Homo viótor

Lectto uarta"
IN oPp Dó

l
Napisz genetfuT rs (w pełnym brzmieniu), rodzaj oraz znacaenlie rzeczowników,

A
rl
armiger, -ćri

faber, -bri

liber, -bri

magister, -tri

minister, -tri

aerarium, -i

animus, -i

aquaeductum, -i

asinus, -i

folium, -i

lu<lus, -i

mercatura, -ae

murus, -i

porta, -ae

spectacńlum, -i

C
czosnek
alium, -i
seler, pietruszka
apium, -i
ser
caseus, -i
poz}nvlenle
cibus, -i
kucharz
coquus, -i
sałata
lactuca, -ae
lubczyk
ligusticum, -i
moździerz
mortarium, -i
mięta
menta, -ae
o1iwa
o}eum, -i
 Lectlo quarta:

wpisz do tabelki brakujące formyodmiany tzeczownikóworaz ich przekład.

NoM. amlcus przyjaciel

GEN,

DAT. amicis przyjaciołom

\CC. amlcum przylaciela
\BL.
],-oC.

],oM. macellum targ

.:N. macelli targu

\T
- 11.

-C.
:L. macellis targami
lf.

vespćro Wleczorowl

l- diagramie (wPionie iwpoziomie) ukryto 10 form rzeczownikowych .Zaznacz jeiptzetłumacz,

.
P D o B E L L A
U o P o R T A A
E M P L o R U M
R I I L U D o I
M N R C V T P C
P o P U L I S E
T S o P P I D I
 Lectic q ua rta.

IY > Napisz w pełnym brzmieniu formy podstawowe przymiotników oraz ich znaczenie.

1. amoenus

2. bonus 3

3. gladiatorius 3

4. mirandus 3

5. niger, -gra, -grum

6. privótus 3

7. rusticus 3

9. validus 3 , -
10. varius 3

Pod każdym rysunkiem napisz przymiotnik we właściwejformie rodzajowej.

#
Ę
..]1
.}i ..
f{
<\}r
_\ l
rful R
I
..i. #M
&
l

,,. i,
l\$/|'
l1'\V
§"€6b

antiquus

pulcher

Romónus

notus

puicher

"t*
Graecus

Uzupełnij odmianę rzeczowników z przymiotnikami. Wpisz do tabeli brakujące formy.

NOM. mtrrus ptlIcher

GEN.

DAl theatro Graeco

ACC.
ABL, theatris Graecis

VoC. muri pulchri

 Leclic q ua rta:

\Vśród wymienionych form są rzeczowniki i przymiotniki. Wpisz je we właściwąrubrykę tabeli.

,x rzeczowników napisz ich rodzaj.

_,,s, a, -um/ amicus, -il amica, -ael captivus, -a) -um/ captivus, -i / divr-rs, -a, -um / divus, -i / firritimuS,,a, -um /

,_:l-tus, -i / geminus, -i / geminus, a, -um / medius, a, -um / mecliunr, -i / quadratum, -i / quadratus,,a, -um

obok każdego rzeczownika napisz 4 wybrane przymiotniki, w takim samym rodzaju jak rzeczownik.

_1_. aerarium

:,, agricóla
]. faber

]:, basilica

Uzupełnij zdania poprawnymi formami wyrazów podanych w rrawiasach.

]. Athćnae et Pompeii sunt (oppidurn, -i)

'). Cupitisne esse ? (magister, -tri)

_]. Egcl, Claudius, esse cupio. (clarus 3)

,1. Estne Scopas ? (Graecus, -i)

5 Marcus non esl (faber, ,bri)

6^ Neptunus et Mercurius sunt. (deus, -i)

7. Puer, esl (gratus 3;

1. Scopas et Marcus sunt. (amicus, i)

L). non sulnus. (serr,,us, -i)

l0. Vesuvius est. (r,.ulcanus, -i)

_) 1" et emćre cupio. (casetrs, -i) (lactuca, ,ae)

2. oppidum visitare in animo habent. (discipirlus, -i)

aclvćnae sunt iam in hortcl. (dominus, -i)

3.

lege librtrm! (Irrlius, -i)

4.

5. Libenter specto in amphitheatró. (Iudi, -órtrm)

vita rustica placet. (N{arcus, ,i)

ó.

7. octavia et exspectat. (Iilia, -ae) (filius, -i)

8. Poćtavitam agricolarum describit. (Romżrrus 3)

9. Pućri, monstrate forum! (coquus, -i)

]0, Pulchra sunt mei oppidi patrii. (aedilicium, -i)

lrrr,lr,. t1,1Itll )il :

 Lecttc quarta

wszystkich wyrazach, które mogą ulec

zmianie
na pojedynczą) we
x > zamień liczbę (pojedynczą na mnogą lub mnogą
i zachowają sens logiczny.

1. Agricólae in agris labórant, -

2. Amici oppida antiqua visitare amant, -
3, Amicum Graecum exspectamus, -
"t, De bellis disputóre non amo,

5. In hortó pulchra statua est, -

6. Marci filius bonus discipólus est, -
7. Noli mittćre servos in Forum Ronranltml -
B. Puer grate. Iibros legel -

9. Romónus non sum. -

10. Viri Romani deis sacra faciunt, -

podanego wzoru,
Utwórz przymiotniki od rzeczowników, t,edług

ferrum, -i n: żelazo )

podanlch w nawiasach,
Uzupełnij dialog poprawnymi formami wyrazów

In oppidó
sed nescio
(amicus, -i)! Cupio in Forum Magnum properóre,
Agricóla: Salve,
(Pompei, -órum), Monstra viam!

Marcus,. Bene, Sumus prope, Vade!

Agricóla: Gratias.
(tuus 3) asini?
Suntne
Mąrcus,.Tam mane in macellum certe propćras,
(obstinótus 3) creatrrrael
AgricóIa: Certe|.
(1actuca, -ae)
alium,
Marcus: Quid vendóre cupis? Video cepam,

Agricóla: Et apium.
(siccus 3)?
Mąrcus:Apium
Agricóla:Non, viride. Esne (coquus, -i)?

Marcus:Non, sed coqućre arno,

AgricóIa: Properasne in macellum?
(Graecus 3) convenire cupio, Ecce macellum, Vide!
Marcus,.ln tabernam, Cum meó am'icó
(magnus 3) gratias, Valel
Agricóla:
 Lectio quarta:

czterech wyrazów,
|ulia znalazła tabliczkę z przepisem Apicjusza na pureć zwatzw,ale brakuje tam
- : iulii, wpisz tlrakujące słowa.

Holus molle ex łoliis lactucdrum cum cepis

:- i coąue in nitrdta, exprirne et concTde

nigrutn, ligusticurn, apii senen,

siccam, cepayn, oleuyn et vinuyn. Ądde ad lacilcayn.

Napisz po łacinie poznane rzeczowniki o znaczające przedstawicieli zawodów.

budowli antycznych,
Pod każdą ilustracją napisz po łacinie i po polsku nazwę typu przedstawionych

aa
l a a l łłł
a
a
a

łł
a aa
a aa a
a a
a a
a
t
łf

.H
a
a a
aaa aa a

A B

Napisz po łacinie nazwy opisanych budowli:

kompleks rekreacyj no-kulturalny

, plac miejski, miejsce zebrańpublicznych

: rvejŚcie do miasta

- ll ielka hala handlowa i sądowa

rr,odociąg
 ortin
lL\*\-Ll\_/ nl t.rri:
\,1 l-r(*jl i,U

Na podstawie zamieszczonych niżej informacji dodatkowych uzupełnij tabelę A oraz tabelę B.

szlachetny, surowy rvygląd. niektórych najbardziej

. reprezentacyjnych dornach Pompejów, na przykład w Domu Fauna czy Domu Salustiusza, nigdy nie zmieniono tego
styltt lla no\\,s7y.

42. Drugi system dekoracyjny, zwany architektonicznym, największą popularnośćosiągnął za czasów Sulli (80-25 r. p,n.e.).
Wykorzystywał on te same elementy dekoracyjne, które występował1. w pięlrvszvtn stylu, z tą rożnlcą, że nie modelowano
ich w stiuku, tylko malowano. Malowidła ścienne,w których stosowano skrót,v perspektl,wiczne, przedstawiały zwykle
na pierwszym planie wysokie podium, na którym stały dwie 1ub czteril kolunrn,v. Dzieliły one środkolvą częśćściany na
trzy częśct oraz dźwigały architrawy lub łuki i sklepienia z kasetonami. W trakcie loz\Ąro.ju tego stylu w środkorvej strefie
malowano drzwi, które jeszcze później,,otwierano", by ukazać rozpościerające się za nimi ogrody, rzędy kolumn i okrągłe
śrviątynie. Nlaiorł,ano także małe obrazki i krajobrazy oraz postacie znajdujące się na podium i za kolumnami, tak jak
w Willi Misteriów (...).

A3.Trzeci system, zwany styienr ornamentalnym, czy też eglptyzującym (25 p.n.e. - 35 n.e.), w dużym stopniu wzoruje się
na poprzednim. Układ elementów ścianypozostał niezmieniony, z tą jednak rożnicą, że kolumny dzielące j4 na trzy
części stały się bardziej wysmukłe (.,.). Ozdobne elemerrty architektoniczne nabrały rzeczywistych form, a ozdabiano
je miniaturowymi obrazami (...). Przervażałyjaskrarł.e kolory, odcinające się od czarnego lub białego tła. Dekoracyjne
ramy zdobiły motywy egipskie [w tym r.vizerunki ptakółr,, i zlvierząt), a fryzy przypominały inkrustacje z marmuru.
Środkolva pIaszczyzna (...) mieściłagłóu,n,v, często bardzo duży obraz, który (...) przedstaiviał motywy mitologiczne
(.,.). Przykłady trzeciego systemu malarstwa pompejańskiego zachorvały się w Domu Lukrecjusza Frontona, Wil]i
Cesarskiej i Willi Misteriów.

A4, Czrvarty system, zwany stylem iiuzjonistycznym, pojarvił się w Pompejach już w pierwszej połowie I w n,e,,
ale prawdziwą popularność zyskał clopiero po trzęsieniu ziemi lł, 6ż r. n.e,, kiedy wiele domów odbudorł,ywano
i dekorowano od nowa. (...) System ten zachorvywał strukturę poziomych płaszczyzn, z których środkowa podzielona
była na trzy częściprzez wielopiętrowe portyki, W górnej części czasem spotyka się zaskakujące w tych rrriejscach
motyw)r arclritektoniczne fczęsto o fantastycznym, iluzjor-ristycznym charakterze]. w tym okresie modna stała się
również dekclracja ścianłącząca elementy malarskie z płaskorzeźbąstiukową (...). \Ąrśród malolł,ideł czwartego stylu
można często spotkać martwą naturę. Ępowe malor,vidła w czwartym stylu znajclują się (...) w Domu Wettiuszów
i Domu Poety l'ragiczllego.

Napodstawie: SalvatoreNaplpo, Pantpł.je:przewodnikpostarożytnymmieście,przel.L.Matloch,

\Ąrarszarva 2000, s. 28-30 (wybór).

Styl I

Styl II

styl III

styl IV
 Lectio quarta"

. przewiclyrvaną na cały dzieri pracy. Pocl spodem, na suchej ścianie, rozprorvaclzano nawet do siedmiu warst\,v zaprawy
z piachrr i wapna (..,). Ich funkcją było wygładzenie wszelkich nierólł,nościw ścianie oraz ochrona malowiclła przecl
wilgocią, PrzedpoIożeniem ostatniej lvarstu,y najbardziej doślviadczony z artystórł,711,ykle szkicolvał kompozycję
planorvanej dekoracji, Następnie do prac1. przystępowali parietarii,ktorzy rnalowali całe ścitrny,po czvm ilnaginarii
nanosili na nie malowidła figuralne,

82. Mozaiki posadzkowe na ogół miały ścisłyzwiązek ż przeznaczenien pokoju i narviązywały do clekoracji ściennych (. ,.).
Mozaiki posadzkowe lvykonywano z małych kawałków kamienia, rnasy szklanej, ale przede rł,szystkim z marmLlru,
Kostki te, które miały kształt stożka o ściętymczubku, układano rra podłożuz cementu i ubijano. (...). Nlozaiki
przedstau,iające obrazy układano z małych kostek, ktcir,vch rozmiar czasefil nie doclrodził nalł,et do l cmż.

Na podstawie: Salvatore Nappo, Pompeje: przewodnik ptl starożytnym rnieście,przeł. A. Matloch,

Warszalva 2000, s. 30-32 (wybór).

Cl. [Obok tematyki rnitologicznej i martwej natury] kolejnym rodzajem malarstr,va ścienlrego w Pompejach (..,) było
tak zwane malarstr,r,o popularne. Kategoria ta obejmuje wszystkie przedstalłliel-ria scen zżycia coclziennego, które
w realistyczny sposób oddają obraz kultury iżycianiższych klas rvchodzących u, skład społeczeństwa starożytn,vch
Pompejańczyków.

C2. Zachawało się również rviele malowideł propagandowych i religijnych, które zdobiły u]ice miasta,

III. Ryby i skorupiaki morskie IY.Trzy Gracje

Lectie quarta:

V. Aktorzy (z willi Cycerona) VI. Dekoracja z Domu Piekarza

VII. Perseusz i Andromeda YIII.Z|ożenie w ofierze Ifigenii

(z Domu PoeĘ Tragicznego)

IX. Bitwa Aleksandra Wielkiego z Dariuszem X. Dekoracja z Willi Misteriów

(z Domu Fauna)
 |,ectic cuarta:1

Wezuwiusza w roku 79 rr,e, i ŚmierĆ swojąsł"'

Przeczytajtekst, w którym Pliniusz Młodszy opisuje katastrofalny wybuch
wuja, Pliniusza Starszego. Odpowiedz na pytania dotyczące tekstu,

dni przed kalendarni wrześrriowymi

Mój wuj zrrajdował się w Misenum i osobiście dowodził flotą, Na dziesięc
się obłoku, niezwl,k|ęg6 ze wzgiędu na
około goclziny siódmej moja matka zwróciła mu uwagę na pojawienie
lrie moŻna było się zorien,towaĆ skąd; póŹniej
wielkośći kształt. (...) obłok rvzbijał się z jakiejś góry (patrząc z daleka
lepiej żadne z drzew niż pinia, wznosił się on
dowiedziano się, że był to wezuwiusz), którego kształtu nie ocldawało
dlatego, że ciśnieniepowietrza, które
bowiem clo góry jak wysoki pień i rozpłyu,ałna kształt gałęzi, prawdopodobnie
go przed chwilą lvyrzuciło, Jabło i obłok pod wpływem lvłasnej
ciężkościrozchodziŁ się na szerokość,Miejscami
z sobą ziernię i popiół, Zjarvisko to wydało się
był biały, miejscami występowały brunatne plamy, jakby porwał
rvażnym i zasługującym na bliŻszą obserwację, Poieca
[pliniuszowi Starszemu], czlowiekowi wielce uczrrnemu,
list ocl Rektiny, Żorry Kaska, którą przestraszyło
przygotować okręt (...). Zamierzałwyiśc z domu, kiedy otrzi,mał
nadciągające niebezpieczeństwo (posiadł ośćjejleżałau poclnóża
wezuwiusza i uciekać stamtąd można było tl,iko
morzem); prosiła, żeb:1 jąrvybawił z tak wielkiego nieszczęścia,
jakbohater, (",) popłyrrął nieśćpomoc nie
\Vted,v on zmienił su.oją decyzję i rozpocząwszy jak uczony, zakończył
,
t1,1ko Rektinie, ale i wielu lu<]ziom to wspaniałe wybrzeże
było gęsto zaludnione,

gorący, Padały już kawałki

(...)Na okręty padał już popiół i inr bliżej podpłyr,vali, tym gęstszy on był i bardziej
pumeksu t czarne,.orpulorr. i pękające od ognia kamienie. ( ) W"j na moment
zawahał się, czy nie zawrócic

z po\Ąrroten, ale potem po*,ledział rlo sternika, który doraclzał n-ru

to uczynić: ,,OdwaŻnym szczęŚcie sPrzYjal Kieruj
(.",). Niebezpieczeństwo jeszcze tu nie dotarło,
do pomponiana". Ten mieszkał w Stabiach po drugiej stronie zatoki
ale było oczekiwane i w przypadk u rozszerzania się bliskie.
Pomponian już załadował na okrętY Żołnierski clobYtek
i z pe11 nościązamterzałuctekać, gdy tylko porł,ieje przecir,vny wiatr,
Wuj mój (") obejmuje drżącego Pomponiana,
zmntejszyć jego strach własnynr poczuciem bezpieczeństwa, każe się
zaprowadzić
uspokaja go, przekonuj e t żeby
na górze Wezuwiuszu w wielu miejscach
do łaźni:wykąpawszy się, kładzie się i spożywa obiad. (...). W tym czasie
swoim blaskiem i światłemrozjaśniałynocną
szeroko rozlał się płomień i wysoko r,vzbił się ogień od pożaróu,, które
ciemność. wuj, pragnąc uspokoić przestraszonych, twierdził,
że ml,eszkańcy rviosek w zamieszaniu nie wygasili
Potem udał się spać i zasnąŁkamiennym snem, (",)
ognia w domacir i że płoną porzucone opustoszałe domostwa,
że wystarczyło
przestrzeń prowadząca do jego pomieszczeni abyła jużtak barclzo zasypana popiołem i pumeksem,
przebudzony wychodzi iprzyłącza slę
jeszczenieco zabawić w sypiat.ri, a opuszczenie jej stałoby się rriemożliwe.
zastanawiać się, czy należy pozostać w domu, czy
do Pomponia,1u l poro.tuł|.h, ktor"y czuwali. Zaczęliwspólnie
ocl częstych i długotrwałych wstrząsów i rvyclawało
się,
w,vjśćna otwartą przeslrzeń.Domy bor,viem kołysałysię
tyłu. pod gołym niebem było niebezpiecznie na skutek
że one ruszyły się z miejsca i przesuwają się do p.rod,' i do
porowate. Wybrali mimo wszystko to ostatnie wyjście,
padających odłamków p.r-.L..r, chociaż były one lekkie i
zdrowy rozsądek, a u pozostałl,ch strach przecl
oceniwszy grożące niebezpieczeństrvo. u mojego luujo z*yciężył
je prześcieradłani: stanowiło
jednym zwyciężyłstrachprzecl drugim. położywszy poduszki na głowy przywiązują
to osłonę przed spadającymi kamieniami. Już w inrrych
miejscach nastał dzień; tutaj panowała noc, czarniejsza
i gęściejsza od wszystkich nocy; rozświetlałyją jednak liczne
pochodnie i bardzo duŻo ogni, Postanowiono wYjŚĆ
ponieważ do tej pory było ono wzburzone
na brzeg iprzyjrzecsię z bliska, czy morzepozwoli na wypłynięcie,
i złowrogie. Tam wuj położyłsięna rozesłanym żaglu,
poprosił raz i drugi zimne) wody i popił jej, Następnie
ucieczki, a jego zmuszają do podniesienia się,
płomienie ltowarzyszący im zapach siarki zrnuszają jednych do
straciwszy oddeclr, jakprzypuszczam, na skutek
opierając się na dwóch niewolnlkach, podniósł srę i zarazpadł, (trzeci
słabe od urodzerria (...). KiedY nastał dzień
gęstych oparów, które zatkały *u d.ogi oddechowe, które miał
i nieuszkodzone, w takim samym
licząc od tego, który on widział ostatni), znalezi.ono jego ciało nienaruszone
do śpiącego niż do martwego, (",)
odzieniu, wjakie był ubrany: był on podob ny raczej
Na podstawie: Pliniusz Młodszy, ListyYI, 16,przeł, L Mikołajczyk

1, Wtzuwiusza?
)akie zjawiska naturalne towarzyszyływlóuchowi
2. na katastrofę?
)ak mieszkańcy okolic Wezuwiusza reagowali
3, były jego motywacje?
Jak reagował na wydarzenia Piiniusz? ]akie
4. r,vybuchu Wezuwiusza?
Jak przebiegała akcja ratunkowa podczas