a n tutuk l a n m a y a
kadar sürc,lü. Mahkeme ve ha­
pislik yılları � da ise suikastçi
arkadaşlarının bir çoğundan
daha az depresyon yaşadı.
Kendini yok etme düŞünce­
sinin oluştuğu ikinci dönem ,
tutsaklıktan kurtuluşunu ta-
24
kip eden dönemde, bir ibirya
alayındaki görevindcdir. Dos­
toyevski, çılgınca kur yaptığı
dul Marya Isayev'e aşıktır.
Marya'nın diğer aşıklara il iş­
kin imaları Dostoyevski'yi te­
l aşa boğar. Dostu Wrangel'e
şöyle yaz � : 11:;\fele�timi kaybe­
dersem mahfolurum; Ya aklı­
mı yitirir ya da kendimi İrtiş'e
atarım. " Kasım 1856'da yine
Wrangel'e " 0 , eskisi gibi yaşa­
mımın herşeyi, onu çılgınlar
gibi seviyorum. O ndan ayrıi­
mam beni i ntihara götürür.
ben zavallı bir çılgınım. Bu
tür bir aşk, hasta lıktır . 11 (Slo­
nim, uThree Loves of Dostoi­
evsky11 , 1 955).
Üçü ncü i ntihar sapiantısı
kumar lutkunlubrunda ortaya
çıktı. B ü yük kayıplar, sefil
yaşam şartları , karısının ve
kendisinin eşyalarını reh in ve-
11... \'E YARI\DILI�I YOK El
·. V1 1. 1 a
��coow ����m�� ın�-
�m �U�lUNUN OlMADIGl �U
• ll
TIRJ\NUGA iı\Hi\MM�UJN
. . . . u aldı. . . Kasvetli kararımdan
YORGUNLUGUNDA,�ADte�
�MliMi YOK �DNORmtll
rişleri Dostoyevski'yi umut­
suzluğa sevketti. İkinci karısı
Anna, 6 Ağustos 1867'de şöyle
bir not düşmüştür: 11 Zavallı
Fyodor, kendini kaybe tmek
üzere, borçlarını ödeyemezse
ya kendini vuracak ya da çıl­
dıracak. " Du tip intihar dü­
şü ncelerinin ede bi dramati­
z a s y o n d a n öte boyutları
vardır. "Fyodor, eğer ona
böy le h a ykırırsam ke ndi n i
pencereden atacağını sÖyledi . "
Du bilinçli intihar düşü ncele­
rinin yer aldığı dönem kuman
ara vermesiyle sona ermiş gibi
görünür. Kendindeki bu inti­
har düşü nceleri n e rağmen
D<?stoyevski ay nı · zamanda
intiharı engelieyebilecek bir
etk ililiğe sahipt i . Diğer iki
suikastçiyle birlikte Sibirya'ya
naklediliyordu. Bunlardan bi­
ri,Yastrzemzski, büyük 'bir u­
mutsuz luğa düşüp kendini öl­
dürmeye karar verdi.
Yastrzemzski'nin ifadesine gö­
re, Dostoyevski onu kendini
öl d ürmekt e n kurt armıştır :
1 •
"Umulmadık ve ani "bir şekilde
bize mum, mum yağı, kibrit ve
sıcak çay verildi. D ostoyev­
si'de bazı güzel sigaralar
vardı . Gece n i n büyük bir ·
kısımını onun güzel ve nazik
sesi n i din leyerek geçirdik.
ll ll
S a yısız a n i ve ac a y i p
·
çık ışiarı n a r a ğmen nazik
duygularıyla beni etkisi altına
vazgcçmiştim . . . (Mochulsky, 11
Dostoievsky : His Life a n d
Work")
 * Kimsiniz?
çocukluğumda babamın ya­
nındaydım okula gidiyor­
d u m ok uld a çalışk andı m
yaz ta tilleri küçükken ço­
cukken kuran kurs u na git­
tim fu tbol oynuyord um
m a hailede .bu kadar iş te
sonra hastalandım işte
akıl hastası oldum tahanca­
y ı .anlatmayayım d eğil m i
ahi sonra yazı yazmaya
b aşladım akıl hastası olu­
şurola ilgili doktorlar dedi­
ler başımdan geçenleri dok­
tora anlattım sonra kendi­
�ıı' e güvenerek tahanca ola­
yıyla ilgili geçti bıraktım 4e­
dim hasta yıllarıma göre ha­
ya ta döndüm bakırköy'de
y azdım bıraktı m gıda ko­
num oldu ailemle ilgili yar­
dım aradım iyileşeceğim işte
has�ane de dok torlar çalışı­
yorlar liastalar eskiden açtı
d üze.n li yaşıyordu bütün gü­
cün doktorda olduğunu öğ­
rendik iyileşeceğim inşallah
ahi mesela ahi bu. söyledik­
lerimle ilgili örn�eden söyle­
d iklerim vardı bu da iyilcş­
tiğimi gösteriyor.
Şizofren dediler bilmiyorum
l ise 2 de psikoloji okumadık
başka lise 2 okuyanlar var­
sa bilmiyorum h astalığı a t­
t ı m burda düşüncem b u
47 yaşında. Bekar. h asta arkadaşlanm aklıma
Fakül�e 1 . sıruftan geliyor
ayrılma.
*Çay içer misin?
-İçmiyorum çikolata da ye­
miyorum sigara oda içmiyo­
rum o kadar güzel uyuyo­
rum ki abi b ir de siniderim
zayıf hastanede hastalığım
hastaneye karşı değil hasta­
neye uyuyorum d�ktorlar
okumuş 1 2 eylül l980 den
sonra hemşireler geld iler
onlar kurtardılar hizi dok­
torlar tedaviye başladılar
kurtulduk gittik abi burada
iktjsadi durum ondan sonra
hatıralar
hayauma kadın girdi çocuk­
larım old\1 onlardan . Onları
kahul .ediY,Örum
o kadar n.apa.yım kadınları
b u r a d a ihtiraslı durumu
düşünüyorum tabanca olayı
beni çok sarstı işte onu da
ağır ağır açıklıyorum u nu­
tuyorum gidiyorum
dü�ya yaşamaya değer m üs­
lüman olmak iyi
ölüm
kab.ul
ettim yaşayacağım
yaşayacağım öyle geçip gide­
cek
sonrası ölüm k �çına kadar
yaşam belli değil yani. ye.­
mckler diyorum hastadır; in­
sandır suçlu olabilir iyi yak­
la_şı lmalı hastaya. H asta
kelimesi tarihe kalkmalı di­
ne inanıy,om abi amin ama
iyi olmak var hasta k elimesi
yerine değilmi ahi
25

Sezgisel materyalizmin, yani
maddi dünyayı pratik eylem
olarak kavramayan materyaliz­
min vardığı en üst nokta , sivil
topl um" içi.nde tek tek ele al ın­
mış bireyl�rin bakış biçim idir.
K./V\arx
Halihazır p�ikiy atr i/psilcoloj i
pratiğine içkin temel iddialar­
dan birisi , adı geçen d isiplin­
lerin insan d avranışlarının ge-
11el bir açıklamasını/teorisini
oluşturdukları i ddiasıdır. Anı­
l a n p r a t i ğ i · y ü r ü tenl e r c e
m ü m k ü n ve anlamlı k ılan d a
zate n o genel teorinin , han­
diyse bir 'birey bilimi'nin için­
den k o nu ş tu klarına dair bes­
led ikleri inançtır. Sözkonusu
genel çerçevede birey'in temel
ve h ilem etinden soğal olunmuz
bir kavra m olarak işlev gör­
d ü ğü , o pratiğin ve bilgis inin
özgül k urucu i l kesi olarak t a­
nımlandığı söylenebilir.
NormaVanorma l özell i k leri ,
artıları/e ksileriyle b i rey , bir
insan (=dünya) görüşü içinde
ihtiyaca duyulan e kseni teşkil
eder. İddia böyle devam eder.
Toplumun geri kalanınd a n an­
cak ya�an bir soyutlama ile
20
elde edi lebilen 'sivil toplum açıklanabilir. Örneğin: K ava­
içinde tck tek ele alınmış' bu noz u n biçimi gereği al ttakiler
soy u t birey·, ardında gizlediği ve üsttekiler tabii ki vardir;
bir toplum imgesi ile süreklilik al ttakilerin şansı yoktur, can­
·
kazanır. Topl u m kabaca bi­ ları çıkar hatta , yukarıya tır­
reylerin ke n d i içinde toplaş- manmak için birilerini kaydır­
·
masından m ü teşekkildir. (Bu mamız gerekir vb.). Bireylerin
anlamda top} um bir cam k a­ toplum içindeki karşı l ık l ı iliş­
vanoz m etafor u y l a e k s i k siz kileri/etkileşimleri asıl olara k
o b i reylerin sahip ol d u k l a rı
değişmez/m u tl a k özelliklerin­
den gidilerek ancak a·nlaşılubi­
devleti n len yapılardır. ·
küçül mesiyle Besbelli k i bir felsefe tav rıdır
ortaya ç ı ka n özg ü r s(?z konusu olan ve bugünkü
h a k im yönelimleri i ti bariyle
bireyi n ka ra kterize psikiya tri/psikolojinin felsefe­
ettig i mode rn yi 'aşt ığı' savlarının eşl iğinde
aslı nda onun ortasında oluşu-
toplumlar · nun resmidir.
·
cüm les i n deki
1 845 te söylenmişti ; ak tarıyo­
'özg ür bi rey' rum : 11 Fcuerbac h , di nsel ö z ü ,
kada r li bera l izm i n s a n ö z ü n d e çözü m l ü y o r .
Ama insan ö z ü , t e k tek her bi­
i ç i n bi r üstü n l ü k reyin doğasında bulunan b i r
ya n ı lsaması soyutlama değild ir. Gerçekl iği
içinde o , toplumsal ilişkilerin
ya ratan kavram b ü t ü nüdür.
11
az bu l u n u r
B u gerçek varlığın eleş tiri.sine
herha lde. girmeyen Fcucrbac h , dolayı­
sıyla şunları yapmak zorunda
kalmıştı.

ll Tek h;ışı n a , soyut bir insan
birey i n i n v a rlığını önceden
k a b u l ederek tarihin aluşını
hesaba katmamak ve din sel
düşünUşü değişmez, kendinde
bir gerçeklik olarak ele al­
mak.
2/ Bunun içindir k i , insansal
özü ancak 1tür" olarak, içkin ,
dilsiz ve çok sayıda bireyi do­
ğal biçimde birbirine bağla­
yan evrenseJlik olara k kabul
etmek. (Tez 6)
İşte bu nedenledir k i , Feuer­
hac h , " dinsel d üş ü n üş" ün
kendisinin bir toplumsal ürün
olduğunu ve i n celediği soy u t
bireyin belirl i bir toplum biçi­
m i n e ait olduğu n u görmüyor.
(Tez 7) . sefi bağlarnı n b u rj u va d üşün­
Eski m a teryalizmi n bakış açı­
sı, sivil top l u m d u r , yeni m a­
teryalizmin bakış açısı ise, in­
san topl u m u , ya da toplumsal­
Ve l l . Tez . .
Iaşmış i nsan l ı k tı r . 11 (Tez 10).
Psikiyatri/psikolojinin ' birey'i
fa rklı s öylemlerde ortaya çı­
kan bir dizi birey kavramı ile
aynı teorik/ideolojik arka-pla­
nı payiaşıyor olmanın ötesin­
d e ; n i h a i a n la m ı asıl olarak
birey kavramının orada kul la­
nılabiliyor olmasıyla k urulan
o söylerolere bir tür 'bilimsel­
l ik ' , 'h akikate uygunl uk' özel­
liği kazandırmaktadır. Örne­
ğ i n ' d e v l e t in k ü ç ü l m es i y l e
eşanlı ol arak orta y a çıkan
özgür bireyin karakterize etti­
ği modern top lum lar 1 cümle­
sindeki 'özgür birey' kadar li­
beralizm için bir üstü n l ü k ya­
nılsaması y aratan kavram az
bulunur herh alde.
Hem eşi n e az ras tlanır ve
'dönme' fi i l i eşliğinde z u h ur
eden. bir kavrayış gücüyle 'sol­
cu dangalaklığı' keşfeden b ü­
t ü n soytanlar libera lizm met­
h iyelerine 'özgür birey'le haj­
lamıyorlar m ı ; Liberal söyle­
min dolaşımını sürdürme ga-
. ran tisi 'özgür h irey1e i l işkin
oluşmuş ortak bir fit olma hali
d eğil m i vb . .
P s i k i y a tr i/psi k o l oj i n i n ' bi ­
rey'inin toplumsaVpolitik dav­
ra nı şları-y ön e liml e r i n i a n l a­
m aya çalışırken, örneğin ide<r
l oj ilideolojik aygı t l a r , medya
düze n i , tüketim top l u m u v b .
analizler artık gereksizdir.
Velhasıl, psikiya trilpsikoloji­
n in b irey bahsinde (temel bir
varsayım ol arak) taşıdığı fcl-
me hiçiminin temel dayanak­
larında birisini olu ş t u rduğu
t o p l u m s a l e y l e m i n/d ö n ü ş ü ­
m ü n odak noktasına 1birey'i
yerleştirerek bir anlam kaydı­
rıcı vazifesine memur old uğu,
toplu msa l bütünlüğe dair ana­
l izler karşısı nda epistemolo­
j ik bir mevzi olarak işlev gör­
düğü ileri sürülebilir.
Temel bir inanç ve değerler
sistem i , oradaki h ızla cereyan
eden değişik l ikler ve bu deği­
şimin n asıl tammlanmakta ol­
duğu faz lasıyla kayda değer
d iye düş ü n ü yoru m . D iraı da
şu y üzden psi koter:ıpi (ha ngi
türü olursa olsun) p ra t iği nde
karşı karşıya gelen iki insanın
( ' h a s t a ' v e t e r a p i s t ) p o l i­
tik/toplumsal kavram ve k a te­
gorileri; keza 'hasta'nın içinde
yer aldığı bu süreci anlamaya
ve sorgula m a ya çalışırken tu­
tunduğu inanç ve değerler sis­
temi yine bizzat bu sürecin te­
m el öğelerinden b irisini oluş­
t u rd uğu i ç i n . Manzara aşağı
y ukarı şöyle: Sanki b ü t ü n
i n a n ç ve değerler b ir h a y l i
karmaşık ve oynak a m a tck
bir bütün içinde vaziyet al­
m ış/alabil irm iş ve şu meşhur
'ideolojilcrin silind iği' modern
( p os t m odern m i . d e m e l i y d i
y oks a ) z a m a n l a r ı m ı z d a o
i n a n ç ve değerler skalaları
toptan ve hayata uygun biçim­
de değişiyormuş/değişebilirmiş
gibi . Tek tek h e r b i ri m iz i n
bahtına d üşen v e kaderimizi
çizen şey böylece, o ortak de­
ğerlere ( epeydir yükselen de­
ğerler olarak amlıyor) adapte
olabilme kabiliyeti oluyor. Bu
manzara da geriye doğru hük­
medenler/ezilenler yapısal ay­
rımı nın iptal olduğu kaynaş­
mış bir k itle' halin deki toplum
i m gesiyle t a mamlan ıyor . Çok
iyi biliniyor : O imgenin h ayatı
bazıları için kendi haya tiarına
denktir nerdeyse.
K\. . t i rmeden söylemek lazım :
Te m e l b i r değerler/i n a n ç lar
sistemi fa rklılığı/değişi m i top­
lumun sın ıfiara bölünmüş ya­
pısına atıf yapılmaksızın tarif
'edilemez. Ası l olan o sınıfların
bakış açılarının (öyİeyse
inançldeğer sistemleri nin) bir­
birle ri n i d ışlay ; m , b i r arada
d ü ş ü n ül mesi gayri-m ü m k ün
kara�leridir. O düzeyde d e
sürüp giden topluma içkin bir
kavgadır. O kavganın b u top­
lum yapısı içinde çözümü im­
kansız doğası uyarınca bir di­
zi seçenek mevc utt ur. Kader­
cil ikltevekkül etmek , çöz ü m e
aktif olarak kfltılmak v b . Biri­
sini seçmek tabii ki serbe ttir.
O tavırlardan bü tünüyle arın­
m ı ş bir p s i k i y a tri/psikoloj i
pratiği y ü r ü tmek iddiası ise
geçersizdir.
Erdoğan Özmen
27

ll
o nce
fotoğraf
çektirmeliyim
önce fotoğraf çektirmeliyim ben aynada
beni başkaları görüyor gibi hissediyorum
bunu istemiyorum fotoğrafla aynayi
karıştırıyorum o yüzden sık sık ayna
önünde oyal amyorum ama çok
korkuyorum .beynimde ktymıklar var
sanıyorum. ve bir bomba ben neden
böylcyim. doktorlar bunu açıklayamıyor
bende kendimi açıklayamıyorum kendim
dediğim zaman ne kastettiğimi de
hilmiyorum allaha inanmıyorum annem
herşeyin bu yüzden başıma geldiğini
söyl�yor ama kızlarda allaha
inananlardan hoşla nmıyor hem ben
devrimciyim herkese özgürlük istiyorum
ben-kendim kısıtlanmak istiyorurr
.hastanede amerikalıların etkisiyle beni
bağladıklarmda bundan hoşlanıyorum
ama karşı çıkıyorum. çi,inkü hast:ilar karşı
çıkıyor görevliler karşı çıkıyormuşum gibi
davranıyorlar bağla nmak benim çok
hoşl}ma gidiyor ben en çok yatak
toplamaktan nefret ederini bu yüzden
28
bazen hastaneye kapa tılıyorum yazdıkça
sesden kurtul uyorum demek dikkati- teksif
etmekle ilgili bir şey bu dikkatimi lcksif
edince gün ü saati unu tuyorum asi kızları
tanıdık m üzik parçalarını hastanede
zamana çok önem veriyorlar,zamanın
felsefi olarak çok önemli olduğunu
duymuştum annemin zorlamasıyla
Mevlana'nın Mesnevi'sini okudum zamanın
tanrı olduğu gibi bir sonuca vardım eski
devirlerde buna benzer düşünceleri
ciddiye alıyorlarmış beni kimse ciddiye
almadı bu düşüncemden dolayı kendimi
suçlu hissediyorum sık sık idam edilmek
istiyorum, neden bilmiyorum, kızlar Deniz
Gezmiş'.ten çok hoşlanıyorlar ben
yazdıklarımı okumaktan hiç
hoşlanmıyoı-um,yazarken virgül
kullanmaktan hiç mi hiç buna bilinç akışı
tekniği_ diyorlar bu kavr-amı çok seviyorum
kı..z lara söylüyorum onlar da yazımı
okuyup bana anla tıyorlar benim hiç
düşünme�iğim felsefi şeyler a�latıyorlar
ben anlamadığım için susuyorum yahut
aklıma gelen herhangi bir şeyi söylüyorum
bu onları heyecaniandırıyor ben tango
severim Türkçe sözlü olanlarını
an]ayabiliyorum bilmiş bulunduğunuz gibi
ses ve görüntü halüsün asyonlarım var
yaşan tım oldukça renkli ve dans etmeyi
bilmiyorum en iyisi müzik dinlemek ben
hastaneye gidiyorum radyonun sesini
sonun.a d_ck açıyorum canım sıkılmaz
doktorla konuşurken zava llılar o kadar
makul o kadar dengeli ki gözyaşı
tüketimlerinin çok fazla olduğun u
düşünüyorum
SEHDAR KOÇAK
 D
üşler konu unda bir
ilk sorun vars� eğer, ·

bu onların he n l iğin
iÇ in d e mi, y ok s a dışında m ı
olduğu sorunudur. B enliğin
n e · olduğunu kavramadan bu
sorunla uğraşmak sam.rı m ,
mümkün. (Benlik nedir? Her ·
şey ve hiçbir §ey , der Buda . )
Düşsel nesneler v e düş. durum­
ları dış dUnyadan uzakta, uy­
kunun belirsizliği içinde heli­
rirler, ve dış dünya olmayan
ve düş gören hen dı şarday ım­
dır; arada . B edenim beni sı­
nırlıyor , bunu biliyorum, hat­
ta bir yere kadar düşünsel gü­
cümün de bedenimle , onun sı­
nırlarıyla sınırlanmış olduğu­
nu söyleyebilirim-- ama yine
· d e , düş görmek beni olağan ol­
mayan bir çaresizliğe i tiyor.
Düş gören kim'? Ben mi? Ila­
y ı r , eğer benolsaydım görd ü­
ğüm düşün dışında kalamaz­
d ı m . Dışarıdan m ı g e liy or?
Hayır , öyle olsaydı, bu belirli
bir düzen ya da biçim içerisin­
de olurdu ve ben bu bclirlil iği
farkederdim. (1) D ü ş , benim
kurduğum eylemlili k tasarımı­
nı tümüyle parçahyor; y aşayı­
şımı istediğim ya da İsteyebil­
diğim şekilde kurduğumu var­
sayıyorum ve düşler , durmak­
sızın bunu yalanlıyor. Kurdu­
ğum d üzen her an dağılabilir,
bunu hissediyorum-- denetim­
siz olan şeyler de var, dış dün­
yadan da dışarda olan şeyler.
Üstelik, y aşayışın öngörülebi�
lir rastlan tıları da değil bun­
l a r , tam olarak yaşayışa ait
değiller, benim içim e yerleş­
m iş , benimle birlikte. o�an bir
dağınıklık var. D üşl e r i arzu­
,

layıp ele ge ç iremiyoru m , on­

lar beni ele geçiriyorla·r.. Öy­

BEN
'
leyse onların n� içerde, n e ac .

dışarda olduğ.u nu, sadece be­

nimle birlikte ve her iki yerde
de olduğunu va rsa ymal ıyım ,

29
ama bunu y ap a rsam , benimle
birlikte başka birinin de oldu­
ğunu (ama b aşka biri d e ola­
bildiğimi deği l , olamadığim ı)
kabul etmek zorunda kalırım.
Bu da, benim kendim için dış
dünya oluşum anlamına gelir.
Dil, bir düzen önererek yapı­
laşır, kurulur; yapısı b i r şekli
ifade eder. O y üz den bir d üş
"gör mek11 olasıd ı r , bir d üşe
•bakmak" d eğiL 0Görmek
içinde ol uşu , k a tılışı, b i r tür
nedenselli ğ i , daha da ilerde
seçimi an latıyor. "Bakmak" ise
daha d ışarıd an , belki seçil miş
ama b irlikte d eğil , eylem s i z .
Eğer b i r d üşe bakabi lseyd i m ,
seçebilirdim : Y a b u d üş ban a
ait ya da b enim dışımda. Ama
bir düş gö rüyorum v e için de­
y i m , d ışarı ç ık a ma m . Uyan­
mak istediğimde uyanabiliyor
muyum? Dahası, ortak d üşler
de olabil i r : Ya başkasının
gördüğü bir d ü şü g ör ü y o r ­
sam ya onun gö rm esi gere­
k en bir d üşe b akı yo rs am ?
II
Pek i d üşler yaşayışımın i ç in­
d e m i , yoksa d ı şı n d a mı?
Uy andığım d a tel a ş l ı , üzgü n ,
d üşü ncelcrle dol u , şaşkın y a
da nefret dolu ol uşu m , u y k u
öncesi ve sonrası b e n arasında
doğal bir geç i ş mi, d oğa l bir
gelişim m i , (çizgisel bir sürek­
lilik m i) yoksa gel memesi gere­
ken bir şey mi gel d i baş ı m a?
D üşlerimin benliğimin hangi
yönü olduğunu k avrayam tyor­
sam , onların y aşayışım a k a tı­
lışı d a kavrayamadığım b i r
�ey olma lı. Yaşayış kendi liğin­
den varoluyor; biyoloj ik orga­
nizmamın, fiziksel bedeni min,
u y k u m u n v a r o l u ş l a r ı gib i .
Düşler ise b u n l arın d ı ş ı n d a ,
biliçlil iği m , benliğim ya . da ne
ve nasıl olduğurnu n bilgisi gibi
30
hana a i t olarak var. Yaşayış
b e ni dışarda kılıyor. Ya düş,
d ı ş ar d a olmad ığım anl arın
ü rünü olarak düş? D üş beni
yaşayışın dışan a almıyor, ya­
ş a yış olmam ı sa ğlıyor (gözle­
y e n olarak , gözleyecek olan
olarak) , aynı anda d a yaşayı­
ş; (h azırlayarak) fırlatıyor.
Düşün bir yandan temsili y a­
şan tı yaratış ı , d iğer y a n d a n
'gerçek' yaşantıya geri d önü­
ş ü : D ü ş göre n d e n çok , d üş
görm üş varlık l ar olarak yaşı­
y oruz . . belki de ayrım bu ra­
dad ı r ; 11düş göre n11 o l u şumuz
yaşayışm dışmda bir şey, oysa
•düş görmüş• oluşumuz yaşa­
yışın içinde.
Yaşayış, eğer bir r i tim , düzen­
leme ve kurmaca hareketiyse,
za m a n ı n tıpkısıd ı r . Z a m a nı
ise, k esinlik le geç mişc-geriye
doğru algı- tasarhyoruz. Za­
m ansal ard ıll ığı ya da sürekli­
l iği varsayışı mız, olayların ve
o l uşların kend il iğinden v a ro­
luşları , ortaya çı kışl arı saye­
sinde; ister istemez olmuş ol­
duğumu farkcdiyorum, zaman
i ç i n e yerleşiyo ru m , yaşı y o­
rum.
Peki neyi yaşıyorum, yaşayı­
şım ne · beni m ? Seç tiğim her­
ha ngi bir şey v a r m ı , yoksa
d üzenlenen şeylerin düzenine
mi k a t ı l ı y o r u m ? Yaşa n t ı m
"bana ait" m i gerçekten , yoksa
ben mi yaşayışa a i tim? Bana
ait olanları, birlik te yaşayışın
ortaklaşması içind en çıkarıp ,
orada eriliyor m uyum? Ayıra­
m ıyoru m : B i r l i k te yaşayış mı
kuruyor benim yaşan tımı, ya­
şan tım m ı b i r l i k t e yaşayışı
sağl ıyor? Bel ki de yaşantımı ,
b irl ikte yaşanabileceğini inan­
d ı ktarım üzerine kuruyorum
(3); böylece y aşan t ı m , d ene­
y i m l e n m iş olanın de neyim le-
mesine dönüşüyor; öyleyse ya·
şayışımı da gerçek leştirdiğim.
bilmiyorum- sadece ontolojik
olarak değil, sosya l olarak d a
yaşıyorum ve yaşamın da için­
de m i , dışında mı olduğu m u
bilmiyorum . Yaşayışm başlan­
gıç terimi, ilk ler i m olmadığını
söylüyor bu han a .
Yaşayışın i l k terim olmayışı,
dü şleri yaşamın arkasında ol­
m a k ta n , y a da yaşama göre
yerleş m e k ten ç ı k arıyor. İ k i
ayrı a l a n ol uşuyor: Y aşayış
ve Düş Görüş.
nı
Düş olmayan şeydir; yaşan tı­
mm içinde -birbirinin d iğerini
içerdiği varsayımıyla- başka
bir yaşan t ı tasarlar: Bana ya­
l a n söyler ya da bana yal a n
söyle tir.
Başkasına yalan söylerim ve
onun için , benim olmayan bir
gerçekl i k al anı yaratırı m . Ar­
tık bana bakışı ve bende gör­
düğü şey , benim olduğum şey
d eği l d i r . Uyuşmaz l ı k başlar.
D i ğer b i r y a n d a n yara t ı � ı m
g e r ç e k l i ğe u y gu n o l ın a l ı ­
yım , ke n d i gerçekl i ğ i ın İ hoz­
mamalıy ı m . Ya d ü ş gii r ın e l i ­
yim , y a d ü ş görd ü r tmdi y i nı .
Hiç yalan söylemeden y aşa­
yabilir m i y i m? Hiç d üş gör­
m cd en yaşayabilir m i y i m ?
Ya nlış soruyorum : Sürekli ya­
lan söyleyerek yaşayabilir m i­
y i m? Sürekli d üş göre rek ya­
şayab i l i r m iy i m ? B u soru lar
ve çevrimler önce birlik te ya­
şan tının tasarım larm ı k u rar,
sonra da Ahiağı (ama ikis i n i
a y n ı zamanda), y a n i birl i k t e
yaşayış Ahlakllr, yaşantımızı
ol ası k ı l a r . Yanıtlar Ah iağın
içinded ir, Ahlak ise yanıtların
i çinde.

Neden yalan söyleyerek b a ş­
kasının benim hakkım d a k i
bilgi sini zedclerneye çalışı ­
run? K e n d i y a ş � y ı ş ı m ı o l ası
kılmak için mi? Oyleyse baş­
kasıyla y aşayışım d eğil d i r be­
nim yaşan tımı olası k ılan , iç­
ten içe b u n a i n a n ı r ı m . O dışa­
rıdadır ve b e n i i ç içeliğimle
b aşbaşa b ı r a k m ı ş t ı r ve üs te­
lik , benimle birlik te yaşayışıy­
la, beni kendimden başkası o l­
m a y a zorlamıştır. O nu n bana
dair bilgisini m ü m k ü n kıl maya
çalışırk e n , kendim h a k k ı n d a­
k i b i lgi mi kaybcd c r i m . Ya l a n
söyle diğimi fa rketmeden yalan
söylerim , ç ü n k ü benden bilgi
istiyord ur ve bilgi d e olm a yan
şeydir.
IV
Neyin d üşünü goruyorum
hen? D üşsel d ü n y a y l a benim
yaşadığım d ü n ya ortak te rin\­
leri payiaşıyormuş gibi görün­
sc de, ortak olan tck kesin tc­
r i m i n b e n o ld uğu k e s i n . Kc­
sin , ç ü n k ü d iğer lerim lcri . u y­
rıştıra m ıyor u m , derlenmiş ol­
11
du kları nı fa rkediyorum. D ü­
Şümde görm üştüm b u n u bcn ! n
d i y o r u m h e yec a n l a ; gör m üş.
olduğum şey kendimden başka
bir şey değil oys a , sad eec va­
roluşu m u n buraya ycrlc�mişli­
ğin i , b u ra y a dcğmişliğini h is-
setmişti m . Niye bunu görebil­
m i ş o l d u ğ u m u b i l e m e y iş i m ,
tek ortak terim olduğumu ka­
nıtlamıyor mu? Varoluşum ne­
den istemiyor; varı m ve oluşu­
y or u m .
Y aşadığırn d ün y a nasıl? B u
d ü n y ad a da şeyler arasında
ilişki k u rarken tck ortak te­
r i m b e n o l m u yo r m u y u m ?
•Yaşamıştım b u n u ben ! • dedi­
ğim d u r u m l a r yok m u ? Eğer
böyleyse, dü şle gerçeği b i rbi­
r i n d e n ayırmaını h a klı k ıl a n
neden n e ol abilir?
V r u m? Zaten başkası olan d ü ş
Yolc u l uk e t m e is teği y l e , d üş
görm e n in s ü rekli ve z or u n l u
oluşu aynı kayn aklardan geli­
yor. Başka yerde o l m a k istiyo­
r u m , yaşad ı � ı m yeri far k e t­
m e k i ç i n . Yol c u l u k elmek is te­
y işi ın , ne k ad ar öyle gör ü nü r­
sc gör ü n s ü n , a l ış k a n l ı k larıın ı
bozmak i ç i n deği l , tam tersi­
ne, onları güçlendirmek ve ye­
n i l cmck , onl arın n e o l d u � u n u
t a m o l a rak k a v r a m a k iç i n .
Kim o l d uğu m u öğre nmek i li­
yoru m , ben l iğimin h issini arı­
yorum ve ol m ayı becerd iği m
şeyi zorlamak ya da dağıtma k
bana yardım ediyor. Yaşarken
n e l er o l d u ğ u n u a n i a y a b i l i r
m u yu m , yoksa d üşünd üğümde
y a da d ü şled iğimde mi berrak­
laşıyor her şey? Yakınd aykcn
m i görcbil iyoru m , yoksa uza k­
laşmal ı mıyı m'?
D üşsel dünyanın ayrılığ ı : San­
k i başka b i r yer . . Sadece ya­
şadığım d ü n yaya uzaktan hak­
m ıyoru m , o n u başka bir y e r
h a l i n e de getiriyoru m . ll u par­
ç a l a n m aya ya da pa rça l a n ışa
zoru n l u y u m , a m a b e l i r l i bir
is teği ya d a c reğe yön e l m iş l i k
y ü z ü nden deği l , t ü m ü y l e ne­
dcnsiz, ama dış al bir neden-
sizlik de değil bu, sadece be­
n i m i ç i n nedensiz , başk a türlü
d e o l a b i t i rd i m v e far k e t m ez­
dim.
D ü ş ü n d üğüm z a m an düşledi­
ğim zamandan uzak deği l , bel­
ki de a y n ı za m a n . Tck b i r
farkla: D üşünüyorum v e k ur­
d uğum her şeyin içinde varım ,
düşlüyorum ve olmayabilirim
de. Ama hay ı r , b u n la r benim
yap t ı ğ ı m şeyler , artık neler
yapıldığını gö r m c l i y i m , düş
görmeliyim. Uyandağamd a ne­
den d üş ü m ü a n i a tıyorum bi ­
rilcrine? N a s ı l a n l a t a b i li yo­
b a ş k as ı n a n a s ı l a n la t ı la b i l i r �
a n l a m l ı y ap ı y ı o n a s u n mam
i m k a n s ız (ben b i l i yo r mu­
y u m?) , o ancak d üş gö rüşüme
ve d ü ş ü m ü n d üşse l ne nelere
sahip o l uş u n a ortak o l a b i l i r ;
eve t , a n l a ta bild iğimi d u ym ak
is tiyorum , bu doğr u , ama ye­
terli değil , ç ü n k ü başka şeyler
de a n l a t a b i l i r i m , d ü ş ü m ü n
böylece ge rçek o l u ş u ve şaş­
k ı n l ı ğım b i r k e n a r a , b u�ılar
her yerde ola b i l i r , d ah ası d ü­
şümü y a ş a n tı m a k a t m a k isti­
y o r olsa m d a o l m a m a l ı y ı m ,
ç ü n k ü d üşsel n esnelerin ( k işi­
ler, olaylar, duru m lar . . ) ortak
kararı gerekli b u n u n i ç i n , ya­
şan tım ortak deneyimlerin sü­
rek l i l iğiyken . . Öyleyse ne ya­
pıyo r u m b e n ? llerha ngi bir
şey anlatır gibi deği li m , kendi­
m i gerçe k l i k a l a n ın ın d ış ı n a
a tıyor u m , pek i n i y e? Ö z l e d i­
ği m ve k a rşısmda güçsüz kal­
dığım için mi?
Bir keşif n as ı l o l ası o l u yor?
Dünyanın b i l i n e n bir şey oldu­
ğ u n u d ü şU n ü r ken , b i l i n m e d i k
o l d uğu n u öğre n i y o r u z . ( D ii­
zehel i m : Diz d ü n yu n ın bir şey
olduğuna ina n ı rk e n , baş kaları
bu şey o l m a d ığın a , başka bir
şey de olabileceğine i n a n ıyor).
31
 Yeni olanın bilgisi d ünyayı n_a-· B elki d e yaşayışın onları içer­ üzerine sezilebilir bir tamm
sıl ve neresinden değiştiriyor? mesinin nedeni b u d ur , onla­ getirmek ve i lişkinin h içimini
Yaşayış yeni olanın dışında rın 11hana ai l11 olm adıkları açığa vur.mak . Ben d üşleri mi
öyleys e , keşif ve b ilgi başka h ak k ı n d a kendiliği n d en b i r yaratıyoru m , d ü şl e r i m b en i
dünya alanları yaratıyorlar o b ilgim var� Dünyanın da bana y a r a t ı y o r . G ör d ü ğü m d ü ş ü
kadar. Öyle)'se yolcu l u k , tek · ai t �l madığnı fa r k e tmekte n d a h a önceden görm üştüm de­
olan dünyayı parçalam ıyor , d a h a etkili b u , ç ü n k ü b u dı­ mek k i , belki de başkası gör­
hana başka oluşları gösteri­ şarda kalışı ne gerçekleştire­ m üştü , ama o d üş de b�n i
yor, ama (belki de çaresizce) hiliyorum· ne de ortaklaştıra­ d üşlemişti; t>aşkası�ı d a d üş­
henliğimden dışarı çıkarn ıyo­ hiliyorum. Iediği gibi. Karışıklık nereden
rum ve başka oluşları d ü nya­ doğuyor?
ma göre yerleştiriyoruro ; düş V ll
gör ü y o ru m . Evet, yolc u l u k Varoluş ya da varoluşum da Fizyoloj i k d ü n y a d a yaşıyo­
· gerçek bir keşif eylemi b en i m i l k terim değil, çü{lkü başkası­ rum ; yaşayışı m ı , insanın fiz­
i çi n , a m a kencli d ünya m ı y a­ nın varoluşu benim iç in i l k te­ yadüzen kuruşu şekillendir­
r � tıyoru m , görd üğüm d üş ü n ri.m olamaz; b u da, y-a ortak mlş. Yan i , dünya beden imin
içinden çıkamıyorum . A meri­ bir ilk terimin yokluğunu ifa­ d ü nyası , beden i m i n taiu mla­
ka bir düş benim için ve kara­ de ediyor, _ya d a bir ilk. teri m dığı b i r dünyada va rol11yo­
ya ·çıktığımda ne y apacağım olmadığını, ya da bunun baş­ rum . Şekillendiemek sın ırları­
Çoktan belli , ama hen hilmiyo- ka bir şey olduğunu . . Varol u­ nı çizmek . an lamına geliyor gi­
. rum. şum b a ş i a l m ı y o r d üş l e r i , bi ve " o lan d a b u . Be denime ·
d ü şl e r varoluşumu _h:ışlatıyor­ uygun b i r d ü n ya d a y aş ıyo­
VI m u? Varoluşu dışsallaştıracak r u m , yani varol uŞumu sürdü­
. Neredeyse "Düşler Gölgemdir üç temel düzensel alanım var; rüyorum ve sürekl i liğimi sağ­
Ben i m • d i y.eceğim korkma­ bilim , sanat, yaşayış. Bunu da l ayacak tek şeyi yapıyor u m :
sam gÖlgen ın . ancak ışık vu­ ayırdedemiyorum, hilcşkclcri­ Beden i m in s ü rekliliği n i sağlı­
runca ortaya çıkmas indan ve rie 11kültüru ismi n i veriyorum yor u m . (Bedendışı olanları da
ışığın değişimlerine göre değiş­ ve soruyorum : Kültür m ü va­ nedense ·bedene ya d a o n u n
m�sin den , ç o ğa l m a s ı n d a n , roluşumu belirliyor, varolu­ s ü r e k l i l iğine '-l y a r l ı y o ru m . )
çünkü d üşler· yaşayışımdan çı­ ş u m m u k ü l t ü r ü . belir li yor? Dahas ı : Düşlerime yer yok
kıp hana çarpacak geri dön-. (Yoksa yön değiştiren bir şü­ burada. Ya da; d üşlerimi be­
m üyorlar , en azıdan sadece reklilik mi v a r aralarında?) denime göre yeniden düze nli­
böyle değiller. D üşünüyorum ve benle d üşler yorum. (Yeniden? Bedenime
arasında k i il��kinin tıpk ıs ı n ı göre düzenlenm iş düşler?) Öy­
Peki ışıkla gölgem arasmdaki k u ruyorum : Oylcyse hen d ü ş . leyse , varoluşuma i l işki n te­
ilişki d oğ ru mu? Yanıldığımı . gör m ü yoru m , d ü ş görüş ü m · melliklerden bahsedişi m bile
fa rked iyoru m ; gölgem , bede­ başka bir şey i işaret ediyor. eksik; bedenime göre; bedeni­
nimin zorunlu k iplerinden hi­ Ama neyi? Varoluşun , çıplak min şekillendird iği temellikler
r i , ışık ya da haşlça hfr değiş­ b e d e n i n düşleri o l u yo r b u nunlar, dah ası bede n i m için
kenden bağımsız. Işığı n o n u a l anlar, kültür, kendi arala­ olan. D üş yaratmaya kalkışır­
değiştirmes i , b ilincimin deği­ rında d a birbirleri nin düşleri sam da , heden i m e göre düş
��mlerinden ne kadar farklı? oluyorlar ve böylece oluşu m u yaratıyorum, bedensel düş ya­
Oyleyse d üşler de salt yaşayı-· görüyoru m . D üşün d& düşünü ratıyorum ve herşey karışı­
�a bağli otmaktan kurtulu yor­ görcbi1iyorum. yor.
lar, varlar ve varlıkları sade­
ce kendilerin i n ; konularının Yine de bunlar yetersiz. Niye Artık d ü ş ü n ne ol mayahUe­
sadece •benu olmad ığın ı �ile birbirlerinin düşleri oldukla- - ceğini biliyorum : Bedenim
düşünebilirim bu yüzden. rın ı , n iye düş görd üğü m ü (ya olamaz. Ama ne o l abil e c e ği­
(Oysa Düş Yoru m u ve P'siko­ d a böyle sandığımı) açıklamı­ ni h�la bilmiyo rum ; olm ayan
loj i buna dayanır düş kon u­ yor bunlar. Ancak i l işkiler sc­ ş eyin o l m ayan ş eyini e l d e
sunda, h a n a a i t oluşuna ve ziliyor, � k adar . Öyleyse be­ edebilir miyim , yani d üşün
k o n u olarak beni seçişi ne . ) n i m tüm yapabildiğim d ü ş bilgisini elde edebilir miyim?

32

EK: Görd üğüm düşleri gör­
mek beni nasıl yapar? Daha
doğrusu , kendi düşlerime bak- şeylerin ve olayların somuı
. m a k ? Ay n a d a k i görü n t ü me dili ve düşün hayali. dili.. Düş,
başka b i r ayn ayla bakmaya
m ı benzer? Yaşayış ın , yani
düş görmediği m zam anların elle tutulamaz bir vekil ola­
yerine b u bakışı geçirm eye
k alkışır m ıydım? Düş Görüş
ve Yaşayışın yerlerini değişti­
rir miydim? Hayır, çünkü b a­ dini denetlernek için aletler
·
k ı ş bilgi olamaz d ı , görüşe de
dönüşemezdi ve kendi düşüme
bir başkası olmak b en i düş gö­
rememeye iterdi. Ya da diğer Lewis Mumford,
yanda n , bedenimin dışında
olan v e bedenime göre olan ,
"bana ait"liğinden şüphe e t ti­
ğim şeyi bedenime sunarak ,
"bana a i t 11 k ı lmaya çalışm a k
mümkün değil. Düşlerime ba­
k ama m , çünkü za ten bakılır
şeyler olarak yok onlar.
EK : 2 : Düş yorumunun ned e­
ni n e ? Böyle bir girişim ya ­
şantı alanıyl a , düş · alanı ara­
sında · kes'in (ve h atta belirlen­
miş, sürekli hir düzene sahip,
dolayısıyla kalıplı) bir ilişki
varsayar. Ona göre düş, yaşa­
ma göre ilerlemektedir. Gizli
olara k , yaşamın da düşe göre
önsel koşullanmışlığa (kade r?)
sahip olduğu sanısını yayabi-·
lir, .ama sonuçta yorumu yapı­
lan yaşama göre düş tür, düşe
göre yaşam değil.
Fakat y o r u m , yaşantıyı dü­
zenlemeye ya · da d üzeltıneye
yönelmiştir, "haber verdiği"
ya da "uyardığı" söylenir. Bu
d� düş y orumunun neden inin,
yaşamın d ü zenine dayandığı­
nı , ama yoru m layıemın ken ­
disinin bu bilgiyle hareket et­
mediğini gös terir gibi. Yorum­
la yı cı, düşün sahibi· kadar saf­
tır, ne yaptığını bilmez (keşfe­
der).
VIII
"0 sözsüz dönemde ya lnız iki
Sonuç olarak düşler bir yerde
değil. Y aşayış da bir yerde de­
dil vardı: Bira raya gelmiş ğil. S adece iki ayrı alan yok ve
şeylerin ve oluşumların düze­
nini alanlar arasında höl ün­
sonunda kültürün yaratılma­ meyecek şekilde kuruyorum.
s ına yardımcı olucaya kadar Ben oluşurola b ir yerdeyim ve
hem .burada olmayabileceğimi,
rak iş görmüş olabilir: hileli, hem de b urada olduğumu bili­
a ldatıcı, yanıltıcı, ama zeka­ yorum . .Ama nasıl yer değişti­
işleıici. " (s. 53) ve insan ken­ rebileceğimi bilmiyorum; düş
görüyorum .
yaratıyor; sembo'lle r , sözcük­
ler, imajla r, davranış ka lıp­
lan. .
tekniğin ve insanın gelişimi,
Makinenin M.iti,
1 962, 3. B ölüm.
Y a:Şam ve ölüm, artık bir. dü­
z e n n e d e n i olma olanağını
kay bet tiyse de, yaşayışın ku­
ru luş u nda insanı belirlemiş ol­
malı: Canlılığa uygun bir ya­
şayış kuruld u .
H e r şeyi b i rleştirdiğİrniz z·a­
man elimizde tek bir bilgi kal ı­
yor: Başka k uruluşlar da ola­
naklı . Dahası., bu kuruluşların NOTLAR
olanaklı oluşu , am a gerçekleş­ (1) Düş, sıra-düzcı:ı içerme�e �orun-
me yişl eri , çünk ü scçiİmemiş ' lu bir yapı olarak varsayılmalıdır.
oluşlaı:ı, içinde olduğumuz ku­ Dü�ün içedoğuşu düzensiz olsaydı,
yapısı.z olm ak zorunda kalırdı. Oysa
ruluşu etkiliyor. Hiçbir şey yı.:. ·
her konu bir yapıdır:
kılmamayı hak etme z . Düşle r ,
a n c a k baŞka kurul uşların d a (2) Tabi, mf dil böyle yapıland$
varoluşuna ilişkin b i r işaret için düşlere de yaklaşuğı�ı düşüne­
(gösterge). (Quantum Kuramı , · bilirdim . Am a iç içe yapılar sözko­
aynı anda birden fazla dünya- . nusu olduğundan hangi yapıdan di­
ğerine geçtiğimiz farketmeyebilir.
n ı n gerçekleştiğini öne sü rü­
yor; her birin d e başka olası­ (3) Buradaki sosyal göndermelerin
lıkların gerçekleştiği dünya­ dışında, vu rgu şurada: Yaşantım ve
lar. ) Bedensel canlılığa göre birlikte oluşum, benim ve başkası­
k u r u l u yaşayışm k arşısında nın bedenine göre sürekli düzenini
kazanıyor.
düş görm ek, b u yaşay ışın sa­
dece böyle d üzenlenmiş bir
yaşayış olduğunu belirtiyor.
Yaşayışın gerçekl iği , a n cak
d ü şlerin gerçekdışılığı saye­
sinde.
Sabri GÜJlSES
33
 1979 yılında· ticari
uzay gemisi No.stro- ·
mo'nun dünyaya dö­
n üşü sırasında başlı­
yordu tüm h i kaye .
Ridley Scott'un yö­
nettiği film, hiç kim­
senin tahmin etmedi­
ği bi r şöhrerc ulaşa ­
cak, yapnğı hasılatın
yanında eleştirmenle­
re de kendini bcğc n ­
dirmeyi baŞaracakh.
S co t r ' u n k u s u rs u z
başya pıtının hayateti
yıllar geçmesine rağ­
men bizi rahat bırak­
madı . B u filmle i l k
çıkışinı yapan yönet-
men, daha sonra yapoğı " B lade_
Ru nner" ve " Thelma, Lou ise "
gibi filmlerle bu işi çok ciddiye
aldığını göstermeye devam ede­
cekti.
Birçok açıdan yeniliklerle dolu
·
olan bu film en sıradan okunu­
şuyla bile, aslında çok başka dcrt­
leri olduğunu hisscrtirecekti. En ­
tellektüel sinema izleyicisini na­
kavt eden i l k bili m -kurgu filmi
ü nva n ı n a sahip '2001 Space
Odysscy ' ile birlikte hakkında en
çok yorum yapılan iki Bilim-kur­
gu filmi nden biri olan '' Alie n "
kanımca � ka hiçbir tür filminin
bu denli uzaklara gidcmeyeceği­
_
nin bir göstergesi . ( B u fil miere
eklenecek birçok film arasından
_
hemen aklıma gelenler Tarkovs­
ki 'nin S ralker- ve 'Solaris'i Car­
penter'ın "New York'tan lCaÇlş " ı ,
yine Scott�un " B iadc Run ncr " i)
Zaten S cocc'da zaman za man
" 200 1 " e açık gönde rmeler yap­
maktan · durmamışn� Kaptan Dal-
34
las ' ı n fi lmin başlannda din lediği
Mo7.art ' ın " Eine Kle ine Nach­
tmusik" adlı c eri, b u buluşun sa­
hibi Ku brick'c dolayısız. bir saygı
duruşuyd u .
D a h a sonradan post-modern
sinemaa olarak damgalanan Rid­
ley Scott bu fi l mlc önceleri bir
ters ütopya yaratmakla suçlan­
mış n . Çürümenin ve yozlaşma­
nın artık u zayın sınırlannı zorla­
dığı bir çağda, mcsleğini sadece
para için icra eylcye n, gelecek ve
insanlık adına hiç bir ideali olma­
yan bir avuç alt sınıf insanından
oluşan m ü rcttebanyla Nostromo
ge mi i , Moby Dick'teki Pequod
. gibi sanat tari hinin en simgesel
gemile ri nden biriydi. Film bo­
yunca d ü nyanın neredeyse " kıya­
met" ötesine geçtiğini düşünü­
yord u insan ister istemez. Kaptan
Dallas' ı n açıkça söyleme kten çe­
kin mcdiği " Ren hiç ki mseye gü­
ven�en"ı • lafı, şimdiden çağımıia
damgasını vunnuş bir kognisyon-
du kuşku yok. Ülke,
toprak, aile gibi ku­
rumlara ait idealler­
den kınntı yoktu bu
fil mde. Kimilerine
göre revizyonist bir
bilim-kurgu, kirnile­
rine göre acımasız
bir topl umsa l eleşti­
ri. Tüm b u nlann
ötesinde, yapırru n ­
� n 8 yıl sonra Krin
ve Glen Gabbard
yazdıklan bir psişe­
leştiri de filmin bu
e tk i l i gergi n l i ğ i n i
M c l a n i e Kle i n -ve
" Nesne İ l iş k i l e ri
Kuramı " ışığı al n n­
da analize yöneliyorlardı. Onlara
göre filmin yaramğı gerilimin ne­
deni, ' bebe klik anksiyetelerini n '
yeniden ancak b u kez perdede
bir kez daha yaşannlan masıyd ı .
Hemen başlardaki " uyanma "
sahnesi , forme edilmemiş, atonal
sesleri nde yarartığı a tmosferle
intrauterin (ana rahmi içindeki)
yaşamı anı msatıyord u . Gemiyi
yöneten bilgisayann adı " mot­
her-ana " ydı ve kapaklann açılma­
sıyla başlayan sembolik doğumla
yedi m ürcttebat ve beyazperde
önündeki bizler arkaik yolcul u­
ğumuza çıkıyorduk birlikte. Fi l m
boyunca sürekli duyacağtmız kalp
scsi e fektlcri ve soluma!ar, bebe­
ğin yaş-amı�ın ilk bir kaç ayında
ki y� msal öneme haiz " annenin
kalp ve sol u n u m sesleri n nin t�
kendisiydi. Gabbard 'lara göre fil­
min geriliminin sürekliliği açm n ­
d a n e n önemli ermen, bir dizi
içe-alım ve yaı:ısırma sonucu ula­
şılan paranoid-şizoid · durumun
beyazperde az:aahğı ile izleyiciye
aktanmına bağlıydı .
Oldukça entellektüel tasarlan­
mış ve başanlı bir biçimde kota ­
.nlm� bu " i lk " in ardından gelen
"Alicns " ise sadece zekice tasar­
lanmış bir devarn filmiydi. Bariz
biçimde se ri n i n en hödük filmi
olan "Aliens'da, nereden gelecc­
ği belli olmayan tekinsiz tehlike
Grc m li n ' le r misali her köşede bi­
rivercn geri zekalı canavarlar hali­
ne gel miş, y ö n e t m e n Ca m c ­
ran ' u n mili tarizmi, gerilimi bir
çeşit şiddet gösterisine dön�tür­
müştü. İ l k fi l mdeki femi nizan
Ripley karakteri, iş kadını ki mli­
ğine büründürü l m üşrü. Gerek
gramer, gerekse ideolojik arkap­
lan açısından oldukça muhafaza­
kar olan ikinci yaratık, Hollr-vo­
od ' u n sert limitleri n e teslim ol­
muş, salt piyasa için tasarlan mış
bir iş filmiydi.
Ve böylece maceralı bir çekim
öyk üsün ü n a rd ı n d a n , s e ri n i n
üçüncü v e belki d e e n tartışmalı
uğrağına ge liniyord u. S u n u t uş
tarzıyla Amerikan sineması n ı n
yeni dahile rinden David Fincher
bu kez kendi " il k " ini ge rçek.Jcş­
tirmek için kamcra arkasına geçi­
yord u . D e ha n ı n bede lini bile
zapt-ü rapr alonda bulunduran
Hollywood açısından , bu yeni
yctm� video klipçi nin yapabi le­
cekleri te h l i keli olabilirdi ama
onlar bu işin de iki keskin ucu­
nun bu l unduğunun hepimizden
fa zla fa rkındayd ı l a r. Nite ki m
Fincher ödün vermeden ustası
Scott ' u n i zi nden gidiyor, tekrar
" tc k " e i n d i rgcdiği yaratığı bu
kez evrenin başka bir ücra köşcsi­
�e taşıyordu. Bu kez de baba fi-
gürü baş karakter filmin ortala­
n nda yaratığa ku rban edi liyor,
gc7..egcnin iç mekanlan birincide­
ki gibi son derece simgesel tasar­
lanıyor, aynı içe-ahin ve yansıtma
mekani zmalanyla gergin bir at­
mosfe r yaratılıyor, ideolojik ar­
kaplanı oldukça yüklü bir film çı ­
kıyordu karşımıza. Fincher ışığı
son derece ilginç kul lanıyor, mil­
yarlara malolan yaratık makerini
ekonomik kullan makta dirc n i ­
yordu. Ustaca yaratılmış bir orta­
çağ atmosferinde veri len dinsel
ve metafizik dcğinmclerin ,senar­ . lize edilmiş aldatıa formlanndan
yon u n ma nevi babası Vi nccnr
Ward 'tan miras kaldığı hissedi­
l iyordu-sadece bu bile fı l m i n
Hollywood kaosu nda yaşadığı
baskılı yolculuğu kan ı tlıyor gibi.
Filmde dolayımsız olarak Ameri ­
kan kültürüne göndermeler bu­
l u n ması (örneğin ü l kemi� için
henüz yaşanılan bir gerçeklik ol­
mayan AIDS korkusu gibi) çağı­
mızın kendisine air derinlemesine
sapramalarda bulun masım engd­
lemiyordu kuşkusuz. Şi rketin Ja­
pon-Amerikan ortakl ığı , çağdaş
bir Amerikan paraneyası olması­
nın yanında, hasbayağı bir gerçek
te değil miydi? Bir çuva l sakat,
işe yaramaz " YY'' kromozonlu­
n u n , evre n i n yeni sa h ibi " şir­
ket" e karşı direnişi, en bozuğu n­
dan da olsa insa n 'a duyulan inan­
cı dile getirmiyor m uydu?Tüm
bunlara rağmen i l kinden çok faz­
la şey söylem iyordu 'Alien 3 ' .
. Ancak H'ollywood'a ve yöncnne­
n i n kendisine ra ğmen (Ameri­
ka'da dahilik hem çok büyük bir
şans, hem de çok büyük bir şans­
sızlık bence) ortaya bir dönemeç
sayılabilecek oldu kça ciddi bir
fi l m çı kıyordu . Fincher; Türk
fil mlerinde şimdiye dek hiç rast­
layamadığımız biçimde k e ndisi
dışında bir gerçekliği algılamaya,
iyi yada kötü çağı mıza ait, onun
içinden birşeyler anlatmaya çalışt­
yord u. " Kül türel Farkl ılıklar"
söylemini, indirgemeci bir rasyo­
nalizasyon olarak görmek istemc­
yenierin kayıtsız kalamayacaklan
bir yapıt olarak ele alındığında,
"AJicn 3" aa verici olabiliyordu
ülke miz gerçekliğindc. " İyi " ya
da " Kötü " etiketinin entellektüc-
öteye gidemeycn ülkemiz '' sinc­
ma eleştirisi " piyasasında film akıl
almaz bir anlaşılmazlıkla karşıla­
nıyordu. Hatta bir sinema yazan
filmi ne idüğü belirsiz ve kanım­
ca hiç bir sinema gözü n ü n be ­
ğcn mesin i n m ü m kü n o lmadığı
" Seni Seviyorum Roza" ile karşı­
laşrınyor ve filmi beğencn leri ya­
rankla özdeşlcşri riyordu. Her tür
filmin birbiriyle karşılaşn nlabilir
olduğu bir gerçe k . B u n u n da
öresinde herhangi bir film eleşti­
risinin en fazlasından yorumcu­
nun kendi öznel bakışıyla,ncsnel
gerçekliğin kesiştiği nokta n ı n
ufukları na kadar gelebildiği de
aşikar. Bir yorumun diğerine gö­
re üstü nlüğünden kesin bir ·ifa ­
deyle söz edilerneyeceği gerçeği ­
ne rağmen ,film leri eleştiren ve
okuyucu üzerinde potansiyel bir
etki sahibi olan yazann ,görc bildi­
ği yere kadar konuşması gerektiği
de ülkcmi7..de çoktan u nutu lmuşa
benziyor.
Evet okuyucular, gösterimi bu
günlerde sona eren yaraağın öy­
küsü ü lkemizde h a l e n devam
ediyor, kaçırmayın .
35
 Bir Devlet Hastalıaııesinde
Psilciyatri Eğitiıni Uzerine
Fol ie
Ş ile Yolcuları'na Sevgiyle . . .
B u yazı, bir kişi ya da kuru­
mu yargılamak için deği l , psi­
kiya tri eğitiniinin nasıl olm.a sı
gerektiğin in yoğun olarak tar­
tışıldığı şu günlerde , dört y ılın
biriktirdiği duygu ve düşünce­
lerin iti�iyle, soyut sorgulama­
lardan somut adım lara geçişi
k atalize edebilmek amacıyla
yazıldı . Olanı biteni u n u tmak ,
bir sıfat kazanmanı n edilginli­
ğine gömülerek her şeyin üstü­
ne sünger çekmek , h a t ta b u
y a nlişlığı n hirc parçası olarak
devam etmek de bir seçenekti.
Ancak eğilimin tüm y a ş a m ı
kaplayan h i r s üreç olduğu nu
düşünüyorum. Yok saymak
y�rine a ltını çizmeyi bu ne­
denle seçtim . Gözlem lerim yer
yer öznel çizgiJcr _t aşıyor ola­
bilir, yine de bu deneyimi pay­
laşma k , susmaktan/u n ut ma k­
tan daha doğru gibi geliyor.
Sun"u lanlar , dotaylı ve dolay­
sız ilgililerin yanıtla rıyla an­
tam kazanacaktır.
Benim henüz Wolberg'den fi­
l a n haberim y o k t u . Ç içeği
burnunda bir psikiyatrist ada­
yı ola!a k , psikiyatri k liniğin­
den ha�ka her şeye· benzeyen o
görkemli upstKYATRlu -kapı-
36
••
Gözleıııler
ya da
a Clinique
d a tıpkı böyle yazıyordu , hala lerine ayrıla� bir odada oksi­
da y a z ı y o r - k l i niğine a d ı m jen gereksinimlerini paylaşan
a tarken yoğun bir öğre n me I>U insanlar elbette hoŞ görul­
arzusu d u y uyordum sadece . mcli ydHe r . Ayrı b i r görüşme
K a p ı d ak i tabelaya sa pl_a n ıp odası ve eğitiminin yoklu ğu n­
k a l m a k ; n e de olsa bi çimsel dan yıJgınlığa düşmeyerek, sa­
k aygıların t u tsağı olmak de- bırla dev a m ediyord u m . B u
mckti . Oysa öğrenecek çok şey klin iğin bir de kapali bölümü
vardı. Koridorda, aynı amaca vardı: hani şu, v arl ığı ne de­
hizm e t eden ve aşağı yukarı n iyle Ankara'd�ki bütün fa­
a y n ı a raçlan k u ll a n a n içiçe kültelerin hasta sevket mesine
geçmiş iki·ayrı psikiyatri klini- neden olan " kapalı bölü mu. 6
ği öyl ece d uruyorlard ı . Söz kadın 6 erkek, toplam 12 has­
konusu ayrı m, k uramsal ya da ta _i çi n düşünül_m üş bu küçü- ­
işlevsel bir tcmele d ayanmı- cü k mekana girdiğinizde, de­
yordu. O ·halde neden iki ta- . mir parmaklıklar ve alt kat ta­
n eydiler? Öğrenecek onca şey · ki m a hkum koğuş unu bek le­
varken böy-le b ir ayrın tıda ıs- yen jandarmalada birlik te. içi­
rar edilemezdi. Hastalarla ta- nize hoş bir suçluluk duygusu
nı ya da tedavi �acıyla gö- yayıl ıyordu( bkz. ülk e gerçek­
rüşmek için ayrı b i r oda n ı n lerimizin ayrılmaz parçası bö­
bulunmaması d a , olsa olsa ül- l ü m ü ) . Yan hşı/çirkini s a pla­
ke ·ge rçeklcrimizin a y r ı l m az . maya yanaşan yok t u , üstünü
b i r parçasıy d ı . B u a m açl a , örtmeye çalıştyorlardı (bura­
boş bulunan ya da bu lunama- da üstünü örtrnek kavramı so­
yan h er yer, mevsim uygunsa m u t anlamda k u llan ı l mıştır.
ba lkon ya d a EKT odası kulla- Belg�s i , D ü n y a Sağl ı k Ö rgü­
nılıyor d u . Hastaya yaklaşımın ttinden üst d üzey bir yetki li­
a beces i kon usunda k i msen i n n i n ceketinde b i r yağlı boya
ortada görünmemesi ketlcyici lekesi olarak durmaktadır) .
olma kla birlikte, şef. m uavini- Mekan a ilişkin soru nların çö­
b�şasistan-asistan h a t t a b i r z ü m ü yol u n d a b i r süre debe­
süre i ntörn sıfatlarıyla kendi- tendikten son ra , - bu çabalar
 ancak bir gazetenin orta say­
fasında küçük bir haber oluş­
turabildi - •bir iki asistan neyi
değiştirebilir ki" gibi ayakları
yere basan bir çıkarıınla , öğ­
renm e arz u m uz u taz eledik .
B u tazelern eye sözde uyu m ,
poliklinik d e aynı anda birden
fazla hastaya ruhsal muayene
yapılmasını doğal karşılamayı
da öğr�tmiş oluyordu .
*Bu kliniğin günlük pratiğin­
de, psikoterapinin asla yeri
yoktu . Özgül bir psikoterapi
disiplini iç�n eğitimin olma yışt
bir y ere kadar a n l aşılabilir
de, tıbbın tüm dallarında psi­
koterapötik yaklaşımın gerek­
liliği vurgu lanır ken, böyle bir
yaklaşım için temel bilgi ve
uygulamanın dahi olmayışının
hazmedilir yanı yok tu. ( "D üş-
. manınızı iyi tanıyın" anlayışıy­
la yapılan psikodinamik k av­
rarnlara yönelik adersler" ,
bilgileri h avada u çu ştura n ,
pratikten yoksun v e anti-Fre­
ud bi-r seyir izliyord u . ) Kitap­
lar e ğitim i , s.a dece bazı ku­
ra�sal bilgilerin edinilme sü­
reci değil, hem k uramsal hem
de uygulamalı bilgilerin siste­
matik olarak edinilme süreci
olarak tanımlıyord u. Uygula:
madan geçtik ; kuramsal bilgi­
lenmeıiin hiçemi ve içeriği de
nonsistematik , yanh ve h atta
bazen y anlış oluyordu. Klinilc
şefinin ısrarla ve i natla savun­
duğu , giderek sarsılmaz slo­
ganiara dönüşen ve asla değiş­
tirilemey«;n yanlışlıklar her
gün dinlen iyord u . Örnekse ,
DSM-III, dina mikçilerio yeni
numarasıydı (amacım D SM­
I I I ' ü savunmak değil. A m a
D S M anlay ışının , n eredeyse
dinamik yaklaşırn l ara bir tep­
ki gibi doğduğu , hatta neokra-
epelinizm sayılabileceği söyle­
nirken , bu kadarı b iraz garip
clmuyor mu? )
Neresinden bakarsanız bakın,
süreklilik ve . sistematiklikten
yoks u n , çoğulcu-ka tılımcı ol­
mayan, tek boyutlu -tek mer­
kezli, tutarsız v e karmaşık bir
eğitimle karşı karşıya y d ı k .
"Bütün b u ahval ve şerait için­
de dahi" öğrenecek çok şey
vardı. Klinik şefi • beğenme­
yen . . . ir olur gider" diyordu . *
B u saatten sonra nereye gide­
ecktik. 11 Heni eleştiren , hem
b urada kalan şerefsizdir" di­
yordu(hala kulakla rım u ğul­
duyor). Sorular . . . Sorunlar . . .
Dışa açılmak e n doğrusuydu :
sempoz y u m l a r , kongreler?
"Sevsinler kongrelerini" diyor..
du. Filanca yerde psikoterapi
eğitimi? "İyi para kazanıyor­
lar, safsata bunlar" d iyordu .
Klinik şefi herşeyin tek egcme­
niydi (Bu durumda, eğitimle
ilgili bir. yazıda , klinik şefinin
tutum ve davranışlarına dair
saptamalar y apmak da kaçı­
nı lmaz olsa gerek . Bu yazıy.ı
yazarken , b i r k işi için bu
tarzda ruhs�l belirlemeler
yapmanın doğrul uğu nu yan­
lışlığını çok düşündüm. Ancak
kendi tavrının doğruluğundan
bu kadar emin olan bir kişi
karşısında, tepkisiz kalma k ,
bir�akıma mazoist bir tercih
olacaktı . )
Rollo M a y şöyle diyor d u :
uKendi tavırlarırun doğrulu­
ğundan mu tlak bir şekilde
emin olduklarını iddia edenler
tehlikelidirler. Böylesine emin
olma sadece dogmatizmin de­
ği] , y1kıcılıkta onu geçen kuze­
ni fa natizmin de özüdür . . .' Du
durumda kişi itira:d arını, a­
dece karşı çıkışları değil, ken­
d i bilinç dışı şüphelerini de
yatıştırmak için arttırmak d u­
· rumunda kalır" ( * *) Klinik şe­
fi alay ediyordu. Dört yıl bo­
yunca hemen her gün 11ders11
adı altında, o n u n herkesle
37
 alayım dinledik. Diğer psik i­
y a.l r i s t l er b e ş para etmez
adamiard ı.

(*) Bu pa ragrafın geri kalan

kısmını, isterseniz okumayabi­
lir , yok say ab ilir ya da ben im
gibi utana sıkıla fısıldayabilir­
siniz. Fakat b i Ji niz ki bu satır­
lar, olanca kabalıkları ve çok
sayıda tanığı ilc, klin ikdeki
akıl a l m a z sağl ı ksızlığı n t ü ylc r
ü r p cr tic i göste r gele rid ir .

(**) Rollo May .. . . . Ya ratma

Cesa re t i , çev. A. O ysa l ,
Metis yayınları, 1988

Köstcbc k l e r , s ü m s ük ler, tel­

l ak l a r . . . E n b ü y ü k o y d u . D u ­
rup d i n le n m e de n k ü ç ü m s ü ­
yordu. O n un bir parçası o l a ­
ra k bizler de b ü y ü k t ü k . Uz­
man o l u nc a on u n şu beleri ala­
caktık. llunun i ç i n bu kadar
emek a r fed i y or d u . Odasın­
dan ve k l i n i kden ç o k özel bi r
d u r u m o l m a d ı kça ç ı k mı y o r ,
m ü ri d ie r i nd e n baş k a k i mseyle
konuşmuyordu. l l iç bir bi li m­
sel e t k i n l i k v e b i l i m adamı onu
i l g i l c n d i r m i y o r d u ( b u ta r z d a
b i r e t k i n l i ğe katıld ığına bir
ke z tan ı k old u m . Onda da yo­
rumu " b i r şey an la m a m ı şla r­
dır" ol m uş t u ) . Soğ u k ve ya k m­
Jaşma g üçl ü ğ ü iç i n d e o l m ak ,
. bu olsa gere k ti . İşler i s ted i ğ i
g i bi gi t m c z sc , en p r im i t i fl c ri n­
dcn seçi p y adsıyor, yansıtıyor,
böl üyord u . Kli n i k le iyiler ve
köt üler vard ı . Fak a t dengeler
her an değişe bil iyord u . 1 yil cr
kötü , kötüler iyi olabi l iyord u .
İşin ilginç y a m , k i i n i k çal ışan­
l a r ı n ı n bir bö l ü m ü , Liim bu
o l u m s u z l u ld a r l a m ü k em m e l
bir u y u m içi n deyd i . Dirisi söy­
l ü y or , d iğer le ri kayıtsız şartsız
o n a y lı y o r la r d ı . Ka rşı ç ı k a n ı n
sıfa t ı hazırdı zaten : psi kopat !
B ı r a k ı n eği t i m i , y aşa ma k i ç i n
b i l e u ygun o l m a y a n b u a t mos­
fer , nneak L i r "folic a cl i n i q uc"
o l a rak adlan dı rılabi l i rd i .
S o n u ç olarak , b u k l i n i ğ i n b u
d u r u m ve yö n e l i m b i ç i m i y l e
e ğ i t i m v e re n b i r k u r u m olma­
s ı n ın y a n l ış o ld uğu n u d ü ş ü n ü­
yo r u m . Fakat eğer d e m i r ta­
v ın d a dövü l ü r örneği� p s i lco­
pa l<,loji psi kopatoloj i k ortam­
da öğ ren i l i r d i yorsa n ız , b u ra­
d a n uygu n yer b u l u n a m a y a c a ­
ğı k a n ısınday ı m . Ba)il a rkcn de
s öy l e d iğim gi b i , t ü m ii y l c b e ­
n i m penccremdcn olan bu göz­
l e m l e r i n a n l am kazanınası a n­
cak d o l a y i ı/dolaysız i l g i l i l e ri n
ya n ı L la n yl u m ü m k ü n olacuk­
tır. Y a n ı ls ı z l ı lc ve tep k is i z l i k
ise yeni çığl ı k l a r veya sus) u n­
l u k la r do�uracak t ı r . Kısa siirc
ö n c e , ps i k i y a t r i k l i n i ğ i n i n
özell i k l eri n i n t a r t ı ş ı l d ığı b i r
oturu m d a , "sını r l ı d em o k ra t i k
özyönc l i ın " kavra m ı n ın � ü nd e ­
mc gel i ş i n i " s ı n ı r l ı11 yı sorgu la­
m ak ge r e ğ i n i b i l e d u y m a ks ı � ı n
sev i n � l e i z l e d iğ i m i a rı ı ms ı y o ­
r u m . Sa n ı r ı m , 11s ın ırsız otori­
t cr" u yg u l a m a l a r ve uygu layı­
c ı l a rı aşınanın ve uzm a n l ı k cğ­
L i m i n dc ·or u n l a r ı az a iL m a n ı n
y o l u, y a ra t ı l ac a k içten tart ış­
ı na orta m ı ve birinc i l or u rn l u­
l u ğ u n h e k i m ö rgü t l er i ve u z­
m a n l ı k d e r ne k l e r i n e ver i l m c­
si n den geçi yor.
D r . A. Haldun Soygür
Şubat 1 991 , Arıkara

38
 M A Y A K O Y E S K İ' Y E

Boşlu�unda durdum saatierin

Zamanın kıyısında

döndü akıl gökyilzii ırmaklanndan

kaygılar gördüm, sevgi yorgunu

ürpertiler, gıcırclarken dişli bilyelerinde

Yaralı aşklar gördü

terk edilmiş sevgililer

ve usanem çiy düşen yüzü nde

gözleri nemli dizeler

karartmış sevinç ışıltısını da

Siyabi boşlu�a rastladı bir yanım

yürüdüm durdum

Mavi Platin yollarda

Yıldız kemi.ri!ken resimler

kendinden gecmişti

ayak seslerini duydugum

İnci giyinmiş mor desenler

Ve güneş oturmuştu

erik a�açlarına

köpüklü şarap içiyordu,

beynin so�uk kanından.

her soydan, ulustan, ırktan

binlerce müzik derlernesi

yüzbinlerce melodi

toplandı orta yerine gögün

o muhteşem mozaik

elele tutuştular işte

dansa kalktılar

dişleri kenetli kafat asları

içlerinden biri, en baştaki

aralanıyor keneUenen dişleri

başlıyor okumaya:

"SARAP DOLU BlR KADEH GİBİ

BİR ŞÖLENDE BEN
KALDIRIYORUM
ŞllRLE DOLU KAFAMI"
tamam tanıdım bu Mayakoveski

severdi o,

böyle anlamlı muhteşem şölenleri

A.Ö.
 Kimileri, "günler bsahrken, " diyorlar, "kimilerinin kimi monoaminleri daha az
ve usul damlamaya boş/or: çökkünlüğün nedeni. " Kimileri de bu işleri başka
biçimde kavramaya çoi1Ş1yor; Ameriko!J/arm birinci ve ikinci ekseniere oylr­
dtklonm oym çizginin iki ucuna yerleştirerek. Sonra, yitirilmiş nesneler var,
bitmey_en oçltğtmtz, dayanaksizit k, koygon zemin . . . Soymak/o bitmez. Bil­
memenin oğnst do cabos1. Yolmz, söz oromtzdo, ben ta boşton us/oma de­
diydim ki: bir gün yüzlerimizdeki berrak göller düşecek ve bu oymozco eğ­
lence bitecek.
Aşoğ1daki, duygu-düşünce-mevsim-tşlk-sJvl ilişkilerini bilimsel olmoyan koygt­
larla anlatmaya kalktşm1Ş bir metin. Ama metindeki mevsim bahar. Komçt.

A S · LONGA,
BA AR KISA
aharın s ize karşı kaza n a-
B çağı u tkuyu 'sineye çekme­
ye haz ırlanırke n , b i r saba h
hardaktan boşan ı rcasına y a-
ğan yağmurla uyanırsanız , içi­
tıizden ne yapmak gelir?
Diyelim k i , aşkın Ve mevsimle­
rin-ama yaln ız bu ikisinin- ca­
nınızı s ı k s ık a c ı t t ı ğı yılların . s ı z
birinde, bahar zamansız geldi.
Kendisine ayak uyd uramaya­
c ağı n ı z ı b i ld i , s izinle s avaşı­
y or. İ k i a y geçt i , h a la karar­
s ızsınız : Savaşmalı m ı , yoksa
yaşamdan bir bahar eksi i tme­
yi göze alıp geri mi çekilmeli?
Çağırıp çağırıp kaça n , geldiği-
. mezdim . 11
n i d uy ura n , ama s i z i dışında
tutan baharı bir kezliğine yok
mu saymalı? Üsteli k , bilirsiniz
· ki, b i raz z a m a n tanın a, kişi
toparlanabilir; bu başLan çı­
k arıcı çağrıya u y u p b i r scrü•
vene atıJm ayh yüreği olur.' Ye­
nilgiyi hazırlayan sizin miskin­
liğinizden çok baharın acı ma­
h ız ı d ı r ; daha d oğrus u ,
günlerin geçip gi L Liğini d uyma­
n ı n b u n a l tıs ı n ı n , 'ezik li ğ i n i n
m i s k inliklc ortaklaşa ü re t t iği
bir kısır döngü. B u n u sezersi­
n i z '· 11ı aman
.
d u rs a 11 d e rsi n iz '
11olmaz ya , bir-iki günl üğüne
d u ruvcrsc, bahann yanımdan
böyle geçip gitmesine izin ver-
Nisan'ın on sabahlarından bi­
rinde, bir gçnç adam , Şubat'ın
gri s i h a l a ü s t ü n d e , �yurken ,
kışın tortusuyken , yatak oda­
s ı n ı n penceresine vuran yağ­
murun sesiyle uyanmtşt ır.
İşte sonunda . . . i r i gürültülü
.
damlalar . . . odasının pencere-
sinde . . . toprağın , bitkilerin üs-
tünde . . . kendi y ü reğinde . . . on-.
ları kokutarak yı kayıp parla­
tara k, serinlcterek. . . pa tır pa-
t ı r . . . ş ak ı r şakır. . . şıkır şı-
kır . . . of, of!

40
Genç a dam, yağmurun kentin
her yerinde aynı nitelikte ol­
masını dileyerek , kararlı , ive­
cen, kendini sokağa atmıştır.
O da bah arla didişip didişme­
yeceğini hilemeyenlerden ol­
muş, ama o sabah yağmurun
sesiyle , son iki ayı u n utmuş­
tur: O yıl kış beş ay sürmüş­
tür, bahar bir ay sürecektir.
Kararlılık ve özgüven, ona
11Bahar bugün geldi, 11 dedirı­
miştir,
Bahar o gün gelmiştir.
Mart, Nisa n , kışın son iki ayı ,
Nisan sonu , baharın başı.
Olur mu ol ur! ıaten, bana
kalırsa , ancak böyle olur. O
bungun hocalamadan yavaş
yavaş silk inip kurt ulamaz ki­
şi. Bahar la , kafası nda önce­
den kurd uğu bir savaşıma gi­
remez. Ya onunla ta başınd�
uyuşur , ya da böyle apansız ,
gözükara , yarı-deli b ir saldı­
rıyla ortasına dalıverir.
(Peki ya o gözükara lık , o ya­
n-delilik n asıl ansızın gelir ki.:.
şinin üst üne? derseniz , işte
arasını hen de tam çözebiimiş
değiliıq. )
Genç adam, baharın "ilk gü­
n ü nün11 coşkusuyla delikanlı
bir y ür ü y üş tutturmuş, dol­
muş durağına vurmuştur. Ni­
yeti , kendisi için çok önemli,
çok özel olan bir parka git­
mek. Yaşamının törenleri ara­
sından çıkarmış olduğu bu işi,
yeniden onların arasına kat­
mak .
B u nasıl bir co�kudur , anlat-
mak güç; çünk ü , içinde h em
törenierin ağırbaşlılığını, ka­
n ıksanmışlığını , hem de bir
gözükaralığı barmdırır.
B u , dinlencedeyken, bir öğle
sonu mis gibi bir uykudan
uyanıp taze bir çay demiemek
ve çalışmaya paşlamak gibi
bir iştir.
G ü n e , aç karnma bir sigara
tUttürerek başlamaya henzer.
Bezgin, otururk e n , fırlayıp
Mozar t dinlemeye . . . (Pa tla­
yan bir tomurcuğu , k ıvrımlı
yollarda hızla · i lerleyen bir
arahay ı, çalışan hecerikli. elle­
ri çağrıştıran bir senfon i , ör­
neğin . . . Fin alde senfon i pat:­
lar, gözlerinizi kapatıp pembe
çiçeği z u m y aparsınız , araba
ustalıkla park edilir, becerikli
eJler ü rünlerini bir masanın
'üstüne bıra kıverirler. Siz de,
gözleriniz hala kapalı, senfo-
Diyelim ki, oşk1n ve
mevsimlerin
oma yolmz bu
ikisinin
conmtzt stk stk
OCIHIQI ytllonn
birinde, bahar
zamansız geldi.
Kendisine oyok
uyduromoyocoğtntzl
bildi, sizinle
SOVOŞiyor.
niye vokal bir partisyon . . . te­
nor , doğaçtan . . . ya da teybin
sesini sonuna kadar açıp salo­
nun duvarlarını şööyle bir . . . ·
doğaçtan . . . Ertesi gün rengi
gözünüz tutmazsa , d ah a koyu
bir boyayla , baştan ! )
Genç adamın , durağa varmak
için iki sokaktan geçmesi ge­
rekmektedir: Önce evinin bu­
lunduğu dar sokak, sonra da
onu dik kesen ve caddeye ka­
dar uzanan, geniş ola n .
llkini, k azanmak üzere oldu­
ğu u tkunun esrikliğiyle, ama ­
son iki ayı unu tuverdiği için.:.
· bunun bir utku olduğunu ay­
rımsamadan geçmiş'tir. Bu es­
rikliğin arasında , y aşamından
bir süre önce \}ıkmış olan sev- ·
gilisinin imgesi onu yok layıp
durmuştur. Ne de olsa , iki ki­
şilik eski bir törene ilk kez tek
başına çıkmak üzeredir; yılla r
önce sevgilisiyle ilk tanı.ş tı�la­
rında gitmeye · b aşladıkları,
sonra da biç vazgeçemedikleri
parka g:i.tmcktedir. Şimdi bu
bahar dcliliği onu yine parka
sürüklediğine göre, artık par­
kın yaşamından çıkmayacağı
bellidir ; h a h a rla gelen ilk
ödev ise, parkla eski sevgilisi­
nin imgelerini birbirinden
ayırmak.
" Çok güç şeymiş, bir aşkın
hi LLiğini anla m a k ,� demiŞ tir .
11 0 kadar çok şey birikurmi­
şim ki, ancak on un varlığında
anlamlı olabile n . . . O gü nden
bugüne onca duyarlığı , rengi ,
simgeyi , düşlenii n ereye koy­
dum hen? Nereye boşalttım?.u
Genç ada m , tam geniş sokağa
41
dönerke n , k öşe d e k i tek k a t l ı
e v d e y a şa y an b i r başka ada­
m ın pencereden dı şarıya b a k­
t ı ğı n ı g ö r m üş tü r. Uz u n s ü re­
d i r sokak ta karşılaş tığı , artı k
y ü z ü n ü ç o k iyi tan ı d ığı , ü s tc­
lik or a da b u rada birçok ortak
tanı d ı k l a rı çıktığı için is ter is­
temez i lg i y l e izlemey e başladı­
ğ ı , a m a h iç k o n u ş m a fı rsatı
b u l a m a d ı ğı orta yaşlı komşu­
s u . . . baharın ilk gü n ü . . . sa ba­
h ı n o saatinde . . . yağmuru sey­
r c lmck t e d i r . 13 u adam da
o n u n gib i . . . b u :ıda m d a y a r ı­
del i . . . Yüz ü n ü . . . ve tören l i gü-
l üş ü n ü . . . pc:n ccrcyc . . . y a . . .
pış . . . u r . . . m ış . . . Aman . . . ar-
tık . . . k i ş i n i n . . . a k l ı n d a . . . es-
ki. . . törc n lc:r . . . m i . . . ka . . .
lır . . . m ış . . .
su i çi n de özel oldu�un u , on u n
Genç adam yağ m u r u n komşu­
da k a fas ı nd a i ç i n d e ya ğ m u r
geçen d üşlemler do l aş Lı ğ ı n ı çı­
k a rs a m ı ş t ı r . Kom ş u s u n u n
uzun bir s ü red i r pcmceredc
o l d u ğu n u v e b u d ü ş l c m leri
zcngi n l e ş ti rm cy e çalışlığını
v a rs a y m ı ş t ı r . { fl u n u d a " i l k
gün ün " coşk usu n u y o rm a k ge­
r e k ! ) Yağm u r u n y c r y ü � ü n d e
k a ç in;ana 11 iiz c l 11 es i n l e r ge t ir­
diğini hiç d üşün mcmiştir.
Kom ş u s u n u n , b i r d e n b:.ıs t ı ra n
yağmura b e l k i d e i l e n e r ek ba­
k ı yor olabileceği n i a k l ına bi l e
gc t i rm c m i ş t i r . Ke n d i n i o n a o
k a d a r ya k ı n d u y m u ş l u r k i ,
ort a k tan ı d ı kl a r ı y in dedik od u
yaparak öğre n d i k l e r i , ona y a­
k ış lırd ı k l arıyla karış mış lır.
O sır ad a park yemycşi l , b or n­
l a r önce se vgi l is iy l e ken d i l eri­
boş ve ç ok ıslak t ı r . 'fıpk ı .yı l­
ni
Lu t am a y ı p , içi nde u z u n
42
u z u n koş l u k ları gü n old uğu gi­
b i . Son b i rkaç y ı l a y a y ı l a n ,
s a n k i y a şam la rı n m i l k b ö l ü­
m ü nde p ro v a ı n ı y a p t ı k la r ı ,
i k i n c i böl ü mü n d e d e kendi l e ­
r i n i avu tmaya yeten o esr i m e­
n i n ve son ra ki törenierin mc­
k an ı , t ıp k ı o g ü n k ü gibi yeş i l ,
boş ve ı s l ak t ı r.
G e n ç a d a m ise, oraya gitmek
için evden çık tığın ı u n u tara k ,
s ı r ı ls ı k la m olar a k ; b i r y ü r ü­
y üp bir koşa rak , bir koşup b i r
u çarnk , sonra y i n e y ü r ü yere k ,
a m a e n çok u ç a ra k ,
gerçekle d ü � lc: min t a m orta ı n ­
da,
k en d i i n i b c l k i d c h i ç t a n ı m a­
yan,
y e n i b i r dost yara t m ı ş t ı r :
Yarıd c l id ost u s t a .
A d a ın ı n mcs lc ğ i , ga7.clcci l i k­
Lir. ( D o ğ r u ) Çok b i l g i l i d i r ;
ç üd e d o y u r u r 1 r şıs ı n dak i n c .
d o s ıl u ğ u y l.a bilgel iği n i eşi t öl­
a v i ta brevis" yaza n taşın yanın­
{ Bu n da n e m i n ol:ı m ay ı z . Ge rç i
genç adam ı n , k o m ) u su n u n
e v in i n bahçesinde ma h al l e n i n
çocu k l a r ı n ı ve ge n l e r i n i mer­
d iven lere, t aş l a r m ü s tü n e ,
d iz li :r i n c y a y m ı ş , s öy l eş irk e n
görd U ğ il o l m u ş t u r ; ama ko­
r a ın a m ışt ı r . ) H e nidi bi r hafta­
n uş t u k l u rm ı işi t mc y i hiç başu­
lık g a z e l e n i n orta s a y fasın da ,
bi tm iş a ş k l a r ı n kalırama n l arı­
n ı a v u ı u r . H e r h a ft a yeni b i r
b i r bi r i n d e n ra r kl ı , b i rbi r i n ­
b i l m iş-:ış k l a u � raşır ; h e ps i
den re n kl i . l ı; k i i ç m c y i v e içer­
k e n g c: n iş b i l gis i n i sergi l erney i
sever. ( Penc<:re n i n tam k a rşı­
k a n - b a r , gece
s ı n d a d u r a n ı ş ı l ışıl bir a me r i ­
oka k t a n geçen
ge nç a d am ı n birçok kc� d i le-
k a t i n i çek m i ş t ir. Ö tes i , yak ış­
urm a . ) S a n a tçı bir y a n ı var­
dır. (Tck k a t l ı evin giriş in deki
büyü kçe t a ş ı n ü zeri ne özensiz­
ce yazıl mış bir söz ! 11Ars longa,
vi t a brevis. ") D ost canlısıdır.
(Doğru eve giren çıkanın say ı­
sı bilinmez . ) Dostluğuna güve­
nilir, ama her a ra nd ı ğ ında bu­
l u nmaz. Bir r a s tla n tıy l a ya da
o sizi b u l d u ğunda uzu n sürel i
bir b irliktel i k başlayabilir,
sonr a i z i ni y i t i ri rsiniz b irden .
(Ya k ış t ırma) Kuzu göz l ü bir
k öpeği v a r d ı r ; hep b a h çed e ,
bağlı d u r u r . ( Köpek , ku rt-ç o­
b a n k ı r m ası d ı r ; a rs ı z a rsız
h avlayıp m a h a l l e y i ayağa k a l­
dırır. H e p ba h çed e k a l d ığı ,
doğr u . )
Genç a d a m , baharın i kinci
önem l i k a ra r ı nı d a ç a bucak
verm i ş , _ önce k o şa r adı m yii rü­
meyc , sonra d ü pe d üz koş m aya
m n mış ve ü s tü n de "Ars l on ga ,
b a ş l a mı ş , pencereye h iç ba lc­
dan h ızl a g eç m i şt i r. Komşu s u
dc:li d e l i çal a n k a pıy ı aç t ı ğı n­
da, ona "sizi k a ç ı rm a k t a n
kor k t u m " d e m i ş t i r . "Ko lay ko­
lay ev d e b u l u nmaz ı n ız ç ü n ­
sormuştur: " K öşc n i �d c: beni de
k ii u . S o n r a biraz çe k in e rek
a v u t u r m u su n uz ? u
Uaharın siz e k a rş ı kazan acağı
u t k u y u sineye ç e k m e ye hazır­
l a n ı rk e n , eve y ü r il y e r c k dön­
d ü � ü n ü z b i r gC!cc y jj z ü n Uze
sa, i ç i n izden ne y ap m ak ge l i r?
ı l ı k b i r ç iç e k kokusu çarpar­
•

Inis 1

görkemli b i r di nginlik ve güç ten sonra

kopan bir çığ belk ide gerçek bir deprem

le b i rlik te suyu kı t i nsanlar gibi sönük sessiz

soğuk , dcprcse, i nat ve i n anılmaz biçimde di lsiz

sözü k u tsal heccden sonraki ses iz lik gibi dinlcnip

ibrişim b i r çözgü gibi i nsan omuzl::ı.rınd a avrulan kcşiş

ti lrck �uh u n u n hezey nnlı savaşında yeniJip

h a n gi kayıtsız snlon lard:ı devriJdin sen

tunç heykel i n en yıleıeı kıtlıkla kendi onuruna ermiş

h ü z n ü n d e n k ur t u l a n çocuk gibi üstünde sa rulan ceket

değerli taşlarla karşılaştıkça ufalan insa n , göz

han tal devieric savaşını k az a n d ıkça uçkun , tanrı

ve kendi gücünü hep kendi kemiğinde yankılnmış cl

bozmuşsun vücud u n o derin istifini

uzun dualar ve bir t ü r l ü pntlamayan yağm u rlar

g i b i stkıyor

toprak a y n ı sağır k n t ı l ıl ta sık ıyor şimd i tenini

Tahir Musa Ceylan

43
 -35 yaşında . Evli, iki çocuk babas ı , ayakkabı
tamircisi. �smer, orta boyl u . Kırşehir nüfusuna
kayıtlı.
-Son üç gündur·uyumuyor. Gidip, kendisine
bir gitar ve deri ceket pantolon almış, kolla.nna
gümüş bilezik ler, boynuna kolyeler ta kmış.
Milyonlarca lira borçlanmış. Eve bir sürü
hayvan getirmiş (sincap, penguen, pelikan , ger­
gedan vb .) 'Estetik a meliyat olucam• diye
tutturmuş. 6 yaşında bir esmer çocuğu evlat
edinmek için girişimde bulunmuş. Kendisinin
Michael Jackson olduğunu iddia ediyor. Evi � in
balkonunda sabaha ka�ar avazı çık tığınca
bağırarak 'Billic Jean'ı söylüyor. Karısına
'Tina- . Gel lan . Dans edicez' diyerek, zorla
onunla dans etmeye çalışıyor. Kadın perişan. Ne.
yapacağını şaşırmış. Kocasının yaptığı
harcamalan nasıl k a rşılayacağını düşünüyor.
Mab_allell gürültüden muzdarip, uykula r eksik ,
sinirler gergin.
Bu durumda ne olabilir?
Diyelim . Bir taksi, komşulardan bir ikisi ya
da mahalle karakolundaki polis memurları, bir
de adamın karısı , adamı alıp psikiyatra
getirdiler.
Adam , polislel"i ya da nınhalleli ref:ıkatçileri
kendisi için tu tulmuş 'body guard"lar z:ınnedip,
'sorun " çık:ırm:ımış olsun, hastane yolu nda. Ye
hastanede - Psikiya trın odasında. Panter gibi
sürünerek odaya girip, birden ayağa fırlayıp
gitar çalmaya başlast n . Siz de ona gAdın ne
bakayım oğlum senin' �emiş olu n . O da size
'Billie Jean'· desin. 'Evladım bu ne biçim isim.
Pantolon ismi. De bakayım bana hakiki ismini'
diye ekleyin. O da size Aptal . Cahil herif. Geri
• Siz ne yapardınız ?
zekalı mısın' diye bağırarak hoplayıp masanın
üstüne çıkmasın mı? Gitar çalmaya başlamasın
mı? Sizi de gel bana eşlik et diye yanına
çağırmasın m ı ?
44
Şimdi. Psikiyatrsınız. Ne yaparsınız?
1 . Adama 'Ulan manyak. Sensin ulan cahil.
Otur ulan yerine. Edepsizlik etme, eşek herif'
diye bağınr, üstüne yürürüm. Sakin leşmem
zaman alır.
2. 1 . şıktaki gibi davr.·a nmadığım için zate�
sakinimdir. Görevlilere elimizdeki kimyasal
silahları hemen hazırlamalan için emir vererek
odayı terk ederim.
4. A ntipsikaytrımdır. Ne de özgün bir varo­
luş diye düşünürüm. Onda aşkın öznenin gizini
ar arım.
3� Adamla k a fa bulurum. Sayın Billle Jean
turne gelideriniz nasıl? Tatminkar mı? diye .
sorarım imzalı bir posterini i terim.
5. Onu anla maya çalışırım. Ben de masanın
üstüne çıkarım . Parçası bi tlikten sonra bir istek
parçası da ben isterim. Hatta masaya vurarak
ona geri vokallerde eşlik ederim.
6. Onunla birlikte karısını da anla maya
çalışırım. Bu durumda masanın üstüne çıkmam,
söz. konusu değildir, tah ü ki. Kadın çok sıkıntılı
ve üzgün görünmektedir. Kocasının ayakkabı
ta mir ettiği eski günlerine dönmesini
istemektedir, bı:;lU k i , Kırşehirli yoksu l bir
a y akkabı tamircisinin ömründe bir kez olsun ·
kendisini Mich ael Jackson gibi hissetmesinin
an laşılırlığı ile, kansının zorlandığı 'Tina'lık
. konumunu red detmesinin h aklılığı ve yapılan
harca m�ların (estetik ameliyat, evlat lı k , pelikan .
vs. ) bir ayakkabıcı ailesinin göğüsleyemeyeceği
düzeylere varmas1nın barizliği karşı karşıya
gelir, içi � de. Bir karar alır, uygulanm.
 Bit Kitap Arkasi Notu:

Art1k bu konuda bir şeyler yazmaby1m;

Ey okur! Henüz reşit olmayan liseli kızını elinden

tutup okula götürmek , kafasındaki 'ilk erkek' ,

'bekaret 1 ,'bozulma' gibi kavramları silecek basit

bir operasyonla zarın açılmasını sağlamak

sanalsizlere düşüyor . . Doktora kadar giderseniz

bu eylemi süslemek , neşelendirmck, gururla

bezemek, sünnetin çift cinsiyetliliği

kaldıramayacağını düşünüp yeni bir isim aramak

aklınızdan zaten geçer. Ama kızınız reşitse sizi

yanında götürmek ister mi bilmiyorum.

İnsanları tck tek bilcmem. Bildiğimi söylemeye

çalışıyorum iş te : Soluklandırın şu toplumu, o

aydın, o okuyucu, yazar, ressam, d üşünür

insanlar, o 'çok şeyler yapmayı' beyninin

hakkıyla kazanmış topluluk , sizde soluk

vardır . . . zar daha önce de atılmıştı . . . şu zarı bir

gayret alıp bir d�ha a t ınız . . . bir daha geri gelmesin.

Uyarı: Yukarıdaki düş üncenin yürü rlüğe

girmesine bir katkı olur diye her kitabıının ar­

kasına yazmak gerekirse yazacağım. Ancak yuka­

rıdaki paragrafla kitaptaki öyküler arasında bir

ilişki yok, olmayabilir. Kitaplardan çok kitap ar­

kalarının okunduğunu bildiğim için bu 1okunma

fırsatı'nı ölüm kalım meselesi sözlere tanıdım .

Bunlara bakıp da hakkımda uA h ! Ne feminist er­

kek ! • diye düşünülmesin, kimin ne olduğu dav- ·

ranışta meydana çıkacaktır çıkıyor. Tekrar yaz­

ma isteği duyuyorum, kimin ne olduğu davranış­

ta meydana çıkacaktır çıkıyor.

Süreyyya Evren
"Yar Arabeni Öyküleri"

45
 Ashnda B i l l Hubbard1a yakılan ağı t t a , o kim isi büyük, k i m isi k üçük öl üm oyunları.

yorgun, çok şeyler görm üş geçirmiş (ve- dolayı­ Diz içinde yaşadıkça fark ına varmad ığımız

sıyla insa.;lar öldürm üş) Hubbard konuşmaya o çelik koza n ı n d ışından bakı yor ve ' televiz­

b a şladığında b i rşeyler olncağı bel l i y d i . D ize yonlarının başında toplu halde b ü y ü lenmiş gi­

olnnlnrn sonra gelel i m , esas olanlar Waters•c bi ekr:ı.nı seyrederken' dış dünyal ılara buldu­

olmuştu . Pros and Con 1d a 'son uç i tib ariyle' ruyor bizi sonunda. Ölü mden neden bu kadar

bizi u m u t konusunda pek u m u tT a n dıran bu hoşla nd ığı m ızın nedenin i de onca a l b il m de n ,

m ü m tnz şahsiye t , Caos ile 1nol uyoruz1 demeye onca şiirden, k avga gürültüden sonra h ala an­

kalmadan Derlin konseri ilc iyice -gözümüzde­ layamad ığını i l i ra f ediyor. K ı t gö rüşlülük ? Si­

baka b a t m ı.ştı bile. yasi ufuksuzluk ? U m u tsuzluk ? Ne derseniz

Gerçe k ten , b u adam , The Wall ile llerlin deyi n , b a n a üçün cüsü d a h a y a k ı n gel iyor .

Duvarı arasında ne 'alaka' .kurmuştu ? D izler­ A m a bazen yalp:ıl a d ığı da ol uyor. Late Home

le, bu a d a m ı yıllard ı r d i n leyen, a d ı n ı hafıza­ Tonigh t1ın 1. böl ü m ü nde Libya•nın başkenti

m ızın en m a h rem yerleri ni açmayı becerebilen tepesinde Kaddafi1nin k a rarga h ı n ı bombala­

ender m u cizelerden biri olara k bclleyen b i z muk için 'gururla , keyifle' a rayan Cleveland1lı

n a ciz d ü n y a l ı l a r i le dalga m ı ge çiyordu ? a p l a l Amerikalı p ilot k a h ra m a n , bombasını

Cons1dn dalgasını geç tiği , arabanın arka kol­ sallamadan önce sokaklarda yaşanan "siyaseti

tuğundan 'şoföre' kıkırduyıp başta n çıkar­ ve ritmi' vermeyi ihmal etmiyor. Tiananme n

tan a klı k ı t , saçları sarı 'denge bozucu seks Meydam1nda Ç i n l i 'snrı gül'ü öld üreniere ve

u nsuru• starl:ırla •mega• bir organizasyon d ü­ medyaya sald ınrken yine de yardım istcycbili­

zenleyen O m uydu gerçekten ? yor. Onu da geçtik, e n kötü parçası Too Much

Her neyse, kötü günler geçti. Rope1da -en azından dinlenebileceği ni varsa­

Belki de y i ne h e r zamanki ka busl a nndan yarak- aldatılmaya c savaş3: on çağrısı ya­

b irini gö rmüştü . Uya ndığında gördüğü ise, y i­ p:ırmış gibi oluyor.

ne bir knbus. Ölüme biraz daha yakın . A m a Amu scd, bizlere Waters•ı yeniden bul d u ran

b u sefer 'görd üğü ' , yalnızca iç dünyalarımızda b i r a l b ü m . Am a-i tiraf edeyim- b u n u n ardı n­

yaşadığı m ı z ö l ü m oyunları da değil, daha da dan bir başka •show1un gel m emesi n i n hi çbir

öteye, tümtimü zün İnsanlık ndına yaşadığımız, garantisi yok. Ç ü n k ü Berl in faci ası, b u ada­

yaşattığımız bildik 'ölüm oyunlad . . . m ın çok eski bir h uyunun deva m ı . Her zaman

Her gün gazetelerde okuduğumuz, tcleviz­ •olaydan yana' biri. ilir keresinde n sırf olay

yo n l a �da seyre ttiğimi:ı:, sokaklarda yap tığımız ol un diye, insanın parasını pencereden fırla-

46
 tıp atması h iç de akılsızlık sayıl­ line gele n" dünyamızın m u cizele­ A m used t o Dca th , o 'söz ü n ü n "

m az' demi ş t i (Express,Tem muz rine dok undururken , depremle b u g ü n k ü ahvaldeki tercümesi;

84) . Floy d ' u da ' s how busi­ ortalığı sarsıp dış dü nyalıları ya­ blr mik tar d a n ihayet telaffuz

ness 'in en parlak i s i m lerinden n ı mıza getirip tespiti onlara yap­ edilmiş ö l ü m . . • Acılı. İşte hepsi

biri yapan o değil mi ? Albümün t ı ra n bir ' s ı r tercümecisiu olu- bu'

'k urgusu'na b a ktığım ızda , bu­ yor. Yine acılı bir son. Yine ip­ O'nun bu actyı çok deri n d e n his­

nun arkasından Roeg ve Scar­ ler onun elinde, cambazlık yapı­ settiğini b iliyorum . İşte bu yüz­

fe'yle olmasa b ile , başkalarıyla yor, bu sefer insanlığa kendi biç­ den, biz Berlin'den beri odala rı­

yapılacak yeni 'bir öyk ü' görü­ tiği senaryosunu uyguluyor. na kapanmış olanlar, kafamızı

yoruz, tam vidcoluk , tam fi lmlik Asl ında tüm söyleyeceğini P- . dışarı çıkarabiliriz.

şeyler. ros a n d Cons'da b i r kerede söy-

Yoksa bu adam, bizleri "olay- lemişti Waters abimi z . O 'eşek'

ları' ilc ald atan bir megol a m a n s u d a k e n d i ya ns ı m a s ı n ı gördü­

mı ? ğündc kendi kendine m ı rıldandı-

Her neyse. İki Waters olduğu ğı gibi : Acılı. İşt<! hepsi b u .

kesin . Her albümünde olduğu gi- Gerisi varyasyon. İ y i bir W a-

bi bunda da yine şizofre n i k ses ters "sözü' çeşitlernesi i lc karşı

parçalanması var. O sak in, mik- karşıyayız. O'nu tanıyanlar için

rofona yapışmış Watcrs'ı hepi­

miz tanıyoruz. Bir de derinlcr­ WATERS , O 'E$EK' SUDA

den, köpek sesinin uğu l tularına . . . KENDi YANSlMASlNI :.·
karışan bir başka ses, haykıran, KÜÇÜK NOKTALAR:
GÖRÜP KENDi KENDiNE
parçalayan hiç de öbürüne ben­ 1) Waters'ın elinden tutarak 'kü­

zemeyen Wa ters var. Yine kendi MIRILDAHDIÖINDA · • tük' p a rçalarını y u m u şa t a n ve

•
deyimiyle kendisini bir golfçü
·
SÖYLEYECEGiNi Floyd'u O'nun kadar bildiğini karot­

g i b i ' soğukkan l ı yetiştire n , •

lay an Pa trick Leonard Ahimize te­

kendisiyle evren arasındaki tüm

SÖYLEMiŞTi:
şekkürler.

etkileşimi koparmayı' öğrenmiş AClLI, iŞTE HEPSi BU �·· •• 2) D ugünlerde Rock adına or la- ·

bir Waters yine karşımızda. lığı dolduran yeni yetme, "yü kse­
O'NU TANIYAN�R i�iN __

Yine muamma dolu. Tanrımı­ len", st arlı rock gruplarme verdiği

.
zın neyi isteyip neyi a ldığını söy­
. AMUSED TO DEATH, ·· derslerle biz "dina:t or rockçulann"

lerken araya ç a k tırm a d a n b i r O"SÖZÜNÜN" . ·

· ·
. yü reğine su serpen başt a Jcff Beck

d olu 'başka şey ' i de ka tıyor. olmak üzere Brian Maclc�d, N'dca
BUGÜNKÜ AHVALDEKi : · ::

Andlarda içilen Peps i ' n i n , Ja­ Davcnport, Don Henley, John Pati­

ponların aldıkları golf k u rs ları­ TERCÜMESi; BiR MiKTAR . tucci ve rahmetli Jeff Porcaro'ya;

nın, Tibet1te k i McDonalds 'ın ya . DA NiHAYET TELAFFUZ eski dostu m uz Michael Kamen'e ve

da bizim b uralarda üs kurup hasseten Rita Coolidge'e şükranla rı­

EDiLMi$ ÖLÜM... .
hermuda şortlarıyla spor yapan mızla.

Amerikalı oğlanların topyekün EVET,ACILI� i$TE _HEP�i 3) Dleeding Ilearts'ın arkadaki­

garabetine ve 'küçülcrck köy ha- BU ••• ,. ·. - lere çalan üyelerine saygılarımızla.

47
 Gitsinler ...

Son yıllarda ne zaman bir Türk rıl �i izlemeye.

heveslenip sinemalara gi tmeye kalks�k , çıkış­
ta bir daha Türk fılmi izlememek için yernin­
ler etmek te n bıktık usandık . B ugünlerde 'bi­
rey' moda ya, yönetmenlerimiz bireyin labi­
ren tlerle dolu iç dünyalarında dolaşıyorla r.
(Hiç bel l i e tmiyorlar, Allah için)
İç dünya.Jan ndaki basit 11ç atışkıları11 ku­
laktan duyma d cvşirme bilgilerle psikolojize
ederek hepsi birer Tark ovski, Bun uel, Berg­
m a n olm u ş adeta . (Ne yazık ki biz sahicileri ni
qe izledik) Film leri n d e çok karmaşık( ! ) ve an­
l aşılmaz şeyler söyleyen insa n l a r oflaya pufla­
ya dolanıyorl ar. Acayip sıkılıyorlar (Bu a ra­
d a biz de) .
Yeşilçam'daki krizden y akınıyorlar söyle­
şile�nde. Krizin nerede olduğu or tada aslı n­
da .. Hiç � ilrneclikleri , y aptıkları fil mlerden
bel� ola n insan psikolojisinden , çok az öğre­
nebildiklcri gene çok kör gözüro parmağına
ola n sinem a sanatı ndan ellerini çekmelerinin
si nemamız ve ruh sağlığı ımı açısından acil
ehemmiyetle r taşıdığını düşünüyo ruz .
Gitısi nler .
Şiıofrengi

48