MIANOWNIK Kto! [a!

I. poj.

-y
-a -e

To jest dobr studentfj. To jest dobr studentka. To jest mal dziecko.

czarn kotfj. zimn nocfj. duz mieszkanie.
wysok domfj. mil pani. ladn imif.
now muzeum.
 (CDl;;e;kkTili~n;a~cji;;a~-).----------------------------...
Zwykle rodzaj gramatyczny i rodzaj naturalny rzeczownika si~ zgadzajq; potomstwo
W j~zyku polskim rzeczawniki, przymiatniki, zaimki, liczebniki i imiesfawy
zwierzqt ma zazwyczaj rodzaj nijaki:
przymiatnikawe odmieniajq si~ przez przypadki. Przypadek to kategoria
gramatyczna, kt6ra pokazuje, jakq funkcj~ w zdaniu petni dana cz~sc mowy.
ojciec, syn, brat, tata, mf;!zczyzna, dentysta • r. ml[!ski
W j~zyku polskim wyst~puje 7 przypadk6w.
mama, kabieta, pani, sprzedawczyni • r. zenski
dziecko, szczenif;!, pisklf;! - r. nijaki
PRZYPADEK PYTANIE
Rodzaj gramatyczny rzeczownika decyduje 0 rodzaju innych odmiennych cz~sci
mowy, np.: przymiotnika, zaimka, liczebnika czy czasownika w czasie przesztym.
...................................... . .

( " .~~. ~~.~.~.~.~~~.....

......................................
( '!.o.f!()'?".c.~.e.9..()?
...................................................................•...................................................
.
...• .;tm Fti1i!JB1' ,I $Ifi1W.····· ..·· .
( ~~.~~.""~.I.~
. ( .......................................................................................................................
'!.o.'!':tt.? .c.~.e.~.tt.? . Przymiotnik wyst~puje w trzech rodzajach, dostosowujqC si~ do rzeczownika .
(........................................................................................................................
kogo? co?

przymiotnik r. ml[!ski -y /-i * r. zenski -a r. nijaki -e / -ie *

...................................... . .
mily,-a,-e mily student mila studentka mile dziecko
;"......................................
...~.~ .~~.~~?'''''.~.I.~.) (. 0. .. (ilJ'..~.~'. .P.r:.z.]f,..P'.0.>...~i.~?.()..til',..1t:t1:, ..P..r.~!!' ..JJ.()).. ~z.W~.?).
wysoki,-a,-ie wysoki m~zczyzna wysoka pani wysokie zwierz~
t ""~.~~.~~................ . . nowy,-a,·e nowy stownik nowa ksiqzka nowe zdj~cie
stary,-a,-e stary kubek stara kom6rka stare muzeum

~_
To pierwszy przypadek i zarazem podstawowa forma danego stowa. W zdaniu
mianownik petni funkcj~ podmiotu. Mianownika uzywamy r6wniez po przyimkujaka

...
W liczbie pojedynczej rzeczownik moze wyst~powac w trzech rodzajach: ml[!skim,
zenskim lub nijakim. 0 rodzaju rzeczownika decyduje jego konc6wka.
.
.
* jesli przymiotnik konczy si~ na: -k lub -g, to w rodzaju m~skim ma konc6wk~:
-ki lub -gi, a w nijakim -kie lub -gie:

;......• rodzaj ml[!ski

Wi~kszosc rzeczownik6w rodzaju m~skiego konczy si~ na sp6fgfaskf;! i ma tak
zwanq kark6wkf;! zeroWq (0). Jaki? Jaka? Jakie?
Istnieje grupa rzeczownik6w oznaczajqcych m~zczyzn, kt6re konczq si~ na -a. To zaimki pytajqce 0 cechy os6b lub rzeczy.
Nazywajq one gt6wnie wykonawc6w czynnosci oraz zawody:
dentysta, poeta, kierowca, pianista, artysta
(w rodzaju zenskim: dentystka, paetka, artystka ... ) r. nijaki

rodzaj zen ski pytanie Jaki jest ten student? Jaka jest ta studentka? Jakie jest to dziecko?
Najcz~sciej rzeczowniki rodzaju zenskiego konczq si~ na -a: mapa, studentka Jaki jest ten m~zczyzna? Jaka jest ta pani? Jakie jest to muzeum?
Istnieje grupa rzeczownik6w, kt6re konczq si~ na sp6fgfaskf;!: nac, mysz, pawiesc,
mifasc, zfasc (cz~sto Sq to rzeczowniki nazywajqce emocje). odpowiedi Ten student jest Ta studentka jest To dziecko jest
Mata grupa rzeczownik6w ma konc6wk~ -i: pani, sprzedawczyni, bagini, mistrzyni. sympatyczny. sympatyczna. sympatyczne.
Ten m~zczyzna jest Ta pani jest wysoka. To muzeum jest
rodzaj nijaki wysoki. interesujqce.
Rzeczowniki rodzaju nijakiego majq konc6wki: -a, -e, -f;!. Najbardziej
rozpowszechniona jest konc6wka -a, najrzadziej wyst~puje -f;!.
Istnieje grupa rzeczownik6w pochodzenia tacinskiego zakonczonych na -um:
centrum, muzeum, gimnazjum, labaratorium, hospicjum.
MIANOWNIK RZECZOWNIKOW NIEMESKOOSOBOWYCH
I. mn.

rodzaj m~ski
nieosobowyONE
II
-e

To sq czarn koty. To sq now plyty. To sq zielon jablka.

To sq zielon og6rki. To sq mil studentki. To sq latw zadania.
To sq smaczn owoce. To sq slodki pomarafLCze. To sq ladn imiona.
To sq now muzea.
 { Liczba rzeczownika ) alternacje spotgtoskowe alternacje samogtoskowe
s:si tosos - tososie 6:0 samoch6d - samochody; 16d- lody
• pojedyncza
c:ci lisc - liscie e:0 pies - psy; ot6wek - ot6wki
• mnoga z:zi paz - pazie q:~ WqZ- w~ze; urzqd - urz~dy
dz:dzi niedzwiedz - niedzwiedzie
• pluralia tantum rzeczowniki, kt6re formalnie wyst~pujq tylko w liczbie
n:ni kon - konie
mnogiej, mimo znaczenia liczby pojedynczej. Zwykle majq
one rodzaj niem~skoosobowy. Cz~sto Sq to nazwy
geog raficzne (Tatry, Alpy, Himalaje, Katowice, Ateny, Helsinki);
nazwy uroczystosci lub specjalnych okres6w (chrzciny, wakacje, rzeczownik: -a
ferie) oraz nazwy rzeczy sktadajqcych si~ z symetrycznych przymiotnik: -e
cz~sci (spodnie, nozyczki, drzwi, usta).

rzeczowniki posiadajqce wytqcznie liczb~ pojedynczq, Temat rzeczownik6w zakonczonych w liczbie pojedynczej na -~ ulega rozszerzeniu.
Sq to najcz~sciej poj~cia abstrakcyjne (dobra, zfo) imi~ - imiona zwierz~ - zwierz~ta
lub poj~cia kolektywne (mfodziez, odziez) rami~ - ramiona szczeni~ - szczeni~ta
plemi~ - plemiona prasi~ - prasi~ta

(iRl.o~drlz;:a~j~r;-;z;;e:;:c:;z:;;o;;;w;'n;;-iiik~a;-l-----------------------------.., Rzeczowniki pochodzenia tacinskiego zakonczone na -um, kt6re w liczbie pojedynczej

W liczbie mnogiej wszystkie rzeczowniki przyporzqdkowujemy do dw6ch grup Sq nieodmienne, w liczbie mnogiej odmieniajq si~ przez przypadki.
rodzajowych: m~skoosobowej i niem~skoosobowej. muzeum - muzea
centrum - centra

MIANOWNIK UCZBY MNOGIEJ

rzeczownikow niem~skoosobowych

Do grupy niem~skoosobowej zaliczamy rzeczowniki rodzaju m~skiego nieosobowego,

zenskiego i nijakiego oznaczajqce kobiety, dzieci, zwierz~ta, rzeczy, zjawiska. Uzywamy
do nich zaimka osobowego one, zaimka wskazujqcego te, tamte oraz zaimka pytajqcego a) rzeczowniki rodzaju zenskiego zakonczone na -sc oraz -sz, przyjmujq konc6wk~ -i / -y
jakie?, ktore? kosc - kosci mysz - myszy
zfosc - zfosci
psy, koty, samochody, domy mifosc - mifosci
kobiety, dziewczyny, ksiqzki, ryby b) niekt6re rzeczowniki twardotematowe obcego pochodzenia majq konc6wk~ -e,
dzieci, zwierz~ta, koci~ta, jabfka w tym wypadku konc6wka ta nie jest zmi~kczajqca i nie prowadzi do alternacji
seans - seanse
szansa - szanse
Rzeczowniki m~skie nieosobowe oraz zenskie w mianowniku liczby mnogiej przyjmujq c) rzeczownik r~ka ma nietYPowq form~
konc6wki w zaleznosci od zakonczenia tematu. Temat sprawdzamy po odci~ciu konc6wki r~ka - r~ce
w mianowniku liczby pojedynczej: pies-0, kon-0, dom-0, ptaszcz-0, kobiet-a, ksiqzk-a, pan-i, d) rzeczownik dzien ma nieregularnq konc6wk~, a tydzien nieregularnq zmian~ tematu
powiesc-0. dzien - dni
tydzien - tygodnie
rzeczown ik: -y dla rzeczownik6w zakonczonych na sp6tgtoski twarde e) rzeczowniki smiec i postac opr6cz konc6wki regularnej -e, przyjmujq konc6wk~ -i,
(z wyjqtkiem -k, -g) kt6ra jest cz~sciej uzywana:
-i dla rzeczownik6w zakonczonych na sp6tgtoski -k,-g smiec - smieci / smiecie
-e dla rzeczownik6w zakonczonych na sp6tgtoski funkcjonalnie postac - postaci / postacie
mi~kkie: -sz, -cz, -dz, -dz, -z, -rz, na sp6tgtoski mi~kkie:
f) rzeczowniki rodzaju nijakiego: dziecko, oko, ucho
-s, -c, -1, -d1, -n oraz na -c, -I, -j
dziecko - dzieci
przym iotn ik: -e
oko - oczy
ucho - uszy
MIANOWNIK RZECZOWNIKOW MESKOOSOBOWYCH
I. mn.

t r>ci k r> cy
d r> dzi 9 r> dzy
ch r> si r r> rzy
sta r> sci ec r>cy
ca r>cy

student r> studenci (izyk r> (izycy wegetarianin r> synowie

sqsiad r> sqsiedzi kolega r> koledzy wegetarianie kr6lowie
mnich r> mnisi aktor r> aktorzy Amerykanin r> Belgowie
artysta r> artysci chlopiec r> chlopcy Amerykanie
kierowca r> kierowcy krakowianin r>
krakowianie
 n;Rho;;dJ;z;;a;Tj-;r;'ze;'c;;z~o~w;;;;:;niii
k~a;-\--'--------------------------'"
W mianowniku liczby mnogiej wszystkie rzeczowniki przyporzqdkowujemy do dw6ch grup
Amerykanin - Amerykanie
rodzajowych: mfilskoosobowej i niemfilskoosobowej.
Rosjanin - Rosjanie
wegetarianin - wegetarianie

MIANOWNIK L1CZBY MNOGIEJ

rzeczownik6w mfilskoosobowych
brat - bracia
Rodzaj m~skoosobowy to rzeczowniki rodzaju m~skiego oznaczajqce osoby ptci m~skiej ksiqdz - ksi~ia
lub grupy, w sktad kt6rych wchodzi przedstawiciel ptci m~skiej. Uzywamy do nich zaimka czfowiek - ludzie
osobowego oni, zaimka wskazujqcego ci, tamci oraz zaimka pytajqcego jacy?, kt6rzy? Hiszpan - Hiszpanie
Cygan - Cyganie

alternacje sp6tgtoskowe
t:c student - studenci k:c botanik - botanicy
konc6wki rzeczownika d:dz sqsiad - sqsiedzi g:dz kolega - koledzy
Rzeczowniki m~skie osobowe w mianowniku liczby mnogiej przyjmujq konc6wki ch:s Wtoch - Wtosi r:rz aktor - aktorzy
w zaleinosci od zakonczenia tematu. Wyjqtek stanowi konc6wka -owie, kt6ra nie wiqie st:sc artysta - artysci
si~ z wygtosem, ale ze znaczeniem stowa:

-i rzeczowniki twardotematowe opr6cz zakonczonych na -k, -g, -r alternacje samogloskowe

-y rzeczowniki zakonczone na -k, -g, -r e:0 chtopiec - chtopcy, Ukrainiec - Ukraincy
rzeczowniki zakonczone na -ec typu chfopiec, Niemiec a:e sqsiad - sqsiedzi
rzeczowniki zakonczone na -ca typu kierowca, obronca, doradca
-e rzeczowniki zakonczone na sp6tgtoski funkcjonalnie mi~kkie: formy ekspresywne
-sz, -cz, -dz, -di, -i, -rz, na sp6tgtoski mi~kkie: -5, -c, -i, -di, -n Czasem rzeczowniki mogq wyst~powac w formie deprecjatywnej (pogardliwej) lub
oraz na -I, -j, a takze na -anin poddane Sq zabiegom stylistycznym, by wyrazic r6ine emocje. Przyjmujq wtedy
-owie rzeczowniki oznaczajqce tytuty, prestizowe stanowiska i zawody, stopnie konc6wki rzeczownik6w niem~skoosobowych oraz tqCZq si~ z nieosobowq formq
pokrewienstwa oraz jednosylabowe nazwy narodowosci zaimka i przymiotnika:

ci dobrzy chfopi - te dobre chfopy

konc6wki fakultatywne
Niekt6re rzeczowniki posiadajq dwie formy. Jedna konc6wka jest typowa dla ci weseli Polacy - te wesofe Polaki
zakonczenia wyrazu, druga tqczy si~ z funkcjq stowa. Przy czym konc6wka -owie ci znani profesorowie - te znane profesory
podkresla prestii zawodu:

profesorowie I profesorzy
ten karzef - te karfy
iniynierowie I iniynierzy
biologowie I biolodzy ten klecha - te klechy

rzeczowniki zakonczone w liczbie pojedynczej na -a typu artysta, poeta, kolega, kt6re odmiana przymiotnikowa
w liczbie pojedynczej odmieniajq si~ jak rzeczowniki rodzaju zenskiego oraz rzeczowniki Istnieje grupa rzeczownik6w m~skoosobowych, kt6re odmieniajq si~
typu s~dzia, hrabia odmieniajqce si~ w liczbie pojedynczej jak przymiotnik - w liczbie jak przymiotniki:
mnogiej odmieniajq si~ regularnie jak pozostate rzeczowniki m~skoosobowe.

artysci, poeci, koledzy

s~dziowie, hrabiowie
MIANOWNIK PRZYMIOTNIKOW MESKOOSOBOWY(H
I. mn.

-y
-1•

t r> ci 5Z r> 51 k r> cy

d r> dzi ch r> 51 9 r> dzy
f r> Ii 5t r> sci r r> rzy
ony r>eni cy =cy
ofy r>eli czy = czy
dzy =dzy
zy - zy
To sq punktualn; fachowcy. To sq lepf:i uczniowie. To sq aroganc< H ehlopcy.
To sq leniw· pracownicy. To sq glus: pacjenci. To sq drofl.y przyjaciele.
To sq grub· faceci. To sq barczys(i sportowcy. I To sq dobr4y koledzy.
y To sq pracowi( I studenci. To sq zadowolf;..n; kursanci. To sq obelj ludzie.
To sq mlod.; ludzie. To sq wesf;..liWlosi. To sq uroezy mt;zezyini.
To sq mii profesorowie. To sq eudzb' praeowniey.
I To sq 8wiez'j adepci.
 rj:iR~o~dj;z;aij
~p;;rz~y;;m~ii;o;tt~niiik;-;a;-l------------------------ ....
~ , .... " ........... " ...............

W Iiczbie m nog iej wszystkie przym iotn iki przyporzqd kowujemy do dw6ch 9 rup rodzajowych:
m~skoosobowej i niem~skoosobowej. f'II'lDb tap
r. m~ski r. ienski r. nijaki r. r.
zywotny niezywotny m~skoosobowy nielli~skoosobowy
M. jaki? jaki? jaka? jakie? jacy? jakie?
MIANOWNIK L1UBY MNOGIEJ
przymiotnik6w m~skoosobowych D. jakiego? jakiego? jakiej? jakiego? jakich? jakich?
Przymiotniki m~skoosobowe okreslajq rzeczowniki rodzaju m~skiego oznaczajqce C. jakiemu? jakiemu? jakiej? jakiemu? jakim? jakim?
osoby ptci m~skiej lub grupy, w sktad kt6rych wchodzi przedstawiciel ptci m~skiej.
B. jakiego? jaki? jakq? jakie? jakich? jakie?
Odpowiadajq na pytaniejacy?
N. jakim? jakim? jakq? jakim? jakimi? jakimi?
Msc. jakim? jakim? jakiej? jakim? jakich? jakich?

przymiotniki twardotematowe opr6cz zakonczonych na -k, -g, -(oraz ..... .. ···n· .. '··.····, ... ····. .................. .......... , ..... ............... ...................
,

konczqce si~ na sp6tgtosk~ fu'nkcjonalnie mi~kkq -sz

przymiotniki, kt6rych temat konczy si~ na -k, -g, -( oraz na sp6tgtoski
funkcjonalnie mi~kkie -c, -cz, -dz,-z
f'II'lDb
r. m~ski r. ienski r. nijaki r. r.
zywotny niezywotny m~skoosobowy niem~skoosobowy
t:c bogaty - bogaci
d:dz mtody - mtodzi
M, ten ten ta to ci te
f:1 mity- mili D. tego tego tej tego tych tych
ch:s cichy - cisi
C. temu temu tej temu tym tym
st:sc barczysty - barczysci
sn:sn jasny - jasni B. tego ten t~ to tych te
zn:in przyjazny - przyjaini
N. tym tym tq tym tymi tymi
st:sl dorosty - dorosli
zt:il zty - ili Msc. tym tym tej tym tych tych
sz:s wyzszy - wyzsi

k:c elegancki - eleganccy

g:dz ubogi - ubodzy
r:rz chory - chorzy

alternacje samogloskowe
o:e zm~czony - zm~czeni, wesoty - weseli

cy = cy obcy = obcy
czy = czy uroczy = uroczy
dzy = dzy cudzy = cudzy
zy = zy swiezy = swiezy
..................... .. .