Baøi 1: MA TRAÄN 1.2.2.

Ma traän VUOÂNG:
1.1. Ñònh nghóa:  a11 a12 ... a1n 
a a ... a  _____: ñöôøng cheùo chính
Moät ma traän cỡ (m x n) laø moät baûng soá chöõ nhaät  21 22 2n 

     _____: ñöôøng cheùo phuï

coù m doøng, n coät, thöôøng ñöôïc kyù hieäu A = [aij]mxn, a 
 n1 a n 2 ... a nn  nxn
trong đoù aij laø phaàn töû naèm ôû doøng i, coät j cuûa ma * Ma traän tam giaùc:
traän. a11 a12 ... a1n   a11 0 ... 0 
1.2. Moät soá ma traän ñaëc bieät: 0 0 ... 0  0 a
0 ... a 2n  a a 22 ... 0 
0 ... 0    hay  21 
22

1.2.1. Ma traän KHOÂNG: O          

   0
0  0 ... a nn  nxn a 
 n1 a n 2 ... a nn  nxn
 0 ... 0  mxn
1 2
* Ma traän cheùo: 1.2.3. Ma traän DOØNG – Ma traän COÄT:
a11 0 ... 0  a11 a12 ... a1n 1xn : matraän doøng
0 a ... 0 
 22   a11 
    a 
0 0 ... a nn  nxn  21  : matraän coät
   
a 
* Ma traän ñôn vò:  m1  mx1
1 0 ... 0  1.3. Quan heä baèng nhau:
0 1 ... 0 
In    Cho A = [aij]mxn vaø B = [bij]mxn . Ta noùi:
  
0 0 ... 1  nxn
 A = B  aij = bij ; i, j

3 4
1.4. Caùc pheùp toaùn treân ma traän: * Ví duï:
1.4.1. Coäng hai ma traän: 1 2
1 2 3 
Cho A = [aij]mxn vaø B = [bij]mxn . Khi ñoù: Cho A    vaø B  3 2 .
4 1 2  
1 4 
A + B = [aij + bij]mxn. 1 2 
1.4.2. Nhaân moät soá vôùi moät ma traän: 1 2 3    10 18
AB    3 2  .
 4 1 2  1 4   9 18
Cho A = [aij]mxn vaø k  R. Khi ñoù:  
1 2 9 4 7
kA = [kaij ]mxn .   1 2 3  
BA  3 2   11 8 13 .
1.4.3. Nhaân hai ma traän:    4 1 2   
1 4 17 6 11
Cho A = [aij]mxn vaø B = [bij]nxp . Khi ñoù:
n * Nhaän xeùt:
A.B = C = [cij ]mxp vôùi cij   a ik b kj .
k 1 Pheùp nhaân hai ma traän khoâng coù tính giao hoaùn.
5 6
1.5. Ma traän chuyeån vò:
Baøi 2: ÑÒNH THÖÙC
Cho A = [aij]mxn. Khi ñoù ma traän chuyeån vò cuûa A 2.1. Coâng thöùc tính:
kí hieäu laø ma traän AT , ñöôïc xaùc ñònh:AT = [aji]nxm. Cho ma traän vuoâng A = [aij]nxn. Ñònh thöùc cuûa A,
1.6. Tính chaát: kyù hieäu det(A) hay A, laø moät soá thöïc ñöôïc ñònh
1. A + B = B + A. nghóa daàn daàn nhö sau:
2. (A + B) + C = A + (B + C); (AB)C = A(BC). n = 1: A = [a11]1x1
det(A) = a11.
3. A(B + C) = AB + AC; k(A + B) = kA + kB.
n = 2: A = [aij]2x2
4. (AB)T = BTAT. a11 a12
det  A    a11a 22  a 21a12 .
5. A + O = A; AO = O;InA=A;k(AB)=(kA)B=A(kB). a 21 a 22
7 8
n = 3: A = [aij]3x3, 2.2. Tính ñònh thöùc caáp 3 baèng phöông phaùp Sarus:
a11 a12 a13 Vôùi Dij laø ñònh thöùc boû
det  A   a 21 a 22 a 23
ñi doøng i coät j cuûa A
a 31 a 32 a 33
 a11  1 D11  a12  1 D12  a13  1
11 1 2 13
D13 . 2.3. Tính ñònh thöùc baèng phöông phaùp bieán ñoåi:
* Ví duï:
2.3.1. Ba pheùp bieán ñoåi sô caáp treân ñònh thöùc:
1 2 1
3 2 2  3(5)  2(7)  2(9)  11. 1. Ñoåi choã 2 doøng (coät) thì ñònh thöùc ñoåi daáu.
4 1 3
Ñeán n: A = [aij]nxn, 2. Nhaân caùc phaàn töû cuûa 1 doøng (coät) vôùi cuøng 1 soá
det  A   a11  1 D11  a12  1 D12  ...  a1n  1
11 1 2 1 n
D1n . k  0 thì ñònh thöùc thay ñoåi k laàn.
9 10
3. Nhaân caùc phaàn töû cuûa 1 doøng (coät) vôùi cuøng 1 soá 2.4. Tính chaát:

k roài coäng vaøo doøng (coät) khaùc thì ñònh thöùc 1. det(AT) = det(A).
khoâng thay ñoåi 2. det(AB) = det(A)det(B).
2.3.2. Bieán ñoåi sô caáp ñeå tính ñònh thöùc:
* Duøng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp ñöa ñònh thöùc veà 3. Moät ñònh thöùc coù 1 doøng (coät) toaøn soá 0 (goïi laø
daïng tam giaùc. Khi ñoù giaù trò ñònh thöùc baèng tích doøng (coät) khoâng) thì baèng khoâng.
caùc phaàn töû treân ñöôøng cheùo chính. 4. Moät ñònh thöùc coù 2 doøng (coät) tæ leä vôùi nhau thì
* Ví duï: 1 2 3 4 1 2 1 1
baèng khoâng.
2 3 4 1 1 4 2 3
 160  4
3 4 1 2 2 0 1 3
4 1 2 3 2 6 0 5
11 12
 Baøi 3: MA TRAÄN NGHÒCH ÑAÛO 3.3. Söï toàn taïi duy nhaát:
3.1. Ñònh nghóa: Ma traän nghòch ñaûo (neáu coù) laø duy nhaát.
3.4. Phöông phaùp tìm ma traän nghòch ñaûo:
Cho A = [aij]nxn. Ta noùi A laø ma traän khaû nghòch
Cho A = [aij]nxn coù det(A)  0.
(coù nghòch ñaûo) neáu toàn taïi B = [bij]nxn sao cho 3.4.1. Phöông phaùp phaàn buø ñaïi soá:
1
AB = BA = In. Nghòch ñaûo cuûa A thöôøng ñöôïc kyù A 1  CT ,
det  A 
hieäu laø A-1. vôùi C   cij  , trong ñoù cij   1 Dij .
i j
nxn
3.2. Ñieàu kieän khaû nghòch: * Ví duï: Tìm ma traän nghòch ñaûo cuûa A, với
 1 2 3  40 16 9 
Cho A = [aij]nxn. Khi ñoù:
A   2 5 3 A   13 5 3
1
   
A khaû nghòch  det(A)  0.  1 0 8  5 2 1
13 14
3.4.2. Phöông phaùp Gauss - Jordan: * Ví duï: Tìm ma traän nghòch ñaûo baèng pp Gauss-
* Ba pheùp bieán ñoåi sô caáp treân ma traän cho ta moät  7 4 5
Jordan  1 1 2 
ma traän môùi töông ñöông vôùi ma traän ban ñaàu. A   1 2 1  A   4 2 3
1

   
1. Ñoåi choã 2 doøng (coät).  2 3 2   1 1 1 
2. Nhaân caùc phaàn töû cuûa 1 doøng (coät) vôùi cuøng 1 soá 3.5. Tính chaát:
1
1.det  A 1   .
k  0. det  A 
3. Nhaân caùc phaàn töû cuûa 1 doøng (coät) vôùi cuøng 1 soá 2. AB   B1A 1.
1

k roài coäng (tröø) vaøo doøng (coät) khaùc. 3.6. Giaûi phöông trình ma traän:
* PP Gauss – Jordan: 1.AX  B  X  A 1B  det  A   0 .
  BÑSC
 A In  BÑSC   I n A 
1
2.XA  B  X  BA 1  det  A   0 .
15 16
* Ví duï: Tìm ma traän X thoûa XA = B, trong ñoù * Ví duï: tìm ma traän X thoûa AX = B trong ñoù
 1 2 3   3 5 2   2 3 1   7 6 9 1
A   3 2 4  , B  2 0 2  . A   4 5 2 B1 0 1 2 
       
 2 1 0  1 9 10   5 7 3  1 0 1 1

 3 5 2   4 3 2   1 2 1  7 6 9 1
X  BA   2 0 2   8 6 5 
1
X  A 1B   2 1 0  1 0 1 2 
     
 1 9 10   7 5 4   3 1 2   1 0 1 1
 42 31 27   4 6 6 6
  22 16 12  .   13 12 17 4 .
   
 146 107 87   24 18 30 1

17 18
* Sử dụng maùy tính Casio 570ES (goùi ma traän)
1. Nhaäp soá lieäu cho ma traän:
Mode/Matrix(6)/MatA(1)/1.
2. Tính ñònh thöùc ma traän:
Shift/4/det(7), Shift/4/MatA(3)/=
3. Tìm ma traän nghòch ñaûo:
Shift/4/MatA(3)/x-1/=
19
Baøi 4: HAÏNG CUÛA MA TRAÄN
4.1. Ñònh thöùc con của một ma trận:
Cho A = [aij]mxn, r  N* thoûa r  min {m, n}.
- Ma traän vuoâng caáp r suy töø A baèng caùch boû ñi
(m-r) doøng vaø (n-r) coät goïi laø ma traän con caáp r
cuûa A, kyù hieäu Ar.
- det(Ar) goïi laø ñònh thöùc con caáp r cuûa A.
Chuù yù:
Neáu A = [aij]mxn thì coù Crm Cnr ñònh thöùc con caáp r
cuûa A, r  {1, 2, … , min{m, n}}.
20
* Ví duï: Tính taát caû caùc ñònh thöùc con cuûa ma traän 4.3. Ma traän baäc thang:
sau
 1 3 4 2  Ma traän baäc thang laø nhöõng ma traän coù 2 tính
A2 1 1 4 
  chaát sau:
 1 2 1 2 
1. Caùc doøng khaùc khoâng luoân ôû treân caùc doøng
Coù 4, 18, 12 ma traän con caáp 3, 2, 1.
khoâng.
4.2. Ñònh nghóa haïng của một ma trận:
2. Treân 2 doøng khaùc khoâng thì phaàn töû khaùc
Cho A = [aij]mxn, haïng cuûa A, kyù hieäu p(A) hay
khoâng ñaàu tieân ôû doøng döôùi bao giôø cuõng ôû beân
r(A), laø caáp cao nhaát cuûa caùc ñònh thöùc con khaùc
phaûi coät chöùa phaàn töû khaùc khoâng ñaàu tieân ôû
khoâng cuûa A .
doøng treân.
21 22
 4.4. Caùch tính haïng cuûa ma traän:
Cuï theå moät ma traän baäc thang thöôøng coù daïng:
Cho A = [aij]mxn, haïng cuûa A laø soá doøng khaùc
a11 a12  a1r  a1n  khoâng cuûa ma traän baäc thang töông ñöông vôùi A.
0 a  a 2r  a 2n 
 22  * Ví duï: Tìm haïng cuûa ma traän
    
0 p(A) = 3 p(B) = 3
0  a rr  a rn 

0 0  0  0 
 r  min m, n 1 4 2 9 1 0
   1 3 5 1 3 2 5 7 9 1
    
(m-r) doøng  2 1 3 4   
0 0  0  0  A , B   2 11 4 3 3 2 .
   5 1 1 7  1 4 2 9 8 1 
0 0  0  0  mxn 7 7 9 1  
   0 13 1 13 2 2 

23 24
4.3. Tính chaát:
1. p(AT) = p(A).
2. p(A) = 0  A = O.
3. p(Amxn)  min{m, n}.
4. p(Anxn) = n  det(A) ≠ 0.
5. p(A+B)  p(A) + p(B).
6. p(AB)  p(A) vaø p(AB)  p(B).
25
Baøi 5: HEÄ PHÖÔNG TRÌNH TUYEÁN TÍNH
5.1. Heä phöông trình tuyeán tính toång quaùt:
Laø heä phöông trình coù daïng:
a11x1  a12 x 2    a1n x n  b1
a x  a x    a x  b
*  21 1 22 2 2n n 2

a m1x1  a m2 x 2    a mn x n  b m
Trong ñoù:
x1, x2, …, xn laø caùc aån soá
aij, bi laø caùc soá thöïc cho tröôùc
26
Ñaët: * Ví duï: giaûi hpt
 a11 a12  a1n   x1   b1  x  y  z  1
a 
a 22  a 2n  x  b  1.  x  2y  3z  1 (1,2,-2)
A  21  X  2
B 2
          x  4y  9z  9

a  x  b 
 m1 a m2  a mn  mxn  n  nx1  m  mx1  x  y  2z  3
 Hpt voâ nghieäm
Khi ñoù hpt (*) töông ñöông pt ma traän AX = B. 2. 10x  4y  15z  5
* Giaûi vaø bieän luaän hpttt toång quaùt (pp Gauss): 3x  3y  z  4

1. Neáu p(AB) = p(A) = n thì hpt coù nghieäm duy 3x1  x 2  x 3  2x 4  1
 x  x  2x  4x  5
nhaát.  1 2 3 4 (a-b-2,5a-5b-7,2b,a)
3. 
2. Neáu p(AB) = p(A) < n thì hpt coù voâ soá nghieäm.  x1  x 2  3x 3  6x 4  9
12x1  2x 2  x 3  2x 4  10
3. Neáu p(AB)  p(A) thì hpt voâ nghieäm.
27 28
5.2. Heä phöông trình tuyeán tính thuaàn nhaát: * Ví duï: giaûi hpt (-a-3b,4b,0,2a,0)
Laø heä phöông trình coù daïng:
4x1  3x 2  5x 3  2x 4  3x 5  0
a11x1  a12 x 2    a1n x n  0 8x  6x  7x  4x  2x  0
a x  a x    a x  0  1 2 3 4 5

*  21 1 22 2 2n n
 AX  O. 4x1  3x 2  8x 3  2x 4  7x 5  0
  4x  3x  x  2x  5x  0
a m1x1  a m2 x 2    a mn x n  0  1 2 3 4 5

* Nhaän xeùt: 8x1  6x 2  x 3  4x 4  6x 5  0

(0,0,…,0) laø nghieäm cuûa (*) vaø ñöôïc goïi laø nghieäm * Caáu truùc cuûa taäp hôïp nghieâm:

taàm thöôøng (nghiệm khoâng).
* Giaûi vaø bieän luaän hpttt thuaàn nhaát:
1. Neáu p(A) = n thì hpt chæ coù nghieäm taàm thöôøng.
2. Neáu p(A) < n thì hpt coù voâ soá nghieäm.
29
Ñònh nghóa: Taäp hôïp taát caû caùc nghieäm cuûa heä
pttt thuaàn nhaát goïi laø khoâng gian nghieäm, kyù hieäu
V. Khi heä chæ coù nghieäm khoâng thì V = {(0, 0,…, 0)}
30
Heä quaû 1: heä pttt thuaàn nhaát coù soá phöông trình - Heä nghieäm cô baûn cuûa heä laø moät taäp hôïp goàm
baèng soá aån chæ coù nghieäm taàm thöôøng khi vaø chæ (n-r) vecto ñoäc laäp nhau, thöôøng ñöôïc choïn baèng
khi ñònh thöùc cuûa ma traän heä soá khaùc 0. caùch thay vaøo (n-r) aån töï do trong nghieäm toång
Heä quaû 2: heä pttt thuaàn nhaát coù soá phöông trình
quaùt caùc boä giaù trò 1, 0, …, 0; 0,1, …, 0;…; 0, 0, …, 1.
nhoû hôn soá aån ñeàu coù voâ soá nghieäm.
Nghieäm toång quaùt vaø heä nghieäm cô baûn: xeùt heä pttt
* Ví duï: cho heä pttt thuaàn nhaát coù nghieäm toång
thuaàn nhaát trong tröôøng hôïp coù voâ soá nghieäm
quaùt (a, b, 2c, a – 2b + c, c – a + b, 0, -2) thì heä
(nghóa laø p(A) = r < n).
nghieäm cô baûn cuûa heä laø
- Nghieäm toång quaùt cuûa heä ñöôïc vieát döôùi daïng
S={(1,0,0,1,-1,0,-2); (0,1,0,-2,1,0,-2); (0,0,2,1,1,0,-2)}
vecto (x01, x02, …, x0n), trong ñoù coù (n-r) aån töï do.
31
v
32
5.3. Heä phöông trình tuyeán tính Cramer: * Ví duï: giaûi hpt baèng pp Cramer
Laø heä phöông trình coù daïng:  x1  2x 2  3x 3  2x 4  6
2x  x  2x  3x  8
a11x1  a12 x 2    a1n x n  b1  1 2 3 4
a x  a x    a x  b 
 21 1 22 2 2n n 2
Thoûa det(A)  0 3x1  2x 2  x 3  2x 4  4
 2x1  3x 2  2x 3  x 4  8  det(A1 )
  x 1  1
a n1x1  a n 2 x 2    a nn x n  b n det(A)
• det(A) = 324 
 x  det(A 2 )  2
* Giaûi hpttt Cramer: • det(A1) = 324  2 det(A)

Hpt luoân coù nghieäm duy nhaát • det(A2) = 648  x 3  det(A3 )  1
Ai laø ma traän coù ñöôïc • det(A3) = -324  det(A)
det  Ai  
xi  ; i  1,2,...,n baèng caùch thay coät i
det  A  • det(A4) = -648  x 4  det(A 4 )  2
cuûa A bôûi B  det(A)
33 34
* Giaûi vaø bieän luaän hpt coù tham soá m:  m  1 x  y  z  1
 x  y  3z  1 
2.  x   m  1 y  z  1

1. 2x  y  mz  1 
 x  my  3z  1  x  y   m  1 z  1

• m  0 vaø m  - 3: hpt coù nghieäm duy nhaát
• m  0 vaø m  - 5: hpt coù nghieäm duy nhaát
 1
  m  1 m  3 • m = 0: hpt coù voâ soá nghieäm x 
• m = 0: hpt voâ nghieäm x   m  3
 m  m  5 (1-a-b,a,b); a, b  R 
  1
• m = - 5: hpt voâ nghieäm 6 y 
y 
m  m  5 • m = - 3: hpt voâ nghieäm   m  3
 
 1
  m  1 z 
z    m  3
 m  m  5

35 36
 Baøi 6: KHOÂNG GIAN VECTO 6.x  V,   x   V : x    x   
-x ñöôïc goïi laø vecto ñoái cuûa x
6.1. Ñònh nghóa:
7.k  x  y   kx  ky, k  R ; x, y  V
Taäp hôïp khaùc roãng V cuøng 2 pheùp toaùn “coäng” 8. k  h  x  kx  hx, k,h  R ; x  V
vaø “nhaân” laø 1 kgvt treân R neáu (V, +, .) thoûa 10 9. kh  x  k  hx  , k,h  R ; x  V
10.1x  x, x  V
tieân ñeà sau:
6.2. Caùc khoâng gian vecto cô baûn:
1.Neáu x, y  V thì x  y  V
6.2.1. Khoâng gian vecto n-chiều (Rn,+,.)
2.Neáu x  V, k  R thì kx  V
3.x  y  y  x, x, y  V R n  x   x1 , x 2 ,..., x n  / x i  R, i  1, 2,....n.
4. x  y   z  x   y  z  , x, y, z  V Tieân ñeà 1.
5.  V : x    x, x  V  ñöôïc goïi laø vecto khoâng  x1 , x 2 ,..., x n    y1 , y 2 ,..., y n    x1  y1 , x 2  y 2 ,..., x n  yn 
37 38
Tieân ñeà 2. k  x1 , x 2 ,..., x n    kx1 , kx 2 ,...,kx n  . Tieân ñeà 1. Coäng 2 ma traän
Tieân ñeà 5. Tieân ñeà 2. Nhaân 1 soá vôùi 1 ma traän
Vecto khoâng laø    0, 0,..., 0 
Tieân ñeà 5. Vecto khoâng laø ma traän KHOÂNG
Tieân ñeà 6.
Tieân ñeà 6. Vecto ñoái cuûa A laø -A
Vecto ñoái cuûa x laø  x    x1 ,  x 2 ,...,  x n  .
6.2.3. Kgvt caùc ña thöùc baäc cao nhaát n (Pn[x],+,.)
6.2.2. Kgvt caùc ma traän caáp mxn (Matmxn,+,.)
Pn  x   p  a 0  a1x  a 2 x 2  ...  a n x n / a i  R
  a11 a12 ... a1n  
 a  Tieân ñeà 1.
 a 22 ... a 2n  
 A   21  
Mat mxn
        a 0  a1x  ...  a n x n    b 0  b1x  ...  b n x n  
 
  a m1 a m2 ... a mn  mxn    a 0  b0    a1  b1  x  ...   a n  b n  x n .
39 40
Tieân ñeà 2. Tieân ñeà 5. Vecto khoâng laø haøm KHOÂNG
k  a 0  a1x  ...  a n x n
  ka   ka  x  ...   ka  x .
0 1 n
n

Tieân ñeà 6. Vecto ñoái cuûa f laø -f

Tieân ñeà 5. 6.3. Caùc tính chaát treân khoâng gian vecto:
Vecto khoâng laø ña thöùc   0  0x  ...  0x n .
1.0x  , x  V
Tieân ñeà 6. 2.k  , k  R
Vecto ñoái cuûa p laøp  a 0  a1x  ...  a n x n .
k  0
3.Neáu kx   thì 
6.2.4. Kgvt caùc haøm soá lieân tuïc treân [a;b] x  
C[a;b]  f :[a;b]  R lieân tuïc. 6.4. Khoâng gian vecto con:
Tieân ñeà 1. Coäng 2 haøm lieân tuïc Cho kgvt V vaø W  V. Ta noùi W laø kgvt con cuûa V
Tieân ñeà 2. Nhaân 1 soá vôùi 1 haøm lieân tuïc neáu W thoûa 2 ñieàu kieän:
41 42
1. W  . Baøi 7: KHOÂNG GIAN VECTO HÖÕU HAÏN
2. x, y  W, k R thì x + y  W vaø kx  W. 7.1. Hoï vecto ñoäc laäp tuyeán tính:

* Ví duï: W = {(a,b,c)  R3 sao cho b = a + c} coù laø kgvt Cho kgvt V, S = {s1, s2, … , sm}  V.

con cuûa R3 khoâng ? Xeùt pt: k1s1 + k2s2 + … + kmsm =  (*),

W = {(a,b,c)  R3 / b = a + c} laø kgvt con cuûa R3. vôùi k1,k2,…, kmR.

* Ví duï: W = {(a,1,1)  R3} coù laø kgvt con cuûa R3 • Neáu töø (*) ta chæ suy ra ñöôïc k1 = k2 = … = km = 0
khoâng ? thì ta noùi S laø hoï veùc tô ñoäc laäp tuyeán tính.

W = {(a,1,1)  R3} khoâng laø kgvt con cuûa R3 vì • Ngöôïc laïi, nghóa laø ki  0 thì ta noùi S laø hoï veùc
(2,1,1) + (-1,1,1) = (1,2,2)  W. tô khoâng ñltt hay phuï thuoäc tuyeán tính.
43 44
* Ví duï: Xeùt söï ñltt/pttt cuûa caùc hoï veùc tô sau ? 7.2. Khoâng gian vecto höõu haïn chieàu:
7.2.1. Ñònh nghóa:
1. S = {s1 = (4,-5,2,6); s2 = (2,-2,1,3); s3 = (6,-3,3,9);
Kgvt V ñöôïc goïi laø kgvt n chieàu (n1), neáu trong
s4 = (4,-1,5,6)}  R4.
V toàn taïi n vecto ñltt vaø moïi heä nhieàu hôn n veùc tô
2. W = {A, B, C}  Mat2x2 vôùi
ñeàu pttt. Ta kyù hieäu dim(V) = n.
 1 2 0 1 6  1
A  ;B    ;C   . 7.2.2. Soá chieàu cuûa caùc kgvt cô baûn:
 1 3  2 4  8  8 
1. dim(Rn) = n;
3. E = {p, q, r}  P3[x] vôùi
p  1  2x  x 2  3x 3
2. dim(Matmxn) = m.n;

q  3  x 2  7x 3 3. dim(Pn[x]) = n + 1;
r  1  4x  6x 2 . 4. Qui öôùc dim({}) = 0.
45 46
7.3. Cô sôû cuûa kgvt höõu haïn chieàu:
7.3.1. Ñònh nghóa:
Cho V laø kgvt coù dim(V) = n, S  V. Ta noùi, S laø 1
cô sôû cuûa V neáu S coù n vecto ñltt.
Löu yù: Moãi kgvt coù theå coù nhieàu cô sôû khaùc nhau.
7.3.2. Toå hôïp tuyeán tính – Bieåu thò tuyeán tính cuûa
moät veùc tô qua taäp hôïp:
Cho V laø kgvt, S = {s1, s2, … , sm}  V.
- Moãi k1s1 + k2s2 +…+ kmsm/ k1, k2, … , km  R,
47
ñöôïc goïi laø moät toå hôïp tuyeán tính cuûa S.
- Vôùi x  V, neáu  k1, k2, … , km  R sao cho
x = k1s1 + k2s2 +…+ kmsm thì ta noùi x bieåu thò tuyeán
tính qua S.
7.3.3. Caùc tính chaát: Cho V laø kgvt coù dim(V) = n.
1. Moïi taäp S  V coù m vecto maø m > n thì S pttt.
2. Neáu S = {s1, s2, … , sn} laø 1 cô sôû cuûa V thì xV,
!k1, k2, … , knR sao cho x = k1s1 + k2s2 + … + knsn.
48
* Ví duï: Caùc taäp sau taäp naøo laø cô sôû ? Vì sao ? 7.3.3. Cô sôû chính taéc cuûa 3 kgvt höõu haïn cô baûn:

1. S = {s1 = (3,1,-5); s2 = (5,-2,3); s3 = (6,-7,9)}  R3. 1. Cô sôû chính taéc cuûa Rn laø E = {e1, e2, … , en} vôùi:
e1  1,0,...,0  ;e 2   0,1,...,0  ;...;en   0,0,...,1 .
2. W = {A, B, C, D}  Mat2x2 vôùi
2. Cô sôû chính taéc cuûa Matmxn laø E = {Eij} vôùi:
3 6   0 1  0 8  1 0
A  ;B   1 0  ;C   12 4  ;D   1 2  . 1 0  0 0 1  0 0 0  0
3 6        0 0  0  0 0  0  0 0  0
E11    ;E12    ;...;E mn   
           
3. H = {p, q, r}  P3[x] vôùi 0  0  0
 0  0  0  0  0  1 
p  1  2x  x 2  3x 3 ,
q  3  x 2  7x 3 , 3. Cs chính taéc cuûa Pn[x] laø E={e0, e1, e2,…, en} vôùi:
r  1  4x  6x 2 . e0  1;e1  x;e 2  x 2 ;...;e n  x n .
49 50
7.4. Toïa ñoä cuûa 1 vecto qua cô sôû: * Ví duï 1:
7.4.1. Ñònh nghóa: Cho S = {s1 = (3,1,-4); s2 = (2,5,6); s3 = (1,4,8)}  R3
Cho V laø kgvt coù dim(V) = n vaø S = {s1,s2, … ,sn} laø 1. Chöùng minh S laø 1 cô sôû cuûa R3 ?
1 cô sôû cuûa V. Ta ñaõ bieát xV, !k1, k2, … , knR 2. Cho x = (-2,5,3), tìm ma traän toïa ñoä cuûa x ñv S ?
sao cho x = k1s1 + k2s2 + … + knsn . Khi ñoù: 3. Bieát (y)S = (-1,0,7), tìm toïa ñoä vecto cuûa y ?
 k1  4. Cho u = (-1,2,4), tìm vecto toïa ñoä cuûa u ñv cô sôû
k 
• Toïa ñoä cuûa x (daïng ma traän) ñoái vôùi S: x S   2  chính taéc ?
 
k  * Ví duï 2: Cho H = {p, q, r} laø 1 cô sôû cuûa P2[x] vôùi
• Toïa ñoä cuûa x (daïng vecto) ñoái vôùi S:  n
p  4  x  3x 2 ;q  6  5x  2x 2 ;r  8  4x  x 2 .
 x S   k1 , k 2 ,..., k n . Cho f = 2x2 - 3, tìm vecto toïa ñoä cuûa f ñv H ?
51 52
7.4.2. Haïng cuûa 1 hoï vecto: * Ví duï:
Cho V laø kgvt coù dim(V) = n vaø S={s1,s2, … ,sm}V. Cho S = {p, q, r, s}  R2[x] bieát
Haïng cuûa hoï veùc tô S, kyù hieäu laø p(S) hay r(S), laø p  1  3x  2x 2 ;q  1  x  4x 2 ;r  1  7x;s  x  2x 2 .

soá vecto ñltt lôùn nhaát coù trong S (p(S)  m). Haõy tìm haïng cuûa hoï vecto S ?
*Phöông phaùp tìm haïng cuûa 1 hoï vecto: 7.5. Kgvt con sinh bôûi 1 hoï vecto:

1. Tìm caùc vecto toïa ñoä (s1)E, (s2)E,…, (sm)E vôùi E laø 7.5.1. Ñònh nghóa:
Cho V laø kgvt coù dim(V) = n vaø S={s1,s2, … ,sm}V.
cô sôû chính taéc cuûa V.
2. Tìm haïng cuûa ma traän A, trong ñoù doøng thöù i Kgvt sinh bôûi S, kyù hieäu laø span(S) (hay <S>), laø

cuûa A chính laø toïa ñoä cuûa (si)E , i  {1, 2, … , m}. taäp hôïp taát caû caùc toå hôïp tuyeán tính cuûa S.

3. Khi ñoù p(S) = p(A). span(S) = {k1s1 + k2s2 + … + kmsm / ki  R}.

53 54
* Taäp sinh:
* Ñònh nghóa:
Cho V laø kgvt coù dim(V) = n vaø S  V.
Neáu V = span(S) (V = <S>) thì ta noùi kgvt V ñöôïc
sinh bôûi S vaø S ñöôïc goïi laø taäp sinh cuûa V.
* Tính chaát:
Cho V laø kgvt coù dim(V) = n vaø S  V. S laø moät cô
sôû cuûa V khi vaø chæ khi V ñöôïc sinh bôûi S.
55
7.5.2. Soá chieàu vaø cô sôû cuûa kg sinh bôûi 1 hoï vecto:
Cho V laø kgvt coù dim(V) = n vaø S={s1,s2, … ,sm}V.
Khi ñoù:
1. Soá chieàu cuûa span(S) laø haïng cuûa S, kyù hieäu
dim(Span(S)), nghóa laø dim(Span(S)) = p(S).
2. Giaû söû dim(Span(S)) = r  m thì moãi hoï goàm r
vector ñltt ruùt ra töø S laø 1 cô sôû cuûa span(S).
* Ví duï 1:
Xaùc ñònh soá chieàu vaø 1 cô sôû cuûa kgvt con sau:
56
 7.6. Mat chuyeån cô sôû:
  x  3y  z  0 
   7.6.1. Ñònh nghóa:
S   x, y, z   R 3 / 4x  2y  3z  0  .
 
5x  y  2z  0 
 Cho V laø kgvt coù dim(V) = n, S = {s1, s2, … , sn} vaø

T = {t1, t2, … , tn} laø 2 cô sôû cuûa V. Ma traän chuyeån
* Ví duï 2:
cô sôû töø S sang T laø:  
Xaùc ñònh soá chieàu vaø 1 cô sôû cuûa kgian nghieäm
t   t n S  .
cuûa hpt thuaàn nhaát sau:  1 S  t 2 S 
  nxn
 x  3y  4z  t  0
2x  y  2z  2t  0
 7.6.2. Tính chaát:
 .
 3x  2y  2z  t  0 Goïi P laø ma traän chuyeån cô sôû töø S sang T. Ta coù:
 x  4y  6z  3t  0 1. P laø mat khoâng suy bieán (det(P)  0).
57 58
2. Mat traän chuyeån cô sôû töø T sang S laø P-1.
3. x  V thì [x]S = P.[x]T
* Ví duï:
Trong R3 cho 2 cô sôû:
S = {s1 = (3,1,-4); s2 = (2,5,6); s3 = (1,4,8)}
vaø T = {t1 = (1,2,3); t2 = (2,3,1); t3 = (3,1,2)}.
Baøi 8: KHOÂNG GIAN VECTO EUCLIDE
8.1. Tích voâ höôùng:
8.1.1. Ñònh nghóa:
Cho kgvt V, u vaø v laø 2 vecto cuûa V. Tích voâ
höôùng cuûa u vaø v laø 1 soá thöïc, kyù hieäu <u,v>, thoûa
maõn 5 tieân ñeà sau:

1. Xaùc ñònh ma traän chuyeån cô sôû töø S sang T ? 1. <u,v> xaùc ñònh vôùi moïi caëp u, v  V

2. Cho (x)S = (0,-2,2). Haõy tìm (x)T baèng 2 caùch 2. <u,v> = <v,u>

khaùc nhau ? 3. <u+v,w> = <u,w> + <v,w>

59 60
4. <ku,v> = k<u,v> 8.2. Khoâng gian vecto Euclide:

5. <u,u>  0 vaø <u,u> = 0  u =  8.2.1. Ñònh nghóa:

8.1.2. Tích voâ höôùng thoâng thöôøng trong caùc kgvt: Kgvt höõu haïn chieàu V ñöôïc goïi laø kgvt Euclide

1. Kgvt Rn coù tích voâ höôùng thoâng thöôøng laø: neáu trong V toàn taïi ít nhaát 1 tích voâ höôùng, kyù

<x,y> = x1y1 + x2y2 + … + xnyn hieäu (V, < . , . >)

2. Kgvt Matmxn coù tích voâ höôùng thoâng thöôøng laø: * Löu yù: trong 1 kgvt coù theå coù nhieàu tích voâ höôùng

<A,B> = a11b11 + a12b12 + … + amnbmn 8.2.2. Ñoä daøi (chuaån) cuûa 1 vecto:

3. Kgvt Pn[x]coù tích voâ höôùng thoâng thöôøng laø: Cho (V, < . , . >), u  V. Ñoä daøi cuûa u laø soá thöïc

<p,q> = a0b0 + a1b1 + … + anbn khoâng aâm xaùc ñònh bôûi: u  u, u

61 62
* Tính chaát: 8.2.4. Hoï vecto tröïc giao – Hoï vecto tröïc chuaån:
1. u  0 vaø u  0  u  
Cho (V, < . , . >), S = {s1, s2, … , sm}  V. Ta noùi:
2. ku  k u
3. u  v  u  v 1. S laø hoï vecto tröïc giao neáu baát kyø 2 vecto khaùc
4. u, v  u . v nhau naøo cuûa noù cuõng tröïc giao, nghóa laø:
* Vecto tröïc chuaån: S laø hoï tröïc giao  si ,s j  0, i  j
• u ñöôïc goïi laø vecto tröïc chuaån neáu u  1
u 2. S laø hoï vecto tröïc chuaån neáu S laø hoï tröïc giao
• Tröïc chuaån hoùa u ta ñöôïc vecto v 
u vaø moïi vecto cuûa noù ñeàu tröïc chuaån, nghóa laø:
8.2.3. Hai vecto tröïc giao (vuoâng goùc):
Cho (V, < . , . >), u, v  V. Ta noùi u vaø v tröïc giao  si ,s j  0, i  j
S laø hoï tröïc chuaån  
nhau neáu <u,v> = 0  si ,si  1, i
63 64
* Ví duï: 8.2.5. Caùc tính chaát cuûa hoï tröïc giao–tröïc chuaån:
* Ñònh lyù: Neáu S = {s1, s2, … , sm} laø hoï vecto tröïc
1. Cho p = -3 + 2x - x3 vaø q = -3x + x2 - 5x3. Hoûi p vaø
giao thì S ñoäc laäp tuyeán tính
q coù tröïc giao khoâng ? Tính chuaån p ?
* Heä quaû: Neáu S = {s1, s2, … , sn} laø hoï vecto tröïc
2. Cho H = {A, B, C}  Mat2x2. Hoûi H coù laø hoï tröïc
giao (tröïc chuaån) trong kgvt n chieàu thì S laø cô sôû
chuaån khoâng ? Taïi sao ?
tröïc giao (tröïc chuaån) cuûa V
 2 1  1 1 3 2  * Ñònh lyù: Neáu S = {s1, s2, … , sn} laø cô sôû tröïc
A  ;B    ;C   
 4 0 2 2 5 4 
chuaån cuûa V thì x  V ta coù:
3. Haõy tröïc chuaån hoùa u = (1,-3,0,1) trong R4 ?  x S   x,s1 , x,s 2 , , x,s n 
65 66
8.2.6. Tröïc chuaån hoùa baèng pp Gram-Smidt: * Ví duï:

Cho (V, < . , . >), S = {s1, s2, … , sm} laø hoï vecto ñltt 1.Duøng Gram-Smidt tröïc chuaån hoùa hoï vecto sau:
trong V. Baèng pp Gram-Smidt ta coù theå thay S A  a  1,1,1 ;b   0,1,1 ;c   0,0,1
baèng hoï tröïc chuaån T = {t1, t2, … , tm} nhö sau:
2. Tìm ma traän toïa ñoä cuûa f = -x + 2x2 ñoái vôùi cô sôû
s1
t1  tröïc chuaån T = {q1, q2, q3} ñöôïc tröïc chuaån hoùa töø
s1
s 2  s 2 , t1 t1 hoï vecto sau:
t2 
s 2  s 2 , t1 t1 S  p1  1  x;p2  1  x  x 2 ;p3  1  2x  x 2 
s k  s k , t1 t1  s k , t 2 t 2    s k , t k 1 t k 1
tk 
s k  s k , t1 t1  s k , t 2 t 2    s k , t k 1 t k 1
67 68
 Baøi 9: AÙNH XAÏ TUYEÁN TÍNH 2. f(-x) = - f(x).
9.1. Aùnh xaï tuyeán tính:
3. f(x - y) = f(x) – f(y).
9.1.1. Ñònh nghóa: 9.1.3. Ñònh lyù ñaëc tröng:
Cho U, V laø 2 kgvt vaø aùnh xaï f : U  V. f ñöôïc goïi f : U  V laø axtt  f(kx + ty) = kf(x) + tf(y).
laø aùnh xaï tuyeán tính neáu f thoûa maõn 2 tieân ñeà sau: 9.2. Haït nhaân vaø aûnh cuûa axtt:

1. f(x + y) = f(x) + f(y); x, y  U. 9.2.1. Ñònh nghóa:

2. f(kx) = kf(x); x  U, k  R. Cho f : U  V laø axtt. Ta noùi:

9.2.1. Tính chaát: cho f : U  V laø axtt 1. Haït nhaân cuûa f laø Kerf = {u  U/ f(u) = V}.

1. f(U) = V. 2. Aûnh cuûa f laø Imf = {vV/ u U: f(u) = v} = f(U)
69 70
9.2.2. Tính chaát: cho f : U  V laø axtt
1. Kerf laø kgvt con cuûa U.
2. Imf laø kgvt con cuûa V.
9.2.3. Soá chieàu vaø cô sôû cuûa haït nhaân vaø aûnh:
Cho f : U  V laø axtt vaø dim(U) = n. Khi ñoù:
1. rank(f) = dim(Imf).
2. dim(Kerf) + dim(Imf) = dim(U).
3. Giaû söû S = {s1, s2, … , sn} laø 1 cô sôû cuûa U thì
dim(Imf) = dim(<f(s1), f(s2), … , f(sn)>).
71
* Ví duï:
Cho axtt f : R5  R4 ñöôïc xaùc ñònh nhö sau
 x1  4x2  5x3  9x5 ,3x1  2x 2  x3  x5 , 
f  x1,x 2 ,x3 ,x 4 ,x5    
 x1  x3  x5 ,2x1  3x 2  5x3  x 4  8x5 
1. Tìm soá chieàu vaø 1 cô sôû cuûa Kerf.
2. Tìm soá chieàu vaø 1 cô sôû cuûa Imf.
9.3. Ma traän cuûa axtt:
9.3.1. Ñònh nghóa:
Cho f : U  V laø axtt coù dim(U) = n vaø dim(V) = m
72
Goïi S = {s1, s2, … , sn} laø 1 cô sôû cuûa U vaø 2. Neáu U  V vaø S  T thì [f]ST  [f]S ñöôïc goïi laø

T = {t1, t2, … , tm} laø 1 cô sôû cuûa V. Khi ñoù mat cuûa mat cuûa axtt f ñoái vôùi cô sôû S.

axtt f ñoái vôùi S vaø T laø: 9.3.2. Tính chaát:

  Giaû söû A = [f]ST laø mat cuûa axtt f ñv cô sôû S vaø T.
 
f ST    f  s1   T f  s 2   T   f  s n   T  . Khi ñoù [f(u)]T = A[u]S ,  u  U.
 
  mxn * Ví duï:
* Caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät:
Cho axtt f : R3  R3 ñöôïc xaùc ñònh nhö sau
1. Neáu E laø cô sôû chính taéc cuûa U vaø F laø cô sôû f  x, y,z    x  y,x  y,z 
chính taéc cuûa V thì [f]EF ñöôïc goïi laø mat chính Goïi M = {m1 = (1,1,1), m2 = (-1,1,0), m3 = (1,2,1)} vaø
taéc cuûa axtt f N = {a = (1,2,3), b = (-4,5,6), c = (7,8,9)} laø caùc cô sôû
73 74
1. Xaùc ñònh mat cuûa f ñoái vôùi cô sôû M vaø N . 9.3.3. Moái lieân heä giöõa 2 mat cuûa axtt ñv 2 caëp cs:
2. Tìm ma traän chính taéc cuûa f. Giaû söû:
3. Goïi P laø ma traän cuûa f ñoái vôùi N, tìm P. • A laø mat cuûa axtt f ñoái vôùi cô sôû S vaø T.
4. Ma traän cuûa f ñoái vôùi S = {s1, s2, s3} vaø M laø
• B laø mat cuûa axtt f ñoái vôùi cô sôû S’ vaø T’.
 1 1 3 
Q   5 6 4  • P laø mat chuyeån cô sôû töø S sang S’.
 
 7 4 2 
• Q laø mat chuyeån cô sôû töø T sang T’.
A
a. Xaùc ñònh toïa ñoä vecto s2. Khi ñoù: QA = BP S T
b. Bieát (f(x))M = (-3,0,4), tìm ma traän toïa ñoä cuûa x Suy ra: A = Q-1BP hay B = QAP-1 P Q
ñoái vôùi S. S’ T’
B
75 76
9.3.4. Xaùc ñònh axtt f qua mat chính taéc: * Ví duï:

Cho f : U  V laø axtt coù dim(U) = n vaø dim(V) = m

Goïi E = {e1, e2, … , en} laø cs chính taéc cuûa U. Ta coù:
u U, u1, u2, … , un R: u = u1e1 + u2e2 + … + unen
 f(u) = f(u1e1 + u2e2 + … + unen)
1. Cho axtt f : R3  R3 . Haõy xaùc ñònh f bieát
f  2,0,1   2,2, 2  ;f  1,3,0    2, 4,1 ;f  0,3,1   3,3,0 
2. Cho axtt f : R2[x]  R3 coù mat chính taéc laø

= u1f(e1) + u2f(e2) + … + unf(en) 4 5 9

A   2 1 1 .
Vaäy neáu bieát tröôùc f(e1), f(e2), … , f(en) ta hoaøn  
 3 1 8 
toaøn xaùc ñònh ñöôïc axtt f bôûi coâng thöùc:
f(u) = u1f(e1) + u2f(e2) + … + unf(en) Haõy xaùc ñònh f ?
77 78
3. Cho axtt f : R3  R2[x] coù mat cuûa f ñoái vôùi cô Baøi 10: CHEÙO HOÙA MA TRAÄN
sôû S = {s1 = (1,0,1); s2 = (0,1,1); s3 = (1,1,0)} vaø cô sôû 10.1. Giaù trò rieâng vaø vecto rieâng:
T = {t1 = 1 + x2; t2 = 1 + 2x + 3x2; t3 = 4 + 5x + x2} laø
10.1.1. GTR vaø VTR cuûa ma traän:
4 5 9
Cho A = [aij]nxn laø mat traän vuoâng. Ta noùi:
A   2 1 1 .
 
 3 1 8  1. Giaù trò rieâng cuûa A laø soá thöïc  thoûa phöông
Haõy xaùc ñònh f ? trình ñaëc tröng det(A - In) = 0

2. Giaû söû  laø GTR, caùc vecto rieâng öùng vôùi GTR
 laø x = (x1, x2, … , xn)  (0, 0, … , 0) thoûa pt mat
79 80
  x1   0  2. Xaùc ñònh soá chieàu vaø cô sôû cuûa khoâng gian caùc
 x  0 
VTR cuûa mat sau
 A  I n   2    
    
x     4 5 2
 n  0  A   5 7 3
 
* Ví duï:  6 9 4

1. Tìm GTR vaø VTR cuûa mat sau 10.1.2. GTR vaø VTR cuûa axtt:

 3 2 0  Cho axtt f : U  U coù dim(U) = n.  R laø GTR

A   2 3 0  cuûa f neáu x   sao cho f(x) = x. Vecto x treân
 
 0 0 5  ñöôïc goïi laø VTR cuûa f öùng vôùi GTR 
81 82

10.1.3. GTR vaø VTR cuûa mat vaø cuûa axtt:
Cho axtt f : U  U coù dim(U) = n. Goïi A laø mat
cuûa f ñoái vôùi cô sôû baát kyø S. Khi ñoù GTR vaø VTR
cuûa A cuõng laø GTR vaø VTR cuûa f vaø ngöôïc laïi.
* Ví duï:
Tìm GTR vaø VTR cuûa axtt f : R2[x]  R2[x] ñöôïc
xaùc ñònh nhö sau
f  a  bx  cx 2   a   b  c  x   b  c  x 2
83
10.2. Cheùo hoùa ma traän:
10.2.1. Ñònh nghóa:
Cho A = [aij]nxn . Neáu toàn taïi moät ma traän khaû ñaûo
P sao cho P-1AP laø ma traän cheùo thì ta noùi A laø ma
traän cheùo hoùa ñöôïc vaø P ñöôïc goïi laø ma traän laøm
cheùo hoùa A. Ta cuõng noùi A ñoàng daïng vôùi P-1AP,
kyù hieäu A  P-1AP
10.2.2. Ñieàu kieän ñeå mat cheùo hoùa ñöôïc:
* Ñònh lyù 1:
Neáu A = [aij]nxn coù n GTR khaùc nhau thì A cheùo
hoùa ñöôïc
84
* Ñònh lyù 2: * Böôùc 2:

Cho A = [aij]nxn , giaû söû 1, 2, … , k laø k GTR khaùc
nhau cuûa A (k  n). Goïi S1, S2, … , Sk laàn löôït laø caùc
khoâng gian caùc VTR töông öùng vôùi caùc GTR 1,
2, … , k . Khi ñoù A cheùo hoùa ñöôïc khi vaø chæ khi
dim(S1) + dim(S2) + … + dim(Sk) = n
10.2.3. Quy trình cheùo hoùa mat A = [aij]nxn:
* Böôùc 1:
Tìm caùc khoâng gian caùc VTR töông öùng vôùi caùc
GTR 1, 2, … , k . Giaû söû caùc KGR laàn löôït ñöôïc
sinh bôûi
S1  p1 ,p 2 ,,p n1
S2  p n1 1 ,p n1  2 ,,p n1  n 2
Sk  p n1 n 2 n k1 1 ,p n1 n 2 n k 1  2 ,,p n1 n 2 n k 1  n k

Tìm caùc GTR cuûa A, giaû söû laø 1, 2, … , k (k  n). Vôùi n1 + n2 + … + nk = n
85 86
* Böôùc 3: 10.3. Cheùo hoùa tröïc giao:
10.3.1. Mat tröïc giao – Mat ñoái xöùng:
Xaùc ñònh mat laøm cheùo hoùa A laø P coù caùc coät laø
Cho A = [aij]nxn
toïa ñoä cuûa caùc VTR p1, p2, … , pn
• A ñöôïc goïi laø mat tröïc giao neáu ATA = In
* Böôùc 4:
• A ñöôïc goïi laø mat ñoái xöùng neáu aij = aji i, j
Tính P-1AP laø mat cheùo cuûa A, A  P-1AP
10.3.2. Mat cheùo hoùa tröïc giao:
* Ví duï:
Cho A = [aij]nxn . Neáu toàn taïi moät ma traän tröïc
Cheùo hoùa mat traän sau (neáu coù)
giao P sao cho PTAP laø ma traän cheùo thì ta noùi A
 2 0 2   1 4 2 
1.A   0 3 0  2.B   3 4 0  laø ma traän cheùo hoùa tröïc giao ñöôïc vaø P ñöôïc goïi
   
 0 0 3   3 1 3  laø ma traän laøm cheùo hoùa tröïc giao A
87 88
10.3.3. Ñieàu kieän ñeå mat cheùo hoùa tröïc giao ñöôïc: 10.3.4.Quy trình cheùo hoùa tröïc giao mat ñoái xöùng:
* Ñònh lyù 1: * Böôùc 1:
Mat A cheùo hoùa tröïc giao ñöôïc khi vaø chæ khi A laø Tìm caùc GTR cuûa A, giaû söû laø 1, 2, … , k (k  n).
mat ñoái xöùng * Böôùc 2:
* Ñònh lyù 2:
Tìm caùc VTR töông öùng vôùi caùc GTR 1, 2, … , k
Neáu A laø mat ñoái xöùng thì caùc VTR thuoäc caùc
giaû söû laø p1, p2, … , pn
KGR khaùc nhau seõ tröïc giao vôùi nhau
* Ñònh lyù 3: * Böôùc 3:
Neáu A laø mat ñoái xöùng vaø j laø nghieäm boäi m cuûa Duøng pp Gram – Smidt tröïc chuaån {p1, p2, … , pn}
ptrình ñaëc tröng det(A - In) = 0 thì dim(Sj) = m thaønh {q1, q2, … , qn} (löu yù: tröïc chuaån trong töøng
(Sj laø KGR töông öùng vôùi GTR j ) KGR rieâng bieät)
89 90
* Böôùc 4: Baøi 11: DAÏNG TOAØN PHÖÔNG
Xaùc ñònh mat laøm cheùo hoùa tröïc giao A laø Q coù 11.1. Daïng toaøn phöông:
11.1.1. Daïng song tuyeán tính:
caùc coät laø toïa ñoä cuûa caùc VTR q1, q2, … , qn
Aùnh xaï f : VxV  R laø daïng song tuyeán tính treân
* Böôùc 5:
kgvt V neáu f tuyeán tính ñv x khi y coá ñònh vaø
Tính QTAQ laø mat cheùo tröïc giao cuûa A, AQTAQ tuyeán tính ñv y khi x coá ñònh, nghóa laø
* Ví duï: f  k1x1  k 2 x 2 , y   k1f  x1 , y   k 2f  x 2 , y 
Cheùo hoùa tröïc giao mat traän sau f  x,h1y1  h 2 y 2   h1f  x, y1   h 2f  x, y 2 
11.1.2. Daïng song tuyeán tính ñoái xöùng:
4 2 2
Daïng song tuyeán tính f laø daïng stt ñoái xöùng neáu
A  2 4 2
 
 2 2 4  f(x,y) = f(y,x) x, y
91 92
11.1.3. Daïng toaøn phöông:
Töø daïng song tuyeán tính ñoái xöùng f(x,y) maø ta
thay y = x thì ta ñöôïc bieåu thöùc f(x,x) goïi laø daïng
toaøn phöông
* Phaân loaïi daïng toaøn phöông:
1. f(x,x) laø dtp xaùc ñònh döông neáu f(x,x) > 0; x
2. f(x,x) laø dtp nöõa xaùc ñònh döông (hay xaùc ñònh
khoâng aâm) neáu f(x,x)  0; x
3. f(x,x) laø dtp xaùc ñònh aâm neáu f(x,x) < 0; x
93
4. f(x,x) laø dtp nöõa xaùc ñònh aâm (hay xaùc ñònh
khoâng döông) neáu f(x,x)  0; x
5. f(x,x) laø dtp khoâng xaùc ñònh daáu neáu noù coù theå
döông cuõng nhö aâm
11.2. Daïng toaøn phöông treân kgvt Rn:
11.2.1. Mat cuûa daïng toaøn phöông:
Cho dtp f : RnxRn  R, goïi E = {e1, e2, … , en} laø cô
sôû chính taéc cuûa Rn, x = (x1, x2, … , xn)Rn ta coù
x = x1e1 + x2e2 + … + xnen
94
 n
Ta coù: Ñaët: f(ei, ej) = aij thì f  x,x   aijxi x j
i,j1

Khi ñoù A = [aij]nxn ñöôïc goïi laø mat cuûa daïng toaøn
 n n 
f  x,x   f  xiei ; x je j  phöông f(x,x). Hieån nhieân A laø mat ñoái xöùng
 i1 j1 
 n  11.2.2. Daïng toaøn phöông chính taéc:
 f  x1e1  x2e2  xnen ; x je j 
 j1  f laø dtp chính taéc neáu noù coù daïng
 n   n   n  f  x,x   a11x12  a 22x22   a nn xn2
 x1f  e1; x je j   x2f  e2 ; x je j   xnf  en ; x je j 
 j1   j1   j1  Nhaän xeùt:

n
f laø dtp chính taéc khi vaø chæ khi mat cuûa dtp f laø
 f  ei ;e j  xi x j
i,j1
mat cheùo
95 96
11.3. Ñöa daïng toaøn phöông veà chính taéc: * Böôùc 3:
11.3.1. Phöông phaùp cheùo hoùa tröïc giao: Xaùc ñònh daïng toaøn phöông chính taéc
Quy trình ñöa daïng toaøn phöông sau veà daïng g  y1 , y2 ,, yn   1y12  2 y22   n y2n
n
Trong ñoù 1, 2, … , n laàn löôït laø caùc phaàn töû treân
chính taéc: f  x1,x2 ,,xn   aijxi x j
i,j1
ñöôøng cheùo chính cuûa mat cheùo hoùa tröïc giao A
* Böôùc 1:
* Böôùc 4:
Laäp mat cuûa daïng toaøn phöông A = [aij]nxn
Chæ ra pheùp bieán ñoåi ñeå ñöa daïng toaøn phöông veà
* Böôùc 2: daïng chính taéc bôûi coâng thöùc  x1   y1 
x  y 
Cheùo hoùa tröïc giao A ta ñöôïc A  QTAQ vôùi Q laø    Q 2 
2

 
mat laøm cheùo hoùa tröïc giao A x  y 
 n  n
97 98
* Ví duï: * Ví duï:

Ñöa dtp sau veà daïng chính taéc Ñöa caùc dtp sau veà daïng chính taéc baèng pp Lag
1.f  x1 , x 2 , x 3    x 22  8x 32  2x1x 2  4x1x 3
f  x1 , x 2 , x 3   2x12  2x 22  3x 32  2x1x 3  2x 2 x 3
2.f  x1 , x 2 , x 3   4x12  x 22  x 32  4x1x 2  4x1x 3  3x 2 x 3
11.3.2. Phöông phaùp Lagrange:
11.3.3. Phương phaùp Jacobi:
Ta söû duïng caùc haèng ñaúng thöùc sau ñeå bieán ñoåi Xem giaùo trình
tröïc tieáp veàø daïng chính taéc:
* Ví duï:
 a  b  a2  b2  2ab
2

Ñöa caùc dtp sau veà daïng chính taéc baèng pp Jacobi
 a  b  c  a2  b2  c2  2ab  2ac  2bc
2

f  x1 , x 2 , x 3    x 22  2x1 x 2  4x1x 3
99 100
11.4 Ñònh luaät quaùn tính:

Khi moät daïng toaøn phöông ñöôïc ñöa veà daïng

chính taéc baèng 2 caùch khaùc nhau (töùc laø trong 2 cô
sôû môùi khaùc nhau) thì soá caùc heä soá döông baèng
nhau vaø soá caùc heä soá aâm baèng nhau

101