Ojcowski Park Narodowy

Ojcowski Park Narodowy (OPN) – park narodowy w Polsce, Ojcowski Park Narodowy OPN
utworzony w 1956 roku. Znajduje się w województwie
małopolskim, w powiecie krakowskim, około 16  km od
Krakowa[3]. Położony jest na obszarze czterech gmin: Skała,
Jerzmanowice-Przeginia, Wielka Wieś, Sułoszowa. Zajmuje
powierzchnię 21,46 km²[4].

Pod względem geograficznym znajduje się na Wyżynie

Olkuskiej w południowej części Wyżyny Krakowsko-
Częstochowskiej[5]. Obejmuje środkową część Doliny
Prądnika, część Doliny Sąspowskiej wraz z przyległymi
częściami wierzchowiny jurajskiej. Jest najmniejszym z
polskich parków narodowych[4]. Jego symbolem jest
nietoperz[3].

Spis treści
Zabytki i inne obiekty na obszarze parku
Historia parku
Geologia i rzeźba terenu park narodowy

Jaskinie Państwo  Polska

Pradzieje człowieka w Dolinie Prądnika i Ojcowie Województwo  małopolskie

Położenie powiat krakowski
Flora
Siedziba Ojców
Fauna
Mezoregion Wyżyna Olkuska
Hydrologia
Data 14 stycznia 1956
Szlaki turystyczne utworzenia
Zobacz też Akt prawny Dz.U. z 1956 r. nr 4,
poz. 22 (http://isap.sej
Przypisy m.gov.pl/isap.nsf/DocD
etails.xsp?id=WDU195
Linki zewnętrzne 60040022)
Powierzchnia 21,46 km²
Powierzchnia 67,77 km²
Zabytki i inne obiekty na obszarze otuliny
parku Ochrona ścisła 250,83 ha
czynna 968,45 ha
krajobrazowa 926,34
Ruiny średniowiecznego Zamku w Ojcowie, ha [1]
Późnorenesansowy Zamek Pieskowa Skała,
Odwiedzający ok. 400 tys. rocznie [2]
Kaplica „Na Wodzie”,
 Kościół Najświętszej Marii Panny, Pustelnia
błogosławionej Salomei i Groty modlitewne w
Grodzisku,
Muzeum Ojcowskiego Parku Narodowego im. prof.
Władysława Szafera,
Jaskinie turystyczne: Jaskinia Ciemna i Jaskinia
Łokietka,
Liczne skały, bardziej znane z nich to: Brama
Krakowska, Igła Deotymy, Maczuga Herkulesa,
Łaskawiec, Panieńskie Skały, Rękawica, Skały
Kawalerskie[6].

Historia parku Położenie na mapie powiatu

krakowskiego
W XIX wieku przyroda OPN ponosiła wielkie straty –
wycinano całe drzewostany, rozkopywano jaskinie by wydobyć
nagromadzony w nich nawóz, odłamywano skalne nacieki. Ojcowski Park
Równocześnie jednak dokonywano pierwszych odkryć Narodowy OPN
archeologicznych, naukowcy opisywali rzadkie gatunki roślin i
zwierząt, a piękno Doliny Prądnika przyciągało pierwszych
turystów. W prasie pojawiały się głosy o konieczności ochrony
tego unikalnego przyrodniczo miejsca, a światli ziemianie i
przedsiębiorcy starali się zapobiec dalszej jego dewastacji,
wykupując jego tereny. Archeolog amator Jan Zawisza
rozpoczął wykupy od wrocławskich kupców, którzy bez
Położenie na mapie Polski
skrupułów wycinali lasy. Kontynuował je Ludwik Józef
Krasiński, a założona z inicjatywy Adolfa Dygasińskiego
spółka akcyjna wykupiła zamek w Pieskowej Skale. Pod koniec
XIX w. założono muzeum regionalne w Ojcowie[7].

Starania o ochronę przyrody Doliny Prądnika prowadzono już

przed drugą wojną światową. Projekt utworzenia rezerwatu
przyrody w Dolinie Prądnika i Sąspowskiej powstał pod
kierunkiem prof. Władysława Szafera w 1924. Z jego Ojcowski Park
inicjatywy opracowano pierwszą monografię przyrodniczą Narodowy OPN
Doliny Prądnika i Doliny Sąspowskiej i zaprojektowano
pierwszy rezerwat przyrody, który według autorów (prof.
Szafer i inż. S. Richter) miał „służyć nauce jako teren badań
naukowych, a dla turystów przygodnie odwiedzających te Położenie na mapie województwa
strony oraz dla letników (...) stanowić źródło niezapomnianych małopolskiego
wrażeń estetycznych”[6].

Do utworzenia rezerwatu przed II wojną światową jednak nie Ojcowski Park

doszło, a plany te zaczęły być realizowane dopiero w 1953. Na Narodowy OPN
mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z 14 stycznia 1956
utworzono Ojcowski Park Narodowy, jako szósty w Polsce. W
1981 ustanowiono wokół OPN strefę ochronną, tworzoną przez
Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych. Po korekcie granic
w 1997 powierzchnia tej strefy wynosi 6777 ha[6].
Geologia i rzeźba terenu 50°12′24″N 19°49′45″E (https://tool
s.wmflabs.org/geohack/geohack.php?
language=pl&pagename=Ojcowski_P
Obszar parku budują wapienie pochodzące z górnej jury. ark_Narodowy&params=50.20666666
Powstały na dnie dawnego morza ze szkieletów organizmów, a 6667_N_19.829166666667_E_type:fo
ich miąższość w wielu miejscach dochodzi do 200 m. Są dwa rest)
typy tych wapieni: twarde wapienie skaliste i miękkie wapienie Strona internetowa (http://www.ojcows
ławicowe. Wapienie skaliste tworzą liczne formy skałkowe, kiparknarodowy.pl/)
wapienie ławicowe wypełniają obszar między nimi. W
wapieniach skalistych znajduje się głównie szkielety gąbek, w ławicowych ramienionogów oraz
krzemienne buły[6].

W paleogenie na Wyżynie Olkuskiej w wyniku długotrwałych procesów denudacyjnych doszło do

powstania falistej wierzchowiny. W pliocenie podlegała ona silnej erozji, w wyniku której powstała obecna
sieć dolin i wąwozów usłanych skałkami z twardych wapieni skalistych. Wyróżnia się formy dolinne i
wierzchowinowe. Do form dolinnych należą jary o głębokości do 100  m, nieduże dolinki krasowe,
wąwozy oraz terasy i stożki (usypiskowe bądź napływowe). Nad wznoszącą się ponad dolinami
wierzchowiną górują ostańce. Największymi dolinami są Dolina Prądnika i Sąspowska, o płaskim dnie i
stromych, często pionowych lub nawet podciętych zboczach, ich dnem płyną potoki. Do nich uchodzi
wiele mniejszych, przeważnie bezwodnych dolin bocznych. U ich wylotu często tworzą się stożki
napływowe spychające potok pod przeciwległy brzeg, np. u wylotu wąwozu Korytania, Wąwozu za
Krakowską Bramą i innych. Pod koniec ostatniego zlodowacenia tereny parku pokryte zostały nawianym z
północy lessem o grubości dochodzącej do 8 m[8].

Wynikiem kolejnych etapów rozwoju dolin są występujące na zboczach niektórych dolin terasy. Pozostałe
po nich fragmenty często tworzą interesujące formy skalne, jak np. Igła Deotymy czy Brama Krakowska.
Terasy były wygodnym miejscem do wznoszenia budowli obronnych, na nich zbudowano zamki w
Pieskowej Skale i w Ojcowie[8].

Jaskinie
Wapienne podłoże sprzyja powstawaniu jaskiń. Do 2006 r. skatalogowano na obszarze parku około 500
jaskiń i mniejszych jaskiń. Powstały głównie w wyniku krasowego działania wód. Najdłuższymi są:
Jaskinia Łokietka, Ciemna – udostępnione turystycznie, oraz Zbójecka, Jaskinia Okopy Wielka Dolna,
Sąspowska, Krakowska, Biała i Koziarnia[6].

Największe zgrupowanie jaskiń jest w niedostępnym dla turystów Wąwozie Jamki, większość pozostałych
znajduje się na lewym zboczu Doliny Prądnika, kilkanaście jaskiń jest w Dolinie Sąspowskiej. Liczne
jaskinie umożliwiają występowanie na terenie parku bogatej fauny nietoperzy, które w nich zimują.
Jaskinie były wykorzystywane przez człowieka prehistorycznego, którego ślady bytowania znaleziono w
wielu schroniskach na terenie OPN[6].

Pradzieje człowieka w Dolinie Prądnika i Ojcowie

W OPN znaleziono liczne ślady bytowania ludzi prehistorycznych. Sprzyjało im występowanie
naturalnych jaskiń i schronisk, dobre warunki obronne terenu, a także obfitość krzemieni, z których można
było wykonywać narzędzia. Archeolodzy znajdują ich ślady głównie w namuliskach jaskiń i schronisk.
Najstarsze znaleziska pobytu ludzi prehistorycznych odkryto w Jaskini Ciemnej. Pochodzą sprzed 120–115
tys. lat p.n.e. i należą do kultury aszelskiej z końca zlodowacenia środkowopolskiego. W jaskiniach
Koziarnia, Ciemna i schronisku Wylotne odkryto bogaty materiał wykopaliskowy świadczący o ich
zamieszkiwaniu przez ludzi zaliczanych do 5 kultur i żyjących 70–54 tys. lat p.n.e. Były to liczące do 20
ludzi plemiona wędrownych myśliwych polujących za pomocą oszczepów i bolasów na ówcześnie żyjące
tu zwierzęta, m.in. mamuty, tury, renifery, niedźwiedzie jaskiniowe. Bardzo liczne narzędzia krzemienne
znaleziono w Jaskini Nietoperzowej, mniej liczne w Koziarni, Jaskini Mamutowej i schronisku w Skale
Puchacza. Należały do żyjących ok. 36 tys. lat p.n.e. ludzi kultury jerzmanowickiej. W Jaskini Maszyckiej
znaleziono zdobione narzędzia ludzi kultury magdaleńskiej sprzed 13–12 tys. lat p.n.e., oraz dowody
świadczące o praktykowanym wówczas kanibalizmie. Nieliczne ślady pobytu ludzi starszej epoki kamienia
(8–5,5 tys. lat p.n.e.), tzw. mikrolity, znaleziono w okolicach Smardzowic. Bardzo dużo natomiast
znaleziono materiałów archeologicznych z młodszej epoki kamienia (5,5–2,2 tys. lat p.n.e.). Tereny OPN i
okolic zamieszkiwane wówczas były licznie przez ludzi należących do kilku kultur: ceramiki wstęgowej
rytej, lendzielskiej, pucharów lejkowatych, badeńskiej. Znaleziono liczne kopalnie krzemienia, narzędzia
krzemienne, połupane kości zwierząt, ozdoby, fragmenty ceramiki. W jaskiniach ojcowskich czasowo
chronili się wówczas ludzie przybywający z okolicznych osad po krzemienie, oraz myśliwi. Tereny OPN
zamieszkiwane były także w epoce brązu i epoce żelaza, ale nielicznie, z powodu niesprzyjających
rolnictwu warunków naturalnych[6].

Flora
Pomimo znacznych przeobrażeń dokonanych działalnością człowieka przez ostatnie 150 lat przed
utworzeniem parku narodowego (wyniszczono zupełnie 36 gatunków roślin), przyroda zachowała dużą
różnorodność. Na bogactwo flory składa się ok. 950 gatunków roślin naczyniowych, ponad 230 gatunków
mchów i wątrobowców, 1200 odmian grzybów i ok. 200 rodzajów porostów[6]. 84 gatunki roślin są
prawnie chronione, m.in.: róża alpejska, brzoza ojcowska, kruszczyk błotny i rdzawoczerwony, gnidosz
rozesłany, goryczuszka orzęsiona, kosatka kielichowa, listera jajowata, rokitnik zwyczajny, skrzyp
olbrzymi, zerwa kulista. Przedstawicielami flory stepowej są wiśnia karłowata, aster gawędka, ostnica Jana.
Florę górską reprezentuje jodła, grab, tojad smukły, tojad mołdawski, chaber miękkowłosy, żywiec
gruczołowaty. Przetrwały gatunki reliktowe z holocenu: ułudka leśna i obrazki plamiste[9].

Doliczono się ok. 30 zespołów roślinnych. Największą powierzchnię zajmują lasy i zarośla: grądy
dębowo-lipowe, buczyna karpacka, jaworzyna górska, bory sosnowe, lasy mieszane. Wiosną przed
rozwojem liści drzew w runie masowo zakwitają: przylaszczka pospolita, miodunka ćma, zawilec gajowy i
żółty, śledziennica skrętolistna, zdrojówka rutewkowata. Na skałach występują murawy kserotermiczne, a
na dnach dolin las łęgowy. Wilgotne skały porośnięte są glonami, jak reliktowy gatunek wodolubka
(Hydrurus foetidus). Z rzadkich grzybów warto wymienić purchawicę olbrzymią, sromotnika
bezwstydnego, soplówkę jodłową i gwiazdosza czteropromiennego. Do gatunków introdukowanych
należy między innymi grujecznik japoński[9].


Dolina Prądnika Maczuga Herkulesa Brama Krakowska

Rękawica Zamek w Ojcowie Zamek Pieskowa Skała

Skały Kawalerskie Skała Krukowskiego i

Słupek

Fauna
Liczbę występujących w parku i jego otulinie gatunków zwierząt szacuje się na 11  tys., do tej pory
wykazano ich ok. 6  tys.[10] Symbolem OPN są zamieszkujące jaskinie nietoperze – 17 gatunków (w
Polsce – 25), najczęstszymi są nocek duży i podkowiec mały. Badania przeprowadzone w lutym 2022
roku wykazały, że w 21 obiektach nocowało 857 nietoperzy 11 gatunków[11]. Z większych ssaków: sarna,
zając szarak, dzik europejski, lis rudy, kuna leśna, tchórz zwyczajny, gronostaj, bóbr europejski, borsuk,
orzesznica, piżmak. Stwierdzono występowanie 120 gatunków ptaków, w tym 94 lęgowe, m.in.: bocian
czarny, pluszcz, zimorodek, puszczyk, jastrząb gołębiarz, sowa uszata, dzięcioł czarny, dzięcioł zielony,
dzięcioł zielonosiwy, dzikie gołębie (gołąb grzywacz i turkawka), mysikrólik. Na zimę przylatują:
czeczotki, jemiołuszki i kwiczoły. Z płazów występują: traszka zwyczajna i grzebieniasta, kumak nizinny,
ropucha szara, żaba trawna, rzekotka drzewna i inne. Gady reprezentowane są przez: zaskrońca
zwyczajnego, jaszczurkę zwinkę, padalca zwyczajnego, żmiję zygzakowatą, gniewosza plamistego[9]

Najpospolitszymi gatunkami ryb są żyjące w wodach Sąspówki oraz Prądnika pstrąg potokowy i pstrąg
tęczowy. Z rzadkich ślimaków warto wymienić dużego pomrowa błękitnego i wielkiego. Najliczniejsze są
owady (opisano ich tu ponad 5 tys. gatunków).

218 gatunków zwierząt jest prawnie chronionych[6].

Hydrologia
Na terenie parku jest ponad 50 wywierzysk zwanych źródłami. Są tylko dwa stałe cieki wodne: Prądnik
uchodzący do Wisły i jego dopływ – potok Sąspówka. Przy Prądniku zlokalizowane są liczne młyny
pochodzące z XIX  w. (Boronia, Katarzyńskich, Natkańca, Tarnówki) i z I. połowy XX  w. (Bosaka,
Krzemienia, Krzystanka, Mosura, Wilka)[6].

Szlaki turystyczne
Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego utworzono kilka szlaków turystycznych o łącznej długości
46,6 km, jednak na niektórych odcinkach szlaki mają wspólny przebieg, tak więc łączna długość szlaków
wynosi mniej – 37,3 km[12].

Szlak Orlich Gniazd, odcinek od Prądnika Korzkiewskiego przez Dolinę Prądnika do

Zamku Pieskowa Skała,
z Doliny Sąspowskiej przez parking na Złotej Górze, Ojców, obok skały Słupek, obok
Jaskini Ciemnej, powyżej skały Rękawica, przez punkty widokowe na górze Koronnej i
skałę Wapiennik do dna Doliny Prądnika przy wylocie Wąwozu Smardzowickiego,
z parkingu na Złotej Górze, przez Ojców, obok Jonaszówki do Jaskini Łokietka[13]
Szlak Warowni Jurajskich, odcinek od Grodziska przez Doliną Prądnika, wąwóz
Ciasne Skałki do Jaskini Nietoperzowej[13]

Zobacz też
Parki narodowe w Polsce
Ochrona przyrody w Polsce
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
Dolina Prądnika

Przypisy
1. Zarządzenie Nr 2 Ministra Środowiska z dnia 3 stycznia 2013 r. w sprawie zadań
ochronnych dla Ojcowskiego Parku Narodowego (https://www.infor.pl/akt-prawny/U40.2013.
004.0000011,metryka,zarzadzenie-nr-2-ministra-srodowiska-w-sprawie-zadan-ochronnych-d
la-ojcowskiego-parku-narodowego.html), [w:] Dziennik Urzędowy Ministra Środowiska poz.
11 [online] [dostęp 2018-09-22].
2. Zygmunt Kruczek, Frekwencja w atrakcjach turystycznych w latach 2011–2015 (https://www.
pot.gov.pl/component/rubberdoc/doc/5916/raw), Polska Organizacja Turystyczna, 2016
[dostęp 2018-09-22].
3. Joanna Włodarczyk. Parki narodowe Polsk. Warszawa: ARTi, 2011, s. 76–77}
4. Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna (http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/) [dostęp 2018-
05-07].
5. Jerzy Kondracki. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN,
1998, ISBN 83-01-12479-2
6. Józef Partyka. Ojcowski Park Narodowy: przewodnik turystyczny. Warszawa: Sport i
Turystyka Muza, 2006, ISBN 83-7319-963-2
7. Marian Gotkiewicz, Władysław Szafer, i in. Ojcowski Park Narodowy. Kraków:1956
8. Józef Partyka. Ojcowski Park Narodowy. Nauka dla Wszystkich, 1976, nr 276. Wyd.
Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
 9. Przyroda Ojcowskiego Parku Narodowego. Studia Naturae, ser. B, nr 28, PWN, Kraków,
1977.
10. Fauna Ojcowskiego Parku Narodowego (http://www.ojcowskiparknarodowy.pl/main/swiat_z
wierzat.html), [w:] Strona oficjalna Ojcowskiego Parku Narodowego [online] [dostęp 2018-09-
22].
11. Nietoperze w Ojcowskim Parku Narodowym. Jest rekord (https://tvn24.pl/tvnmeteo/polska/nie
toperze-w-ojcowskim-parku-narodowym-jest-rekord-5635543) (pol.). tvn24.pl, 2022-03-15.
[dostęp 2022-03-15].
12. Strona oficjalna Ojcowskiego Parku Narodowego (http://www.ojcowskiparknarodowy.pl/mai
n/Szlaki_turystyczne.html) [dostęp 2018-09-21].
13. Ojcowski Park Narodowy. Mapa 1:20 000. Kraków: Wyd. Kartograficzne Polkart Anna
Siwicka 2005/2006, ISBN 83-87873-42-X

Linki zewnętrzne
Oficjalna strona internetowa Ojcowskiego Parku Narodowego (http://ojcowskiparknarodowy.
pl)
Informator turystyczny – Ojców i Ojcowski Park Narodowy (http://www.ojcow.pl)
Atrakcje Ojcowskiego Parku Narodowego (http://polskapogodzinach.pl/ojcowski-park-narod
owy-atrakcje/) – miniprzewodnik: atrakcje, ciekawostki i wskazówki

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ojcowski_Park_Narodowy&oldid=66786630”

Tę stronę ostatnio edytowano 6 kwi 2022, 22:08.

Tekst udostępniany na licencji Creative Commons: uznanie
autorstwa, na tych samych warunkach (http:https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl), z możliwością
obowiązywania dodatkowych ograniczeń.
Zobacz szczegółowe informacje o warunkach korzystania
(http:https://foundation.wikimedia.org/wiki/Warunki_korzystania).