SO BAC BIE KY NIEM 15 NAM THANH LAP KHOA TA LY XA HO|-QO VIEN CHIN TRL GUO GIA HO CHT MINH | GIAO DUC VA HINH THANH NIEM TIN TU HUONG TIEP CAN TAM LY HOC Vi Anh Tuan Hoe vién Chinh tri quéc gia H6 Chi Minh, I. Vé khai niém niém tin Niém tin va giéo duc niém tin dang va luén IA vain dé c6 ¥ nghia quan trong trén cdc Tinh vuc hoat dong cla doi sing x4 hoi, dac biét trong xu thé hop téc, hdi nhap, va tién hanh cong nei hod, hién dai hoa ti nén kinh té thi trudng theo dinh huGng xa hoi chi nghia & nude ta hién nay. Voi ¥ nghia d6, tir nhitng hudng nghién cifu khéc nhau da c6 nhing quan niém khéc nhau vé khai niém, qué tinh hinh thanh va gido duc niém tin. C6 quan niém cho ring, niém tin 1A mot hé théng nhu cdu ma con ngudi nhan thie duoc qua hién thyc, bién thanh nhan sinh quan, thé gidi quan dé xem xét cudc ddi, qua d6 di dén dinh huéng hanh vi, cir chi cho con ngudi. Mot quan niém khac: Niém tin 1 su tin nhiém, su kham phuc cia chi thé vé mot con ngudi, mot su viée hay mot hoc thuyét nio dé dugc thé hién ra bang hanh dong theo mot lé séng nhat dinh. Nhiing quan niém trén tuy da phan Anh duoc nhiing dac tinh co ban cita niém tin, song chua Anh 16 co ché tac dong cia niém tin dén thuc tién xay dung va phat trién xa hdi hién thuc cua con ngudi. Tir huéng tip can tam ly hoc, khai niém niém tin duoc hiéu nhu sau: D6 1A sy hoa quyén gitta nhan thtic, tinh cim, ¥ chi cia con ngudi trong qué trinh hudng téi mot déi tuong, mot qué tinh hay mot van dé nao d6, Niém tin con [a su biéu 16 Khuynh huéng thtic day chi thé hanh dong phi hop véi nhiing dinh huéng, nhiing gid tri da duoc xac dinh. TAP CHi TAM LY HOG, Sé 1 (82). 1 - 2006 17V6i khdi niém nay, niém tin duoc biéu dat qua hai noi dung co ban: 1, La mét hién tugng tinh than, niém tin dugc hinh thanh va 1a biéu hién ca su théng nhat gitta 3 yéu (6: nhan thifc, tinh cam, ¥ chi. Trong d6, mdi yéu 16 c6 nhiing vai trd nhat dinh: - Vai trd cia nhan thc 1 thita nhan déi tugng niém tin bang tri tué duoc biéu dat qua cdc bude: Tiép nhan thong tin, tap hgp thanh di ligu xay dung ti thitc niém tin; Lua chon, phan tich, xit ly thong tin va hinh thanh phuong phép phan tich, dinh gia, xac dinh ban chat cua tri thie niém tin; Du b4o khuynh huGng phat trién va qué trinh hién thuc hoa niém tin. ~ Vai trd cia tinh cam 1a thita nhan doi tuong niém tin bing cam xtc va “tam dng”, nhd dé, lam tang thém stfe manh tinh than cho con ngudi trong qué trinh hinh thanh va cing cd niém tin. - Vai trd cla ¥ chf 1a thita nhan niém tin ba ing nghi Iuc va chi huéng, phan anh 6 su kién wi, bén bi, quyét tam chuain anh d6ng. Chi hudng 1a su vuon tdi va khat khao hanh dong dé bién niém tin thanh hién thc. 2. Khi niém tin duge hinh thanh sé béc 16 Khuynh huéng thic diy chi thé hanh dong thco nhiing ri duge xde dinh trong niém tin. Dé 1a van dé c6 tinh quy luat trong céu tric sinh hoc va xa héi cita co ché hinh thanh niém tin 6 con ngudi. IL Phan loai niém tin - Cach phan loai thit nhat: Can cit vao qua tinh hinh thanh niém tin trong déi song tam Ly ctta con ngudi, c6 quan niém cho rang, niém tin c6 3 cap do: Thit nha: Niém tin trao - niém tin hinh thanh trén co sé “ngang bang” vé trao déi thong tin giita hai ddi tong. Mdi ben im thay @ nhau su déng cim, tin cay vé nhu cau, toi ich, kién thie, kink nghiém, tinh cam... Thut hai: Niém tin ly tudng - khong c6 su trao déi ngang bing. Chu yéu niém tin tim thay 6 d6i tugng nhiing guong mau vé dao ditc, tai ing, nhing thuyet phuc cua mot hoc thuyét, nhing hap din 6 mot thanh qua tot dep... Tat ca dua dén gay cho ngudi tin hting thi hoat dong cho ly tuong ay. Niém tin nay cling da c6 thé din dén su hy sinh cao ca, 18 TAP CHI TAM LY HOC, S6 1 (82). I - 2006Thit ba: Niém tin tam thie. Niém tin thiéng liéng, hoa quyén ca tinh cam, ly tri, dan dén su say dim, say sua tu nguyén hanh dong theo niém tin ay. - Céch phén loai thit hai: Can cit vio su biéu hién cia niém tin trong ddi sOng x4 hoi thong qua thyc hién cdc mi quan hé gia con ngudi véi nhau, niém tin duge phan thanh 3 loai: Thit nhdt: Niém tin thong thudng - niém tin dién ra trong ddi séng thudng nhat, phan 4nh nhiing van dé thong thudng, “gidn don”, c6 tinh chat hién nhién. O d6, cha thé niém tin im thay 6 nhau sw tin cay thong qua nhing tuong hop vé nhan thifc, tinh cim, ¥ chi, nhu cau va cdc hién twong tam ly khac. Thit hai: Niém tin khoa hoc - 14 nhiing tri thite Khoa hoc phan anh cdc linh vuc chinh tri, kinh té, van hod, khoa hoc, gido duc... cla ddi séng xa hoi duoc hinh thanh trén nhiing co sé, nhiing can cit va cac Juan chitng khoa hoc. Tint ba: Niém tin ton gido - la niém tin cia mt bd phan quan chuing tin vao thin thdnh, ma quy va vao cdc phép mau, tin vao su may riti cia s6 phan, vao cudc séng hanh phtic “hu do” trén thién dudng sau khi chét... Niém tin vao cdc thé luc siéu nhién, vo hinh mang tinh chat thiéng liéng cd nguén géc tir su bat luc cia nhan thifc trong qué trinh giai thich cdc hién twong trong ddi séng tr nhién, x4 hoi cia con ngudi. Néu theo céch phan loai trén thi niém tin can hinh thanh 6 can bo, dang vién 14 niém tin khoa hoc, niém tin ly tuéng. ihimg dac trung co ban cia gido duc va hinh thanh niém tin 1, Hinh thanh niém tin 1a mOt qué trinh, phan anh theo cae giai theo cdc trinh ty nhat dinh. D6 12 biéu hién tinh quy Iuat cia sy phat trién din dan tir thap dén cao, tit chua hoan thién dén hoan thién trong qua trinh hinh thanh niém tin. D6 cdn 1a qué trinh tao su théng nhat bien ching gida nhan thiic, tinh cam va ¥ chi cla con ngudi trong tiép nhan, cing cé va bién tri thitc niém tin thanh hién thuc. Qua d6, cdn qudn tiét tinh kién nhan, khic phuc nhimg biéu hién non néng, dot chdy giai doan trong qué trinh hinh thinh niém un... 2. Hinh thanh niém tin 1a qué trinh thé hién c4c quan diém khdc nhau, lun dau tranh véi nhau, Day 1a van dé cé tinh quy luat, phan dnh dac trung co ban cia niém tin. Dau tranh vé quan diém 1a van dé quan trong, tic dong dén su Iva chon va gia tri hién thuc cua niém tin. Gid tri cia niém tin chiu su anh TAP CHi TAM LY HOC, Sé 1 (82), 1 - 2006 19hudng cia viée niém tin d6 duoc xay dung tit nhiing quan diém nao (duy vat hay duy tam, si¢u hinh hay bién chitng...). Dau tranh gitta céc quan diém trong qua trinh Iya chon, tiép nhan va hinh thanh niém tin 1a tat yéu, déng thoi 1A phuong thtfc dé niém tin boc 16 ban chat mot cach khéch quan nhat. 3. Hinh thanh va giéo duc niém tin 1 qué trinh van dong khong it rs ngai, gian truan, tham chf con biéu hién hoai nghi, dao dong - phan anh tinh quy lat khong déng déu cia niém tin. Con dudng di dén chan ly khong phai Itic ndo cing bang phang, ma thudng dién ra quanh co, phitc tap. D6 1a bién chiing cua su van dong, phat trién. Qua d6, can viing tin hon dé khac phuc su dao dong, chan nan, thiéu nghi Iyc va kién tri trong hinh thanh, cing c6 va hién thuc hod niém tin. IV. Co ché tam ly cia qua trinh giao duc va hinh thanh niém tin Co ché tac dong dén tam Ly d6i twong trong qua trinh gido duc va hinh thanh niém tin duoc biéu hién qua nhiing budéc sau: 1. Xde ldp quan diém, hinh thanh xu hwéng trong hoat dong nhan thitc Thue chat 12 su két hop gitia xéc dinh lap trudng, quan diém véi hinh thanh tri thite dé déi tuong Iva chon, Uiép nhan va hudng tdi v6i tinh céch 1a co sé cho qué trinh hinh thanh niém tin. Xdc lap quan diém thuc chat 1a su Khang dinh "ché ding", lap trudng cho qué trinh hinh thanh va gido duc niém tin. Niém tin c6 gia tri cao a niém tin duge xay dung trén quan diém diing dan, 6 lun ct khoa hoc. Do dd, dé tin c6 gid tri, quan diém can duge xdc lap tren cos tuan thi nhiing nguyén tac co ban: Khdch quan, toan dién, phat trién va lich sit, cu thé. Hinh thinh xu huéng chinh 1a su lua chon tri thite véi tinh cach 1a cdc gid tri cho déi tuo Gi, lay dé lam Ié sOng va duge thé hién qua he théng dong luc: nhu cau, hing thi, thé gidi quan va hinh thanh cac chun muc. Gido duc va hinh thanh niém tin trong hoat dong nhan thitc 1a su lua chon xu huGng thong qua xc lap gia tri chuan trén co sé cdc thude do (cdc thang) trong hé gid tri, nh dé ma phan biét duge gid tri thuc véi gid tri thita nhan va gia tri hu do trong ddi s6ng xa hoi. 2. Phat trién tri thite niém tin thanh tinh cam Trong giéo duc va hinh than niém tin, hinh thanh tinh cam 1a qué trinh tao bude chuyén tir nhan thie bing tur duy, tri de dén trai tim, “tim long”, biéu dat 6 su khoi day cim xtic, bay 16 thai do vé qua trinh la chon va binh thanh niém tin trong di sng tam hon, Qué trinh hin thanh niém tin trong ddi song 20 TAP CHI TAM LY HOC, So 1 (82), 1 - 2006tinh cam can goi mo "tinh huéng thién" nham khich Ié va tao su phan chan truéc nhiing niém tin di duge xdc dinh. NO dé ma stic manh tinh thén cia niém tin cang dude cing c6 bén vitng hon. 3. Nang cao ¥ chi, nghi luc, bién niém tin thanh site manh hién thuc Phat trién tir nhan thifc, tinh cam dén ¥ chi, nghi luc, niém tin sé duoc khang dinh bang sic manh tinh-thén thong qua chf khi quyét tam va lng bén bi, hang hdi, sn sng vuot qua moi tré ngai dé bién niém tin thanh site manh hién thuc. Nang cao ¥ chi, nghi luc 1a qua trinh hinh thanh tam thé trong viéc hién thuc hod niém tin - co sé tam Ly quan trong, dam bao cho niém tin thuc su cé ¥ nghia trong doi s6ng hién thuc cita con ngudi. V. Mot sé diéu kién co ban trong gido duc va hinh thanh niém tin 1. Hinh thanh thé gidi quan khoa hoc, nhan sinh quan céich mang la diéu kién tien quyét, chi quan cho qué trinh gido duc va hinh thinh niém tin, Su hinh thanh va phat trién niém tin vGn tuan theo nhing quy luat nhat dinh. Song, dé nhan thite duoc quy lat va van dung no trong qua trinh gido duc va hinh thanh niém tin, cdn phai cd mot thé gidi quan, nhan sinh quan nhat dinh. 2, Thong nhat ly luan vdi thyc tién vita 1a nguyén tic, vita 1a phuong cham cho qué trinh gido duc va hinh thanh niém tin. Viéc hinh thanh thé gidi quan ndi chung, hinh thanh niém tin vitng chac cho con ngudi noi riéng trong giai doan hién nay khong don thudn [a van dé ly Juan ma con 1a van dé t6 chic thuc tién cita toan bO x4 hdi. Do vay, céin phai bao dim su nhat quan gitta cdc doi hdi cia chudn muc niém tin véi su théng nat vé ly Iwan va thuc tién. Trong tinh théng nhat dy, thuc tién cén duge quan niém 1a nguén géc, dong luc, déng thdi 14 mdi trudng cho téng két kinh nghiém, hinh thanh ly luan va dé ly luan te khang dinh ban chat cia minh trén cdc hoat dong thuc tién. 3. Théng nhat tinh khoa hoc, tinh Dang va tinh c4ch mang trong gido duc va hinh thanh niém tin. Dam bao tinh nhét quan, logic chat ché, noi dung chinh xc vé mat khoa hoc trén co sé thé ché chinh tri, phan nh tinh Dang va lap trudng giai cdp rd rang. déng théi tao duoc su chuyén bién tir qué trinh hien thuc hod niém tin trong dai séng xa hoi. Day la van dé c6 ¥ nghia dac bit quan trong trong gido duc va hinh thanh niém tin. 4. Nim bat cdc quy luat tam ly xa h6i tac dong dén qué trinh gido duc va hinh thanh niém tin. Van dung cé phuong phdp cc hién tugng tam ly trong qua trinh gido duc va hinh thanh niém tin: Khoi day nhu cau nhan thitc, tiép TAP CHI TAM LY HOC, S6 I (82), 1 - 2006 21nhan, phan tich va tao du Iuan xa hoi, xdy dung biu khong khi tam ly déng thuan, khoi day truyén thong, tich cite giai quyét cae xung dot tam IY, tao duoc kha nang gay dn twong, thuyét phuc cita chii thé dén d6i tuong... Cha thich t Nguyén Dang Duy. Van hod tam link. NXB Ha NOi, 1996. ey do TAP CHI TAM LLY HOC, Sé I (82), I - 2006